STINT

Vodič za ocjenu kvaliteta internacionalizacije

Vodič za ocjenu kvaliteta internacionalizacije

Strengthening of Internationalisation in B&H Higher Education (STINT)

June, 2018.

2
Sadržaj

Uvod .............................................................................................................................................................. 5
O Vodiču ........................................................................................................................................................ 6
Kriterijumi za akreditaciju visokoškolskih ustanova i studijskih programa u BiH prošireni sa smjernicama
za internacionalizaciju................................................................................................................................... 8
Kriterijum 1. .............................................................................................................................................. 8
Politika za osiguranje kvaliteta (VŠU).................................................................................................... 8
Politika za osiguranje kvaliteta studijskih programa (SP) ..................................................................... 8
Smjernice .......................................................................................................................................... 8
Pitanja uz smjernice ...................................................................................................................... 9
Kriterijum 2. ............................................................................................................................................ 11
Izrada i odobravanje programa (VŠU) ................................................................................................. 11
Izrada i odobravanje programa (SP) ................................................................................................... 11
Smjernice ........................................................................................................................................ 11
Pitanja uz smjernice .................................................................................................................... 12
Kriterijum 3. ............................................................................................................................................ 14
Učenje, podučavanje i vrednovanje usmjereni na studenta (VŠU) .................................................... 14
Učenje, poučavanje i vrednovanje usmjereni na studenta (SP) ......................................................... 14
Smjernice ........................................................................................................................................ 14
Pitanja uz smjernice .................................................................................................................... 15
Kriterijum 4. ............................................................................................................................................ 16
Upis i napredovanje studenata, priznavanje i certificiranje (VŠU) ..................................................... 16
Upis i napredovanje studenata, priznavanje i certificiranje (SP) ........................................................ 16
Smjernice ........................................................................................................................................ 16
Pitanja uz smjernice .................................................................................................................... 17
Kriterijum 5. ............................................................................................................................................ 18
Nastavno osoblje (VŠU)....................................................................................................................... 18
Ljudski potencijali (SP) ........................................................................................................................ 18
Smjernice ........................................................................................................................................ 18
Pitanja uz smjernice .................................................................................................................... 19

3
 Kriterijum 6. ............................................................................................................................................ 20
Infrastruktura (VŠU) ............................................................................................................................ 20
Resursi i finansiranje (SP) .................................................................................................................... 20
Smjernice ........................................................................................................................................ 20
Pitanja uz smjernice .................................................................................................................... 21
Kriterijum 7. ............................................................................................................................................ 22
Upravljanje informacijama (VŠU) ........................................................................................................ 22
Upravljanje informacijama o studijskim programima (SP) ................................................................. 22
Smjernice ........................................................................................................................................ 22
Pitanja uz smjernice .................................................................................................................... 22
Kriterij 8................................................................................................................................................... 23
Informisanje javnosti (VŠU)................................................................................................................. 23
Informisanje javnosti o studijskim programima (SP) .......................................................................... 23
Smjernice ........................................................................................................................................ 23
Pitanja uz smjernice .................................................................................................................... 23
Kriterijum 9. ............................................................................................................................................ 25
Kontinuirano praćenje i periodična revizija programa (VŠU) ............................................................. 25
Kontinuirano praćenje, periodična evaluacija i revizija studijskih programa (SP) .............................. 25
Smjernice ........................................................................................................................................ 25
Pitanja uz smjernice .................................................................................................................... 26
Kriterijum 10. .......................................................................................................................................... 27
Mobilnost akademskog osoblja i studenata (SP) ................................................................................ 27
Smjernice ........................................................................................................................................ 27
Pitanja uz smjernice .................................................................................................................... 27
PRILOG 1 ..................................................................................................................................................... 29
Komparativni pregled usklađenosti Kriterija za akreditaciju visokoškolskih ustanova (HEA) sa
Standardima za internacionalizaciju visokoškolskih ustanova (ECA) .......................................................... 29
PRILOG 2 ..................................................................................................................................................... 35
Komparativni pregled usklađenosti Kriterija za akreditaciju studijskih programa I i II ciklusa (HEA) sa
Standardima za internacionalizaciju visokoškolskih ustanova (ECA) .......................................................... 35

4
Uvod
Internacionalizacija u visokom obrazovanju predstavlja jedan od strategijskih prioriteta vlada
širom svijeta zbog ekonomskih, političkih, socijalnih i akademskih koristi koje donosi. U posljednih 25
godina, internacionalna dimenzija visokog obrazovanja postala je naročito važna visokoškolskim
ustanovama, akreditacijskim tijelima/ agencijama, pa čak i vladama pojedinih zemalja. Internacionalizacija
je percipirana kao ključni faktor u modernom društvu baziranom na znanju i stalno se povećava u svom
obimu i važnosti1.
Obzirom da postoje različiti aspekti internacionalizacijе, a u zavisnosti od državnog i
institucionalnog konteksta, različiti su i načini njezine realizacije i procjene kvaliteta.
Uobičajena je praksa u svijetu da internacionalizacija visokoškolske ustanove treba biti u skladu
njenom misijom, vizijom, i strategijskim prioritetima kako bi se integrisala u redovno funkcionisanje
visokoškolske ustanove. Takođe, ona je snažno povezana i sa autonomijom visokoškolske ustanove.
Sistem u kojem visokoškolske ustanove djeluju treba oslikavati važnost internacionalizacije, podržavati je
i promovisati na odgovarajuće načine, uzimajući u obzir realno stanje u kojem sistemi visokog obrazovanja
funkcionišu.
Nezavisno od konteksta visokoobrazovnog sistema određene države, dokumenti koji se odnose
na vrednovanje kvaliteta visokoškolskih ustanova i studijskih programa uglavnom obuhvataju različite
aspekte internacionalizacije.
U Bosni i Hercegovini internacionalizacija visokoškolskih ustanova i studijskih programa formalno
se procjenjuje kroz proces institucionalne i programske akreditacije. Postoje dva seta kriterija vezanih uz
institucionalnu i programsku akreditaciju, i to Kriterijumi za akreditaciju visokoškolskih ustanova u Bosni i
Hercegovini („Službeni glasnik BiH“, broj 96/16) i Kriterijumi za akreditaciju studijskih programa I i II ciklusa
(„Službeni glasnik BiH“, broj 47/17).
S ciljem davanja podrške visokoškolskim ustanovama i studijskim programima u jačanju
internacionalizacije, kroz ispunjavanje zahtjeva iz kriterijuma za akreditaciju na oba nivoa, kao i podrške
stručnjacima koji u procesu akreditacije trebaju ocijeniti ispunjenost kriterijuma, u okviru Erasmus +
projekta“Jačanje internacionalizacije u visokom obrazovanju u BiH”, pod vođstvom predstavnika Agencije
za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta BiH, te uz podršku javnih visokoškolskih ustanova u
BiH, izrađen je Vodič za internacionalizaciju.
Vodič je izrađen u okviru aktivnosti pomenutog projekta kojeg realizuje 8 javnih univerziteta
(Sveučilište u Mostaru, Univerzitet u Banjoj Luci, Univerzitet u Bihaću, Univerzitet „Džemal Bijedić“ u
Mostaru, Univerzitet u Istočnom Sarajevu, Univerzitet u Sarajevu, Univerzitet u Tuzli, Univerzitet u Zenici),
Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske, Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke, Agencija
za razvoj visokog obrazovanja i osiguranje kvaliteta Bosne i Hercegovine, Agencija za akreditaciju
visokoškolskih ustanova Republike Srpske, Centar za informisanje i priznavanje dokumenata iz oblasti
visokog obrazovanja, i 3 inostrana partnera: KU Leuven, Politecnico do Porto i Buckinghmashire New
University.

1
De Wit, H. (2010) Internationalisation of Higher Education in Europe and its assessment, trends and issues.
Accreditation Organisation of the Netherlands and Flanders, Den Haag, 5 pp.

5
O Vodiču
Primarni cilj Vodiča je da obezbjedi sveobuhvatnu sliku o tome u kojoj mjeri su kriterijumi za
akreditaciju visokoškolskih ustanova i studijskih programa orijentisani ka internacionalizaciji. Pokazano je
kako se zahtjevi iz kriterijuma za akreditaciju visokoškolskih ustanova i studijskih programa interpretiraju
u svjetlu internacionalizacije i kako svi aspekti internacionalizacije na visokoškolskoj ustanovi i/ili
studijskom programu trebaju imati direktan uticaj na kvalitet učenja i podučavanja, a s tim u vezi kvalitet
je postavljen kao osnova internacionalizacije. Bez obzira da li je riječ o internom ili eksternom osiguranju
kvaliteta, potrebno je voditi računa o kontekstu i strategijskom opredjeljenju visokoškolske ustanove, kao
i okruženju u kojem djeluje.
Način korištenja ovog Vodiča je dvojak. Vodič koriste visokoškolske ustanove i studijski programi
prilikom uspostavljanja, provođenja i unapređenja internacionalizacije u različitim segmentima svoga
rada, kako bi se ostvarili postavljeni ciljevi, te u postupku izrade samoevaluacionih izvještaja. Također,
koristi se i u postupku eksterne evaluacije, odnosno akreditacije visokoškolske ustanove ili studijskih
programa od strane imenovane komisije za eksternu evaluaciju prilikom ocjenjivanja stanja visokoškolske
ustanove ili studijskog programa po svim kriterijumima i podkriterijumima za akreditaciju.
Visokoškolske ustanove ili studijski programi prije početka procesa eksterne evaluacije razvijaju
svoje samoevaluacione izvještaje koji su koncipirani u skladu sa kriterijumima i podkriterijumima za
akreditaciju. U samoevaluacionim izvještajima visokoškolskih ustanova ili studijskih programa posebno se
sagledavaju pitanja i smjernice iz Vodiča po svakom kriterijumu, na koje se odgovara deskriptivno i uz
navođenje dokaza, kako bi se u skladu sa realnim stanjem visokoškolske ustanove ili studijskog programa
naglasila internacionalizacija po svakom od kriterijuma i podkriterijuma.
Pored toga, Vodič će biti podrška i stručnjacima imenovanim u komisije domaćih i međunarodnih
stručnjaka u procesu vanjskog osiguranja kvaliteta, prilikom ocjenjivanja ispunjenosti zahtjeva iz
kriterijuma za akreditaciju. U tom slučaju, komisija za eksternu evaluaciju u postupku akreditacije
visokoškolske ustanove ili studijskog programa koristi ovaj Vodič u pravcu procjene internacionalizacije po
kriterijumima za akreditaciju. Koristeći ovaj vodič komisija za eksternu evaluaciju će u svom izvještaju, na
osnovu provedenog procesa akreditacije, predložiti mjere unapređenja procesa internacionalizacije u
onim segmentima funkcionisanja za koje se procijeni da se mogu realno provesti ili unaprijediti.
Vodič za ocjenu kvaliteta internacionalizacije sadrži tekst kriterijuma za akreditaciju visokoškolskih
ustanova i studijskih programa, te su uz svaki kriterijum navedene smjernice i pitanja uz smjernice.
Smjernice imaju za cilj da ukažu na elemente internacionalizacije u zahtjevima kriterija na koje se
odnose, a pitanja uz smjernice da se konkretnije ukaže na aktivnosti, procese, dokumente ili dobru praksu
koju visokoškolska ustanova treba provoditi.
Pitanja koja su navedena uz smjernice su alat pomoću kojeg će visokoškolske ustanove postići viši
stepen razumijevanja zahtjeva i način na koji će ispuniti te zahtjeve, a nikako nije upitnik ili „check lista“
ni za visokoškolske ustanove, a ni za predstavnike komisije domaćih i međunarodnih stručnjaka
Dostizanjem efikasnijeg funkcionisanja visokoškolskih ustanova ili studijskih programa, putem
jačanja internacionalizacije, otvaraju se nove mogućnosti za prohodnost i saradnju sa različitim evropskim
institucijama, te se osigurava pristup različitim međunarodnim fondovima, kroz učešće sa kvalitetnijim i
kompetentnijim ljudskim resursima koji osiguravaju internacionalizaciju visokoškolske ustanove i
studijskog programa.

6
Jedan od ciljeva ispunjavanja zahtjeva iz kriterijuma za akreditaciju na oba nivoa jeste kontinuirano
unapređenje kvaliteta funkcionisanja visokoškolske ustanove u svim segmentima, uz osiguranje
prepoznavanja kvaliteta od strane eksternih tijela kako bi se uticalo na državnu i međunarodnu
prepoznatljivost i prohodnost.
Vodič sadrži i dva priloga u kojima su tabelarno prikazane komparativne analize usklađenosti
Kriterijuma za akreditaciju viisokoškolskih ustanova u Bosni i Hercegovini i Kriterijuma za akreditaciju
studijskih programa I i II ciklusa studija(koje je definisala Agencija za razvoj visokog obrazovanje i
osiguranje kvaliteta Bosne i Hercegovine) sa Standardima za internacionalizaciju visokoškolskih ustanova
i studijskih programa, definisanim od strane Evropskog konzorcijuma za akreditaciju (ECA). Vizija ECA-e je
promovisanje internacionalizacije visokog obrazovanja u Evropskom prostoru visokog obrazovanja i
primjera dobrih praksi svih svojih članova. Konzorcijum je definisao dva seta standarda za ocjenjivanje
internacionalizacije visokoškolskih ustanova, a takođe i za ocjenjivanje internacionalizacije studijskih
programa. Agencija je uradila komparativni pregled ECA kriterijuma sa kriterijumima za akreditaciju
visokoškolskih ustanova i studijskih programa i utvrdila visokok stepen podudarnosti u smislu zahtjeva koji
proizilaze iz standarda. Iako su terminologija i koncept koji koristi ECA drugačiji u odnosu na kriterijume,
zahtjevi koji se postavljalju pred ustanovu i studijske program su podudarni. U vezi za navedenim, Agencija
je našla za praktično da se ne definišu posebni kriterijumi koji bi se odnosili samo na internacionalizaciju
već da kroz Vodič, preciznije kroz smjernice, pokaže na koji način se postojeći kriterijumi u Bosni i
Hercegovini mogu koristiti u ocjeni internacionalizacije.

7
Kriterijumi za akreditaciju visokoškolskih ustanova i studijskih programa
u BiH prošireni sa smjernicama za internacionalizaciju
Kriterijum 1.
Politika za osiguranje kvaliteta (VŠU)
1.1. Visokoškolska ustanova definiše svoju viziju i misiju kojima djelotvorno vodi svoje aktivnosti. Vizija i
misija su izrađene i revidirane u konsultacijama sa relevantnim zainteresovanim stranama i javno
su dostupne,
1.2. Visokoškolska ustanova ima djelotvoran sistem i procedure za provođenje, praćenje i dalji razvoj
svoje strategije i akcionih planova. Visokoškolska ustanova izrađuje i redovno revidira svoju
strategiju, u konsultacijama sa svim relevantnim zainteresovanim stranama. Strategija se formalno
usvaja i javno je dostupna. Ona se odnosi na nastavni proces, istraživački rad/razvoj umjetnosti i
doprinos razvoju društva, uključujući konkretne i ostvarive strateške ciljeve i aktivnosti visokoškolske
ustanove,
1.3. Visokoškolska ustanova ima formalno definisanu i javno dostupnu politiku i procedure za unutrašnje
osiguranje kvaliteta, koje obuhvataju i jasne odgovornosti. Te procedure su u skladu sa strategijom
visokoškolske ustanove,
1.4. Unutrašnje oosiguranje kvaliteta koristi mišljenja unutrašnjih i vanjskih zainteresovanih strana, te
podatke iz informacionih i sistema za praćenje i evaluacije,
1.5. Sistem unutrašnjeg osiguranja kvaliteta je usmjeren ka stalnom unapređenju visokoškolske
ustanove i pruža podršku poboljšanju nastavnog procesa, istraživačkog rada/razvoja umjetnosti,
doprinosu razvoju društva i upravljačkim i administrativnim procesima,
1.6. Visokoškolska ustanova ima strategiju za međunarodne aspekte rada koja je usklađena sa
strategijom ustanove i u kojoj je dat pregled njenih međunarodnih aktivnosti kao što su
međunarodni projekti, bilateralni sporazumi, zajednički programi, itd.

Politika za osiguranje kvaliteta studijskih programa (SP)

1.1. Visokoškolska ustanova ima usvojenu i javno dostupnu politiku unutrašnjeg osiguranja kvaliteta
studijskih programa kao dio njenog strateškog upravljanja,
1.2. Politika osiguranja kvaliteta studijskih programa je usmjerena na promociju: istraživačkog rada,
učenja i poučavanja, mobilnosti i internacionalizacije na studijskim programima, kao i sprečavanju
plagijata radova nastavnika i završnih radova studenata na svim ciklusima studija,
1.3. Politika podržava razvoj kulture kvalitete u kojoj svi unutarnji sudionici doprinose kvaliteti studijskih
programa, te definira način uključivanja vanjske sudionika u tome.

Smjernice
- Visokoškolska ustanova ima razvijenu i usvojenu strategiju međunarodne saradnje/
internacionalizacije koja može biti dio strategije visokoškolske ustanove koja se odnosi na razvoj,
provođenje i poboljšanje svih oblika međunarodnih aspekata rada (projekti, bilateralni sporazumi,
zajednički programi itd.);
- Ciljevi internacionalizacije studijskog programa mogu polaziti od ciljeva internacionalizacije na
institucionalnom nivou. Institucionalni ciljevi međutim nisu dovoljni za internacionalizaciju na
nivou studijskih programa. Treba objasniti zašto i kako se ovi ciljevi odnose na studijske programe,

8
 ili studijski programi imaju svoje internacionalno orijentisane obrazovne ciljeve ili ishode učenja
na nivou ukupne kvalifikacije.
- Visokoškolska ustanova/ studijski program razvija međunarodnu saradnju na planirani način i u
skladu s misijom, vizijom, prioritetima i planom aktivnosti definisanim u strategiji međunarodne
saradnje ili strategiji razvoja visokoškolske ustanove;
- Strategija za međunarodnu saradnju visokoškolske ustanove definiše:

 način izrade i provođenja projekata međunarodnog karaktera,

 komuniciranje s međunarodnim partnerima,
 apliciranje za međunarodne projekte,
 razvoj zajedničkih programa,
 korištenje resursa i primjenu praktičnih iskustava stečenih kao rezultat ostvarenih
međunarodnih aspekata rada.

- Postupci za provođenje međunarodnih strateških aspekata rada su definisani, sistematizovani i

korisni;
- Visokoškolska ustanova ima potrebne propise i postupke koji podstiču međunarodnu mobilnost i
priznavanje boravka u inostranstvu;
- Visokoškolska ustanova kroz učestvovanje u projektima i programima međunarodne saradnje
prikuplja i razmjenjuje podatke koji mogu biti za širu upotrebu, tj. pružaju osnovu za strukturirane
analize različitih aspekata i segmenata visokoobrazovnog sistema. Ovi rezultati mogu doprinijeti
poboljšanju osiguranja kvaliteta politika i procesa u institucionalnom, državnom i međunarodnom
kontekstu.

Pitanja uz smjernice
- Da li visokoškolska ustanova ima politiku i strategiju internacionalizacije?
- Opisati, pokazati i dokazati da je strategija urađena u konsultacijama sa svim relevantnim
zainteresovanim stranama.
- Na koji način visokoškolska ustanova/ studijski program prati stepen ispunjenosti politike i
strategije internacionalizacije ?
- Da li je strategija javno dostupna? Da li je Pravilnik o mobilnosti javno dostupan?
- Na koji način mijenjate strategiju, redefinišete planove i sl.?
- Koje su aktivnosti internacionalizacije na kojima visokoškolska ustanova ima najveći fokus?
- Da li visokoškolska ustanova/ studijski program planski razvija svoju međunarodnu saradnju, te da
li je plan aktivnosti definisan u strategiji međunarodne saradnje ili u okviru strategije ustanove, a
koja je usvojena od strane upravljačkog tijela ustanove?
- Koji su najznačajniji razlozi visokoškolske ustanove/studijskog programa za jačanje
internacionalizacije?
- Kako se ciljevi internacionalizacije visokoškolske ustanove odnose na studijski program?
- Ko ima ključnu odgovornost za politiku ili strategiju internacionalizacije u okviru visokoškolske
ustanove?
- Da li imate univerzitetski pravilnik o mobilnosti koji primjenjujete za sve organizacione jedinice?
- Da li je internacionalizacija redovna tema tokom sjednica Upravnog odbora/ Senata ili Vijeća
fakulteta?
- Koje države smatrate najvažnije za međunarodnu saradnju (upišite...)?

9
- Da li postoje neke politike ili strategije na kantonalnom/ entitetskom nivou koje utiču direktno na
internacionalizaciju vaše visokoškolske ustanove?
- Koji su rizici identifikovani na visokoškolskoj ustanovi, vezano za internacionalizaciju?

10
Kriterijum 2.
Izrada i odobravanje programa (VŠU)
2.1. Visokoškolska ustanova ima uspostavljene procedure za kreiranje i usvajanje studijskih programa
koje su u skladu sa strategijom visokoškolske ustanove,
2.2. Visokoškolska ustanova ima uspostavljene procedure kojima osigurava da su planirani ishodi učenja
i korištenje sistema kredita izraženih kroz ECTS bodove u skladu sa važećim kvalifikacionim okvirom,
da se primjenjuju na sve studijske programe, te da su predviđene prilike za sticanja znanja i vještina
van ustanove

Izrada i odobravanje programa (SP)

2.1. visokoškolska ustanova ima uspostavljene procedure za kreiranje i usvajanje studijskih programa
koji uključuju studente i sve zainteresirane strane,
2.2. studijski programi su usklađeni sa naučnim i obrazovnim standardima i dostignućima određene
naučne/umjetničke oblasti, zahtjevima srodnih naučnih oblasti u cilju sticanja multidisciplinarnih
znanja, zahtjevima tržišta rada i međunarodnih reformskih procesa,
2.3. ciljevi studijskog programa i ishodi učenja su jasno definirani i podudarni sa sadržajem studijskih
programa i nivoom ciklusa studija i u skladu su sa strategijom ustanove. Ciljevi studijskog programa
i ishodi učenja su uporedivi sa istim i/ili sličnim programima na visokoškolskim ustanovama u BiH i
inostranstvu,
2.4. ishodi učenja su utvrđeni i navedeni na svakom nivou studijskog programa, te su povezani sa
standardima kvalifikacija, Kvalifikacijskim okvirom u BiH i Okvirom kvalifikacija Evropskog prostora
visokog obrazovanja (FQ-EHEA),
2.5. Nastavni plan i program sadrži minimalno: pregled obaveznih i izbornih predmeta, okvirni sadržaj
nastavne materije za svaki od predmeta (podijeljenu prema broju sedmica/nastavnih jedinica u
sklopu jednog semestra), opterećenje studenta po predmetu, bodovnu vrijednost svakog predmeta
iskazanu u skladu sa ECTS-om, načine provjere i vrednovanja kontinuiranog sticanja znanja
studenta, bodovnu ECTS vrijednost završnog rada na I i II ciklusa studija, ovisno o statusu ustanove,
metode osiguranja kvaliteta, listu obavezne i dopunske literature za svaki pojedini predmet,
obaveznu i specifičnu opremu za izvođenje programa/predmeta prema zahtjevima
naučne/umjetničke oblasti,
2.6. Visokoškolska ustanova osigurava: interdisciplinarnost/multidisciplinarnost plana i programa,
internacionalizaciju nastavnog plana i programa, interakciju sa profesionalnom praksom, realizaciju
praktične nastave i aktivno učešću studenata u naučnom/umjetničkom istraživanju u okviru
studijskog programa.

Smjernice
- Kvalifikacije stečene u okviru studijskih programa jasno su opisane i predstavljene u skladu s
primjenjivim nacionalnim kvalifikacijskim okvirom za visoko obrazovanje (kao i u skladu s
kvalifikacijskim okvirom Evropskog prostora visokog obrazovanja);
- U skladu s kvalifikacijskim okvirom Evropskog prostora visokog obrazovanja, ishodi učenja
programa jasno pokazuju što student očekuje da će moći znati, razumjeti i pokazati nakon što
uspješno završi ciklus studija;

11
 - Visokoškolska ustanova ima jasno definirane ciljeve i ishode učenja na razini svakog studijskog
programa - kvalifikacije, koja osigurava stjecanje znanja, vještina (psihomotorne i socijalne) i
kompetencija (osobne i profesionalne), koji su u skladu sa Kvalifikacijskim okvirom u Bosni i
Hercegovini i kvalifikacijskim okvirom Evropskog prostora visokog obrazovanja (FQ-EHEA);
- Nastavni planovi i programi studijskih programa omogućavaju razvoj kreativnog razmišljanja i
istraživačke sposobnosti studenta, kao i primjenu stečenih znanja i vještina u praktične svrhe, te
obuhvataju ova tri elementa:

 učenje usmjereno prema definisanim internacionalnim i interkulturalnim ishodima

učenja,
 prikladan način na koji se ocjenjuje učenje i
 stvarno ostvarenje predviđenih internacionalnih i interkulturalnih ishoda učenja od strane
diplomiranih studenata;
- Visokoškolska ustanova ima opisane i usvojene metode podučavanja i način sticanja ECTS bodova;
- Ishodi učenja na nivou studija (kvalifikacija) i svakog predmeta pružaju informacije o
opterećenosti studenta, što predstavlja procijenjeno vrijeme za sve aktivnosti koje su neophodne
za postizanje ishoda učenja iskazane u ECTS bodovima;
- Ishodi učenja temelje se na akademskim i stručnim potrebama, kao i potrebama društva i tržišta
rada. Kod vrednovanja ishoda učenja uzimaju se u obzir znanja i vještine stečene
vaninstitucionalnim i implicitnim učenjem;
- Visokoškolska ustanova osigurava:

 interdisciplinarnost/ multidisciplinarnost planova i programa,

 internacionalizaciju kurikuluma,
 interakciju s profesionalnom praksom,
 ostvarivanje praktične nastave i aktivno sudjelovanje studenata u naučno/
znanstveno-umjetničkom istraživanju unutar studijskog programa;
- Nastavni planovi i programi, kao i ishodi učenja su internacionalno usmjereni, te na taj način
omogućavaju studentima da dobiju internacionalnu perspektivu, te da grade globalne
kompetencije i steknu razumijevanje predmeta u internacionalnom kontekstu. Pored toga
olakšavaju raspravu i interakciju među studentima različitih backgrounda, te podstiču integraciju
međunarodnih studenata;
- Internacionalno usmerene kompetencije uključene su u ciljeve i procjene ishoda učenja
studenata.

Pitanja uz smjernice
- Da li na nivou visokoškolske ustanove imate podatak koliko studijskih programa koji se izvode na
službenim jezicima u BiH uključuje internacionalizaciju u svojim obrazovnim ciljevima?
- Šta sadrži elaborat koji se kreira za svaki novi studijski program (ili dokument slične namjene a
kojim se pobliže opisuju svi segmenti budućeg studijskog programa), i da li se u tom dokumentu
nalaze podaci i informacije o mobilnosti, ljetnim školama, prepisu studenata sa drugih studijskih
programa iz inozemstva, upisu (dio o priznavanju) npr. – dakle koji su to segmenti unutar

12
 navedenog dokumenta koji imaju veze sa internacionalizacijom i priznavanjem. Pod
pretpostavkom da taj ili sličan dokument postoji prilikom kreiranja novih studijskih programa?
- Da li je studijski program imao inostranu recenziju, peer review posjetu?
- Koliko studijskih programa visokoškolska ustanova izvodi na engleskom ili drugom stranom jeziku?
- Na koji način i u kom obimu su u procesu kreiranja i usvajanja studijskih programa učestvovale
sve zainteresovane strane, te ko čini zainteresovane strane?
- Na osnovu kojih pokazatelja se definiše potreba za kreiranjem novog studijskog programa na
engleskom ili drugom stranim jezikom ili kreiranjem zajedničkih programa (joint or double)?
- Da li su ishodi učenja razvijeni i objavljeni za svaki studijski program i svaki kolegij/predmet i na
koji način se određuje očekivano opterećenje studenata; da li ishodi učenja jasno opisuju znanja i
vještine koje će studenti imati po završetku perioda provedenog na visokoškolskoj
ustanovi/studijskom programu?
- Koje nastavne metode se koriste za prenošenje znanja (case-study, projekti, radionice, seminarski
radovi, interaktivno učenje, itd.)?
- Na koji način je studentima omogućeno da stiču nova praktična znanja kao što su: stručna praksa,
volontiranje, kao i druge mogućnosti za sticanje znanja i vještina izvan nastave?
- Kako visokoškolska ustanova/studijski program osigurava da alociranje ECTS bodova predstavlja
realnu procjenu količine studentskog opterećenja?

13
Kriterijum 3.
Učenje, podučavanje i vrednovanje usmjereni na studenta (VŠU)
3.1. Visokoškolska ustanova primjenjuje procedure kojima se garantuje pravičan, transparentan i
dosljedan način ocjenjivanja studenata i kojima se predviđa mogućnost žalbi studenata. Procedure
su formalizovane i javno su dostupne,
3.2. Visokoškolska ustanova podstiče aktivan angažman studenata u procesima upravljanja,
3.3. Visokoškolska ustanova podstiče i osigurava međunarodnu mobilnost studenata i zaposlenih, te
rukovodi sistemom za širenje njihovih iskustava i primjera dobre prakse

Učenje, poučavanje i vrednovanje usmjereni na studenta (SP)

3.1. Akademsko osoblje koje izvodi nastavu je prethodno pripremljeno i motivirano za tu aktivnost, te u
pripremi za tu aktivnost uzima u obzir rezultate anketa evaluacije kvaliteta učenja i poučavanja od
strane studenata,
3.2. Akademsko osoblje motivira i uključuje studente na preuzimanje aktivne uloge u istraživačko,
naučno-istaživačkom i nastavno-obrazovnom procesu uz odgovarajuće usmjeravanje, konsultacije i
podršku,
3.3. Studenti se ocjenjuju kroz javno dostupne procedure za pravedno, transparentno i dosljedno
ocjenjivanje, kao i kroz različite oblike provjere znanja i vještina u skladu sa specifičnostima i
postavljenim ciljevima studijskog programa,
3.4. Procedure ocjenjivanja regulišu: organizaciju testova i ispita, kriterije i metode ocjenjivanja od
strane ispitivača i komisije, transparentnost ocjenjivanja i mogućnost žalbi studenata na
ocjenjivanje,
3.5. Visokoškolska ustanova ima proceduru koja definira postupak izrade, strukturu i vrednovanje
završnog rada studenata određenog ciklusa studija, kao i prava obaveze studenta i mentora i uslove
za mentorstvo,
3.6. Predstavnici studenata su uključeni u rad tijela visokoškolske ustanove čija je nadležnost upravljanje
i donošenje određenih odluka o studijskim programima,
3.7. Visokoškolska ustanova ima uspostavljen mehanizam i procedure za podršku studentima za
savjetovanje o budućem razvoju karijere.

Smjernice
- Podstiče se i osigurava međunarodna mobilnost studenata i nastavnika te se prati primjena
stečenog iskustva u njihovim aktivnostima;
- Postoji profesionalni način informisanja studenata, nastavnika i administrativnog osoblja o
programima mobilnosti;
- U skladu s međunarodnim kontekstom studijskih programa, studenti imaju priliku završiti dio svog
programa u inostranstvu;
- Osigurani su uslovi za privlačenje gostujućih profesora i studenata iz inostranstva;
- Metode podučavanja su odgovarajuće za prijenos znanja i vještina, te podsticanje studenata na
samostalno učenje i odgovornost (studije slučaja, projekti, radionice, seminarski radovi,
interaktivno učenje itd.);
- Akademsko osoblje uvažava raznolikosti studentske populacije i njihovih potreba i u skladu sa tim
koristi različite načine izvođenja nastave i pedagoške metode;

14
 - Vrednovanja utvđuju da li studenti postižu ishode učenja kojima program teži. Sve vrste
vrednovanja mogu se uzeti u obzir (kao što su privremene procjene, završni ispiti, završni projekti,
zadaci istraživanja, teze i procjene učinka), a trebaju biti prikladni za vrednovanje postignuća
predviđenih međunarodnim i interkulturnim ishodima učenja. Stoga se posebna pažnju treba
posvetiti uključivanju međunarodnih i interkulturnih kompetencija u obrazovne forme i / ili
obrasce;
- Uspostavljeni su mehanizmi za kontinuirano praćenje primjene iskustava stečenih tokom
realizacije nekih ostvarenih međunarodnih aspekata rada;
- U nastavnom procesu, za unapređenje interkulturalne i internacionalne perspektive, koriste se
iskustva studenata koji su bili u programima mobilnosti, kao i međunarodnih studenata;
- Tehnologija se koristi na inovativne načine za poboljšanje globalnog učenja (npr. kroz zajedničke
kurseve i interakcije sa studentima i fakultetima u inostranstvu);
- Visokoškolska ustanova/studijski program ima uspostavljene centre/urede za podršku studentima
u razvoju karijere.

Pitanja uz smjernice
- Na koji način visokoškolska ustanova/ studijski program podstiče i osigurava međunarodnu
mobilnost studenata i zaposlenih, te način širenja stečenih iskustava i primjera dobre prakse?
- Na koji način visokoškolska ustanova/studijski program podstiče akademsko osoblje i studente
na odlazak na studijske boravke ili razmjene u inostranstvo?
- Na koji način se studenti i osoblje informišu o programima mobilnosti? Da li se informisanje
provodi redovno?
- Koje primjere i iskustva dobre prakse ste primijenili na visokoškolskoj ustanovi/studijskom
programu?
- Koliko studenata je imalo priliku završiti dio svog programa u inostranstvu? Koji su to studijski
programi i zemlje najčešće?
- Na koji način visokoškolska ustanova/studijski program obezbjeđuje uslove za dolazak gostujućih
profesora i studenata iz inostranstva, gostovanja akademskog osoblja visokoškolske ustanove na
inostranim univerzitetima, organiziranju međunarodnih ljetnih škola itd?
- Kroz koje se međunarodne programe realizuje mobilnost (ERASMUS +, EURAXESS, itd.)
- Koje metode izvođenja nastave akademsko osoblje najčešće koristi?
- Da li visokoškolska ustanova/studijski program ima procedure za ocjenjivanje studenata koje su
transparentne i dosljedno se primjenjuju? Kako su javno dostupne i gdje su dostupne? Da li su
studentima, i nastavnicima koji vrše ispitivanje jasne?
- Da li postoji mehanizam ocjenjivanja studenata koji uključuje spoljne/ međunarodne
procjenjivače?
- Da li i kako procedure za ocjenjivanje regulišu kontinuirano praćenje i ocjenjivanje napretka
studenata za svaki nastavni predmet, postojanje mogućnosti uvida u radove, te žalbene procedure
i mogućnost polaganja ispita pred komisijom?
- Da li su i kako, kao i na koji način studenti unaprijed upoznati sa procedurama i metodama
ocjenjivanja u slučaju pismenog/ praktičnog rada, usmenog ispitivanja, seminarskog rada itd.,
rasporedom ispita; rezultati ispita su javni)?

15
Kriterijum 4.
Upis i napredovanje studenata, priznavanje i certificiranje (VŠU)
4.1. Visokoškolska ustanova osigurava adekvatne uslove i pruža podršku akademskom napredovanju
studenata, osiguravajući jednake mogućnosti,
4.2. Visokoškolska ustanova ima uspostavljen sistem za priznavanje kvalifikacija i perioda studiranja u
skladu sa Lisabonskom konvencijom o priznavanju kvalifikacija, te prethodnog učenja,
4.3. Visokoškolska ustanova pravovremeno studentima obezbjeđuje potvrdu/uvjerenje o diplomiranju,
uključujući dodatak diplomi.

Upis i napredovanje studenata, priznavanje i certificiranje (SP)

4.1. Upis studenata na studijski program bilo kojeg ciklusa vrši se na osnovu zakonskih odrednica, jasnih
i transparentnih kriterija koji uključuju provjere znanja, sklonosti i sposobnosti kandidata i uspjeh u
prethodnom školovanju, a u skladu sa analiziranim društvenim potrebama i obezbijeđenim
resursima za izvođenje programa. Konkurs za upis se javno objavljuje na web stranici ustanove i u
medijima,
4.2. Procedure za priznavanje visokoobrazovnih kvalifikacija, razdoblja studija i prethodnog učenja, a što
podrazumjeva i priznavanje neformalnog i informalnog učenja su uspostavljene. Procedure za
priznavanje su u skladu sa Lisabonskom konvencijom o priznavanju,
4.3. Diplomiranim studentima se dodjeljuje dokument koji pojašnjava stečenu kvalifikaciju, uključujući
ostvarene ishode učenja, te kontekst, razinu, sadržaj i status studija koji su pohađali i uspješno
završili.

Smjernice
- Osigurani su odgovarajući uslovi za studiranje različite kategorije studenata (strani studenti,
studenti s teškoćama u razvoju, zaposleni studenti itd.), bez obzira na njihov nacionalni, etnički,
rasni ili rodni identitet;
- Pruža se podrška studentima za akademski napredak (mentori, savjetodavne usluge i usluge
podrške);
- Dosljedno se provode uspostavljeni i objavljeni propisi koji obuhvataju sve faze studija, tj. upis,
promociju kroz studij i priznavanje stečenih kvalifikacija.
- Osigurana je institucionalna dosljednost u priznavanju kvalifikacija koje podstiču mobilnost
(razdoblje studija i prethodno učenje, uključujući priznavanje neinstitucionalnog i implicitnog
učenja);
- Priznavanje visokoobrazovnih kvalifikacija, perioda studiranja i prethodnog učenja, što uključuje
priznavanje vaninstitucionalnog i implicitnog učenja, ključni su elementi koji omogućavaju
studentski napredak kroz studij i podstiču na mobilnost;
- Postupci priznavanja kvalifikacije zasnivaju se na praksi usklađenosti priznavanja na visokoškolskoj
ustanovi u skladu s načelima Lisabonske konvencije o priznavanju i saradnji s ostalim
visokoškolskim ustanovama, te usklađenosti s agencijama za osiguranje kvalitete i nacionalnim
uredima ENIC NARIC (Agencije) kako bi se osiguralo priznavanje usklađenosti kvalifikacija;
- Sastanci akademske i kulturne orijentacije dostupni su svim dolaznim studentima;
- Visokoškolska stanova pruža kontinuiranu podršku i programe za međunarodne studente u cilju
olakšanja njihove integracije;

16
 - Visokoškolska ustanova izdaje diplomu i dodatak diplomi koji sadrži sve informacije o postignutim
rezultatima učenja, nivou i statusu završenog studijskog programa.

Pitanja uz smjernice
- Na koji način visokoškolska ustanova provodi priznavanje visokoobrazovnih kvalifikacija, razdoblja
studiranja i prethodnog učenja, priznavanje neformalnog i informalnog učenja itd.;
- Na koji način je regulisana procedura upisa studenata, u smislu međunarodnih studenata i upis
studenata koji se upisuju po mobilnosti?
- Opisati na koji način je uspostavljen, implementiran i na koji način se prati sistem za priznavanje
kvalifikacija na visokoškolskoj ustanovi u skladu sa Lisabonskom konvencijom?
- Da li su dokumenti koji se izdaju diplomiranim studentima prevedeni na Engleski ili neki drugi
svjetski jezik ?
- Na koji način se obezbjeđuje institucionalna dosljednost u priznavanju kvalifikacija kojom se
promoviše mobilnost (perioda studija i prethodnog učenja, uključujući priznavanje
vaninstitucionalnog i implicitnog učenja);
- Da li je pristup priznavanju regulisan zakonom ili internim aktom visokoškolske ustanove (Zakon
o priznavanju ili neki drugi pravni akt)?
- Da li su procedure i kriterijumi koji se koriste u priznavanju i vrednovanju kvalifikacija propisane
zakonom ili internim aktom ustanove?
- Da li su kriterijumi i procedura za vrednovanje i priznavanje dostupni na internetu?
- Koliko ste zahtjeva za priznavanjem imali u posljednje tri godine? Koliko je bilo negativnih odluka?
Koji su razlozi donošenja negativnih odluka? Postoji li mogućnost žalbe podnosioca zahtjeva?
- Na koji način visokoškolska ustanova pruža podršku studentima za akademsko napredovanje
(mentori, savjetodavni servisi i servisi za pružanje podrške)?
- Da li visokoškolska ustanova ima i dosljedno primjenjuje proceduru izdavanja uvjerenja/potvrde
o diplomiranju, kao i diplome i dodatka diplomi?

17
Kriterijum 5.
Nastavno osoblje (VŠU)
5.1. Visokoškolska ustanova zapošljava dovoljan broj akademskog osoblja,
5.2. Visokoškolska ustanova priprema plan zapošljavanja i planiranje razvoja karijere, u skladu sa
analizom koja se redovno provodi,
5.3. Visokoškolska ustanova primjenjuje pravične i transparentne procese i procedure kod zapošljavanja
i unapređenja zaposlenih. Procedure su utvrđene unaprijed, javno su dostupne i usklađene su sa
važećim zakonskim propisima. Članovi u sastavu komisije za izbor u zvanje akademskog osoblja su
kompetentni u datoj naučnoj/umjetničkoj oblasti (poljima i granama) u kojoj kandidat traži izbor u
zvanje,
5.4. Visokoškolska ustanova pruža prilike za profesionalni razvoj svih svojih zaposlenih, te ih podstiče da
te prilike iskoriste,
5.5. Visokoškolska ustanova akademskom osoblju pruža adekvatne uslove za aktivan angažman u
oblasti istraživačkog rada.

Ljudski potencijali (SP)

5.1. Broj i kompetentnog akademskog (nastavnici i saradnici) i neakademskog osoblja za kvalitetnu
realizaciju studijskog programa je u skladu sa odgovarajućim aktom nadležne obrazovne vlasti koja
propisuje kriterije za licenciranje,
5.2. Visokoškolska ustanova ima definiranu politiku upravljanja ljudskim potencijalima sa jasnim i
transparentnim kriterijima za zapošljavanje akademskog osoblja, zaduženjima, opterećenjem i
odgovornostima, kriterijima za profesionalni razvoj, napredovanje i stručno usavršavanje
akademskog osoblja i mehanizme za praćenje rada akademskog osoblja sa mjerama za
unapređenje,
5.3. Akademsko osoblje je posvećeno istraživačkom, odnosno naučno-istraživačkom i umjetničkom radu,
posebno kroz međunarodne naučno-istraživačke projekte, te zajedničke aktivnosti mentora i
studenta na iznalažanju grantova ili stipendija,
5.4. Administrativnom i pomoćnom osoblju je omogućeno usavršavanje kroz učešće na obukama,
posebno u vezi informatičkih sistema i sistema upravljanja.

Smjernice
- Nastavno i vannastavno osoblje doprinosi internacionalizaciji studijskog programa;
- Visokoškolska ustanova ima usvojenu politiku usavršavanja nastavnog kadra, te na taj način
omogućava stručno i naučno usavršavanje kompletnog nastavnog kadra;
- Visokoškolska ustanova pruža prilike zaposlenima za međunarodno iskustvo, sticanje
interkulturalnih kompetencija, te učenje dodatnih stranih jezika, i sl. U određenim slučajevima,
ova mogućnost se može utvrditi i kao obaveza;
- Međunarodni rad i iskustvo uvaženi su prilikom napredovanja;
- Na visokoškolskoj ustanovi uspostavljeni su mehanizmi praćenja efikasnosti i efektivnosti rada
novouposlenog osoblja u cilju pružanja podrške njihovom daljem profesionalnom razvoju;

18
 - Visokoškolska ustanova redovno razvija, priprema i realizira naučno-istraživačke projekte od
državnog i međunarodnog značaja, u skladu sa strateškim ciljevima institucije, te sa evropskim i
državnim standardima visokog obrazovanja;
- Visokoškolska ustanova vodi evidenciju naučno istraživačkih projekata i aktivnosti koje realizuje
nastavno osoblje, kao i rezultata tih aktivnosti;
- Visokoškolska ustanova ima definisane i usvojene procedure i osigurane resurse za podršku
istraživačkim aktivnostima (servis za podršku istraživanja, podrška za dodjelu grantova, nivo
opterećenja nastavnika);
- Visokoškolska ustanova kontinuirano prati i analizira finansijska ulaganja u naučno-istraživačku
infrastrukturu i korištenje istraživačkih kapaciteta, te priprema planove investiranja u poboljšanje
uslova za naučno-istraživački rad.

Pitanja uz smjernice
- Na koji način nastavno i vannastavno osoblje doprinosi internacionalizaciji visokoškolske
ustanove/studijskog programa?
- Vezano za programe koji stimulišu studentsku mobilnost, na šta je usmjerena pažnja visokoškolske
ustanove/ studijskog programa (dolaske međunarodnih studenata, slanje studenata u
inostranstvo, recipročna razmjena, itd.)?
- Koliko dolaznih studenata, a koliko nastavnika imate na visokoškolskoj ustanovi/studijskom
programu u programima mobilnosti? Osigurati poređenje s prethodnim godinama.
- Da li visokoškolska ustanova/studijski program ima zaposlene osobe koje su vezane isključivo za
internacionalizaciju i kakva je sistematizacija tih radnih mjesta: službenik/ saradnik za
međunarodnu saradnju, savjetnik za internacionalizaciju, koordinator/ rukovodilac/ direktor
kancelarije za međunarodnu saradnju, savjetnik/ saradnik za studiranje u inostranstvu, saradnik
za mobilnost, saradnik za međunarodne projekte i sl.?
- Koji je opis poslova osoba zaduženih za poslove internacionalizacije na visokoškolskoj
ustanovi/studijskom programu?
- Na koji način se osigurava kontinuitet akademskog napredovanja i razvoj vlastitog kadra u cilju
održivosti studijskih programa, i koji vid podrške visokoškolska ustanova/studijski program pruža
uposlenima tokom trajanja profesionalnog usavršavanja?
- Da li visokoškolska ustanova/studijski program kontinuirano kreira, priprema i realizira naučno-
istraživačke projekte od državnog i međunarodnog značaja?
- Da li su rezultati naučno/umjetničko istraživačkog rada i stručnih aktivnosti visokoškolske
ustanove u skladu su sa strateškim ciljevima institucije/studijskog programa?
- Iz kojih resursa najviše finansirate istraživačke aktivnosti?
- Koji su planovi investiranja visokoškolske ustanove/studijskog programa u naredne tri godine?
- Šta smatrate da je potrebno dodatno unapređivati kada su u pitanju vještine i kompetencije
administrativnog i pomoćnog osoblja, a u vezi sa poslovima vezanim za internacionalizaciju?

19
Kriterijum 6.
Infrastruktura (VŠU)
6.1. Visokoškolska ustanova ima dovoljno resursa (učionice, laboratorije i laboratorijska oprema,
računari, pojedinačni i grupni prostori za učenje, itd.) i uslova za kompletno osoblje i sve studente
6.2. visokoškolska ustanova ima biblioteku opremljenu adekvatnim brojem bibliotečkih resursa u
štampanom i elektronskom obliku i odgovarajući prostor i opremu za korišćenje bibliotečkih usluga
i za akademsko osoblje i za studente,
6.3. Visokoškolska ustanova sistematski i djelotvorno planira, koristi i provjerava svoje resurse, u skladu
sa strateškim planom,
6.4. Visokoškolska ustanova zapošljava dovoljan broj administrativnog i pomoćnog osoblja,
6.5. Visokoškolska ustanova ima adekvatne procedure i resurse za provođenje svoje strategije za
međunarodne aspekte rada.

Resursi i finansiranje (SP)

6.1. Resursi za izvođenje studijskog programa koji u skladu sa Preporukama Agencije o kriterijima za
licenciranje visokoškolskih ustanova i studijskih programa u BiH i odgovarajućim aktom nadležne
obrazovne vlasti koja propisuje kriterije za licenciranje su dostatni i dostupni studentima,
6.2. Obavezna i specifična potrebna opremu za izvođenje studijskog programa/predmeta prema
zahtjevima naučne oblasti/uže naučne oblasti je dostupna. Visokoškolska ustanova, osigurava
obaveznu i dopunsku literaturu za svaki pojedini predmet koja po sadržaju podržava realizaciju
predmeta,
6.3. Visokoškolska ustanova čini dostupnim studentima i akademskom osoblju dovoljan broj
kompjuterskih prostorija sa pristupom internetu i biblioteku s adekvatnom prostorijom za čitanje,
pretraživačima i naučnim i drugim bazama podataka,
6.4. Visokoškolska ustanova prati realizaciju plana ulaganja u fizičke resurse i opremu za naučno-
istraživački rad i nastavno-obrazovnu djelatnost,
6.5. Visokoškolska ustanova osigurava kroz ugovorne odnose sa drugim VŠU i istraživačkim centrima
mogućnost korištenja njihovih resursa

Smjernice
- Visokoškolska ustanova ima procedure za provođenje strategije za međunarodne aspekte rada,
te radi u skladu sa pravilnicima i procedurama koje podržavaju međunarodnu mobilnost i
priznavanje boravka u inostranstvu;
- Visokoškolska ustanova ima uspostavljene procedure za osiguranje materijalnih i finansijskih
resursa za kontinuirani profesionalni razvoj vlastitog osoblja (akademskog, administrativnog) u
cilju sticanja znanja i vještina koja će doprinijeti i unapređenju internacionalnih aspekata rada;
- Visokoškolska ustanova ima metode kojima osigurava i unapređuje kvalitet mobilnosti;
- Na visokoškolskoj ustanovi se realizuju studijski programi na stranim jezicima (motivi za
pokretanje), zajednički programi (partneri);
- Visokoškolska ustanova ima potpisane sporazume o saradnji s drugim univerzitetima i
institucijama u i van BiH, te koristi benefite koje im omogućavaju ti sporazumi;

20
 - Tijelo/ organ visokoškolske ustanove za međunarodnu saradnju prati sve međunarodne aktivnosti
(potpisani međunarodni sporazumi, svi međunarodni projekti i mobilnost, članstvo u
međunarodnim asocijacijama, kao i zajednički studijski programi);
- Visokoškolska ustanova /studijski program ima resurse podrške za strane studente prije, tokom i
nakon završetka studija. Ti servisi su prilagođeni potrebama stranim studenata u nastavnim i
vannastavnim aktivnostima;
- Studenti su aktivno uključeni u podršku stranim kolegama (npr. „buddy“ sistem za međunarodne
studente);
- Visokoškolska ustanova/studijski program ima resurse koji podstiču odlazeću mobilnost putem
različitih vidova promocije i motivacije;
- Visokoškolska ustanova osigurava dovoljan broj administrativnog i pomoćnog osoblja, te
osigurava redovno i efikasno provođenje djelatnosti, osigurava resurse za njihovu obuku i
usavršavanje koje redovno provodi;
- Postoji podrška lokalne zajednice u cilju privlačenja stranih studenata

Pitanja uz smjernice
- Koje izvore finansiranja koristite da bi finansirali svoje aktivnosti internacionalizacije?
- Da li imate evidenciju o utrošenim finansijskim sredstvima za internacionalizaciju na nivou
visokoškolske ustanove/studijskog programa?
- Koliko je procenata budžeta visokoškolske ustanove dostupno za jačanje internacionalizaciju (u
proteklim godinama)? Navesti podatke za prethodnih 5 godina kao i planove za eventualno
povećanje budžeta u narednom periodu?
- Za koje aktivnosti internacionalizacije se finansiranje na visokoškolskoj ustanovi/ studijskom
programu povećalo u posljednje tri godine?
- Na koji način visokoškolska ustanova/ studijski program nudi podršku aktivnostima
internacionalizacije (smještaj za inostrane studente, smještaj za inostrano osoblje, pomoć u
izdavanju viza/ radnih dozvola, praktične informacije o smještaju i ishrani, multijezička
komunikacija, organizacija putovanja, vannastavne aktivnosti, sportske aktivnosti, itd.)
- Na koji način visokoškolska ustanova/ studijski program informiše javnost i buduće studente o
studijskim programima koje nudi, preduslovima za studiranje, predavanjima, učenju, diplomama,
načinu studiranja, podnošenja aplikacije, itd?
- Da li visokoškolska ustanova/studijski program nudi stipendije, subvencije ili slično?
- Na koji način visokoškolska ustanova/studijski program savjetuje studente u slučaju poteškoća
kao što su bolest, kulturološka promjena, i sl.
- Da li visokoškolska ustanova/studijski program ima organizovan pripremni program za povratak
inostranih studenata i osoblja u svoju matičnu ustanovu?
- Da li je postoje primjeri ostvarene saradnje između visokoškolske ustanove i lokalne zajednice koji
su doprinijeli većoj zainteresovanosti stranih studenata? Od kada postoji ta saradnja? Da li postoje
i šta su prepreke za jačanje ili realizaciju planiranih zajeničkih aktivnosti (saradnje)?
- Koliko administrativnog osoblja radi na ovim poslovima?

21
Kriterijum 7.
Upravljanje informacijama (VŠU)
7.1. Visokoškolska ustanova koristi informacione sisteme u cilju prikupljanja, analiziranja i korištenja
informacija radi djelotvornosti i unapređenja nastavnog procesa, istraživačkog rada/razvoja
umjetnosti, doprinosa razvoju društva, upravljačkih i administrativnih djelatnosti,
7.2. Visokoškolska ustanova redovno prikuplja i analizira podatke o napredovanju studenata kroz
studije, stopi uspješnosti i napuštanja studija, omjeru studenata i nastavnog osoblja, itd,
7.3. Visokoškolska ustanova redovno prikuplja i analizira podatke o radu, starosnoj strukturi i
kvalifikacijama akademskog osoblja, uključujući omjer vlastitog i gostujućeg osoblja.

Upravljanje informacijama o studijskim programima (SP)

7.1. Sistem redovitog prikupljanja i obrade informacija o svim aspektima studijskih programa (o stopi
uspješnosti studenata, napuštanju studija, zadovoljstvu studenata, zapošljivosti svršenih studenata
i slično) je uspostavljen i koristi se za unaprijeđenja kvaliteta studijskih programa,
7.2. Visokoškolska ustanova redovno prikuplja i analizira podatke o broju i starosnoj strukturi
akademskog osoblja, spolu, odnosu broja nastavnika i studenata, odnosu vlastitog i gostujućeg
kadra, kao i podatke anketiranja osoblja od strane studenata.

Smjernice
- Visokoškolska ustanova/studijski program redovno prikupljaju i analiziraju podatke o
napredovanju studenata kroz studije, stopi uspješnosti i napuštanju studija, omjeru studenata i
nastavnog osoblja, itd.;
- Vodi se evidencija i prate podaci o dolaznoj i odlaznoj mobilnosti studenata i svih zaposlenih (broj
studenata koji studiraju na drugim institucijama izvan zemlje, ustanove na kojima studiraju, broj
stranih studenata i predavača na visokoškolskoj ustanovi/studijskom programu, te se koriste za
unapređenje dolazne i odlazne mobilnosti studenata, kao i nastavnog i nenastavnog osoblja
- Jasno su definisani i javno dostupni zahtjevi i postupci potrebni za uspješno završavanje studija i
sticanje diploma za svaki nivo/ ciklus i u skladu s ciljevima, sadržajem i nivoom studijskim
programima.
- Redovno se provode evaluacije u cilju unapređenja internacionalizacije

Pitanja uz smjernice
- Da li posjedujete centralizovan podatak o broju studenata koji studiraju na visokoškolskoj ustanovi
(po studijskim programima), a dolaze izvan granica BiH?
- Da li vodite centralizovanu univerzitetsku evidenciju o studentima, nastavnom i nenastavnom
osoblju koje dolazi u programe mobilnosti, kao i evidenciju o onim koji odlaze u programe
mobilnosti?
- Koliki je broj studenata izvan granica BiH u ukupnoj strukturi broja studenata (računajući sve
cikluse studija)?
- Da li rezultate evaluacija koristite za unapređenje određenih aspekata internacionalizacije?
Navedite neke primjere.

22
Kriterij 8.
Informisanje javnosti (VŠU)
8.1. Visokoškolska ustanova na svojoj internetskoj stranici objavljuje relevantne informacije o svojim
aktivnostima, uključujući informacije o studijskim programima i zvanjima koje nudi, a koje su jasne,
tačne, objektivne, aktuelne i lako dostupne. Informacije se objavljuju na jednom od službenih jezika
u Bosni i Hercegovini i na engleskom jeziku,
8.2. Visokoškolska ustanova na svojoj internetskoj stranici pruža informacije o djelatnostima u oblasti
istraživačkog rada i informacije o radu svog akademskog osoblja (publikacije, projekti, konferencije,
itd),
8.3. Visokoškolska ustanova osigurava sistematsku komunikaciju sa vanjskim zainteresovanim
stranama.

Informisanje javnosti o studijskim programima (SP)

Vvisokoškolska ustanova objektivno i pravovremeno informiše javnost ažuriranim informacijama o
svim aspektima odobrenih (licenciranih) i/ili akreditiranih studijskih programa koje nudi sa
posebnim osvrtom na definirane ciljeve studijskih programa i ishode učenja. Podaci o akademskim
karijerama zaposlenog i angažovanog osoblja su javno objavljeni. Minimum 50% od ukupnih
informacija je na engleskom jeziku.

Smjernice
- Visokoškolska ustanova ima razvijenu i usvojenu strategiju komunikacije s definisanim ciljnim
grupama, između ostalog i sa potencijalnim studentima van granica Bosne i Hercegovine;
- Komunikacija mora biti razvijena u skladu sa strateškim ciljevima visokoškolske
ustanove/studijskog programa, uključujući aspekte internacionalizacije;
- Visokoškolska ustanova vrši redovnu promociju svojih studijskih programa i istraživačkog rada;
- Visokoškolska ustanova objavljuje informacije o istraživačkim aktivnostima, publikacijama,
učestvovanju u projektima i konferencijama, itd.
- Veb stranica visokoškolske ustanove mora biti takođe na engleskom jeziku (kao jedna od opcija).

Pitanja uz smjernice
- Ko je zadužen za kreiranje strategije komunikacije? Da li je ona prilagođena potencijalnim
studentima van BiH?
- Ko je odgovoran za informisanje i komuniciranje sa javnošću, kako se to vrši i na osnovu čega, kako
se planira, unapređuje i sl?
- Koliko je visokoškolska ustanova/studijski program organizovala međunarodnih konferencija u
proteklih 5 godina?
- Koliko je nastavno osoblje sa visokoškolske ustanove/studijskog programa objavilo radova u
međunarodnim časopisima i ostalim međunarodnim publikacijama u proteklih 5 godina?
- U koliko međunarodnih projekata visokoškolska ustanova/studijski program je bio uključen u
prethodnih 5 godina?
- Koji je najznačajniji međunarodni projekat za vašu visokoškolsku ustanovu/studijski program u
posljednje tri godine?

23
- Koliko je visokoškolska ustanova/studijski program objavila/o naučnih publikacija na engleskom
ilil nekom drugom stranom jeziku?
- Opisati sistem odnosno način komuniciranja sa studentima i osobljem (zajednička platforma ili sl.)
gdje se razmjenjuju informacije o predavanjima, konsultacijama, ispitima, predispitnim
obavezama

24
Kriterijum 9.
Kontinuirano praćenje i periodična revizija programa (VŠU)
9.1. Visokoškolska ustanova redovno prati i dalje razvija svoje studijske programe, uz angažman
zainteresovanih strana,
9.2. Visokoškolska ustanova ima definisane i usvojene procedure za redovno praćenje realizacije
studijskih programa,
9.3. Visokoškolska ustanova analizira na koji način su procedure prikupljanja informacija i preduzetih
aktivnosti uticale na unapređenje studijskog programa.

Kontinuirano praćenje, periodična evaluacija i revizija studijskih programa (SP)

9.1. Procedure za periodičnu evaluaciju, unapređenje i prestrukturiranje postojećih studijskih programa
su uspostavljene. Procedure uključuju mišljenja studenata i drugih unutrašnjih i vanjskih
zainteresiranih strana,
9.2. Visokoškolska ustanova periodično evaluira nastavni plan i program, nastavni proces, stepen
realizacije ishoda učenja i njihovu relevantnost za tržište rada putem anketiranja studenata,
akademskog i administrativnog osoblja, te povratne informacije koristi za inoviranje i unapređenja
istog,
9.3. Visokoškolska ustanova prati i evaluira realizaciju: akcionog plana internacionalizacije, benefite od
potpisanih Ugovora o međunarodnoj saradnji, procenat stranih studenata i profesora; broj i
napredak svojih studenata na stručnom usavršavanju u inostranstvu; upošljavanje diplomirani
studenata i sl.,
9.4. Kvalitet, savremenost i dostupnost resursa se evaluiraju putem anketiranja akademskog osoblja i
studenata.

Smjernice
- Visokoškolska ustanova analizira potrebe za revizijom studijskih programa imajući u vidu:
• uticaj tržišta rada/zapošljivost;
• privredno lokalno ili regionalno okruženje;
• zainteresovanost budućih studenata
• najnovija istraživanja u datoj disciplini, čime se osigurava aktuelnost programa;
• potrebe društva koje se mijenjaju;
- Visokoškolska ustanova obezbjeđuje učešće svih relevantnih partnera u konsultacijama prilikom
revizije studijskih programa;
- Visokoškolska ustanova ima procedure za praćenje, periodičnu evaluaciju i reviziju svojih
studijskih programa. Procedure uključuju razne informacije i indikatore koji se odnose na kvalitet
studijskih programa;
- Visokoškolska ustanova prati i evaluira: individualni napredak sudenata, vrijeme studiranja, stopu
završavanja studija, usavršavanje vještina stečenih u procesu učenja/istraživanja, opremu i
resurse;
- Revizijom postojećeg programg osigurava se aktuelnost.

25
Pitanja uz smjernice
- Koje programe nudite na visokoškolskoj ustanovi/studijskom programu ( kursevi ili moduli na
stranom jeziku, pripremne škole za studiranje na visokoškolskoj ustanovi/studijskom programu,
ljetne škole, zajednički programi, E-learning programi i sl.
- Da li dolazni studenti daju povratnu informaciju o studijskom programu, resursima i na koji način?
Da li dolazni studenti vrše evaluaciju kvaliteta izvođenja nastave?
- Da li dolazni studenti učestvuju u izmjenama i dopunama studijskog prgrama – ako da navesti na
koji način ?
- Da li se praćenje realizacije studijskih programa obavlja redovno u toku akademske godine?
- Koje zainteresovane strane su uključene u reviziju i izmjene postojećih studijskih programa?
- Da li je revizija usmjerena na kontinuirano poboljšanje i to u skladu sa: novim
naučnim/umjetničkim istraživanjima u određenoj disciplini, opterećenjem, napredovanjem i
prolaznošću studenata, očekivanim potrebama i zadovoljstvom studenata, studijskim
programom, okruženjem za učenje i pomoćnih službi, te njihovom podrškom u realizaciji
studijskog programa?
- Da li visokoškolska ustanova/studijski program prikuplja povratne informacije od poslodavaca,
predstavnika službi za zapošljavanje, asocijacije alumni i drugih organizacija u vezi s kvalitetom
studija i studijskih programau reviziji i izmjeni postojećih studijskih programa?
- Koji akti/pisane procedure definišu odgovornosti osoba ili tijela odgovornih za kontinuirano
praćenje i periodičnu reviziju programa?
- Navedite koji studijski programi su u posljednje tri godine revidirani i u kojim segmentima?

26
Kriterijum 10.
Mobilnost akademskog osoblja i studenata (SP)
10.1. Mobilnost akademskog osoblja i studenata na studijskom programu se promovira i unaprijeđuje
putem zajedničkih prijava i učešća na projektima sa drugim visokoškolskim ustanovama iz zemlje i
inozemstva,
10.2. Mehanizmi za ostvarivanje bilateralne i multilateralne razmjene studenata sa inostranim
visokoškolskim ustanovama kroz različite programe i mreže studentske razmjene uz priznavanje
vremena, ocjena i ECTS bodova ostvarenih tokom razmjene su uspostavljeni,
10.3. Visokoškolska ustanova kadrovski i finansijski osnažuje kapacitete službi za međunarodnu saradnju
i dvosmjernu mobilnost akademskog osoblja i studenata. Ova služba prati i evaluira mobilnost, te
Senatu dostavlja godišnji Izvještaj o mobilnosti akademskog osoblja i studenata sa prijedlogom
mjera za unaprijeđenje.

Smjernice

- Visokoškolska ustanova je usvojila procedure kojima se osigurava institucionalna koherentnost pri

priznavanju kvalifikacija, koja podstiče mobilnost (periode studiranja i prethodnog učenja,
uključujući priznavanje vaninstitucionalnog i implicitnog učenja);
- U skladu s međunarodnim kontekstom studijskih programa, studenti imaju priliku završiti dio svog
programa u inostranstvu;
- Visokoškolska ustanova osigurava uslove za privlačenje gostujućih profesora i studenata iz
inostranstva, u skladu sa svojim mogućnostima i strateškim ciljevima u ovoj oblasti ;
- Visokoškolska ustanova ima sistem za uspostavljanje, provođenje, praćenje i ishod sistema
priznavanja kvalifikacija u skladu s Lisabonskom konvencijom;
- Visokoškolska ustanova osigurava jednake uslove za različite kategorije studenata (strani studenti,
studenti s poteškoćama u razvoju, vanredni studenti, zaposlenici itd.), bez obzira na njihovu
nacionalnu, etničku, rasnu i rodnu pripadnost;
- Sporazumi i saradnja sa drugim inostranim partnerima trebaju biti birani pažljivo i strateški,
naročito imajući u vidu ishode učenja studenata kao i sopstvene kadrovske i finansijske resurse.

Pitanja uz smjernice
- Da li visokoškolska ustanova/studijski program ima definisane i usvojene procedure kojima je
regulisan postupak priznavanja stečenih kvalifikacija prilikom boravka na drugoj visokoškolskoj
ustanovi u zemlji i inostranstvu?
- Na koji način visokoškolska ustanova/studijski program omogućava svojim studentima završetak
studijskog programa u inostranstvu i na koji način su informacije o ovim mogućnostima dostupne
studentima?
- Na koji način visokoškolska ustanova/studijski program privlači strane /gostujuće profesore i na
koji način im pruža podršku prilikom njihovog boravka?
- Na koji način visokoškolska ustanova/ studijski program ostvaruje i unapređuje bilateralnu i
multilateralnu razmjenu studenata?
- Da li i na koji način visokoškolska ustanova/ studijski program uzima u obzir i osigurava
odgovarajuće uslove za sve kategorije studenata?

27
- Koje mehanizme za ostvarivanje bilateralne i multilateralne razmjene studenata sa inostranim
visokoškolskim ustanovama kroz različite programe i mreže studentske razmjene uz priznavanje
vremena koristi visokoškolska ustanova/ studijski program. Kako su usposavljeni mehanizmi
ocjenjivanja i sakupljanja ECTS bodova tokom razmjene. Objasniti.
- Objasnite sistem unapređenja rada, provođenje mjera, odovorne osobe, praćenje realizacije
mjera za unapređenje i sl. Pojasniti sistem unapređenja.

28
PRILOG 1

Komparativni pregled usklađenosti Kriterija za akreditaciju

visokoškolskih ustanova (HEA) sa Standardima za internacionalizaciju
visokoškolskih ustanova (ECA)

Kriteriji za akreditaciju visokoškolskih

Framework for institutions (ECA)
ustanova (HEA)

1. Namjera internacionalizacije
1a Podržani ciljevi 1. Politika osiguranja kvaliteta
Ciljevi internacionalizacije za visokoškolske
1.2 visokoškolska ustanova ima djelotvoran
ustanove su dokumentirani i podjeljeni su i
sistem i procedure za provođenje, praćenje i
podržani od strane unutarnjih i vanjskih
dalji razvoj svoje strategije i akcionih planova.
zainteresiranih strana
Visokoškolska ustanova izrađuje i redovno
revidira svoju strategiju, u konsultacijama sa
svim relevantnim zainteresovanim stranama.
Strategija se formalno usvaja i javno je
dostupna. Ona se odnosi na nastavni proces,
istraživački rad/razvoj umjetnosti i doprinos
razvoju društva, uključujući konkretne i
ostvarive strateške ciljeve i aktivnosti
visokoškolske ustanove
1.4 unutrašnje osiguranje kvaliteta koristi
mišljenja unutrašnjih i vanjskih zainteresovanih
strana, te podatke iz informacionih i sistema za
praćenje i evaluacije
1.6 visokoškolska ustanova ima strategiju
za međunarodne aspekte rada koja je
usklađena sa strategijom ustanove i u kojoj
je dat pregled njenih međunarodnih
aktivnosti kao što su međunarodni projekti,
bilateralni sporazumi, zajednički programi,
itd.
8.Informisanje javnosti
8.3 visokoškolska ustanova osigurava
sistematsku komunikaciju sa vanjskim
zainteresovanim stranama
1b Provjerljivi ciljevi 1. Politika osiguranja kvaliteta
1.2 visokoškolska ustanova ima djelotvoran
sistem i procedure za provođenje, praćenje i

29
 Provjerljivi ciljevi su formulisani na način da
omogućuju praćenje ostvarenja ciljeva
internacionalizacije
1c Utjecaj na obrazovanje
Ciljevi intermacionalizacije izričito uključuju
mjere koje doprinose ukupnoj kvaliteti
poučavanja i učenja
2. Akcioni plan
2a Prilagođenost svrsi
Planovi internacionalizacije visokoškolske
ustanove osiguravaju postizanje njenih ciljeva
internacionalizacije
2b Dimenzije
Planovi internacionalizacije visokoškolske
ustanove na odgovarajući način uključuju
najmanje sljedeće: “ishodi međunarodnog i
interkulturnog učenja”, “podučavanje, učenje i
istraživanje”, “osoblje” i “studenti”
dalji razvoj svoje strategije i akcionih planova.
Visokoškolska ustanova izrađuje i redovno
revidira svoju strategiju, u konsultacijama sa
svim relevantnim zainteresovanim stranama.
Strategija se formalno usvaja i javno je
dostupna. Ona se odnosi na nastavni proces,
istraživački rad/razvoj umjetnosti i doprinos
razvoju društva, uključujući konkretne i
ostvarive strateške ciljeve i aktivnosti
visokoškolske ustanove
2. Izrada i odobravanje programa
2.2 visokoškolska ustanova ima uspostavljene
procedure kojima osigurava da su planirani
ishodi učenja i korištenje sistema kredita
izraženih kroz ECTS bodove u skladu sa važećim
kvalifikacionim okvirom, da se primjenjuju na
sve studijske programe, te da su predviđene
prilike za sticanja znanja i vještina van ustanove
1. Politika osiguranja kvaliteta
1.5 sistem unutrašnjeg osiguranja kvaliteta je
usmjeren ka stalnom unapređenju
visokoškolske ustanove i pruža podršku
poboljšanju nastavnog procesa, istraživačkog
rada/razvoja umjetnosti, doprinosu razvoju
društva i upravljačkim i administrativnim
procesima,
1. Politika osiguranja kvaliteta
1.6 visokoškolska ustanova ima strategiju za
međunarodne aspekte rada koja je usklađena
sa strategijom ustanove i u kojoj je dat pregled
njenih međunarodnih aktivnosti kao što su
međunarodni projekti, bilateralni sporazumi,
zajednički programi, itd.
3. Učenje, podučavanje i vrednovanje
usmjereni na studenta
3.3 visokoškolska ustanova podstiče i osigurava
međunarodnu mobilnost studenata i
zaposlenih, te rukovodi sistemom za širenje
njihovih iskustava i primjera dobre prakse
5. Nastavno osoblje
5.4 visokoškolska ustanova pruža prilike za
profesionalni razvoj svih svojih zaposlenih, te ih
podstiče da te prilike iskoriste
30

2c Podrška
Planovi internacionalizacije visokoškolske
ustanove nadopunjeni su posebnim
instrumentima na razini cijele institucije i
odgovarajućim resursima
3. Implementacija
3a Informacioni sistem
Visokoškolska ustanova ima funkcionalan
informacijski sistem koji je u mogućnosti da
sakuplja i obrađuje relevantne informacije u
vezi sa internacionalizacijom.
5.5 visokoškolska ustanova akademskom
osoblju pruža adekvatne uslove za aktivan
angažman u oblasti istraživačkog rada
6. Resursi za učenje i podrška studentima
6.1 visokoškolska ustanova ima dovoljno
resursa (učionice, laboratorije i laboratorijska
oprema, računari, pojedinačni i grupni prostori
za učenje, itd.) i uslova za kompletno osoblje i
sve studente
6.3 visokoškolska ustanova sistematski i
djelotvorno planira, koristi i provjerava svoje
resurse, u skladu sa strateškim planom
6.5 visokoškolska ustanova ima adekvatne
procedure i resurse za provođenje svoje
strategije za međunarodne aspekte rada
6. Resursi za učenje i podrška studentima
6.3 visokoškolska ustanova sistematski i
djelotvorno planira, koristi i provjerava svoje
resurse, u skladu sa strateškim planom
6.5 visokoškolska ustanova ima adekvatne
procedure i resurse za provođenje svoje
strategije za međunarodne aspekte rada
4. Upis i napredovanje studenata, priznavanje
i certificaranje
4.2 visokoškolska ustanova ima uspostavljen
sistem za priznavanje kvalifikacija i perioda
studiranja u skladu sa Lisabonskom
konvencijom o priznavanju kvalifikacija, te
prethodnog učenja
7. Upravljanje informacijama
7.1 visokoškolska ustanova koristi informacione
sisteme u cilju prikupljanja, analiziranja i
korištenja informacija radi djelotvornosti i
unapređenja nastavnog procesa, istraživačkog
rada/razvoja umjetnosti, doprinosa razvoju
društva, upravljačkih i administrativnih
djelatnosti,
8. Informisanje javnosti
8.1 visokoškolska ustanova na svojoj
internetskoj stranici objavljuje relevantne
informacije o svojim aktivnostima, uključujući
informacije o studijskim programima i zvanjima
koje nudi, a koje su jasne, tačne, objektivne,
aktuelne i lako dostupne. Informacije se
objavljuju na jednom od službenih jezika u
Bosni i Hercegovini i na engleskom jeziku
31
3b Upravljanje informacijama
Institucija koristi obrađene informacije za
učinkovito upraljanje aktivnostima
internacionalizacije
3c Realizacija
Institucija može pokazati do koje mjere su
njeni planovi internacionalizacije realizovani
kroz dokumentirane ishode i rezultate
4. Poboljšanje
4a Mjere za poboljšanje
Kao rezultat periodične evaluacije svih
međunarodnih dimenzija i aktivnosti, upješna
implementacija mjera za poboljšanje može biti
demonstrirana
4b Pristupi poboljšanju
Institucija koristi međunarodna pristupe kao
dio svojih redovitih aktivnosti osiguranja
kvalitete kako bi poboljšala kvalitetu svog
obrazovanja
8. Informisanje javnosti
8.2 visokoškolska ustanova na svojoj
internetskoj stranici pruža informacije o
djelatnostima u oblasti istraživačkog rada i
informacije o radu svog akademskog osoblja
(publikacije, projekti, konferencije, itd)
1. Politika osiguranja kvaliteta
1.3 visokoškolska ustanova ima formalno
definisanu i javno dostupnu politiku i procedure
za unutrašnje osiguranje kvaliteta, koje
obuhvataju i jasne odgovornosti. Te procedure
su u skladu sa strategijom visokoškolske
ustanove
1.5 sistem unutrašnjeg osiguranja kvaliteta je
usmjeren ka stalnom unapređenju
visokoškolske ustanove i pruža podršku
poboljšanju nastavnog procesa, istraživačkog
rada/razvoja umjetnosti, doprinosu razvoju
društva i upravljačkim i administrativnim
procesima
9. Kontinuirano praćenje i periodična revizija
programa
9.2 visokoškolska ustanova ima definisane i
usvojene procedure za redovno praćenje
realizacije studijskih programa
9.3 visokoškolska ustanova analizira na koji
način su procedure prikupljanja informacija i
preduzetih aktivnosti uticale na unapređenje
studijskog programa
1. Politika osiguranja kvaliteta
1.6 visokoškolska ustanova ima strategiju za
međunarodne aspekte rada koja je usklađena
sa strategijom ustanove i u kojoj je dat pregled
njenih međunarodnih aktivnosti kao što su
međunarodni projekti, bilateralni sporazumi,
zajednički programi, itd.
3. Učenje, podučavanje i vrednovanje
usmjereno na studenta
3.3 visokoškolska ustanova podstiče i osigurava
međunarodnu mobilnost studenata i
zaposlenih, te rukovodi sistemom za širenje
njihovih iskustava i primjera dobre prakse
4. Upis i napredovanje studenata, priznavanje
i certificaranje
4.1 visokoškolska ustanova osigurava
adekvatne uslove i pruža podršku akademskom
32

4c Uključivanje zainteresiranih strana
Ustanova aktivno uključuje svoje unutarnje i
vanjske zainteresirane strane u osiguranje
kvalitete i u aktivnosti unapređenja u pogledu
internacionalizacije
5. Upravljanje
5a Odgovornosti
Odgovornosti koje se odnose na
internacionalizaciju institucije (ciljevi, planovi,
provedba i poboljšanje) jasno su definirane I
dodjeljene
5b Efikasnost
Organizacijska struktura, procesi donošenja
odluka i vodstvo(u pogledu
internacionalizacije) podržavaju ostvarivanje
ciljeva internacionalizacije institucije akcijske
planove
napredovanju studenata, osiguravajući
jednake mogućnosti
9. Kontinuirano praćenje i periodična revizija
programa
9.1 visokoškolska ustanova redovno prati i dalje
razvija svoje studijske programe, uz angažman
zainteresovanih strana
1. Politika osiguranja kvaliteta
1.4 unutrašnje oosiguranje kvaliteta koristi
mišljenja unutrašnjih i vanjskih zainteresovanih
strana, te podatke iz informacionih i sistema za
praćenje i evaluacije
1. Politika osiguranja kvaliteta
1.2 visokoškolska ustanova ima djelotvoran
sistem i procedure za provođenje, praćenje i
dalji razvoj svoje strategije i akcionih planova.
Visokoškolska ustanova izrađuje i redovno
revidira svoju strategiju, u konsultacijama sa
svim relevantnim zainteresovanim stranama.
Strategija se formalno usvaja i javno je
dostupna. Ona se odnosi na nastavni proces,
istraživački rad/razvoj umjetnosti i doprinos
razvoju društva, uključujući konkretne i
ostvarive strateške ciljeve i aktivnosti
visokoškolske ustanove
1.3) visokoškolska ustanova ima formalno
definisanu i javno dostupnu politiku i procedure
za unutrašnje osiguranje kvaliteta, koje
obuhvataju i jasne odgovornosti. Te procedure
su u skladu sa strategijom visokoškolske
ustanove
1.6 visokoškolska ustanova ima strategiju za
međunarodne aspekte rada koja je usklađena
sa strategijom ustanove i u kojoj je dat pregled
njenih međunarodnih aktivnosti kao što su
međunarodni projekti, bilateralni sporazumi,
zajednički programi, itd.
1. Politika osiguranja kvaliteta
1.2 visokoškolska ustanova ima djelotvoran
sistem i procedure za provođenje, praćenje i
dalji razvoj svoje strategije i akcionih planova.
Visokoškolska ustanova izrađuje i redovno
revidira svoju strategiju, u konsultacijama sa
svim relevantnim zainteresovanim stranama.
Strategija se formalno usvaja i javno je
dostupna. Ona se odnosi na nastavni proces,
33

5c Odgovornost
Institucija može pokazati da spremno reagira
na doprinose unutar I izvan institucije u vezi s
aktivnostima internacionalizacije
istraživački rad/razvoj umjetnosti i doprinos
razvoju društva, uključujući konkretne i
ostvarive strateške ciljeve i aktivnosti
visokoškolske ustanove
6. Resursi za učenje i podrška studentima
6.5 visokoškolska ustanova ima adekvatne
procedure i resurse za provođenje svoje
strategije za međunarodne aspekte rada
3.Učenje, podučavanje i vrednovanje
usmjereni na studenta
3.3 visokoškolska ustanova podstiče i
osigurava međunarodnu mobilnost studenata i
zaposlenih, te rukovodi sistemom za širenje
njihovih iskustava i primjera dobre prakse
8. Informisanje javnosti
8.3 visokoškolska ustanova osigurava
sistematsku komunikaciju sa vanjskim
zainteresovanim stranama
9. Kontinuirano praćenje i periodična revizija
programa
9.1 visokoškolska ustanova redovno prati i
dalje razvija svoje studijske programe, uz
angažman zainteresovanih strana
34
PRILOG 2
Komparativni pregled usklađenosti Kriterija za akreditaciju studijskih
programa I i II ciklusa (HEA) sa Standardima za internacionalizaciju
visokoškolskih ustanova (ECA)
Framework for programmes (ECA)
1. Namjera internacionalizacije
1a Podržani ciljevi
Ciljevi internacionalizacije za programe
su dokumentirani i oni su podjeljeni i
podržani od strane unutarnjih i vanjskih
zainteresiranih strana
1b Provjeljivi ciljevi
Formulirani su provjerljivi ciljevi koji
omogućuju praćenje postizanja ciljeva
internacionalizacije programa
1c Uticaj na obrazovanje
Ciljevi internacionalizacije izričito
uključuju mjere koje doprinose ukupnoj
kvaliteti poučavanja i učenja
2. Interncionalno i interkulturalno
učenje
Kriteriji za akreditaciju studijskih programa I i
II ciklusa
1. Politika osiguranja kvaliteta studijskih programa
1.2 Politika osiguranja kvaliteta studijskih programa
je usmjerena na promociju: istraživačkog rada,
učenja i poučavanja, mobilnosti i internacionalizacije
na studijskim programima, kao i sprečavanju
plagijata radova nastavnika i završnih radova
studenata na svim ciklusima studija
9. Kontinuirano praćenje, periodična evaluacija i
revizija studijskih programa
9.1 Procedure za periodičnu evaluaciju, unapređenje
i prestrukturiranje postojećih studijskih programa su
uspostavljene. Procedure uključuju mišljenja
studenata i drugih unutrašnjih i vanjskih
zainteresiranih strana
9. Kontinuirano praćenje, periodična evaluacija i
revizija studijskih programa
9.3 Visokoškolska ustanova prati i evaluira
realizaciju: akcionog plana internacionalizacije,
benefite od potpisanih Ugovora o međunarodnoj
saradnji, procenat stranih studenata i profesora; broj
i napredak svojih studenata na stručnom
usavršavanju u inostranstvu; upošljavanje
diplomirani studenata i sl.
10. Mobilnost akademskog osoblja i studenata
10.3 Visokoškolska ustanova kadrovski i finansijski
osnažuje kapacitete službi za međunarodnu saradnju
i dvosmjernu mobilnost akademskog osoblja i
studenata. Ova služba prati i evaluira mobilnost, te
Senatu dostavlja godišnji Izvještaj o mobilnosti
akademskog osoblja i studenata sa prijedlogom
mjera za unaprijeđenje
35
2a Predviđeni ishodi učenja 2. Kreiranje i usvajanje studijskih programa
Predviđeni internacionalni i 2.3 Ciljevi studijskog programa i ishodi učenja su
interkulturalni ishodi učenja definirani od jasno definirani i podudarni sa sadržajem studijskih
strane studijskog programa predstavljaju programa i nivoom ciklusa studija i u skladu su sa
jasnu reflekciju ciljeva strategijom ustanove. Ciljevi studijskog programa i
internacionalizacije ishodi učenja su uporedivi sa istim i/ili sličnim
programima na visokoškolskim ustanovama u BiH i
inostranstvu
2.4 Ishodi učenja su utvrđeni i navedeni na svakom
nivou studijskog programa, te su povezani sa
standardima kvalifikacija, Kvalifikacijskim okvirom u
BiH i Okvirom kvalifikacija Evropskog prostora
visokog obrazovanja (FQ-EHEA)
2.6 Visokoškolska ustanova osigurava:
interdisciplinarnost/multidisciplinarnost plana i
programa, internacionalizaciju nastavnog plana i
programa, interakciju sa profesionalnom praksom,
realizaciju praktične nastave i aktivno učešću
studenata u naučnom/umjetničkom istraživanju u
okviru studijskog programa
2b Ocjena studenata 3. Učenje, poučavanje i vrednovanje usmjereni na
Metode koje se koriste za ocjenjivanje studenta
studenata su prikladne za mjerenje 3.3 Studenti se ocjenjuju kroz javno dostupne
ostvarenja željenih internacionalnih i procedure za pravedno, transparentno i dosljedno
interkulturalnih ishoda učenja ocjenjivanje, kao i kroz različite oblike provjere
znanja i vještina u skladu sa specifičnostima i
postavljenim ciljevima studijskog programa
3.4 Procedure ocjenjivanja regulišu: organizaciju
testova i ispita, kriterije i metode ocjenjivanja od
strane ispitivača i komisije, transparentnost
ocjenjivanja i mogućnost žalbi studenata na
ocjenjivanje
2c Diplomiranje 3. Učenje, poučavanje i vrednovanje usmjereni na
Dostizanje željenih internacionalnih I studenta
interkulturalnih ishoda učenja od strane 3.5 Visokoškolska ustanova ima proceduru koja
diplomanata može biti demonstrirano definira postupak izrade, strukturu i vrednovanje
završnog rada studenata određenog ciklusa studija,
kao i prava obaveze studenta i mentora i uslove za
mentorstvo
4. Upis i napredovanje studenata, priznavanje i
certificiranje
4.3 Diplomiranim studentima se dodjeljuje dokument
koji pojašnjava stečenu kvalifikaciju, uključujući
ostvarene ishode učenja, te kontekst, razinu, sadržaj
i status studija koji su pohađali i uspješno završili
3. Podučavanje i učenje
3a Kurikulum 2. Kreiranje i usvajanje studijskih programa

36
 Sadržaj i struktura kurikuluma osigurava
neophodna sredstva za postizanje
željenih internacionalnih
interkulturalnih ishoda učenja
3b Metode podučavanja
Metode podučavanja pogodne su za
postizanje željenih internacionlnih i
interkulturalnih ishoda učenja
3c Okruženje
Okruženje za učenje je pogodno za
dostizanje željenih internacionalnih i
interkulturalnih ishoda učenja
2.1. Visokoškolska ustanova ima uspostavljene
procedure za kreiranje i usvajanje studijskih
i programa koji uključuju studente i sve zainteresirane
strane
2.2. Studijski programi su usklađeni sa naučnim i
obrazovnim standardima i dostignućima određene
naučne/umjetničke oblasti, zahtjevima srodnih
naučnih oblasti u cilju sticanja multidisciplinarnih
znanja, zahtjevima tržišta rada i međunarodnih
reformskih procesa
2.5. Nastavni plan i program sadrži minimalno:
pregled obaveznih i izbornih predmeta, okvirni
sadržaj nastavne materije za svaki od predmeta
(podijeljenu prema broju sedmica/nastavnih jedinica
u sklopu jednog semestra), opterećenje studenta po
predmetu, bodovnu vrijednost svakog predmeta
iskazanu u skladu sa ECTS-om, načine provjere i
vrednovanja kontinuiranog sticanja znanja studenta,
bodovnu ECTS vrijednost završnog rada na I II ciklusa
studija, ovisno o statusu ustanove, metode
osiguranja kvaliteta, listu obavezne i dopunske
literature za svaki pojedini predmet, obaveznu i
specifičnu opremu za izvođenje programa/predmeta
prema zahtjevima naučne/umjetničke oblasti
3. Učenje, poučavanje i vrednovanje usmjereni na
studenta
3.1 Akademsko osoblje koje izvodi nastavu je
prethodno pripremljeno i motivirano za tu aktivnost,
te u pripremi za tu aktivnost uzima u obzir rezultate
anketa evaluacije kvaliteta učenja i poučavanja od
strane studenata
3.2 Akademsko osoblje motivira i uključuje studente
na preuzimanje aktivne uloge u istraživačko, naučno-
istaživačkom i nastavno-obrazovnom procesu uz
odgovarajuće usmjeravanje, konsultacije i podršku
6. Resursi i finansiranje
6.2 Obavezna i specifična potrebna opremu za
izvođenje studijskog programa/predmeta prema
zahtjevima naučne oblasti/uže naučne oblasti je
dostupna. Visokoškolska ustanova, osigurava
obaveznu i dopunsku literaturu za svaki pojedini
predmet koja po sadržaju podržava realizaciju
predmeta
6.3 Visokoškolska ustanova čini dostupnim
studentima i akademskom osoblju dovoljan broj
kompjuterskih prostorija sa pristupom internetu i
biblioteku s adekvatnom prostorijom za čitanje,
pretraživačima i naučnim i drugim bazama podataka
37
 6.4 Visokoškolska ustanova prati realizaciju plana
ulaganja u fizičke resurse i opremu za naučno-
istraživački rad i nastavno-obrazovnu djelatnost
6.5 Visokoškolska ustanova osigurava kroz ugovorne
odnose sa drugim VŠU i istraživačkim centrima
mogućnost korištenja njihovih resursa
4. Osoblje
4a Sastav 5. Ljudski potencijali
Sastav osoblja (u kvaliteti i u kvantiteti)
5.2 Visokoškolska ustanova ima definiranu politiku
olakšava postizanje željenih
upravljanja ljudskim potencijalima sa jasnim i
internacionalnih i interkulturalnih ishoda
transparentnim kriterijima za zapošljavanje
učenja akademskog osoblja, zaduženjima, opterećenjem i
odgovornostima, kriterijima za profesionalni razvoj,
napredovanje i stručno usavršavanje akademskog
osoblja i mehanizme za praćenje rada akademskog
osoblja sa mjerama za unapređenje
5.3 Akademsko osoblje je posvećeno istraživačkom,
odnosno naučno-istraživačkom i umjetničkom radu,
posebno kroz međunarodne naučno-istraživačke
projekte, te zajedničke aktivnosti mentora i studenta
na iznalažanju grantova ili stipendija
3. Učenje, poučavanje i vrednovanje usmjereni na
studenta
3.1 Akademsko osoblje koje izvodi nastavu je
prethodno pripremljeno i motivirano za tu aktivnost,
te u pripremi za tu aktivnost uzima u obzir rezultate
anketa evaluacije kvaliteta učenja i poučavanja od
strane studenata
3.2 Akademsko osoblje motivira i uključuje studente
na preuzimanje aktivne uloge u istraživačko, naučno-
istaživačkom i nastavno-obrazovnom procesu uz
odgovarajuće usmjeravanje, konsultacije i podršku
4b Iskustvo 5. Ljudski potencijali
Članovi osoblja imaju dovoljno 5.3 Akademsko osoblje je posvećeno istraživačkom,
internacionalnog iskustva, odnosno naučno-istraživačkom i umjetničkom radu,
interkulturalnih kompetencija I jezičkih posebno kroz međunarodne naučno-istraživačke
vještina projekte, te zajedničke aktivnosti mentora i studenta
na iznalažanju grantova ili stipendija

3. Učenje, poučavanje i vrednovanje usmjereni na

studenta
3.2 Akademsko osoblje motivira i uključuje studente
na preuzimanje aktivne uloge u istraživačko, naučno-
istaživačkom i nastavno-obrazovnom procesu uz
odgovarajuće usmjeravanje, konsultacije i podršku
4c Službe 10. Mobilnost akademskog osoblja i studenata

38
 Usluge koje pruža osoblje (npr.obuke,
sadržaji, razmjena osoblja) u skladu sus a
sastavom osoblja i olakšavaju
internacionalna iskustva, interkulturalne
kompetencije i jezične vještine
5. Studenti
5a Sastav
Sastav studentskih grupa (nacionalno i
kulturno porijeklo) je sukladno sa
internacionalnim ciljevima studijskog
programa
5b Iskustvo
Internacionalno iskustvo koje su stekli
studenti je adekvatno i odgovara
internacionalnim ciljevima studijskog
programa
5c Usluge
Usluge koje se pružaju studentima
(pružanje informacija, konsultovanje,
smjernice, smještaj, dodatak diplomi) su
adekvatne i odgovaraju sastavu
studentske grupe
10.1 Mobilnost akademskog osoblja i studenata na
studijskom programu se promovira i unaprijeđuje
putem zajedničkih prijava i učešća na projektima sa
drugim visokoškolskim ustanovama iz zemlje i
inozemstva
10.2 Mehanizmi za ostvarivanje bilateralne i
multilateralne razmjene studenata sa inostranim
visokoškolskim ustanovama kroz različite programe i
mreže studentske razmjene uz priznavanje vremena,
ocjena i ECTS bodova ostvarenih tokom razmjene su
uspostavljeni
9. Kontinuirano praćenje, periodična evaluacija i
revizija studijskih programa
9.3 Visokoškolska ustanova prati i evaluira
realizaciju: akcionog plana internacionalizacije,
benefite od potpisanih Ugovora o međunarodnoj
saradnji, procenat stranih studenata i profesora; broj
i napredak svojih studenata na stručnom
usavršavanju u inostranstvu; upošljavanje
diplomirani studenata i sl.
10. Mobilnost akademskog osoblja i studenata
10.1 Mobilnost akademskog osoblja i studenata na
studijskom programu se promovira i unaprijeđuje
putem zajedničkih prijava i učešća na projektima sa
drugim visokoškolskim ustanovama iz zemlje i
inozemstva
10.3 Visokoškolska ustanova kadrovski i finansijski
osnažuje kapacitete službi za međunarodnu saradnju
i dvosmjernu mobilnost akademskog osoblja i
studenata. Ova služba prati i evaluira mobilnost, te
Senatu dostavlja godišnji Izvještaj o mobilnosti
akademskog osoblja i studenata sa prijedlogom
mjera za unaprijeđenje
10. Mobilnost akademskog osoblja i studenata
10.2 Mehanizmi za ostvarivanje bilateralne i
multilateralne razmjene studenata sa inostranim
visokoškolskim ustanovama kroz različite programe i
mreže studentske razmjene uz priznavanje vremena,
ocjena i ECTS bodova ostvarenih tokom razmjene su
uspostavljeni
3. Učenje, poučavanje i vrednovanje usmjereni na
studenta
3.7. visokoškolska ustanova ima uspostavljen
mehanizam i procedure za podršku studentima za
savjetovanje o budućem razvoju karijere
8. Informiranje javnosti o studijskim programima
39
8.1 Visokoškolska ustanova objektivno i
pravovremeno informiše javnost ažuriranim
informacijama o svim aspektima odobrenih
(licenciranih) i/ili akreditiranih studijskih programa
koje nudi sa posebnim osvrtom na definirane ciljeve
studijskih programa i ishode učenja. Podaci o
akademskim karijerama zaposlenog i angažovanog
osoblja
10. Mobilnost akademskog osoblja i studenata
10.3 Visokoškolska ustanova kadrovski i finansijski
osnažuje kapacitete službi za međunarodnu saradnju
i dvosmjernu mobilnost akademskog osoblja i
studenata. Ova služba prati i evaluira mobilnost, te
Senatu dostavlja godišnji Izvještaj o mobilnosti
akademskog osoblja i studenata sa prijedlogom
mjera za unaprijeđenje

40