Total Quality Management

Absolute Advantage
And Comparative
Advantage

11/25/2023 1
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬

‫د لوړو زده کړو وزارت‬

‫کنــــــدهار پوهنتون‬
‫اقتصاد پوهنځی‬

‫عامه اقتصاد‬
‫‪Public Economics‬‬
‫د مضمون استاد‪ :‬محمد رفیع «شعیب»‬
‫تحصیيل کال‪۱۴۰۳ - ۱۴۰۲ :‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪2‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬

‫پنځم څپرکی‬
‫دولت او د عوایدو توزیع‬
‫د دي څپرکي په پای کي به محصالن د الندي موضوعاتو په اړه پوهه تر السه‬
‫کړي وي‪:‬‬
‫‪ ‬د عوایدو منابع‬
‫‪ ‬د عاید د غیر عادالنه ویش د اندازه ګیرۍ وسایل‬
‫‪ ‬لورنس منحني‬
‫‪ ‬جیني رضیب‬
‫‪ ‬اتکینسون رضیب‬
‫‪ ‬د عوایدو په نابرابر ویش باندي موثره عوامل‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪3‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫د عوایدو منابع‬
‫‪ ‬د بازار اقتصاد په نظامونو کې د ټولنې د افرادو عواید د منابعو د عرضې او هغه عواملو له‬
‫طریقه چې په واک کې يي لري حاصلیږي‪ .‬دغه منابع کويل شو پر درې عمده ګروپونو باندې‬
‫وویشو‪:‬‬
‫‪ (a‬انسانې رسمایه‪ :‬انسانې رسمایه یا د کار قوه چې د مزد په مقابل کې خرڅول کيږي‪.‬‬
‫‪ (b‬مالې رسمایه‪ :‬د سود‪/‬ګټې په مقابل کې وړاندې کيږي‪.‬‬
‫‪ (c‬فزیکې رسمایه‪ :‬لکه ځمکه یا کور چې د اجارې په مقابل کې ورکول کيږي‪.‬‬
‫‪‬د بازار په نظامونو کې اکرثا د ټولنې د شتمنې لویه برخه د لږو اشخاصو په واک کي وي‪.‬‬
‫مثال په ‪ .1990‬ز کال کې په انګلستان کې د ثروت د عواملو نیاميي برخه د ‪ 10٪‬اشخاصو په‬
‫الس کې وو او پاته نیاميي برخه يي د ټولنې د ‪ 90٪‬جمیعت پورې تړاو درلود‪.‬‬
‫‪‬د عوایدو د متوازن توزیع په موخه د دولت له طریقه باید مداخله صورت ونیيس‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪4‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫ادامه‪...‬‬
‫‪ ‬د عوایدو منابع‪ :‬اشخاص‪ ،‬کورنۍ او ټول حقیقې او حکمې اشخاص خپل عواید معموال‬
‫له دریو منابعو له طریقه السته راوړي‪.‬‬
‫الف‪ :‬مزد‪ ،‬ب‪ :‬د ملکیتونو له طریقه عواید‪ ،‬ج‪ :‬د دولت له طریقه عواید‬
‫الف – مزد‪:‬‬
‫‪ ‬د انسانانو مهارتونه په ارثې او کسبې لحاظ فرق کوي‪ ،‬بناء هغه عواید چې نوموړي له دغه‬
‫طریقو څخه السته راوړي‪ ،‬هغه هم متفاوت دي‪ .‬په ټوله کې هغه عوامل چې د دغه توپیر المل‬
‫کيږي عبارت دي له‪:‬‬
‫‪ ‬د مشاغلو مطلوبیت او عدم مطلوبیت – د سارې په توګه هغه کس چې په ګل فروشې کې کار کوي‬
‫شاید د هغه کس په پرتله چې معدن کې کار کوي لږ مزد السته راوړي‪،‬‬
‫‪ ‬د شغل ډول او تجربه‪،‬‬
‫‪ ‬تبعیضې عوامل لکه‪ :‬کورنې موقیعت‪ ،‬رنګ‪ … ،‬په مزدونو کې د توپیر المل کيږي‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪5‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫ادامه‪...‬‬
‫ب – د ملکیتونو او دارایو له طریقه عواید‪:‬‬
‫‪‬د نامتوازنه عوایدو بل عمده المل دا دي‪ ،‬چې ځینې افراد د مزد عالوه د عوایدو بیالبیلې‬
‫منبعې لري‪ ،‬په داسې حال کې چې د ځینې کسانو عواید بیا یوازې پر مزد باندې متکې وي‪ .‬د‬
‫ټولنې هغه شمېر افراد چې ملکیتونه او شتمنې لري‪ ،‬کويل يش هغه په بیالبیلو الرو په کار‬
‫واچوي او د هغه له طریقه ال ډیر زیات عواید السته راوړي‪ .‬لکه د اسهامو رانیول او یا هم د‬
‫ملکیتونو او جایدادونو ساتل – رسبیره پر دې چې خپله د اجارې له ورکړي خالص دي‪،‬‬
‫کولې يش له دغه طریقه نور عواید السته راوړي‪.‬‬
‫ج – د دولت له طریقه عواید‪:‬‬
‫‪‬انتقالې تأدیات چې د دولت له خوا پرته له دې څخه چې د ټولنې د افرادو څخه د کوم کار یا‬
‫خدمت توقع ولري‪ ،‬د ټولنې افرادو ته ورکول کيږي‪ .‬د هغه جملې څخه د دولت مرستې آسیب‬
‫پذیره او بی بضاعت کسانو ته‪ ،‬بیکارانو ته ورکړي او داسې نور‪...‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪6‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫د عوایدو د غیر متوازن ویش د اندازه ګیري امکانات‬
‫‪ ‬د عوایدو توزیع دا خربه توضیح کوي‪ ،‬چې د ټولنې هر فرد د هیواد په ملې‬
‫عاید کې څومره ونډه لري‪ ،‬بناء دا تر ټولو مناسبه طریقه ده چې د ټولنې د هر فرد‬
‫یا ډلې عواید په ملې عاید کې محاسبه يش‪.‬‬
‫‪‬د عوایدو د توزیع اندازه ګیري معموال د دریو معیارونو په وسیله صورت نیيس‪:‬‬
‫‪‬د لورنس منحني‬
‫‪ ‬د جیني رضیب‬
‫‪‬اتکینسون رضیب‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪7‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫الف – د لورنس منحنې‬
‫‪‬د لورنس منحنې په حقیقت کښې د یو هیواد د افرادو د واقعې عوایدو د توزیع هندسې‬
‫ښودنه ده‪ .‬د دغه منحنې د انځورولو له پاره لومړی د افرادو جمعیت د نوموړو د عوایدو پر‬
‫اساس په ترتیب رسه د ښکتې څخه مخ په پورته په بیالبیلو ګروپونو کې قرار ورکوو‪ .‬د دغه‬
‫ګروپونو شمېر معموال ‪ 5‬دي‪ ،‬چې په هر ګروپ کې ‪ 20٪‬د جمعیت د عوایدو په تفکیک «د‬
‫ښکتې څخه مخ په لوړ» قرار لري‪ .‬وروسته د هر ګروپ له پاره د ملې عاید څخه سهم جال‬
‫کيږي‪ ،‬چې په دغه کار رسه په حقیقت کې د هر ‪ 20٪‬ګروپونو ونډه په ملې عاید کې مشخص‬
‫کيږي‪.‬‬
‫‪‬د لورنس منحنې د «‪ »X‬او «‪ »Y‬پر محورونو باندې انځور کيږي‪ ،‬چې د «‪ »X‬محور د ټولنې د‬
‫افرادو فیصدې او د «‪ »Y‬محور د ملې عوایدو فیصدې ښيې‪.‬‬
‫‪‬د سارې په ټوګه دلته د امریکا هیواد د ‪ . 1985‬ز کال د عوایدو د توزیع وضعیت د لورنس د‬
‫منحنې په ذریعه انځور شوي ده‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪8‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫په ‪ .1985‬ز کال کې د امریکا د عوایدو د توزیع وضعیت‬

‫د عوایدو د سهم د افرادو د جمعیت‬ ‫‪«X‬د جمعیت‬ ‫‪ «Y‬په ټولیز شکل د‬

‫فیصدې‬ ‫فیصدې‬ ‫ښکته فیصدې»‬ ‫عوایدو فیصدې»‬
‫لومړی ‪« 20٪‬ښکته‬
‫‪4.6‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪4.6‬‬
‫ترینه»‬
‫دویم ‪20٪‬‬ ‫‪10.9‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪15.5‬‬
‫درېیم ‪20٪‬‬ ‫‪16.9‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪32.4‬‬
‫څلورم ‪20٪‬‬ ‫‪24.2‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪56.6‬‬
‫پنځم ‪20٪‬‬ ‫‪43.4‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪9‬‬
 Public
Total Quality Economics
Management ‫عامه اقتصاد‬
...‫ادامه‬

11/25/2023 10
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫د جیني رضیب‬
‫‪ ‬دغه رضیب د لورنس د منحني څخه تر السه کیږي‪ ،‬چي د نابرابرۍ یو دمهمو پارامرتونو‬
‫څخه دی‪.‬‬
‫‪ ‬دغه رضیب د لورنس منحني (‪)A‬او کاميل ویش کرښي تر منځ ټول مساحت)‪ (A+B‬نسبت‬
‫دی‪.‬‬
‫𝐴‬
‫=‪G coefficient‬‬ ‫‪‬‬
‫𝐵‪𝐴+‬‬
‫‪ ‬د جیني رضیب د یوه او صفر تر منځ تغییر کوي‪ .‬که چیري د عوایدو د ویش کرښه مکمله‬
‫برابره وي‪ ،‬په دي صورت کي د لورنس منحني په ‪ ۴۵‬درجو باندي منطبق او د جیني رضیب‬
‫صفر دی‪.‬‬
‫‪ ‬دجیني رضیب چي هر څومره صفر ته نږدي کیږي‪ ،‬په هامغه اندازه نابرابري له منځه ځي‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪11‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫اتکینسون رضیب‬
‫‪ ‬اتکینسون کوښښ وکړ‪ ،‬چي د ارزښت پر اساس قضاوت وکړي او د نابرابرۍ اندازه معلومه‬
‫کړي‪.‬‬
‫𝑒𝑦‬
‫‪𝐴=1 −‬‬ ‫‪‬‬
‫𝑢𝑦‬
‫‪ ‬د اتکینسون رضیب د صفر او سلو ترمنځ تغییر کوي‪.‬‬
‫‪ ‬که ‪ A = 0‬وي‪ ،‬نو برابري په کامل ډول وجود لري‪.‬‬
‫‪ ‬که ‪ A = 100‬وي‪ ،‬په کامله توګه نابرابري وجود لري‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪12‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫د عوایدو په نابرابره ویش کي موثره عوامل‬
‫الف – د بازار شکل‪:‬‬
‫‪‬د بازار نظام پر اساس بازار او انحصار د ویش د نابرابرۍ سرت المل دی‪ ،‬باید پاملرنه ورته‬
‫ويس‪.‬‬
‫ب – د عاید ډول‪:‬‬
‫‪‬د ویش د نابرابرۍ یو بل المل د الس ته راغيل پانګي د ډول او د تر السه کولو طریقه ده‪ .‬د‬
‫مختلفو عوایدو تر السه کول لکه ګټه‪ ،‬د ونډو ګټه‪ ،‬سود‪ ،‬میراث‪ ... ،‬کوالی يس د خلګو پر‬
‫عوایدو باندي اغیزه ولري‪ .‬که چیري نوموړي عواید پر خلګو په مساویانه شکل وویشل يس‪،‬‬
‫بیا هم د کار څخه په تر السه کیدونکي عوایدو کي نابرابري موجوده وي‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪13‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫ادامه‪...‬‬
‫ج‪ -‬تبعیض‪:‬‬
‫‪‬د نابرابر ویش یو بل المل نژادي تبعیض دی‪.‬‬
‫د‪ -‬د اقتصادي انکشاف رشایط‪:‬‬
‫‪‬د نړیوال بانک او نورو څیړونکو څیړنو دا موضوع تائید کړي ده چي د نابرابر ویش موضوع‬
‫اکرثا په هغه هیوادونو پوري منحرصه ده چي اقتصادي وده د صنعتي کیدو په لور روانه وي‪.‬‬
‫ه‪ -‬اقتصادي سیاستونه‪:‬‬
‫‪ ‬مختلف اقتصادي سیاستونه (مايل او پويل) کوالی يس د ویش د نابرابرۍ مخنیوي وکړي‬
‫‪ ‬د ځینو نامناسبو اقتصادي سیاستونو خپلولو په ځینو هیوادونو کي د عوایدو د ویش نابرابرئ‬
‫د زیاتیدو زمینه مساعده کړي ده‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪14‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫د عاید د عادالنه ویش په اړه نظریات‬
‫الف‪ -‬د عوایدو په مجدد وېش کي د دولت د عدم مداخيل د پلویانو نظریات‪:‬‬
‫‪‬هر ډول الس ته راغيل عواید چي د هر ډول عامل څخه وي‪ ،‬دا عمل چي په هر بازار کي‬
‫وي‪ ،‬یو عادالنه عمل دی او د دولت مداخيل ته اړتیا نسته‪.‬‬
‫‪‬یاد نظر د توماس هابر او جان الک لخوا ورکول سوی او د بازار میکانیزم یو عادالنه عمل‬
‫بويل‪.‬‬
‫ب‪ -‬د عاید په وېش د دولت د مداخيل د پلویانو نظریات‪:‬‬
‫‪‬د بازار په اقتصاد کي د عاید او د تولید د عواملو وېش غیر عادالنه دی‪ .‬د دولت د مختلفو‬
‫سیاستونو په ذریعه باید د عاید غیر عادالنه توزیع د منځه یوړل يس‪ /‬کم يس‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪15‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫ادامه‪...‬‬
‫د عاید د بشپړ عادالنه وېش پلویانو نظریات‪:‬‬
‫‪‬د ټولو خلګو د یو شان عوایدو په تر السه کولو تاکید کوي‪.‬‬
‫‪‬د انحصاراتو له درکه تر السه سوي عواید (تر مالیاتو الندي راوستل)‬
‫‪‬د کار او پانګي له طریقه تر السه سوي عواید (د پانګي څخه تر السه سوي عواید د مرتقي مالیي‬
‫الندي رايس)‬
‫‪‬د هر ډول کار عواید عادالنه نه دي‪.‬‬
‫د‪ -‬د نهایي مطلوبیت له اړخه د عاید د عادالنه وېش نظریه‪:‬‬
‫‪‬د یو فقیر په پرتله یو شتمن ته یو ډالر اضايف عاید کم ارزښت لري‪.‬‬
‫‪‬دغه نظریه د عاید د نهایي مطلوبیت د فرضیي د نزويل کېدو پر اساس ورکول سوي ده‪.‬‬
‫‪‬د عاید په زیاتیدو رسه د عاید د اضايف واحد مطلوبیت کمیږي‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪16‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫د عاید په وېش کي د نابرابرۍ د تعادیل امکانات‬
‫الف‪ -‬د عاید په وېش کي د مالیاتو رول‪:‬‬
‫‪‬د مالیاتو ټول ډولونه د عاید د السته راوړلو یو ډول دی او په یو نه یو ډول د خلګو د عاید پر‬
‫وېش اغېزه لري‪.‬‬
‫‪‬مرتقي مالیات ( په لوړ عاید لرونکو وضع او د نابرابرۍ په کمښت کي مؤثره دي)‬
‫‪‬پر رشکتونو مالیات( که د مالیي بار پر سهمدارانو واچول يس‪ ،‬د عاید د وېش په نابرابرۍ‬
‫کي رول لوبوي‪ .‬که مرصوف کوونکو ته انتقال يس‪ ،‬مؤثریت نلري)‬
‫‪‬نور مستقیم مالیات (په شتمنۍ او میراث مالیات)‬
‫‪‬د عاید په وېش کي غیر مستقیم مالیات کم رول لري‪( .‬د دا ډول مالیاتو بار په دايس کسانو‬
‫باریږي چي عاید یي کم وي)‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪17‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫ادامه‪...‬‬
‫ب‪ -‬د عاید په وېش کي د دولت د مخارجو د ډولونو رول‪:‬‬
‫‪‬په عامه اقتصاد کي مخارج پر درو برخو ویشل کیږي‪:‬‬
‫‪‬جاري مخارج‬
‫‪‬رسمایوي مخارج‬
‫‪‬انتقايل مخارج‬
‫‪‬د دولت د دوو لومړنیو مخارجو مجموعه چي په اقتصاد کي د دولت پريودنه ده‪ ،‬کوالی يس‬
‫و عاید په ویش کي په غیر مستقیم ډول اغیز ولري‪ ( .‬د ښووين او روزين مخارج‪ ،‬د کار د زده‬
‫کړي مخارج‪ ...،‬د اشخاصو د عاید د وېش وضعیت مخکي له دي چي بازار ته داخل يس‪،‬‬
‫غوره کوي‪.‬‬
‫‪‬انتقايل تادیات په مستقیم ډول د عوایدو وېش تر اغیزي الندي راويل‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪18‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫ادامه‪...‬‬
‫ج‪ -‬په منفي عاید باندي د مالیاتو سیستم‪:‬‬
‫‪‬د مالیي دغه سیستم په دي معنی دی چي هغه شخص چي نسبتا لوړ عاید تر السه کوي‪ ،‬باید‬
‫د خپل عاید پر اساس دولت ته مثبت مالیات ور کړي او د عاید د زیاتوايل پر مهال اړ دی‬
‫دولت ته ال زیات مالیات ورکړي‪ ،‬خو هغه شخص چي تر یو معلومي اندازي کم عاید لري‪ ،‬نه‬
‫یوازي دولت ته مالیه نه ورکوي بلکي د خپل عاید د زیاتوايل په موخه د دولت څخه مرسته تر‬
‫السه کوي‪ (.‬منفي مالیات)‬
‫‪‬د منفي مالیاتو د تر السه کولو رشط تر یوې ټاکيل اندازي د عاید کموايل دی‪.‬‬
‫‪‬د عاید دغه ټاکيل حد چي کم عایده شخص د دولت څخه پرې منفي مالیات تر السه کوي‬
‫او لوړ عاید لرونکي شخص دولت ته مثبت مالیات ورکوي‪ ،‬د فقر د کرښي رسه برابر دی‪.‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪19‬‬
 ‫‪Public‬‬
‫‪Total Quality‬‬ ‫‪Economics‬‬
‫‪Management‬‬ ‫عامه اقتصاد‬
‫ادامه‪...‬‬
‫په جاري عاید رسه د پنځو کورنیو د منفي مالیاتو وېش‬
‫جاري عاید ( د مالیاتو مخکي)‬ ‫منفي مالیات‬ ‫د مالیاتو وروسته عاید‬ ‫شمیره‬

‫‪0‬‬ ‫‪12000‬‬ ‫‪12000‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪6000‬‬ ‫‪6000‬‬ ‫‪12000‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪8000‬‬ ‫‪4000‬‬ ‫‪12000‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪9000‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪12000‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪12000‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪12000‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪11/25/2023‬‬ ‫‪20‬‬
 Public
Total Quality Economics
Management ‫عامه اقتصاد‬

‫عامه اقتصاد‬
‫د پنځم څپرکي پای‬

11/25/2023 21