TERAPIA ZAJĘCIOWA

Samo słowo terapia wywodzi się od greckiego słowa „therapeuéin”, które oznacza
„oddawać się” (Wojciechowski 1997 rok).
Terapia zajęciowa w ujęciu Milanowskiej to „pewne określenie czynności o
charakterze zajęć fizycznych lub umysłowych, zalecone przez lekarza, a prowadzone
przez fachowców w danej dziedzinie, które mają na celu przywrócenie choremu
sprawności fizycznej i psychicznej”. Jest to, więc leczenie za pomocą pracy i zajęcia
(1982 r.)
TZ stosuje się głównie w pracy z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie i
fizycznie oraz chorymi psychicznie. Jednakże działania terapeutyczne obejmują
także osoby starsze, dzieci z problemami w uczeniu się, osoby niedostosowane
społecznie, wykluczone lub zagrożone wykluczeniem.

HISTORIA
 Egipcjanie- gry i prace dla umysłowo chorych
„Zajęcie jest najlepszym naturalnym lekarzem i podstawą szczęścia
człowieka”- Galen

 XVIII i XIX wiek- prekursor wprowadzenia TZ na oddziale

 XX wiek- w domach później starości i na oddziałach dla przewlekle chorymi

 Polska:
 lecznictwo psychiatryczne
 największy rozwój polskiej TZ przypada na okres II Wojny Światowej
(część rehabilitacji leczniczej)
 lata 60-80) ośrodki rehabilitacyjne, kliniki medycyny rehabilitacyjnej,
ośrodki reumatologiczne, sanatoria przeciwgruźlicze
 1958 r.- pracownik TZ doszkalany na 3- miesięcznych kursach
prowadzonych przez ośrodek szkoleniowy z zakresu rehabilitacji przy
Katedrze Medycyny Rehabilitacyjnej w Polsce
 Lata 50 XX wieku- ośrodek poznański był prekursorem nowoczesnej
rehabilitacji wykorzystującej również TZ. W następnych latach powstały
wydziały TZ w Branicach, Łodzi i Toruniu
 1992 r.- powołano warsztaty TZ, które zajmowały się rehabilitacją
społeczną osób niepełnosprawnych

TZ miała usprawniać:
 Ficzycznie
 Psychicznie
 Usprawnianie psychiczne- nauka życia w nowych warunkach, podwyższanie
samooceny, zmniejszenie niepokoju i lęku

PIONIERZY POLSKIEJ TZ
 Prof. Kazimiera Malinowska- autorka pierwszych podręczników z zakresu
TZ
 Dr. Piotr Januszek- wdrażał idee TZ jako jeden z pierwszych; uczeń Prof.
Degi; lekarz specjalista ortopedii i rehabilitacji, twórca
Ośrodka Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży
Niepełnosprawnej w Mielnicy, którego celem była
integracja osób niepełnosprawnych w społeczeństwie;
podczas założenia ośrodka uruchomił warsztaty TZ,
ośrodek szkolenia instruktorów TZ; do dziś istnieje
fundacja prowadzona przez jego córkę „Podaj dalej”

Gdzie pracują instruktorzy TZ?

o W szpitalach
o Ośrodkach terapii długoterminowej
o Ośrodkach lub oddziałach dziennej rehabilitacji ogólnoustrojowej
o Rehabilitacja dzieci z zaburzeniami wieku rozwojowego
o Oddziałach stacjonarnych rehabilitacji neurologicznej
o Zakłady opiekuńczo-lecznicze

Mogą prowadzić:
o Środowiskowe domy samopomocy
o Świetlice terapeutyczne
o Świetlice socjoterapeutyczne
o Szkoły i przedszkola
o Sanatoria

TZ- bio- psycho- społeczna rehabilitacja

CELE TZ:
 Przywrócenie lub optymalizacja sprawności fizycznej, psychicznej i umysłowej,
 W przypadku trwałej utraty określonych funkcji wprowadzenie funkcji
zastępczych
 Zwiększenie uczestnictwa w życiu społecznym
 ZADANIA TZ (McNary- 1947 r.:
 Zapewnienie wszechstronnej pomocy w trakcie leczenia
 Zwrócenie szczególnej uwagi na koordynację ruchową, ruchomość stawową i
siłę mięśniową
 Włączenie odpowiednich gier i zabaw do terapii
 Przezwyciężanie elementów lękowych
 Zabezpieczenie rozwoju i pozyskiwanie nowych umiejętności pomimo barier
fizycznych, intelektualnych i emocjonalnych
 Zapewnienie pomocy społecznej
 Uczulenie najbliższej rodziny na zmieniające się potrzeby osoby
niepełnosprawnej.

Brak możliwości uczestnictwa w ważnych zajęciach z powodu zewnętrznych

restrykcji ma negatywne skutki dla zdrowia i nazywane jest DEPRESJĄ
ZAJĘCIOWĄ. Restrykcje uniemożliwiające partycypację obejmują: wykluczenie
społeczne, niepełnosprawność, izolację.

Teoria przepływu- FLOW THERAPY:

 Stan pełnego zaangażowania w wykonywane zjęcia
 Zapomnienie, o tym co dzieje się wokół i skupienie się na danej czynności

BRAK RÓWNOWAGI ZAJĘCIOWEJ- konfiguracja zajęć obecnych w ludzkim życiu,

która nie spełnia fizjologicznych, psychologicznych czy społecznych potrzeb
jednostki, nie jest satysfakcjonująca i nie przyczynia się do promocji zdrowia

ALIENACJA ZAJĘCIOWA- brak znaczenia lub celu w codziennych zajęciach.

Związana jest z subiektywnym doświadczeniem izolacji, bezsilności frustracji, ytraty
kontroli, oddzielenia od społeczeństwa lub od siebie. Alienacja zajęciowa jest
rezultatem zaangażowania w zajęcia, które nie spełniają wewnętrznych potrzeb
osoby.

OBSZARY TZ:
 Czynności życia codziennego (ADL)- jedzenie, kąpiel, ubieranie się,
korzystanie z toalety
 Wypoczynek i czas wolny- regeneracja, sen, nauka relaksacji, ćw. oddechowe
 Praca- poszukiwanie pracy, utrzymywanie pracy, komunikacja w zespole
  Edukacja- przetwarzanie sensoryczne, wysiedzenie, koncentracja,
przestymulowanie, wprowadzenie wyciszenia, uspokojenia i wypoczynku
 Partycypacja społeczna- przyjaciele, rodzina, rówieśnicy, współpracownicy
INSTRUMENTALNE CZYNNOŚCI DNIA CODZIENNEGO (LADL)- bardziej
skomplikowane niż ADL np. samodzielne zakupy; wprowadzane jest najpierw ADL,
później LADL

TZ NA ŚWIECIE:
o Problemy nastolatków i dzieci
o Więziennictwo
o Osoby starsze

PFRON:
 Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
 Częściowe pokrycie kosztów (łóżko, przybory medyczne)
 16-65 lat- kwalifikacja do TZ

Największym kierunkiem oddziaływań terapeutycznych jest celowa, planowana,

systematycznie prowadzona aktywizacja uczestnika w sferach bio- psycho-
społecznych prowadzona przez zespół terapeutyczny.
Cele szczegółowe wynikają z diagnozy, ich zaspokojenie umożliwiają dobrane
właściwie metody i techniki TZ.

ERGOTERAPIA
Metody Techniki
 Dziewiarstwo  Szydełkowanie, druty
 Hafciarstwo  modelowanie, formowanie
 Tkactwo i lepienie w glinie
 Krawiectwo  wyplatanie przedmiotów z wikliny
 Kaletnictwo  wykonywanie wyrobów z drutu
 Metaloplastyka i metalu
 Stolarstwo  proste techniki dekoracyjne,
 Ogrodnictwo przyszywanie guzików, hatfek
 Wikliniarstwo oraz posługiwanie się żelazkiem
oraz obsługi maszyny do szycia
 przygotowywanie przedmiotów ze
skóry, np. portfeli czy pasków
 wykonywanie prac typu sianie,
sadzenie, pielenie, kopanie
 ARTETERAPIA
Metody Techniki
 Rysunek  rysowanie,
 Malarstwo  malowanie,
 Grafika  szkicowanie,
 Rzeźba  kolorowanie,
 Sztuki użytkowe  modelowanie w masach
 Bibliografia plastycznych,
 Choreoterapia  oglądanie filmów,
 Filmo/teatro terapia dyskutowanie o filmach,
wymyślanie własnych
scenariuszy
 czytanie dzieł literackich,
słuchanie poezji i bajek,
tworzenie dzieł literackich

SOCJOTERAPIA
Metody Techniki
 Terapia ruchem  W ramach
 Nauka czynności zajęć socjoterapeutycznych wykorzystuje się
życia codziennego wiele metod pracy z grupą, m. in.:
psychodramę, rysunek terapeutyczny,
muzykoterapię, choreoterapię, biblioterapię,
dramę, psychodramę. Stałym detalem
zajęć socjoterapeutycznych jest technika kręgu
, która rozpoczyna i kończy zajęcia najczęściej
połączona z tzw. rundką.