‫‪1‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫فهرست‬
‫ه‬ ‫عنوانون‬
‫مخ‬
‫سريزه‪3...................................................................................................................................‬‬
‫لمړۍ فصل‪4.............................................................................................................................‬‬
‫دتکنالوجۍ مفهوم ‪4..............................................................................Concept of Technology‬‬
‫دتکنالوجۍ پراختيااونشرول‪6.........................................................................................................‬‬
‫تکنالوجۍ اودهغې پراختيا (مثبت رول)‪7..........................................................................................‬‬
‫دتکنالوجۍ انتقال پرمختيايي هيوادونوته‪10........................................................................................‬‬
‫دتکنالوجي دانتقال موسساتي عوامل‪12.............................................................................................‬‬
‫صنعتي تمرکزاودتکنالوجۍ انتقال‪13...............................................................................................‬‬
‫گڼ مليتي تصديگانې اودتکنالوجۍ انتقال‪13.......................................................................................‬‬
‫دگڼ مليتي تصديگانولخوادتکنالوجي دانتقال گټې اومصارف‪14...............................................................‬‬
‫دتکنالوجۍ دانتقال اقسام‪15...........................................................................................................‬‬
‫دتکنالوجۍ انتقال دعمومي معلوماتودانتقال په ذريعه ‪17............................................................‬‬ ‫‪.1‬‬
‫دتجارت په ذريعه دتکنالوجۍ انتقال‪17................................................................................:‬‬ ‫‪.2‬‬
‫داليسنس په ذريعه دتکنالوجۍ انتقال‪17...............................................................................:‬‬ ‫‪.3‬‬
‫دتخنيکي معلوماتوپه ذريعه دتکنالوجي انتقال‪17.................................................................... :‬‬ ‫‪.4‬‬
‫دمستقيمې سرمايگذاري په ذريعه دتکنالوجۍ انتقال‪17.............................................................:‬‬ ‫‪.5‬‬
‫دوهم فصل ‪20...........................................................................................................................‬‬
‫نوې تکنالوجۍ‪20.......................................................................................................................‬‬
‫الف‪:‬ميکروالکترونيک اواطالعات‪22..............................................................................................‬‬
‫ب ‪ :‬نوي مواد ‪23.......................................................................................................................‬‬
‫ج‪:‬بيوتکنالوجي (تکنالوجي زيستي)‪24.............................................................................................‬‬
‫دوريم فصل ‪25..........................................................................................................................‬‬
‫دتکنالوجي رول ديوهيواددملي اقتصادپه سکتورونوکې‪25.....................................................................‬‬
‫دتکنالوجې رول دصنعت په سکتورکې‪25.........................................................................................‬‬
‫دتکنالوجۍ رول دزراعت په سکتورکې‪27........................................................................................‬‬
‫دترانسپورت په سکتورکې دتکنالوجۍ رول‪30...................................................................................‬‬
‫مخابرات ‪34...................................................................................................Communication‬‬
‫نتيجه گيري ‪37..........................................................................................................................‬‬
‫وړانديزونه‪38...........................................................................................................................‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
 ‫‪2‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫سريزه‬
‫بشري پرمختگ اوالسته راوړنې دوخت په اوږدوکې دتخنيکي مهارتونوپه اساس رامنځته شوي دي‪.‬‬
‫که مونږلږڅه وړاندي فکروکړونودابه راته جوته شي چې داقتصادي پرمختگ په پړاونوکې تکنالوجي‬
‫څومره اهميت اورول درلوده‪.‬‬
‫دصنعتي انقالب څخه وروسته دنړي په مختلفوسيموکې اختراعات اوکشفيات رامنځته شول‬
‫‪.‬لکه‪،‬دبخارماشين ‪،‬دحمل اونقل وسايل ‪،‬بحري الري اوترانسپورت اوداسې نور‪.....‬‬
‫دوخت په اوږدوکې دغه اختراعاتواوکشفياتواوتکنالوجيکي تغيراتوپه برخه کې زياتوالي اوسرعت‬
‫رامنځته شوو‪ .‬چې پدې برخه کې ځينوملکونوزيات پرمختگ وکړواوځينوملکونودمختلفوعواملوپه‬
‫اساس ونشوکولي چې خپل اقتصادته پرمختيا ورکړي ‪.‬همدارازدشلمې پيړي په اوږدوکې تکنالوجي‬
‫دومره پرمختگ وکړوجې بشريي دژونديونوي پړاوته داخل کړو‪ .‬دتخنيکي مختلفووسايلوپرمختگ په‬
‫مختلفوساحوکې زيات تحول رامنځته کړو لکه‪،‬دتيزرفتاره پرانسپورت په رامنځته کيدوسره تجارت‬
‫زياته وده وکړه همدارنگه دکمپيوتر‪،‬انترنيټ اونوروارتباطي وسايلوهم پدې برخه کې دومره آسانتياوي‬
‫رامنځته کړي چې په آساني سره يي تصورکول هم گران دي ‪.‬‬
‫پدې ترتيب دتخنيکي اوفني ظرفيتونوپه زياتيدوسره چې تکنالوجيکي تغيرات يي اساس جوړوي‬
‫ديوهيواددملي اقتصادټولو سکتورونوته زياته پرمختيا په برخه کړه‪ .‬دزراعت لپاره ډيرزيات ماشين‬
‫آالت ‪،‬دآفاتودمخنيوي دواگاني‪،‬کيمياوي سرې اواصالح شوي تخمونوپه رامنځته کيدوسره دزراعتي‬
‫محصوالتو توليدکې څوچنده زياتوالي راغي چې دغله جاتونړيوال مارکيتونوهم پراختياوموندله‬
‫‪.‬همدارنگه دصنعتي مختلفواقالموپه رامنځته کيدوسره داخلي اوخارجي بازارونوپراختيا پيداکړه‬
‫اوهمدارنگه داخلي اونړيوالي سوداگرى سطحې يوپرمختللي شکل ځانته غوره کړه اوهم يي سرعت‬
‫اوپراختيا پيداکړه‪.‬‬
‫په مجموع کې تکنالوجي داقتصادي پرمختياپه برخه کې ډيرچټک تحول رامنځته کړي چې ويلۍ‬
‫شوپرته دتکنالوجى څخه اقتصادي پرمختگ يوناشونى کاردى‪.‬‬
‫که چيرته مونږ خپل چاپيريال ته نظرواچوونووبه گوړچې دغه چاپيريال کې ټول اجناس اوخدمات‬
‫دتکنالوجۍ له برکته رامنځته شوي‪.‬پدې اساس دنوي تکنالوجۍ ډيرچټک پرمختگ نړي سره داسې‬
‫نښلولې چې اوس يې ديوکلي شکل غوره کړي اوهرڅوک کولي شي چې په څودقيقوکې دنړي دهرگوټ‬
‫څخه ځان خبرکړي‪ .‬تکنالوجيکي پراخه تغيرات داقتصادي پرمختيا داصلي عامل په توگه شمارل کيږي‬
‫چې الکترونيکي انقالب په نړيوال توليد‪،‬ارتباطات‪،‬مالي امور‪،‬حمل اونقل اوداسې نوروبرخوکې‬
‫يوسترتحول راوستۍ چې پدې ترتيب دنوي تکنالوجۍ جذب دتوليددزياتوالي اوپه اقتصادي پرمختياکې‬
‫ډيره مرسته کوي‪.‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫لمړۍ فصل‬
‫دتکنالوجۍ مفهوم ‪Concept of Technology‬‬
‫دتکنالوجې اصطالح اوياتکنالوجيکي تغيرات يوپراخه اوڅواړخيزه مفهوم لري‪.‬‬
‫تکنالوجۍ دبشري پوهې هغه ذخيره ده چې په صنعتي فعاليتونوکې ورته نسبت ورکول کيږي‬
‫چې دغه پوه په بشري مهارتونو‪،‬اجتماعي سازمانونو‪،‬دتوليدسامان آالت اوپه اقتصادي‬
‫زيربناکې مجسم شوي ده اودتوليددمقداراوانواعووزياتوالي اوجنسيت دبهبودلپاره په اقتصادکې‬
‫منعکس کيږي‪.‬‬
‫اکتشافات اواختراعات په علمي ساحه کې کچيرته دصنايعوپه برخه کې وي دتکنالوجيکي‬
‫تغيراتوباعث گرځي‪.‬‬
‫دتکنالوجيکي تغيراتونسبت په تکنالوجۍ کې دتغيروخت پورې اړه لري ‪.‬په هره اندازه‬
‫داقتصادي سکتورونوزيات تعدادچې په تکنالوجېکي تغيراتومجهزوي په هماغه اندازه‬
‫دتکنالوجۍ تغيرپه اقتصادکې زيات وي‪.‬‬
‫تکنالوجې پرته لدي چې دتوليداومؤلديت په ښه والي اوزياتوالي کې شامل ده بلکې‬
‫دنوواجناسودتوليدي مناپيداکول‪،‬دتوليدنوې طريقې ‪،‬دتوليد دجنسيت‬
‫بهبوداودوسايلواوعواملودنسبت زياتوالي په اقتصادکې ده‪.‬‬
‫يا په بل عبارت دتکنالوجۍ دتغيرپه اثرنه يواځې دتوليدپه مخکينۍ طريقوکې تغيررامنځته کيږي‬
‫بلکې په عين حال کې دتوليد نوې طريقې هم کشفيږي‪.‬‬
‫نه يواځې دتوليددمادي عواملوزياتوالي دتکنالوجې دتغيراتوپه نامه ده بلکې‬
‫دکارګرانودمهارتونوبهبود‪،‬منيجران اودتوليدسازمان ورکوونکي هم دتکنالوجيکي‬
‫تغيراتوترنامه الندې راځي‪.‬اوپه عين حال کې تعويضي امکانات اوتوليدي مودونه هم په‬
‫تکنالوجېکي تغيراتوکې شامل دي پداسې حال کې چې تعويضي امکاناتوتوليدي کفايت زيادکړي‬
‫همدارنگه ممکن نوې منابع کشفې شي اوياهغه منابع چې تراوسه ديوجنس دتوليدلپاره‬
‫پکاراچول کيدل کيداي شي چې دنوواجناسودتوليدلپاره پکارواچول شي ‪.‬‬
‫تکنالوجيکي تغيرات (‪ )Feed Backe‬اثرات هم لري ځکه چې دتکنالوجۍ په تغيرسره توليدکې‬
‫زياتوالي راځي اودې سره عايداوپس اندازاوړيږي اونوي سرماه تشکليږي‪.‬‬
‫اوددې سرمايي څخه استفاده دطبعي منابعودزياتوالي لپاره په مصارفوکې کموالي راولي اوتوليد‬
‫اومؤلديت اندازه اضافه کوي‪.‬‬
‫تکنالوجيکي تغيرات اودنوي تکنالوجۍڅخه استفاده په پرمختيايي هيوادونوځينې تاثيرات هم‬
‫لري‪ .‬پدې معنا چې ديونوي ماشين څخه په استفادې سره په توليد کې دتوليدپخواني وسايل‬
‫دتوليد دعملې څخه بيرونوي اوياپخواني ترالسه شوي مهارتونه بيهوده اوغيرې قابل‬
‫تقاضاگرځوي‪.‬‬
‫مثًال‪ :‬کلچې يوتراکتورداستفادې الندې راشي نويوغ اواسپارې ته ضرورت کميږي اوهغه خلک‬
‫چې دغه وسايل يي جوړول بيکاريږي پدي ترتيب سره ددغه خلکودوباره دستخدام لپاره‬
‫ديولنډوخت لپاره يوتوافق پکارده چې دغه بيکارول په پرمختللوملکونوکې‬
‫اونووتوافقاتورامنځته کيدل يوتدريجي شکل درلود‪.‬مگرنن سباپرمختيايي هيوادونه چې‬
‫دتکنالوجيکي سريع تغيراتوپيروي کوي پدې ملکونوکې دعدم توافقاتوساحه پراخه شوي‬
‫اوبعضې دايمي مشکالت پدغه هيوادونوکې پيداکيږي‪١)1( .‬‬

‫‪ )١(1‬شبان‪،‬محمدانور‪،‬تيوريها‪،‬عوامل وسياست هاي انکشاف‪،‬پشاور‪ ١٣٧٥،‬هـ ش ‪،‬ص‪٢٥١، ٢٥٠،‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
 ‫‪4‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫دتکنالوجۍ پراختيااونشرول‬
‫دتکنالوجۍ پراختيادمتعددوعواملوپورې تړاو لري ‪،‬چې دمنافعو اوزياتونوانتظار‪،‬دسرمايه‬
‫گذاري مصارف ‪ ،‬دشرکتونودتوليد اوبازارموندنې امکانات اوپه کارکې داستعماليدونکومنابعو‬
‫مصارف ددغوعواملو له جملې څخه دي‪.‬‬
‫اوس داختراعاتواوهغې څخه دعملي استفادې په وخت کې کموالي رامنځته شوي دتکنالوجۍ‬
‫پراختيا اوپرمختيا په متحده اياالتو اوجاپان په هيوادکې نسبت دغربي اروپا هيوادونوته سريع‬
‫ده اوددې علت دصنعت اوعلمي مرکزونودارتباط په برخه کې نژدې والي اودنوې تکنالوجۍ په‬
‫برخ کې دمتخصصوافرادوزياد تحرک ده ‪.‬‬
‫دنوې تکنالوجۍ پراختيا په هغوهيوادونوکې سريع (چټک) ده چې دلوړفني اومالي منابعو څخه‬
‫برخورداره وي‪.‬‬
‫جاپان د‪ ١٩٥٠‬څخه تر‪ ١٩٨٦‬کلونوپه اوږدوکې د‪ ٣٠٠٠٠‬نوعه څخه زيات تکنالوجيکي اقالم‬
‫دخارج نه ترالسه کړي وو‪.‬‬
‫پرمختيايي هيوادونه نسبتًا پراخه بازارپه لرلوسره اوهمدارنگه دحمل اونقل اوارتباطاتوله الرې‬
‫دتکنالوجۍ په انتقال اوپراختياکې سرعت رامنځته کړي‪.‬‬
‫چې دتکنالوجۍ دانتقال مختلف کانالونه وجود لري ‪.‬‬
‫لکه تجارتي اوغيرې تجارتي‪.‬‬
‫دغيرې تجارتي کانالونوښه مثال فني کومکونه ددولت لخوا ده‪ .‬اوتجارتي کانالونوکې مستقيم‬
‫خارجي سرمايه گذاري ‪،‬مشترک سرمايه گذاري اوداسې نورشامل دي‪.‬‬
‫همدارنگه دبين المللي همکاريواستراتيژي دتکنالوجۍ په پراختيا اوانتقال باندې تاثيرلري‬
‫اودانتقالي تکنالوجۍ عمده برخه پرمختيايي هيوادونوته له دې طريقه ترسره کيږي‪.‬‬
‫دپرمختيايي هيوادونوله جملې څخه ځينې هيوادونه چې نسبت نوروپرمختيايي هيوادونوته‬
‫دپرمختگ په حال کې دي لکه ‪،‬هند‪،‬برازيل ‪،‬آرژانتين‪،‬تايوان ‪،‬چين اونورچې په دې‬
‫وروستيولسيزوکې دسرمايوي اجناسوانوي تکنالوجې دصادرونکوپه بڼه ظاهرشوي دي‪.‬‬
‫دتکنالوجۍ تيزه پراختيااودهغې انتقال پرمختيايي هيوادونوته ‪،‬نوموړو هيوادونوسره ددې‬
‫مرسته وکړه چې دخپل ضرورت وړتکنالوجۍ په نازل قيمت وارد کړي اودغه هيوادونه بايد‬
‫دخپلوتکنالوجيکي ظرفيتونوپه لوړوالي اودفني مهارتونوسره سره دنوې تکنالوجې په پراختيا‬
‫کې زيات تالش وکړي‪٢)1( .‬‬

‫تکنالوجۍ اودهغې پراختيا (مثبت رول)‬

‫دتکنالوجۍ دتغيراتوطريقه ‪،‬رشداودپراختياالره يي يوه پيچيده موضوع ده خومگردايوپراخه‬
‫اوهم جانبه موضوع ده ‪ .‬نوځکه دمختلفوعلماودتدقيق وړگرځيدلې لکه تاريخ دانان جامعه‬
‫شناسان دفزيکي علوموعلمااواقتصاددانان چې پدې برخه کې دځينوعلماونظريې دبحث الندې‬
‫نيسو‪.‬په اکثروليکنوکې متشبث دتکنالوجۍ دپراختيااصلي عامل پيژندل شوى اوددغوليکنوله‬
‫قراره متشبث په يواجتماعي ساختمان کې چې دغربي سرمايه داري په شکل يي تکامل پيداکړي‬
‫کارکوي‪.‬‬
‫کالسيکوعلماو پدې عقيده درلوده چې تکنالوجيکي پرمختياديوهيواددصنعت په سکتورکې‬
‫پداسې صورت کې امکان لري چې يوکپيټلست متشبث پکې وجودولري اودخپلې گټې څخه‬
‫دتکنالوجې دپرمختگ پخاطرسرمايگذاروکړي‪.‬‬

‫‪ )٢(1‬رستگار‪،‬اسفنديار‪،‬اقتصادجهان تاسال ‪، ٢٠٠٠‬تهران‪ ١٣٧١،‬هـ ش ‪،‬ص‪١٨٤_١٨٢،‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫اوددغومتشبثينوپه مرسته کامل رقابت رامنځته کيږي چې دې سره دتکنالوجيکي‬

‫انکشافاتوخڅه زياته استفاده کولي شي‪ .‬اوددۍ په عقيده دتکنالوجۍ پرمختيا نشي کولي چې په‬
‫زراعت کې دنزولي بهرې قانون مانع شي ځکه چې دنفوسوزياتوالي په محدوده ځمکې باندې‬
‫دفشارباعث گرځې اودغذايي موادوقيمتونه چې دکاردمصرف اصلي جزده لوړيږي‬
‫‪.‬اودمزدلوړيدل په صنايعوکې دمفاد دکموالي باعث گرځي چې دې سره دتکنالوجۍ دپرمختياڅخه‬
‫کمه استفاده کيږي‪.‬‬
‫‪ :)١٩٤٢( Suhumpeter‬دشومپټرپه نظردمتشبث نقش ديو تطبيق کوونکي پحيث په‬
‫يوسرمايداري اوانحصاري رقابت په محيط کې ډيرمهم گڼل کيږي ‪ .‬اوهغه عقيده درلوده چې‬
‫متشبث ته الزم نده چې خپله گټه په سرمايه گذاري کې مصرف کړي‪.‬‬
‫بلکې هغه کولي شي چې دنوروپس اندازونه پکارواچوي اودتکنالوجيکي تغيراتواوپراختيا‬
‫باعث شي‪ .‬مگراصلي محرک عامل داختراعاتودتطبيق اوپکاراچولولپاره دمفاديا گټې توقوع ده‬
‫‪ .‬ځکه چې يومتشبث دلمړي ځل لپاره يوه نوې مفکوره اويا يونوى توليد معرفي کوي‪.‬لهدا په‬
‫ابتداکې دانحصارموقف لرونکي وي‪.‬‬
‫دهغه په سيستم کې دبازارپه شمول امکاناتوکې اسانتيا وي اوپه ډيرې چټکي سره نورمتصديان‬
‫داصلي متشبث څخه تقليدکوي ‪.‬‬
‫شومپټرفکرکاووچې متشبث دسرمايداري دوړو تصديو زيږنده ده‬
‫مگردلويوشرکتونواودهغودريسرچ شعبوپراختيا داډول متشبث له منځه وړي ‪.‬پدې ډول‬
‫دسرمايدارۍ اصلي سيستم اضمحالل ديوبل اجتماعي محيط شکل منځته راوړي چې په هغه کې‬
‫تکنالوجيکي انکشافات ادامه پيداکوي‪.‬‬
‫مگرشومپټردومره دسرمايداري اضمحالل ته توجوکوي چې اصًال نه وايي چې آيا تکنالوجيکي‬
‫انکشاف بيدون دسرمايدار متشبث څخه څرنگه ادامه پيداکوي‪.‬‬
‫د‪ E.E.Hagen‬په آثاروکې دانکشاف داصلي عامل په توگه دمتشبث رول په تفصيل سره‬
‫تربحث الندې نيول شوي‪.‬دده په عقيده يو مقلد متشبث دپرمختيايي هيوادونوپه پرمختيا کې‬
‫هماغه رول لوبوي کوم چې يوسرمايه دارمتشپث يي دسرمايداري سيستم په انکشاف کې‬
‫لوبوي‪.‬‬
‫‪ Hagen‬عقيده لري چې په مؤلديت کې تغيرات په ديناميکه پروسه کې داقتصادي پرمختيا‬
‫اصلي منبع ده‪ .‬هغه تکنالوجيکي تغيراتوته يوپراخه تعريف کوي اودهغه په عقيده لدې جهته‬
‫پرمختيا په اقتصادکې صورت نسې چې دانکشاف عوامل يعنې مقلدمتشبثين دمؤلديت دزياتوالي‬
‫الري پيداکوي ‪.‬اودډيرتوضيح لپاره دمتشبث داهليت په برخه کې نوموړي عالم ډيرعميق تللي‬
‫اوداقتصاددعلم له ساحې څخه بيرون وتلي‪.‬‬
‫دحکومت په رول دتکنالوجيکي تغيراتوپه برخه کې نن ورځ تاکيدکيږي ځکه چې دپرمختيا‬
‫دنسبت تعينول اودهغې تمويل لپاره دحکومت رول ډيرمهم ده‪.‬‬
‫دنني تکنالوجي قيمت ډيرلوړده اوديوې تصدۍ له وسې بيرون ياوتلي ده له بل پلوه اختراعات‬
‫اوابداعات دفردي تصديگانوله انحصارڅخه وتلي دي اولوي شرکتونه هغه اجراکوي‪.‬‬
‫ځينې تکنالوجيکي نورې پروژې چې حتۍ دملتونودمالي توان څخه وتلې خبره ده نوڅومملکته‬
‫په هغې کې اشتراک کوي‪.‬‬
‫مثًال‪ :‬دطياري جوړولوصنعت ‪،‬فضانوردي اودمصنوي اقماروپرتاب اوداسې نور‪..........‬‬
‫نه يواځې دغه پروژې زيات مالي قدرت ته اړتيالري بلکې دهغې نفعه دسرمايه گذارۍ په انډول‬
‫ناچيزه اوياهيڅ گټه دهغې څخه په الس نراځې ‪.‬‬
‫لدې امله ددغوتخنيکي انکشافاتودتمويل اورهبري لپاره دحکومتونوڅخه توقوع کيږي‪.‬‬
‫دپرمختيايي هيوادونوحکومتونه کولي شي چې دخپل ضرورت وړتکنالوجۍ خريداري کړي‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
 ‫‪6‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫اوهغه خپل ملک ته وارده کړي اوټولوتصديوته دهغې څخه داستفادي آزاد اورايگان حق‬
‫ورکړي ‪ .‬چې پدې ډول دانحصارشکل منځته نراځي‪.‬‬
‫اقتصاددانان دتکنالوجي دتغيرپه نسبت دهغې انتشاراوپرامختيا په هکله زياته عالقه لري ‪.‬ځکه‬
‫چې دتکنالوجې نشرول په پرمختيايي ممالکوکې دپرمختللوهيوادونوپه څيردپرمختيا‬
‫دتقليدطريقه ده ‪.‬‬
‫يوبل عالم ‪ W.Satter‬وايي چې اقتصادي شرايط دتکنالوجېي دسرعت وخت تعينوي‬
‫‪.‬مگرمعين کوونکي اودتکنالوجۍ دپراختيا مهم عامل ديوصنعت تصديگانوپه منځ کې په کمه‬
‫موده کې دگټې ترالسه کول دي ‪.‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫دتکنالوجۍ انتقال پرمختيايي هيوادونوته‬

‫دنړيوالې نوې تکنالوجۍ له جملې څخه استفاده دپرمختيايي هيوادونولپاره مفيده تماميږي‬
‫‪.‬دنوې تکنالوجۍ قبلول دپرمختللوهيوادونوڅخه په بعضې حاالتوکې پرمختيايي هيوادونوته له‬
‫يې ډيري ابتدايي تخنيکي سطحې څخه يوې عالي تخنيکي درجې ته رسيږي ‪.‬‬
‫ځکه چې پرمختيايي هيوادونه پدې مجبورندي هغه مصارف ‪،‬خطرات اواشتباهات چې‬
‫پرمختللوهيوادونودتکنالوجيکي پرمختگ په مراحلوکې ورسره مخامخ شوي متحمل شي اوله‬
‫تکنالوجيکي تفاوت دپرمختللواوپرمختيايي هيوادونوترمنځ ورځ په ورځ زياتيږي ‪ .‬اوډيره‬
‫زياته فاصله يي دپرمختيا په برخه کې ددغوملکونوترمنځ ايجاده کړي ده‪ .‬تکنالوجۍ‬
‫دنوروشرايطوڅخه جدا عامل نده ‪ .‬ځکه چې تکنالوجۍ په وسايلو اوماشين آالتوکې متجسم‬
‫شوي ‪ .‬مگرددې پخواکې سرمايه اوبشري مارته هم ضرورت ده ترڅوچې داآالت پکارراولي‬
‫اوهمدارنگه اجتماعي سازمانونه اومؤسساتوپه مرسته هم دتکنالوجۍ څخه ښه استفاده صورت‬
‫نيوۍ شي ‪.‬نودغه ټول عوامل بايد په مکمله توگه وجودولري اوبغيرله دې څخه نوي تکنالوجۍ‬
‫په يوملک کې په ښه توگه نشي جذبيدلي‪ .‬له بلې خوابايد دتکنالوجۍ په انتقال کې له‬
‫پرمختللوملکونوڅخه پرمختيايي هيوادونوته له ډيردقت څخه کارواخيستل شي ځکه کيداي شي‬
‫چې دنوې تکنالوجۍ په مرسته داسې اجناس توليدشي چې دخلکوټيټ عايدله امله هغې ته‬
‫تقاضارامنځته نشي ‪ .‬ځکه دغه ملکونوکې دخلکودعايدسطحه ټيټه ده ‪.‬‬
‫‪ E.E.Hagen‬دتکنالوجۍ پراختيااوانتشارپه پرمختيايي هيوادونوکې په پينځه مرحلوتقسيم‬
‫کړي‪.‬‬
‫‪ .1‬دتوليدي پروسې اوليه پرمختگ‪ :‬دامرحله دوارداتي تکنالوجۍ په برخه کې دساده‬
‫ماشينونواوتخنيکونو واردولوپه اړه توافق لري ‪ .‬لکه ‪،‬دژرندې ماشينونه ‪،‬اره کشي‬
‫دپالستکي بوټونواوهمدرنگه دپالستکي سامان آالتودتوليد طريقه لږ څه گړندي کوي‬
‫اودنوروعرضه کوونکوسره کومه خاصه رابطه نلري اوددې توليدي طريقوخام مواد په‬
‫داخل کې موجود دي اوپدې مرحله کي دکاردسپلين انکشاف کوي‪.‬‬
‫‪ .2‬دمتقابله روابطوپه مرحله کې زياتوالي‪ :‬پدې مرحله کې هغه اجناس چې دعمومي استفادي‬
‫وړدي اودزيات تعدادتصديولخوا توليديږي دهغوي په توليدکي تخصص رامنځته کيږي لکه‬
‫‪،‬کيمياوي صنايع ‪،‬بسته بندي اوداسې نور‪.....‬مخانيکي مهارتونه اودفلزاتوڅخه استفاده مخ‬
‫په زياتيدووي اودتوليدساده وسايل توليديږي اودماشين آالتوترميم په داخل کې ممکنيږي‬
‫‪.‬دسرمايي تکاثف زياتيږي اوتصديگاني پراختيا مومي اودي سره کيداي شي چې‬
‫دنورودسرمايي څخه استفاده هم زياته شي‪.‬‬
‫‪ .3‬دخفيفه انجينري پراختيا‪ :‬پدې مرحله کې دساده اجناسو توليددتخنيکي لحاظ زياتيږي‬
‫لکه‪،‬دبايسکل توليد‪،‬فلزي چوکاتونه دفرنيچيرلپاره ‪،‬فلزي دروازي ‪،‬کتارې اوداسې نور‪....‬‬
‫‪ .4‬دمقاومت اوجنسيت کنترول‪ :‬پدې مرحله کې ساده ماشينونه لکه واترپمپ ‪،‬برقي ساده‬
‫سامانونه اوداسې نورتوليديږي اوکيداي شي چې دموټرجوړولوتوليد ‪،‬مرکزگرمي سيستم‬
‫‪،‬يجچال اوداسې نورتوليدات رامنځته شي اوله پرمختللوتخنيکونوڅخه زياته استفاده‬
‫صورت ونيسي‪ .‬اودغه اقدامات دشرکتونولخوا صورت نيسي چې دې سره يوقانوني سيستم‬
‫رامنځته کيږي اومسلکي اشخاص رامنځته اوتصديگانې له فاميل څخه جدااوغيرشخصي‬
‫روابط زياتيږي‪.‬‬
‫‪ .5‬پرمختللي صنايع‪ :‬دې مرحله کې باالخره صنعتي سيستمونوپه انکشاف سره دپرمختيايي‬
‫هيوادونوصنعت دپرمختللوهيوادونومشابه کيږي اودغه پرمختگ څونسلونوته ضرورت‬
‫لري ‪ .‬کيداي شي چې په بعضې سکتورونوکې انکشاف بطي وي ‪.‬اوکچيري ددولت انکشافي‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
 ‫‪8‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫سياستونه عامه جنبه ونلري نوکيداي شي چې تکنالوجي دوگونتوب هم پيداشي ‪.‬د‪Hagen‬‬

‫په عقيده هيڅ مملکت نشي کولي چې دپورتنيومرحلوڅخه پرته انکشاف وکړي‪.‬‬

‫دتکنالوجي دانتقال موسساتي عوامل‬

‫دموسساتومدرنول نظردافتصادي شرايطوشکل ته مختلف ډولونه لري ‪ .‬البته کوم خاص‬

‫اجتماعي موسسه چې داقتصادي پرمختيا باعث شوي وي وجودنلري بلکې مختلف ډوله‬
‫اجتماعي موسسات دغه وظيفه ترسره کوي‪ .‬مگرداجتماعي مناسبوموسساتوايجاداويا‬
‫دموجودموسساتوتعديل يوداسې عمليه ده چې زيات وخت په برکې نيسي ‪.‬ديواجتماعي سازمان‬
‫دتغير درجه دتکنالوجۍ دانتقال سرعت ‪،‬معنوي اوبشري عناصراويا هغه درجه چې افراديا‬
‫گروپونه خپل روش ته پکې تعديل ورکوي اودتکنالوجۍ دجذب نسبت تعينوي‪.‬‬
‫دماشين آالتوانتقال مؤسساتوته دپرمختگ اودتکنالوجي دانتقال مهم عامل ده‪ .‬په يوه ابتدايي‬
‫مرحله کې چې د‪ %٨٠‬څخه زيات خلک په زراعت کې مصروف وي دتکنالوجي دجذب عمليه‬
‫په مزرعو کې ډيره مشکله ده سره لدې چې ځنې واړه مهارتونه اوابتدايي تکنالوجۍ هم‬
‫موجودوي ‪ .‬اساسي نقطه ديوداسې تکنالوجۍ دجذب څخه داده چې داجتماعي اقتصاد‬
‫اودتوليددکم خطره تابع پيداکول دي ‪.‬ځکه چې زراعت په طبيعي ډول دموسمي تغيراتوتابع ده‬
‫چې ددغوتغيراتوکنترول دانسان له قدرت نه وتلي خبره ده ‪.‬دنوې تکنالوجۍ دوسعت لپاره‬
‫بايداجتماعي روابط‪،‬موجوده اقتصادي روابط اقتصادي اجتماعي سازمانونه اوپه زراعت کې‬
‫دتوليدطريقه ‪،‬دې ټولوبرخوکې تغيررامنځته شي اګرچې دبازارقوې ‪،‬شايد دداسې تغيراتولپاره‬
‫زمينه آماده کړي ‪ .‬خوددولت سهم دمساعدي مالي اوتخنيکي زمينې په برابرولوکې ډيرمهم ده‪.‬‬
‫مگرمتاسفانه ددولت ساختمان بايد لمړي اصالح شي مخکې لدې چې وشي کولي په پرمختيا‬
‫اودتکنالوجې په انتقال کې مفيدواقع شي‪.‬‬
‫په هندکې دشين انقالب په جريان کې دښه سياستونو نه په استفادې سره نظرنوروممالکوته‬
‫ډيرکاروشو اوپينځلس کاله يې په برکې ونيوه چې دعنعنوي غنموزرعې په ځاي اصالح شوي‬
‫غنموتخم څخه استفاده وشوو‪ .‬پدې برخه کې دتکنالوجې دانتقال مربوط مشکالت لکه دگدام‬
‫داري دسيستم تغيرات ‪،‬بازارموندنه ‪ ،‬اصالح شوي محصوالت داوبولږولوشبکه ‪،‬تخم ‪،‬کيمياوي‬
‫سره ودانرژي برابرول اوداضافي کارگرانوجذبول اودخطردکموالي څخه نوم اخيستالي شو‪.‬‬
‫زراعت دسکتوربرخالف په تجارتي اوصنعتي سکتورونوکې خلک ترزياته حده باسواده‬
‫اودمدرنې تکنالوجۍ سره په تماس کې دي اودغوخلکوکاروبارداقلمي تغيراتوتابع نده‪.‬‬
‫مګربياهم په هرسکتورکې دنوې تکنالوجۍ جذب داسې يو روش ده چې زيات وخت په برکې‬
‫نيسي پرته لدې بايددنوې تکنالوجۍ لپاره اجتماعي شرايط مهيا شي اوهمدارنگه دضرورت‬
‫وړاومناسبه تکنالوجي انتخاب شي‪.‬‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫صنعتي تمرکزاودتکنالوجۍ انتقال‬

‫ځينې پدې عقيده دي چې په بازارکې شته جوړښتونه په پرمختيايي هيوادوکې دتکنالوجۍ انتقال‬
‫آسانه کوي اودمتشبث په اړه دومره ډيرې خبرې نکوي خواصًال دادواړه عوامل په‬
‫نوموړوهيوادوکې دپرمختگ لپاره اړين اوضروري بريښي ‪.‬داچې په نوموړوهيوادوکې دتشبث‬
‫کچه ټيټه ده نودتکنالوجۍ پرمختگ هم پکې ټکني بريښي داځکه چې په پرمختيايي‬
‫هيوادونوکې اکثره تصديگانې يوله بل سره عمودي تړاولري‪.‬‬

‫گڼ مليتي تصديگانې اودتکنالوجۍ انتقال‬

‫مخ په وده هيوادونوبه دپرمختگ په ابتدايي مراحلوکې ځينې وختونوکې اداري اوتخنيکي‬
‫خدماتوته زړه ښه کاوه چې دغه خدمات په آنيده کې دتکنالوجۍ دانتقال سبب گرځي ‪.‬اماگڼ‬
‫مليتزي تصديگاني پدې مرحله کې يواځې دخاموموادودتوليد لپاره مستقيمًا پانگه اچونه کوي‬
‫اوترڅوچې دپرمختگ يوې معينې مرحلې ته نه وي رسيدلي په نوروبرخوکې له سرمايگذاري‬
‫څخه ډډه کوي ‪.‬‬
‫مخ پرودې هيوادونه ددارنگه شرکتونوپه وړاندې مختلف غبرگونونه لري ‪.‬امادتکنالوجۍ انتقال‬
‫په برخه کې دهغوي په مثبت رول باندې اول اغيزې لري‪ .‬خوکه چيرې دمخ پروده‬
‫هيوادونوحکومتونه متوجۍ نه وي اودنوموړوشرکتونواوتصدي گانودنمايندگيودکاراوفعاليت‬
‫لپاره اصول اوقوانين وضع نکړي نونوموړي تصديگانې به السته راغلې گټه خپلوهيوادونوته‬
‫وليږدوي اوکومه زياته پانگونه چې دگټې څخه الس ته راځي دهغې مفادڅخه پرمختيايي‬
‫هيوادونه نه مستفيدکيږي ‪.‬اوياهم داشرکتونه دخپلوغړولپاره دزياتوامتيازاتوغوښتونکي ياهم‬
‫دخپلوواده کارگرانوپه واسطه دکوربه هيواددکارگرانوپوهه اومهارت په پخواني حالت کې‬
‫پريږدي اوياممکن داتصديگانې نوي شرکتونه يا تصدي له منځه يوسي اوپدې سره صنعتي‬
‫پرمختگ د ودريدوباعث گرځي‪.‬‬
‫په عمومي ډول دگڼ مليتزوتصديگانورول مخ پروده هيوادونوکې دتکنالوجي دانتقال په برخه‬
‫کې مشکوک دي البته دادپرمختيايي هيوادونودنده ده چې داصولواوقوانينوپه وضع کولوسره‬
‫دهغوي دنواقصومخنيوي وکړي‪)١( .‬‬

‫دگڼ مليتي تصديگانولخوادتکنالوجي دانتقال گټې اومصارف‬

‫گټې‪:‬‬
‫دگڼ مليتي کمپنيوله طرفه انتقال کړاي شوي تکنالوجۍڅخه غريب (پرمختيايي) هيوادونه‬ ‫‪.1‬‬
‫دخپل تجارت خال ډکوي‪.‬‬
‫کله چې دتکنالوجۍ انتقال دخارجي سرمايگذري په صورت کې وي نوددې څخه په‬ ‫‪.2‬‬
‫سرمايگذاري کې زياتوالي راځي چې دهغې په وجه متوقع سرمايگذاري اومتوقع پس‬
‫اندازونوکې فرق کميږي‪.‬‬
‫په غريبوهيوادونوکې دمهارتونوکمي دي اودتکنالوجي دانتقال څخه ددې مُس لې خاتمه‬ ‫‪.3‬‬
‫کيږي‪.‬‬
‫گڼ مليتي کمپني په برخه اخيستني (حصه داري) باندي سرمايه ورکوي چې ددې په وجه‬ ‫‪.4‬‬
‫دپروژې متوقع مصارف اوپه داخلي وسايلوکې فرق کميږي‪.‬‬
‫دتکنالوجۍ دانتقال په ذريعه علم ‪،‬فن اومهارتونه انتقاليږي په دغوتکنالوجيوکې بعضې‬ ‫‪.5‬‬
‫دومره پرمختللي وي چې دغريبوهيوادونودحاالتوسره مطابقت نه کوي ليکن دغه دکم‬
‫‪ )١(١‬شبان ‪،‬محمدانور‪،‬تيوريها‪،‬عوامل وسياست هاي انکشاف ‪،‬پشاور‪ ١٣٧٥،‬هـ ش ‪،‬ص‪٢٦٠_٢٥١،‬‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪10‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫انکشاف يافته هيوادونودحاالتومطابق استعمال کولي شي‪ .‬گڼ مليتي کمپني داخلي تصديگاني‬
‫ددې جوگه کوي چې هغوي دنړيوالي بازارڅخه قرضونه حاصل کړي ‪.‬‬
‫‪ .6‬گڼ مليتي تصديوپه وجه باندي په داخلي يا کوربه هيوادونوکې درقابت توان پيداکيږي‬
‫اودوسايلومعياري تقسيم صورت نيسي ‪ .‬دکارپه استعدادکې اضافه والي راځي ‪.‬که چيري‬
‫دغه خارجي سرمايه گذاري نه موجود نودتعارفي په بنياد باندي په هيڅکله هم داخلي‬
‫صنعتونوخپلومصارفودکمولوکوشش نه وي کړي‪.‬‬
‫مصارف‪:‬‬
‫‪ .1‬گڼ مليتي تصديگانې سرمايه جذبونکي تکنالوجي انتقالوي ‪ .‬دغه تکنالوجي‬
‫دهغوهيوادونولپاره غيرمناسبه ده چې هلته دمخکې نه دمزدورانوتعدادزيات وي ‪.‬‬
‫‪ .2‬دگڼ مليتي کمپني سره غټ وسايل موجودوي هغه ددې پرځاي چې په داخلي تصديگآنوکې‬
‫درقاپت توان پيداکړي هغه له منځه وړي اواجاره دارانه (انحصاري) حيثيت اختياروي‪.‬‬
‫‪ .3‬که جيرته گڼ مليتي تصديگاني غريبوهيوادونوته غيرمناسب قسم تکنالوجي ورکوي اودهغې‬
‫سره دداخلي وسايلواستعمالول هم ضروري وي نودهغې په نتيجه کې دوسايلوضايع کيدل‬
‫اوغلط استعمال هم معاشرتي مصارف ظاهروي‪.‬‬
‫‪ .4‬گڼ مليتي تصديگانې چې په غريبوهيوادونوکې کوم اجناس جوړوي نودهغوي ډيرلوړقيمتونه‬
‫اصولوي‪ .‬دغه تصديگاني دتکسونوڅخه دخالصيدوپه خاطرخپله گټه پټوي‪.‬‬
‫‪ .5‬هغه وروسته پاتي هيوادونه چې په هغوي کې گڼ مليتي تصديگاني فعاليت کوي نوهغوي‬
‫خپلي گټلي پيسې خپلوهيوادونوته انتقالوي چې ددې انتقال په ذريعه هم په وروسته پاتي‬
‫هيوادونوباندې خراب اثرات غورځي ‪)٣( .‬‬

‫دتکنالوجۍ دانتقال اقسام‬

‫مخکې لدې چې دتکنالوجي دانتقال په اقساموباندې رناواچونودپرمختيايي هيوادونولپاره‬
‫دتکنالوجي دانتقال اهميت واضيح کوو‪.‬‬
‫څرنگه چې تکنالوجېکي پرمختگ په اقتصادي پرمختياکې يوټاکوونکي فکتورپه توگه منل‬
‫شوي نوپدې وروستيوکلونوکې يې په اقتصادي وده کې اهميت زيات شوي ده ‪.‬‬
‫په خاص ډول ضروري ده چې الندې مشخصات داقتصادي پرمختيالپاره دستونزوپه توگه په‬
‫وروسته پاتي هيوادونوکې په گوته شي‪.‬‬
‫__په وروسته پاتي هيوادونوکې دوروسته پاتي والي لويه وجه دتکنالوجيکي پرمختگ کموالي‬
‫اودتکنالوجۍ نه موجوديت ده ‪.‬‬
‫__په وروسته پاتي هيوادونوکې داداري نظام ضعيفتيا‪.‬‬
‫__ناقصه تعليمي سطحه ‪.‬‬
‫__دپانگې کموالي اوداسې نور‪.....‬‬
‫دتولنيزاقتصادي پرمختگ درامنځته کولولپاره دتکنالوجيکي پرمختگ څخه استفاده ډيره‬
‫ضروري ده ‪ .‬ترڅوټولنيزاقتصادي پرمختگ رامنځته شي اودوروسته پاتي والى له منځه‬
‫الړشي‪.‬‬
‫له بلې خوادوروسته پاتې هيوادونواوپرمختللي هيوادونوترمنځ په مختلفوسکتورونوکې ډيره‬
‫غټه فاصله وجودلري‪ .‬نوپدې اساس پرمختللي هيوادونوچټک پرمختگ وجه داده چې دغه‬
‫هيوادونه په هرسکتورکې دتکنالوجي څخه استفاده کوي چې دتکنالوجۍ داستعمال په وجه دوي‬
‫کولي شي چې په هرسکتورکې عمده السته راوړنې ولري‪.‬‬
‫خوله بل پلوه که مونږي وگورو وروسته پاتي هيوادونه دتکنالوجي دکموالي اويا دنشتوالي له‬
‫کبله نشي کولي چې په مختلفوسکتورونوکې مثبتې السته راوړنې ولري ‪ .‬څرنگه چې‬
‫‪ )٣( ٣‬شاهد‪،‬اي حميد‪،‬ترقياتي معاشيات‪ ،‬الهور‪، ٢٠٠٧، ٢٠٠٦،‬ص ص‪٣٣٠، ٣٢٧،‬‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪11‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫پرمختللوهيوادونودفني ترقۍ اوتکنالوجۍ اوږدې الرې طي کړي نوځکه اوس دترقي په‬
‫لوړدرشل کې دي‪ .‬مگروروسته پاتې هيوادونه دتکنالوجي دالسته راوړلولپاره مجبوردي چې‬
‫ددې واټن دطي کولوپه ځاي دپرمختللوهيوادونوڅخه تياره تکنالوجي ترالسه کړي اودهغې په‬
‫مرسته اقتصادي پرمختيا لپاره نهايت کوشش وکړي ‪ .‬اووروسته پاتي والي ته دپاي ټکي‬
‫کيږدي ‪.‬له بلي خواپرمختيايي هيوادونه دتکنالوجي دپه کاروړلولپاره سرمايي اوساينسي علم‬
‫اوفن ته ضرورت لري‪ .‬نوپدې اساس پدغه هيوادونوکې په ځينې مهموساحوکې پانگې اچونې‬
‫ته زيات ضرورت ده‪.‬لکه انرژي ‪،‬برق‪ ،‬سرکونه اوداسې نور‪............‬‬
‫په پرمختيايي هيوادونوکې دپرمختللوهيوادونوتکنالوجۍ بايد دضرورت مطابق پکارواچول شي‪.‬‬
‫اوهغه ساحې چې زيات ضرورت ورته ليدل کيږي لمړي دتکنالوجۍ ترپوښښ الندې ونيول شي‪.‬‬
‫همدارنگه دپرمختللوهيوادونوتکنالوجۍ پرمختللي شکل لري نودهغې داستعمال لپاره په‬
‫وروسته پاتي هيوادونوکې فني اشخاصوته ضرورت ليدل کيږي چې دادپرمختيايي هيوادونوپه‬
‫وړاندې يوستونزه ده نوبايد دپرمختللوهيوادونودتکنالوجي دانتقال ترڅنگ دهغې داستعمال‬
‫اورواجولولپاره مؤثره تعليمي ورکشاپونه دپرمختللوهيوادونواونړيوالې ټولنې په مرسته ترتيب‬
‫شي ‪ .‬ترڅودغه ستونزه تريوحده پورې حل شي‪ .‬له بل پلوه پرمختللي هيوادونه دخپلې گټې په‬
‫خاطرخپله تکنالوجۍ وروسته پاتې هيوادونوته صادروي نوپدې لحاظ دتکنالوجي انتقال نه‬
‫يواځې دوروسته پاتې هيوادونولپاره ضروري ده بلکې دپرمختللوصنعتي هيوادونولپاره هم‬
‫ضروري ده دتکنالوجي دانتقال مختلفې طريقې اواقسام دي چې په الندې ډول يي تشريح کوو‪.‬‬
‫‪ .1‬دتکنالوجۍ انتقال دعمومي معلوماتودانتقال په ذريعه‪ :‬پدې گروپ کې‬
‫دمواصالتواواطالعاتوله الري چې تکنالوجيکي معلومات پکې شامل دي په عمومي توگه‬
‫هرچاته ميئسره دي ‪.‬پدې ډول تکنالوجي انتقال کې په عمومي توگه دمملکتونوترمنځ‬
‫دتکنالوجۍ په اړه معلومات انتقاليږي‪.‬‬
‫‪ .2‬دتجارت په ذريعه دتکنالوجۍ انتقال‪ :‬يوڅه مقداردتکنالوجۍ انتقال دنړيوال تجارت په‬
‫مرسته صورت نيسي په خاص طورسره داجناسوپه خرڅالوکې چې پدې گروپ کې خاص‬
‫اجناس اوهم سرمايوي تجهيزات شامل دي ‪.‬‬
‫‪ .3‬داليسنس په ذريعه دتکنالوجۍ انتقال‪ :‬داليسنس په ذريعه دتکنالوجۍ انتقال دبين‬
‫المللي تکنالوجيکي تعاون يوحصه ده ادصنعتي هيوادونواووروسته پاتي هيوادونوپه‬
‫تعلقاتوکې شامل ده ‪ .‬دتکنالوجۍ دې قسم انتقال کېدصنعتي هيوادونواو وروسته پاتې‬
‫هيوادونوترمنځ دتکنالوجي دانتقال په اړه موافقتنامي امضاکيږي ‪ .‬اوددغوموافقتناموله‬
‫مخې تکنالوجې انتقاليږي‪.‬‬
‫‪ .4‬دتخنيکي معلوماتوپه ذريعه دتکنالوجي انتقال‪ :‬دتجارتي فعاليتونوپه برخه کې په‬
‫خاصه توگه دبين المللي تجارت په ذريعه اودمستقيمې سرمايه گذاري سربيره دولتي‬
‫تخنيکي کومکې پروګرامونه هم دتکنالوجي دانتقال په پروسه کې مهم رول لوبوي ‪ .‬پدې‬
‫قسم دترقي کومکي پروگرامونوکې په خاص طوردوروسته پاتي هيوادونوماهرينوته تعليم‬
‫اوروزنه ورکول دي اوهم وروسته پاتي هيوادونوته دخارجي ماهرينومعرفي کول دي ‪ .‬پدې‬
‫ترتيب سره په وروسته پاتې هيوادونوکې دتعليم په ساحه کې زياتوالي رامنځته کيږي ‪ .‬ددې‬
‫قسم تکنالوجيکي تعليم په انتقال سره وروسته پاتې هيوادونوته عملي تعليم هم انتقاليږي‬
‫چې په آينده کې دوي پخپله دتکنالوجۍ استعمال سره اشنا کيږي اوکولي شي چې تکنالوجي‬
‫پخپله استعمال کړي اواستفاده ورڅخه وکړي‪.‬‬
‫‪ .5‬دمستقيمې سرمايگذاري په ذريعه دتکنالوجۍ انتقال‪ :‬دتکنالوجۍ انتقال دمستقيمې‬
‫سرمايگذري په واسطه په خاص ډول دخارجې پانګه اچوونکي تصديوپه واسطه په‬
‫نړيوالومباحثوکې خاص مقام لري‪ .‬دتکنالوجي دمستقيمې سرمايگذاري په واسطه وروسته‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪12‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫پاتي هيوادونوته تخنيکي معلومات انتقاليږي چې دغه تخنيکي معلومات دوروسته پاتي‬
‫هيوادونولپاره دخاص اقتصادي اهميت لرونکي ده ‪ .‬ددې قسمه تکنالوجيکي انتقال مهم‬
‫خصوصيت دادي چې خارجۍ تجارتي تصديگاني پدې قسم انتقال کې دضرورت وړتکنالوجي‬
‫اوتخنيکي معلومات وروسته پاتي هيوادونوته انتقالوي‪ .‬اوپدې ترتيب ددې قسم‬
‫تکنالوجيکي انتقال خطرات هم په خپله غاړه اخلي نوپدې ډول وروسته پاتي هيوادونوته‬
‫اقتصادي ضربه نه رسيږي بلکې ددې قسم تکنالوجيکي انتقال په ذريعه له يوخوادغه‬
‫هيوادونوته تکنالوجي انتقاليږي له بلي خواورته تخنيکي معلومات هم انتقاليږي چې پدې‬
‫ترتيب ددوي دوروسته پاتي والي په لمنځه وړلوکې مثبته نتيجه ورکوي اوداقتصادي‬
‫پرمختيا سبب گرځي‪.‬‬
‫دتکنالوجۍ پورتني دانتقال طريقې دپرمختيايي هيوادونوپه اقتصادي پرمختيا کې رول لوبوي‬
‫خواکثره ماهرين له دغه جملې څخه دمستقيمې سرمايه گذاري په شکل دتکنالوجۍ انتقال ته‬
‫ډيراهميت ورکوي نوپدې لحاظ په الندې ډول يي گټې خالصه کوو‪.‬‬
‫‪ .1‬پدې قسم انتقال سره پرمختيايي هيوادونوسرمايه کې زياتوالي راځي اوهم ئي‬
‫دتادياتوبيالنس قوي کيږي‪.‬‬
‫‪ .2‬ددې قسم تکنالوجۍ دانتقال په ذريعه فني کارکوونکي روزل کيږي اوهغوي ته مهارت‬
‫انتقاليږي ‪.‬‬
‫‪ .3‬دوظيفواوکاروبارزياتوالي دعايددزياتوالي زمينه برابروي چې پدې طريقه دتکنالوجي انتقال‬
‫کې خلکوته دکاروبارزمينه برابريږي اوپدې ترتيب سره دهغوي دعايد سطحه لوړيږي ‪.‬‬
‫‪ .4‬ددې قسم تکنالوجيکي انتقال په ذريعه منطقه يي توليدات زياتيږي اوهم په زيربنايي‬
‫پروژوکې پرمختگ رامنځته کيږي ‪.‬‬
‫‪ .5‬په هغوهيوادونوکې چې داډول سرمايه ګذاري صورت نيسي نودهغوي په وارداتوکې کموالي‬
‫راځي اوپه همدې ترتيب ئې په صادراتوکې زياتوالي رامنځته کيږي‪.‬‬
‫‪ .6‬په مختلفوسکتورونوکې دعالقه يي (منطقه ئي) اوساحوي منابعوڅخه مثبته اوگټوره‬
‫استفاده کيږي يعنې دمنطقې خام موادپه آساني سره دهيوادپه داخل کې پروسس کيږي اوپه‬
‫کارتماموموادوباندې بدليږي‪.‬‬
‫دپرمختگ دپالسي په ارتباط تکنالوجيکي انتقال دمخ پرودې هيوادونوپه اقتصادي پرمختياکې‬
‫مهم اومثبت اثرات ښودلي دي‪ .‬ددې اثرات هم په مقداري اوهم په کيفي لحاظ ښکاره شوي دي ‪.‬‬
‫ځکه چې دتکنالوجۍ په انتقال سره دمخ پرودې هيوادونودتوليداتوهم کيفيت ښه شوي اوهم ئي‬
‫دتوليداتوپه کميت کې ښوالي اوزياتوالي راغلي‪.‬‬
‫پرمختيايي هيوادونوکې دمستقيمې سرمايگذاري ډيره غټه ګټه داده چې دغوهيوادونوته نه‬
‫يواځې داچې سرمايه انتقاليږي له بلې خوانه دغوهيوادونوکې دسرمايي کمښت محسوسيږي‬
‫نوبنًا دغوهيوادونوته مختلف قسمه اجناس اوهم فني فکتورونه انتقاليږي ‪.‬‬
‫سرمايه گذاري کوونکي تصديگانې چې په ابتدا کې ګڼ مليتي کمپني يا تصديگاني بلل کيږي په‬
‫نووتوليداتوکې پرمختگ راولي اونوي توليدي طريقې متعارفې کوي اوپه همدې ترتيب دغه‬
‫خارجي تصديگانې‬ ‫تصديگاني دتکنالوجيکي پرمختگ لرونکي دي ‪.‬‬
‫دتوليداتولپاره اوداجناسودجوړيدولپاره ضروري علم ‪،‬تخنيگ ‪،‬مهارت دزياتوکلونوتجربه ‪،‬جديد‬
‫اداري تخنيکونه لري اوپه همدې ترتيب داتخنيک هم لري چې څرنگه توليدات خارجي اوداخلي‬
‫بازارونوته عرضه کړي ‪.‬څرنگه چې دغه تصديگاني ددغه ډول کامياب انتقال مالکان دي نومخ‬
‫پرودې هيوادونه په دوي باندې تريواندازې پورې منحصرې دي ‪.‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪13‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫دوهم فصل‬
‫نوې تکنالوجۍ‬
‫دنوې تکنالوجۍ پراختيا اودهغې رواج اونشرول په صنايعوکې اوپه يوهيوادکې داقتصادي‬
‫دتکنالوجي‬ ‫جورښت په تغيرکې ډيرمهم عامل ده‪.‬‬
‫داستعمال الرې چارې اوابتکارات چې لدې طريقه دنوې تکنالوجۍ په مرسته تازه محصوالت‬
‫پرمختللي هيوادونه‬ ‫ياپه توليد کې نوې مرحلې منځته راځي ‪.‬‬
‫اوپرمختيايي هيوادونه دعلمي اوفني پرمختگ له لحاظه په متفاوته سطحوکې قرارلري ‪.‬‬
‫اويوجدي مسله داده چې ددغوهيوادونوترمنځ په تکنالوجيکي فاصله کې ورځ په ورځ زياتوالي‬
‫راځي‪ .‬په پرمختللوممالکوکې دځينې دانشمندانواومهندسانوتکنالوجيکي پرمختگ ديوشاخص‬
‫په حيث پيژندل شوي دي‪ .‬چې نوموړي افرادپه پرمختيا يي هيوادونوکې دپرمختللي‬
‫هيوادونويوپرلسمه برخه جوړوي ‪ .‬اودغه نسبت دزياتوالي په حال کې ده‪ .‬همدارنگه دعلمي‬
‫اوفني تحقيقاتودمصرف شاخص په پرمختللي هيوادونوکې د‪ ٦٠‬ميليارده ډالروڅخه ‪١٩٥‬‬
‫ميليارده ډالروته رسيږي ‪.‬اوهمدارقم په پرمختيايي هيوادونوکې د‪ ١٠‬ميليارده ډالروڅخه‬
‫زياتوکم ښودل شوي ده‪ .‬چې داتفاوت په ‪ ١٩٧٠‬او‪ ١٩٨٠‬کلونوکي دري برابره شوي وو‪.‬‬
‫دتکنالوجيکي وروسته پاتي والي علت کولي شوچې په الندې عواملودضعيفتياله امله وښايو‪.‬‬
‫‪ ‬په مدرن توليد کې تسهيالت‬
‫‪ ‬مفيده پوهه ‪،‬تعليمي نظام‬
‫‪ ‬ښه مديريت اوسازمان‬
‫‪ ‬فني مهارتونه اوقابليتونه‬
‫په ياد شووعواملوکې ضعيفتيادوروسته پاتې والي ‪،‬فقراوديوباطل دورباعث گرځي‪ .‬دلته بايد‬
‫دولتونه ددغې دورې ‪،‬فقراوورسته پاتوالي دلمنځه وړلولپاره مداخله وکړي‪ .‬اوددې لپاره چې‬
‫ابداعاتواواختراعاتوپه‬ ‫پرختيايي هيوادونه دپرمختګ ‪،‬تکنالوجي‬
‫عزم اواراده ‪،‬زده کړه‬ ‫مسيرکې قدم واخلي اوشامل شي نوددې لپاره‬
‫اوتعليم ‪،‬اطالعاتوپه الس رسي ‪،‬دپرمختللولپاره دخطراتوقبول دتکنالوجيکي پرمختگ لپاره الزم‬
‫اوضروري ده ‪ .‬ديوهيوادتکنالوجيکي پرمختگ ددغه هيواد دپرمختگ لپاره يوضروري امردي‪.‬‬
‫اوپه نړيوال بازارکې درقابت لپاره يوتعينوونکي عامل دي‪.‬‬
‫په‬ ‫دپرمختيايي هيوادودصادراتي مصنوعاتوپراختيادهغوي رقابتي رول‬
‫نړيوال بازارکې زياتوي د‪ ١٩٧٠‬او‪ ١٩٨٧‬کلونوپه دوران کې ځينې پرمختيايي هيوادونه‬
‫په مرسته‬ ‫وتوانيدل چې خپل صادرات داجناسوپه برخه کې دلوړي سطحې تکنالوجي‬
‫پرمختللي هيوادونوته زيات کړي اودهغوي داجناسوسره په رقابت پيل وکړ ي‪ .‬نوې تکنالوجي‬
‫کولي شو چې په پينځه برخوتقسيم کړو‪.‬‬
‫‪ ‬اطالعاتي تکنالوجي‬
‫‪ ‬دنووموادوتکنالوجي‬
‫‪ ‬بيوتکنالوجي (تکنالوجي زيستي)‬
‫‪ ‬فضايي اوهسته يي تکنالوجي‬
‫همدارنگه داقتصادي همکاريواوتوسعې سازمان (‪ ) DECD‬دنووتکنالوجيولپاره پينځه‬
‫مشخصې تعينې کړي‪.‬‬
‫‪ .1‬دنواجناسواوخدماتووسيع توليد‪.‬‬
‫‪ .2‬داجناسواوخدماتودتوليد دمصرف کموالي اويا دموجوده توليدي مرحلې بهبود‪.‬‬
‫‪ .3‬په عمومي توگه په جامعه کې منل اوقبوليت ‪.‬‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪14‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫‪ .4‬دصنعت په برخه کې دخصوصي سرمايه گذاريوترغيب ‪.‬‬

‫‪ .5‬په ټولواقتصادي برخوکې دقابليتونودرلودل اواستفاده‪.‬‬
‫پورتني رده بندي دتکنالوجي دانواعوتاثيرپهاقتصادي پرمختيا په ‪ ١٩٩٠‬لسيزي کې تنظيم‬
‫اقتصادي‬ ‫شوي ده‪ .‬اوددې انتظارکيږي چې داطالعاتي تکنالوجۍ تاثيرپه‬
‫پرمختياکې ديرزيات وي ‪ .‬اوهمدارازدنوې تکنالوجي جذب اودهغې څخه استفاده په‬
‫ترمنځ ايجادکړي ‪.‬‬ ‫پرمختللوهيوادونوکې يوفاصله دپرمختيايي اوپرمختللوهيوادونو‬
‫باعث گرځي اوهمدارنگه‬ ‫دتکنالوجۍ پرمختگ دتوليد په ترکيب کې دتغيراتو‬
‫کيږي اودټولني په اقتصادي‬ ‫توليد دزياتوالي په اساس تجارت رامنځته‬
‫جوړښت باندې تاثيرواردوي ‪.‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪15‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫الف‪:‬ميکروالکترونيک اواطالعات‬
‫دنړي مختلفو هيوادونوداطالعاتوپه برخه کې زيات تفاوت ليدل کيږي‪.‬‬
‫دمثال په ډول‪،‬په پرمختللوهيوادونوکې هرشخص ديوراديولرونکي‬
‫دي مگردالتينې امريکادکارئيب په حوزه کې ‪،‬عربي هيوادونوپه آسيا‬
‫اوافريقاکې دهرزرتنوڅخه په ترتيب ‪ ١٤٢، ١٦٢ ، ٢٤٢ ، ٣٢٧‬تنه راديولري‬
‫اودغه نابرابري دتليفون دخطوطوپه توزيع کې ښه په سترګوکيږي ‪.‬‬
‫اوپه کال ‪ ١٩٨٧‬کې داروپا په قاره کې ‪، ١٥٤٫٤‬ميليونه دتيلفون خط په‬
‫افريقاکې‬ ‫کارمشغول وو‪ .‬دارقم په شمالي امريکا‪،‬آسيا‪،‬التين امريکا‪،‬استراليااو‬
‫په ترتيب سره ‪ ٨٫٤، ٢١٫٧، ١٢٦٫٢، ١٣٦٫٨‬او‪ ٦٫٥‬ميليونه وو‪.‬‬
‫دتيلفوني خطوطوتعداددهرزرتنولپاره په امريکاکې دالتينې امريکالس چنده دآسيادولس چنده‬
‫اودافريقاداته څلويښت چندوسره برابرده‪.‬‬
‫په اطالعاتي برخه کې دتکنالوجۍ پرمختگ دتوليدپه برخه کې دمصرف دکموالي باعث شوي ده‬
‫اوپراختياسبب‬ ‫‪ .‬اوپه همدې ترتيب دميکروالکترونيک اواطالعاتي ماشينونودزياتوالي‬
‫گرځيدلې ده ‪.‬دنوې تکنالوجۍ څخه استفاده ‪،‬دلروالروارتباطي وسايل داتوماتيک کيدواودهغې‬
‫وصلول دکمپيوټرسره ډيرزيات سهولتونه پدې برخه کې رامنځته کړي ‪ .‬چې پدې وجه دمديريت‬
‫سيستمونوکمپيوټرايزيدل مستقيم تاثيرپه مالي‪،‬بانکداري ‪،‬مارکيتنگ اوعمومي اداراتوپه‬
‫پدې اواخروکې دنوي تکنالوجيکي‬ ‫سيستمونوباندې واردکړي ‪.‬‬
‫اختراعاتواوداطالعاتي سيستمونورامنځته کيدل دلويوکمپنيولخوادفني اطالعاتوانتقال ‪،‬کمپيوټري‬
‫متعددسيستمونوپه منځ کې پکارواچول شول دصنعت په برخه کې دزراعت په برخه کې‬
‫اودتوليدپه مختلفومرحلو کې داتوماتيک ماشينونوڅخه استفاده وشوو‪ .‬دکمپيوټري‬
‫صنايعواودلري فاصلونښلوونکې وسايلووده التراوسه سريع اوپراخه ده دلري‬
‫تجهيزاتوتقاضا په نړيواله سطحه په ‪ ١٩٨٠‬م کال کې اته په سلوکې‬ ‫فاصلونښلوونکي‬
‫ودې څخه موجودوواودکمپيوتوي تجهيزاتواودهغې اړوندخدماتوته تقاضا په جهاني سطحه‬
‫دهغوي دودې څخه سريع اوزياته ده البته د‪ ١٩٨٥‬م کال نه تر‪ ١٩٩٠‬م کال پورې موجودوو‪.‬‬
‫په ‪ ١٩٨٦‬کال کې په تخميني ډول دنړيوالې تکنالوجيکي اطالعاتي سيستمونوتوليدد‪٣٩٠‬‬
‫ميليارده ډالروڅخه تر‪ ١٩٩٥‬کال پورې ‪ ١٢٠٠‬ميلياده ډالروته زياتوالي وموند‪.‬‬
‫دپرمختللواطالعاتي دستگاگانوپراختيا په پرمختيايي هيوادونوکې التراوسه په ابتدايي مرحله کې‬
‫ده په ‪ ١٩٨٥‬کال کې په نړي کې دټولوموجودوکمپيوټرونوله جملې څخه ‪ %٥٫٧‬يي په‬
‫پرمختيايي هيوادونوکې موجودوواودغه هيوادونه په عمومي ډول ددغوکمپيوترونوڅخه‬
‫دحقوقي لستونودجوړولودمالي محاسباتولپاره استفاده کوله ‪.‬‬
‫مگرپه دې وروستيوکې دچين ‪،‬سنگاپوراوتايوان هيوادونودخپلوميکرالکترونيک‬
‫اودچين‬ ‫توليداتويوبرخه فيلپين وسريالنکا‪،‬تايلنداوځيني نورهيوادونوته منتقل کړي ‪.‬‬
‫اوسينگاپورهيوادونوخپل توليداتوخرڅالوپدې برخه کې ددوه ميليارده ډالرو څخه په ‪ ١٩٨٦‬کال‬
‫داطالعاتي تکنالوجي‬ ‫کې ‪ ٥٫٤‬ميليارده ډالروته تر‪ ١٩٩٠‬کاله پوري زيات کړه‪.‬‬
‫ميکرواليکترونيکي‬ ‫دچاپيريال ساتني په برخه کې اساسي نقش درلودلي‪.‬‬
‫دستگاگانودزيان لرونکي غازاتودمخنيوي په برخه کې مهم نقش لوبولي لکه دحمل اونقل‬
‫وسايلومصرف يي راټيټ کړي‪.‬‬
‫ب ‪ :‬نوي مواد‪ :‬په نوې موادوکې چې په تيرودريولسيزوکې دتحقيقاتوپه نتيجه کې رامنځته‬
‫البته نوي‬ ‫شوي لکه ‪،‬نوې فلزات ‪،‬پالستيک ‪،‬شيشه يي مواداوداسې نور‪.........‬‬
‫موادغالبًا ددوياڅونورومادوڅخه چې پخواموجود وودنوې تکنالوجيکي اختراعاتوپه مرسته‬
‫رانځته شوي ‪ .‬اوددغه موادوڅخه دصنعت په مختلفوبرخوکې پراخه استفاده شوي ده‪ .‬دنوې‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪16‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫تکنالوجي څخه يه استفادې سره دصنعتي توليداتوپه برخه کې دخاموموادومقدار کې په شتاب‬

‫سره کموالي راغلي لکه د‪ ١٩٧٣‬څخه ‪ ١٩٨٢‬کلونوپوري دخاموموادومصرف په‬
‫هرواحدصنعتي توليدکې په پرمختللوغربي هيوادونوکې دفيصدي په اساس کموالي رامنځته‬
‫شوي ده‪ .‬لکه ‪ ٤٢‬په سلوکې دقلعي مصرف او‪٣٧‬په سلوکې دفوالدومصرف کې کموالي راغلي‬
‫وو‪ .‬دتکنالوحي څخه پدې برخه کې دونوعه استفاده کيږي ينعې ديوې مادې دستعمال دبلي‬
‫مادې په ځاي اودوهم دموادوپه مصرف کې صرفه جويي(پس انداز) ده‪.‬‬
‫همدارنگه دسرمايگذاري دمارکيټ تحقيقات اودتوليد دمصرف دکموالي په برخه کې دتکنالوي‬
‫مصرف يي ترزياته‬ ‫داستعمال زيات سهولتونه رامنځته کړي دي‪ .‬اودخاموموادواوانرژي‬
‫حده راټيټ کړي دي‪.‬‬
‫اوس ددې انتظارکيږي چې په زياته پيمانه دپخوانيوموادوځاي نوي موادپه‬
‫الکترونيکي صنايعوکې مخابرات‪،‬کمپيوتر‪،‬حمل اونقل ‪،‬انرژي ‪،‬ماشين سازي ‪،‬اودکيمياوي‬
‫صنايعوکې په شتاب سره ونيسي ‪،‬اوددې وړاندوينه کيږي چې راتلونکولسيزوکې به دنوې‬
‫تکنالوجي په مرسته دموتروپه صنعت کې اودجهازجوړوني په صنعت کې به يونوي انقالب‬
‫رامنځته شي‪.‬‬
‫په کال ‪ ١٩٨٥‬م کې پالستيکي باکيفيته مواداودهغې مختلف ترکيبات په سلوکې ‪ ٩‬دمصرفي‬
‫فوالدوځاي دامريکادموټروپه صنعت کې نيولي اودغه رقم په ‪ ٢٠٠٠‬م کال پورې ‪١٩‬په سلوکې‬
‫جوړوي‪ .‬دنوي موادوتاثيربه دنړي په اقتصادباندې بالخصوص په هغه هيوادونوباندې چې دغه‬
‫مثًال‪ :‬دجاپان هيوادچې‬ ‫موادوسره سراوکاريي ډيرشديدده‪.‬‬
‫اقتصاديي په شدت سره دخاموادوپوري تړلي دنورموادوپه رامنځته کيدوسره ډيره نفع کړي ‪.‬‬
‫پرمختللي هيوادونه دنووموادوپه زياتوالي سره دخپلوهيوادونوپه داخل کې غواړي چې قدرت‬
‫اوملي امنيت ته په نړيواله سطحه زياتوالي وړکړي‪ .‬دنوي موادوڅخه په زياته پيمانه استفاده‬
‫کې کموالي راوستي لکه ‪،‬مس ‪،‬بوکست‪ ،‬المونيم‬ ‫دځينوخاموموادودتقاضاپه وده‬
‫اوداسې نور‪.....‬‬
‫همدارنگه پرمختيايي هيوادونه کولي شي چې ددغه موادوڅخه په دغه ملکونوکې چې خام‬
‫موادپکې زيات اوارزانه دي اوکارگره قوه پکې هم ارزانه ده ښه استفاده وکړي‪.‬‬
‫ج‪:‬بيوتکنالوجي (تکنالوجي زيستي) ‪ :‬دبيوتکنالوجي څخه استفاده اواستعمال يي له‬
‫مخکې څخه دغذاي موادوپه توليد کې همدارنگه دزراعت په برخه کې دتجديد وړانرژي‬
‫‪،‬دمصرفي موادوڅخه مجدده استفاده اودچاپيريال دککړتيادکنترول لپاره تراستفادي الندې نيول‬
‫شوي وو‪.‬‬
‫همدارازدمنهدسي ژنيک په مرسته دحيواناتوپه روزنه کې استفاده کيږي چې دهورمون مادې‬
‫په زياتوالي کولي شي چې دغواگانوشيدي د‪ ٢٠‬سلوکې اضافوالي راولي اوپرمختيايي هيوادونه‬
‫دبيوتکنالوجي څخه دزيتونوغوړيواوداسې نوروپه توليد کې په ښه توګه استفاده اودآفاتوپه دفع‬
‫کولوسره يي ‪ ٣٠‬په سلوکې اضافه والي راوستۍ‪ .‬نوې تخنيکونودوريځوپه کرنه‬
‫‪،‬غنمو‪،‬اربشو‪،‬کرم ‪،‬کاهو‪،‬نخود‪،‬لوبيا‪،‬پياز‪،‬گني ‪،‬پنبه اوداسې نوروپه کرنه کې دژن دانتقال له‬
‫طريقه دآفاتوپه مقابل کې مقاومت پيداکړي‪ .‬ځينې پرمختيايي هيوادونولکه‬
‫‪،‬تايلند‪،‬اندونزيا‪،‬هند‪،‬پاکستان‪،‬فيلپين‪،‬آرجنټين ‪،‬برازيل‪،‬کلمبيااومکزيک دبيوتکنالوجي څخه‬
‫داستفادې په منظورپه زراعتي توليداتوکې ځانګړي برنامې تنظيم کړې او دمحصوالتواودکښت‬
‫ترمنځ فاصله کې کموالي ‪،‬اودآفاتوپه مقابل کې زراعتي حاصالتومقاومت پيداکړي‪)٤(.‬‬

‫‪ )٤(٤‬رستگار‪،‬اسفنديار‪،‬درنمايي کلي اقتصادي جهان تاسال ‪، ٢٠٠٠‬تهران ‪ ١٣٧١،‬هـ ش‪.‬ص‪١٨٤_١٦١،‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪17‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫دريم فصل‬
‫دتکنالوجي رول ديوهيواددملي اقتصادپه سکتورونوکې‬
‫داچې تکنالوجۍ داقتصادي پرمختيا لپاره يومهم فکتورگڼل کيږي اوديوهيواددملي اقتصادپه‬
‫مختلفوسکتورونوکې رغنده رول لري ‪.‬اودغه سکتورونه ديوبل سره دوه اړخيزي اړيکې لري‬
‫يعنې ديوپه پرمختگ سره نوروته دپرمختگ زمينه برابريږي اوپه وروسته پاتې والي سره‬
‫نوروروسته پاتي کيږي ‪.‬‬
‫مثًال ‪:‬دصنعت سکتورپه پرمختگ سره زراعت پرمختګ کوي اوحاصالت يي زياتيږي اودغه‬
‫زراعتي محصوالت دترانسپورت سکتورپه مرسته بازارته انقاليږي‪.‬چې پدې ترتيب دتجارت‬
‫سکتورهم په حرکت کې راځې اودغه ټول تاثيرات دملک په اقتصادي وضعه باندې وارديږي‬
‫چې دخلکو لپاره دکارزمينه برابريږي اودخلکوعايدلوړيږي چې داخپله دپس اندازاوسرمايه‬
‫گذاري اوپه بازارکې دزياتي تقاضاله امله سرمايه ګذاريوکې وسعت رامنځته کيږي اوپه ملک‬
‫کې توليد زياتيږي چې داپه واردات اوصادراتوباندې هم تاثيرکوي اودملک دتادياتوبيالنس مثبت‬
‫کيږي‪ .‬نوتکنالوجې رول په خلص ډول په دغوسکتورونوکې گورو‪.‬‬

‫دتکنالوجۍ رول دصنعت په سکتورکې‬

‫دصنعت سکتوردملي اقتصاد دسکتورونوله جملي څخه هغه سکتورده چې‬
‫ترټولوزياددتکنالوجي په پرمختگ سره رشد اوپرمختگ کوي ‪.‬‬
‫په صنعت کې هغه ټول فعاليتونه شامليږي چې دهغې تعلق داجناسواوخدماتودتوليد سره وي‬
‫پدې ډول زراعت ‪ ،‬دمعدنونوکيندل ‪ ،‬ماهي گيري ‪،‬کارخاني اوداسې نورپه صنعت کې شامليږي ‪.‬‬
‫دغه شان صنعت دمادي نعمتونودتوليد غوره سکتورڅخه عبارت ده چې په تخنيکي لحاظ دملي‬
‫اقتصادټول سکتورونه تجهيزوي اونوروسکتورونوته لکه تجارت ‪،‬زراعت ‪،‬ترانسپورت‬
‫‪،‬ساختمان ‪،‬مخابرات اوداسې نورپه تخنيکي اواقتصادي لحاظ مکانيزه کوي ‪.‬‬
‫دتکنالوجيکي پرمختگ په لحاظ دصنعت سکتور وده کوي اونوي تخنيکي ماشين آالت اووسايل‬
‫رامنځته کيږي چې پدې سره دکارنوې ساحې ايجاديږي اودبيکاري سطحه ټيټيږي اوپدي سره‬
‫دخلکوعايدزياتيږي چې پدې ترتيب سره دخلکوپه عايداتوکې زياتوالي رامنځته کيږي‬
‫اودخلکوتقاضا په بازارکې زياتيږي ‪.‬نوبالخره مًو لدين نوي سرمايه ګذاي کوي چې‬
‫دسرمايگذاريوپه زياتوالي سره دملک په اقتصادي وضعه کې ښه والي رامنځته کيږي اومختلف‬
‫اجناس دملک په داخل کې توليديږي چې پدې ترتيب دوارداتوپه سطحه کې کموالي راځي‬
‫اوخلک داخلي اجناسوته مخه کوي اوزيادتوليد چې دنوي تخنيکي ظرفيت (تکنالوجي )په اساس‬
‫رامنځته کيږي دملک صادراتوکې زياتوالي راولي اودې سره خارجي اسعار ترالسه کيږي ‪.‬‬
‫دنوي تکنالوجي څخه استفاده صنعت ته وده ورکوي چې دصنعت سکتور پرمختياسره دملي‬
‫اقتصاد ټولوسکتورونوته تخنيکي منابع برابريږي ‪.‬‬
‫مثال‪ :‬دصنعت په سکتورکې ماشين آالت ‪،‬کيمياوي سرې اوداسې نوردزراعت دسکتور لپاره‬
‫جوريږي اوبل مقابل دزراعت سکتوردصنعت لپار ه خام مواد تهيه کوي ‪،‬يعني دتکنالوجي‬
‫پرمختگ دصنعت په برخه کې ددې باعث کيږي چې زراعت هم پرمختيا ومومي اومکانيزه شي‬
‫‪.‬‬
‫همدارنگه دتجارت لپاره مختلف دحمل اونقل وسايل ‪،‬مخابراتي وسايل اوداسې نوردتکنالوجي‬
‫داستعمال په وجه صنعت ته قوت بښي چې نوموړي شيان توليد کړي‪ .‬همدارازدساختمانونوپه‬
‫رامنځته کيدوسره چې دصنعت دسکتور په مرسته ترسره کيږي نن سباداسې تکنالوجيکي‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪18‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫وسايل رامنځته شوي چې په کم مصرف سره په ښه کيفيت لوړپوړي منازل ‪ ،‬سرکونه پلونه‬
‫اوداسې نورجوړيږي ‪.‬‬
‫دنوي تکنالوجي څخه استفاده په صنعت کې دټولوسکتورونولپاره ډيرزيات سهولتونه رامنځته‬
‫کيږي چې ديوملک دملي اقتصاد ددغوسکتورونووده دملک اقتصادته پرمختيا وربښي‬
‫اودالچټک پرمختگ الره ورته هواروي ‪.‬‬
‫نونن سبادتخنيکي اوتکنالوجيکي وسايلوڅخه استفاده د صنعت په سکتو ر کې د پام وړ بدلون‬
‫راوستي ‪)٥(.‬‬

‫‪ ) ٥(٥‬پياوړي شمس الرحمن‪،‬صنعتي انکشاف‪،‬لکچرنوټ‪،‬ننگرهاراسالمي پوهنتون‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪19‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫دتکنالوجۍ رول دزراعت په سکتورکې‬

‫په عمومي توگه کولي شوچې تکنالوجي ديوپوهې په توگه تعريف کړوکوم چې انسان دهغې‬
‫څخه دتوليددزياتوالي پخاطرکاراخلي لکه ‪،‬اصالح شوي تخمونه ‪،‬کيمياوي سري‬
‫‪،‬دآفاتودمخنيوي لپاره مختلفي دواگاني ‪،‬مختلف زراعتي ماشين آالت اودابولګولومختلف مدرن‬
‫سيستمونه اوداسې نور‪......‬‬
‫دتکنالوې داستعمال هدف دزمکي څخه دزياتومحصوالتو السته راوړل دمعين کاراوسرمايي‬
‫پکاراچول دي‪ .‬همدارنگه تکنالوجې داقتصادي پرمختگ په ساحه کې اساسي رول لري‬
‫اودزراعتي محصوالتوپه توليدکې په سرعت سره دزياتوالي سبب گرځي‪ .‬دمثال په توګه‬
‫داصالح شوي تخمونوپه استعمال سره دشلوکلونونه په کمه موده کې دامريکاپه ‪ ٢٤‬ميليونه‬
‫ايکرځمکه ې دمحصول اندازه ‪ ١٠٠‬ميليونه بوشل ته لوړه کړه‪ .‬اودمکزيکي غنمواندازه يي‬
‫ديوټن څخه په في هکتارکې دڅلوروټنوداندازې څخه زيات لوړکړو‪.‬همدارنګه په جاپان کې‬
‫دوريځوداصالح شووتخمونوپه استعمال سره دوريځومحصوالت څوبرابره لوړشول تکنالوجي‬
‫ديونسل څخه بل نسل ته منتقل کيږي اودوخت په تيريدوسره پکې تغيرات راځي چې دتوليد‬
‫هرواحدمحصول په لږمصرف سر ياپخواني مصرف سر ه دباکيفيته محصول توليد زمينه‬
‫برابروي ‪ .‬چې دتکنالوجيکي پرمختگ مقايسه په روستنيوپيړيوکې چې په خارق العاده ډول يي‬
‫پرمختگ کړي په آساني سره معلوميږي ‪.‬چې ددې جملې څخه دتکنالوجيکي پرمختگ په ساحه‬
‫کې دعامه ارتباطات‪،‬حمل اونقل وسايل چې ډيرلرې مناطق يي سره نښلولي دي دتکنالوجي په‬
‫پرمختګ اودزراعتي محصوالتودتوليددزياتوالي باعث گرځيدلي ‪ .‬مگرپه خاصه توگه په‬
‫پرمختيايي هيوادونوکې دناقص تعليم اوتربيې اودوروسته پاتې تکنالوجي څخه استفاده نشي‬
‫کولي چې دټولنې اقتصادي پرمختگ ته الره هواره کړي‪ .‬ځکه چې دنوې تکنالوجي ترويج په‬
‫کلي ډول يوخاصه پيچيدگي لري ‪ .‬دفوسټر‪ Foster‬په نظردتکنالوجۍ پرمختگ په يوه جامعه‬
‫کې دنوموړي ټولنې اجتماعي پرمختگ څخه جدانده اوهغه دتکنالوجيکي پرمختگ په ځاي‬
‫داجتماعي پرمختگ اصطالح پکاروړي‪ .‬او‪ Foster‬وايي چې قبوليت دتکنالوجي داجتمافي‬
‫پرمختگ په خاص ډول دفرهنگي پرمختگ سره دمادي اوتخنيکي پرمختگ دساحې پورې اړه‬
‫لري‪ .‬اونوموړي عالم په نظربايدالزمه ده چې فني اومادي ترقۍ په ساحه کې دخلکونظرونه‬
‫اودټولنې ارزښت اودخلکوباورپه نظرکې ونيسي‪.‬‬
‫دمصرف کموالي اودتوليدزياتوالي‪ :‬دتکنالوجي دتعريف پربناکچيرې دتوليدنسبت دنوې تخنيک‬
‫څخه په استفادي سره زياتوالي ومومي نودهغه نتيجه دزيات محصول ترالسه کول په کم‬
‫مصرف سره وي‪ .‬همدارنگه ديوي زراعتي ساحې په برخه کې دنوې روش (تکنالوجى) په‬
‫اساس کښت ممکن دنوموړي مزرعې محصوالتوکې زياتوالي راولي بيدون ددې څخه چې‬
‫دمصارفوپه برخه کې کوم تغيرراوستل شي يعنې په عين مصرف زيات حاصل ترالسه کول‬
‫دنوي تخنيک په مرسته ممکن کيداي شي ‪ .‬اوياداچې پخوانۍ محصول په کم مصرف سره کولي‬
‫شووچې ترالسه کړو‪ .‬همدارنگه تکنالوجيکي تغيرات دزراعتي محصوالتوپه قيمتونوباندې‬
‫زياداثرواردوي ‪.‬ځکه چې دنوې تخنيک څخه استفاده دتوليد مصارف کموي اوزيات محصول په‬
‫ښه کيفيت سره توليدوي ‪.‬کچيرې په تقاضاکې کوم تغيرواقع نشي نومحصول کيداي شي چې‬
‫ټيټ شي ‪.‬نوپدې ترتيب سره دتکنالوجي گټه دقيمت دکموالي اويادمحصوالتودکيفيت ښوالي‬
‫دمصرف کوونکي پس اندازڅخه عبارت دي ‪ .‬چې داخپله دخلکوداقتصادي توانمندي لپاره‬
‫زمينه برابروي ‪ .‬همدارنگه دزراعتي محصوالتوپرقيمت باندي مختلف عوامل تاثيرواردوي‬
‫مگرپه کلي ډول سره دنوي تکنالوجۍ څخه دزراعت په ساحه کې استفاده دمحصوالتودزياتوالي‬
‫‪،‬مصارفودکموالي اودقيمتونودټيټيدوسبب گرځي ‪ .‬دتکنالوجۍ څخه استفاده دزراعتي‬
‫محصوالتودزياتوالي سبب گرځي‪.‬‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪20‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫دمثال په ډول دهغو زراعتي محصوالتوحاصل چې دنوروڅخه مخکې اصالح شوو غنمودتخم‬
‫څخه استفاده اوکښت کوي‪ .‬نوپه حاصل کې يي دمالحظې وړزياتوالي کيداي شي چې راشي‪ .‬په‬
‫هرهکتارکې دمحصول دمقدارزياتوالي چې داصالح شوي تخم څخه داستفادي نتيجه ده ‪،‬بيدون‬
‫لدې چې په مصارفوکې کوم تغيررامنځته شي‪ .‬هغه وخت چې يودهقان دنوي تخنيک څخه‬
‫ترنورومخکې استفاده اوکارواخلي نوپه هماغه اندازه به يي حاصل زيادوي‪ .‬پدې ترتيب سره‬
‫دماشين څخه استفاده دانساني نيروپرځاي دمصرف دکموالي سبب نه گرځي بلکې نوموړي‬
‫کارپه لږوخت کې په آساني سره ترسره کوي نوکيداي شي چې دسپمول شوي وخت څخه په بل‬
‫دمثال په ډول دغذايي موادوپه برخه کې دکنسرواڅخه‬ ‫ځاي کې استفاده وشي‪.‬‬
‫استفاده ‪،‬دغذادتيارولوپه ځاي دلږوخت څخه کاراخيستل کيږي‪.‬‬

‫دتکنالوجي پراختيا‪ :‬دتکنالوجي نه داستفادې سرعت په يوه ټولنې کې په څوعواملوپورې‬

‫تړاولري‪ .‬دتکنالوجى دمصرف لپاره دخلکودذهن اماده کول اودتکنالوجى داستعمال لپاره کافي‬
‫پانګې موجوديت اودپخواني تکنالوجي درجه‪ .‬همدارنگه دآموزشي سيستم اوارتباطي وسايل‬
‫دتکنالوجي په وسعت کې زيات اهميت لري چې په پرمختللوهيوادونوکې يوتعدادشبکې چې‬
‫دراديواوتلويزوني خپرونوله الرې ديوې ترويجي سيستم په اساس دتکنالوجي په پرمختيا کې‬
‫مرسته کوي ‪ .‬کلچې ديونوي تخنيک څخه استفاده کيږي (تراکتورخريد‪،‬کمپاين اودماشين‬
‫آالتوتعويضول) نويولړمصارفوته ضرورت پيښيږي نوددې لپاره بايد دپانگې دپيداکولوتصميم‬
‫ونيول شي په عمومي ډول ويلي شووهغه تخنيکونه چې ډيرې پانگې ته ضرورت لري دهغوي‬
‫سرعت نسبت هغه تخنيکونوته چې لږې پانګې ته ضرورت لري کم ده ‪.‬‬
‫دحاصل دزياتوالي سنجش دتکنالوجۍ نه په استفادې سره ‪ :‬دتکنالوجيکي اثرسنجش دزراعتي‬
‫محصوالتوپه توليد کې يوپيچيده اومشکل کاردي ‪ .‬بې له شکه دغذايي محصوالتوسريع توليد په‬
‫پرمختللي ملکونوکې دښه کيفيت په لرولوسره دتکنالوجيکي تغيراتوښکارندوي دي‪.‬‬
‫تکنالوجي اودځمکې څخه بهتره استفاده‪ :‬دنوې تکنالوجي څخه په استفادې سره دځمکې څخه‬
‫دزياتوحاصالتودالسته راوړلوسبب شوي ‪.‬چې يوددغوالروڅخه دځمکې دخاوري حفاظت دي‬
‫‪.‬هدف ددې څخه دادى چې دخاورې دحاص خيزى کموالي څخه مخنيوي وشي يعنې دزراعتي‬
‫تناوب اوصحيح تخم همدارنگه دالزموتخنيکونوڅخه دخاوري دحفاظت لپاره استفاده وشي‪.‬‬
‫دکيمياوي سرې مصرف چې د‪ ١٩٥٠‬کلونوڅخه وروسته زيات وسعت موندلي دزراعتي‬
‫محصوالتوپه زياتوالي کې مهم اثردرلودلي ‪ .‬ځکه چې بعضې دامراضوڅخه چې ځينې‬
‫فصلونوکې په خاورې کې دعناصرودکمبودله وجې رامنځته کيږي ‪.‬دکيمياوي سروپه مرسته‬
‫کيداي شي چې له منځه الړشي ‪.‬‬
‫دتکنالوجي رول دغذايي موادوپه تبديلولوکې ‪:‬هغه نوي رويشونه چې دغذاېې موادوپه بسته‬
‫بندۍ اوآماده کولوکې پراختياموندلي زياتره ددغه رويشونوڅخه په ساده تراوسريعتره‬
‫برابرولودغذاکې استفاده کيږي ‪ .‬دميوو ساتل ‪،‬سبزيجات اودغوښوانجمادنه يواځې دمصرف‬
‫کوونکولپاره تسهيالت زيادکړي بلکې دغذاېې موادوطعم اومزه يي هم محفوظه ساتلې‪ .‬چې‬
‫همدارنگه دميوو ساتل ودميوواوبه اوکنسرواکول دنوو رويشونودايجادولوهغه برخه ده چې‬
‫دپخواڅخه يي پدې برخه کې مصارف کم کړي دي‪)٦( .‬‬

‫دترانسپورت په سکتورکې دتکنالوجۍ رول‬

‫په پخوازمانه کې داجناسوديوځاي څخه بل ځاي ته وړلو راوړلوکې ډيرمشکالت منځته‬
‫په‬ ‫راتلل‪.‬تاجرانوبه مالونه په اوښانواوآسونو باندي ديوځاي څخه بل ځاي ته وړل راوړل ‪.‬‬
‫‪ )٦(٦‬سلطاني‪،‬غالم رضا‪،‬اقتصادي کشاورزي ‪،‬تهران ‪ ١٣٧٣،‬هـ ش‪،‬ص‪١٨٣_١٧٧،‬‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪21‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫دريابي الروکې کشتۍ اوبادباني طيارې چليدلې چې داکشتۍ به اکثره وخت دهوادموافق کيدوپه‬
‫انتظازکې وې ‪.‬داجناسو په حمل اونقل کې دغه ذريعي دسست رفتارۍ نه عالوه غيرې محفوظې‬
‫هم وي‪ .‬ددې لپاره اجناس په آساني سر ه ديوځاي څخه بل ځاي ته نشوانتقاليدلي‪ .‬همدغه وجه‬
‫وه چې ددنياپه بعضې ملکونوکې به اجناس ډيراوارزانه وواوپه بعضې ملکونوکې به اجناس لږ‬
‫اوقيمته ول‪ .‬دحمل اونقل دسست رفتاري وسيلوپه وجه په دمصيبت په وخت کې يوهيواددبل‬
‫هيوادسره هيڅ رنگه کومک نشوکولي‪ .‬په موجوده وخت کې دساينسي اختراعاتوپه وجه نه‬
‫يواځې داجناسوپه پيداوارکې اضافوالي راغلي بلکې دتگ راتگ اودمالونوپه انتقال کې نوې‬
‫نوې آسانتياوې هم منځته راغلي دي‪ .‬په اول وخت کې په دڅوسوه ميلوفاصلې طۍ کولولپاره‬
‫ډيرې ورځې پکاروي ليکن اوس دتگ راتگ دومره تيزرفتاره وسايل پيداشويدي چې هماغه‬
‫فاصله په څوساعتونوکې طۍ کولي شو‪.‬دهمدغو حملونقل وسايلوپه وجه ټوله نړي کوچينې‬
‫شويده اوديوکلي حيثيت يې غوره کړيده‪ .‬دحمل اونقل دجديدو وسايلوپه وجه انسان ددې قابل‬
‫شويدي چې هغه دحمل اونقل په الرکې په ټولوخنډونوباندې غالب شي اوخپل کاروبارجاري‬
‫وساتي‪ .‬دمؤلداومصرف کوونکي ترمنځ فاصله کې اوس کومه مسله نده پاتې شوي‪ .‬کوم‬
‫په آساني سره‬ ‫اجناس چې ددنيا په مختلفوبرخوکې توليديږي هغه‬
‫موجوده وي‬ ‫ديوځاي څخه بل ځاي ته ليږدول کيږي چيرته چې تقاضاورته‬
‫اواقتصادي‬ ‫ددې لپاره دانتقاالتووسايل ديوهيواددصنعتي‪ ،‬تجارتي‬
‫پرمختيالپاره مهم کرداراداء کوي‪.‬‬

‫دغوره انتقاالتوخصوصيات ‪ :‬دغوره انتقاالتي وسيلوالندې خصوصيات بيان شويدي‪.‬‬

‫‪ .1‬آرام ورکوونکي‪ :‬نوې اومدرنه انتقاالتي وسايل آرام اوپرسکونه دي ‪.‬خلک په آساني سره‬
‫اوپه آرام ډول ديوځاي څخه بل ځاي ته سفرکولي شي‪.‬‬
‫‪ .2‬محفوظه (خوندي)‪ :‬دانتقاالتي وسايلودوهم ښه والي دادي چې داخوندي دي يعنې اجناس‬
‫ديوځاي نه بل ځاي ته په رسولوکې نقصان نه بچ وي‪.‬‬
‫‪ .3‬تيزسرعت‪ :‬انتقاالتي وسايل بايدنه يواځې خوندي وي بلکې تيزرفتاره هم وه اوسې ‪.‬په اوس‬
‫وخت کې دوخت اهميت ډيرزيات شويدي ددې لپاره ضروري ده چې داموالواواجناسوانتقال‬
‫په سرعت سره صورت ونيسي ترڅوتجارت وده وکړي‪.‬‬
‫‪ .4‬کم قيمته‪ :‬دانتقاالتي وسايلودارزاني په وجه داموالواواجناسو انتقال نه يواځې په کم قيمت‬
‫ترسره کيږي بلکې داجناسوانتقال په زيات مقدارسره ترسره کيږي اودمستهلکينوضرورتونه‬
‫په ښې طريقې سره پوره کيږي‪.‬‬
‫‪ .5‬هروخت جريان درلودل‪ :‬دانتقاالتوغوره وسيله هغه ده چې هروخت جريان ولري اوپه هغې‬
‫کې هيڅکله هم څه خنډواقع نشي ترڅودژوندکاروبارجريان ولري ‪.‬‬
‫‪ .6‬الس رسي درلودل‪ :‬دانتقاالتوغوره وسايلويوخصوصيت دادي چې هغې ته هروخت الس‬
‫رسي ممکنه وي‪.‬‬
‫‪ .7‬دشتون ځاي ‪ :‬دنوي انتقاالتي وسايلودشتون ځاي ښه په کاردي ‪.‬دښه شتون ځاي څخه‬
‫مقصددادي چې دغووسايلوته سامان رسول اوحاصلول آسان وي‪.‬‬
‫‪ .8‬اقتصادي پرمختگ ‪ :‬دانتقاالتووسايل بايدپرمختللي اوجديدوي ترڅودهيوادپه اقتصادي‬
‫پرمختگ کې اضافوالي راولي‪.‬‬
‫دانتقاالتي وسايلو قسمونه ‪ :‬په دې قسمه انتقاالتي وسايلوکې الندي قسمونه شامل دي‪.‬‬
‫__ځمکني‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪22‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫__سمندري‬
‫__هوايي‬

‫دانقاالتوځمکني وسايل ‪:‬دځمکې له الري دسامان په حمل اونقل کې الندي وسايل استعماليږيي‪.‬‬
‫‪ .0‬الري گاني اوموټرونه‬
‫‪ .１‬دريل پټلي‬
‫‪ .２‬پايپ الين‬

‫الري گاني اوموټرې‪ :‬الري گاني اوموټرې دساينسي پرمختگ اختراع ده ‪.‬پدې اختراع سره‬
‫دکاروبارمالک اودمستهلک ترمنځ فاصله تقريبًا ختمه شويده ځکه چې دالرۍ اوموټروپه ذريعه‬
‫په دروندمقدارسره مالونه نوروځايونوته په آسانې سره انتقاليږي‪ .‬دانتقال دغه وسيله دريل گادي‬
‫څخه هم غوره ده ځکه چې الرۍ اوموټردتاجردوکان ته په آساني سر ه رسيدلي شي ليکن ريل‬
‫گاډي په صورت کې سامان دريل ستيشن ته دراوړلولپاره خرگاډي ‪،‬موترياالرۍ استعمال‬
‫ضروري دي ‪.‬ددې نه عالوه دريل گاډي په ذريعه سامان ليږدولولپاره ډيرزيات کاغذي کاروايي‬
‫ته ضرورت دي‪.‬‬
‫غټوغټوکاروباري ادارودمال دانتقال لپاره خپل موټرونه اوالرۍساتلې وي چې ددې په وجه نه‬
‫يواځې داچې داجناسوپه انتقال کې په مصارفوکې پس اندازکيږي بلکې دترانسپورت ايجنسيونه هم‬
‫ورته حاصليږي ‪.‬داجناسودبسته بندې په مصارف کې هم کمي کيږي‪ .‬داجناسوداشتهارپه‬
‫مصارفوکې هم کمي راځي ‪.‬ځکه چې داجناسومتعلق اشتهارپه الرۍ اوموترباندي لگول کيږي‬
‫‪.‬دمثال په ډول دادوياتوکمپني خپل دادوياتواشتهارپه هغوموټرونونصبوي چې پرچون فروشانوته‬
‫ريل گاډي‪ :‬دبخاراختراع نه وروسته ريل گاډي جوړشو‪ .‬نن په جديد‬ ‫ادويات توضيح کوي‪.‬‬
‫دورکې دځمکني انتقاالتي وسيلوکې ريل گاډوته مهم مقام حاصل دي‪ .‬دريگاډي روانيدولپاره‬
‫دريل پټليوغزول پکاردي چې په ميداني عالقوکې خوآسان کاردي ليکن په غرنيوعالقوکې‬
‫دپټليوغزول نه يواځي مشکل کاردي بلکې قيمتي هم دي ‪.‬خونن سبا څه ناڅه دنوي تکنالوجۍ‬
‫څخه په استفادي سره دغه ستونزې حل شوي دي‪ .‬دريل گادي په واسطه اجناس اواموال په‬
‫ډيرزيات مقدارسره ديوځاي څخه بل ځاي ته په ډيرکم مصرف سره انتقاليږي‪.‬‬

‫پايپ الين ‪:‬دنوي تکنالوجي په اساس دمايعاتوادنتقال لپاره پايپ الينونوڅخه په ډيره مدرنه طريقه‬
‫استفاده شوي ده ‪ .‬دمايع اجناسواوگيس دانتقال لپاره دټولونه غوره وسيله پايپ الين دي ‪ .‬ددې‬
‫انتقاالتي وسيلي دټولونه مهم خصوصيات په الندي ډول دي ‪.‬‬
‫‪ ‬پايپ الينونه په آساني سره غزول کيږي ددې لپاره دالروياسرکونواونوروجوړولوضرورت‬
‫نشته ‪.‬‬
‫‪ ‬پايپ الينونه دمايعاتودانتقال لپاره داعتمادوړوسيله ده‪ .‬په باران ‪،‬تندر‪،‬واوره اوشديدموسم کې‬
‫نوري ټولي وسيلې متاثره کيږي ولې پايپ الين نه متاثره کيږي‪.‬‬
‫‪ ‬پايپ الين دانتقال تيزرفتاره وسيله ده ‪ .‬ددې په ذريعه مايع اجناس يعنې تيل اوگيس په‬
‫ډيرسرعت سره ديوي څاي څخه بل ځاي ته انتقال کيداي شي‪.‬‬
‫‪ ‬دپايپ الين په ذريعه دتيلواوگيسودانتقال لپاره ددومره کاغذي کاروايي ضرورت نه وي لکه‬
‫څرنگه چې دريل گاډي اوبحري بيړيوپه ذريعوکې داجناسوانتقال لپاره وي ‪.‬‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪23‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫‪ ‬مايع اجناس مثًال دڅښلواوبه ‪،‬گيس ‪،‬پټرول ‪،‬ډيزل اونورودانتقال لپاره دانتقال داوسيلې په‬
‫پراخه پيمانه استعماليږي ‪،‬اوددي ذريعې په مرسته دخلکوکورونوته دڅښلواوبه اوگيس په‬
‫ډيره ښه طريقه انتقاليږي‪.‬‬
‫دانتقال سمندري وسيلې ‪ :‬پدې ترانسپورت کې دمختلفوبيريوڅخه استفاده کيږي‪ .‬چې دنړي په کچه‬
‫دلويوبيړيواودملي اقتصادپه کچه سيندونو‪،‬جهيلونواوبحري سواحلوکې دکوچينيوبيړيوپه وسيله‬
‫فعاليت کوي‪ .‬پدې ترانسپورت کې اوس دمختلفونوعه ماشيني بيړيوڅخه استفاده کيږي چې‬
‫تيزسرعت اوزيات دروندبارو وړلووړتيالري اوداټول پرمختگ دنوې تکنالوجي په اساس‬
‫دترانسپورت په ټولوبرخوکي رامنځته شوي ده ‪.‬همدارنگه دبحري بيړيوڅخه په زياته اندازه‬
‫دنفتواوخاموموادوليږو لپاره استفاده کيږي‪ .‬دبحري حيواناتوښکار‪،‬دمعدني موادوالسته راوړل‬
‫اودبيړيوڅخه دنظامي اهدافولپاره هم استفاده صورت نيسي ‪.‬اوددغي الري څخه هغه ملکونه چې‬
‫دبحرسره تړاولري زيات خارجي اسعارترالسه کوي‪.‬‬
‫هوايي ترانسپورت ‪:‬دنوي عصري تخنيک په مرسته نن سبا دترانسپورت په دغې برخه کې زيات‬
‫پرمختگ ترسترگوکيږي ‪.‬دلويوجيټ الوتکوپه رامنځته کيدوسره ددغه ترانسپورت اهميت الپسې‬
‫زيات شوي دي‪ .‬اودغه ترانسپورت ځينې خصوصيات په الندې ډول دي‪.‬‬
‫‪ ‬ديوهيوادنه بل هيوادته داجناسوليږلولپاره داوسيله غوره ده‪.‬‬
‫‪ ‬دزرخرابيدونکي اوضايعې کيدونکي اجناسولپاره غوره اومناسبه ترانسپورت ده‪.‬‬
‫‪ ‬په نړيوال تجارت کې داجناسودانتقال لپاره په زياته اندازه همدغه وسيله استعماليږي ‪.‬‬
‫‪ ‬دادټولونه تيزرفتاره انتقاالتي وسيله ده ‪.‬ددې په مرسته دمختلفوهيوادونوترمنځ فاصلې لنډې‬
‫شوي دي‪.‬‬

‫مخابرات ‪Communication‬‬
‫دمخابراتو‪ communication‬مطلب دخبررسول اواړيکه ټينګول دي ‪،‬په مخابراتي وسايلوکي‬
‫ټولې هغه وسيلې شاملي دي چې دپيغامي رسولواوخبررسولولپاره استعماليږي‪ .‬داچې مخابرات‬
‫دخپلې ابتدايي حالت څخه دتکنالوجيکي پرمختگ له امله اوس ډيرپرمختللي شکل ځانته غوره‬
‫کړي نودهغې داسعمال هم په مختلفومعامالتوکې څوچنده زيات شوي ده ‪.‬‬
‫مثًال‪ :‬نن سبا مبايل ياگرځنده تيلفون هغه تکنالوجيکي وسيله ده چې مختلفې وظيفې په لږوخت‬
‫کې په ښه توگه اجراکوي‪.‬‬
‫څرنگه چې امکانات اووسايل زمونږ دخواهشاتوپه وړاندې محدوددي نودتکنالوجي څخه په‬
‫ښه توگه استفاده کولي شي چې تريوانداې پورې زمونږي خواهشاتوته ځواب ووايي‪ .‬لکه په‬
‫تجارتي معامالتوکې دمبايل اوانټرنيټ څخه استفاده نړيوال تجارت ته يوه نوې بڼه وړکړي‬
‫‪.‬اوهغه تجارتي معاملې چې به مخکې په پوستي يادخط پواسطه ترسره کيدې اوس په ډيرلږ‬
‫وخت کې دانټرنيټ اومبايل په ذريعه ترسره کيږي ‪.‬اودتگ راتگ مصارفوڅخه مخنيوي کيږي‬
‫چې دادجنس دتمام شد په قيمت هم اثرلري ‪ .‬خلص داچې ددغه سکتورپه مرسته نړي اوس‬
‫سره داسې نښلول شوي چې دنړيوال کلي شهرت يې ځانته غوره کړي ‪ .‬اوهرڅوک کولي شي‬
‫چې په څودقيقوکې دنړي دهرگوټ څخه ځان خبرکړي ‪.‬‬
‫مخابراتي وسيلې ‪Means of Communication‬‬
‫پدې برخه کې الندې وسيلې شاملې دي‪.‬‬
‫‪ .1‬تيلېفون‬
‫‪ .2‬ټيلکس‬
‫‪ .3‬وايرليس (بيسيم)‬
‫‪ .4‬فکس‬
‫‪ .5‬موبايل اوانټرنيټ‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪24‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫تيلي فون ‪ : Telephone‬تيلي فون دسکاټ لينډاوسيدونکي (اليگزنډرگراهم بيل) اختراع ده‬
‫‪.‬گراهم بيل گونگواوکنړوماشومانوته درس ورکولو‪.‬هغه پدې اصولوباندې ډيرښه پوهيده چې‬
‫دآوازڅپې دغوږپردوسره ټکرکوي اوديوځاي څخه بل ځاي ته رسيږي ‪،‬دقدرت ددې اصولوپه‬
‫نظرکې نيولوسره هغه په ‪ ١٨٧٧‬کال کې دتيلي فون په جوړولوکې کامياب شو‪ .‬تيلي فون‬
‫دکاروباري ادارولپاره ډيرگټوردي‪ .‬همدغه وجه ده چې داډيره کمه موده کې ډيرمقبول شو‪.‬‬
‫دتيليفون په واسطه دفاصلولرې والې ختم شوېدې‪.‬په دوه مختلفو ځايونوکې ناست افراددتيليفون‬
‫په واسطه په خپل منځ کې خبرې اترې کولې شي‪.‬ددپه ذريعه يوتاجرپه خپل کورکې‬
‫دهيواددمختلفومنډيګانوڅخه تازه نرخونه السته راوړي اوداجناسودپيرودلواوپلورلوتړون‬
‫کوي‪.‬دتيليفون په واسطه کاروباري اشخاص داجناسونوې تقاضااونوې منډيګانې تالش کوي‬
‫اوکاروبارته پراختياورکولۍشي‪.‬‬
‫تيليفون صرف دتجارت دپرمختګ اوپراختيالپاره داهميت وړنه دې بلکې دادسرکاري‬
‫دفترونولپاره هم ډير ګټوردې‪.‬دتيليفون نظام دخط اوتارڅخه غوره دې چې الندې وجوهات لري‪:‬‬
‫‪ .a‬دتيليفون په واسطه په مستقيمه توګه بل شخص سره دخبروکولوموقع السته راځي‪.‬‬
‫‪ .b‬په تيليفون کې دخبروکولو لپاره دالفاظو په تعدادباندې کومه پابندي نه وي خوپه تارکې‬
‫کوشش کيږي چې پيغام مختصر وي ځکه چې پدې باندې مصرف دالفاظو دتعدادپه‬
‫حساب سره راځي‪.‬‬
‫‪ .c‬دتيليفون په واسطه پيغام دخط اوتارپه نسبت زررسيږي‪.‬‬
‫‪ .d‬په خط اوتارکې کومه نقطه په غوره توګه نشي واضح کيدې ليکن په تيليفون کې هره‬
‫نقطه په آسانې سره واضحه کيدې شي‪.‬‬
‫ټيلکس(‪:)Telex‬ټيلکس دپيغام رسولويوه تيزرفتاره وسيله ده چې دهغې په واسطه دپيغام‬
‫ليږلو لپاره دټايپ ماشين په شان يوقسم ماشين استعماليږي‪.‬کله چې ددې ماشين په واسطه کوم‬
‫بل ځاې ته کوم پيغام ليږل کيږي نودپيغام ليږونکي په دفترکې په ماشين باندې پيغامات‬
‫دکاغذپرمخ پرنټ کيږي او همدغه پيغامات په همدې ډول ماشين باندې په هغه دفترکې‬
‫دکاغذپرمخ دوباره پرنټ کيږي چيرته چې پيغام رسول مقصودوي‪.‬هغه تجارتي ادارې چې‬
‫دهغوي کاروبارډيرپراخه وي اودهغې دهيوادپه داخل کې اودهيوادڅخه دباندې ډيرې څانګې وي‬
‫نوهغوي دپيغام رسولو لپاره اکثره همدغه وسيله استعمالوي‪.‬‬
‫وايرليس(بيسيم) ‪ : Wireless‬دوائرليس مطلب دي دتاريا سيم نه بغير‪.‬وائرليس نعنې دبې تاره‬
‫پيغام رسونې نظام دۍ چې دهغې لپاره دپيغام ليږلولپاره دتيلي فون په شان دکوم ارتباطي‬
‫تاروغيره ضرورت نوي‪ .‬بلکې يوماشين چې هغې ته وائرليس واېې دهغې په واسطه کوم بل‬
‫ځايي ته پيغام ليږل کيداي شي‪.‬‬
‫فکس ماشين ‪: Fax Machine‬دتکنالوجيکي اختراعاتوپه لړکې فکس ماشين ديوځاي څخه‬
‫بل ځاي ته دپيغام رسولوجديدترين ماشين دي‪.‬ددې ماشين په مرسته پيغامونه کټ مټ په اصلي‬
‫شکل کې بل ځاي ته فوري ليږل کيږي ‪.‬دفکس ماشين دتيلفون سره رابطه وې کله چې‬
‫يوشخص يااداره کوم بل شخص يا ادارې ته کوم پيغام فکس کول غواړي نوهغه اول په تيلفون‬
‫باندې رابطه کوي اوهغه خبروي چې هغه کوم پيغام يااسناد دفکس له الري غواړي ‪.‬بياچې کوم‬
‫پيغام يا اسنادفکس کوي نوهغه په فکس ماشين کې اچول کيږي ‪،‬دغه پيغام يا اسنادبالکل‬
‫داصلي کاپۍ په شکل بل فکس ماشين کې په فوري توگه ظاهريږي اوترالسه کيږي‪ .‬دفکس‬
‫ماشين په واسطه پيغامونه دهيواد نه دباندې هم فکس کيداي شي ‪.‬‬
‫موبايل تيلي فون ‪: Mobil Phone‬موبايل فون دتيلفون جديد ترين شکل دي ‪.‬چې دنوې‬
‫تکنالوجي په اساس يي دومره پرمختللي شکل ځانته غوره کړي چې په يووخت کې مختلفو‬
‫نوعه کارونه ترې اخيستل کيږي لکه راديو‪،‬تلويزون‪،‬انټرنيټ ‪،‬عکس اخيستني ‪،‬فلم برداري‬
‫اوداړيکوتينگول اوداسې نور‪.....‬‬
‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪25‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫اوبل داچې ددې ذريعې څخه په هروخت هرځاي کې استفاده کيږي ځکه چې داپه کوم خاص‬
‫ځاي يا عمارت کې نصب نه وي بلکې چيرته چې اسعمالوونکي ځي دغه فون دهغه سره وي‬
‫اوهغه چې په هرځاي کې وغواړي دنوروافرادوسره اړيکې تينگولي شي‪.‬‬
‫انټرنيټ ‪ : Internet‬انټرنيټ دمخابراتويوه جديده اودټولونه دتيزسرعت واال وسيله ده‬
‫‪.‬دانټرنيټ پواسطه تجارتي اوصنعتي اداري هرقسم معلومات حاصلولي شي‪ .‬دانټرنيټ پواسطه‬
‫کاروباري معاملي په څوسيکنډونوکې طې کيږي ‪.‬انټرنيټ دميليونونووړو وړو شبکونتيجه ده‬
‫‪،‬دغه شبکې دولتي ‪،‬دفاعي ‪،‬ټولنيزي تجارتي اوتعليمي اداروجوړې کړي ‪،‬انټرنيټ‬
‫کمپيوټردتيلفون تاورنو‪،‬مخابراتي سياوراوکيبل په ذريعه سره نښلول کيږي ‪ .‬دانټرنيټ په‬
‫استعمال سره دنيا ديونړيوال کلي ‪ Global Village‬شکل اختيارکړي ‪)٧( .‬‬

‫‪ )٧(٧‬حسين ‪،‬خادم‪،‬اصول تجارت ‪،‬پاکستان‪، ٢٠٠٦،‬ص‪١٩٧_١٧٣،‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪26‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫نتيجه گيري‬
‫لکه څنگه چې تکنالوجيکي تغيرات په وسيع مفهوم سره داقتصادي پرمختيا اصلي عامل په‬
‫توگه شمارل کيږي ‪ .‬نودتکنالوجيکي تغيراتوتاثيرات تدريجي شکل نلري بلکې دفعتًا يولوي‬
‫تحول رامنځته کوي ‪.‬‬
‫دنوي تکنالوجي جذب دتوليد په زياتوالي اواقتصادي پرمختيا کې ډيره مرسته کوي ‪.‬کچيرته‬
‫دتکنالوجي څخه په مؤثره توگه اودضرورت مطابق کارواخيستل شي نوبې له شکه دملک‬
‫اقتصادي حالت اودخلکواقتصادي وضعه مخ په ښه کيدوکيږي اودخلکولپاره دکارنوي ساحې‬
‫رامنځته کيږي جې دې سره دخلکوعايدسطحه لوړيږي ‪.‬‬
‫اودعايد په زياتوالي سره دخلکوپس اندازونه هم زياتيږي چې دادسرمايه گذاري لپار ه الره‬
‫هواره وي اوپدې ترتيب دسرمايگذريگانوزياتوالي اودنوي تکنالوجي څخه استفاده دسرمايه‬
‫گذارانولپاره زياتي گټې باعث گرځي چې خپلې سرمايه گذرايوته پراختيا ورکوي اوپه ملک کې‬
‫مختلف نوعه اجناس توليديږي ‪.‬چې داپه وارداتواوصادراتوباندي هم اغيزي کوي ‪.‬يعني‬
‫صادرات زياتيږي اوواردات کميږي چې پدې ډول خارجي اسعارهم داخلي ملک ته په الس‬
‫ورځي چې داټول دپرمختيا اوترقي په لور يو گام ده چې دتکنالوجي داستمعال په وجه رامنځته‬
‫کيږي ‪.‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪27‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫وړانديزونه‬
‫‪ )I‬دنوي تکنالوجي څخه بايد دضرورت مطابق استفاده وشي ځکه چې پرمختللي‬
‫اوپرمختيايي هيوادونوترمنځ دپرمختگ زياته فاصله وجودلري نوهغه تکنالوجي چې‬
‫پرمختللي هيوادونه يي استعمالوي دپرمختيايي هيوادونولپاره مؤثره نه تماميږي ‪.‬‬
‫‪ )II‬بايد دمُو لدينولپاره دتکنالوجي په برابرولوکې دولتونه مرسته وکړي ځينې داسې‬
‫تکنالوجيکي وسايل شته چې مُو لدين يي په اخيستلوقادرند‪.‬‬
‫دتکنالوجى دتغيراتوپه نسبت بايد دتکنالوجي په پراخولو(رواجولو)کې کوښښ‬ ‫‪)III‬‬
‫وشي‪.‬‬
‫دنوې تکنالوجى اوتکنالوجيکي وسايلوپه اړه بايد عامه معلومات ارايه شي‬ ‫‪)IV‬‬
‫اودخلکواذهان دې ته آماده شي ترڅودتکنالوجي څخه په ښه توگه استفاده وشي ‪.‬‬
‫‪ )V‬دتکنالوجى څخه بايدديوهيواددملي اقتصادپه ټولوسکتورونوکې دضرورت مطابق‬
‫استفاده صورت ونيسې‪.‬‬
‫پرمختللي هيوادونه اونړيوالي ټولنې بايد دتکنالوجۍپه انتقال کې پرمختيايي‬ ‫‪)VI‬‬
‫هيوادونوته زياته توجووکړي ځکه ددغوهيوادونوپرمختگ دپرمختللوهيوادونولپاره هم‬
‫ضروري ده اوددوى دتوليداتولپاره ښه بازار ده‪.‬‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬
‫‪28‬‬ ‫تکنالوجى اودهغې رول په اقتصادي پرمختيا کې‬

‫‪Technology And it's Role in‬‬ ‫ترتيب کوونکې‪ :‬شجاع هللا (اماني)‬
‫‪Economics Development‬‬