‫لوړو زده کړو وزارت‬

‫لغمان پوهنتون‬
‫کرنې پوهنځی‬
‫کرنیز اقتصاد او پراختیا څانګه‬

‫‪Capital in agriculture‬‬

‫ترتيبوونکی‪:‬عمران خان‬
‫الرښود استاد ضیاءالرحمن راسخ‬
‫سیمینار‪ ,‬استاد‪:‬شعبان‬
‫زده کړیزکال ‪۱۴۰۲.................................................................................‬‬

‫أ‬
1
‫ډالۍ‬

‫‪2‬‬
 ‫لړلیک‬

‫مخ‬ ‫عنوانونه‬
‫سریزه ‪‌.............................................................................................................................................‬ج‬
‫د کرنېزې پانګونې اهمیت‪۱........................................................................................................................‬‬
‫په کرنه کې د پانګې جمعه کول او کنټرول ‪2.....................................................................................................‬‬
‫سپما څه شي ده؟ ‪3..................................................................................................................................‬‬
‫د کریډیټ مفهوم او په کرنه کې د هغې اړتیا ‪4...................................................................................................‬‬
‫‪4........................................................................................... Concept and need for agricultural credit‬‬
‫د کرنېزه کریدېتونو لپاره اړتیاوي‪5.............................................................................................................. :‬‬
‫د کرنېزه تولیداوتو په پراختیا کې د کریدېت رول ‪6..............................................................................................‬‬
‫په کرنه کې د کریدېت ستونزې ‪8.................................................................................................................‬‬
‫د کریدېت ډولونه او د هغو طبقه بندې ‪10........................................................................................................‬‬
‫‪10...................................................................................................... Classification of credit or loans‬‬
‫دوخت په اساس(‪11.......................................................................................................... )based on time‬‬
‫د کرنېزه کریډیټ سرچېنې ‪12.....................................................................................................................‬‬
‫د کرنېزه تمويل مفهوم ‪13..........................................................................................................................‬‬
‫‪13...................................................................................................... Concept of agricultural finance‬‬
‫د کرنې مالي ستونزې او حل الرې ‪14...........................................................................................................‬‬
‫‪14.................................................................................... Agricultural financial problems and solution‬‬
‫پایله ‪15..............................................................................................................................................‬‬
‫سپارښتنې ‪16.......................................................................................................................................‬‬
‫ماخذونه ‪17........................................................................................................................ References‬‬

‫‪3‬‬
 ‫سریزه‬
‫د تولید لپاره پولی پانګه او م الي وس ایل ل ومړنی ض رورت دې‪ ،‬پ ه ت یره بې ا د ک رنې س کتور د تولی دې‬
‫عواملو د تهیې او تدارک لپاره مالي منابعو او سرچېنو ته اړتیا ده‪ .‬په وروسته پ اتې هیوادون و او پ ه ت یره‬
‫بېا په افغانستان کې چې په سلو کې له پنځه شپیته څخه تقریبا ً زیات وګړی پ ه کرن ه او م ال داري ب وخت‬
‫دې‪ .‬بزګران او مالداران د تولیدې وسایلو په چمتوکولو او په الزم ډول په کار اچولو کې س تونزه ل ري‪ .‬د‬
‫ک رنې د س کتور کې پانګ ه اچون ه او پ ه دغ ه س کتور کې تولی د او م دېریت کول و پروس ه پ ه م ایکرو‬
‫ایکانومیک بحث کې راځي‪ .‬د کرنې په س کتور کې پانګون ه د تولی د او کارمون دنی د ودې الم ل ګ رځی‪،‬‬
‫دې ته په پام س ره چې ډی ر کرن ېزه فعالیتون ه پ ه کلی و او س یمو کې ت ر س ره ک ېږي‪ ،‬پ ه دې برخ ه کې د‬
‫پانګونې پراخیدل به په کلیو او سیمو کې په د کار زمینه برابره کړي او ښارونو ته په د کلیو له کډه کول و‬
‫څخه مخه ونیسي‪ ،‬له همدې امله‪ ،‬دا خورا مهمه ده چې هغه فکتورونه وپیژنی چې په کرن ېزه س کتور کې‬
‫په پانګه اچونه اغیزه کوي او د پانګونې پالیسي لپاره مناسبې پالیسي غوره کړي‪ .‬ددې څیړنی د پ ایلې پ ر‬
‫بنسټ‪ ،‬د کرنېزو فعالیتونو د ګټو شاخص په دې برخه کې د پانګونې په هڅولو کې ت ر ټول و ل وې اغ یزي‬
‫لري‪ .‬په دوهم پړاو کې د کرنې سکتور ته د بانکونو له خوا ورکړل شوی پورونه هم د کرنې د سکتور په‬
‫برخه کې لوی اغیزی لري‪.‬‬
‫د مخ پر ودې هیوادونو د کرنې په س کتور کې مح دوده پانګ ه اچون ه د تولی د د کمښ ت الم ل ش وی‪ ،‬چې‬
‫ډیری په دې باور دې چې وروستی خوراکې بحران یو المل د کرنې پ ه س کتورکې د پ انګونې زی اتوالي‬
‫او د خوراکې توکو د تولید کمښت او د بېولوړوالي‪ .‬شاید په کرن ېزه س کتور کې د پ انګونې د روک ود ت ر‬
‫ټولو مهم عامل د هغې محدودې ګټې او په دې برخه کې د بزګران و او تولی دونکو ت رمنځ دپ انګې کمښ ت‬
‫دې‪.‬د خوراکې تو کو د بېو د ټیټوالي او د کرنېزو توکو د بېو لوړوالي لپ اره د دوي هڅی پ ه حقیقت کې د‬
‫دې المل ګرځي چې په مخ پر ودې هیوادونو کې کرنېزه فعایتونه له نورو ګاروبارونو سره براب رې ګ ټې‬
‫ونه ل ري او د ګ ټې د نش توالي الم ل ش ي‪ .‬د ک رنې پ ه س کتور کې پانګون ه پ ه دې برخ ه کې د تولی د او‬
‫کارموندنې د ودې المل ګرځي او له نورو اقتصادي فعلیتونو سره د تړاو له امله هم پ ه ن ورو س کتورونو‬
‫کې د تولید او کارموندنې له ودې سره مرسته کوي‪.‬‬

‫په درنښت صدیق هللا حقمل‬

‫د کرنیز اقتصاد او پراختیا څانګې د څلورم صنف محصل‬

‫‪4‬‬
 ‫د کرنیزې پانګونې اهمیت‬
‫سرمایه د تولید د عامل په توګه هیچ تعارف ته اړتیا نه لري په تولیدي هڅو کې سرمایه مهم رول‬
‫لوبه وي او په صنعت کې د ګړندې ودې لپاره ډیرموثرعامل‪.‬‬
‫پانګه معمال د تولیدي وسایلو په توګه پیژندل کېږي يوازی د اقتصادي انګیزو ځمکې او کار په ځواب کې‬
‫تولیديږی‪.‬‬
‫د پانګې تعریف‪ :‬پانګه د تولید د څلورګونو سرچینو څخه یوه مهمه او کلیدي سرچینه ده چې پانګه د‬
‫شتمنی هغی برخی ته ویل کیږی چې د تولید لپاره کارول کیږی‪.‬‬
‫پانګه اچونه د هر هیواد اقتصادي ودې او پرمختګ یو له مهمو عواملو څخه‪.‬په بېالبېلو اقتصادي‬
‫برخو کې د پانګونې په منځ کې د کرنې په سکتور کې ځانګړی موقیعت او اهمیت لري‪.‬ځکه چې په‬
‫کرنېز سکتور کې پانګونه د خوراکې توکو او نورو کرنېزو محصوالتو د تقاضا د پرالپسی زیاتوالي له‬
‫امله په دې برخه کې د تولید او کار موندنې د ودې المل کېدای شي‪ .‬پانګونې د لومړي توب په اړه د‬
‫چارواکو د ټینګار له مخې په دې برخه کې اړينه بریښي چې د پانګونه د پراختیا په موخه د مالتړ صندق‬
‫د رامنځته کوي‪.‬‬
‫د کرنې په سکتور کې پانګونه په دې برخه کې د تولید او کارموندنې د ودې المل ګرځي او له نورو‬
‫اقتصادي فعلیتونو سره د تړاو له امله هم په نورو سکتورونو کې د تولید او کارموندنې له ودې سره‬
‫مرسته کوي‪.‬‬
‫او همدا رنګه د کرنې په سکتور کې پانګونه د محصوالتو د ښه والي او د تولید د موثریت او د کرنې په‬
‫سکتور کې د پانګونې زیاتوالي په کلیوالي سیمو کې بې وزلي او لوږه کموي او د هیواد واک او‬
‫خواراکې خوندېتوب تضمینوي‪.‬کرنېزه پانګونه د فقر او لوږی په له منځه وړلو کې مهم رول لوبوي‪.‬‬
‫کرنېزه پانګونه د محصوالتو د ښه والي او د تولید د موثریت او د کرنېزه پایښت لپاره خورا مهم او‬
‫اغیزمن عنصر ده‪ .‬د کرنېزه پانګونې زیاتوالي د بې وزلي او لوږی په له منځه وړلو او په ښاری او‬
‫کلیوالي سیموکې د کارموندنې او د توازن په رامنځته کولو کې مهم رول لوبوي‪.‬په عموم کې‪ ،‬د کروند‬
‫ګرو یا عامه سکتور لخوا په کرنېزه سکتورکې پانګه اچونه د ځمکې تولید لوړه وي‪،‬په بازار کې‬
‫خوراکې توکو ته په اسنه الس رسی‪ ،‬او د خوراکې توکو د بېو په کمولو سره د مصرف کونکو سره‬
‫مرسته کوي (‪ )Alston et al‬په تیرو ‪ ۳۰‬کلونو کې د مخ پر ودي هیوادونو د کرنې په سکتور کې‬
‫محدوده پانګه اچونه د تولیداتو د کمښت المل شوي‪،‬چې ډیری بېا په دې باور دې چې وروستی خورکې‬
‫بحران یو المل د کرنې په سکتور کې د پانګې زیاتوالي او د خوراکې توکو د تولید کمښت او د‬
‫بېولوړوالي‪ ،‬دا خوراکې توکې دې‪ .‬د کرنې په سکتور کې پانګه اچونه‪ ،‬په مخ پروده هیوادونو کې‪ ،‬د‬
‫پانګونې د تشي د ډکولو لپاره د ډیرو محدودېتونو او خنډونوسره مخ دې‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫شاید په کرنېزه سکتور کې د پانګونې د روکود تر ټولو مهم عامل د هغې محدودې ګټې او په دې برخه‬
‫کې د بزګرانو او تولیدونکو ترمنځ دپانګې کمښت دې‪.‬د خوراکې تو کو د بېو د ټیټوالي او د کرنېزو توکو‬
‫د بېو لوړوالي لپاره د دوي هڅی په حقیقت کې د دې المل ګرځي چې په مخ پر ودې هیوادونو کې‬
‫کرنېزه فعایتونه له نورو ګاروبارونو سره برابرې ګټې ونه لري او د ګټې د نشتوالي المل شي ‪.‬د استثمار‬
‫کونکو او کوچنیو بزګرانو لخوا د پنګی راټولو دودېزه مالي بازارونه هم په دې برخه کې پانګونې ته زړه‬
‫نازړه دې ځکه چې د کرنې سکتور ورسره مخ دې‪.‬عصری مالي او بانکې سیستمونه هم نه غواړی چې‬
‫په زراعتی سکتور کې پانګونه وکړي او د سوداګریزه بانکونو د پور ورکولو پروسه د کرنې سکتورته د‬
‫کمې ونډې له امله د اړتیا په تناسب نه ده‪ .‬له همدې امله د کورنیو بدېل سرچېنو محدودېتونه ته په پام سره‬
‫بهرنۍ مستقیمه پانګه اچونه کولی شي مخ پرودې هیوادونو کې د کرنې په سکتور کې تشه ډکه کړي‪ .‬د‬
‫دولت مستقیمه او غیرې مستقیمه پانګه اچونه او همدارنګه د بهرنۍ پانګې اچونې اسانتیا کولی شي د‬
‫کوربه هیواد د کرنې لپاره په بالقوه توګه ګټې رامنځته کړي لکه د کار رامنځته کوله ‪ ،‬د ټکنالوژي‬
‫لیږد ‪ ،‬پانګې او بازارونو ته ښه الس ر سی‪.‬‬

‫په کرنه کې د پانګې جمعه کول او کنټرول‬

‫په کرنه کې د پانګې جمعه کول او کنټرول د ورته ادارو له خوا نه کېږي بلکې د اشخاصو او‬
‫سوداګریزو شرکتونو له خوا ترسره کېږي چې د سپما کولو په حالت کې وي‪.‬د بېلګی په ډول خپل ټول‬
‫عاید نه مصرفوي او د ځان سره یې ساتې‪ ،‬له همدې امله د جمعه کولو سرمایه د اشخاصو مالکېت یا‬
‫انفرادې وي‪.‬‬
‫د ګروپونو لخوا راجع کېږي‪.‬له بلې خوا د پالزمینې کنټرول په فارمونو کې د هغې د کارولو پورې اړه‬
‫لري چې یو فرد یا د افرادو یوه ډله کولی شي پرته له دې چې مالکېت ولري پانګه وکاروي‪ .‬د کرنې د‬
‫پیل راهیسی دا اړینه ده چې کرودنګر د مالکېت پرتله د پانګونې لوي مقدار ولري‪ ،‬او ورته اړینه ده چې‬
‫د پور ورکونکې ادارو څخه پور واخلی په هغه اندازه چې د کروندګر له خوا په رڼاکې غوره شوي‬
‫وي‪،‬مثال پور واخلی‪،‬څومره پور واخلی‪ ،‬او په کومه اندازه پانګونه بېرته وکړي او په خپله د بزګروانو دا‬
‫اندېښنه وي هغه په هر صورت په پور اخستل شوي له ځانه سره لري ‪.‬او داسې کار کوي لکه څنګه چې‬
‫ټوله پانګه د هغه خپله وي‪ .‬د پانګې جمعه کول او د هغې کنټرول دواړه د کرنېزو تولیداتو او نوي میتود‬
‫په معرفی کولو کې مهم رول لري او هغه مرحله مشخص کوي په کوم کې چې په دې ډول کارول کېږي‪.‬‬
‫د کرنې د نوي ټکنالوژي السته را وړل د پرمختللی تخنیکونو د غوره کولو لپاره لويه هڅونه ده‪.‬‬
‫کروندګر باید د وخت او نوي ټکنالوژي د ډول په ټاکلو کې په هوښیاری سره عمل وکړي تر څو السته‬
‫راوړنی ګړندې او کافی وي‪ .‬دا په مستقیم ډول د اقتصاد په وده کې مرسته کوي کوم چې په یوه سلسله‬
‫کې د پانګې او د اقتصادي ودې د الزیاتوالي المل کېږي‪ .‬په دې توګه د پانګې را ټوله ول او د مناسبې‬
‫ټکنالوژي استعمال نه یوازې د کرنې په وده کې مرسته کوي بلکې په ټولنیز ډول اقتصاد ته وده ورکوي‪.‬‬
‫په کرنه کې د پانګې سرچېنې په الندې ډول دې‬
‫د ماليکېنو سپما‬ ‫‪‬‬
‫د فارم چلونکو سپما‬ ‫‪‬‬

‫‪6‬‬
 ‫پورونه‬ ‫‪‬‬
‫د ډالیو‪،‬میراث‪،‬ټولنیز قرار دادونه او د داسې نورو په وسطه‬ ‫‪‬‬

‫سپما څه شي ده؟‬

‫(‪۱‬ـ‪ )۱‬شکل‪ :‬د سپما اړوند تصویر‬

‫سپما هغه پیسو ته اشاره کوي چې د هر فرد یا د کورنی عاید څخه د مصرفي لګښتونو د کمولو‬
‫څخه وروسته پاتې کېږي‪.‬‬
‫او یا هم سپما د عوایدو هغه برخې ته وایي‪ ،‬چې نن یې نه لګوو او د سبا یا بلې ورځې د لګولو او‬
‫کاروبار لپاره یې ساتو‪ .‬سپما یوازې د نغدې پیسو ساتلو ته هم نه وي‪ ،‬هر هغه څه چې نن یې وساتې‪،‬‬
‫سبا ترې ګټه پورته کړي او ژوند مو مخ ته پرې والړشي‪،‬اړتیا مو پوره کړي او دبل احتیاجه مو خالص‬
‫کړي سپما بلل کېږي‪ .‬موږ او تاسې چې کله سپما خبره اوروو لومړني شي مو چې ذهن ته راځي هغه‬
‫بانک دې‪ .‬موږ فکر کوو‪ ،‬چې سپما یعنی په بانک کې د نغدې پیسو ساتل دې‪ .‬او سپما یا ‪ saving‬په‬
‫اصل کې نه مصرف شوي عواید دې هغه که په هر ډول وي او چېرته یې وساتې‪.‬‬
‫سپما یعنی همدا نن په ورځني ژوند کې د ډیر او بې ځایه لګښت مخه نیول‪ .‬هڅه باید وشي چې د کورنۍ‬
‫غړي مو د سپما له ګټو خبر شي او د سپما کولو الرې چارې ورته په ګوته کړو‪ .‬د سپما کچه د عوایدو‬
‫په کچه پورې اړه نه لري کولی شو خپله ورته یوه مناسبه اندازه وټاکوو‪ ،‬د سپما ګټه یوازې موږ ته نه‬
‫بلکې کورنۍ‪ ،‬ټولنې اوهیواد ته رسېږي‪.‬‬
‫نسبتا ً په یوه پرمختللی ټولنه کېدای شي د سپمولو لیوالتیا لپاره ډیر خنډونه شتون ونلري په پرمختللو ټولنو‬
‫کې د خوندې کولو وړتیا هم پیاوړې ده‪.‬او په همدې ډول دوي د خطر سره مخامخ دې‪ .‬د ژوند سطحه یې‬
‫لوړه ده د ځمکې ماليکېنو او د فارم چلونکو لپاره عایدات لوړ دې تر څو دوي وکولی شي پرته له دې‬
‫چې د دوي کچه منفی اغیزه وکړي او سپما وکړي‪ .‬په پرمختللو هیوادونو کې وضیعت خوشحاله‬
‫ده‪.‬خلک ډیر وختونه تنګ نظرونه وړاندې کوي او د ډیرې خواشينۍ سره خپل راتلونکې ته په کتو کې‬
‫پاتې راځي او پایله یې هیچکله د خوندې کولو احساس نه کوي روان او ټولنیز ارزښتونه د خوندې کولو‬
‫لپاره کمزورې هڅونه وړاندې کوي‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫په وروسته پاتې هیوادونو کې د کرنې سکتور ډیر کمزوری ده چې دودېزه ارزښتونه له منځه وړی او د‬
‫لويو هیلو سره خپل ژوند تیره وي‪ .‬په دې هیوادونو کې د سپما کچه ټیټه ده او ځکه د عاید کچه هم ټیټه‬
‫ده په ډیره حاالتو کې عایدات ممکن یوازې د ژوند کولو لپاره بس وي او خلک د سپما کولو وړتیا نه‬
‫لري او نه هم د خطر اخستلو وړتیالري‪.‬‬
‫پور اخستل‬
‫سرمایه د پور اخستلو له الری کېدای شي د کور یا بهر څخه راشي پور ورکونکې به په طبعی ډول په‬
‫کور دننه او بهر کې د سود د نرخ له خوا الر ښود شي‪ .‬د هغو کسانو ترمنځ په سخته سیالی وي چې د‬
‫اقتصاد په نورو سکتورونو کې پانګه اچونه غواړي‬

‫د کریډیټ مفهوم او په کرنه کې د هغې اړتیا‬

‫‪Concept and need for agricultural credit‬‬
‫کریډیټ په لغت کې د یوي التني کلیمې (‪ )crade‬څخه اخستل شوي دې‪ ،‬معنی یې (زه عقیده لرم)ده او‬
‫کریډیټ هم د همدې مفهوم په اساس د اعتبار په معنی راځي‪ .‬د کریډیټ مشخص مفهوم عبارت دې له یو‬
‫مقدار جنس یا پیسې چې په را تلونکې کې د تادېه کولو په اعتبار د یوي منبع یا مرجع څخه اخستل کېږي‬
‫یا کریډیټ د یو مقدار پیسو په مقبل کې د کریډیټ اخیستوونکې د اعتبار د مبادلې څخه عبارت ده‪ ،‬چې له‬
‫کریډیټ ورکونکې څخه تر السه کوي او د یوي مودې څخه وروسته بېرته یې باید واپس کړي‪ .‬کریډیټ‬
‫په حقیقت کې د یو بل شخص یا موسسی د پیسو څخه استفاده کول دې په دې اعتبار او تعهد سره چې د‬
‫تعین شوي بهری (ربحی) یو ځای له ټاکل شوي مودې څخه وروسته بېرته باید ورکړل شي‪ .‬او یا هم‬
‫کرنېزه کریدېټ هغه کریدېت ده چې کروندګر یې د کرنې د سکتور د ودې لپاره ورته اړتیا لري‪.‬‬
‫په کرنه کې کریدېت د یو لړ اقتصادي روابطو د تشکېل کېدو وسیله ده‪ ،‬چې د هغو څخه په استفادې سره‬
‫چې پولی منابع په تدریجی توګه په یو عملیه کې په تولیدي حد کې لګیږی‪ ،‬د پالن سره سم د تولید‬
‫څونورو مراحلو کې د تولید کفایت یا مفیدېت د پراختیا په منظور په کار اچول کېږي‪ .‬د کریدېت مفهوم په‬
‫الندې دری ګونو وظیفو کې نغښتی دې‪:‬‬
‫‪.۱‬د کریدېت د ويش وظیفه‪ :‬دغه وظیفه د کریدېت سرمایې د راټولو او ويش پورې مربوط ده‪.‬‬
‫‪.۲‬د کریدېت د تبادلی وظیفه‪ :‬ددې وظیفی له مخې دولتی بانک یو شمیر قیمتی کریدېت پاڼی چاپ او‬
‫دوران کې یې اچوي چې د طال په وړداندې د بدلولو وړ دې‪ .‬دغه پاڼی اقتصادي دوران ته ور ګډیږی کله‬
‫چې د کریدېت پراختیا او د خلکو برخه اخیستنه د هغه د زیاتوالي سبب شي‪.‬‬
‫‪ .۳‬د کریدېت د کنترول وظیفه‪ :‬دغه وظیفه د کریدېت د سرمایې دوران له وظیفی سره اړیکه لري او د‬
‫اقتصادي دوران اداري برخه کې اهمیت وړده‪ .‬له دې کبله چې پالن شوي اقتصاد کې د پیسو دوران عمده‬
‫تا ً د کریدېت ال الری صورت نیسي‪،‬نو ځکه د کریدېت کنټررول وظیفه تر ټولو همه ده‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫د کرنېزه کریدېتونو لپاره اړتیاوي‪:‬‬
‫د کرنې د څانګې پرمختګ او د اړتیاو د پوره کولو لپاره چې پیسې برابرېږی‪ ،‬هغې ته د کرنېزه‬
‫کریدېتونو نوم ورکول کېږي‪ .‬کلیوالي کریدېتونه د کلیو د پرمتختګ لپاره برابرېږی‪ ،‬نو کرنېز کریدېت د‬
‫کلیوالي کریدېت یوه برخه ده اوس دا خبره پیدا کېږي چې کرنېز کریدېتونه ولی محسوسیږی‪ ،‬نو الندې‬
‫ټکې په پام کې نیسوو‪:‬‬
‫‪.۱‬کرنه موسمي ځانګړتیاوې لري‪:‬‬
‫د کرنېزه محصوالتو تولید معموالً موسمی ځانګړتیاوي لري‪ ،‬د یو موسم ترېدو وروسته حاصل اخستل‬
‫کېږي حال دا چې د تولید مصارف د ټول کال په اوږدو کې موجود وي‪ ،‬نو ځکه د کرنېزو ځانګړتیاوي‬
‫ایجابوي د ذخیره‪ ،‬ترانسکریدېت ‪،‬تخم ‪،‬سری‪،‬د څارويو خوراک‪ ،‬د امراضو او افاتو ضد درملونه ‪،‬‬
‫پروسیس او نور فعالیتونه د تمويل لپاره کریدېت ته اړتیا پیداکېږي او باید تر السه شي‪.‬‬
‫زمونږ په هیواد کې د کر وړ ساحې زیاته برخه په ګذاروي کرنه مشتمله ده په داسې حالتوکې عاید کم او‬
‫کله چې عاید کم شي سپما هم کمېږی‪ ،‬نو چې سپما کمه شي د پانګه ګذاری لپاره پیسې نه وي‪ ،‬نو‬
‫کروندګر موجبور دې‪ ،‬د بېالبېلو اړتیاوو لپاره پیسې تر السه کړي‪.‬‬
‫‪ .۳‬د پالرنیو کریدېتونو تادېه‪:‬‬
‫زموږ د هیواد د کروندګرو په باره کې داسې ويل کېږي‪ ،‬چې په کریدېت کې پیداکېږي په کریدېت کې‬
‫ځوانیږی او په کریدېت کې مړه کېږي او په دوي باندې د پالرنیو کریدېتو نو سره سره کریدېتونو تادېه‬
‫هم وي‪ ،‬نو دوي د کریدېتونو د ادا کولو لپاره نوری کریدېت هم کوي‪.‬‬
‫‪ .۴‬د کرنېزو اړتیاو لپاره‪:‬‬
‫مونږ مخکې دا وښودله چې د کروندګر وسایل او عواید محدود دې لکېن هغوي ته د ځمکو استعمالولو‬
‫څخه او د زراعتی اجناسو د پیدا کولو په خاطر تمويل ته اړتیا پیدا کېږي لکه څرنګه چې کورني‬
‫حیوانات‪ ،‬سری‪ ،‬تخمونه او درمل اخستل کېږي او یا هم د اوبو مصارف ادا کوي او هغوي د فصل‬
‫اخستونکې عواید د یو فصل ورسته حاصلیږی‪ ،‬تر څو دا مصارف تر سره کړي نو دوي کریدېت ته اړتیا‬
‫پیدا کوي‬
‫‪ .۵‬بې ثباتي عناصر‪:‬‬
‫د هیواد په کرنه کې ډیره بې ثباتي موجوده ده لکه سیالبونه‪ ،‬وچکالی چې په داسې حالتو کې کروندګر ته‬
‫خپلو فصلونو او د هغې څخه د حاصلیدونکې عوایدو په هکله هم یقنی نه وي او په ځینی وختونو کې دا‬
‫خبره هم پیدا کېږي‪ ،‬چې په کوم کال عاید په عمومي تو ګه زیات وي‪ ،‬نو د تولید د زیاتوالي په نتیجه کې‬
‫د اجناسو قیمتونه ښکته راځي‪،‬چې دا هم د بې ثباتي یو عنصر دې چې ددې څخه هم کرودنګر ته نقصان‬
‫رسیږی د داسې حالتو سره د مخامخوالي په خاطر کروندګرو ته د تمويل اړتیا پیدا کېږي‪.‬‬
‫‪ .۶‬د محلي سودخورانو په زیاته اندازه سود‪:‬‬
‫کلیو خلک او کروندګر چې د بېالبېلو منابعو څخه سود اخلي او په ځانګړي ډول د محلي سودا خوارنو‬
‫څخه نو په هغوي باندې په زیاته اندازه سود لګیږی‪ ،‬چې ددې زیات سود په نتیجه کې خالص عاید‬
‫کمېږی او کریدېت پرې نور هم پورته کیږي‪.‬‬

‫‪ .۷‬غېری منظم کرنېز مارکېټونه‪:‬‬

‫‪9‬‬
 ‫زمونږ د هیواد مارکېټ ډیر غیرې منظم دې او بې حسابه ډیری ستونزې لري د بېلګی به ډول د ذخیره‬
‫ځایونو کموبود‪ ،‬د پروسیس د ماشينونو نشتوالي‪ ،‬د ترانسپورت سیستم خرابوالي د کرودنګرو او‬
‫مستهلکېنو ترمنځ د کمېشن کارانو او دالالنو نشتوالي نو د دغو مشکالتو او ستونزو په نتیجه کې د‬
‫اجناسو مناسب قیمتونه نه حاصلیږی؛ نو په داسې حالتو کې کروندګر غریب او وروسته پاتې وي؛ نو‬
‫هغوي د کلیو دوکاندارانو‪ ،‬کمېشن کارانو‪ ،‬خپلو خپلوانو‪ ،‬سود خورانو او نورو منابعو څخه کریدېت‬
‫حصلوي‪.‬‬
‫‪ .۸‬نوي تکنالوژی‪:‬‬
‫کله چې کرنه د ګذاروي کرنې څخه مخلوطي او تجارتي کرنې په طرف حرکت کوي؛ نو په کروندو کې‬
‫یوه څه تغیرات رامنځته کېږي لکه اصالح شوي تخمونه‪ ،‬نوي ماشينونه‪ ،‬څاګانی‪ ،‬او امراضو ضد‬
‫درملونه او داسې نور اخستل کېږي‪ ،‬ځکه چې د کروندګرو خپل وسایل محدود وي؛ نو په دې اساس‬
‫کروندګر مجبور دې‪ ،‬چې کریدېت تر السه کړي‪.‬‬
‫‪ .۹‬امراض‪:‬‬
‫په کلیوالي ساحو کې د حیواناتو او نباتاتو لپاره کلینکونه کم وي‪ ،‬او سند لرونکې ډاکټران نه وي؛ نو په‬
‫همدې اساس د زیاتره امراضو عالج هلته په کلیو کې نه کېږي؛ نو دوي ښارونو ته راځي چې په دې‬
‫سره په دوي باندې زیات مصارف راځي او بل دا چې د حیواناتو انتقال ښارونو ته دا هم د زیاتو مصارفو‬
‫المل ګرځي‪ ،‬چې په دې سره کروندګر مجبور دي چې پور ترالسه کړي‪.‬‬
‫‪ .۱۰‬کرنېزه پرمختګ‪:‬‬
‫څرنګه چې په اوسني موسم کې د کرنې سکتور د صنعت حیثیت لري؛ نو د نتیجې په توګه د کروندې‬
‫څخه د تجارتي اساساتو باندې اجناس تولیديږی‪ ،‬په داسې حالتو کې کروندګر اوږدې مودې کریدېتونو ته‬
‫اړتیا لري ترڅو پرمختیایې کارونه ترسره کړي‪ .‬د بېلګې په ډول د ځمکو اصالح کول‪ ،‬د ذخیره خانو‬
‫جوړه ول‪ ،‬د ابېاري نظام اصالح او ښه والي او داسې نور ددې ټولو لپاره کروندګر کریدېتونو ته‬
‫اړتیالري‪.‬‬

‫د کرنېزه تولیداوتو په پراختیا کې د کریدېت رول‬

‫د کرنېزه تولیداتو د انکشاف لپاره د په کرنې سکتور کې د تولید دمشخصاتو په نظر کې نیولو‬
‫سره هڅه کېږي چې د کرنېز تولید ساحه کې اضافی پانګه د هغې په ډیره مؤلد شکل (بڼه) استخدام شي‪.‬‬
‫په کرنه کې د اضافی سرمایې (پانګې) د استخدام چانس په دوه الرو کېدای شي‪:‬‬
‫‪.۱‬د تولید د ساحی د پراخوالي له الری‬
‫‪ .۲‬د تولید د عواملو د تخنیکې ظرفیت د لوړولو له الری‬
‫اساسی هدف یعنی د عواملو د ډیر لوړ تولیدي موثریت تر السه کول هغه وخت مسېر کېږي‪ ،‬چې د هغو‬
‫مولدېت یا تخنیکې کفایت ( د فی واحد عامل تولید موثریت) اعظمی حد ته ورسیږی‪ ،‬چې په دې توګه د‬
‫تخنیکې کفایت مطلوب معیار تر السه کېږي‪ .‬د اقتصادي کفایت له نظره په کرنه کې د سرمایې حدود تر‬

‫‪10‬‬
 ‫هغه معیار پورې اقتصادي او مطلوب ګڼل کېږي چې د هر واحد پانګې څخه تر السه شوي د اضافی‬
‫تولید ارزش د فی واحد پانګې د استخدام د قیمت څخه لوړ یا ورسره مساوي وي‪.‬‬
‫په کرنه کې د اضافی سرمایې حصول عمدتا د دولتی او بانکې کریدېت له الری تر السه کېدای شي‪ ،‬د‬
‫بېلګی په ډول احداث او د کرنې ماشينی کول د کرنېزه بانک د کریدېتونو د استعمال له الری صورت‬
‫نیسی‪ .‬هر یويی په خپل وار د کرنېز تولید د کریدېتونو د استعمال له الری صورت نیسی‪ .‬هر یو یې په‬
‫خپل وار د کرنېز تولید انکشاف کې د کمې او کېفی عمده او اساس رول لري‪ .‬په پالن شوي اقتصادي‬
‫سیستم کې د کریدېت او تمويل انکشافی رول د تولیدي منابعو څخه موثره او پراخې استفادې پورې اړه‬
‫لري‪ .‬یعنی هر څومره چې تمويل منابع انکشاف کوي‪ ،‬هغومره مجموعی تولید زیاتیږي او د تولیدي‬
‫منابعو موثریت هم لوړبېایې په دې سیستم کې د تولیدي عواملو چې د ځمکې‪ ،‬پانګې‪ ،‬مهارتونو او وسایلو‬
‫څخه عبارت دې او په دوه برخو ويشل کېږي اساسی او جریانی‬
‫په یوه تصدې کې په لومړي درجه د سرمایګذاری د موثریت انکشاف او داساسي سرمایو(پانګو) څخه‬
‫مطلوبه استفاده د خاص اهمیت وړ ده‪.‬‬
‫د کریدېت ورکونکې له نظره‪:‬‬
‫کریدېت ورکونکې منابع مخکې د کریدېت له ورکولو څخه الندې ټکې ځان سره ټاکې‪:‬‬
‫‪.۱‬هغه کریدېت چې تهیه کوي یې څه ډول دې؟‬
‫‪ .۲‬کومو اشخاصو یا تصدېو ته ورکړي شي؟‬
‫‪ .۳‬د کریدېت موده څومره ده؟‬
‫‪ .۴‬هغه کریدېت چې چمتو کوي یې ایا د دولت پالیسي سره هماهنګ ده او که نه؟‬
‫‪ .۵‬د ربحی اندازه څومره ده؟‬
‫‪ .۶‬او د کریدېت د بېرته ورکولو شکل په څه ډول دي؟‬
‫د کریدېت اخستونکې له نظره‪:‬‬
‫کریدېت اخستونکې که یوه موسسه وي یا اشخاص وي مخکې له دې چې کریدېت واخلی باید د الندې‬
‫پوښتنو په اړه قاطع تصمیم ونیسي او پوره اطمینان ولري‪:‬‬
‫اول سوال‪ :‬دا دتولیدي ساحی ټاکنې په اړوند د کریدېت اخستونکې د تصمیم په هکله دې‬
‫په دې مفهوم چې کومه تولیدي ساحه پراختیا ومومی(کومه ساحه ډیره موثره ده)که کریدېت اخستونکې‬
‫دهقان وي نو ایا کومه کرونده د اضافی پانګې د جذبولو غوښتنه کوي؟ ایا مالداري؟ مرغداري؟ او یا هم‬
‫نور نباتات‬
‫دوهم سوال‪ :‬دا پوښتنه د ساحې د توسعي د اندازې په هکله ده په دې معنی چې دهقان کومه ساحه د اولې‬
‫پوښتنې مطابق غوره کړي په کومه اندازه پراختیا ورکوي داسې حالت کې باید دهقان نه یوازې دا چې‬
‫باید د پراختیا موندونکې یا توسعه موندونکې ساحې خالص عاید په نظر کې ولري بلکې له دې پلوه‬
‫احتمالي خسارات هم باید په نظر کې ونیول شي‪.‬‬
‫دریم سوال‪ :‬دا پوښتنه د پورتنی تصمیم‪ ،‬عملی کولو وخت پورې اړه لري په دې مفهوم چې دهقان په‬
‫خپل وخت د خپل تصمیم په عملي کولو اقدامم کوي د تصمیم د عملي کولو د وخت ټاکل د تولید د عواملو‬
‫د قیمتونو او د کرنېزه محصوالتو د بېو د پیش بېنی په واسطه صورت نیسی‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫په کرنه کې د کریدېت ستونزې‬
‫په عمومي ډول د خلکو بې سوادې او په خصوصی ډول د کلیوالي خلکو بې سوادې د کرنېزه‬
‫کریدېتونو مرکب پرابلمونه دې‪ .‬د نیمایې نه زیات خلک بې سواده دې چې د فارم کریدېت له منابعو څخه‬
‫بې خبره دې دا منابع په کمه ربحه باندې خدمات عرضه کوي‪ ،‬زمونږ کروندګر په داسې حالت کې نه‬
‫دې‪ ،‬چې د کریدېت د منابعو په اړدوند ښه قضاوت وکړي شي‪ .‬دا منابع نسبا ً خصوصی یا سیمه ایزه سود‬
‫خورته په کمه ربحه باندې کریدېت ورکوي‪.‬‬
‫بل پرابلم چې دې پروتنی حالت ابعاد یې محکم کړي دادې چې که کروندګرو ته د فارم کریدېت رسمي‬
‫منابع معلومی وي د کروندګرو د کمزرو منابعو او امکانات چې رسمي ادرې یې د تضمین په توګه‬
‫غواړی نه شي کولی چې د رسمي منابعو څخه کریدېت واخلی ځکه چې د کریدېت لپاره هغوي یو څه‬
‫تضمین غواړی او دوي نه شي کولی چې تضمین ورکړي‪.‬‬
‫لکېن سمیه ایزه سودخوارن تضمین ته ډیره توجه نه کوي‪ ،‬په ازادو شرایطو باندې کریدېت ورکوي اما په‬
‫لږ وخت کې زیاته ربحه غواړی ځینې وختونه کروندګر دې ته مجبور کوي چې خپل خام فصل خرڅ‬
‫کړي‪.‬‬
‫په بارانی موسم کې کلیوالي خلکو ته نه الس رسی‪ ،‬غیرې کافی ترانسپورټیشن او(‪)communication‬‬
‫کریدېت ورکوونکې اداري په لري پرتو سیمو کې د کریدېت ورکولو څخه نا هیلی کوي او د کریدېت د‬
‫معملی مصارف لوړ وي‪.‬‬
‫د کریدېت ورکوونکو ادارو باندې بل فشار راوړونکې پرابلم دا دې‪ ،‬چې تولیدي کریدېتونه د غیرې‬
‫تولیدي کریدېتونو لپاره استعماليږی‪.‬‬
‫د کریدېت ورکوونکو ادارو د مقابلې یا رقابت د نه موحودېت له امله کرنېز کریدېت ورکوونکو په زیاته‬
‫اندازه ربحه چارج کوي‪ ،‬کوم چې کروندګرو ته غیرې مفیده تمامیږی په لنډ ډول یې الندې یې خالصه‬
‫کوو‪:‬‬
‫‪ .۱‬د بې ثباتي عنصر‪ :‬د بې ثباتي عنصر د هیواد پ زراعت کې دا دې‪ ،‬چې ځمکه غیرې اقتصادي‬
‫کرنه لري‪ ،‬کروندګر په کې بې سواده دې او زیاتره یې عنعنوي کرنه تعقیبوي دا ځکه چې دوي په کرنه‬
‫کې پانګه ګذاری نه لري او علت یې په هیواد کې د فقر زیاتوالي دې او دوي خپل تولیدات نه شي ذخیره‬
‫کولی همدارنګه امراض او افات هم ددې سبب ګرځي‪،‬چې اقتصادي حالت ښکته وغورځوي په پرمختیایې‬
‫هیوادونو کې بانکونه او کریدېتی منابع او کوپراتیفونه هم نشي کوالی‪ ،‬چې منظم ډول کریدېتونه کروندګر‬
‫ته تهیه کړي او که تهیه شي هغه هم ډیرکم وي‪ ،‬نو دغه کمترېنی مالي منابع ډیر تاثیرات غورځوي ځکه‬
‫کروندګر نشي کوالی‪ ،‬چې د طبعی موادو مفیدېت زیات کړي او په ښه نرخ یې بازار ته عرضه کړي‪.‬‬
‫‪ .۲‬د تضمین نشتوالي‪:‬د بزګرانو لپاره ښه تضمین کوونکې نه وي‪ ،‬نو په دې اساس دوي د کریدېت په‬
‫اخستو کې د ستونزې سره مخامخ کېږي‪.‬‬
‫‪ .۳‬غیرې موسساتې کریدېت‪ :‬د هیواد اکثره کروندګر بله الر نلري بغیر له دې ډول کریدېتونو څخه‪ .‬او د‬
‫کروندګرو هغه خپلوان کوم چې د کریدېت محدودې منابع دې هغوي نشي کوالی چې د کروندګر لپاره‬
‫‪12‬‬
 ‫کافی فنډ برابر کړي‪ ،‬دوي یوازې کوالی چې مصرفي کریدېتونه برابر کړي او د ځینی محدوده تولیداتو‬
‫لپاره وي او که وي هم دوي په ډیری سختی پرمختیایې کریدېتونه برابروي؛ نو کروندګر بېا سودخوارانو‬
‫ته مخه کوي او کله چې ددوي څخه کریدېت واخلی؛ او زیاتره خو داسې وي‪ ،‬چې تولیداتو بېرته په همدې‬
‫خرڅوي او سواد خوران بېا دغه تولیدات په ارزانه بېه تر السه کوي؛ نو په دې حالت کې د کروندګرو‬
‫عاید کم او د نورو ستونزو سره الس او ګریوان کږی‪.‬‬
‫‪ .۴‬د کریدېت څخه ناوړه ګټه اخیستنه‪ :‬کریدېت هغه وخت غیرې ګټور تمامیږی‪ ،‬چې په عاید کې‬
‫زیاتوالي رانه شي‪ ،‬کرنېزو ساحو کې زیاتوالي رانشي او نور پرمختګ پکې ونلري زموږ په هیواد کې‬
‫کریدېت تولیدي استعمال کم دې‪ .‬زیاتره کریدېت د کروندګر له خوا اجتماعی او مصرفي اړتیاوي لپاره‬
‫اخستل کېږي او کوم تولید چې رامنځته کېږي هغه هم د اجتماعی او مصرفي اړتیاو په اساس په مصرف‬
‫رسیږی؛ نو ورځ په ورځ په دوي باندې ګریدېت زیاتیږی‪.‬‬
‫‪ .۵‬د کریدېت د اخستلو ستونزمنه پروسه‪ :‬زیاتره کروندګر بې سواده وي او د کریدېت پروسه په اسانی‬
‫سره نشي تکمېلوي او باید په دې هم پوه شي چې دغه کریدېت څومره ربحه لري‪.‬‬
‫‪ .۶‬د کریدېت بېرته ورکول‪ :‬د کریدېت بېرته ورکولو پروسه ډیره بطي ده‪ ،‬څرنګه چې مخکې وويل شو‬
‫کوچنی کروندګر نشي کوالی چې کریدېت دوباره تادېه کړي او مقابل کې کې جایګیرداران د کریدېت‬
‫ورکولو په وخت کې ورسره یو سند السلیک کوي‪ ،‬ترڅو د حاصل ټولو وروسته بېرته دوي ته کریدېت‬
‫تادېه کړي مګر دغه کروندګر بېا په خپل وخت کې دغه کریدېت نشي تادېه کوالی همدارنګه بانکونه او‬
‫کوپراتیف هم د داسې خلکو په لټه کې وي‪ ،‬ترڅو کریدېتونه دوباره تادېه کړي؛ نو هغه کروندګر چې‬
‫کریدېت په خپل وخت نشي تادېه کوالی کریدېت هم نشي اخستالی‪.‬‬

‫د کریدېت ډولونه او د هغو طبقه بندې‬

‫‪Classification of credit or loans‬‬
‫د کریدېت ډولونه د هری ټولنی اقتصادي او اجتماعی شرایطو له مخې فرق کوي‪ ،‬په دې توګه د‬
‫کریدېت ډولونه او دهغوي طبقه بندې په بېالبېلو سیستمونو کې په الندې ډول دې‪:‬‬
‫ازاد بازار اقتصادي سیستم کې‪:‬‬
‫د تولید پر وسایلو د خصوصي مالکېت له امله او په تولید کې د ازاد رقابت له امله د پانګې تراکم په‬
‫خصوصي توګه د شرکتونو په شکل صورت نیسی بناء پردې په دې سیستم کې کرنېز کریدېتونه د مختلفو‬
‫نقطو نظر له مخې طبقه بندې کېږي‪.‬‬
‫د هدف په اساس (‪)based on purpose‬‬
‫دا ډول طبقه بندې هغه هدف پورې اړه لري‪ ،‬چې د کریدېت د کارولو له الری براورد کېږي‪:‬‬
‫‪.۱‬تولیدي کریدېتونه(‪ :)production loans‬دا هغه کریدېتونه دې‪ ،‬چې کروندګرو ته د فصلونو د‬
‫تولید او د تولید د زیاتوالي په خاطر ورکول کېږي‪ .‬دې ته موسمی کرنېز کریدېتونه( ‪seasonal )SAO‬‬
‫‪ agricultural operation‬یا د لنډی مودې ‪short term loans‬یا د فصل کریدېتونه هم ورته ويل‬
‫کېږي‪ .‬دا کریدېتونه ‪۶‬ـ‪ ۱۸‬میاشتو په موده کې دوباره تایه کېږي‪.‬‬
‫‪ .۲‬د پانګې اچونې کریدېتونه(‪ :)investment loans‬دا هغه کریدېتونه دې‪ ،‬چې د وسایلو لپاره‬
‫ورکول کېږي او مؤلدېت یې له یوه کال څخه په زیاته موده ويشل شوي‪ .‬د بېلګی په ډول د تراکتور لپاره‪،‬‬
‫السی پمپونه‪ ،‬ژورې څاګانې‪ ،‬کاری وسایل او داسې نور‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫‪ .۳‬د بازار موندنې کریدېتونه(‪ :)marketing loans‬دا د کرودنګر سره متوسط کریدېتونه دې‪ ،‬ترڅو‬
‫د خرڅالو پرېشانی یې را کمه شي او د مارکېټ لپاره ښه تولیدات عرضه کړي‪ .‬په دې کې کروندګر‬
‫سره ذخیره ځایونو د کرایې په اړوند کومک کېږي‪ ،‬دا کروندګر ته ددې توانایې ورکوي‪ ،‬ترڅو کریدېتونه‬
‫خالص کړي او خپل تولیدات د ښه قیمتونو لپاره ترتیب او تنظیم کړي‪.‬‬
‫‪ .۴‬استهالکې کریدېتونه(‪ :)consumption loans‬دا ډول کریدېتونه د استهالکې اشياو د خریداري‬
‫او د غیرې تولیدي او اجتماعي خدماتو لپاره ورکول کېږي‪ .‬د وخت له پلوه معموال لنډ مهاله او منځ مهاله‬
‫وي‪ .‬هریو کریدېت د یو مقصد لپاره چې بغیر له تولید څخه وي په مصرفي کریدېت کې راځي‪.‬‬

‫دوخت په اساس(‪)based on time‬‬

‫په دې طبقه بندې کې کریدېت د هغه وخت د اوږدوالي له مخې چې د هغه په ترڅ کې به د‬
‫کریدېت څخه استفاده کېږي تقسیم بندې کېږي‪:‬‬
‫‪.۱‬د لنډی مودې کریدېتونه(‪)short time loans‬‬
‫دا ډول کریدېتونه د ‪ ۱۸-۶‬میاشتو کې واپس کېږي‪ ،‬ټول د فصلونو کریدېتونه د لنډی مودې کریدېتونه‬
‫دې‪ ،‬لکېن د فصل مطابق د دوباره تادېی موده یې مختلیفه ده‪ .‬دا ډول کریدېتونه د کرنېزو عملیاتو په‬
‫وخت کې اخستل کېږي‪ .‬د بېلګی په ډول کرل(‪،)sowing‬سره ورکونه( ‪ ،)fertilization‬د نباتاتو‬
‫حفاظت او کله کله د مزدورانو د مزدونو تادیه کول‪.‬‬
‫‪ .۲‬د متوسطی مودې کریدېتونه(‪)medium term loans‬‬
‫ددې کریدېت موده د ‪ ۱۵‬میاشتو څخه تر ‪ ۵‬کلونو پورې وي‪ .‬دا ډول کریدېتونه د فارم د پرمختګ د‬
‫وسایلو لپاره اخستل کېږي‪ .‬د بېلګی په ډول د مرغداري د یوي پروژی احداث‪ ،‬برقی ماشينونه‪ ،‬د شيدو‬
‫غواګانې‪ ،‬اوزیې‪ ،‬پسونه او داسې نور‪.‬‬
‫‪ .۳‬د اوږدې مودې کریدېتونه(‪)long term loans‬‬
‫ددې ډول کریدېتونو موده ‪ ۵‬کلونو یا له دې څخه زیات وي‪ ،‬دا کریدېتونه د متوسطی کریدېتونو ته په ګډه‬
‫‪ investment loans‬یا ‪ term loans‬ورته ويل کېږي‪ .‬دا ډول کریدېتونه د ځمکې دایمی انکشاف‬
‫لپاره اخستل کېږي‪.‬‬
‫د بېلګی په ډول‪:‬‬

‫‪14‬‬
‫همواره ول (‪)leveling‬د کرنېزه ځمکو احیأ کول(‪ ،)reclamation‬د فارم لپاره ساختومانونه جوړول(‬
‫‪ )construction of farm building‬د ماشين االتو اخستل(‪ )purchase of tractor‬د اوبو لګولو‬
‫د پروژی احداث یا د باغونو احداثول(‪.)raising orchard‬‬

‫د کرنېزه کریډیټ سرچېنې‪T‬‬

‫د کرنې په سکتورکې دوه سرچېنې د کرنېزه کریدېت شتون لري‪.‬‬
‫‪.۱‬غیرې اداري سرچېنې‪ :‬دا سرچېنې د کریدېت لوي غیرې اداري سرچېنې دې د پیسو پور ورکونکې‬
‫یې‪،‬ملګری‪،‬خپلوان‪ ،‬د ځمکې خاوندان‪ ،‬دوکانداران‪ ،‬د کمېسون استازی پيسو پور ورکونکې چې ډیری‬
‫غیرې ملسمان وو‪ .‬بزګرانو ته د پورونو عرضه کوونکې‪ ،‬په هر صورت د دوي اهمیت اوس تر ډیره‬
‫حده کم شوي او د بزګرانو لنډ مهاله پور اړتیاوي د کمېشنرانو‪ ،‬ملګرو او خپلوانو لخوا پوره کېږي چې د‬
‫کلیو ټول پورونه نږدې ‪ %50‬پوره کوي‪ .‬د کمېسون استازی بزګرانوته د لنډی مودې لپاره پورونه‬
‫وړاندې کوي‪ .‬دوي بزګران مجبوره وي چې محصوالت وپلوری‪.‬‬
‫د غیرې رسمي سرچېنو پور ورکوونکې (ملګری‪ ،‬خپلوان او نور) د رسمي سرچېنو د کریدېت پرتله‬
‫ځینی لري‪ .‬غیرې رسمي پور ورکوونکې معموال پور اخستونکې په شخصي توګه پیژنی‪ ،‬د دوي د‬
‫پورونو د پرمخ وړلو لپاره لږ امنیت ته اړتیا ده‪ ،‬پورونه د مصرف او تولیدي موخو لپاره چتو شوي‪ ،‬پور‬
‫ورکوونکې هر وخت د الس رسي وړ وي‪ ،‬دوي د پورونو په بېا تنظیمولو کې هم نرم وي‪.‬‬
‫‪ .۲‬د کریدېت اداري سرچېنې(د کریدېت بنسټیزه سرچېنې)‪ :‬په افغانستان کې د کریدېت دا ډول سرچنو ته‬
‫د کروندګر الس رسی په صحیح ډول نه لري دا سرچېنې عبارت دې‪ ،‬د کرنې پراختیا بانک‪ ،‬تجارتی‬
‫بانکونه کوپراتیفونه او داسی نور کرنیزه شرکتونه دی‪.‬‬
‫د کرنې د پراختیا بانک‪ :‬د کرنې پراختیایې بانک دکرنې سکتور ته د پورونو رسول یوه مهمه سرچېنه‬
‫ده‪ .‬دا بانک د کرنې او فارم څخه بهر د فعالیتونو لپاره لنډ‪ ،‬منځنی‪ ،‬او اوږد مهال پورونه ورکوي‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫سواداګریز بانکونه‪ :‬سوداګریز بانکونه کروندګرو ته د لنډ مهال او منځ مهاله اړتیاوو د پوره کولو لپاره‬
‫پورونه ورکوي‪ .‬بزګرانو ته د ځمکې‪ ،‬فصل‪ ،‬ثبتو شتمنیو او حتأ د شخصي خوندېتوب په مقابل کې‬
‫ورکول کېږي‪.‬‬

‫د کرنېزه تمويل مفهوم‬

‫‪Concept of agricultural finance‬‬
‫د تولید په عملیه کې د کار او نورو تولیدي عواملو څخه اقتصادي اشياء الس ته راځي یا هم یو‬
‫شمیر خدمات تر سره کېږي او له بلې خوا ملي عایدات د اجناسو او خدماتو د پولی ارزش په بڼه رامنځته‬
‫کېږي او په دې توګه د تولید تبادلې او ويش پروسه کې اقتصادي اړیکو یوه مجموعه السته راځي او دغه‬
‫اړیکې د دولت‪ ،‬تصدې او کارګرانو د بېالبېلو تصدېو‪ ،‬د دولتی او کوپراتفي سکتورونو‪ ،‬د ټولنې د افرادو‬
‫او بالخره د ټولې ټولنې ترمنځ ټینګیږی‪.‬‬
‫تمويل(‪)finance‬‬
‫په نړی کې د صنعتی اوښتون څخه وروسته د توکو د تولید طریقه بدله شوه توکې په لويه پیمانه‬
‫تولیديږی‪ .‬د کارګر ارزښت یې د تیر په نسبت کم شو کاروبار پراخه شو‪ ،‬اومه مواد ډیر اخستل کېږي د‬
‫کارکوونکو شمیر ډیرول د دغو ټولو اړتیاوو د پوره کولو لپاره تمويل ته ډیره اړتیا پیښه شوه او ارزښت‬
‫یې الپسی ډیر شو‪.‬‬
‫د تمويل تعریف په هکله بېالبلو پوهانو نظریات ورکړي چې په الندې ډول ور څخه یادونه کوه‪:‬‬
‫‪.۱‬بې او ويلر(‪ )b o whealer‬تمويل له هغه کاروباری کړنو څخه عبارت دې چې د هغو سروکار د‬
‫پانګېز فنډ د السته را وړلو او ساتلو سره وي‪ ،‬تر څو کاروباری اد ارې مالي اړتیاوي او موخی ترالسه‬
‫شي‪.‬‬
‫‪.۲‬جوز ای کرز(‪ )joseph a krizz‬له تمويل څخه موخه هغه پانګه او د پور هغه ارزښت ده چې په‬
‫کاروبار کې اسانتیا راولی‪.‬‬
‫د تمويل موخی (‪:)objective of finance‬‬
‫په کاروبار کې تمويل الندې موخو ترالسه کولو لپاره کاریږی‪:‬‬
‫‪.۱‬کاروباری اداري ته مناسبې پانګې چمتوکول‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫‪ .۲‬د پانګې ساتل او په هغې کې زیاتوالي را وستل‪.‬‬
‫‪ .۳‬د پانګې د ښی کارونې له کبله د ګټې ډیرول‪.‬‬

‫د کرنې مالي ستونزې او حل الرې‬

‫‪Agricultural financial problems and solution‬‬
‫د کرنې په برخه کې د بانکونو او پانګونې کمښت‪ ،‬په دې برخه کې د اسانتیاوو د ټیټی کچې له‬
‫امله د کرنې په تمويل کې د پام وړ کموالي راغلی‪.‬‬

‫(‪ )۱-۲‬شکل‪ :‬د کرنې مالي ستونزو په اړوند تصویر‬

‫یو له مهمو ستونزو څخه چې دا سکتور ورسره مخ دې هغه تمويل ده‪ .‬تمويل په دې معنی چې پدې‬
‫سکتورکې د پانګوونی لپاره اړینه مالي پانګه ده‪ .‬د کرنې سکتور د تمويل یوه مهمه برخه د دولت لخوا تر‬
‫سره کېږي چې د سوداګریزو بانکونو لکه د کرنې دبانک لخوا د بېالبېلو اسانتیاوو په بڼه تر سره کېږي‪.‬‬
‫بله برخه د کوپراتیفونو اوعامه پانګوالو لخوا تر سره کېږي‪ .‬له بده مرغه مونږ د بانکونو لخوا په دې‬
‫پانګونه کې کمښت لیدلی‪.‬‬
‫دا هغه ستونزې دې چې د کرنې د تمويل په الر کې دې‪ ،‬خو که دا ستونزې هواری شي‪ ،‬د کلیوالي‬
‫کارونو لکه باغداري‪ ،‬کرنې‪ ،‬ماهیانو‪ ،‬او مالداري چې د کرنې په برخه کې دې‪ ،‬پراختیا ومومی او د‬
‫کرنېزه محصوالتو د زیاتوالي اد کار موندنې او صادراتو کچه لوړه شي‪ .‬په دې برخه کې زیاتوالي‪ .‬ددې‬
‫لپاره ځینی حلونه وړاندې کېږي‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫حکومت باید د کرنې سکتور ته د کمې کټی اسانتیاو په توګه د پام وړ سرچېنې تخصیص کړي‪ .‬دا‬
‫سرچېنې باید د هری سیمی جغرافیایې او اقلمی شرایطو سره سم په نښه او تادېه شي‪ .‬د بېلګی په توګه‪ ،‬د‬
‫هغو والیتونو لپاره چې د اوبو لږی سرچېنې لري‪ ،‬هغه کسان چې د اوړی د حاصالتو د تولید لپاره د‬
‫شنوخونو د جوړولو اراده لري‪ ،‬باید د دغو منابعو د پیسې ورکړل شي او هغه کسان چې د اوړی فصلونه‬
‫په دودېزه اوبو لګولو سره کوي‪ ،‬د هغوي لپاره باید صحیح او مناسب سیستمونه چوړ کړل شي شنی‬
‫خونی ورته جوړی شي او ټولی ځانګړی اسانتیاوي ورته برابرې شي‪.‬‬

‫پایله‬
‫دا چې پانګه د تولید د وسایلو په توګه پیژندل کېږي‪ ،‬او همدا رنګه پانګه اچونه د هر هیواد اقتصادې‬
‫ودې او پرمختګ کې له مهمو عواملو څخه دې‪ ،‬او د کرنې په سکتور کې پانګونه ځانګړی موقیعت او‬
‫ارزښت لري‪.‬‬
‫همدارنګه د کرنې په سکتور کې پانګونه د تولید او کارموندنی المل کرځی او له نورو اقتصادې‬
‫سکتورونو سره د تړاو له امله هم په نورو سکتورونو کې د تولید او کارموندنی له ودې سره هم مرسته‬
‫کوي‪ .‬او د کرنې په سکتور کې پانګونه د محصوالتو د ښه والي‪ ،‬د تولید موثریت‪،‬په کلیو او سیمو کې‬
‫بېوزلي او لوږه کموی‪ ،‬او د هیواد واک او خوراکې خوندېتوب تضمینوی‪ .‬پانګه په ښاری او کلیوالي‬
‫سیمو کې د کارموندېن او توازن په رامنځته کولو کې مهم رول لوبوی‪ .‬په کرنه کې د پانګې جمعه کول‬
‫او کنټرول د ورته ادارو لخوا نه کېږي‪ ،‬کمبلکې د اشخاصو او شرکتونو لخوا تر سره کېږي‪ ،‬هغه‬
‫شرکتونه او اشخاص چې د سپما په حال کې وی‪ ،‬او په کرنه کې د پانګې سرچېنې د ماليکېونو سپما‪ ،‬هغه‬
‫وګړی چې فارم کې کار کوي د هغوی سپما‪ ،‬او پورنه دې‪ ،‬چې پورونه په رسمي او غیرې رسمي ډول‬
‫السته راوړل کېږي‪ ،‬چې زموږ په ګران هیواد کې کروندګرو ته پورونو که رسمي او یا غیرې رسمي‬
‫منبع وی پورنه نه ورکول کېږي او يا په کمه اندازه ورکول کېږي‪.‬‬
‫سپما هغه پیسو ته اشاره کوي چې د هر فرد یا د کورنی د عاید څخه د مصرف لګښتونو د کمولو څخه‬
‫وروسته پاتې کېږي‪ ،‬او یا هم دا نن په ورځنی ژوند کې د ډير او بې ځایه مصرف مخه نیول دې‪.‬‬
‫کریدېت مشخص مفهوم عبارت ده له یو مقدار جنس یا پیسې چې په راتلونکې کې د تایه کولو په اعتبار د‬
‫یوی منبع یا مرجع څخه اخستل کېږي او له یوی معلومی مودې وروسته له ربحی سره ورکول کېږي‪ ،‬او‬
‫د کرنېزه تولیداتو په پراختیا کې مهم رول لري مثال د تولید ساحی ورسره ډیریږی‪ ،‬د تولید د عواملو‬
‫ظرفیت لوړول دې‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫سپارښتنې‬
‫‪ :۱‬د دولت او شخصي سکتورونو څخه مو هیله ده چې د کرنې په سکتور کې پانګونه وکړي تر څو په‬
‫اقتصادي سکتور کې پرمختګ راشی ‪.‬‬
‫‪ :۲‬د دولت څخه مو هیله ده چې بزګزانوته په مناسب وخت او مناسبې اندازی سره پورونه ورکړي ترڅو‬
‫بزګران وکولی شی د کرن په سکتور کې په اسانی سره پانګونه وکړي‪.‬‬
‫‪ :۳‬بزګرانو ته باید عامه پوهاوی وشی چې په کرنېزه سکتور کې پانګونه وکړي تر څو لوږه او غریبې‬
‫کمه شی او اقتصادی پرمختګ رامنځته شی‪.‬‬
‫‪ :۴‬د هیواد دننه او بهر مو د ټولو هغو شتمنو وګړو څخه غوښتنه ده چې د کرنې په سکتور کې پانګونه‬
‫وکړي تر څو صنعت ته خام مواد برابر شی او د هیواد د ابادی او سوکالی سبب شی‪.‬‬
‫‪ :۵‬اداری او غیرې اداری سکتورونو څخه موهیله ده چې بزګرانو په اوږ مهال او لنډ مهال ډول کریدیت‬
‫ورکړي‪.‬‬
‫‪ :۶‬د کرنې پوهځنی د محترمو استادانو زده کړياالنو او د ترویج د مامورینو څخه مو هیله ده چې د کرنې‬
‫په سکتور کې بزګرانو ته د ننګونې او نورو ترویجي خدماتو په اړه معلومات ورکړي‪.‬‬
‫‪ :۷‬کروندګر باید د وخت او نوي ټکنالوژي د ډول په ټاکلو کې په هوښیاری سره عمل وکړي تر څو‬
‫السته راوړنی ګړندې او کافی وي‪.‬‬
‫‪ :۸‬دولت او خصوصی سکتور باید پانګه والو ته د قرضی سهولتونه برابر کړی تر څو پانګه وال خپلی‬
‫پولی ستونزی حل او د پانګې اچونی بهیر ګړندی کړي‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ماخذونه ‪References‬‬
‫‪Farm management and agriculture marketing s.c panda :1‬‬
‫د کرنیز تمویل مدیریت پوهان محمد بشیر دودیال او پوهیالی ضیاء الرحمن راسخ ‪۲:‬‬
‫‪http://ps.wikpedia.org/wiki/%d9%BE%D9%8A%D8%A7%D8%B2 :۳‬‬
‫‪ :۴‬حسین‪ ،‬خادم(‪)۱۳۹۶‬ابتدایی معاشیات‪،‬الهور‬

‫‪20‬‬