Mikrobiologia ogólna

1. Historia odkryć w dziedzinie mikrobiologii

2. Klasyfikacja nauk mikrobiologicznych
Warunki zaliczenia przedmiotu
• Godziny wykładów
• Terminy egzaminów i poprawki
• Frekwencja
• Zagadnienia i wykłady
• KRK
Mikrobiologia w czasach starożytnych
• Fermentacja mlekowa – produkty mleczne
• Fermentacja alkoholowa – piwo i wino
• Piekarnictwo – drożdże

• Epidemie - gruźlica (Mycobacterium tuberculosis)

• Trąd (Mycobacterium leprae)
• Dżuma (Yersinia pestis)
Historia
• Arystotelesowska zasada istnienia uporządkowanego świata (natura
rzeczy – moszcz z natury rzeczy fermentuje w wino)
• Odrodzenie (XV-XVI w.) – dociekanie przyczyn przenoszenia np.
infekcji z człowieka na człowieka
„Musiał istnieć jakiś czynnik przenoszący”
• Girolamo Francastoro opisał je jako
zarodki (seminaria)
• w 1546 przedstawił teorię roznoszenia
chorób zakaźnych przez rodzaj nasion/zarodków,
 Powstanie mikroskopu
• 1590 r. bracia Jan i Zachariasz Jensenowie
skonstruowali pierwszy mikroskop
• Marcello Malpighi – opisał naczynia
włosowate (anatomia mikroskopowa)
• Robert Hooke – komórki roślinne
• Antoni van Leeuwenhoek –
mikroskop powiększający x200.
• Abbe i Zeiss - przełom XIX i XX wieku –
opracowują mikroskop z rozdzielczością
~0,2 μm.
 XIX wiek
• Ignacy Filip Semmelweis (1818 – 1865 r.)
• skorelował śmiertelność kobiet na oddziale położniczym z
wcześniejszą pracą lekarzy w prosektorium
• zakażenia poporodowe powoduje czynnik zakaźny
przenoszony przez lekarzy
• Wprowadził procedury dezynfekcji (śmiertelność spadła do
2%)
• „zwariowany na punkcie zarazy”

Obraz Gregorio Calvi di Bergolo

 XIX – XX wiek
• Joseph Lister (1827 – 1912)
• inicjator antyseptyki.
• W XIX-wiecznych szpitalach
(przeludnienie, brak higieny) ok.
50% pacjentów pooperacyjnych
umierała.
• „Bakterie z powietrza przedostają
się przez ranę operacyjną”.
• wprowadził dezynfekcji kwasem
karbolowym (toksyczny) narzędzi
chirurgicznych.
• liczba zgonów znacząco zmalała.
 A po 150 latach po Leeuwenhoek’u pojawił się
• Ludwik Pasteur (1822 – 1895 r.).
• chemik i prekursor mikrobiologii.
• enancjomorficzne formy kwasu winowego (1848 r.) –
stereochemia.
• 1857-1868 r. badania nad fermentacją wina i mleka.
• Fermentacja biologiczna w opozycji do Justusa von
Liebiga (tzw. chemiczna fermentacja zakładała
możliwość rozkładu substancji biologicznej bez udziału
mikroorganizmów).
• Pasteryzacja (1862 r. wspólnie z Claud’em
Bernardem).
 Pasteur - rewolucjonista
• Obalenie teorii abiogenezy (samorództwa) – 1862 r. praca “O
ciałkach zorganizowanych istniejących w atmosferze”

•Teoria chorób zakaźnych (1878 r.)

•Szczepionki przeciwko wąglikowi (1881 r.) i różycy świń (1883 r.)
 A wszystko zaczęło się od psa…
• Wścieklizna – do 1885 r.
choroba śmiertelna (ok 2 miesiące od zakażenia -
mrowienie wokół miejsca pokąsania, gorączka, ból,
zmęczenie, po kilku dniach nadmierne pobudzenie,
mimowolne skurcze mięśni, ślinotok, światłowstręt i
wodowstręt, śmierć po ok. tygodniu)
• Początkowo badania na zwierzętach
• Osłabione wirusy z rdzenia kręgowego chorych zwierząt
• 1885 r. seria 12 szczepień wykonanych 9-letniemu
chłopcu (Joseph Meister)
A potem był…
• Robert Koch, właściwie: Heinrich Hermann
Robert Koch (ur. 1843 r. – 1910 r.)
• Hodowle bakterii na pożywkach (zestalane
żelatyną)
• Technika barwienia prątków gruźlicy
Mycobacterium tuberculosis (1882 r.)
• Przetrwalniki laseczek wąglika (1876 r.)
• Odkrycie Vibrio cholerae
• Tuberkulina (1890 r.) (nazwa nadana później
przez Polaka – Odona Bujwida)
• 1905 r. Nagroda Nobla za badania nad prątkami
gruźlicy
 Postulaty Kocha
• Podstawowe reguły diagnostyczne
• Stworzone w wyniku prac nad laseczkami wąglika i prątkami gruźlicy
• muszą być spełnione, aby drobnoustrój izolowany z organizmu chorego mógł zostać
uznany za przyczynę choroby

1. Organizm musi być znaleziony u wszystkich chorych osobników;

2. Po wyizolowaniu organizmu od chorego można go hodować przez kilka
generacji w czystych kulturach;
3. Objawy identyczne z obserwowanymi u chorego można wywołać u zwierząt
doświadczalnych za pomocą kolejnych pokoleń organizmów pierwotnie wyizolowanych
od chorego i hodowanych w czystych kulturach;
4. Organizm można wyizolować od zaszczepionego zwierzęcia i ponownie hodować na
pożywkach
Ograniczenia postulatów
Kocha
• Obecność w organizmie naturalnej flory
fizjologicznej – czasem to patogeny
oportunistyczne

• Nie wszystkie osobniki danego gatunku są

tak samo podatne na zakażenie
określonymi bakteriami np. chorzy na AIDS

• Nie wszystkie bakterie możemy

wyhodować in vitro, w czystej pożywce
(Mycobacterium leprae i Treponema
pallidum).

• Względy etyczne – nie zawsze jednak

można znaleźć model zwierzęcy
Polacy też mieli znaczenie
• Leon Cienkowski (1822 r. – 1887 r.) – szczepionka przeciwko wąglikowi
(równolegle z Pasteuer’em), odkrycie Leuconostoc mesenteroides,
nazywany twórcą rosyjskiej mikrobiologii
• Jan Danysz (1860 r. – 1928 r.) – uczeń Pasteur’a, odkrycie bakterii
paratyfusu mysiego (wykorzystanie jej do zwalczania myszy), prace
nad zwalczaniem nowotworów radem, twórca prawa zwanego
fenomenem Danysza
Rudolf Stefan Jan Weigl
• (1883 r. – 1957 r.)
• wynalazca pierwszej w świecie skutecznej
szczepionki przeciw tyfusowi plamistemu (I
wojna światowa)
• Otrzymał czyste hodowle Rickettsia prowazeki
we wszach
• Uratował około 5 tysięcy przedstawicieli
lwowskiego środowiska naukowego –
karmiciele wszy
 "To natura wyprodukowała penicylinę, ja ją tylko
odkryłem"
• Alexander Fleming (1881 r. –
1955 r.)
• Odkrycie lizozymu – czasem
dobrze mieć katar (1922 r,)
• odkrył penicylinę G (1928 r.),
• W 1945 roku otrzymał
Nagrodę Nobla w dziedzinie
medycyny.
A co te odkrycia spowodowały
I poszło jak z bicza strzelił…
Mikrobiologia? A co to takiego?
• Z greki – μῑκρος, mīkros, „mały, drobny"; βίος, bios,
„życie"; and -λογία, logos „słowo, nauka”
• Dział biologii
• Nauka zajmująca się mikroskopijnymi organizmami:
bakteriami, grzybami, niektórymi protistami, ale również
wirusami

E. coli C. albicns P. malariae Influenzavirus

A gdzie umieszczano mikroorganizmy?

• Do XIX w były tylko rośliny i zwierzęta (Linneusz)

• Królestwo Protista – 1866 r Ernst Haeckel
• 1937 r. Chatton wprowadził pojęcie prokaryota
• 1969 r. – Robert Whittaker – podział na 5
królestw: bakterie – Prokaryotae, pierwotniaki –
Protista, grzyby – fungi, rośliny – plante,
zwierzęta - animalia
Prokariota
• Organizmy zdolne do metabolizmu i samodzielnego rozmnażania
• Materiałem genetycznym jest dwuniciowy, kolisty DNA
• Brak jądra komórkowego
• Posiadają obok błony cytoplazmatycznej także ścianę komórkowa,
zwykle o złożonej strukturze
• Rozmiary: od ok. 100 nm (mykoplazmy)
do ok. 1 mm (Thiomargarita namibiensis)
średnio ok. 1 do 5 m
Systematyka bakterii
Bergey’s Manual of Systematic Bacteriology, Second Edition (r. 2001) – biblia
mikrobiologów
• Ilość par GC, hybrydyzacja, analiza rRNA
• Barwienie metodą Grama
• Właściwości biochemiczne
• Stosunek do tlenu

Dwie główne domeny: Archaea i Bacteria

Szczegółowe dane na stronach:
• http://www.cme.msu.edu/bergeys
• http://www.dsmz.de/bactnom/bactname.htm
• http://www.bacterio.cict.fr
• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/taxonomyhome.html
Drzewo życia
Czym się różnią?
 Przykład: Escherichia coli
• Domena (domain) – Bacteria
• Typ (phylum) – Proteobacteria
• Klasa (class) – -Proteobacteria
• Rząd (order) – Enterobacteriales
• Rodzina (family) – Enterobacteriaceae
• Rodzaj (genus) – Escherichia
• Gatunek (species) – Escherichia coli
• Szczep (ang. strain) – Escherichia coli HB101 <-> Klon bakterii