UBEZPIECZENIA

SPOŁECZNE

Lech Bartosik
WSB Wrocław
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

Ubezpieczenia społeczne – ubezpieczenia (rozwiązania

prawne), których głównym celem jest zapewnienie
bezpieczeństwa socjalnego ubezpieczonym i ich
rodzinom, w tym osobom w podeszłym wieku
(emerytura), niezdolnym do pracy czasowo lub trwale
(renta), ofiarom wypadków oraz chorób. Wypłaty z tych
ubezpieczeń mogą mieć charakter krótkoterminowy,
długoterminowy lub dożywotni.
Zawsze maja charakter ubezpieczeń osobowych.
Podstawowy instrument polityki społecznej
(socjalnej) państwa w zakresie bezpieczeństwa
socjalnego (razem z pomocą społeczną).
Lech Bartosik 2
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE
• Powstanie ubezpieczeń społecznych zostało wymuszone
szybkim uprzemysłowieniem Europy.
• Pierwszym państwem, które w końcu XIX w. wprowadziło
obowiązkowy system ubezpieczeń społecznych, były
Niemcy (Rzesza Niemiecka).
• Inicjatorem był kanclerz II Rzeszy Otto von Bismarck.
• Cel:
- każdy, kto ma zagwarantowane zabezpieczenie na
starość i świadczenie/opiekę w razie choroby lub
wypadku, jest bardziej wydajny w pracy,
- zapewnienie dodatkowych rąk do pracy - gwarantowana
emerytura i opieka lekarska miały zachęcić chłopów do
porzucania ziemi na rzecz pracy w przemyśle.
Lech Bartosik 3
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

Wprowadzono trzy rodzaje obowiązkowych

ubezpieczeń:
• na wypadek choroby (1883),
• od wypadków przy pracy (1884),
• w razie starości i inwalidztwa (1889).
Na organach państwowych ciążył obowiązek pobierania składek i
wypłacania emerytur. Liczni pracownicy zasilali swoimi
składkami fundusz emerytalny, z którego wypłacano
emerytury zdecydowanie mniej licznym beneficjentom
systemu (emerytura od 70. roku życia!).
Wiele krajów uznało niemieckie rozwiązania za modelowe i
warte naśladowania. Lech Bartosik 4
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE
Polska
28 marca 1933 r. – ustawa o ubezpieczeniu społecznym, która
scaliła system ubezpieczeń społecznych w całym kraju.

Objęła wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych:

- chorobowe i macierzyńskie;
- na wypadek niezdolności do zarobkowania lub śmierci osoby
ubezpieczonej;
- wskutek wypadku przy pracy lub chorób zawodowych, a także
„wszelkich przyczyn”;
- emerytalne robotników i pracowników umysłowych.

Lech Bartosik 5
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

24 października 1934 r.
– rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Ignacego Mościckiego powołujące Zakład Ubezpieczeń
Społecznych.

Połączono w ten sposób pięć odrębnych instytucji:

- Izbę Ubezpieczeń Społecznych;
- Zakład Ubezpieczenia na Wypadek Choroby;
- Zakład Ubezpieczenia od Wypadków;
- Zakład Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych;
- Zakład Ubezpieczenia Emerytalnego Robotników.
Lech Bartosik 6
ZABEZPIECZENIE A UBEZPIECZENIA
SPOŁECZNE

Zabezpieczenie społeczne

Ubezpieczenia społeczne

Lech Bartosik 7
 ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE
Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działań publicznych,
za pomocą których społeczeństwo stara się chronić swoich członków
przed groźbą niemożności zaspokojenia potrzeb podstawowych,
wspólnie uznawanych za ważne.
(G. Szpor, System ubezpieczeń społecznych, Warszawa, 2013, s.13.)

Na system zabezpieczenia społecznego w Polsce składają się: system

ubezpieczenia i zaopatrzenia społecznego, system ubezpieczenia
zdrowotnego, świadczenia z tytułu bezrobocia oraz świadczenia
rodzinne.

Lech Bartosik 8
 ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE
Zadania z zakresu zabezpieczenia społecznego realizują m.in.:
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) – wypłaca świadczenia pieniężne oraz realizuje
świadczenia rzeczowe w ramach prewencji rentowej z ubezpieczenia społecznego,
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) – wypłaca świadczenia pieniężne
oraz realizuje świadczenia rzeczowe w ramach prewencji rentowej z ubezpieczenia
społecznego rolników,
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) – realizuje świadczenia na
rzecz rodziny i socjalne (z pomocy społecznej),
Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) – finansuje świadczenia rzeczowe z ubezpieczenia
zdrowotnego,
Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego w Warszawie – organ właściwy w
odniesieniu do funkcjonariuszy zwolnionych ze Służby Kontrwywiadu Wojskowego i
Służby Wywiadu Wojskowego,
Dyrektor Biura Emerytalnego Służby Więziennej – organ właściwy w odniesieniu do
funkcjonariuszy zwolnionych ze Służby Więziennej,
Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i
Administracji – organ właściwy w odniesieniu do funkcjonariuszy zwolnionych z
pozostałych służb mundurowych.
Lech Bartosik 9
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

Zasady polskiego systemu ubezpieczeń społecznych (od

1999 r.):
1. Przymus ubezpieczenia. W momencie podjęcia pracy,
prowadzenia działalności gospodarczej, prowadzenia
działalności rolniczej itd. występuje (z nielicznymi wyjątkami)
obowiązek ubezpieczenia.
2. Automatyzm ubezpieczenia. Sam fakt podjęcia pracy,
rozpoczęcia działalności gospodarczej czy też rolniczej jest
wystarczającą podstawą do powstania stosunku
ubezpieczenia.
3. Obciążenie różnych podmiotów obowiązkiem opłacania
składek ubezpieczeniowych. Obowiązek płacenia składek
spoczywa na płatniku składek i samym ubezpieczonym.
Lech Bartosik 10
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE
4. Różnorodne źródła wypłaty świadczeń emerytalnych. Oprócz
obowiązkowej emerytury z ZUS ubezpieczeni mogą
dobrowolnie oszczędzać w II (wcześniej obowiązkowym) i/lub
III filarze.
5. Możliwość wyboru. Niektóre grupy ubezpieczonych mają
możliwość wyboru: czy chcą podlegać danemu rodzajowi
ubezpieczenia społecznego, czy też nie.
6. Proporcjonalność świadczeń do wielkości opłacanych
składek. Wysokość uzyskiwanych świadczeń
ubezpieczeniowych uzależniona jest od wysokości opłacanych
składek. Im wyższa podstawa wymiaru składki na
poszczególne rodzaje ubezpieczeń, tym wyższe świadczenie z
tego ubezpieczenia.

Lech Bartosik 11
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE
W skład nowego systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce
wchodzą:
‒ podmioty opłacające składki na ubezpieczenie społeczne
(przedsiębiorstwa, instytucje, urzędy, osoby fizyczne i prawne
zobowiązane do płacenia składek);
‒ firmy lub instytucje przyjmujące te składki i wypłacające
świadczenia;
‒ poszczególne rodzaje świadczeń przysługujące ubezpieczonym.

Lech Bartosik 12
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

Świadczenia z ubezpieczenia społecznego (podobnie jak w

przypadku innych ubezpieczeń) są wypłacane przez
właściwe instytucje osobie uprawnionej, w zamian za
płacone składki, po zaistnieniu zdarzeń losowych
przewidzianych umową ubezpieczenia (ustawą) i spełnieniu
przez nią określonych warunków; środki na wypłatę
pochodzą ze składek osób narażonych na podobne
zdarzenia losowe.

Lech Bartosik 13
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

USTAWA z dnia 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych

Art. 1. Ubezpieczenia społeczne obejmują:

1) ubezpieczenie emerytalne;
2) ubezpieczenia rentowe;
3) ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa,
zwane dalej „ubezpieczeniem chorobowym”;
4) ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych, zwane dalej „ubezpieczeniem
wypadkowym”. Lech Bartosik 14
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE
• ubezpieczenie emerytalne – comiesięczna wypłata
określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek
emerytalny (kobiety – 60 lat, mężczyźni – 65 lat)
ubezpieczenie rentowe – okresowe świadczenie
pieniężne wypłacane osobom czasowo lub trwale
niezdolnym do wykonywania pracy zawodowej
• ubezpieczenie chorobowe – świadczenie wypłacane
pracownikowi z tytułu tymczasowej niezdolności do pracy
spowodowanej chorobą bądź przebywania na urlopie
macierzyńskim
• ubezpieczenie wypadkowe – wypłata określonej kwoty
w postaci odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych

Lech Bartosik 15
 UBEZPIECZENIA - RODZAJE

Ubezpieczenia

społeczne gospodarcze
(obow. i dobr.) zdrowotne (obow. i dobr.)
(obowiązkowe
NFZ)

I filar II filar III filar osobowe majątkowe

Lech Bartosik 16
 UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

Ubezpieczenia
społeczne

I filar II filar III filar

emerytalne emerytalne emerytalne

(obowiązkowe (dobrowolne (dobrowolne, PPE,
ZUS, KRUS) OFE) PPK, IKE, IKZE)

rentowe
PPE – pracowniczy program emerytalny
PPK – pracowniczy plan kapitałowy
IKE – indywidualne konto emerytalne
chorobowe IKZE – indywidualne konto
zabezpieczenia emerytalnego

wypadkowe Źródło: na podstawie Ubezpieczenia, W. Sułkowska /red./, AE Kraków, 2007

Lech Bartosik 17
 SYSTEM EMERYTALNY – MODELE
System repartycyjny (redystrybutywny) – składki wpłacane przez
pokolenie pracujące automatycznie przeznaczane są na wypłatę
świadczeń dla osób będących na emeryturze - umowny układ
międzypokoleniowy, gdzie osoby młodsze, aktywne zawodowo
finansują emerytury pokoleniom starszym, będącym w danym
momencie na emeryturze, licząc że w przyszłości ktoś inny będzie
pracował na ich świadczenia emerytalne.
Po śmierci ubezpieczonego wypłacanie świadczenia jest
wstrzymywane, zaś suma składek wpłaconych przez pracownika
kontynuuje cyrkulację w systemie.
Warunkiem wydolności takiej umowy jest przyrost rzeczywisty
liczby ludności przynajmniej na poziomie gwarantującym stałą
liczbę populacji – są to więc systemy wrażliwe na długotrwałe
trendy demograficzne. Lech Bartosik 18
 SYSTEM EMERYTALNY – MODELE

System kapitałowy – wpłacane przez pracownika

składki do instytucji finansowej oferującej produkty
emerytalne (np. do funduszu emerytalnego) są
inwestowane na rynku kapitałowym w celu
pomnożenia kapitału. Wypłacane emerytury opierają
się więc nie tylko na składkach, lecz również na
dochodach z zainwestowanych składek.

W Polsce system mieszany (repartycyjno-kapitałowy).

Lech Bartosik 19
 SYSTEM EMERYTALNY – MODELE

Cechy systemu repartycyjnego i kapitałowego

Cecha System repartycyjny System kapitałowy

Wydłużanie się życia Nieodporny Odporny

Spadek przyrostu naturalnego Nieodporny Odporny

Wzrost bezrobocia Nieodporny Odporny

Spadek produkcji i/lub płac realnych Nieodporny Odporny

Przetargi polityczne Nieodporny Odporny

Załamanie na rynkach kapitałowych Odporny Nieodporny

Wysoka inflacja Odporny Nieodporny

Koszty funkcjonowania Niskie Wysokie
Wpływ na oszczędności Negatywny Pozytywny
Lech Bartosik 20
 UBEZPIECZENIA EMERYTALNE
Filar I
• z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (FUS; rolnicy z Kasy
Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego)
• obowiązkowy
• zarządzany przez państwo
• umowa pokoleniowa (system repartycyjny)
• indywidualne konta
• osobowość prawna
• świadczenie będzie obciążone podatkiem dochodowym
• środki częściowo dziedziczone (ZUS subkonta)
• emerytury (ale nie ich wysokość!) w 100% gwarantuje
Skarb Państwa
Lech Bartosik 21
 UBEZPIECZENIA EMERYTALNE

Wypłatę emerytur w I filarze gwarantuje państwo

Konstytucja RP „Art. 67. 1. Obywatel ma prawo do
zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze
względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku
emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego
określa ustawa.
Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych „Art. 62. (...) Budżet
państwa gwarantuje wypłatę świadczeń emerytalnych z FUS”.
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników „Art. 76. 3.
Państwo gwarantuje wypłatę świadczeń finansowanych z
funduszu emerytalno-rentowego.”
Lech Bartosik 22
 UBEZPIECZENIA EMERYTALNE
Filar II OFE (od 1999)
• dobrowolny (od 2014 r.; możliwość przystąpienia/rezygnacji co 4
lata)
• kapitałowy
• prywatnie zarządzany
• indywidualne konta (trafia na nie część składki na ubezpieczenie
emerytalne)
• nadzór państwowy (KNF)
• uczestnik może należeć tylko do jednego wybranego OFE
• możliwa zmiana funduszu emerytalnego
• składki są inwestowane
• świadczenie emerytalne będzie obciążone podatkiem
dochodowym
• środki zgromadzone w OFE podlegają dziedziczeniu
Lech Bartosik 23
 UBEZPIECZENIA EMERYTALNE
Filar III
• dobrowolny
• kapitałowy
• prywatnie zarządzany
• nadzór państwowy (KNF)
• składki inwestowane
• składka lub świadczenie obciążone podatkiem
• PPE (pracownicze programy emerytalne, od 1999) tworzone
(dobrowolnie) przez pracodawcę
• IKE (indywidualne konta emerytalne, od 2004) lub IKZE
(indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego, od 2012) –
prowadzone przez instytucje finansowe; indywidualna umowa
oszczędzającego z instytucją finansową
• PPK (pracownicze plany kapitałowe, od 2019) – tworzone
obowiązkowo przez pracodawcę
• PPE, PPK, IKE, IKZE – określona maksymalna wysokość wpłat
Lech Bartosik 24
 EMERYTURA - NOWA
W nowym powszechnym systemie emerytalnym emeryturę (ZUS, ofe) mogą otrzymać
osoby, które spełniają oba poniższe warunki:
- osiągnęły powszechny wiek emerytalny, który wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla
mężczyzn,
- na ich koncie ubezpieczonego ZUS zapisał przynajmniej 1 składkę na ubezpieczenie
emerytalne.
Wysokość emerytury według nowych zasad jest ściśle powiązana z wysokością
opłacanych składek.
suma zapisanych i zwaloryzowanych
składek na ubezpieczenie emerytalne
+ zwaloryzowany kapitał początkowy
+ środki zapisane na subkoncie
NOWA EMERYTURA
=
Z FUS
średnie dalsze trwanie życia dla osób w
wieku równym wiekowi przejścia na
emeryturę danego ubezpieczonego,
wyrażone w miesiącach; według tablic,
które ogłasza GUS

Lech Bartosik 25
 UBEZPIECZENIA EMERYTALNE

Ogólne zasady nie dotyczą niektórych grup

zawodowych, w tym obsługiwanych przez branżowe
systemy emerytalne (np. rolnicy, służby mundurowe,
sędziowie, prokuratorzy, górnicy).
W tych grupach obowiązują np. inne zasady naliczania
wysokości emerytur, niższy wiek emerytalny i
korzystniejsze przeliczniki lat pracy, co w praktyce
oznacza, że ich pracodawcy płacą niższe składki, a sami
ubezpieczeni otrzymują wyższe emerytury lub płacąc
niskie składki otrzymują niższe emerytur (np. KRUS).
ZUS tych systemów nie obsługuje.
Lech Bartosik 26
 ZUS
ZUS
Nie tworzy prawa, nie ustala reguł rządzących systemem
ubezpieczeń społecznych (i innych), w tym systemem
emerytalnym.
O wysokości składek na ubezpieczenia społeczne i zasadach
wyliczania świadczeń decydują przepisy prawa uchwalane przez
parlament.

Nie ma wpływu na wysokość składek na ubezpieczenie, ale ma

obowiązek zbierać i ewidencjonować składki.

Nie ma wpływu na wysokość przyznawanych świadczeń, ale ma

obowiązek te świadczenia prawidłowo
Lech Bartosik wyliczyć i wypłacić. 27
 ZUS – PODSTAWOWE ZADANIA
• pobiera składki na ubezpieczenia społeczne i zapisuje
informacje o nich na indywidualnych kontach
ubezpieczonych (wszystkie składki wpłacane za daną osobę;
informacje o tym, jakim ubezpieczeniom społecznym ta osoba
podlega i podlegała);
• pobiera składki na ubezpieczenie zdrowotne i przekazuje je
do Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ - finansuje
świadczenia zdrowotne i refunduje leki).
• przyznaje i wypłaca tzw. świadczenia długoterminowe, m.in.
emerytury, renty;
• przyznaje i wypłaca tzw. świadczenia krótkoterminowe, m.in.
zasiłki chorobowe, macierzyńskie, opiekuńcze;
Lech Bartosik 28
 ZUS – PODSTAWOWE ZADANIA
• kieruje na rehabilitację leczniczą;
• prowadzi konta płatników składek i prowadzi rozliczenia z nimi;
jest to konto założone przez ZUS dla płatnika,
ZUS zapisuje na nim m.in.:
- kwotę zobowiązań płatnika z tytułu składek,
- kwoty zapłaconych składek,
- stan rozliczeń,
- informacje, za kogo płatnik opłaca składki,
• na wniosek dłużnika może odroczyć termin płatności składek,
rozłożyć na raty dług;
• dofinansowuje projekty na poprawę bezpieczeństwa i higieny
pracy na stanowiskach pracy.
Lech Bartosik 29
 ZUS

Zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998 r. o

systemie ubezpieczeń społecznych ZUS jest
dysponentem
• Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
• Funduszu Rezerwy Demograficznej,
• Funduszu Emerytur Pomostowych.

Lech Bartosik 30
 FUNDUSZ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

FUS jest państwowym funduszem celowym.

Utworzony z dniem 1 stycznia 1999 r. na mocy ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych.
Dysponentem Funduszu jest Zakład Ubezpieczeń
Społecznych.
W ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
wyodrębnione są 4 fundusze: emerytalny, rentowy,
chorobowy i wypadkowy. Każdy z nich odpowiada
poszczególnym rodzajom ubezpieczenia.

Lech Bartosik 31
 FUS - FINANSOWANIE
• ze składek na ubezpieczenia społeczne, niepodlegających przekazaniu na
rzecz otwartych funduszy emerytalnych,
• z wpłat OFE („suwak”),
• z wpłat z budżetu państwa oraz z innych instytucji, przekazanych na
świadczenia, których wypłatę zlecono Zakładowi,
• z oprocentowania rachunku bankowego FUS,
• z lokat dokonywanych w jednostki uczestnictwa funduszy rynku
pieniężnego,,
• z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS,
• ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wraz z odsetkami,
• z dodatkowej opłaty z tyt. nieopłacenia składek lub opłacenia ich w
zaniżonej wysokości ,
• z dotacji z budżetu państwa,
• ze środków FRD,
• z innych tytułów.
Lech Bartosik 32
 FUS – FINANSOWANIE

W granicach określonych w ustawie budżetowej, FUS

może otrzymywać z budżetu państwa dotacje i
nieoprocentowane pożyczki.
Mogą one być przeznaczone wyłącznie na uzupełnienie
środków na wypłaty świadczeń gwarantowanych przez
państwo, jeżeli przychody przekazywane na rachunek
bankowy FUS oraz środki zgromadzone na funduszu
rezerwowym nie zapewniają pełnej i terminowej
wypłaty świadczeń finansowanych z przychodów FUS.
Za zgodą ministra właściwego do spraw finansów
publicznych FUS może zaciągać kredyty.
Lech Bartosik 33
 WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW FUS
• wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego,
chorobowego oraz wypadkowego,
• wydatki na prewencję rentową,
• spłaty kredytów i pożyczek wraz z odsetkami, zaciąganych w
celu wypłaty świadczeń z FUS,
• odsetki za nieterminowe wypłaty świadczeń,
• należności dla płatników składek za wykonywanie zadań
związanych z ustalaniem prawa do świadczeń i ich wysokości
oraz wypłatą świadczeń z ubezpieczenia chorobowego ,
• odpis stanowiący przychód Zakładu,
• wydatki na pokrycie niedoboru środków niezbędnych do
zapewnienia wypłat emerytur kapitałowych,
• emerytury kapitałowe, środki gwarantowane oraz
jednorazowe wypłaty, ustalane ze składek
zewidencjonowanych na subkoncie.
Lech Bartosik 34
 FUS – LOKOWANIE ŚRODKÓW

• w papierach wartościowych emitowanych przez

Skarb Państwa,
• w formie depozytu u Ministra Finansów na zasadach
określonych w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia
2009 r. o finansach publicznych,
• na rachunkach lokat terminowych w bankach
mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej spełniających określone warunki

Lech Bartosik 35
 FUNDUSZ REZERWY DEMOGRAFICZNEJ

Głównym celem utworzenia Funduszu Rezerwy

Demograficznej było zwiększenie
bezpieczeństwa wypłacalności świadczeń z
ubezpieczenia emerytalnego.
FRD pełni rolę funduszu rezerwowego dla
funduszu emerytalnego wyodrębnionego w FUS.

Lech Bartosik 36
 FRD – WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW

Środki FRD mogą być wykorzystane m.in. na:

• uzupełnienie wynikającego z przyczyn
demograficznych niedoboru funduszu
emerytalnego,
• nieoprocentowaną zwrotną pożyczkę
uzupełniającą środki funduszu emerytalnego na
bieżącą wypłatę świadczeń, zapewniającą
płynność finansową FUS.

Lech Bartosik 37
 FRD - FINANSOWANIE

FRD zasilany jest m.in. przez:

• część składki na ubezpieczenie emerytalne (od 2008 r. -
0,35%),
• 40% środków uzyskanych z prywatyzacji mienia Skarbu
Państwa, pomniejszonych o kwoty obowiązkowych
odpisów na fundusz reprywatyzacyjny,
• przychody od środków FRD ulokowanych zgodnie z
obowiązującymi przepisami,
• odsetki uzyskane z lokat na rachunkach prowadzonych
przez Zakład, a niestanowiących przychodów FUS i
Zakładu
Lech Bartosik 38
 FRD – LOKOWANIE ŚRODKÓW

Środki FRD mogą być lokowane w:

• bony, obligacje i inne papiery wartościowe Skarbu Państwa,
• obligacje emitowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego,
• dłużne papiery wartościowe gwarantowane lub poręczane
przez SP,
• depozyty bankowe i bankowe papiery wartościowe,
• w formie depozytu u Ministra Finansów,
• papiery wartościowe emitowane przez gminy, związki gmin i
miasto stołeczne Warszawa,
• zdematerializowane akcje i obligacje,
• obligacje emitowane przez spółki publiczne.

Lech Bartosik 39
 FUNDUSZ EMERYTUR POMOSTOWYCH

FEP jest państwowym funduszem celowym.

Został utworzony z dniem 1 stycznia 2010 r.
na mocy ustawy o emeryturach
pomostowych z dnia 19 grudnia 2008 r. w
celu finansowania emerytur pomostowych.
Dysponentem Funduszu jest Zakład
Ubezpieczeń Społecznych.

Lech Bartosik 40
 FEP

Ze środków zgromadzonych w FEP finansowane są:

• wypłaty emerytur pomostowych,
• odsetki za nieterminowe wypłaty emerytur
pomostowych,
• odpis stanowiący przychód Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, którego wysokość ustalana jest
corocznie w ustawie budżetowej, na podstawie
planu finansowego FEP.

Lech Bartosik 41
 FEP
Emerytury pomostowe przysługują osobom, które:
• urodziły się po 31 grudnia 1948 r.,
• ukończyły co najmniej 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni),
• udowodniły co najmniej 15 lat pracy w szczególnych
warunkach lub o szczególnym charakterze ,
• mają co najmniej 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni) stażu
ubezpieczeniowego (okresy składkowe i nieskładkowe),
• wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze, która jest wymieniona w
przepisach/ wykazach prac
Muszą być spełnione wszystkie warunki łącznie!

Lech Bartosik 42
 FEP

Prace uznawane za prace w szczególnych warunkach, np.:

• pod ziemią,
• na wodzie i pod wodą,
• bardzo ciężkie prace fizyczne,
• w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
• ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem
statycznym (np.: prace rybaków morskich, prace w powietrzu
wykonywane przez personel pokładowy samolotów).

Lech Bartosik 43
 FEP
Prace o szczególnym charakterze to prace, które wymagają
szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności
psychofizycznej. Wraz z wiekiem sprawność ta zmniejsza się, a co
za tym idzie coraz mniejsze są możliwości wykonywania takich
prac w sposób, który nie zagraża bezpieczeństwu publicznemu, w
tym zdrowiu lub życiu innych osób.
Są to np. prace:
• maszynistów pojazdów trakcyjnych,
• kierowców pojazdów uprzywilejowanych,
• operatorów żurawi wieżowych, do obsługi których są
wymagane szczególne uprawnienia,
• członków zespołów ratownictwa medycznego.
Lech Bartosik 44
 FEP - PRZYCHODY
Przychody FEP pochodzą m.in.:
• ze składek na FEP,
• z dotacji z budżetu państwa,
• z oprocentowania rachunków bankowych FEP,
• z odsetek od nieterminowo opłaconych składek na FEP,
• ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami,
• z lokat wolnych środków FEP.
W granicach określonych w ustawie budżetowej FEP może
otrzymywać dotacje z budżetu państwa, które mogą być
przeznaczone na uzupełnienie środków na wypłaty emerytur
pomostowych.

Lech Bartosik 45
 FEP – LOKOWANIE ŚRODKÓW

FEP może lokować okresowe nadwyżki środków:

• w papierach wartościowych emitowanych przez SP,
• w formie depozytu u Ministra Finansów na zasadach
określonych w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia
2009 r. o finansach publicznych,
• na rachunkach lokat terminowych w bankach mających
siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
spełniających określone warunki (ust. 6 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad
gospodarki finansowej oraz zasad lokowania środków Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych).

Lech Bartosik 46
 ZUS – WYSOKOŚĆ SKŁADEK
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych
Art. 22. 1. Stopy procentowe składek wynoszą:
1) 19,52% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie emerytalne (…);
2) 8,00% podstawy wymiaru – na ubezpieczenia rentowe;
3) 2,45% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie chorobowe;
4) od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie wypadkowe.
2. Zasady różnicowania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe
określają przepisy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych.
3. W przypadku:
1) odprowadzania składki do otwartego funduszu emerytalnego część składki na
ubezpieczenie emerytalne wynosząca:
a) 2,92% podstawy wymiaru składki jest odprowadzana przez Zakład do wybranego
przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego,
b) 4,38% podstawy wymiaru składki jest ewidencjonowana przez Zakład na subkoncie
(…).
Lech Bartosik 47
 ZUS – WYSOKOŚĆ SKŁADEK
Rodzaj składki Składka Składka Składka
wyrażona w finansowana finansowana
procentach przez przez
pracodawcę pracownika
Emerytalna 19,52 9,76 9,76
Rentowa 8 6,5 1,5
Chorobowa 2,45 - 2,45
Wypadkowa 0,67 – 3,33 0,67 – 3,33 -
Zdrowotna 9 - 9
Fundusz Pracy + FS 2,45 2,45 -
Fundusz 0,1 0,1 -
Gwarantowanych
Świadczeń
Pracowniczych

Z tyt. ubezpieczeń społecznych pracownik płaci 13,71% (9,76% + 1,%% + 2,45%)

Lech Bartosik 48
 ZUS – WYSOKOŚĆ SKŁADEK
ubezpieczenie emerytalne
• 19,52%
• składka tylko do ZUS (filar I bez II):
Konto w ZUS - 12,22% Subkonto w ZUS - 7,3%

• składka do ZUS i OFE (filar I i II)

Konto w ZUS - 12,22% Subkonto w ZUS - 4,38% Rachunek w OFE - 2,92%

• składka na koncie i subkoncie - waloryzowana

• składka w OFE - inwestowana
Lech Bartosik 49
 ZUS – WYSOKOŚĆ SKŁADEK

Podstawa wymiaru składek – art. 18 ustawy o

systemie ubezpieczeń społecznych

Dla pracowników – przychód w rozumieniu

przepisów o podatku dochodowym od osób
fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach
stosunku pracy

Lech Bartosik 50
 FP – FUNDUSZ PRACY
Fundusz Pracy - państwowy fundusz celowy; dysponentem jest
minister właściwy do spraw pracy (obecnie Ministerstwo Rodziny,
Pracy i Polityki Społecznej).
FP służy finansowaniu zadań polegających na promocji zatrudnienia,
łagodzeniu skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej, m.in.
poprzez: zasiłki dla bezrobotnych; dodatki aktywizacyjne; finansowanie
kształcenia zawodowego i ustawicznego.
Podstawowe źródła przychodów Funduszu: obowiązkowe składki;
środki z budżetu UE; odsetki od środków FP; spłaty pożyczek
udzielonych z FP; opłaty, wpłaty, kary pieniężne i grzywny; środki
pieniężne przekazywane do FP.
[Podstawa prawna: Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 735.]

Lech Bartosik 51
 FS – FUNDUSZ SOLIDARNOŚCIOWY
Fundusz Solidarnościowy - państwowy fundusz celowy; dysponentem
jest minister ds. zabezpieczenia społecznego (obecnie Ministerstwo
Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej).
Celem Funduszu jest udzielanie wsparcia społecznego, zawodowego,
zdrowotnego oraz finansowego osobom niepełnosprawnym, a także
udzielanie wsparcia finansowego emerytom i rencistom, o którym
mowa w przepisach odrębnych.
Podstawowe źródła przychodów Funduszu: obowiązkowe składki;
danina solidarnościowa; odsetki od środków FS; dotacje celowe z
budżetu państwa.
[Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 października 2018 r. o Funduszu
Solidarnościowym, t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 647.]

Lech Bartosik 52
 FGŚP – FUNDUSZ GWARANTOWANYCH
ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - państwowy fundusz
celowy; dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy (obecnie
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej).
FGŚP służy finansowaniu zadań polegających na ochronie roszczeń
pracowniczych w razie niemożności ich zaspokojenia z powodu
niewypłacalności pracodawcy, poprzez zaspokojenie należności m.in. z tytułu:
wynagrodzenia za pracę; wynagrodzenia za czas niezawinionego przez
pracownika przestoju, za czas niewykonywania pracy (zwolnienia od pracy) i
za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy; wynagrodzenia za czas
niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby; wynagrodzenia za czas
urlopu wypoczynkowego; przysługującej pracownikowi odprawy pieniężnej;
składek na ubezpieczenia społeczne.
Podstawowe źródła przychodów FGŚP: składki płacone przez pracodawców;
odsetki od wolnych środków; zapisy i darowizny; dobrowolne wpłaty
pracodawców.
[Podstawa prawna: ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń
pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 7
z późn. zm]. Lech Bartosik 53
 ZUS – UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE
Ubezpieczenia mogą być obowiązkowe albo dobrowolne, w
zależności od sytuacji zawodowej lub społecznej.

Lech Bartosik 54
 ZUS – SKŁADKI A WYNAGRODZENIE
Wynagrodzenie minimalne 3 600 (od lipca 2023)
Pracownik:
- jest zatrudniony na umowie o pracę;
- otrzymuje minimalne wynagrodzenie;
- ma powyżej 26 lat i nie korzysta z ulg zwalniających z podatku;
- nie przystąpił do Pracowniczych Planów Kapitałowych;
- korzysta ze zwykłych kosztów uzyskania przychodów;
korzysta z 1/12 kwoty zmniejszającej miesięczną zaliczkę podatkową (ulga podatkowa)
Wyliczenie będzie wyglądać następująco:
Wynagrodzenie brutto: 3 600,00 zł
Kwota zmniejszająca podatek: 300,00 (30 000x12% = 3 6000; /12 = 300 zł)
Składka emerytalna (9,76%): 351,36 zł (3 600x9,76%)
Składka rentowa (1,50%): 54,00 zł
Składka chorobowa (2,45%): 88,20 zł
Podstawa składki zdrowotnej: 3 106,44 zł (3 600 – skł em – skł ren – skł chor)
Składka na ubezpieczenie zdrowotne (9%): 279,58 zł
Koszty uzyskania przychodu: 250,00 zł
Podstawa obliczenia zaliczki: 2 856,00 zł (3 106,44 – 250 = 2856,44)
Zaliczka na podatek (12%): 42,96 zł (2 856x12%= 342,72 – 300 ulga pod)
Zaliczka do urzędu skarbowego: 43,00 zł
Do wypłaty: 2 783,86 zł (3 600 – 351,36 – 54,00 – 88,20 – 279,58 – 43,00)

Lech Bartosik 55
 ZUS – SKŁADKI A WYNAGRODZENIE
Pracodawca:
• Emerytalna: 3600 zł x 9,76%= 351,36 zł
• Rentowa: 3600 zł x 6,5%= 234,00 zł
• Wypadkowa: 3600 zł x 1,67%= 60,12 zł (przyjęto stawkę
standardową)
• Łącznie składki społeczne: 351,36 zł + 234,00 zł +60,12 zł =
645,48 zł
• FP: 3600 zł x 2,45% = 88,20 zł
• FGŚP: 3600 zł x 0,10% = 3,60 zł
Razem koszt pracodawcy: Kwota brutto + łącznie składki ZUS
pracodawcy + FP + FGŚP

3600 zł +645,48 zł+ 88,20 zł +3,60 zł= 4337,28 zł

Lech Bartosik 56
 ZUS – EMERYTURY I RENTY
Liczba ubezpieczonych (ubezpieczenia emerytalne i rentowe) w
grudniu 2022 – 16 273,0 tys. (w tym 1 063,3 tys. cudzoziemców),
wzrost o 1,2% w stosunku do 2021 r.
Liczba osób pobierających w 2022 r. (średnio miesięcznie; tys.):
emerytury – 6 065; renty z tyt. niezdolności do pracy – 594; renty
rodzinne – 1 199.
Struktura wieku osób, którym przyznano emerytury w 2022 r. (w
latach): ogółem – 62,5; mężczyźni – 64,9; kobiety – 60,6.
Przeciętna miesięczna wysokość emerytury i renty wypłacanej przez
ZUS w 2022 r. wynosiła brutto 2 789,89 zł (emerytury – 2 853,80 zł), co
stanowiło 50,4 % przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce
(pomniejszonego o obligatoryjną składkę na ubezpieczenia społeczne
płaconą przez ubezpieczonego).
Lech Bartosik 57
 POWSZECHNE UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE

W 1999 r. system finansowania ochrony zdrowia przekształcono w system

ubezpieczeniowo-budżetowy (wcześniej środki pochodziły tylko z budżetu).
Świadczenia zdrowotne są finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia
(NFZ).
Specyfiką polskiego systemu ubezpieczeń społecznych po reformie z 1999 r.
jest rozdzielenie ubezpieczenia chorobowego i zdrowotnego:
• ubezpieczenie chorobowe zapewnia świadczenia pieniężne w razie
choroby i macierzyństwa,
• powszechne ubezpieczenie zdrowotne to system odpowiedzialny za
finansowanie ze środków publicznych:
- świadczeń profilaktycznych,
- świadczeń diagnostycznych,
- świadczeń leczniczych,
- świadczeń rehabilitacyjnych,
- zaopatrzenia w produkty Lech
lecznicze
Bartosik
i wyroby medyczne. 58
 POWSZECHNE UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE

Osobami uprawnionymi do korzystania ze świadczeń opieki

zdrowotnej w ramach powszechnego ubezpieczenia
zdrowotnego są osoby ubezpieczone i członkowie ich rodzin.

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne pobierają Zakład

Ubezpieczeń Społecznych i Kasa Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego, a następnie przekazują ją do Narodowego
Funduszu Zdrowia.

Lech Bartosik 59
 KRUS
Zadania wynikające z ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników realizuje
odrębna instytucja - Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Prowadzi zadania wyodrębnione z systemu powszechnego, w tym m.in.
- obsługa rolników w sprawach dotyczących obejmowania ubezpieczeniem
społecznym rolników i opłacania składek na to ubezpieczenie,
- przyznawanie i wypłata świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń: emerytalno-
rentowego oraz wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego,
- prowadzenie działalności prewencyjnej na rzecz upowszechniania zasad
bezpieczeństwa pracy w gospodarstwach rolnych oraz eliminowania
zagrożeń w miejscu pracy i życia rolników,
- prowadzenie dobrowolnej, nieodpłatnej rehabilitacji leczniczej dla osób
uprawnionych do świadczeń KRUS, uznanych okresowo za całkowicie
niezdolne do pracy w gospodarstwie rolnym, które rokują odzyskanie
zdolności do pracy w gospodarstwie rolnym w wyniku leczenia i rehabilitacji
lub zagrożone całkowitą niezdolnością do pracy w gospodarstwie rolnym.
Lech Bartosik 60
 KRUS
Składki w systemie ubezpieczenia społecznego rolników opłacane są na:
• Fundusz Emerytalno-Rentowy,
• Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego.
Fundusz Emerytalno-Rentowy to państwowy fundusz celowy. Finansuje się z niego
m.in. świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego i ubezpieczenie zdrowotne.
Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego to z kolei osoba prawna. Finansuje się
z niego ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie. Funkcję zarządu pełni
z urzędu prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego pod nadzorem Rady
Rolników.
Wysokość miesięcznej składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe za każdą
ubezpieczoną osobę (rolnika, małżonka rolnika lub domownika) wynosi 10%
emerytury podstawowej (jej wysokość ogłasza Prezes Kasy) obowiązującej w ostatnim
miesiącu poprzedniego kwartału.
Podstawą gospodarki finansowej systemu ubezpieczenia społecznego rolników są
składki opłacane przez rolników oraz dotacja z budżetu państwa.
Lech Bartosik 61
OTWARTE FUNDUSZE EMERYTALNE - OFE
Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych, t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 930.
• OFE tworzone są i zarządzane przez powszechne towarzystwa emerytalne (PTE) w
celu gromadzenia i lokowania środków pieniężnych z przeznaczeniem na wypłatę
członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego.
• OFE jest osobą prawną, na którą składa się masa majątkowa, zarządzana przez PTE.
• PTE jest specjalną spółką akcyjną, której zadaniem jest inwestowanie – w celu
osiągnięcia zysku – środków pieniężnych, powierzanych jej przez członków OFE. Ze
środków tych uczestnicy OFE mogą skorzystać po przejściu na emeryturę – środki
zgromadzone na indywidualnym koncie OFE będą wypłacane razem z emeryturą z
ZUS.
• Ponieważ środki gromadzone w OFE inwestowane są m.in. na giełdzie,
uczestnictwo w funduszu wiąże się z pewnym ryzykiem. W przypadku braku zysków
z inwestycji, odpowiednia kwota różnicy musi być pokryta przez PTE z rachunku
rezerwowego lub własnych środków pieniężnych.
• Aby zmniejszyć ryzyko wprowadzono tzw. "suwak bezpieczeństwa" – na 10 lat
przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego środki z konta OFE są
stopniowo przekazywane na subkonto w ZUS.
• PTE pobierają pewne opłaty od członków swoich OFE.
Lech Bartosik 62
 Pracownicze Programy Emerytalne PPE
Ustawa z 20.04.2004 o pracowniczych programach emerytalnych.

• Przystąpienie jest dobrowolne.

• Pracodawca w całości finansuje składkę, a także ponosi koszty
administracji i funkcjonowania PPE.
• Jej wysokość jest ustalana pomiędzy pracodawcą a reprezentacją
pracowników i może wynieść maksymalnie 7% wysokości
wynagrodzenia.
• Odprowadzona kwota jest wolna od składki na ubezpieczenie
społeczne, ale nalicza się od niej podatek dochodowy od osób
fizycznych. Wypłata środków jest zwolniona od podatku.
• Pracownik może - za pośrednictwem swojego pracodawcy - wpłacać
dodatkową składkę na PPE.
• Na każdy rok ustalony jest maksymalny roczny poziom wpłaty
(Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej).
Lech Bartosik 63
 Pracownicze Programy Emerytalne PPE

Wypłata pieniędzy z PPE może nastąpić po:

• ukończeniu 60 lat i złożeniu wniosku o wypłatę
pieniędzy;
• uzyskaniu prawo do wcześniejszej emerytury,
ukończeniu 55 lat i przedstawieniu odpowiedniego
wniosku;
• ukończeniu 70 lat, bez konieczności składania wniosku;
• złożeniu przez spadkobiercę wniosku o wypłatę
po śmierci uczestnika PPE (środki są dziedziczone).

Lech Bartosik 64
 Pracownicze Programy Emerytalne PPE
Zmiana pracodawcy:
Można przelać zgromadzone na PPE pieniądze w ramach
tzw. wypłaty transferowej na:
• IKE lub PPE u nowego pracodawcy;
• pozostawić pieniądze na PPE u poprzedniego pracodawcy
aż do momentu wypłaty.
Możliwy jest również zwrot oszczędności w sytuacji likwidacji PPE,
jeśli nie wskaże się ani IKE, ani PPE.
Przelew na konto, kwota pomniejszona o:
• podatek od zysków kapitałowych, czyli tzw. podatek Belki;
• kwotę w wysokości 30% podstawowych składek – zostanie ona
przekazana do ZUS i zapisana jako dodatkowa składka
emerytalna w ramach I filaru.
Lech Bartosik 65
 Pracownicze Plany Kapitałowe PPK
Ustawa z 4.10.2018 o pracowniczych planach kapitałowych
• PPK - obligatoryjne dla pracodawców i dobrowolne dla
pracowników.
• Każdy pracodawca powinien utworzyć PPK, aby wszyscy, za
których są odprowadzane obowiązkowe składki emerytalne i
rentowe, mogli w tym programie uczestniczyć.
• Zwolnione z obowiązku są te firmy, które na dzień stosowania
ustawy o PPK prowadzą Pracownicze Programy Emerytalne
dla co najmniej 25% zatrudnionych pracowników ze składką w
wysokości co najmniej 3,5% wynagrodzenia.
Z obowiązku utworzenia PPK zwolnieni są również
mikroprzedsiębiorcy, o ile wszyscy zatrudnieni odmówią
udziału w programie, a także osoby samozatrudnione, które
nie zatrudniają innych pracowników.
Lech Bartosik 66
 Pracownicze Plany Kapitałowe PPK
• Zapis do programu jest automatyczny dla wszystkich
zatrudnionych osób od 18 do 55 lat.
• Pracownik może w dowolnym momencie zrezygnować z
uczestnictwa lub przystąpić do PPK.
• Osoby, które ukończyły 55 lat, ale mają mniej niż 70 lat,
mogą przystąpić do PPK, składając u pracodawcy wniosek o
przystąpienie do programu.
• Pieniądze na PPK są prywatne, więc można je dziedziczyć.
• Wpłaty potrącane z wynagrodzenia netto pracownika (po
odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczki na
PIT).
Lech Bartosik 67
 Pracownicze Plany Kapitałowe PPK

Wpłata Maksymalna suma

Wpłaty na PPK Wpłata dodatkowa
podstawowa wpłat
Wpłaty procentowe liczone od wynagrodzenia brutto

Wpłaty pracownika 2% Max 2% 4%

Wpłaty pracodawcy 1,5% Max 2,5% 4%

Wpłaty stałe i jednorazowe

Wpłata powitalna
250 zł
ze strony państwa

Dopłata roczna ze
240 zł
strony państwa

Lech Bartosik 68
 Pracownicze Plany Kapitałowe PPK
• Wpłaty trafiają na indywidualne konto.
• W przypadku rezygnacji z PPK (przed ukończeniem 60 lat) - zwrot
zgromadzonych środków, pomniejszonych o podatek od zysków
kapitałowych, dopłaty pochodzące ze strony państwa
i 30% środków od pracodawcy (te ostatnie trafiają na konto w
ZUS).
• Wypłata po ukończeniu 60 lat (konieczne złożenie wniosku):
- standardowa forma wypłaty: jednorazowo 25% procent
zgromadzonych środków, a pozostałe 75% wypłacane w minimum
120 miesięcznych ratach; może być 100% w min. 120 ratach,
- jeśli wypłata w mniejszej liczbie rat niż 120 – naliczany
podatek od zysków kapitałowych. W określonych sytuacjach
możliwa wypłata jednorazowa, także obciążona pod. od zysków
kapitałowych.
Lech Bartosik 69
 RYNEK FINANSOWY

Na rynku finansowym funkcjonuje szereg instytucji

oferujących produkty emerytalne, wśród których
występują zarówno podmioty oferujące różne rodzaje
produktów emerytalnych (PTE, TFI, zakłady
ubezpieczeń), jak również podmioty specjalizujące się
tylko w wybranych formach tych produktów (domy
maklerskie, banki, pracownicze towarzystwa
emerytalne).

Lech Bartosik 70
 RYNEK FINANSOWY
Produkty emerytalne oferowane przez różne rodzaje instytucji finansowych na koniec
2021 r.
Instytucje II filar (OFE) PPE IKE IKZE PPK
Powszechne 10 – 5 7 2
towarzystwa
emerytalne
Pracownicze – 2 – – –
towarzystwa
emerytalne
Towarzystwa – 18 24 21 16
funduszy
inwestycyjnych
Domy – – 7 6 –
maklerskie
Zakłady – 10 15 9 1
ubezpieczeń
Banki – – 15 3 –
SUMA 10 30 66 46 19

Źródło: Informacja o stanie rynku emerytalnego w Polsce na koniec 2021 r., UKNF, 2022

Lech Bartosik 71
 RYNEK FINANSOWY
Wartość zgromadzonych aktywów na koniec lat 2020 – 2021 (mln zł)

Produkt 2020 2021 Zmiana

II filar (OFE) 148 604,1 187 985,1 26,5%

PPE 17 016,0 18 929,3 11,2%

IKE 11 923,7 13 466,2 12,9%

IKZE 4 581,8 5 976,8 30,4%

PPK 2 818,1 7 665,9 172,0%

SUMA 184 943,7 234 023,3 26,5%

Źródło: jw.

Lech Bartosik 72
 RYNEK FINANSOWY
Wartość zgromadzonych aktywów według rodzaju instytucji i produktu na koniec 2021
r. (mln zł)
Instytucje II filar (OFE) PPE IKE IKZE PPK Udział w
rynku
Powszechne 187 985,1 - 172,6 967,8 1 056,7 81,3%
towarzystwa
emerytalne
Pracownicze - 2 121,5 - - - 0,9%
towarzystwa
emerytalne
Towarzystwa - 13 443,9 4 539,1 2 810,0 6 526,4 11,7%
funduszy
inwestycyjnych
Domy - - 3 251,6 715,2 - 1,7%
maklerskie
Zakłady - 3 363,9 3 066,5 1 100,0 82,8 3,2%
ubezpieczeń
Banki - - 2 436,5 383,8 - 1,2%
SUMA 187 985,1 18 929,3 13 466,2 5 976,8 7 665,9 100,0%
Źródło: jw.
Lech Bartosik 73
 RYNEK FINANSOWY
Liczba uczestników na koniec lat 2020 – 2021 (tys. osób)

Produkt 2020 2021 Zmiana

II filar (OFE) 15 431 15 176 -1,7%

PPE 632 641 1,4%

IKE 742 796 7,3%

IKZE 408 457 12,0%

PPK 1 484 2 548 71,7%

SUMA 18 697 19 618 4,9%

Źródło: jw.

Lech Bartosik 74
 RYNEK FINANSOWY
Liczba uczestników wg instytucji i produktu na koniec 2021 r. (tys. osób)
Instytucje II filar PPE IKE IKZE PPK Ogółem Udział w
(OFE) rynku
Powszechne 15 175,8 - 9,6 71,6 359,0 15 616,0 79,6%
towarzystwa
emerytalne
Pracownicze - 30,5 - - 0,0 30,5 0,2%
towarzystwa
emerytalne
Towarzystwa - 521,8 432,8 208,5 2 144,8 3 307,8 16,8%
funduszy
inwestycyjnych
Domy maklerskie - - 79,9 52,3 - 132,2 0,7%

Zakłady - 89,1 195,2 96,4 44,2 424,9 2,2%

ubezpieczeń
Banki - - 79,0 28,2 - 107,2 0,5%
SUMA 15 175,8 641,4 796,5 457,0 2 548,0 19 618,6 100,0%

Źródło: jw.

Lech Bartosik 75