MODÜL 11 DERS NOTLARI

Theoery of Flight

1.1.1 Ana Uçuş Kumandaları

- Ana uçuş kumandaları uçağa 3 temel hareketi verebilmemizi sağlayan kumandalardır. Üç temel hareket yatış, sapma ve
yunuslamadır. Bu kumandaları şöyle sıralayabiliriz:

1. Aileron(Kanatçık)

2. Elevator(İrtifa dümeni)
3. Rudder(İstikamet dümeni)

1.2. Yardımcı Uçuş Kumandaları ve Diğer Elemanlar

- 1.2.1.1.Slot

Düşük hızlarda kontrolü sağlamak için kanat ya da kuyruk yüzeylerinde, hücum kenarı tarafında yarıklar açılır. Bu sayede yüksek hücum
açılarında hava akımı yarıktan geçerek kanat üst kısmında da akışın sürmesini sağlar.Böylece uçak süratsiz kalma yani stall(perdövites)
durumuyla daha düşük bir hızda karşılaşır

1.2.1.2.Slat

Kanat hücum kenarının ileriye doğru uzamasını sağlayan parçalara slat denir.Böylece kanat kamburluğu artarak kaldırma kuvveti de
artar.Düşük hızlarda uçabilmeyi sağlar.

1.2.1.3.Flap
Flap kanat alanını ve üst kısmın kavisini artıran böylece kaldırma kuvvetinin de artmasını sağlayan kısımlardır Uçaklarda geri sürükleme
kuvvetini arttırmak için kullanılan yardımcı kumanda elemanlarından biri spoiler(bozucu)dir.

1.2.2.1.Flight (Roll )Spoiler (Uçuş/yatış spoileri)

Uçuş sırasında aileronlara bağlı olarak otomatik şekilde çalışırlar. Dönülmek istenen
tarafa göre o taraftaki spoiler yatış açısıyla uyumlu şekilde açılır

1.2.2.2.Speed Brake (Hız Freni/Hız Kesici)

Uçuş sırasında yavaşlama isteniyorsa pilot tarafından istenilen ölçüle her iki kanattaki
spoilerler açılırlar

1.2.5.1. Tab’ ler

Tablar kullanım alanlarına göre dörde ayrılırlar:
1. Kontrol Tabı (Control Tab)
2. Düzeltme Tabı (Trim Tab)
3. Denge Tabı (Balance Tab)
4. Anti-Denge Tabı (Anti-Balance Tab)
5. Control Tab
1.2. Uçak Gövdesi Yapısal Sınıflandırılması

truss (kafes)

monocoque (kabuk-monokok),

semimonocoque (yarı monokok)

6. Ayrıca gövde yapısında kullanılan elemanların gövde yükünü taşıyan esas yapı elemanlarından olanlara primary structure (birincil
yapı)

7. ana gövde yapı elemanlarının dışındaki ve yardımcı olan yapılara ise secondary structure (ikincil yapı) denir

BÖLGE TANIMLAMA
1.4.Gerilim

Gerilim, bir kuvvetin yönüne ve şekline bağlı olarak bir cisme etki etmesiyle, cisim üzerinde farklı şekil değişiklikleri oluşturmaya
zorlamasıdır

1.4.1. Çekme

Çekme (Tension) gerilimi, bir cismin iki ucundan birbirine zıt yönde çekilmesi oluşan zorlamadır.

1.4.2. Sıkıştırma

Sıkıştırma (Compression) gerilimi, bir cismin iki ucundan birbirine zıt yönde basılması ile meydana gelir.

1.4.3. Burulma

Burulma (Torsion), bir cismin iki farklı ucundan kendi ekseni etrafında birbirine zıt yönde dönmeye zorlanması ile oluşur. Uçak ileri hareket
ederken motorların bir tarafa dönmeye zorlaması ile oluşur.

1.4.4. Eğilme

Eğilme (Bending), cismin iki ucundan uygulanan kuvvetler ile eğilmeye zorlanmasıdır. Eğilme geriliminde iki farklı gerilim meydana gelir.
Eğilen cismin bir tarafında çekme gerilimi oluşurken, diğer tarafında basma gerilimi meydana gelir.

1.4.5. Kesilme
Kesilme (Shear) gerilimi, cismin bir tabakasının üzerindeki tabakanın kayması ile oluşan bir kırılma kuvvetidir. Genellikle perçin, civata ve
vidalarda meydana gelen bir zorlamadır.

2. Gövde Yapısal Elemanları

2.1. ‘Stringer’ler

Stringer’ler frame yapı elemanlarını birbirine ve gövde sacına bağlayan elemanlardır. Gövde iskelet yapısının şeklini oluşturur.

2.2. ‘Longeron’lar

Stringer şeklinde aynı işlevde yapı elemanıdır. Stringer’lere longeron da denir. Longeron’lar bazı yerlerde boru şekilli yapı elemanı olarak
bulunur.

2.3. ‘Bulkhead’ler

Gövdede oluşan farklı yükleri taşır ve dağıtırlar. Gövde üzerinde kanat bağlantılarının olduğu bölgede, iniş takımları ve kuyruk bölümü
yüzeyinde bulunurlar.

2.4. ‘Frame’ler

Gövdenin şeklini oluşturan ana yapı elemanlarındadır. Stringer’lerin boylarının kısa tutulmasını sağlar. Yapısal dengesizliği önlerler. Gövde
yapısı üzerinde oluşan kesilme (shear) ve gerilme yüklerini taşırlar. Gövde yapısında 20 inch aralıklarla dizilmişlerdir

2.9. Keel Beam

Keel beam yapısı gövdenin merkez kanat kısmında bulunur. Maksimum eğilmenin meydana geldiği iniş takım yuvasını destekler.Gövde
yapısı içindeki en büyük kriş yapısıdır

4. EMPENANGE (KUYRUK KISMI)

1. Empenange; yatay ve dikey stabilazatörler ile kuyruk konisi kısımlarından oluşmaktadır.

6. KAPILARIN YAPISI, MEKANİZMALARI, ÇALIŞMA VE EMNİYET TERTİPLERİ

6.1. Passenger/Crew Doors (Yolcu / Ekip Kapıları)

Yolcu/ekip kapıları, forward entry door (ön giriş kapısı), aft entry door (arka giriş kapısı) ve door mounted evacuation slides (kapıya bağlı
boşaltma kızakları) olarak üç çeşit kapıdan oluşur.

6.1.1. Entry Doors

Giriş kapıları, gövdenin ön sol ve arka sol tarafında bulunan, iç taraf-dış taraf açılan, tapa tip kapılardır. Kapı açıldığında, kapı ön tarafında
bulunan üst ve alt menteşe donatıları kapıyı destekler. Kapı, uçağın içinden ya da dışından açılabilir.

6.2. Emergency Exit Hatch (Acil Çıkış Kapısı)

Yolcu kompartımanının acil bir durumda boşaltılması için bu kapılar kullanılır.Acil çıkış kapıları tapa tip olup kanat üzerinde
konumlandırılmışlardır. Çıkış kapıları uçağın içinden ya da dışından açılabilir. Kapı, pencere üstündeki ayırma kolu ile açılır.

7. UÇAK PENCERELERİ, RÜZGÂR KORUMA YAPILARI VE MEKANİZMALARI

7.1. Kokpit Pencereleri

8. Kokpit pencereleri birden beşe kadar numaralandırılmış olup sol ve sağ olmak üzere toplam on adettir
9. Birbirinin simetrisi olan pencerelerin numaraları aynı olup sol ve sağ olarak isimlendirilirler
10. Bu pencerelerden 2 numaralı olan kayar tip açılan cam olup 1, 3, 4 ve 5 numaralı camlar sabittir.
11. Bazı kokpit camları window anti-ice system’ e (Pencere buzdan korunma sistemi) bağlıdır.

7.2. Yolcu Kabini Pencereleri

Yolcu kabini camları üç parçadır.

12. Bunlar dış cam (Outer pane),orta cam (Middle pane) ve iç cam (İnner pane).
13. Dış cam Uçak gövdesinin dış şekline uyum sağlaması için dış camın dış yüzeyi gövde yüzeyi gibi şekillendirilmiştir. Bu şekilde
aerodinamik pürüzsüzlük sağlanmış olur.
14. Orta cam yapısal açıdan emniyet sağlar. Normal basınç yükünün 1.5 katını taşıyabilir.
Orta camın alta yakın kısmında bir havalandırma deliği yer alır.
15. İç cam yapısal değildir. Orta camı korumak içindir.

8. KANATLAR

8.2.Kanat Yapı Elemanları

8.2.1. Spar

İç yapıyı oluşturan ve temel yük taşıyıcı eleman spar’lardır.

8.2.2.Rib

Rib’ler, kanadın dış bombelerine şekil verir, onu destekler. Rib’ler de kanat boyunca uzanan stringer’lara bağlıdır.

PNEUMATIC

1. Pneumatic enerjisi …… için kullanılır;

*motor startı

*kabin basınçlandırılması

*kanat anti-ice

*su tankı basınçlandırılması

*hidrolik tank basınçlandırılması

2. Pneumatik sistem kaynakları

*motorlar

*APU

*Ground kart

3. Motordan alınan havaya engine bleed air denir (EBA)

4. 2 tane ground connector vardır

1. HP ground connector : motor startı için

2. LP ground connector :A/C için

5. Yüksek basınç kademesinden gelen havanın basıncı HP valf tarafından ayarlanır

6. IP check valf kompresörü ters akıştan korur

7. Soğutma havası motor fan ductan alınır

8. Fan air valve :precooler a giden havanın miktarını ayarlar

9. Pneumatic Dağıtım Sistemi:

3. Pylon duct

4. Left and right duct

5. Apu duct

6. Cross over duct

10. Sol sistem kaynakları: 1 nolu motor ve APU

11. Sağ sistem kaynakları :2 nolu motor ve Ground kart

12. Pneumatic sistem kontrolü nasıl yapılır? Cevap: manuel olarak ve otomatik olarak

13. Bleed Valf fonksiyonlar ;

7. Shut off

8. Pressure regulator

9. Check valf

10. Over temperature control

14. Valf,yay yükü ile kapalıya gider,pneumatic güç ile açıga gider

15. Bleed valf basınç regülasyonunu downstream hattından yay mekanizmasına gönderilen hava ile yapar

16. Bleed valf elektriki kontrollü pneumatic olarak çalışır

17. Bleed valf 2 türlü kapanır

*kokpitten switch ile

*pneumatic controller ile

- precooler havaya 200 derece den sonra soğutma işlemi yapar

18. Overpressure valf normalde açıktır basınç arttıgında pnömatiki olarak kapalıya gider

19. APU bleed valf elektriki kontrollüdür

20. Ground konnektorler 3 inchliktir

21. Cross bleed valf 115 V AC ile kontrol edilir

22. Cross bleed valf manuel override lever ile manuel olarak açılır veya kapanır

23. Ductlardaki kaçaklar overheat detection sistemi ile kontrol edilir

24. Pnömatik kontroller,valf içindeki pozisyon bilgisini nerden alır?

11. Valfin içindeki limit switch den

AIR CONDITION

25. Air condition havası pnömatik sistemden alınır

26. Air condition fonksiyonları

12. Heating (ısıtma)

13. Cooling (soğutma)

14. Ventilation (havalandırma)

15. Pressurize (basınçlandırma)

27. Air Condition sistem havası ……… olmalıdır

16. Temiz

17. Fresh

18. Comfortable temperature

19. Doğru nem oranı

20. Doğru basınç oranı

28. Her yolcu için dakikada 35 kg veya 0,283 metre küp fresh hava sistemden gelmelidir

29. Her bölgenin(aircraft zone) sıcaklıgı 18 ile 30 C derece arasında ayarlanabilir

30. Pack valf(FCSOV) sisteme giden fresh hava miktarını ayarlar

31. FCSOV: Flow Control and Shut Off Valve

32. Basic Temperature: ilgili bölgelerde ki (aircraft zones) set edilen en düşük sıcaklıktır

33. Uçak bölgelerinde (aircraft zones) ki set edilen en düşük sıcaklık kokpit bölgesidir

34. 3 tip soğutma yöntemi vardır

21. Heat exchanger

22. Vapor-cycle machine

23. Air-cycle machine

35. Pack check valf :sisteme gelen ters akışları engeller

36. Her pack ,pack controller ve pack back up a sahiptir

37. Ozone converter :havadaki ozonu oksijene çevirir

38. by-pass valf:pack içindeki havanın sıcaklığını ayarlar

39. by-pass valf çok açıga giderse ACM nin hızı düşer

40. by-pass valf elektriki olarak kontrol edilir (115 V-AC)

41. take-off ve landing esnasında RAI ve RAE ful kapalı olmalıdır ,sebebi FOD girebilir

42. NACA tip hava girişi: drag oluşturmaz

43. Scoop tip hava girişi:Drag oluşturur

44. Water Seperation:2 çeşit water seperator sistemi vardıra

24. LP water seperator

25. HP water seperator

45. Diffrentiel pressure arttığı zaman anti-ice valf açığa gider

46. Pack Controller ECAM/EICAS a bilgi gönderir

47. Pack Controller a …………. dan bilgi gelir

26. By-pass valf

27. Pack control valf

28. RAI &RAE

29. Cocpit –flow demand signal

48. Cocpitten switch e bastıgımızda (pack valf switch) direk pack valfi kontrol eder pack controllera sinyal gitmez

49. Uçuş sırasında Ram Air Door lar ful açık veya ful kapalı olmaz

50. Hızlı sıcaklık değişiklikleri gerektiğinde by-pass valf kullanılır

51. Ram Air Door lar yerde açıktır

52. Max cooling istendiğinde ram air doorlar açık by-pass valf kapalı olur

53. 2 pack ten biri inop olursa diğer pack high flow olur

54. Packten çıkan soğuk hava mixture unite gider

55. Kokpite sadece fresh hava gider kullanılmış hava gitmez

56. Emergency Ram Air Inlet bütün packler kaybedildiğinde açılır

57. Vetilation System : Galleys,cargo compartment,equipment cooling

58. 4 tip cargo vardır.Bunlar;

30. Non-ventilated cargo

31. Ventilated cargo(heated)

32. Ventilated cargo(unheated)

33. Air conditioned cargo

59. Blower fan kabindeki havayı çekip kargoya yollar

60. Isolation valf blower fanın önüne yerleştirilmiştir

61. Yangın durumunda isolation valf kapanarak hava akışını keser

62. 2 tane heating system vardır

34. Bleed havası ile

35. Elektriki olarak

63. Elektriki olarak ısıtmada blower fan ın önünde heater vardır

64. Kargo sıcaklığı cok artarsa overheat switch kontrol sistemine sinyal gönderir ve kontrol sistem override valfi kapatır

65. Lavatory ve galley havası direk olarak dışarıya atılır

66. Kokpitten gelen soğuk hava E&E kompartmanına gelir orda box ları soğuturken ısınan hava ön kargoya gönderilir böylece kargo
 ısıtılır

67. Skin air inlet valf uçuş sırasında kapalı olmalıdır

68. Skin air inlet valf uçak yerdeyken ventilation havasının dışarı atıldığı valftir

69. Differental pressure =cabin pressure – ambient pressure

70. Negative pressure durumu uçağın ani alçalmalarındaki dış basıncın iç basınçtan fazla olmasıdır

71. Cabin vertical speed i up pozisyonuna aldığımızda outflow valf açılır kabin irtifası artar ve kabin basıncı düşer

72. Ditching mode:uçağın denize iniceği durumda uçaktaki bütü kapakların kapanmasıdır

FLIGHT CONTROLS

73. Aileron trim switch :eleronlara elektriki kumanda verir

74. Load limiter levyelerden biri sıkıştıgında diğerinin çalışmasına izin verir

75. İnboard aileron:yüksek hızlarda kullanılır (ASA all speed aileron)

76. Outboard aileron:düşük hızlarda kullanılır (low speed aileron)

77. Lock out mechanism yüksek hızlarda outboard aileronu kitler

78. Lock out actuator:uçağın hız bilgisini alarak outboard aileronu kumanda eder

79. Düz uçuş sırasında rudder ın 3 ana fonkisyonu vardır

36. Trim

37. Turn

38. Stabilize

80. Rudder sol pedala bastıgımzda rudder sola hareket eder uçak sola döner
81. Travel limitation: yüksek hızlarda kontrol yüzeylerinin hareketini sınırlar

82. Levyeyi öne doğru ittiğimizde elevator down olur uçak burun aşağı hareket yapar

83. Balance tab:kumanda yüzeyinin tersine hareket eder kumanda kolaylığı sağlar

84. Anti-balance tab:yüksek hızlarda kumandayı ağırlaştırır kumanda yüzeyi ile aynı hareketi yapar

85. Control tab:kokpitten gelen kumanda doğrudan tab e gelir

86. Trim tab:kokpitten kumanda edilir (trim vermek için)

87. Subsonic:ses hızının altı

88. Transonic:ses hızının oluştuğu an

89. Supersonic:ses hızının üzeri

90. Yaw damper:rudderın dutch-roll hareketini engeller

FUEL

Uçağa yakıt ikmalinden önce alacağımız yakıtın bazı kontrolleri yapılması gereklidir. Kontrol etmemizin nedenleri;

1. JP 1 veya JET A 1 olup olmadığı

2. Pislik ve tortu kontrolü

3. Renk kontrolü

4. Su kontrolü

5. a) Hidrokit metodu

Bir kavanoz içindeki yakıta hidrokit maddesi katılır. Oluşan kimyasal olay neticesinde kavanoz dibinde pembe-menekşe bir
renk meydana gelirse yakıt içindeki su limit dışıdır.

6. b) Shell dedektörü metodu

Şırınga ucuna sarı renkli bir kapsül yerleştirilir. Şırınga ile yakıt çekilir. Kapsül rengi yeşil-mavi-lacivert renge dönüşüyorsa
yakıt içindeki su limit dışıdır

7. c) Kimyevi kağıt şeritlerle ve pastalarla kontrol metodu

Yakıt içerisine sokulan kimyevi şerit ve pastalarda renk değişimi meydana gelmesi yakıt içindeki suyun limit dışı olduğunu
gösterir.
8. d) Gözle kontrol metodu
Kavanoz içine alınan yakıtta kabarcıklar görünmesi yakıt içinde su olduğunu gösterir.

2.UÇAK YAKIT SİSTEMLERİ

1. Yüksek basınç yakıt sistemi

2. Alçak basınç yakıt sistemi
2.1.Yüksek basınç yakıt sistemi

Alçak basınç yakıt sisteminden gelen yakıtın basıncını yükselterek kontrollü bir şekilde kullanılmasını sağlamakla beraber konusu gereği
"Motor" derslerinde anlatılacaktır.

2.2.Alçak basınç yakıt sistemi

Depolardan motor yakıt pompasına kadar olan sistemi içerir. Depolardaki yakıtı performanslı bir şekilde motor yakıt pompasına iletmekle
görevlidir. Alçak basınç yakıt sisteminin kullanımını sağlamak için depoların doldurulması, havalandırılması, boşaltılması ve ihtiyaç halinde
depoların içerisindeki yakıtın birbirlerine transferini sağlayan sistemlerle takviye edilmişlerdir. Bu sistemin başlıca elemanları Depolar, boru
ve bağlantılar, pompalar (Booster pumps), yangın kesme valfleri (Fire Shutoff valf), filtre ve bunlarla ilgili indikasyon sistemleridir.

3.YAKIT DEPOLARI (Fuel Tanks)

1-Yekpare tip yakıt depoları
2-Torba tip yakıt depoları

-Booster pompalar uçaktaki yerleri itibariyle üç değişik konumdadır.

1- Motor ve pompa tank içinde olan booster pompalar
2- Motor tank dışarısında, pompa tank içerisinde olan booster pompalar.
3-Motor ve pompa tank dışarısında olan booster pompalar.

9.YAKIT İKMAL SİSTEMİ (FUEL FILLING SYSTEM)

Uçağa yakıt ikmali esnasında dikkat edilecek hususlar :

1- Kapalı yerde ikmal ve boşaltma yapılmamalıdır.

2- İkmal ve boşaltma anında APU veya motor çalıştırılmamalıdır.
3- Yakıt sızıntısı yapan Tanker ve hortum kullanılmamalıdır.
4- İkmal sırasında yangın söndürücüler bulunmalıdır.
5 -Sigara içilmemelidir.
6- İkmal sırasında çivili ayakkabı giyilmemelidir.
7- Kibrit ve yanıcı maddeler elbise üzerinde taşınmamalıdır.
8- Radyo, radar ve elektrik kumanda sw.'leri açılmamalıdır.
9- İkmal aracı uçağa uygun durumda yanaşmalı ve aracın ekzost çıkışı kontrol edilmelidir.
10- İkmalden önce yakıt cinsi ve su kontrolleri yapılmalıdır.
11- Gece yakıt ikmalinde aydınlatma yeterli olmalıdır.

11.1.ÇARPRAZ BESLEME SİSTEMİ (CROSS-FEED SYSTEM)

1- Başka bir tanktan diğer bir tankı beslemede besleme sistemlerini birbirlerine bağlar.

2- Yakıt tanklarındaki her hangi bir bakım amacıyla veya tanklar arasındaki yakıt dengesini sağlamak için yakıtın diğer tanka aktarılmasında
kullanılır.
3- Yakıt tanklarının boşaltılması esnasında kullanılır.

12.YAKIT HAVALANDIRMA SİSTEMİ (FUEL VENT SYSTEM)

Havalandırmanın amacı;
1- Uçağın her türlü konumunda tanktaki yakıt üzerinde pozitif bir basınç sağlayarak booster pompaların verimli çalışmasını sağlar.
2- Tanklara ikmal ve boşaltma esnasında alınan yakıt kadar havanın dışarı çıkması veya boşaltılan yakıt kadar havanın tanka girmesine imkan
vererek depoların deforme olması önlenir.
3- Yakıt ikmal sistemindeki arıza halinde yakıt vent box'lar dan akarak tankların hasarlanmalarını önler

91. NACA intake : yakıt tankına atmosfer baskısı sağlayarak pompalara yardımcı olur.yakıt ikmali sırasında içerde oluşan basıncı
dışarı atar

92. Surge tank: yakıt ikmali sırasında istenilen seviyeden fazla yakıt alınırsa surge tanka gider

93. Yakıt ikmali yapılırken ilk olarak kanat tanklarına yakıt alınır
94. Yakıt harcanırken ilk center tank tan harcanır

95. Booster pump:motor pompları yakıtı çekerken hatta hava kabarcığı oluşmasını önlemek için

96. boosterler hattı basınçlarlar

97. Yakıt yoğunluğunu densiyometre ölçer(compensator)

98. Compensator+densiyometre =condensicon

99. Flame errestor: kanat ucundaki vent girişinde bulunan bal peteği yapıdır.NACA intake den

ateş kıvılcım girmesini önler

100. BOEING lerde center tank nitrojenle basınçlandırılarak tank ta yangın çıkması önlenir(NGS=nitrojen generating system)

101. Engine master switch on veya off yapıldığında engine low pressure valf açılır veya kapanır

102. LP valf elektrik kesildiğinde otomatik olarak açığa gider

HYDRAULIC

Hidrolik Depolar

Depolar sistemin çalışması için gerekli olan sıvıyı muhafaza ederler. Sistemde meydana gelebilecek kaçakların karşılanabilmesi için bir
miktar fazla sıvıyı alabilecek hacimde imal edilirler.

1.1.2. Hidrolik Pompalar

Bir hidrolik sistemde sıvı basıncının oluşması için pompalar kullanılır. Pompalar hidrolik sisteminin güç kaynağıdır. Pompanın çalışabilmesi
için mutlaka bir dönü hareketinin ya da doğrusal hareketin olması gerekir.

Bütün pompalar yağlamaları ile soğutulmalarını kendi sistemlerine ait hidrolik sıvısı
ile yapar. Bu işlemler için her pompa üzeride dahili bir yağlama hattı bulunur. Bu hatta case
drain (gövde boşaltma) adı verilir.
1.1.3. Hidrolik Filtreler
Sisteme giren yabancı maddelerin temizliğini filtreler yapar. Sıvıda filtreleme sayesinde sistem elemanlarının arızalanması önlenmiş olur.

Filtre üzerinde filtre elemanının kirlendiğini gösteren indikatörler bulunur.

Filtreler yapısal olarak bypass (kısa devreli) tip ve non bypass (kısa devresi olmayan) tip olmak üzere iki çeşittir

1.1.4. Hidrolik Regülatörler

Bazı durumlarda alıcıların sabit hızda çalışmaları veya sistem basıncının belirli bir değerde sabit kalması istenir. Bu nedenle hidrolik sistem
basıncı bir şekilde sabitlenmelidir. Bu amaca yönelik olarak regülatörler kullanılır.

1.1.5.13. Hidrolik Aküler

Uçaklarda kullanılan hidrolik aküler genellikle küre şeklindedir. Her akü, bir sıvı ve gaz hücresi içerir. Bu hücreler birbirinden ya bir diyafram
ile ya da bir piston ile ayrılmışlardır.

Hidrolik aküler, hidrolik pompasının darbelerini sönümlendirir,

Sistemdeki kaçaklardan dolayı ani basınç düşümlerini önler,
sistemde bir kaç alıcı birden çalıştığında pompaya yardımcı olur
ana pompaların elden çıkması durumunda acil basınç kaynağı sağlar

LANDING GEAR

İniş takımının görevlerini üç başlık altında toplayabiliriz.

3. Yerde hareket
4. Kalkış
5. İniş

2.2.1. Burun Dikmesi

6. Burundaki iniş takımı dikmesi uçağı yerde dengede tutmak ve istenilen yöne hareket
7. etmesini sağlamak amacı ile uçağın burun kısmına yerleştirilmiştir.

2.2.2. Ana İniş Takım Dikmeleri

8. Arka amortisör dikmeler ana (main) iniş takımı olarak isimlendirilir. Ana uçak yükünü
9. bu dikmeler taşır.

2.4. Uzama ve Geri Alma Sistemleri

2.4.1. Normal
10. Sistemin normal operasyonunda kullanılan açma/geri toplama manivelası yön seçme
valfine bir kablo-makara sistemi ile irtibatlıdır. Kumanda manivelasındaki bir solenoid, uçak yerdeyken manivelayı DOWN
pozisyonunda kilitler.

2.4.2. Acil Durum

11. İniş takımı açma/geri toplama sisteminde bir arıza ya da uçak hidrolik sisteminde bir
basınç düşüklüğünün meydana gelmesi durumunda iniş takımları normal çalıştırma ile
açılmayabilir. Bu gibi acil durumlarda iniş takımlarının açılıp kilitlenebilmesi için sistemde
el ile açma mekanizması bulunur.

3.1. Uçak Tekerlekleri

Uçak tekerlekleri jant olarak adlandırılmaktadır. Jantlar alüminyum alaşımdan yapılır.
İki parça halinde olmaktadır. Fren sistemi iç jantta bulunur

3.2. Uçak Lastikleri

Uçağın yer ile ilişkisini sağlayan tekerleklerin ana elemanları lastiklerdir. Lastikler, uçak kullanımları için özel kauçuk esaslı malzemelerden
imal edilirler. İniş takımları dikme pistonlarına alaşımlı çelikten yapılmış jantlar ile bağlanırlar.

Uçak lastikleri ağır yük taşımaya maruz kaldığı için yüksek mukavemetli ve minumum boyut ve ağırlıkta imal edilmektedir

Lastikler, aşırı sıcaklık sebebiyle artan basınçtan korunmaları için fuse plug (sigorta
tapa)’larla emniyetlendirilmiştir.

4.1. Fren Sistemleri

4.2.1. Normal Fren (normal brake)

Kokpitte bulunan rudder pedallarına basılarak çalışır. Pedala basılarak hidrolik basınç artırılr. Hidrolik basınç etkisi ile rotor stator ile temas
eder. Bu fren tipi bağımsız bir fren şeklidir.

4.2.2. Kayma Önleme Freni (anti-skid brake)

Uçağın inişte tekerleklerini kaydırmadan ve kilitlemeden hızını yavaşlatan frendir. Bu fren sisteminin kendine ait bir devresi vardır.

4.2.3. Otomatik Fren

Bazı uçakların iniş ve kalkışı esnasında pilotlara düşen görevler mümkün olduğunca azaltılmıştır. Bu durumun başlıca amacı, meydana
gelebilecek anormal durumlarda oluşabilecek panik ortamında uçak emniyetini sağlamaktır.

4.2.4. Park Freni

Kokpitte uçak tiplerine göre değişik yerlere yerleştirilmiş kumandalarla çalıştırılan bir park freni
sistemi sayesinde uçakların yerde sabit kalması sağlanmıştır.

4.2.5. Uçuş Freni

Uçak yerden kalktıktan sonra iniş takımları toplanırken tekerlekleri frenlemek için uçuş freni otomatik olarak çalışır.

IŞIKLAR

Uçaklarda aydınlatma sistemleri genellikle üç bölüm halinde incelenir.

12. Harici aydınlatmalar ( Exterior lighs)

13. Dahili aydınlatmalar ( İnterior lights)
14. Acil durum aydınlatmaları ( Emergency lights) olarak sayabiliriz.

11.14.1.1. Harici: navigasyon, iniş, taxi, buz.

Harici aydınlatmalar uçağın dış bölümlerinde olup, uçağın iniş, kalkış ve uçuşu sırasında uçağın diğer uçaklar tarafından görülebilmesi (baş
ve kuyruk pozisyonları) uçağın ve pilotların görüşünü sağlamak amacı ile kullanılır.

Harici aydınlatma genellikle şu bölümlerden oluşur:

1. Kanat aydınlatmaları (wing illumination )

2. Seyrüsefer aydınlatmaları ( navigation lights)
3. Pist görüş aydınlatmaları ( runway turnoff)
4. İniş aydınlatmaları ( landing lights)
5. Taksi aydınlatmaları ( taxi lights)
6. Çarpışma önleyici aydınlatmalar ( anti collision)
7. Logo lambaları
11.14..2. Dahili: kabin, kokpit, kargo

Uçaklarda dahili aydınlatmaları (interior lights),

1. Yolcu kabin aydınlatmaları ( passenger compartment lights)
2. Uçuş kompartıman (kokpit) aydınlatmaları ( flight compartment lights )
3. Kargo ve servis kompartıman aydınlatmaları olarak üçe ayırmak mümkündür.

11.14.3. Acil durum

Acil durum ( emergency) aydınlatmaları, çıkış uyarı ışıklarını ve çıkış yolunu normal gücün olmadığı durumlarda otomatik olarak devreye
alarak aydınlatırlar. Bu aydınlatmalar uçuş kompartımanı ve yolcu kabininde olduğu gibi, uçağın dış gövde kısmında da mevcuttur.

AVIONIC

103. Ps: 1013 mB(deniz seviyesindeki basınç)

104. 1 knot : 1852 m/sn

105. EIDS : Electronic Indıcating Display System

39. Airbus : EID : electronic instrument display

40. Boeing:IDS: integrated Display system

106. EFIS :Electronic Flight Instrument System : Uçuş durumları

107. ECAM: Electronic Centralized Aircraft Monitoring

108. EICAS:Engine Indicating Crew Alert System(BOEING) :motor parametreleri ve sistem bilgileri

109. EFIS:PFD(primary Flight Display),ND(navigation Display)

110. ECAM:EWD(Engine and Warning Display),SD(System Display)

111. Display Unit üzerindeki foto direnç ortam ışığına göre display parlaklığını ayarlar

112. Raster: arkaplan resimleri tarama

113. Stroke :çizgiler ve rakamlar

114. Soğutma arızası olduğunda displayda ilk raster kaybolur

115. BITE test:Sistemdeki box ın kendi kendini test etmesi

116. ACARS:Aircraft Comminication Addressing and reporting System

117. PFR:Past Flight Rapor:uçuş sonrası raporu

118. Işıklarda ki ana renkler

41. Yeşil

42. Mavi

43. Kırmızı

119. Yeşil+kırmzı:sarı

120. Yeşil+mavi :Cyan Rengi

121. Mavi +kırmızı:magenta rengi

122. Uçakta kullanılan bataryalar 24V fakat Battery Sharger bataryayı şarj ettiği için ölçülen değer 28V çıkıyor

123. Akü yada Batarya haricinde hiçbir üreteç düzgün doğru akım üretmez

124. Doğrultmaçlar düzgün doğru akım üretemezler

125. Yüksek tork istenen yerlerde 3 faz kullanılır

126. Uçaktaki AC kaynaklar: jeneratörler(APU ve Engine),Static inverter

127. Uçaktaki DC kaynaklar:bataryalar,TR Unitler,EXT power DC

128. Uçak üzerindeki jeneratörler aşırı yüklendiğinde otomatik olarak devre dışı olur

129. Jeneratörlerin çıkışı:KvA dir

130. Her jeneratör için AC-BUS vardır

131. Yalıtkanlık direncini doğrudan doğruya ölçen ölçü aletlerine megaohmetre denir

132. Akım ayarlayıcı diençlere reosta denir

133. Gerilim bölücü olarak kullanılan dirençlere ise potansiyometre denir

134. Üreteçler gerilimi arttırmak için seri bağlanırlar ,akımı arttırmak için paralel bağlanırlar

135. Elektrik akım şiddetini ölçmeye yarayan aletlere ampermetre denir

136. Ampermetre devreye seri bağlanır

137. Ampermetre küçük dirençli bir ölçü aletidir

138. Pensli ampermetre ile hem akım ölçülür hemde gerilim ölçülür

139. Elektrik devrelerinde gerilim ölçmeye yarayan ölçü aletlerine Voltmetre denir

140. Voltmetre devreye paralel bağlanır

141. Voltmetre büyük dirençli bir ölçü aletidir

142. Akım,gerilim, ve direnç gibi üç büyüklüğü ölçen aletlere de Avometre denir

143. Uçaklarda sonoton tip Nickel-Cadmium bataryalar kullanılır

144. Nickel-Cadmium bataryalarının özellikleri

44. Fire Proof (yangına karşı korunmuş)

45. Sızdırmaz(asit buharlarına karşı)

46. Yüksek akım verebilir(APU startı esnasında)

47. Uzun ömürlü

48. Çabuk şarj olabilir

145. GCU : jeneratörün çıkışının gerilimini ölçer

146. Uçaklarda ki AC Bus lar non-parallel bağlıdır

147.

148. GPCU:Grnd power bağlandığında grnd power değerlerinin limit içi olduğunu kontrol eder

149. IDG DE-ENERGIZED:

49. İlgili jeneratörün switch i off ise

50. Differential protection da bir arıza varsa

51. Engine start lever cut-off yapılırsa

52. Fire-handle çekildiğinde

150. IDG DISCONNECT:IDG şaftının AGB den ayrılması durumudur

53. Yağda aşırı ısınma durumunda

54. Düşük yağ basıncı durumunda

151. Manuel olarak IDG disconnect edildiyse yerde tekrar connect edilebilir

A B C

152. Ext power

E F N

153. A,B,C uçları : 3 faz , N ucu : Nötr

154. E-F uçları:Grnd power degerleri limit içi ise E-F uçları kısa devre olarak grnd-power ın uçağı beslemesine izin verir

155. TR ın devre dışı kalması;

55. Yüksek akım çekilmesi

56. Aşırı ısınma

156. AC-BUS TR DC-BUS

RCCB

157. RCCB : Reverse Current Circuit Breaker

158. Uçaklarda 3 tip circuit breaker kullanılır

57. Push to reset

58. Push-pull

59. Toggle

159. Uçaklarda kullanılan AC jeneratörler 3 fazlıdır

60. Her bir faz ucu ile nört ucu arasındaki gerilim 115 V dur

61. Faz uçlarının birbirleri arasındaki gerilim 200 V dur

FIRE PROTECTION

Yangın sistemleri iki ana kısımdan oluşur.

1. Yangın algılama sistemi

2. Yangın söndürme sistemi

1. A tipi yangın ağaç, kâğıt, giysi gibi maddelerin yanması sonucu oluşur.
2. B tipi yangın, yakıt ve yağ gibi sıvı maddelerin yanmasıyla oluşan yangın tipi.
3. C tipi yangın, yanıcı ve parlayıcı gazların yanmasıyla oluşan yangın tipidir.
4. D tipi yangın, alüminyum, magnezyum gibi metallerin yanmasıyla oluşan yangın tipidir.

11.8.2.3.2.1. Halon 1301 (BTM)

60 °C kaynama sıcaklığına sahip bir gazdır. Uçaklarda otomatik söndürme sistemlerinde kullanılır. Kürenin içinde yoğunlaştırılarak sıvı olarak
saklanır. Yangın anında sisteme küreden soğuk bir gaz olarak ayrılır. Bu soğuk gaz yangın alanına dağılarak yangını söndürür.

11.8.2.3.2.2. Halon 1211 (BCF)

Taşınabilir yangın söndürücülerde kullanılır. Gazın kaynama sıcaklığı 0°C’dir. Böylelikle söndürme anında sisteme yoğunlaştırılarak
verildiğinden söndürülecek bölgeye 4 metre mesafeden uygulanabilir

160. Halon gazının tercih edilmesinin sebepleri

62. Yangını daha çabuk söndürür

63. Maliyeti ucuzdur

161. Fire detection

Nikel çubuk

64. Responder tip

Helyum gazı

65. Thermistor tip tuz

Nikel çubukler

BORDA ALETLERİ

11.5.1.1.Pitot-Statik Göstergeleri
Pitot-Statik sistemin amacı; uçak sistemlerine dinamik (pitot) ve ortam (statik) basıncı tespit etmektir. Dâhili bağlantı sistemleri ve
komponentleri girişlerdeki basıncı altitude (irtifa) ve airspeed (hız) sinyallerine çevirir.

66. Buzlanmayı önlemek için problar ısıtılır.

67. Alternatif portlar standby altimetre ya da airspeed göstergesi için statik ve dinamik basınç sağlar.

68. Drain fittingler (boşaltım teçhizatı) pitot-statik sistemde birikmiş suyu boşaltmaya yarar.

69. Pilot mahallindeki üç aletin çalışması için gerekli olan pitot ve statik basıncı sağlar:

1. Hız saati (Pitot Basınç ve Statik Basınç)

1. Altimetre (Statik Basınç)
2. Varyometre (Statik Basınç)

70. Pitot: Havanın çarpma basıncı, hava içinde hareket eden cisme karşı oluşan basınçtır (toplam basınç=dinamik basınç +statik
basınç).

71. Statik Basınç: Durgun atmosferik basınç, etrafımızı saran hava basıncıdır.

72. Pitot-statik sistem, 4 pitot-statik probe, 2 alternatif statik port, 1 window (pencere) ve pitot-statik ısı modülü, 12 drain fitting ve
çeşitli teçhizatlar; manifoldlar, tubing(boru), hose(hortum) ve fitttinglerden ( bağlantı elemanı) meydana gelmiştir.

11.5.1.1.1. Altimetre

73. Uçakların deniz seviyesine göre yüksekliğini feet cinsinden gösteren göstergelere altimetre denilir. Statik basınç ile çalışır. Statik
basınç deliklerinden alınan hava basıncına göre yüksekliği ölçer

74. Akrep yelkovan gibi boyca birbirinden farklı üç ayrı gösterge kolu vardır. En uzun olan 100 feet aralığı, orta uzunluktaki kol ise
1000 feet aralığı, en kısa kol ise 10000 feet aralığı gösterir.

75. Kadranın içinde açılmış bir pencereden de bir düğme ile ayarlanabilir baro metrik basınç görülür. Kalkış yapılan veya inilecek
yerin barometrik basıncı ayarlanarak doğru yükseklik değerlerinin elde edilmesi sağlanır.

Kabin Altimetresi ( Cabin Altimeter ) basınçlandırılmış tüm uçaklarda bulunur ve kabin basıncını feet olarak yükseklik cinsinden gösterir.
Pilot bu göstergeye bakarak kabin basıncının limitler içinde olup olmadığını kontrol eder.

Radyo Altimetre ( Radio Altimeter )

76. 2500 feet yüksekliğin altında çalışmaya başlar Elektriki altimetre uçağın barometrik yüksekliğini gösterir.

77. Barometrik altimetre gibi irtifayı feet olarak gösterir ve ADC den (air data computer) aldığı elektrik sinyalini kullanarak çalışır.

11.5.1.1.2. Hız Göstergesi (air speed indicator)

Hız saati statik hava basıncı ile pitot basıncı arasındaki basınç farkını ölçen diferansiyel basınç (dinamaik basınç=1/2ρV 2) göstergesidir.

162. Hız Saatinin görevleri;

1. Kalkış için normal sürate ulaştığını bildirir.

2. Uçağı stall süratinin üzerinde tutmaya yardımcı olur.
3. Uçak süratinin emniyet limitleri dışına çıkması durumunu ikaz eder.
4. En uygun uçuş sürati için gaz ayarına yardımcı olur.
5. En iyi tırmanış ve süzülüş açıları hesabına esas teşkil eder.

6. Dalışta sürat artışı, tırmanışta sürat azalması

nedeni ile düz uçuş yapılıp yapılmayacağı
kontrolünü sağlar.

7. Hava hızı deniz mili cinsinden ifade edilir.Knot:

Deniz Mili (1852 m/saat)
11.5.1.1.3. Dikey Hız Göstergesi (Varyometre)

8. Statik basınç sistemine bağlı olarak çalışan bu gösterge dakikada feet olarak yükselme veya alçalma hızını yani dikey hızı gösterir

9. Uçak alçalırken atmosfer basıncı artar ve diyaframın içindeki basınç kasanın içindeki basınçtan daha yüksek olur. Bu durumda
diyafram genişler ve ibre DOWN (dalış) gösterir.

11.5.1.2. Jiroskop (Gyroscope)

* Modern uçaklarda jiroskopik prensiple çalışan göstergeler kullanılmaktadır

* Rotorun montaj şekline göre iki gyroskopik esastan birine bağlı olarak çalışır. Bunlar; rigidity ve precession dır

Rigidity: Gyro rotorunun dönüş yönünü koruması değiştirmek istememesi özelliğidir. Gyro konumunu korurken, uçak gyronun etrafında
hareket eder. Kendi ekseni etrafında yüksek devirle dönen bir rotor dönüş düzlemini uzaya göre muhafaza eder. Bu durumda gyro rotoru üç
eksende çember içine montaj edilmiştir. Uçağın üç etrafındaki hareketi esnasında rotor durumunu bozmaz.

10. Suni ufuk

11. Directional gyro (dönüş koordinatörü)

Precession: Kendi ekseni etrafında yüksek devirle dönmekte olan bir gyro rotoruna dönme ekseni üzerinden bir kuvvet uygulandığında
dönüş yönünün 90° ilerisinde ters yönde bir kuvvet oluşur. Bu durumda Gyro rotoru iki eksende çember içine monte edilmiştir. Dönüşlerde
rotor sabit kalmayıp dönüş yönünün tersine doğru yatacaktır.

12. Rate of turn (dönüş kayış ) göstergeleri bu şekilde çalışır.

11.5.1.2.1 Suni Ufuk (Standby Horizon)

13. Bu göstergede gyro rotoru dönmeye başladıktan sonra ufuk çizgisini ve yeryüzünü temsil eden çizgi ve şekiller uçağın havadaki
pozisyonu ne olursa olsun gerçek ufuk çizgisine paralel kalır.

14. Bu gösterge aynı anda uçağın pitch ve roll konumlarını ve flagler (bayrak) yardımıyla gyro devrelerinin arızalarını gösterir.

15. Cage knob’ı herhangi bir anda kendimize doğru çektiğimizde, gyronun düzeltme zamanını azaltmış oluruz. Yaklaşık 30 saniyedir

11.5.1.2.2. Konum Yön Göstergesi (Attitude Dırector Indıcator=ADI)

ADI uçağın pitch ve roll konumlarını vertical gyro’dan (yön göstergesi) aldığı bilgilerle derece olarak

16. flight director roll ve pitch kumandalarını,

17. süzülüş açısını (Glide Slope)

18. pisti karşılama (rising runway),

19. dönüş ve yatışı (Rate Of Turn) gösteren indikatördür.

11.5.1.2.3. Yön Göstergesi (Directional Gyro)

İstikamet (yön) göstergesi Flux valfden gelen manyetik yön bilgisi ile set edilerek, uçağın manyetik kuzeye göre yönünü derece olarak
bildirir.

20. Flux Valf: Arzın manyetik alanını hissedip, manyetik kuzeye göre yön bilgisini veren alettir. Uçağın manyetik sahasından uzak
olan kanat uçlarına birer adet yerleştirilmiştir

11.5.1.2.6. Turn And Slip Indicator (Yatış Ve Dönüş Göstergesi)

21. Bu gösterge pilota savrulmadan, kaymadan, dengeli ve koordineli bir dönüş yaptıracak bilgileri verir. İki göstergeden
oluşmaktadır. İçinde bulunan gyro burnun yön değiştirme hızını verir.

22. Yatış Göstergesi: Düz ve ufki uçuşta siyah bilye tüpün ortasında durur. Koordineli dönüşte yine ortada kalır. Dönüş oranına göre
yatış az olursa siyah nokta ters tarafa kayar (Merkez kaç kuvveti yerçekimi kuvvetinden fazladır). Bu şekildeki uçuşa savruluş
denir. Yatış miktarı dönüş oranına göre fazla ise siyah nokta dönüş tarafına doğru kayar. Bu tür uçuşa kayış denir.

23. Dönüş Göstergesi: göstergenin gyroskop kısmıdır. Uçağın sağa-sola dönüş miktarını gösterir. Kadran üzerinde 3 referans işareti
vardır.

1. Haberleşme (Communıcatıon)

Uçaklarda iki ana tür haberleşme sistemi vardır. Bunlar:

24. Uçak İçi Haberleşme (İntercom) : Bu uçuş ekibinin kendi aralarında kulaklık-mikrofon setleri, telefon ve hoparlör anons sistemi
ile yaptıkları haberleşmedir.
25. Dış Haberleşme (Radio) : Sivil ve askeri uçakların yer trafik kontrolörleriyle, hava alanlarıyla, komuta kontrol merkezleriyle ve
diğer uçaklarla haberleşmesi radyo ile yapılır

26. VLF ya da ELF: Son derece alçak frekans. 30 KHz’in altındadır. Stratejik denizaltılar tarafından kullanılır.

27. LF: Alçak frekans. 30-300 KHz arasındadır. Uzun menzilli güvenilir haberleşmede kullanılır. Haberleşme kalitesi düşüktür.

28. L/MF: Bu aralıkta yayın yapan radyolar uzun menzilli hava raporu ve navigasyon bilgileri verirler.

29. MF: Orta frekans. 0.3-3MHz. Arasındadır. Orta dalga olarak bildiğimiz radyo yayınlarında kullanılır.

30. HF: Yüksek frekans.(Kısa Dalga) 3-30 MHz arasındadır. HF sinyalleri dünyanın atmosferindeki iyonosfer tabakasından yansıyarak
uzun menzilli haberleşmeyi sağlar. Bu nedenle uydu haberleşmeleri dışındaki uzun menzilli haberleşme HF radyo ile yapılır.
Uçaklarda bulunan bir veya iki HF haberleşme sistemi uzak mesafe haberleşmeyi sağlar. Bir çalışma frekansının veya modunun
seçilmesinden sonra sistem verici veya alıcı olarak kullanılabilir. Bu sistem uçak-yer veya diğer uçaklar arasında genlik
modülasyonlu ve tek yan bantlı ses haberleşmesini sağlar.

31. VHF: Çok yüksek frekans. 30-150 MHz arasındadır. VHF sistemi normal veya şifreli olarak AM (Amplitude Modulation) veya
FM(Frequency Modulation) bantlarında hava-hava, hava-yer haberleşmesini sağlar. Savaş uçaklarında yer kuvvetleriyle
haberleşmede kullanılır. Uçaklarda bulunan iki adet VHF telsiz haberleşme sistemi kısa mesafe haberleşmeyi sağlar.
32. UHF: Ultra yüksek frekans. 150-400 MHz arasındadır. Özellikle askeri uçaklarda en yaygın olarak kullanılan haberleşme
sistemidir. Normal veya şifreli yayın yapılabildiği gibi elektronik karıştırmaya karşı önlemli sistemlerde kullanılır

11.5.2.3.2. Marker Beacon Sistemi

Marker Beacon sistemi uçağın, belirli coğrafik noktaların tam üstünden geçtiğini kokpit ekibine gösterir. Bir radyo istasyonu bir noktadan
işaret alır. Marker’lar genel olarak piste son yaklaşmada kullanılır

11.5.2.3.7.ADF (Automatic direction fınder)

Otomatik yön bulucu anlamındaki ADF’de yerdeki çeşitli radyo vericilerini, aletli iniş sistem vericilerini ve normal standart AM radyo
vericilerini kullanarak uçağın gittiği yönü manyetik pusula yönlerine göre gösterir. Bu sistemde gitmesi geren istikamet de belirtilir.

11.5.2.3.8. ILS (Instrument landing system)

Aletli iniş sistemi’ denilen bu sistemde VOR ve ADF kullanılarak inilecek olan hava alanı pisti hizasına geldikten sonra havaalanı pisti
yanından yayın yapan radyo vericisi uçağa pistin hassas olarak yönünü, yaklaşma ve iniş açısını verir.

11.5.2.3.9. DME (Distance measurement equipment)

‘Mesafe Ölçme Ekipmanı’ olan DME, uçakların bulundukları noktadan gitmek istedikleri veya ayrıldıkları yere olan mesafeyi ölçer. Bu
sistemde uçak bir radyo sinyali yayınlar ve bu sinyal yer radyo istasyonundan geri yollanır. (VORTAC veya VOR-DME istasyonu). Uçakta
bulunan cihaz gönderilen sinyalin gidip gelme süresinde mesafeyi deniz mili olarak gösterir.

Kısaltmalar

78. VOR : VHF Omnidirectional Range

79. V / S : Vertical Speed

80. PFD : Primary Flight Display

81. P / B : Pushbutton

82. ND : Navigation Display

83. IRS : Inertial Reference System

84. ILS : Instrument Landing System (LOC and G / S)

85. HDG : Heading

86. FMS : Flight Management System

87. FMGS : Flight Management and Guidance System

88. DME : Distance Measuring Equipment

89. ADR : Air Data Referans

90. TCAS:Traffic Alert and Collision Avoidance System

163. Navigasyon Sistemleri

91. Marker beacon sistemi:uçak belirli yerlerden geçerken indikasyon sağlar

92. Weather Radar

93. Low range radio altimeter sistemi:yeryüzü yüzeyi üzerinde uçağın yüksekliğini ölçmeyi sağlar

94. Ground proximity Warning system:yeryüzü yüzeyine bağlı olarak tehlikeli bir uçuş yolu üzerinde ise pilotlara sesli ve görsel
ikazlar verir

95. VOR/ILS:önceden seçilmiş yönden sapmaları ve seçilmiş vor istasyonuna manyetik yön ve ilişkilerini göstermeyi sağlar
96. DME(Distance Measuring Equipment)seçilmiş DME istasyonuna eğimli uzaklık mesafesini gösterir

EQUIPMENT &FURNISHING

11.7.1 EMERGENCY(ACİL DURUM) EKİPMAN GEREKSİNİMLERİ

11.7.1.1 Acil Ekipman Malzemeleri

a) Kanat üstü kaçış kayışları (Overwing Escape Straps)

b) Kaçış çekme ipleri (Escape Lanyards)

c) Sökülebilir acil durum malzemeleri (Detachable Emergency Equipment)

d) Kaçış slaytları (Escape Slides)

11.7.1.5. Uçuş Kompartımanı Acil Durum Malzemeleri

Uçuş kompartımanındaki sökülebilir acil durum malzemeleri şunlardan oluşmaktadır:

1. Balta
2. Duman gözlükleri
3. Yangın eldivenleri
4. Can yelekleri
5. El fenerleri
*Koruyucu nefes alma malzemeleri

11.7.1.6. Yolcu Kompartımanı Acil Durum Malzemeleri

- Yolcu kompartımanındaki sökülebilir acil durum malzemeleri şunlardır:

1. İlk yardım takımları

2. Megafonlar
3. Can yelekleri
4. El feneri

11.7.1.8 Taşınabilir Oksijen Tüpleri

11.7.1.8.1.Uçuş Mürettebatı Oksijeni

Taşınabilir ekip oksijen tüpünde demand tip regülatör ile full face smoke mask mevcuttur. Tüpte shut off pressure gage’i ve oksijen
maskesine takılabilen bir bağlantı mevcuttur. Tüp basıncı 1800 PSI’dır.

11.7.1.8.2Yolcu Oksijeni

* Taşınabilir oksijen tüpleri kabinin muhtelif yerlerine yerleştirilmiştir

* Kullanılacak çıkışa bağlı olarak oksijen 25–90 dakika kullanılır.

11.7.1.9. Taşınabilir Yangın Söndürücüler

11.7.1.9.1. Karbondioksit(CO2) Gazlı Yangın Söndürücü

CO2 Yangın söndürücü kokpitteki elektrik yangınlarında kullanılmak üzere yerleştirilmiştir

11.7.1.9.2 Sulu Yangın Söndürücü

Sulu yangın söndürücüleri yağ ve elektrik yangını dışındaki yangınlarda kullanılır.

* Bu tip söndürücüler anti-freeze ilavesi ile düşük ısılarda kullanılır

* Hiçbir zaman mutfak ve elektrik yangınlarında kullanılmazlar.

11.7.1.9.3.Kuru Kimyasal Tozlar

Bütün yangın tiplerinin söndürülmesinde kullanılır. Çok etkilidir ve yangın sırasında oluşan kimyasal reaksiyonu durdurur

* Genellikle kargo kompartımanında kullanılır