Translated from English to Vietnamese - www.onlinedoctranslator.

com

38/ GIỚI THIỆU VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

Theo ngôn ngữ của các nhà khoa học, những thay đổi do con người gây ra
đang “thúc đẩy” những thay đổi về vật lý và sinh học của Trái đất. Đối với
một người bình thường, từ “lái xe” có thể gợi ý rằng ai đó đang nắm quyền
kiểm soát. Đó không phải là điều các nhà khoa học muốn nói. Họ muốn nói
rằng nhân loại làgây ranhững thay đổi lớn, nghiêm trọng và có tính đột phá
cao, với hầu hết nhân loại, bao gồm hầu hết các nhà lãnh đạo chính trị, có rất ít
hiểu biết khoa học về những mối nguy hiểm phía trước.
Nghiên cứu về phát triển bền vững đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về những
thay đổi do con người gây ra, quan trọng nhất là chúng ta có thể thay đổi
hướng đi và bảo vệ chính mình cũng như thế hệ tương lai. Một trong những
động lực chính của sự thay đổi là việc con người sử dụng quá nhiều than, dầu
và khí đốt tự nhiên, những nguồn năng lượng chính mà chúng ta gọi là nhiên
liệu hóa thạch. Khi chúng ta đốt than, dầu và khí đốt để di chuyển phương
tiện, làm nóng các tòa nhà, biến khoáng sản thành thép và xi măng và sản xuất
điện, quá trình đốt cháy sẽ tạo ra CO 2đó được thải vào khí quyển. Sự gia tăng
nồng độ CO2trong khí quyển là nguyên nhân chính, mặc dù không phải là duy
nhất, gây ra biến đổi khí hậu do con người gây ra.
Hình 1.15 kể một câu chuyện đáng chú ý. Nó mô tả mức độ dao động của
CO2trong khí quyển suốt 800.000 năm qua. Quá khứ xa xôi nằm ở phía bên
trái của hình; hiện tại hoàn toàn ở bên phải. Trục tung đo CO 2trong bầu khí
quyển. Đơn vị đo là số phân tử CO 2cho mỗi 1 triệu phân tử trong khí quyển.
Tính đến ngày nay, có khoảng 400 CO2phân tử trên một triệu, hay 400 phần
triệu (ppm). Con số đó có vẻ không nhiều lắm: chỉ 0,04%. Tuy nhiên, ngay cả
những thay đổi nhỏ về nồng độ này cũng có ảnh hưởng lớn đến khí hậu.
Bắt đầu ở phía bên trái của biểu đồ. 800.000 năm trước, CO 2nồng độ khoảng 190
ppm. Chúng ta thấy rằng nó đã đạt đến đỉnh điểm vào khoảng 260 ppm trước khi giảm
xuống mức thấp khoảng 170 ppm vào khoảng 740.000 năm trước. Nhìn chung,
CO2lên xuống như răng cưa. Những biến động này là tự nhiên. Chúng được “điều
khiển” (tức là gây ra) chủ yếu bởi những thay đổi nhỏ trong mô hình quỹ đạo của Trái
đất quanh mặt trời; những thay đổi liên quan đến hình dạng của quỹ đạo; những thay
đổi nhỏ về khoảng cách của Trái đất với mặt trời; và sự dao động về độ nghiêng của
Trái đất so với mặt phẳng quỹ đạo Trái đất, gây ra những thay đổi nhỏ trong mô hình
các mùa. Khi quỹ đạo thay đổi một chút theo hướng có xu hướng làm Trái đất nóng
lên, quá trình phản hồi có xu hướng giải phóng CO 2hòa tan trong các đại dương, sau
đó thoát ra ngoài
GIỚI THIỆU VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG / 39

400
Hiện tại

(ppm) 350

300
sự tập trung

250
2

200
CO

150
800 700 600 500 400 300 200 100 0
Hàng ngàn năm trước

CO2 trong khí quyển suốt 800.000 năm qua

1,15

In lại với sự cho phép của Macmillan Publishing Ltd:Thiên nhiên, Lüthi, Dieter, Martine Le Floch,
Bernhard Bereiter, Thomas Blunier, Jean-Marc Barnola và cộng sự. “Kỷ lục nồng độ Carbon Dioxide
có độ phân giải cao 650.000–800.000 năm trước hiện tại,” bản quyền 2008.

Ghi chú: Số liệu lõi băng trước năm 1958; Dữ liệu Mauna Loa sau năm 1958.

bầu khí quyển (giống như CO2bọt khí thoát ra nếu đun nóng một nồi chứa đầy
nước soda). Đổi lại, giống như CO 2tăng lên trong khí quyển, kết quả là làm
hành tinh ấm hơn nữa. Ta nói rằng sự gia tăng CO 2là một “phản hồi tích cực”.
Sự thay đổi quỹ đạo làm hành tinh ấm lên một chút; giải phóng CO 2vào khí
quyển, từ đó gây ra sự gia tăng nhiệt độ hơn nữa.
Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng bất cứ khi nào nồng độ CO trong khí
quyển2cao, Trái đất có xu hướng ấm lên (chủ yếu là do CO 2). Bất cứ khi nào CO2ở
mức thấp (vì CO trong khí quyển2được tái hấp thụ vào đại dương), Trái đất có xu
hướng lạnh đi. Thật vậy, ở giai đoạn thấp của CO tự nhiên 2chu kỳ, Trái đất thực
sự đủ lạnh để tạo ra một kỷ băng hà, với phần lớn Bắc bán cầu được bao phủ bởi
một lớp băng dày. Bằng cách liên hệ nồng độ CO2với nhiệt độ Trái đất (được xác
định bằng các phương pháp khác), các nhà khoa học đã tìm thấy mối quan hệ có
hệ thống của lượng CO2 cao2và nhiệt độ Trái đất cao.
Phía bên phải của biểu đồ cho thấy rằng trong chớp mắt cuối cùng theo thời gian
địa lý, thực sự là trong 150 năm qua, nồng độ CO2đã tăng vọt như
 40/ GIỚI THIỆU VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

một tên lửa thẳng đứng. Điều này không phải do những thay đổi tự nhiên
trong quỹ đạo Trái đất. Lần này, sự gia tăng CO 2có nguyên nhân do con
người: đốt nhiên liệu hóa thạch. Lưu ý điểm mấu chốt và đáng báo động:
loài người đã đẩy mức CO2 lên cao 2trong khí quyển lên tới 400 ppm, cao
hơn bất kỳ thời điểm nào trong 800.000 năm qua. Thật vậy, lần cuối cùng
CO2sự tập trung cao đến mức 3 triệu năm trước, theo đúng nghĩa đen! Và
khi CO2mức cao như vậy vào 3 triệu năm trước, Trái đất ấm hơn rất nhiều
so với ngày nay.
Tại sao phải lo lắng, bạn có thể tự hỏi. Lý do là tất cả nền văn minh của
chúng ta – vị trí của các thành phố, cây trồng chúng ta trồng và các công nghệ
vận hành ngành công nghiệp của chúng ta – đều dựa trên một kiểu khí hậu sẽ
sớm biến mất khỏi hành tinh. Trái đất sẽ trở nên ấm hơn nhiều so với thời kỳ
văn minh; mực nước biển dâng cao hơn nhiều, đe dọa các thành phố ven biển
và các nước vùng trũng; các loại cây trồng cung cấp lương thực cho nhân loại
sẽ phải chịu nhiều thất bại trong thu hoạch do nhiệt độ cao, các loại sâu bệnh
mới, hạn hán, lũ lụt, mất đa dạng sinh học (chẳng hạn như các loài thụ phấn)
và các thiên tai khác. Chúng tôi sẽ nghiên cứu những mối đe dọa này một cách
chi tiết.
Một vài năm trước, một nhóm các nhà khoa học đã lưu ý rằng những gì nhân
loại đang làm, bao gồm cả việc tạo ra lượng khí thải carbon và nhiều hơn thế nữa,
đang phá vỡ không chỉ khí hậu mà còn một số hệ thống tự nhiên của Trái đất.
Chúng bao gồm sự cạn kiệt nguồn nước ngọt (như tầng ngậm nước ngầm); ô
nhiễm do sử dụng nhiều phân bón hóa học (được áp dụng nhằm nâng cao năng
suất cây trồng); sự thay đổi về hóa học đại dương, chủ yếu là độ axit của đại
dương ngày càng tăng do CO trong khí quyển 2hòa tan vào nước biển; phá rừng để
tạo đồng cỏ và đất nông nghiệp mới; và ô nhiễm dạng hạt do nhiều quy trình công
nghiệp gây ra, đặc biệt là các quy trình liên quan đến đốt than. Tất cả đều đặt ra
những mối đe dọa sâu sắc đối với Trái đất và sự an lành của nhân loại. Các nhà
khoa học này lập luận rằng mức độ thiệt hại quá lớn đến mức nhân loại đang để lại
“điều kiện hoạt động an toàn” cho hành tinh này (Rockström et al. 2009). Giống
như chúng ta đang lái xe lao khỏi đường và lao xuống mương, hay tệ hơn là lao
thẳng vào vách đá.
Các nhà khoa học lập luận rằng việc xác định các giới hạn vận hành an toàn
cho hành tinh này hay nói cách khác là xác định “ranh giới hành tinh” mà con
người không nên mạo hiểm vượt quá giới hạn đó. Ví dụ, đẩy CO 2đến 400 ppm có
thể nguy hiểm, nhưng đẩy CO2tới 450 ppm (thông qua việc tiếp tục sử dụng nhiều
nhiên liệu hóa thạch
GIỚI THIỆU VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG / 41

nhiên liệu) có thể là liều lĩnh. Việc cạn kiệt một số nguồn nước ngầm có thể
gây bất tiện. Việc cạn kiệt các tầng chứa nước chính có thể gây ra hậu quả
nặng nề. Tăng độ axit của đại dương lên một chút có thể không tốt cho động
vật có vỏ. Việc tăng đáng kể độ axit của đại dương có thể giết chết một lượng
lớn sinh vật biển, bao gồm cả các loài cá và động vật có vỏ mà nhân loại tiêu
thụ như một phần quan trọng trong nguồn cung cấp thực phẩm của chúng ta.
Hình 1.16 cung cấp cho các nhà khoa học hình ảnh trực quan về các ranh giới
hành tinh này (Rockström và cộng sự 2009, 472). Bắt đầu từ lúc 12 giờ và di
chuyển theo chiều kim đồng hồ quanh vòng tròn, chúng ta thấy mười ranh giới
chính của hành tinh mà nhân loại có nguy cơ vượt qua, bắt đầu từ biến đổi khí
hậu, axit hóa đại dương, v.v. Vùng bóng mờ màu đỏ thể hiện đánh giá của các nhà
khoa học về việc thế giới sắp vượt qua từng ranh giới này đến mức nào. Trong
trường hợp dòng nitơ (do sử dụng phân bón) và mất đa dạng sinh học, toàn bộ
phần nêm của vòng tròn có màu đỏ. Chúng ta đã vượt quá những ranh giới hành
tinh này. Đối với các mối đe dọa khác, chúng ta vẫn còn cách xa ranh giới một
chút, mặc dù các phần được tô màu đỏ của mỗi miếng bánh
e
t

M
ộ
tồ

N
Ce c hMột Ng e
(

io
t
ô
e
h

l
u
i
)
)
T
tôi
ô
d

i
Tôi ồ IE

nế
u
nh

t
r ư

P t
ô
e
t
ô
i N
i
M
ộ
M
ộ
M
t t
ộ
b
h c
ạ
n t
t
P Tôi

S q
t
ô
i t

ồ e

tôi ồ

t N

MỘT
 ồ
Một c

ci e

d Một

Tôi

f N

Tôi

Một

Tôi

ồ
S

ồ r

N Một

tôi

t
ô
T
i

N
 S
S
ồ f c N
tôi
y y t Tôi
t e e g ồ r
Tôi
S
r
tôi
( tô
e

b i
v
Tôi
d
ồ
Tôi
) h
c
B N

ồ
e y Tôi

S
r
P

bạn f w ồ
Ne g C e r g

N S
T e b
ôi Mộth bạn
S e

h
ồ

w ồ

Một bạn
c

và N h

r G Md e

ộ
ôi t T
ô
b i tôi

Một c

t
ô Một

i
cy S ồ

tô
i e P

t
ô
i

bạ
n

ranh giới hành tinh

1.16

In lại với sự cho phép của Macmillan Publishing Ltd:Thiên nhiên, Rockström, Johan, Will Steffen, Kevin
Noone, Åsa Persson, F. Stuart Chapin, Eric F. Lambin, Timothy M. Lenton và cộng sự. “Không gian hoạt
động an toàn cho nhân loại,” bản quyền 2009.
 42/ GIỚI THIỆU VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

đang gia tăng nhanh chóng. Trong thế kỷ XXI, toàn bộ vòng tròn có thể sẽ
chuyển sang màu đỏ trừ khi có sự thay đổi cơ bản về chiến lược. Nói cách
khác, nhân loại sẽ vượt quá giới hạn hoạt động an toàn trừ khi thế giới áp
dụng chiến lược đạt được sự phát triển bền vững.

V. Con đường phát triển bền vững

Phần đầu tiên của phát triển bền vững - phần phân tích - là hiểu được mối liên kết
giữa kinh tế, xã hội, môi trường và chính trị. Phần thứ hai của phát triển bền vững
—phần quy chuẩn—là hành động trước những nguy hiểm mà chúng ta phải đối
mặt, đặt ra các mục tiêu SDG và đạt được chúng! Mục tiêu bao quát của chúng ta
là tìm ra một con đường toàn cầu, bao gồm các con đường địa phương và quốc
gia, trong đó thế giới thúc đẩy phát triển kinh tế toàn diện và bền vững, từ đó kết
hợp các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường. Điều này chỉ có thể đạt được nếu
đạt được mục tiêu thứ tư – quản lý tốt cả chính phủ và doanh nghiệp. Quản trị tốt,
tôi sẽ nhấn mạnh nhiều lần, có nghĩa là nhiều thứ. Nó không chỉ áp dụng cho
chính phủ mà còn cho doanh nghiệp. Điều đó có nghĩa là cả khu vực công (chính
phủ) và khu vực tư nhân (doanh nghiệp) đều hoạt động theo quy định của pháp
luật, với trách nhiệm giải trình, tính minh bạch, đáp ứng nhu cầu của các bên liên
quan và với sự tham gia tích cực của công chúng vào các vấn đề liên quan. các
vấn đề quan trọng như sử dụng đất, ô nhiễm, tính công bằng và trung thực trong
các hoạt động chính trị và kinh doanh.
Trong những chương tiếp theo, tôi sẽ liên tục đề cập đến sự so sánh. Một mặt,
chúng ta sẽ xem xét những tác động của việc nhân loại tiếp tục đi theo con đường
hiện tại. Ví dụ, giả sử nền kinh tế thế giới tiếp tục vận hành chủ yếu bằng nhiên
liệu hóa thạch như ngày nay, do đó lượng CO 2nồng độ trong khí quyển tiếp tục
tăng nhanh. Hoặc giả sử rằng nông dân tiếp tục sử dụng quá mức nước ngầm đến
mức các tầng ngậm nước bị cạn kiệt. Những kịch bản này sẽ được gọiviệc kinh
doanh như thường lệ, hay viết tắt là BAU. Những kịch bản như vậy tất nhiên sẽ
được so sánh với một sự thay đổi mạnh mẽ đối với nhân loại, trong đó thế giới
nhanh chóng áp dụng các công nghệ mới (ví dụ, năng lượng mặt trời để thay thế
việc sản xuất điện đốt than).
GIỚI THIỆU VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG / 43

hoặc sử dụng nước hiệu quả hơn để tránh làm cạn kiệt tầng ngậm nước).
Con đường thay thế, con đường không chỉ hướng tới tăng trưởng kinh tế
mà còn hướng đến hòa nhập xã hội và bền vững môi trường, sẽ được gọi là
con đườngphát triển bền vữngđường dẫn hoặc viết tắt là SD.
Chúng ta sẽ kiểm tra và đối chiếu quỹ đạo BAU và SD. Nếu chúng ta tiếp
tục với BAU thì chuyện gì sẽ xảy ra? Chắc chắn sẽ tiếp tục có nhiều loại tiến
bộ. Khoa học và công nghệ sẽ không đứng yên. Người nghèo sẽ được hưởng
lợi từ những tiến bộ trong CNTT, chẳng hạn như tiếp cận giáo dục đại học
thông qua học tập trực tuyến miễn phí. Tình trạng nghèo đói sẽ tiếp tục giảm ở
nhiều nơi. Người giàu có thể tiếp tục giàu hơn trong một hoặc hai thập kỷ nữa.
Tuy nhiên, cuối cùng, những hậu quả tiêu cực của tình trạng bất bình đẳng gia
tăng và tình trạng hủy hoại môi trường ngày càng gia tăng sẽ lấn át các xu
hướng tích cực. Sự tiến bộ sẽ đạt đến đỉnh cao. Những tai họa, cả về xã hội và
môi trường, sẽ bắt đầu ngự trị. Hơn 200 năm tiến bộ có thể bị bóp nghẹt, thậm
chí hy sinh vì chiến tranh.
Còn SDG thì sao? Liệu chúng ta có thể tìm ra những giải pháp thay thế cho
nhiên liệu hóa thạch, nước ngầm, đồng cỏ và những thứ tương tự để đáp ứng nhu
cầu của con người mà không phá hủy môi trường tự nhiên không? Một số giải
pháp chính có thể sẽ đắt hơn trong thời gian ngắn, chẳng hạn như các tòa nhà
được thiết kế đặc biệt để sử dụng ít năng lượng hơn cho việc sưởi ấm thông qua
chiến lược thiết kế, cách nhiệt, vật liệu và hệ thống tổng thể tốt hơn; hay xe điện
sử dụng pin vẫn còn đắt so với động cơ đốt trong ngốn xăng thông thường. Một số
lo ngại rằng chúng tôi không đủ khả năng đi theo con đường SD; rằng con đường
SD có thể “cứu” nhân loại với cái giá phải trả là chấm dứt tiến bộ kinh tế; và do
đó SDG là không thực tế, thậm chí không thể đạt được. Một nhiệm vụ chính của
cuốn sách này là kiểm tra tuyên bố này. Không trình bày toàn bộ cốt truyện, ngay
từ đầu tôi sẽ nói rằng nếu chúng ta khéo léo và nỗ lực nghiên cứu và thiết kế các
phương pháp và công nghệ kinh doanh bền vững mới, thì sự phát triển bền vững
vừa khả thi vừa hợp túi tiền. Quả thực, chính hoạt động kinh doanh thông thường
cuối cùng sẽ gây ra những tổn thất thực sự khủng khiếp.
Bản chất của phát triển bền vững trên thực tế làgiải quyết vấn đề dựa trên cơ sở
khoa học và đạo đức. Thực sự chúng ta có rất nhiều vấn đề. Chúng tôi đã tiếp tục sự
nghèo đói đe dọa tính mạng giữa sự sung túc. Chúng ta đã tạo ra sự bất bình đẳng về
giàu nghèo và chúng ta đã triển khai các hệ thống công nghệ hiện đang
 44/ GIỚI THIỆU VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

vượt qua ranh giới hành tinh. Chúng ta sẽ cần một nỗ lực phối hợp toàn cầu
trong một khoảng thời gian tập trung và tương đối ngắn, tính bằng thập kỷ
thay vì hàng thế kỷ, để chuyển từ BAU sang quỹ đạo SD. Để hoàn thành SDG,
mọi nơi trên thế giới sẽ phải tham gia vào việc giải quyết vấn đề, động não và
xác định những cách thức mới và sáng tạo để đảm bảo tăng trưởng toàn diện
và bền vững. Cuốn sách này nhằm mục đích góp phần giải quyết vấn đề đó.
Chúng tôi sẽ mô tả những thách thức, xác định những ứng cử viên tốt nhất cho
SDG và xác định cách thức có thể đạt được những SDG đó trên thực tế.