Topraklar www.cografyaninkodlari.

com

Toprağın Katmanları
0 Katmanı: Organik maddelerden oluşan birkaç cm bo-
yunda toprağın en üst katmanıdır.
A katmanı: Organik madde ve mineral karışımından o-
luşan yıkanma katmanıdır.
B katmanı: A katmanında yıkanan tuz, kireç gibi mine-
rallerin biriktiği katmandır. Bu yüzden genel olarak a-
çık renklidir.
C katmanı: Anakayanın parçalanmaya başladığı iri par-
çalardan oluşan ayrışma katmanıdır.
D katmanı: Toprağı oluşturan Anakayanın bulunduğu
katmandır.
Toprak
✓ Kayaçların parçalanmasıyla oluşurlar.
✓ Yer kabuğunun en dış katmanıdır.
✓ İçinde mineraller ve humus bulunur.
✓ Canlıların yaşam alanını oluşturur.
Humus: Topraktaki çürümüş ve parçalarına
0 ayrılmış bitki ve hayvan kalıntılarına denir.
A
B
C
D

Fiziksel Parçalanma: Sıcaklık farkı gibi nedenler-

den dolayı toprağın kimyasal yapısında bir değişim
olmadan gerçekleşen parçalanmadır.
✓ Sıcaklık farkının fazla olduğu alanlarda
✓ Yüksek kesimlerde
✓ Çöllerde
✓ Karasal iklim alanlarında görülür.

Kimyasal Parçalanma: Toprağın suyun etkisi sonu-

cunda kimyasında değişim olarak gerçekleşen par-
çalanmayı ifade eder.

✓ Sıcaklık ve nemin fazla olduğu alanlarda

✓ Ekvator, Akdeniz, Okyanusal iklimlerde

Biyolojik Parçalanma: Canlıların kayaçları parçala-

masıyla oluşur. Bunu bitki köklerinden çıkan asitler
ve toprakta yaşayan hayvanlar gerçekleştirir.

Toprak Oluşumunu Etkileyen Faktörler

Yeryüzü Biyolojik
İklim Anakaya Zaman
Şekilleri Faktörler

Zonal Azonal İntrazonal

Topraklar Topraklar Topraklar

✓ Laterit ✓ Alüvyal ✓ Hidromorfik

✓ Terra Rossa ✓ Lös ✓ Halomorfik
✓ Kahverengi Orman ✓ Moren ✓ Kalsimorfik
✓ Kestane rengi Bozkır ✓ Kolüvyal ✓ Vertisol
✓ Kahverengi Bozkır ✓ Litosol ✓ Rendzina
✓ Podzol ✓ Regosol
✓ Çernezyom
✓ Çöl
✓ Tundra

‘’Yorgunluk Sadece Zihindedir’’

Aylardır çalışmışsındır ve ilerleyemeyeceğin duygusuna kapılırsın bazen. Pes etme-

ye hazır hale gelirsin, yorgunluk iliklerine kadar işler. İşte o anda şunu düşün. Bu
yorgunluğu sadece ben yaşamıyorum. Rakiplerimde tam şimdi yoruluyor. O zaman
ben devam etmeliyim ki rakiplerimden bir adım önde olayım. Ben her düşmeye ha-
zır olduğumda bunu yaparım. Rakiplerimin de yorulduğunu düşünürüm ve daha bir
hevesle çalışırım. Yorgunluk sadece zihindedir unutma. Yorulduğunda titreyip ken-
dine gelmeyi öğren.

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Laterit
✓ Ekvatoral iklimde görülür. www.cografyaninkodlari.com
✓ Yıkanma fazladır.
✓ Mineral bakımından fakirdir.
✓ Humus oranı düşüktür.
✓ Verimsiz topraklardır.
✓ Oksitlenmeden dolayı kırmızı renkli topraklardır.
✓ Sıcaklık ve yağış koşulları iyi olduğu için toprak oluşumu
hızlıdır.

Terra Rossa

✓ Akdeniz iklim bölgesinde görülürler

✓ Oksitlenmeden dolayı renkleri kırmızıdır.
✓ Kalker üzerinde oluştukları için kireç fazladır.
✓ Organik madde miktarı azdır.
✓ Ülkemizde Akdeniz ikliminin görüldüğü güney kesimler
de görülür.

Podzol

✓ Nemli ve soğuk iklimin olduğu alanlarda görülür.

✓ İğne yapraklı ormanlar altında oluşur.
✓ Kül renkli topraklardır.
✓ Yıkanma fazladır.
✓ Mineral azdır.
✓ Verim oranı düşüktür.

Kahverengi Orman Toprakları

✓ Ilıman Okyanusal iklim bölgelerinde görülür.

✓ Yaprak döken ormanlar altında oluşur.
✓ Humus bakımından zengindir.
✓ Yıkanma fazladır.
✓ Kireç oranı düşüktür.
✓ Verimli topraklardır.

Kahve ve Kestane Bozkır Toprağı

✓ Step iklim alanlarında yoğundur.
✓ Kurak iklim koşulları hakimdir.
✓ Yağışlar yetersiz yıkanma azdır.
✓ Kireç birikimi fazladır.
✓ Organik madde az humus oranı düşüktür.

Çöl Toprağı

✓ Kurak bölgelerde oluşurlar.

✓ Yağış yetersiz, Kireç birikimi fazladır.
✓ Fiziksel ayrışma yoğundur.
✓ Bitki örtüsü cılızdır.
✓ Humus oranı düşüktür.

Tundra
✓ Kutup altı iklimde görülür.
✓ Yılın 9 ayı donmuş 3 ayı çözünerek bataklık halini
almış topraklardır.
✓ Tarıma elverişli değildir.
✓ Üzerinde yaz mevsiminde liken ve çalılar bulunur.

Çernezyom Toprak

✓ Sert karasal iklim alanlarında oluşurlar.

✓ Çayır bitki örtüsü altında oluşur.
✓ Humus oranı yüksektir.
✓ Kara topraklar olarak bilinirler.
✓ Verimli topraklardır.

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Alüvyal Toprak
✓ Akarsu tarafından taşınan topraklardır.
✓ Mineral bakımından zengindirler.
✓ Horizonları yoktur.
✓ Verimli topraklardır.
✓ Delta ovalarında yoğun olarak rastlanır.
Lös Toprak Moren Toprak
www.cografyaninkodlari.com
✓ Rüzgarların taşıyıp biriktirdiği ✓ Buzulların taşıyıp biriktirdiği
topraklardır. topraklardır.
✓ Mineral bakımından zengin ve- ✓ Mineral bakımından fakir, taş-
rimli topraklardır. lı, verimsiz topraklardır.

Kolüvyal Topraklar Litosol Topraklar Regosol Topraklar

✓ Dağların eteklerine biriken topraklardır. ✓ Taşınma ile dağın eteklerine gi- ✓ Volkanlardan çıkan kumlu top-
✓ Kumlu, Çakıllı yapıları vardır. den topraklardan geriye kalan raklardır.
taşlı topraklardır.

Hidromorfik Topraklar

✓ Bataklık, sazlık gibi sulu topraklardır.

✓ Taban su seviyesi yüksektir.
✓ Drenaj kötüdür.

Halomorfik Topraklar
✓ Tuzlu toprakları ifade eder.
✓ Kurak ve yarıkurak bölgelerde görülür.
✓ Suyun buharlaşmasıyla tuzun toprağın
yüzeyinde birikmesiyle oluşur.

Kalsimorfik Topraklar
✓ Anakayanın kalkerden oluştuğu alanlarda görülen kireçli topraklardır. İkiye ayrılırla.

Vertisol
✓ Dönen toprak, Taş doğuran topraklardır.
✓ Killi, kireçli eski göl tabanlarında oluşurlar.
✓ Yazın oluşan çatlaklara dolan parçalar kışın
su ile şişerek yüzeye hareket eder.
Rendzina
✓ Yumuşak kireçtaşı üzerinde oluşan topraklardır.
✓ Üst kısmı koyudur.
✓ Alt kısmı ise kireçten dolayı beyaz renktedir.

 Zonal topraklar iklim ve bitki örtüsüne göre şekillenir. İntrazonal topraklar ise topoğrafya ve kayaçların
özelliklerine göre şekil alırlar. Azonal topraklarsa taşınmış topraklardır.

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 www.cografyaninkodlari.com
Dünya Toprak Tipleri Haritası

Çöl Toprakları Terra Rossa Kahverengi Orman Toprakları Tundra

Laterit Podzol Kestane ve Kahverengi Bozkır Toprakları

Toprakları

Türkiye Toprak Tipleri

Terra Rossa Kahverengi Orman Toprağı

Kireçli Orman Toprağı

Kahve ve Kestane renkli step Rendzina Vertisol

Çernezyom
Regosol Topraklar

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Bitkiler www.cografyaninkodlari.com

Ağaç Formasyonları

Ekvatoral Yağmur Ormanları

✓ Yıl boyu sıcak ve yağışlı bir iklime sahiptir.
✓ Geniş yapraklı ağaçlardan oluşurlar.
✓ Her mevsim yeşildirler.
✓ Ağaçlar yaprak dökmez.
✓ Boyları 40-60 metreye ulaşabilir.
✓ Biyoçeşitlilik fazladır.
✓ Ekvator’da 10 K ve 10 G enlemlerindedir.

Muson Ormanları

✓ Güneydoğu Asya’da muson ikliminde görülür.

✓ Yazlar yağışlı kışlar kurak geçer.
✓ Geniş yapraklı ağaçlardan oluşur.
✓ Ağaçlar yapraklarını döker.
✓ Ekvatoral yağmur ormanlarına göre tür çe-
şitliliği daha azdır.
✓ Ormanların tipik ağacı Teak ağacıdır.

Orta Kuşak Karışık Yapraklı Ormanlar

✓ Ilıman Okyanus ikliminin olduğu yerde görülür.
✓ Her mevsim yağışlıdır.
✓ Karışık ormanlardan oluşur. Hem iğne yaprak
hem geniş yapraklı ağaçlar vardır.
✓ Yaprakları döken ağaçlardan oluşur.
✓ Ilıman kuşak karma ormanlar da adlandırılırlar.

Tayga Ormanları
✓ Sert karasal iklimin görüldüğü yerdedir.
✓ İğne yapraklı ormanlardan oluşur.
✓ Yapraklarını dökmezler.
✓ Soğuğa karşı dayanıklıdırlar.
✓ 50-60 enlemlerinde görülürler.
✓ Ağaçların kökleri fazla derine gidemez.
✓ Boreal ormanları olarak da bilinirler.

Çalı Formasyonları
Maki

✓ Akdeniz ikliminde görülür.

✓ Kızılçamların tahribiyle oluşurlar.
✓ 1 metreyi bulan bodur çalılardır.
✓ Daime yeşil kalırlar.
✓ Yapraklı sert ve reçinelidir.

 Defne  Sakız Ağacı  Zakkum

 Funda  Yabani Zeytin  Keçi Boynuzu
 Katran Ağacı  Mersin
 Sandal Ağacı  Kocayemiş

Psödomaki
Garig
✓ Ilıman okyanus iklimin olduğu yerde ağaçların
✓ Makilerin tahribiyle oluşurlar.
tahrip edilmesiyle oluşurlar.
 Lavanta  Kekik  Nane  Yasemin
 Yabani Fındık  Yabani Elma  Böğürtlen
 Yabani Erik  Kızılcık

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Ot Formasyonları www.cografyaninkodlari.com

Savan
✓ Ekvatorun bir üstü ve bir altında 10-20
kuzey ve güney enlemlerinde görülür.
✓ Yaz yağışlarıyla yeşerip kış kuraklığıyla
sararan uzun boylu otlardan oluşurlar.

Bozkır

✓ Ilıman karasal iklim alanlarında görülür.

✓ İlkbahar mevsiminde yeşeren yazın sa-
raran bitki topluluklarıdır.
✓ Step olarak da adlandırılabilirler.
Savan Bozkır
 Yavşan otu  Gelincik  Sığır kuyruğu
 Gelincik 
Antropojen Bozkır

✓ İnsanlar tarafından ormanların tahrip

edilmesiyle oluşan bozkırlardır.

Çayır

✓ Sert karasal iklim alanlarında görülür.

✓ Dağların yüksek kesimlerinde görülür.
✓ Yaz yağışlarıyla yeşeren otlardır.
✓ Orman üst sınırından sonra yetişen ça-
yırlar Alpin Çayırlar olarak bilinir.

Tundra
✓ Tundra ikliminde görülür.
✓ Yılın dokuz ayı donmuş üç ayı çözünmüş
topraklar üzerinde oluşurlar.
Çayır Tundra ✓ Üç aylık çözünmede büyüyen ot, liken ve
yosunlardan oluşurlar.

Çöl Formasyonları

✓ Çöl bölgelerinde görülürler.

✓ Kuraklığa dayanıklı bitkilerdir.
✓ Su depolayabilirler.
✓ Kökleri ince ve uzundur.
✓ Kaktüsler, Çalılar, Kurakçıl otlardır.
✓ Çöllerde yağış yıllık 200 mm altındadır.

Çayır Savan Ekvatoral Yağmur Ormanları Çöl Karışık ormanlar

Tundra Bozkır Muson Ormanları Tayga Akdeniz

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Bitkilerin Dağılışını Etkileyen Faktörler www.cografyaninkodlari.com

İklim

Bitkilerin Dağılışını Etkileyen

İklim
➢ Sıcaklık, Yağış, Işık ve Rüzgarların etkisidir. İğne Yapraklı

Her bitkinin istediği sıcaklık koşulları farklı-

Karma Ormanlar
lık gösterebilir. Kendine uygun sıcaklık orta- Toprak

Faktörler
mında iyi gelişir ve yayılırlar.
➢ Ekvator’dan kutuplara gidildikçe sıcaklık deği-
Geniş Yapraklı
şiminden dolayı bitkiler kuşaklar oluşturur. Bu Biyolojik
yatayda dağılıştır.
➢ Sıcaklık koşulları dışında su da bitkiler için Yer Şekilleri
önemlidir. Yağış ve nemin yetersiz olduğu a-
lanlarda bitkiler cılız olurlar.
➢
➢ Rüzgarlar bitkilerin tohum taşımasını dağlar.
Şiddetli rüzgarlar bitkilere zarar verir. Sü-
rekli esen rüzgarlar bitkinin büyüme yönünde
bile etki eder.
➢ Bitkilerin ışık ihtiyaçları da farklılık gösterir.
Kimi bitkiler ışık isterken kimi bitkiler gölge
alanlarda gelişim gösterir.

Orman Alt Sınırı: Ormanların başladığı noktayı ifade eder. Orman alt sınırını Yağış belirler.
Orman Üst Sınırı: Ormanların bittiği noktayı ifade eder. Orman üst sınırını sıcaklık belirler.

Yer Şekilleri

➢ Yükselti, engebe ve bakı yönünden etki eder.

➢ Yükselti arttıkça sıcaklık düşer. Bu da bitki-
lerin kuşakları oluşturmasına neden olur. Bu
şekilde dağılışa dikeyde dağılış denir.

➢ Bakı güneşe dönük olup olmamayı ifade eder.

Güneşe dönük taraflarda bitki tür ve çeşitli-
liği fazladır. Güneşe bakmayan yamaçlar ise
bitki türleri bakımından fakir kalır.
➢ Kuzey Yarım Küre’de Yengeç dönencesinin ku-
zeyindeki yerlerin Bakı yönü güneydir.
➢ Güney Yarım Küre’de Oğlak dönencesinin gü-
neyinde kalan yerlerde bakı yönü kuzey ya-
maçlardadır.

Toprak

➢ Toprak bitkiler için yaşama yeridir. Aynı za-

manda mineral ve su toprak sayesinde bitki-
lerin kullanımına sunulur.
➢ Toprakların mineral ve yapıları farklıdır. Bit-
kilerin istediği mineraller farklılık göstere-
ceği için toprak istekleri de farklıdır.

Biyolojik

➢ İnsanlar bitki örtüsünü genelde olumsuz yön-

de etkiler. Savaşlar, yangınlar, tarım alanı aç-
ma, yakacak gibi nedenlerle tahrip eder.
➢ Hayvan ve insanlar bitkilerin başka yerlere
taşınmasını da sağlamaktadır.

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Türkiye’nin Bitki Örtüsü www.cografyaninkodlari.com

Türkiye Orman Haritası

 Şehir Orman Oranı  En az Orman
 Bitki çeşitliliği bakımından zengindir. 12.000’e Karabük %71 Iğdır
yakın bitki bulunur. Bunun nedeni: Muğla %68 Ağrı
Kastamonu %65 Nevşehir
➢ İklim çeşitliliğinin fazla olması.
➢ Yeryüzü şekillerinin çeşitli olması ve kısa
 En fazla Orman  Ülkemizde en fazla
mesafelerde değişmesi.
Antalya Bulunan ağaç
➢ Coğrafi konum. Kastamonu Meşe
➢ Jeolojik zaman iklim değişimleri. Muğla Kızılçam
➢ Toprak türleri. Mersin Karaçam
Kayın

Türkiye Endemik Bitkiler Haritası  Bölgelere Göre Orman Varlığı

Karadeniz: %25
Endemik: Yalnızca belirli bir bölgede yaşayan, dünyanın Akdeniz: %24
Ege: %17
başka yerinde yaşama imkânı bulunmayan, yöreye özgü
Marmara: %13
bitkilerdir. En fazla endemik bitki Toros dağlarında ö-
Doğu Anadolu: %11
zellikle güneye bakan cephelerde görülür. İç Anadolu: %7
Güneydoğu Anadolu: %3
 Kazdağı Köknarı  Kasnak Meşesi
(Kaz Dağları) (Göller Yöresi)

Relikt: Kalıntı, eskiden kalma. Değişen iklim koşullarına

ayak uydurarak yaşamayı başarmış bitkilerdir.

 Datça Hurması  İspir Meşesi

 Sığla Ağacı (Köyceğiz Gölü) (Datça) (Yozgat-Kastamonu)
 Kayın Ağacı (Amanos Dağları)
 Sedir Ağacı (Kelkit Vadisi)
 Ihlamur Ağacı (Bey Dağları)
 Kocayemiş (Çoruh Vadisi)

Sığla Ağacı Hem Endemik

Hem Relikt Bitkidir.

Karadeniz Ormanları

1000 metreye kadar yükseltide geniş yapraklı ağaç-

lar bulunur. Bunların bazıları:

 Kayın  Gürgen  Kızılağaç

Kayın, Gürgen, Kızılağaç

Doğu Karadeniz kısmında bu renkle gösterilen alanda

Ladin, Göknar, Sarıçam ağaçlarından oluşan iğne yap-
raklı ormanlar vardır.

 Doğu Ladini: Türkiye-Gürcistan

sınırından başlayarak Ordu ili ya-
kınlarına kadar uzanan alanda ya-
yılış gösteren yerel bir ağaçtır.
Avrupa’da süs bitkisi olarak de- Ladin, Göknar, Sarıçam
ğerlendirilir.

Sarıçam, Göknar, Karaçam ağaçlarının yaygın olduğu

iğne yapraklı ormanları gösterir.

 Sarıçam: Soğuk iklimlere ve rüz-

gara karşı dayanıklıdır. Bol güneş
ışık isteyen bir yapısı vardır. İs-
mini gövdesindeki sarı renginden
alır.

Sarıçam, Göknar Karaçam

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Akdeniz Ormanları
www.cografyaninkodlari.com

Denizden itibaren başlayan Kızılçam ağırlıklı ağaçlar-

dan oluşan ormanlardır.

 Kızılçam: Akdeniz ormanlarının tipik

ağacıdır. Kızıl renkli gövdesinden alır
ismini. En geniş yayılışı Türkiye üze-
rindedir. Türk Çamı olarak da bilinir.
Akdeniz ve Ege’de deniz seviyesinden
1000-1500 m kadar ulaşabilirler.

Kızılçam, Maki, Garig

1000-2000 m arasında sıcaklık düşer ve yağış artma-

ya başlar kızılçam ağaçları yerini Sedir, Ardıç, Göknar
Karaçam ağaçlarına bırakır.

 Sedir  Ardıç  Göknar

Sedir, Ardıç
Göknar, Karaçam

İç Bölgedeki Ormanları

Bu bölgelerde daha çok meşe ve karaçam ağaçlarının

oluşturduğu ormanlar bulunur.

 Meşe: Türkiye’de birçok yere ya-

yılmıştır. Her mevsim yeşil kalan
türleri ve yaprak döken türleri de
vardır. En fazla yayılış alanına sa-
hip ağaçtır.

 Karaçam: İğne yapraklı soğuğa da-

yanıklıdır. Ülkemiz ormanlarının
çoğunda yetişir. 400-2100 metre-
ler arasında yayılış gösterir.

Çalı Formasyonları

Maki
✓ Akdeniz ikliminde görülür.
✓ Deniz seviyesinden 800 m kadar çıkarlar.
✓ Kızılçamların tahribiyle oluşurlar.
✓ 1 metreyi bulan bodur çalılardır. Kızılçam
Maki
✓ Daime yeşil kalırlar. Garig
✓ Yapraklı sert ve reçinelidir.

 Defne  Sakız Ağacı

 Funda  Yabani Zeytin Garig: Makilerin tahribiyle oluşurlar.
 Katran Ağacı  Mersin
Psödomaki: Ilıman okyanus iklimin olduğu yerde ağaçların tahrip edilmesiyle
 Sandal Ağacı  Kocayemiş
 Zakkum  Keçi boynuzu oluşurlar. Karadeniz kıyılarında rastlanır. Türleri:

Ot Formasyonları
Çayır
Bozkır: Ilıman karasal iklim alanlarında görülür. İlk- ✓ Kuzey Anadolu Dağları, Erzurum, Kars,
bahar mevsiminde yeşeren yazın sararan bitki toplu- Ardahan platoları, Toros dağlarında az
luklarıdır. Ülkemizde iç kesimlerde görülürler. Küçük- miktarda bulunur.
baş hayvancılığın besin kaynağını oluştururlar. ✓ Sert karasal iklim alanlarında görülür.
✓ Dağların yüksek kesimlerinde görülür.
✓ Yaz yağışlarıyla yeşeren otlardır.
Antropojen Bozkır: İnsanlar tarafından ormanların ✓ Büyükbaş hayvancılık için besin kaynağıdır.
tahrip edilmesiyle oluşan bozkırlardır. Bozkır alanla- ✓ Orman üst sınırından sonra yetişen ça-
rında ormanlara da rastlanabilir. yırlar Alpin Çayırlar olarak bilinir.

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Nüfus www.cografyaninkodlari.com

Nüfus: Belirli bir zamanda sınırları tanımlı bir bölgede yaşa-

yan insan sayısıdır.

Demografi: Sınırları belirli bir coğrafyada bulunan nüfusun

yapısını, özelliklerini ve değişimini inceleyen bilimdir.

Nüfus Sayımları: Demografik, sosyal ve ekonomik verilerin

toplanması, değerlendirilmesi ve analiz edilmesidir.

✓ Dünya’da İlk nüfus sayımları: Çin, Sümer ve

Mısır’da yapılmıştır (MÖ 3000-2750).  Amaç: Vergi miktarı ve Asker
sayısı belirlemek.
✓ Osmanlı’da ilk sayımlar: II. Mahmut 1831.

✓ Modern İlk Sayımlar: 1749 İsveç, 1760 Nor-

veç, 1769 Danimarka (İskandinav ülkeleri)

✓ Türkiye’de ilk sayımlar: 1927 yılında.

Nüfus sayımları

De Facto: Yüz yüze yapılan sayımdır. İnsanların yaşadıkları yerlerde belirli günlerde sayılırlar.

De Jure: İnsanlar ikametgâh kayıtlarına göre sistemden sayılırlar. 2007’de kullanmaya başladık.

Nüfusun Özellikleri

Kadın nüfusun fazla olduğu ülkeler.

2) Nüfusun Cinsiyet Yapısı: Kadın ve erkek nüfus oranıdır.
Erkek nüfusun fazla olduğu ülkeler.
➢ Göç veren yerlerde kadın sayısı daha fazladır.
Kadın-Erkek nüfusunun yakın olduğu.
➢ Göç alan yerde erkek sayısı fazladır.
➢ Kadın-Erkek sayısına bakarak ülkelerin gelişmişlik
seviyeleri hakkında yorum yapamayız.

2) Ortalama Yaşam Süresi: Bir insanın ortalama ne kadar yaşadığını

ifade eder. Ülkeler arasında farklılık gösterir.

➢ Ortalama yaşam süresi fazla olan ülkeler hakkında gelişmiş

ülkedir yorumu yapılabilir. Japonya, İsviçre gibi.
➢ Ortalama yaşam süresi az olan ülkeler hakkında az gelişmiş
ülkedir yorumu yapılabilir. Somali (56), Çad (59) gibi.

3) Nüfusun Yaş Gruplarına Dağılışı:

➢ Genç nüfus az gelişmiş ülkelerde fazladır. Geliş-
 0-14 Genç (Bağımlı)
miş ülkelerdeyse azdır.
 15-64 Yetişkin (Aktif)
➢ Yaşlı nüfus gelişmiş ülkelerde fazladır. Az geliş-
 65+ Yaşlı (Bağımlı)
miş ülkelerdeyse azdır.

4) Okur yazar oranı: Nüfus sayımları sonucunda ülkelerin okur yazar

verilerine de ulaşırız.

➢ Gelişmiş ülkelerde okur yazar oranı yüksektir.

➢ Az gelişmiş ülkelerde bu oran düşüktür. Afganistan (%28)

5) Doğum ve Ölüm Oranları: 7) Nüfusun sektörlere dağılışı

➢ Az gelişmiş ülkelerde doğum ve ölümler fazladır. 1. Ekonomik Sektör: Tarım
➢ Gelişmiş ülkelerde doğum ve ölümler azdır. 2. Ekonomik Sektör: Sanayi
3. Ekonomik Sektör: Hizmet
6) Şehir kır nüfusu:
➢ Tarım sektöründe çalışanların oranı faz-
➢ Şehirleşme oranı yüksekse gelişmiş ülkedir. laysa o ülke az gelişmiştir.
➢ Şehirleşme oranı düşükse az gelişmiştir. ➢ Hizmet sektöründe çalışanlar fazlaysa o
ülke gelişmiş bir ülkedir.

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Nüfus Artışı www.cografyaninkodlari.com

Doğal Nüfus Artışı: Doğumlardan ölümlerin çıkarılmasıyla ortaya çıkan nüfus artışıdır.
Gerçek Nüfus Artışı: Doğum ve ölümlerin yanında göçlerinde hesaplanmasıyla oluşur.

Nüfus Artış Hızı Grafiği Yorumlama

➢ Yanda Nüfus Miktarı en fazla 2010 değil 2015 yılındadır. 2010’da

yüksek olan nüfus miktarı değil nüfus artış hızıdır. Nüfus artış hı-
zı grafiklerinde nüfus miktarı en fazla en son yılda olur.
➢ Nüfusun en az olduğu yıl nüfus artış hızı grafiğinin en düşük oldu-
ğu 2015 yılı değil, nüfus artış hızı grafiğinin başladığı ilk yıldır.
➢ Bu dediklerimiz grafik 0’ın altında düşmediğinde geçerlidir.

Dünya Nüfus Artış Hızı Haritası

✓ Bu harita nüfus miktarı haritası değil nüfus artış hızı haritasıdır.

✓ Nüfus artış hızı en fazla Afrika ülkelerindedir. Bunda doğum oranlarının fazla olması etkilidir.
Afrika’da doğal nüfus artışı fazladır.
✓ Haritada sarı renkler nüfus artış hızının eksilere düşmeye başladığı anlamına gelir. Doğu Avrupa
ülkeleri bu durumdadır.

Nüfusu Artıran Etmenler Nüfusu Azaltan Etmenler

➢ Doğum oranlarının fazla olması. ➢ Savaşlar

➢ Sağlık hizmetlerinin gelişmesi. ➢ Doğal Afetler
➢ Ülkelerin nüfus artırıcı politikaları. ➢ Kadının iş hayatına atılması
➢ İş imkanlarının artması. ➢ Göçler (giden göçler)
➢ Gelenekler ➢ Eğitim seviyesinin artması
➢ Din ➢ Ülkelerin izlediği nüfus azaltıcı
➢ Göçler (Gelen göçler) politikaları.

Nüfusu Artış Hızının Düşmesinin Nüfusu Artış Hızının Artmasının

Olumlu Sonuçları Olumlu Sonuçları

➢ Kişi başına düşen milli gelir artar.
➢ Sağlık, Eğitim kalitesi artar.
➢ Yatırımlar artar.
Olumsuz Sonuçları
➢ Mal ve hizmetlere talep artar.
➢ Üretim artar.
➢ Vergi gelirleri artar.
➢ İş gücü maliyeti azalır.

➢ Yaşlı nüfus artar. Olumsuz Sonuçları

➢ Nüfus dinamizmini kaybeder. ➢ Kişi başına düşen milli gelir azalır.
➢ Emekliler sıkıntı olmaya başlar. ➢ Eğitim, sağlık imkanları yetersiz kalır.
➢ Göç almak zorunda kalır. ➢ İşsizlik artar.
➢ Tasarruflar azalır.
➢ Suç oranları azalır.
➢ Çevre sorunları artar.
➢ Doğal kaynaklar tükenir.
➢ Demografik yatırımlar artar.

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Dünya Nüfusunun Tarihsel Süreçteki Değişimi
www.cografyaninkodlari.com

Nüfusun İkiye Katlanma Süresi: Belirli bir zamanda nüfusun iki katına çıkmasını ifade eder.

 Nüfus artış hızının düşük olduğu Almanya,  Nüfus artış hızının yüksek olduğu Somali, Af-
Japonya gibi gelişmiş ülkelerde nüfusun i- ganistan gibi az gelişmiş ülkelerde nüfusun i-
kiye katlanma süresi uzundur. kiye katlanma süresi kısadır.

Nüfusun Sıçrama Dönemleri

1) Alet Yapımı: Yaklaşık bir milyon yıl önce insanlar toplayıcılık

yaparak yaşamlarını sürdürüyorlardı. Vahşi yaşama karşı sa-
vunmasızdılar. Alet yapımının keşfedilmesiyle beslenme ola-
nakları atmış ve vahşi yaşama karşı kendilerini savunabilmiş-
lerdir. Bu durum insan ömrünü uzatmış ve nüfusta sıçrama ya-
şanmasına neden olmuştur.

2) Tarım-Yerleşik Hayat: 10.000 yıl önce Neolitik dönemde

insanların tarımı keşfetmesi sonucunda yerleşik hayat baş-
lamıştır. İnsanların gıdaya ulaşma imkanları artmış ve hayat
şartları, beslenme koşulları iyileşmiştir. Bu nüfusun ciddi bir
sıçrama yapmasına neden olmuştur.

3) Sanayi Devrimi: En büyük sıçrama sanayi devrimiyle bera-

18. ve 19. Yüzyıllar arasında başlamıştır. Seri üretim başla-
mış, insanların besinlere ulaşması kolaylaşmış, tıpta gelişme-
ler yaşanmıştır. Tüm bunlar yaşam koşullarını iyileştirmiş ve
ortalama insan ömrü uzamıştır. Nüfusta ciddi artışlar olmuş-
tur. Nüfusun ikiye katlama süresi 400 yıllardan 70 yıllara
kadar düşmüştür.

Dünya Nüfusunun Geleceği

✓ Nüfus artış hızı 1920’lerde %0,6 olan nü-

fus artış hızı, 1970’lerde %2,1’lere çıka-
rak zirve yapmıştır.

✓ 1970 sonrasında nüfus artış hızımız düşme-

ye başlamış ve bu düşüş devam etmektedir.

✓ 2100 yılında nüfus artış hızının %0,1’lere

düşeceği ön görülmektedir.

✓ Grafikte mor renk nüfus artış hızıdır. Nü-

fus artış hızı düşse de nüfus (kırmızı olan)
çıkmaktadır. Nüfus miktarı farklı bir şey
nüfus artış hızı farklı bir şeydir.

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Dünya Nüfusunun Dağılışı
www.cografyaninkodlari.com

Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler

Doğal Faktörler Beşerî Faktörler

➢ İklim ➢ Tarihi faktörler

➢ Yeryüzü şekilleri ➢ Tarım
➢ Toprak Yapısı ➢ Sanayi
➢ Kara ve Denizlerin Dağılışı ➢ Madencilik ➢ Ulaşım
➢ Su Kaynakları ➢ Turizm ➢ Ticaret

Dünya Nüfus Yoğunluk Haritası

İklim
➢ Çok soğuk ve sıcak yerlerde nüfus seyrektir.

Çöller: Haritada Kırmızı içinde beyaz ve sarı gösterilen

bu alanlar çöl alanlarıdır. Sıcaklığın yüksek olma-
sından dolayı nüfus seyrektir

Kutuplar: Haritada mavi içinde beyaz ve sarı gösterilen bu

alanlar kutba yakın soğuk oldukları için nüfusları
seyrektir.

➢ Ilıman iklimlerde nüfus yoğundur.

Ilıman Okyanus İklimi, Muson İklimi, Akdeniz iklimi
Siyahla gösterilen yerler nüfusun yoğun olduğu ılıman iklim kuşaklarıdır.

Yeryüzü Şekilleri
➢ Dağlık alanlar seyrek nüfuslanırlar.

Himalaya dağları ve And dağları haritada beyaz-

la gösterilmiş dağlık saha oldukları için seyrek
nüfusludur.

Toprak Yapısı-Su Kaynakları

➢ Verimli toprak alanları ve Akarsu sahaları
yoğun nüfuslanmıştır.
Haritada siyahla gösterilen alanlar akarsu varlığı
ve verimli topraklardan dolayı mavi ile gösteril-
Kara ve Denizlerin Dağılışı
miş yoğun nüfuslu alanlardır.
➢ Karalar Kuzey Yarım Küre’de daha fazla alan kapladığı için nüfus
buralarda yoğunlaşmıştır. Nüfusun %90’ı buradadır.

Madencilik ve Sanayi
2
➢ Madencilik alanları nüfusun yoğun olduğu
1
alanlardır. Madenciliğin geliştiği alanlarda sanayi-
de gelişmiştir. Sanayinin gelişmesi nüfusun daha
da yoğun olmasına neden olmuştur.
➢ 1’le gösterilen yerde Apalaş dağlarında taş kömürü yatakları bu-
lunur. Madenin burada bulunmasından dolayı sanayide gelişmiştir.

➢ 2’yle gösterilen yerde Ruhr bölgesi taş kömürü yatakları vardır.

Kömür yataklarından dolayı sanayi gelişmiş ve nüfus yoğunlaşmıştır.

Kuzeybatı Avrupa, ABD’nin doğu kesimleri, Japonya ve Çin  Hindistan’da nüfusun yoğun olmasının nedeni: İklim
sanayinin yoğun olduğu alanlar ve bu nedenle nüfusunda yoğun Su varlığı, doğum oranlarının yüksek olmasıdır.
olduğu alanlardır.

Turizm
➢ Son yüzyılda turizmin önemi artmış ve turizm potansiyeli yüksek yerler yoğun nüfuslanmaya
başlamıştır. Yaz turizmi için Akdeniz kıyı kuşağı ülkeleri Yunanistan, Türkiye, İspanya önem
kazanmış ve yoğun nüfuslanmıştır. Kış turizmi içinse Norveç, Kanada, İsviçre gibi ülkeler kış
mevsiminde nüfus almaya başlamıştır.

Ulaşım
En fazla nüfus neden Asya’da?
➢ Ana yolların üzerinde bulunan ülkeler ekonomik olarak gelişirler ve nüfus buralarda yoğunlaş-
- Dünyanın en kalabalık nüfusları buradadır.
maya başlar. Singapur son yıllarda bu alanda gelişmiştir. - Sanayinin varlığı.
- Hindistan doğum oranlarının yüksek olması.
Ticaret
- Karaların geniş yer kaplaması.
➢ Ulaşım, sanayi, madencilik, turizm bir yerde geliştiğinde orada nüfus yoğunluğu artar ve bu
Nüfusun Afrika’da Fazla olmasının nedeni?
aynı zamanda oranın ticari açıdan da gelişmesini sağlar nüfus yoğunluğunu daha da artırır.
- Doğum oranlarının fazla olması.
Tarım
Avrupa’da nüfusun fazla olmasının nedeni?
➢ Geçmişte tarım yoğun nüfuslanma en önemli etmenlerden biriydi. İnsanlar verimli toprakların
- Dışardan alınan göç.
çevresine yerleşiyorlardı. Bugün de bu durum böyle olmakla beraber eskisi kadar yoğun bir
- Sanayinin varlığı.
etkiye sahip değildir. Sanayi ile birlikte nüfusun yoğunluk alanlarında kaymalar olmuştur.
- İklim koşullarının iyi olması.

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 Nüfus Piramitleri
www.cografyaninkodlari.com

Nüfus Piramidi: Bir ülke ya da bölgenin nüfusunun yaş gruplarına

dağılımı ve cinsiyete göre dağılımını gösteren şekillere denir.

Nüfus Piramidinden neler öğrenilir?

➢ Nüfusun yaş gruplarına dağılış miktarı ve oranı.

➢ Nüfusun cinsiyet dağılışı miktarı ve oranı.
➢ Çalışma çağındaki nüfusun miktarı ve oranı.
➢ Genç-Yaşlı bağımlı nüfus miktarı ve oranı.
➢ Toplam nüfus miktarı.

Kenarları İçe Çökük Piramit

➢ Yüksek doğum oranları vardır.
➢ Yüksek ölüm oranları vardır.
➢ Ortalama yaşam süresi kısadır.
➢ Yaşlı nüfus azdır.
➢ Nüfus artış hızı yüksektir.
Angola / Burundi
Gelişmemiş

Düzgün Üçgen Piramit

➢ Yüksek doğum oranları vardır.
➢ Azalan ölümler gözlemlenir.
➢ Ortalama yaşam kısmen uzamaya başlar.
➢ Yaşlı nüfus azdır.
➢ Nüfus artış hızı çok yüksektir.

Filipinler / Hindistan
Gelişmemiş

Asimetrik Piramit

➢ Azalan doğumlar gözlemlenir.

➢ Düşük ölüm oranları vardır.
➢ Ortalama yaşam uzamaya başlar.
➢ Yaşlı nüfus oluşmaya başlamıştır.

Brezilya / Çin
Gelişmekte Olan

Arı kovanı Piramit

➢ Düşük doğum oranları vardır.

➢ Düşük ölüm oranları vardır.
➢ Ortalama yaşam uzundur.
➢ Yaşlı nüfus fazladır.
➢ Nüfus artış hızı azdır.

Almanya / İngiltere
Gelişmiş

Çan Şekli Piramit

➢ Artmaya başlayan doğum oranları vardır.

➢ Düşük ölüm oranları vardır.
➢ Ortalama yaşam süresi uzundur.
➢ Yaşlı nüfus fazladır.
➢ Nüfus artışı azdır.

Rusya / İrlanda
Gelişmiş

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.
 www.cografyaninkodlari.com
2020 İnsani Gelişmişlik
Gelişmiş Ülke Özellikleri Gelişmemiş ülke tabirini kullanmak
İndeksi Sıralaması 
tam doğru değil az gelişmiş ülke
✓ Hammadde ithal eder.
kavramı daha doğrudur.
✓ Elektrik tüketimi fazladır.
✓ Kâğıt tüketimi fazladır.
✓ Demografik yatırımlar azdır.
✓ İntansif tarım yapar.
✓ Hizmet sektörü çalışanları fazladır.
✓ Gelir dağılımı dengelidir.
✓ Kişi başına düşen mili gelir fazladır
✓ Nüfus artış hızı düşüktür.
✓ Eğitim hizmetleri iyidir.
✓ Sağlık hizmetleri gelişmiştir.
✓ Altyapı hizmetleri gelişmiştir.
✓ Şehir nüfus oranı yüksektir.
✓ Kalifiyeli eleman fazladır.
✓ Göç alır.
✓ Nüfusu artırıcı politika izler.

Az Gelişmiş Ülke Özellikleri

✓ Hammadde ihraç eder.

✓ Elektrik tüketimi azdır.
✓ Kâğıt tüketimi azdır.
✓ Demografik yatırımlar fazladır.
✓ Ekstansif tarım yapar.
✓ Tarım sektörü çalışanları fazladır.
✓ Gelir dağılımı dengesizdir.
✓ Kişi başına düşen mili gelir azdır.
✓ Nüfus artış hızı fazladır.
✓ Eğitim hizmetleri yetersizdir.
✓ Sağlık hizmetleri yetersizdir.
✓ Altyapı hizmetleri gelişmemiştir.
✓ Kırsal nüfus oranı yüksektir.
✓ Kalifiyeli eleman azdır.
✓ Göç verir.
✓ Nüfusu azaltıcı politika izler.

Demografik Dönüşüm Modeli

 Kenarları içe çökük piramit düzgün

üçgen piramidinden önceki dönemde
gerçekleşir. Buna dikkat edin tam
tersi şekilde anlatılabilir size. Dün-
ya da kabul gören bu dönüşüme de-
mografik dönüşüm modeli denir.

PDF ’in kodlamalı ve animasyonlu ücretsiz konu anlatım videosu Youtube ‘’Coğrafyanın Kodları’’ kanalında.