Akademik AraútÕrmalar Dergisi - 2014, SayÕ 62, Sayfalar 147-163

HøNDøSTAN’DA DøN OLGUSUNUN

SOSYAL HAYATA ETKøLERø:
HøNDUøZM ÖRNEöø

Cemil KUTLUTÜRK1

Makalenin AlÕndÕ÷Õ Tarih / Received: 30/05/2014

YayÕna Kabul Tarihi / Accepted for publication: 02/07/2014

Öz
Bir milyarÕ aúkÕn nüfusu bulunan Hindistan, bünyesinde
barÕndÕrdÕ÷Õ kültürel ve dinî çeúitlilik bakÕmÕndan dünyanÕn en
zengin ülkelerinin baúÕnda gelmektedir. Hindistan nüfusunun
yaklaúÕk sekiz yüz milyonunu Hindular oluútururken Müslümanlar
da iki yüz milyona yakÕn mensubu ile dikkat çekmektedir. Din,
Hindistan co÷rafyasÕnda yaúayan bireylerin toplumsal
hayatlarÕnÕ ve yaúam biçimlerini do÷rudan etkilemektedir. Hindu
toplumunun sosyo-kültürel özelliklerini, tarihi arka planÕnÕ ve
mevcut durumunu do÷ru tespit edebilmek için bu toplumu önemli
ölçüde úekillendiren dini alt yapÕyÕ bilmek gerekmektedir. Bu
çalÕúmada, Hindistan’da din olgusunun sosyal hayata etkileri ve
günümüzdeki yansÕmalarÕ Hinduizm örne÷i altÕnda ele alÕnmÕútÕr.
Bu çerçevede dini ritüeller, festivaller, kast sistemi, evlilik

1
Dr., Ankara Üniversitesi, ølahiyat Fakültesi.
cemilkutluturk@gmail.com, 05556543640
Ankara University, Faculty of Divinity, cemilkutluturk@gmail.com,
05556543640

147
Akademik
AraútÕrmalar
Dergisi
 Hindistan’da din olgusunun sosyal hayata etkileri: Hinduizm örne÷i

merasimleri ve cenaze yakma törenleri esas alÕnarak ve tecrübî

bilgiler göz önünde bulundurularak Hindu dininin sosyal hayata
etkileri incelenmiútir.
Anahtar Sözcükler: Hindistan, Hinduizm, Kast Sistemi,
Cenaze Yakma Töreni, Ganj Nehri.

Abstract
The demographics of India are inclusive of the second most
populous country in the world, with more than one billion people.
Even though over 75-78% of India’s population practices
Hinduism; Islam, Christianity, Sikhism, Buddhism and Jainism
are the other important religions in India. Among them, Islam
with its about two hundred million followers is the largest
minority religion in this country. Religion, thence, has been a
significant part of the India’s culture and tradition, throughout its
history. Due to this sturdy connection, it is not easy to know India
without understanding its religious beliefs and practices, which
have a large impact on the personal lives of most Indians and
influence public life on a daily basis. This paper, therefore,
targets to demonstrate how religion effects to social life in India
under the sample of Hinduism. In this context, some specific
topics such as religious rituals, festivals, caste system, marriage
ceremony and cremation have been examined which shape to
Indians daily life and social order. Along with this, the case study
has been supported by some observations which have been
experienced in India.
Keywords: India, Hinduism, Caste System, Cremation,
Ganges River.

1. GøRøù
Din olgusu, toplumsal ve kültürel hayatÕn en önemli
unsurlarÕndan biridir. Bu açÕdan din, bir toplumun sosyo-kültürel
yapÕsÕnÕ belirleyen temel faktörlerin baúÕnda gelmektedir. Modern
dünyada dinî inanÕú ve uygulamalarÕn insanÕn gerek bireysel

148
Journal of
Academic
Studies
Cemil KUTLUTÜRK YÕl: 16, SayÕ: 62 A÷ustos 2014 – Ekim 2014

gerekse toplumsal hayatÕnÕ úekillendirmede son derece etkili

oldu÷u bilinen bir gerçektir. Bunun en güzel ve canlÕ
örneklerinden biri Hindistan’da görülmektedir. Nitekim
Hindistan’da yaúayan bir milyarÕ aúkÕn nüfusun gündelik
yaúamÕnÕ tanzim eden hususlarÕn baúÕnda din olgusu gelmektedir.

Hindistan’Õn sosyo-kültürel yapÕsÕnÕn do÷ru analiz

edilebilmesi için bu bölgede mevcut olan dinî geleneklerin temel
özelliklerinin ve bunlarÕn bireyler üzerindeki etkisinin ortaya
konmasÕ gerekmektedir. Bu açÕdan Hindistan’Õn tarihi, kültürü,
toplumsal yapÕsÕ gibi konularÕ üzerine yapÕlacak araútÕrma ve
incelemelerde din olgusu göz ardÕ edilmemelidir. Di÷er taraftan
Hindistan’Õn kendine özgü yapÕsÕ gere÷i bölgeler arasÕnda gerek
dinî gerekse sosyo-kültürel anlamda önemli farklar
bulunmaktadÕr. Özellikle ülkenin kuzeyi ile güneyi arasÕnda
görülen bu durum oldukça dikkat çekicidir. DolayÕsÕyla Hindistan
üzerine yapÕlacak çalÕúmalarda bu tür hususlarÕn dikkate alÕnmasÕ
ve kesinlik arz eden genellemelerden kaçÕnÕlmasÕ kanaatimizce
daha do÷ru bir yaklaúÕm olacaktÕr. Bu gerekçelerden hareketle
çalÕúmada din ile sosyal yapÕ birlikte de÷erlendirilmiú ve
Hindistan’daki din olgusunun sosyal hayatÕ nasÕl úekillendirdi÷i
Hinduizm örne÷i altÕnda ele alÕnmÕútÕr. Bunun yanÕ sÕra daha
sa÷lÕklÕ sonuçlara ulaúÕlmasÕ amacÕyla da sÕnÕrlandÕrmaya gidilmiú
ve ülkenin kuzeydo÷usunda yer alan “Varanasi” bölgesi çalÕúma
alanÕ olarak belirlenmiútir.

2. HøNDøSTAN’IN DøNÎ VE SOSYAL YAPISINA

GENEL BøR BAKIù
Hindistan, günümüzde 1 milyar 200 milyonu aúkÕn nüfusu ile
Çin’den sonra dünyanÕn en kalabalÕk ikinci ülkesidir. Bu nüfusun
yaklaúÕk % 75-78’ini Hindular, % 15-18’sÕnÕ Müslümanlar, %
2,3’ünü HÕristiyanlar, % 2’sini Sihler, % 0,8’ini Budistler ve %
0,4’ünü Caynistler oluúturur. Ülkede Zerdüútlük ve Yahudilik

149
Akademik
AraútÕrmalar
Dergisi
 Hindistan’da din olgusunun sosyal hayata etkileri: Hinduizm örne÷i

dinlerinin yanÕ sÕra pek çok yerel animist inanÕú da mevcuttur.2

Hindistan’da din ve sosyal hayat birbirinin

tamamlayÕcÕsÕdÕr. Bir kimsenin gündelik hayatÕnÕ úekillendiren
baúlÕca faktör din unsurudur. Din, günlük iúlerden e÷itim ve
politikaya kadar hayatÕn her safhasÕna nüfuz etmiútir. DolayÕsÕyla
din, Hindistan’da bir yaúam tarzÕdÕr. Bu dinler arasÕnda özellikle
Hinduizm, bütün Hindu gelenek ve ritüellerinin ayrÕlmaz bir
parçasÕdÕr.
Hindistan’da yaklaúÕk sekiz yüz milyon nüfusu ile en fazla
mensubu bulunan din, Hinduizm’dir. Modern dönem Hindu
düúünürlerinden S. Radhakrishnan’Õn Hinduizm’in teúekkül
süreci ve genel yapÕsÕ hakkÕnda yaptÕ÷Õ tespiti oldukça dikkat
çekicidir. O, bu dini, HindularÕn yaúam yolu olarak tanÕmlar. Ona
göre, Hinduizm belli bir grubun de÷il, bu topraklar üzerinde
asÕrlarca yaúamÕú olan HindularÕn oluúturduklarÕ farklÕ inançlarÕn
ve kültürel de÷erlerin toplamÕdÕr. Kendi içinde farklÕ dinî
gelenekleri, ibadet biçimlerini ve inanç sistemlerini barÕndÕran
Hinduizm, bunlarÕ harmonize edebilme özelli÷i sayesinde
asÕrlarca varlÕ÷ÕnÕ sürdürebilmiú ve böylece günümüzde dünyanÕn
yaúayan en eski dinlerinden biri olma özelli÷ini kazanabilmiútir.3
Bu açÕdan Hinduizm, tedricen geliúen ve farklÕ dinî inanç ve
gelenekleri harmanlayarak oluúan bir din özelli÷i taúÕr. Bu yüzden
Hinduizm’in belli bir kurucusu olmadÕ÷Õ gibi kendine özgü açÕk
bir inanç sistemi/amentüsü de yoktur.4 Hinduizm’in

2
Justice Rajindar Sachar. (2006). Social, Economic and Educational
Status of the Muslim Community of India (Reported by Prime
Minister’s High Level Committee). Cirrus Graphics Pvt. Ltd., Delhi,
s.28.
3
S. Radhakrishnan. (1993). The Hindu View of Life. Harper Collins
Publishers, Delhi, ss.23-25.
4
Annie Basent & Bhagavan Das. (1940). Sanatana Dharma. Vasanta
Press, Chennai, s. 3; R.C. Zaehner. (1962). Hinduism, London, ss. 1-2.
Ali øhsan Yitik. (2005). Hint Dinleri. øzmir ølahiyat VakfÕ Yay., øzmir,
ss.3-4.

150
Journal of
Academic
Studies
Cemil KUTLUTÜRK YÕl: 16, SayÕ: 62 A÷ustos 2014 – Ekim 2014

günümüze kadar varlÕ÷ÕnÕ devam ettirmesini sa÷layan önemli

hususlardan biri de HindularÕn dinî gelenek ve inançlarÕna büyük
önem vermeleri ve bunlara sahip çÕkmalarÕdÕr. Bunun canlÕ
örnekleri günümüzde açÕkça görülür. Örne÷in, Aúoka dönemine
ait (M.Ö. 3. yüzyÕl) “aslanlÕ sütün baúÕ5”nÕn Hindistan’da ulusal
amblem olarak tercih edilmiú olmasÕ, Hindistan bayra÷ÕnÕn
altÕnda yazÕlÕ olan ve “do÷ruluk tek baúÕna zaferdir” anlamÕna
gelen Satyameva Cayate6 ifadesinin Hinduizm’in kutsal
metinlerinden biri olan Mandokya Upaniúad’dan alÕnmÕú olmasÕ,
Hindu dininin ve kültürünün günümüze kadar devam eden
etkisini açÕkça göstermektedir.
Hindistan nüfusunun büyük ço÷unlu÷unu Hindular
oluúturmakla birlikte ülkede iki yüz milyona yakÕn Müslüman
bulunur. Bu anlamda Hindistan, øslam dünyasÕ için de önemli bir
konuma sahiptir. Nitekim Hindistan co÷rafyasÕ asÕrlarca
Müslüman idaresi altÕnda yönetilmiútir. Müslüman idareciler
edebiyattan sanata, mimariden askerî sahaya kadar pek çok
alanda önemli baúarÕlara imza atmÕúlar ve Hindistan’a büyük bir
miras bÕrakmÕúlardÕr. Bu anlamda Müslümanlar yüzyÕllardÕr bu
toplumun önemli bir parçasÕ olmuúlardÕr. AsÕrlardÕr Hindularla bir
arada yaúamÕúlar ve birlikte pek çok ortak ba÷ geliútirmiúlerdir.
Bütün bunlar dikkate alÕndÕ÷Õnda Hindistan co÷rafyasÕ, øslamî
araútÕrmalar açÕsÕndan da oldukça zengin ve incelenmesi gereken
bir sahadÕr.
Hindistan’da HindularÕn ve MüslümanlarÕn yanÕ sÕra
Budizm, Caynizm ve Sihizm’e mensup kimseler de bulunur.
BunlarÕn ülke içindeki nüfus oranlarÕ oldukça düúüktür. Bunlar
arasÕnda özellikle Sihlerin siyasi ve ekonomik anlamda oldukça
5
Hindistan’Õn milli amblemi olan bu heykelin M.Ö. üçüncü yüzyÕlda
ømparator Aúoka tarafÕndan Varanasi úehri yakÕnlarÕnda bulunan
Sarnath bölgesinde Buda’nÕn ö÷retisini ilk kez vaaz etti÷i noktayÕ
iúaretlemek amacÕyla dikildi÷i kabul edilir. Ulusal Amblem,
Hindistan’Õn daima evrensel barÕútan ve huzurdan yana oldu÷unu
simgeler.
6
Bkz. Mundaka Upaniúad, 3.1.6.

151
Akademik
AraútÕrmalar
Dergisi
 Hindistan’da din olgusunun sosyal hayata etkileri: Hinduizm örne÷i

güçlü olduklarÕ bilinmektedir. Sihlerin Hindistan’da bu derece

güçlü bir konuma yükselmelerinde özellikle kendi içlerinde iyi
teúkilatlanmÕú olmalarÕ ve ülkenin tarÕmsal anlamda zengin
topraklarÕnÕ ellerinde bulundurmalarÕ oldukça etkili olmuútur.
Günümüz Hindistan’da zaman zaman bölgesel çapta bazÕ
sÕkÕntÕlar yaúanmakla birlikte bütün bu din mensuplarÕ genel
anlamda barÕú ve güven içerisinde yaúamlarÕnÕ devam
ettirmektedir. Ülkenin farklÕ bölgelerinde her bir dinin kendine ait
çeúitli kutsal mekânlarÕnÕn ve tapÕnaklarÕnÕn mevcut olmasÕ ve
bireylerin istedikleri zaman bu tür dinî mekânlarda ibadetlerini
rahatça yerine getirmeleri bu durumu teyit etmektedir.

3. DøN OLGUSUNUN SOSYAL HAYATA ETKøLERø:

HøNDUøZM ÖRNEöø
Hindistan’da din olgusunun sosyal hayata etkileri
incelenirken Hinduizm baúlÕ÷ÕnÕn ön plana çÕkartÕlmasÕ uygun
olacaktÕr. Zira gerek Hindistan’Õn genelinde gerekse örnek olarak
ele aldÕ÷ÕmÕz Varanasi úehrinde yaygÕn olan din, Hinduizm’dir.
Hindu dini ve kültürü, bireylerin do÷umundan ölümüne kadar
yaúamlarÕnÕn her safhasÕnda etkin bir role sahiptir. Hinduizm
sadece bireysel hayatÕ de÷il aile, anne-baba, akraba ve komúu
iliúkilerinde oldu÷u gibi toplumsal yaúamÕ da úekillendirmektedir.
Hinduizm’in toplumsal hayata etkileri hususunda en canlÕ
örneklerin yaúandÕ÷Õ bölgelerin baúÕnda Varanasi gelir.
Hindistan’Õn kuzeyinde yer alan Uttar Pradeú eyaleti sÕnÕrlarÕ
içinde bulunan Varanasi úehri çok eski bir yerleúim yeridir.
Zaman içerisinde Hindistan’Õn de÷iúik bölgelerinden farklÕ Õrklara
mensup pek çok insan Varanasi’ye göç etmiú ve yerleúmiútir. Bu
bölgeye yerleúen insanlar, inanç ve kültürlerini de beraberinde
getirmiúlerdir. Bu tür dinî inanç ve ritüellerini nesillerden
nesillere aktararak muhafaza etmiúler ve günümüze kadar
yaúatmÕúlardÕr. DolayÕsÕyla Hindistan’Õn de÷iúik bölgelerinde
görülen inanç ve uygulamalarÕn pek ço÷u bu úehirde mevcuttur.
Bu açÕdan Varanasi úehri, adeta küçük bir Hindistan kabul edilir

152
Journal of
Academic
Studies
Cemil KUTLUTÜRK YÕl: 16, SayÕ: 62 A÷ustos 2014 – Ekim 2014

ve Hindistan’Õn kültürel baúkenti olarak nitelendirilir.7

“Varanasi”, Varuna ve Assi nehirlerinin birleúiminden
oluúan bir kelime olup bu iki nehir arasÕnda uzanan bölgeye
verilen isimdir.8 Bu úehir aynÕ zamanda Benares olarak da bilinir.
“HazÕr, var olan” gibi anlamlara gelen bana/bena ile “özsü, su”
gibi anlamlara gelen ras/res sözcüklerinden oluúan Benares,
“yaúam özsuyunun daima hazÕr bulundu÷u yer” anlamÕna gelir.9
Varanasi, asÕrlardÕr dinî ve kültürel merkez olmanÕn yanÕ sÕra ipek
üretimi, fildiúi eúya iúlemecili÷i, yontma taú iúlemecili÷i ve
heykeltÕraúlÕk gibi çalÕúmalarla da ticaret ve endüstri alanÕnda
ülke içinde önemli bir konuma sahip olmuútur. BurasÕ aynÕ
zamanda Hinduizm, Budizm ve Cayinizm açÕsÕndan kutsal bir
bölge kabul edilir. Varanasi bölgesinde bu dinî geleneklere ait
pek çok hac merkezi ve tapÕnak bulunur.10 Burada geleneksel

7
Geniú bilgi için bkz. Rana P.B. Singh & Dar V. (2003). Varanasi as
Heritage City (India) on the scale the UNESCO World Heritage List:
From Contestation to Conservation. International Conference on
Communication for Development in the Information Age: Extending
the Benefits of Technology for All, Banaras Hindu University,
Varanasi, ss. 4-5.
8
Wilbert M. Gesler, M. Pierce. (2000). Hindu Varanasi. The
Geographical Review, 90(2): 222-237.
9
Rana P.B. Singh. (2004). Cultural landscapes and lifeworld. literary
images of Banaras. Indica Books, Varanasi, s.10.
10
Örne÷in Ganj nehrinin kenarÕnda bulunan Cayinist ghat olarak da
bilinen “Bachraj ghat”, Cayinistler için, Varanasi yakÕnlarÕnda yer alan
Sarnath bölgesi ve burada bulunan “Dhamekha Sutupa” Budistler için
kutsal kabul edilen yerlerden bazÕlarÕdÕr. Di÷er taraftan Varanasi’de üç
bin civarÕnda Hindu, 3 Caynist , 9 Budist ve 3 Sih tapÕna÷Õ ile binden
fazla mescit ve 12 kilise bulundu÷u bilgisi de mevcuttur. Bkz. Rana P.
B. Singh. (1993). Banaras (Varanasi): Cosmic Order, Sacred City,
Hindu Traditions. Tara Book Agency, Varanasi, s.24; L. M. Singhvi.
(2002). Jain Temples in India and Around the World. Himalayan
Publishers, s.42.

153
Akademik
AraútÕrmalar
Dergisi
 Hindistan’da din olgusunun sosyal hayata etkileri: Hinduizm örne÷i

inançlar, dinî uygulamalar ve festivaller asÕrlardÕr devam eder.11

Bütün bu özellikler dikkate alÕndÕ÷Õnda Varanasi, eski döneme ait
özelliklerini büyük ölçüde koruyan ve bunlarÕ kesintisiz olarak
günümüze kadar aktaran nadir úehirlerden biridir.
HindularÕn a÷ÕrlÕklÕ olarak yaúadÕ÷Õ Varanasi’de din ve sosyal
hayat iç içedir. HindularÕn gündelik hayatÕnÕ úekillendiren
hususlarÕn baúÕnda dinî uygulamalar ve tanrÕ-tanrÕçalara tapÕnma
törenleri gelir. Hinduizm’de öne çÕkan üç tanrÕ vardÕr. Bunlar,
sÕrasÕyla yaratÕcÕ tanrÕ kabul edilen Brahma, koruyucu tanrÕ kabul
edilen Viúnu ve yok edici tanrÕ kabul edilen ùiva’dÕr. Bunlar
arasÕnda farklÕ biçimleri ve sayÕsÕz isimleri bulundu÷una inanÕlan
Viúnu ve ùiva daha popülerdir. Brahma’ya tapÕnma ise
günümüzde çok yaygÕn de÷ildir. Brahma’nÕn diúil formu (eúi)
olarak görülen ùakti veya Sarasvati Brahma’nÕn yerini almÕútÕr.
Hindular arasÕnda bu tür diúil tanrÕçalara tapÕnma da oldukça
yaygÕndÕr.12
Sosyal hayatÕ önemli ölçüde etkileyen dinî ritüeller ve
festivaller tanrÕlarÕn, tanrÕsal varlÕklarÕn veya önemli görülen din
adamlarÕnÕn genellikle do÷um günleri anÕsÕna kutlanÕr. Örne÷in,
Chaitra Navratri (Mart-Nisan) ayÕnÕn dokuzuncu günü kutlanan
“Ram Navami” bayramÕ, Viúnu’nun bir bedenleúmesi (avatara)
kabul edilen tanrÕ Rama’nÕn do÷um günü olarak kutlanÕr. Yine
Sravana (A÷ustos-Eylül) ayÕnÕn yirmi üçüncü gecesi kutlanan
“Kriúna Janmastami”, Viúnu’nun sekizinci avatarasÕ kabul
edilen Kriúna’nÕn do÷um günü anÕsÕna kutlanÕr.13 Bu tür dinî
festivaller pek çok Hindu’nun katÕlÕmÕyla coúku içinde
gerçekleútirilir. Bu günlerde evler, sokaklar, caddeler, tapÕnaklar
ÕúÕklarla süslenir. Topluma açÕk yerlerde çeúitli e÷lenceler ve dans

11
B. Hans (1996). Construction and Reconstruction of Sacred Space in
Varanasi. Numen, 43: 32-55.
12
D. Sampurnananda. (1964). Hindu Deva Parivar ka Vikas. Maya
Press, Allahabad, s.205, 206, 230, 262.
13
Geniú bilgi için bkz. Rajeev Verma. (2010). Faith and Philosophy of
Hinduism. Kalpaz Publications, Delhi, ss.255-268.

154
Journal of
Academic
Studies
Cemil KUTLUTÜRK YÕl: 16, SayÕ: 62 A÷ustos 2014 – Ekim 2014

gösterileri düzenlenir. Gerek evlerin bir köúesinde gerekse büyük

tapÕnaklarda günlerce süren ibadet ve arÕnma törenleri yapÕlÕr.
Buralarda yer alan tanrÕ-tanrÕça figürlerine çeúitli sunular sunulur
ve onlar adÕna ilahiler okunur. Festival döneminde tapÕnaklara
gelen ziyaretçilere yemek ve tatlÕ ikram edilir. Senenin hemen her
gününde bu tür festivallerle karúÕlaúmak mümkündür. Bütün bu
uygulamalar din olgusunun sosyal hayatÕn her alanÕna nüfuz
eti÷ini açÕkça göstermektedir.
Din olgusunun HindularÕn sosyal hayatÕnÕ etkilemesi
hususunda Ganj nehrinin de ayrÕ bir önemi vardÕr. Hindistan’Õn
kuzeyinde bulunan Himayalardan baúlayÕp güneyde Bengal
körfezinde son bulan Ganj nehri, Varanasi bölgesinde aniden yön
de÷iútirir ve kuzeye do÷ru kÕvrÕlÕr. Hindular güneyden kuzeye
do÷ru gerçekleúen bu akÕmÕn sembolik olarak do÷um-ölüm
çarkÕnÕ temsil etti÷ine inanÕr.14 Varanasi’de gerçekleúen bu olay,
bu úehrin Hindular nezdinde önemli ve kutsal görülmesini
sa÷lamÕútÕr. Hindular tarafÕndan Ganj nehri bir tanrÕça olarak
görülür ve onun adÕna çeúitli tapÕnma törenleri düzenlenir.
Özellikle Jyeútha (Haziran) aynÕnÕn ilk on gününde Ganj’Õn
yeryüzüne iniúi (Gangavatara) anÕsÕna kutlanan Dashara festivali
oldukça önemlidir. Dashara “on” anlamÕna gelen das ile “yenme,
yok etme” anlamÕna gelen hara kelimelerinden oluúur ve “on
günahÕ temizleyen bayram” olarak bilinir.15 Bu on gün içinde
Ganja çeúitli sunular takdim eden ve bu úekilde ona dua eden
kimselerin günahlarÕndan arÕnÕp kurtuluúa ulaúaca÷Õna inanÕlÕr.
Ganj’a sunular takdim etmenin yanÕ sÕra bu nehirde yÕkanmanÕn
da kiúiyi günahlarÕndan temizleyece÷i kabul edilir. Zira inanca

14
B. Hans. Construction and Reconstruction of Sacred Space in
Varanasi. s.53.
15
M. Monier Williams. (2008). A Sanskrit-English Dictionary. c. I,
Indica Books, Varanasi, s.696; Shivram V. Abtay. (2007). Sanskrit
Hindi ùabdakoú, Aúok Prakaúan, s.68.

155
Akademik
AraútÕrmalar
Dergisi
 Hindistan’da din olgusunun sosyal hayata etkileri: Hinduizm örne÷i

göre Ganj’Õn suyu kutsal ve temizleyici özelli÷e sahiptir.16 Di÷er

taraftan özellikle bu bölgede yaúayan Hindulara göre bir kimsenin
son nefesini Ganj’Õn kenarÕnda vermesi onun do÷um çemberinden
kurtulmasÕna vesile olur. Bütün bu nedenlerden ötürü senenin
hemen hemen her mevsiminde Hindistan’Õn pek çok bölgesinden
milyonlarca Hindu hac maksadÕyla ve günahlarÕndan arÕnma
ümidiyle Varanasi’ye gelerek Ganj’Õn etrafÕnda yapÕlan ritüellere
katÕlÕr. Bu tür inanÕúlar, din olgusunun HindularÕn sosyal hayatÕnÕ
yakÕndan etkiledi÷ini açÕkça ortaya koymaktadÕr.
Hinduizm’in sosyal hayatÕ úekillendirmedeki örneklerinden
biri de kast sisteminde (varna) görülür. Kökenleri Hindu dininin
ortaya çÕkÕú sürecine kadar dayandÕrÕlan kast sisteminde genel
olarak dört grup yer alÕr. Bu dört grup; din adamlarÕ sÕnÕfÕnÕ
oluúturan Brahminler, asker sÕnÕfÕnÕ oluúturan Kúatriyalar, tüccar
ve çiftçi sÕnÕfÕnÕ oluúturan Vaisyalar ve bu üç kasta hizmet
etmekle görevli olan Sudralardan müteúekkildir. Kast sistemi
asÕrlardÕr Hindu kültürünün ve toplumsal yapÕsÕnÕn ayrÕlmaz bir
parçasÕ olmuútur. Toplumu çeúitli sÕnÕflara bölen bu yapÕ, dinî
temellere dayandÕrÕlmÕú ve böylece halk tarafÕndan benimsenmesi
sa÷lanmÕútÕr. Nitekim Hinduizm’in kutsal metinlerinde kast
sisteminin önemi, her bir kastÕn görevleri, bu görevlerin icra
edilmesinin gereklili÷i ve buna uygun bir yaúantÕ
benimsenmedi÷i durumlarda kiúiyi ve toplumu bekleyen
felaketler detaylÕ bir biçimde ele alÕnÕr.17

16
Rana Singh. (1994). Water Symbolism and Sacred Landscape in
Hinduism: A Study of Benares (Varanasi). Erdkunde, 48: 212-214;
Wilder-Smith, E. Schwartz, M. Shaw. (2007). Travel Medicine Tales
Behind the Science. Elsevier Linacre House, UK, s.273.
17
Örne÷in HindularÕn en önemli kutsal metinlerinden biri olan
Bhagavadgita’da kastlarÕn görevleri ile ilgili úu tür bilgiler yer alÕr:
“Sakinlik, kendini kontrol, sade bir yaúam, temiz olma, ba÷Õúlama,
bilgelik, farkÕndalÕk ve inanç Brahmin’in görevleridir. Bu özellikler
onun do÷asÕnda vardÕr. Cesaret, ihtiúam, dayanÕklÕlÕk, savaúta el
çabuklu÷u ve ustalÕk; cömertlik ve liderlik Kúatriya’nÕn görevleridir.
Bu özellikler onun do÷asÕnda vardÕr. TarÕm hayvancÕlÕk ve ticaret

156
Journal of
Academic
Studies
Cemil KUTLUTÜRK YÕl: 16, SayÕ: 62 A÷ustos 2014 – Ekim 2014

Günümüzde Hindistan’Õn pek çok yerinde özellikle kÕrsal

bölgelerinde kast sistemi hala varlÕ÷ÕnÕ devam ettirmektedir. Üst
kasta mensup bir Hindu’nun kendisinden daha alt kastta bulunan
bir kimsenin yaúadÕ÷Õ soka÷a girmemesi, onunla temasa
geçmekten kaçÕnmasÕ, aynÕ evde misafir olarak dahi kalmamasÕ
gibi örnekler bu sosyal olgunun hala devam etti÷ini
göstermektedir.18 Bireysel ve sosyal haklar/özgürlükler açÕsÕndan
toplum içinde uçurumlar oluúmasÕna neden olan kast sistemi, dinî
temellere dayandÕ÷Õndan ve Hindu kültürün bir parçasÕ
oldu÷undan ciddi bir tepkiyle karúÕlaúmadan varlÕ÷ÕnÕ
sürdürmektedir. Hinduizm’in önemli bir parçasÕ olan kast sistemi,
evlilik müessesesinin tanziminde de önemli bir rol oynar.
Örne÷in, evlenecek kimselerin mensup olduklarÕ kastlarÕn
birbirine uygun olmasÕ gerekmektedir. Aksi halde evlenmelerine
izin verilmez. Bu kuralÕ çi÷neyerek evlenen bireyler, baúta aileleri
olmak üzere toplum tarafÕndan dÕúlanmaktadÕr. Bu tür kimseler
dinî ve geleneksel bir kuralÕ ihlal ettiklerinden dolayÕ sosyal
baskÕya maruz kalmakta bazen de çeúitli cezalara
çarptÕrÕlmaktadÕr. Bu yüzden evlenme ça÷Õna gelmiú pek çok
Hindu, ailesinin ve kastÕnÕn uygun gördü÷ü kimseyle evlenmek
durumunda kalmaktadÕr. Özellikle alt kasta mensup kimseler için
bu katÕ kural hala geçerlili÷ini korumaktadÕr.19 Hindular arasÕnda
sÕnÕf farkÕ oluúturan, bireylerin evlenecekleri kiúiyi seçmelerinde
dahi belirleyici faktör olan ve Hindu dini gelene÷ine dayandÕrÕlan
kast sistemi, din olgusunun toplumsal hayata ne ölçüde yön
verdi÷ini açÕkça yansÕtmaktadÕr.

Vaisya’nÕn görevi iken, Sudra’nÕn görevi hizmet etmektir.” Bkz.

Bhagavadgita, 18.42; 18.48; 18.44.
18
YaúadÕ÷ÕmÕz tecrübeler ve müúahede etti÷imiz vakÕalar bu durumu
teyit etmektedir.
19
Bkz. Nicholas B. Dirks. (2002). Castes of Mind Colonialism and The
Making of Modern India. Permanent Plack, Delhi, s.256.

157
Akademik
AraútÕrmalar
Dergisi
 Hindistan’da din olgusunun sosyal hayata etkileri: Hinduizm örne÷i

Hinduizm sadece gündelik yaúamÕ de÷il ölüm ve sonrasÕ

yapÕlacak dini ritüelleri de úekillendirmektedir. Bu ba÷lamda
cenaze yakma töreni ve bu esnada yapÕlan uygulamalar oldukça
dikkat çekicidir. Hindu inancÕna göre ruhun bedeni terk etmesi
için cesedin yakÕlmasÕ gerekmektedir. Yine ölen bir kimsenin
yakÕlmasÕ, ardÕndan küllerinin nehre savrulmasÕ, o kimsenin hem
bir sonraki bedene daha çabuk geçmesi hem de kurtuluúa ermesi
adÕna oldukça önemli bir basamaktÕr.20 Neticede ölen kiúinin
neden yakÕlmasÕ gerekti÷i, bu iúlemin kimler tarafÕndan nasÕl icra
edilece÷i ve bu uygulama ile ne tür sonuçlara ulaúÕlaca÷Õ gibi
hususlar çeúitli dini gerekçelere dayandÕrÕlarak izah edilir.
Hinduizm’e göre bir Hindu için yapÕlmasÕ gereken çeúitli dini
görevler ve törenler vardÕr. Cenaze yakma iúlemi, bunlardan
sonuncusu olup “son dini tören” anlamÕnda antim-samskara
olarak adlandÕrÕlÕr.21 Bu törenden önce çeúitli hazÕrlÕklar yapÕlÕr.
Ölüm döúe÷inde olan bir Hindunun sa÷ kula÷Õna yakÕnlarÕ
tarafÕndan “TanrÕ Narayana (Viúnu) / TanrÕ ùiva AdÕyla”
anlamlarÕna gelen Om Namo Narayana / Om Nama ùivaya” gibi
ilahiler okunur. Öldükten sonra a÷zÕna bir miktar süt veya Ganj
suyu verilir. Eúi, çocuklarÕ ve yakÕnlarÕ a÷Õtlar yakarak ve dualar
okuyarak ölen kiúiyle vedalaúÕr. Daha sonra ceset hazÕrlanarak
yakÕlmak üzere nehir kenarÕna getirilir. KadÕnlarÕn bu törende
hazÕr bulunmasÕ uygun karúÕlanmaz. Varanasi’de düzenlenen ölü
yakma törenleri Hindular nezdinde ayrÕ bir önem taúÕr. Bunun en
temel nedeni ise kutsal Ganj nehrinin Varanasi’de bulunmasÕdÕr.
Zira Ganj’Õn ölen kimsenin manevi kirlerini ve günahlarÕnÕ
temizledi÷ine inanÕlÕr.22 Cesetler, Ganj kenarÕnda bulunan belirli

20
Satguru Sivaya Subramuniyaswami (2001). Living With Siva:
Hinduism’s Contemporary Culture. Himalayan Academy, s.750.
21
K.V. Sing. (2009). Hindu Dharma Mein Vaigyanik Manyatayen,
Prabhat Prakashan, ss.24-27; Annie Basent & Bhagavan Das. Sanatana
Dharma, ss.103-112.
22
Diana L. Eck. (1982). Banaras, City of Light. Columbia University
Press, s.217.

158
Journal of
Academic
Studies
Cemil KUTLUTÜRK YÕl: 16, SayÕ: 62 A÷ustos 2014 – Ekim 2014

ghatlarda yakÕlÕr. Ghat, Ganj nehri kenarÕnda bulunan set

úeklinde döúenmiú taútan basamaklarÕn oluúturdu÷u alana verilen
addÕr. Seksenden fazla oldu÷u bilinen gathlarÕn her birinin
kendine ait bir ismi ve önemi vardÕr. Bunlar arasÕnda yer alan
Hariúçandra ghat, Daúasúvamedh ghat, Manikarnika ghat ve
Panchganga ghat ölülerin yakÕldÕ÷Õ yerlerdir.23 Cesetler buraya
getirilir ve özel olarak hazÕrlanmÕú olan odunlarÕn üzerine konur.
Gelene÷e göre ilk ateúi ölenin en büyük o÷lu, yoksa kardeúi veya
bunun için vasiyette bulundu÷u kiúi tutuúturur.
Cenaze yakma iúleminin ardÕndan, törene katÕlan kiúiler
oradan ayrÕlÕrlar ve nehrin kenarÕnda bulunan di÷er gathlardan
birine giderek yÕkanÕrlar. Bu iúlemi yaptÕktan sonra gündelik
iúlerine dönerler. Cenaze yakÕldÕktan sonra yakÕn akrabalarÕndan
bir kaçÕ nehre girerek ölen kiúinin küllerini elek yardÕmÕyla toplar
ve bir kaba koyar. Küllerin saklandÕ÷Õ bu kap ölen kiúinin evine
götürülür ve orada iki haftaya yakÕn muhafaza edilir. Nehirden
toplanan bu küller önünde, ölen kiúi için dualar okunur ve ona
tazimde bulunulur. Daha sonra ise saklanan küller nehre
getirilerek tekrar dökülür.
Ölen kiúinin ardÕndan yapÕlan ùraddha töreni de oldukça
önemlidir. ùraddha ölen kiúinin ailesi tarafÕndan atalarÕ için
hürmet amaçlÕ düzenlenen dinî törendir. Bu törende özellikle
yakÕn akrabalarÕ Ganj’Õn kenarÕna gelirler. Burada kutsal
metinlerden bazÕ bölümleri okuyarak un, susam, süt, su, pirinç
karÕúÕmÕndan misket büyüklü÷ünde hamurlar (tarpan) hazÕrlarlar.
Bunu ölen yakÕnlarÕnÕ yâd etmek ve onu memnun etmek için
yaparlar. Çünkü inanca göre ölen kiúinin ruhunun TanrÕ’ya
ulaúmasÕ günlerce süren bir yolculuktan sonra gerçekleúir. Bu
süre zarfÕnda o kimsenin yemek ve su bulmasÕ mümkün de÷ildir.
øúte ùraddha töreninde çocuklarÕ ve yakÕnlarÕ tarafÕndan yapÕlan
ve tarpan adÕ verilen bu yiyeceklerin, bedeni terk eden ruhun bu
yolculu÷u esnasÕndaki suzuzlu÷unu ve açlÕ÷ÕnÕ giderdi÷ine

23
Bansal Sunita Pant. (2008). Hindu Pilgrimage: A Journey Through
the Holy Places of Hindus All Over India. Pustak Mahal, ss.34–35.

159
Akademik
AraútÕrmalar
Dergisi
 Hindistan’da din olgusunun sosyal hayata etkileri: Hinduizm örne÷i

inanÕlÕr.24
Hindistan’Õn genelinde cenaze yakma iúlemleri Õrmak
kenarlarÕnda yapÕlÕr. Irmak olmayan bölgelerde ise bu uygulama
için özel hazÕrlanmÕú çukurlar veya alanlar bulunur. Cesetler odun
ateúinde veya fÕrÕnlarda yakÕlÕr. Odunla yakma geleneksel oldu÷u
için daha muteber kabul edilir. Ancak özellikle günümüzde
odunla yakma iúlemi oldukça külfetli oldu÷undan maddî durumu
iyi olmayan pek çok Hindu fÕrÕnlarÕ tercih etmektedir. Ölen her
Hindunun cesedinin yakÕlmadÕ÷Õ da bilinmektedir. Buna göre
hakiki din adamlarÕnÕn, do÷um sÕrasÕnda ölen kadÕnlarÕn ve erken
yaúta ölen çocuklarÕn cesetleri yakÕlmaz. 25 Çünkü bu tür
kimselerin masum ve günahsÕz oldu÷una inanÕlÕr. OnlarÕn
cesetleri genellikle nehirlere atÕlÕr bazen de gömülür. Bunun yanÕ
sÕra Hindistan’Õn bazÕ bölgelerinde bir takÕm mezhep önderlerinin
cesetleri de yakÕlmamaktadÕr. Bu tür kimseler için özel olarak
küçük odacÕklar yapÕlmakta ve öldüklerinde mumyalanarak bu
odacÕklara konulmaktadÕr.26 Sonuç olarak ölüm esnasÕnda ve
sonrasÕnda uygulanan törenlerde de görüldü÷ü üzere HindularÕn
do÷umundan ölümüne kadar bireysel ve toplumsal hayatlarÕnÕ
etkileyen hususlarÕn baúÕnda din olgusu gelmektedir.

4. SONUÇ VE DEöERLENDøRME
Hindistan’da yaúayan bir milyarÕ aúkÕn nüfusun büyük
ço÷unlu÷u kendisini herhangi bir dinî gelenekle iliúkilendirir.
ønsanlarÕn gündelik yaúamlarÕndan toplumsal aktivitelerine kadar
hayatÕn her alanÕnda bu tür dinî inanÕúlarÕn izlerini ve etkilerini

24
Annie Basent & Bhagavan Das. Sanatana Dharma, ss.124.
25
Paul Bowen. (1998). Themes and Issues in Hinduism. Cassell,
London, s.270.
26
Örne÷in Hindistan’Õn Matura bölgesinde özellikle Hare Kriúna
mezhebine ba÷lÕ bazÕ ekollerde ve Caitanya Mahaprabhu’nun (ö. 1533)
öncülü÷ünde kurulan Caitanya Viúnuizmi’nde bu tür uygulamalarla
karúÕlaútÕk.

160
Journal of
Academic
Studies
Cemil KUTLUTÜRK YÕl: 16, SayÕ: 62 A÷ustos 2014 – Ekim 2014

görmek mümkündür. Bu yüzden Hindu toplumunun sosyal

yapÕsÕnÕ belirleyen temel unsurlarÕn baúÕnda din olgusu gelir.
Hindistan nüfusunun büyük ço÷unlu÷unu oluúturan Hindular
için kendi dinî inanÕúlarÕ ve gelenekleri vaz geçilmez bir öneme
sahiptir. Zira Hindulara göre ebedi kurtuluúa ulaúmanÕn bir úartÕ
da dinî inanç ve geleneklerine sarÕlmak ve bunlarÕ yaúatmaktÕr.
Bu yüzden Hindular kendi dinî inanÕúlarÕna asÕrlardÕr sahip
çÕkmÕúlar ve bunlarÕ nesilden nesile aktararak muhafaza
etmiúlerdir. DolayÕsÕyla farklÕ dinî inanÕú ve gelenekleri
bünyesine barÕndÕran Hinduizm, eski dönemlerden günümüze
kadar HindularÕn sosyal yaúamlarÕnÕ úekillendiren baúlÕca faktör
olmuútur.
Hindu dini gelene÷inde bireylerin do÷umlarÕndan
ölümlerine kadar nasÕl bir yaúam tarzÕ benimseyecekleri ve
hayatlarÕnÕ ne úekilde tanzim edecekleri dinî açÕdan belirlenmiútir.
Bunun yanÕ sÕra gerek toplumun bir ferdi olarak yapmalarÕ
gereken bireysel görevleri, gerekse aile ferdi olarak anne baba ve
eúine karúÕ göstermesi geren davranÕú modelleri bütün yönleriyle
ortaya konmuútur. Bunun yanÕ sÕra do÷um merasimi, ö÷rencilik
hayatÕ, evlilik müessesesi, kast görevleri, cenaze yakma törenleri
gibi durumlarda da Hinduizm’in belirleyici etkisi vardÕr. Bütün
bunlar dikkate alÕndÕ÷Õnda din olgusunun sosyal hayatÕn her
aúamasÕnda etkin bir rol oynadÕ÷Õ görülür. DolayÕsÕyla Hint
dinleri alanÕnda yapÕlacak bilimsel çalÕúmalar, Hindu toplumunun
sosyo-kültürel yapÕsÕnÕn daha do÷ru analiz edilebilmesine katkÕ
sa÷layacaktÕr.

KAYNAKLAR
Abtay, Shivram V. (2007). Sanskrit Hindi ùabdakoú, Aúok
Prakaúan.
Basent, Annie Basent & Das, Bhagavan. (1940). Sanatana Dharma.
Chennai: Vasanta Press.
Bowen, Paul. (1998). Themes and issues in Hinduism. London:
Cassell.

161
Akademik
AraútÕrmalar
Dergisi
 Hindistan’da din olgusunun sosyal hayata etkileri: Hinduizm örne÷i

Dirks, Nicholas B. (2002). Castes of Mind Colonialism and The

Making of Modern India. Delhi: Permanent Plack.
Eck, Diana L. (1982). Banaras, City of Light. Columbia University
Press.

Gesler, Wilbert M. and Pierce, M. (2000). Hindu Varanasi. The

Geographical Review, 90(2), 222-237.
Hans, B. (1996). Construction and Reconstruction of Sacred Space
in Varanasi. Numen, 43,
32-55.
Pant, Bansal Sunita. (2008). Hindu Pilgrimage: A Journey Through
the Holy Places of Hindus All Over India. Pustak Mahal.
Radhakrishnan, S. (1993). The Hindu View of Life. Delhi: Harper
Collins Publishers.
Sachar, Justice R. (2006). Social, Economic and Educational Status
of the Muslim Community of India (Reported by Prime Minister’s High
Level Committee). Delhi: Cirrus Graphics Pvt. Ltd.
Sampurnananda, D. (1964). Hindu Deva Parivar ka Vikas.
Allahabad: Maya Press.
Sing, K. V. (2009). Hindu Dharma Mein Vaigyanik Manyatayen,
Prabhat Prakashan.
Singh, Rana P. B. (2004). Cultural landscapes and lifeworld.
literary images of Banaras. Varanasi: Indica Books.
Singh, Rana P. B. (1993). Banaras (Varanasi): Cosmic Order,
Sacred City, Hindu Traditions. Varanasi: Tara Book Agency.
Singh, Rana P. B. (1994). Water Symbolism and Sacred Landscape
in Hinduism: A Study of Benares (Varanasi). Erdkunde, 48, 211-225.
Singh, Rana P. B. & V., Dar (2003). Varanasi as Heritage City
(India) on the scale the UNESCO World Heritage List: From
Contestation to Conservation. International Conference on
Communication for Development in the Information Age: Extending
the Benefits of Technology for All, Varanasi: Banaras Hindu
University.
Singhvi, L. M. (2002). Jain Temples in India and Around the World.
Himalayan Publishers.
Smith, W., Schwartz, E., Shaw, M. (2007). Travel Medicine Tales
Behind the Science. UK: Elsevier Linacre House.

162
Journal of
Academic
Studies
Cemil KUTLUTÜRK YÕl: 16, SayÕ: 62 A÷ustos 2014 – Ekim 2014

Subramuniyaswami, Satguru S. (2001). Living With Siva:

Hinduism’s Contemporary Culture. Himalayan Academy.
Verma, Rajeev. (2010). Faith and Philosophy of Hinduism. Delhi:
Kalpaz Publications.

Williams, M. Monier. (2008). A Sanskrit-English Dictionary (I-II).

Varanasi: Indica Books.
Yitik, Ali øhsan. (2005). Hint Dinleri. øzmir: øzmir ølahiyat VakfÕ
YayÕnlarÕ.
Zaehner, R. C. (1962). Hinduism, London.

163
Akademik
AraútÕrmalar
Dergisi