NGHIEN CUU - TRAO 001
NHA THO HO TRAN O V4N XUAN - MOT DI TICH VAN HOA C4N 841
'- '- � ? A.
N
ha tha h9 Trfin lang V�n Xuan (xa
V�n Ninh, huy?n Quang Ninh, tinh
Quang Binh) la m9t di tich van hoa c6
ki6n true phfin g6 mang di;ic trung ki6n true c�n
d�i khu vvc Binh Tri Thien. Duqc xay d\ffig tir
nam 1859.
Nha tha t9a l�c t�i phia nam thon Gifra,
c�nh nha van hoa xa va tr\,l sa UBND xa V�n
Ninh hi?n nay, day la vi tri trung tam xa. Nha
tha hu6ng mi;it v€ phia nam v6i m9t kho.ing
khong gian khoang d�t. Lung tiJa vao d6i d§,t
hoang th6, m9t vung d6i, cung la vung dan cu
keo tir dinh lang cu phia tay hie vao d6n t�n
Hoa Thuy. C�n dong nam nha tha la thon D6n;
C�n dong hie la thon B€n; hie, tay hie la thon
Giua, tay each san v�n d9ng la thon Soi.
Tru6c mi;it sat c6ng chinh la Khe Trong bit
ngu6n tir thon D6n, thon B€n chay v€ tay hie
d€n c�nh dinh lang xua d6 ra vung ru9ng c�, ra
canh d6ng V� - An - Tan Ninh. Ba d6i di?n
c6ng nha tha qua Khe Trong la duoog lien thon
lien xa duqc ma ra tir nhfrng nam 60 cua th€ ky
XX, nay dang duqc nang cfip ma r9ng. Con
duoog ch�y tren ha H6 Viflh. H6 Vinh tr& thanh
ao canh tru6c mi;it nha tha, nha van h6a, tn.i SCJ
UBND xa va nha bia tuang ni?m li?t si Yung
dfit H6 Vinh la vung dfit sinh thuy tir ngan xua
ma thien nhien ban ti;ing. Tu khi h<JP tac xa V�n
Toan, xa V�n Ninh dao H6 Vinh, nu6c trong ao
luon trong mat va luon c6 mvc nu6c cao hon
hlln xung quanh. Mi;ic du ha cao nhung mu.a
mua nu6c nhu vun dfiy. Mu.a h�, Khe Trong
kho ki?t, cac ao quanh vung nut ne nhung h6
vfin mat trong. Chi nhfrng nam d�i h�n, chay
d6n di€n vuoo tuqc thi h9a hoin m6i se nu6c.
C�nh tay h6 la san v�n d9ng cua xa, canh sic d6
cang ton them ve d�p c6 kinh cua nha tha.
Nha tha, tir phia ha h6 nhin vao la 2 tn.i bi@u
BAN TIN THONG TIN KHOA HOC & CONG NGH� QUANG BlNH - s6 112022 141
A. IT V IT A
TRAN VAN CHU'ONG
H(>i Di san Van h6a Vi�t Nam huy�n Quang Ninh
c6 doi ky Ian oai nghiem tren dinh tn,t, 2 hen la
tuoog canh ga xay o thong Ive giac, 2 g6c c6 2
tn.i, ca 4 tn.i nay xua d€u c6 nhung cau d6i b�g
chfr Han. Trai qua bi€n thien nam thang bi hu
hong nay mm ton t�o v6i hue hoanh tru6c cua
c6 3 chu Han d�i t\r, mo phong hue hoanh phi
trong nha tha d9c tir phai sang la "Trfin tir
duoog" (Nha tha h9 Trfin). Bu6c vao c6ng c6
hue binh phong duoog net hoa van tinh xao, 6
gifra xay thong thoang, hi?n len hinh con Long
Ma tai thien thu (ngtJa h6a r6ng cha sach trm).
Mi;it trong mi;it ngoai d€u nhu nhau trong th�t
s6ng d9ng. Long Ma duqc gin hoa van men su.
Qua khoang san r9ng, tru6c la tham co, nay
duqc lang xi mang r6i lat g�ch, bu6c len cac b�c
tam cfip la ti€n sanh 2 mai l<JP ng6i, tru6c g9i la
mai VO cua, ncri con chau d6n tha cung t6 1� ng6i
nghi ngcri, khi t6 1� thi trai chi€u d@ chanh bai va
ta, hfru bai bai l�y, khi hfiu tan la ncri d9n ti?c.
Ti€n sanh r()ng ra hai hen so v6i chinh tir duoog
d@ hen ta c6 gia treo chieng num, hen hfru c6 gia
treo d�i c6 (tr6ng d�i) khi hanh 1� t6, �o khong
gian khoang d�t. Hai tn.i gifra ti€n sanh sat c9t
con nha chinh la doi cau d6i duqc rut ra tir bai
van t€ tien t6 "Lan ton qu€ tu, tu ly o h�g tuong
than; VO luqc van kinh, ph\lllg quy€t long mon
cin b9" - (t�m dich: Con chau ke sang ngum hen
cung d€u ru9t thit; Vo van muu luqc tinh thong
quy6t dang tien cua r6ng).
Tren dinh n6c nha "Vo cua" ti€n sanh va
n6c nha tha c6 hinh luong long chfiu nguy?t va
ph\lllg vu nhu voo nhu mu.a.
Bu6c vao chinh duoog, cfiu true phfin g6
con gifr kha nguyen v�n ki@u ki€n true c�n d�i
gifra th€ ky XIX cua d€n tha vung Binh Tri
Thien. Nha c6 4 vai g6, 3 gian, duqc ton t�o l�i
tir nam 1859 (Tv Due Ky Vi - Nam Ky Mui
tri€u Tv Due).
I