Professional Documents
Culture Documents
2
Transdüser ve Sensör Kavramı
Tanımı
Fiziksel ortam değişikliklerini (ısı, ışık, basınç, ses, vb.) algılayan elemanlara
Sensör (İng. Sensor), algıladığı bilgiyi elektrik enerjisine çeviren elemanlara
Transduser (İng. Transducer) denir.
Transdüserlerin bir kısmı pasif elemandır. Pasif elemanın çalışması için dışarıdan
elektrik enerjisinin uygulanması gerekir. Foto direnç ,kondansatör, mikrofon
bunlara bir örnektir.
Otomatik Kapı
Güvenlik Sistemi Barkod Okuma Sistemi
Sistemleri
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
6
ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
1-) Termistör
Termistör, üzerine uygulanan ısıya göre direnç değeri değişen devre elemanıdır.
Ortam sıcaklığı değiştiği zaman, termistör bu sıcaklık değişimini hissedecek ve
direnç değerini kendisi ayarlayacaktır. Uygulanan ısıya göre direnç değerini artıran
veya azaltan tipleri vardır. NTC ve PTC olarak ikiye ayrılır.
PTC, gerilim bölücü direnç ile kullanılırken iki şekilde devre bağlantısı yapılır.
İkinci bağlantı şeklinde PTC besleme gerilimine yakın bağlanır. Bu bağlantı şekline
Pull Up bağlantı adı verilir.
Devre bu hali ile çıkış uçlarında HIGH (Yüksek) ve LOW (Düşük) gerilim değerleri
üretir. Devrenin çıkış ucuna bir transistör, tristör veya İşlemsel Yükselteç adı verilen
bir devre elemanı bağlanırsa, PTC ısıyı algılayan bir sensör gibi çalışır ve çıkışa
bağlanan Röle, LED, Motor v.b elemanların çalışması veya durması sağlanır.
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
9
b) PTC’ nin Beslemeye Yakın Bağlanması (Pull Up)
Devre bu hali ile çıkış uçlarında HIGH (Yüksek) ve LOW (Düşük) gerilim değerleri
üretir. Devrenin çıkış ucuna bir transistör, tristör veya İşlemsel Yükselteç adı verilen
bir devre elemanı bağlanırsa, PTC ısıyı algılayan bir sensör gibi çalışır ve çıkışa
bağlanan Röle, LED, Motor v.b elemanların çalışması veya durması sağlanır.
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
10
PTC üzerindeki sıcaklığa bağlı olarak,
direnç değerinin nasıl değiştiği yandaki
grafikte görülmektedir.
PTC gibi sıcaklıkla değer değiştiren devre elemanları, sıcaklığı algılayabilmek için
ısı oluşabilecek ortamlara yakın bağlanır.
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
11
PTC’ nin AVO Metre ile Ölçülmesi
PTC, önce oda sıcaklığında
(soğuk iken) varsayılan
direnci ölçülür, daha sonra da
ısıtılarak sıcak iken direnç
değeri ölçülür.
NTC, gerilim bölücü direnç ile kullanılırken iki şekilde devre bağlantısı yapılır.
İkinci bağlantı şeklinde NTC besleme gerilimine yakın bağlanır. Bu bağlantı şekline
Pull Up bağlantı adı verilir.
NTC’ nin şaseye yakın bağlantısı sırasında, üzerine ısı uygulanırsa, uçlarında düşük
çıkış gerilimi elde edilir. NTC direnci, ısı ile azalacağı için üzerinde düşen gerilim
değeri de azalır.
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
15
NTC üzerinde ısı yok iken, direnci
yüksektir. Üzerinde düşen gerilim
miktarı da yüksek olacaktır.
Çıkış gerilimi ;
Devre bu hali ile çıkış uçlarında HIGH (Yüksek) ve LOW (Düşük) gerilim değerleri
üretir. Devrenin çıkış ucuna bir transistör, tristör veya İşlemsel Yükselteç adı verilen
bir devre elemanı bağlanırsa, NTC ısıyı algılayan bir sensör gibi çalışır ve çıkışa
bağlanan Röle, LED, Motor v.b elemanların çalışması veya durması sağlanır.
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
16
b) NTC’ nin Beslemeye Yakın Bağlanması (Pull Up)
Devre bu hali ile çıkış uçlarında HIGH (Yüksek) ve LOW (Düşük) gerilim değerleri
üretir. Devrenin çıkış ucuna bir transistör, tristör veya İşlemsel Yükselteç adı verilen
bir devre elemanı bağlanırsa, NTC ısıyı algılayan bir sensör gibi çalışır ve çıkışa
bağlanan Röle, LED, Motor v.b elemanların çalışması veya durması sağlanır.
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
17
NTC üzerindeki sıcaklığa bağlı
olarak, direnç değerinin nasıl
değiştiği yandaki grafikte
görülmektedir.
Farklı kodlamalar olsa da genellikle 10K, 103, 50K, 503 v.b rakamsal değerler
kullanılır. Bu direnç değerleri oda sıcaklığında ölçülen direnç değerleridir.
Uygulanan sıcaklıkla değişen direnç değeri, sıcaklık kaldırıldığı zaman tekrar
varsayılan değere düşer.
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
18
NTC’ nin AVO Metre ile Ölçülmesi
NTC ölçümü için ilk önce NTC
soğuk iken (oda sıcaklığında),
daha sonra NTC üzerinde ısı
var iken ölçüm yapılacaktır.
Örnek olarak;
1.band = Kırmızı (2)
2.band = Mor (7)
3.band = Kahverengi (1)
270
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
21
Örnek - 1;
47.000 Ω = 47 KΩ
Örnek - 2; Örnek - 3;
30.000 Ω = 30 KΩ 5000 Ω = 5 KΩ
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
22
Üzerinde Rakam Yazan Termistörlerin Değerinin Bulunması
Termistörler, Rakamlar ile kodlandıkları zaman ister NTC olsun, isterse PTC olsun
aynı şekilde okunurlar.
Örnek : Örnek :
Yandaki NTC üzerinde Yandaki PTC üzerinde
153 yazmaktadır. İlk iki 102 yazmaktadır. İlk iki
15 rakamı aynen yazılır. 10 rakamı aynen yazılır.
Son 3 rakamı kadar 0 Son 2 rakamı kadar 0
(sıfır) yazılır. (sıfır) yazılır.
15.000 Ω = 15 KΩ 1000 Ω = 1 KΩ
Örnek : Örnek :
Yandaki NTC üzerinde Yandaki PTC üzerinde
15K yazmaktadır. NTC 10R yazmaktadır. NTC
direnç değeri direk olarak direnç değeri direk olarak
okunur. okunur.
15 KΩ 10R = 10 Ω
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
23
NTC Isı Kontrol Devresi
Yukarıdaki şekilde transistörler ile yapılmış basit bir ısı kontrol devresi görülmektedir.
Devre, ortam soğuk iken çalışacak şekilde düzenlenmiştir. NTC soğuk iken direnci
yüksektir ve ilk transistör kesimde, ikincisi transistör 2,2K üzerinden iletimdedir. Röle
kontakları çekilidir. NTC ısıtıldığı zaman, direnci düşer ve birinci transistör iletime
geçer. Beyz gerilimi şase potansiyeline çekilen ikinci transistör kesime girer. Röle
kontakları bırakır.
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
24
PTC Isı Kontrol Devresi (Termostat)
PTC’ nin kontrol ettiği devrenin veya sistemin sıcaklık değeri ayarlanan sıcaklık
değerinin üzerine çıktığı anda fark yükseltecindeki PTC‘ nin direnç değeri
artacaktır. Bu artma fark yükseltecinin dengesini bozar ve röle sürücü katı iletime
geçerek röle kontakları konum değiştirir.
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
25
2-) Termokupul (Thermo Couple – Isıl Çift)
Termokupul nedir?
Termokupul iki farklı alaşımın, ucunun kaynaklanması ile oluşturulan basit bir
sıcaklık ölçüm elemanıdır. Kaynak Noktası Sıcak Nokta, diğer açık iki uç Soğuk
Nokta (veya Referans Noktası) olarak anılır.
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
26
E tipi termokupul,
J tipi termokupul,
K tipi termokupul,
N tipi termokupul,
R tipi termokupul,
S tipi termokupul,
T tipi termokupul,
SENSÖRLERLER ISI SENSÖR ve TRANSDUSERLERİ
29
E Tipi Termokupul (Kromel – Konstantan)
1-) Gerilim çıkışlı sıcaklık sensörü 4-) Direnç çıkışlı sıcaklık sensörü
2-) Akım çıkışlı sıcaklık sensörü 5-) Diyot sıcaklık sensörü
3-) Sayısal (Dijital) çıkışlı sıcaklık sensörü