რეფერატი

ჯანდაცვის დაფინანსების მოდელი საქართველოში -

სამედიცინო დაწესებულების სახელმწიფო დაფინანსება.

ჯანდაცვის პოლიტიკა

ლექტორი: ირმა მჟავანაძე

მაგისტრები: უბილავა თათია

ცეცხლაძე ლია

ფაღავა თამარი

იკაშვილი მადონა

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი,2024 წ.

  სარჩევი
1. შესავალი;
2. მეთოდოლოგია;
3. ჯანდაცვის სიტემის ფუნქცია - დაფინანსება;
4. საქართველოში ჯანდაცვის დაფინანსების მოდელის განვითარების ეტაპები;
5. ჯანდაცვის სისტემის დაფინანსება - სახელმწიფო დანახარჯები
6. მიმდინარე დაფინანსების მოდელის მიმოხილვა;
7. სამედიცინო დაწესებულების სახელმწიფო დაფინანსება;
8. დასკვნა და რეკომენდაციები;
  შესავალი

ჯანდაცვის სისტემის ერთ-ერთი მთავარი ფუნქციაა დაფინანსება. სამედიცინო ხარჯების

სპეციფიკიდან გამომდინარეობს უნივერსალური ჯანდაცვის და, კერძოდ, ჯანდაცვის დაფინანსების
ამოცანებიც – უზრუნველყოს თითოეული მოქალაქისთვის თანაბრად ხელმისაწვდომი, ხარისხიანი
მომსახურება და, ამავე დროს, დაიცვას გაწეულ ხარჯებთან დაკავშირებული ეკონომიკური
გაჭირვებისგან. 1990-იანი წლების ბოლოდან საქართველოს ჯანდაცვის დაფინანსების სისტემამ გაიარა
ფუნდამენტური რეფორმების რამდენიმე ეტაპი, რამაც უზრუნველყო მოსახლეობის ჯანმრთელობის
მდგომარეობის გაუმჯობესება. საქართველო იყო ერთ-ერთი პირველი ქვეყანა, რომელმაც დაიწყო
რეფორმები ჯანდაცვის სექტორში ყოფილ საბჭოთა კავშირის ქვეყნებს შორის. ამ რეფერატში
მიმოვიხილავთ ზემოთ აღნიშნულ რეფორმებს, ასევე მოქმედ დაფინანსების მოდელს, არსებულ
გამოწვევებსა პრობლემებს, რომელსაც აწყდება საქართველო და ამ საკითხების გადასაჭრელად,
დასკვნის სახით, შევუმუშავოთ სხვადასხვა რეკომენდაცია.

 მეთოდოლოგია

რეფერატში ჯანდაცვის დაფინანსების ანალიზისთვის გამოვიყენებთ ლიტერატურის,

საკანონმდებლო აქტებისა და საერთაშორისო ინსტიტუტების ანგარიშებისა და რეკომენდაციების
მიმოხილვას.

 ჯანდაცვის სისტემის ფუნქცია - დაფინანსება

როგორც ზემოთ აღინიშნა, ჯანდაცვის სისტემის ერთ-ერთ განმსაზღვრელ ნიშანს წარმოადგენს

დაფინანსება.ჯანდაცვის სისტემის დაფინანსებაში სახელმწიფო დანახარჯების წილი
დამოკიდებულია მრავალ ფაქტორზე, რომელთა შორის მთავარია – საზოგადოებაში არსებული
ფასეულობები, პრიორიტეტები, ქვეყნის პოლიტიკური ნება, მისი ეკონომიკური განვითარების დონე,
ბიუჯეტის შესაძლებლობები. დაფინანსების სისტემებმა უნდა უზრუნველყონ სამედიცინო
დახმარების მაღალი ხარისხისა და ეფექტურობის ამაღლების სტიმულირება. შესაბამისად ჯანდაცვის
დაფინანსების სისტემის მიზნად განისაზღვრება: 1. ფინანსური რისკებისგან დაცვა; 2. დაფინანსების
სამართლიანობა; 3. სისტემის გამჭირვალობის და ანგარიშგების დონის ამაღლება. ამის მისაღწევად კი
უნდა უპასუხოს სამ ძირითად ფუნქციას: 1. შემოსავლების მობილიზება და შეგროვება; 2.
შემოსავლების გაერთიანება და აკუმლაცია; 3. მომსახურეობის შესყიდვა.

ჯანდაცვის დაფინანსების სისტემის მოდელი ხშირად განისაზღვრება დაფინანსების წყაროს

მიხედვით. მაგ. „ბისმარკის“ გერმანული მოდელი - უმეტესწილად სოციალური დაზღვევის
შენატანებიითა დაფინანსებული, „ბევერიჯის“ მოდელი - ცენტრალიზებული სისტემაა,
დაფინანსებულია გადასახადებით, სემაშკოს სსრკს მოდელი - სჯანდაცვის ცენტრალიზებული
სისტემა სახელმწიფო დაფინანსებით, ამერიკული მოდელი - შერეული ფორმაა, თუმცა სახელმწიფოს
როლი დაფინანსებაში მინიმალურია.

მსოფლიოში ჯანდაცვის სექტორის დაფიანსების წყარო ქვეყნების მიხედვით შეიძლება

მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს და დამოკიდებული იყოს ჯანდაცვის სისტემის სტრუქტურაზე,
მთვარობის პოლიტიკასა ან ეკონომიკურ ლანდშაფტზე. ზოგიერთ ქვეყანაში დაფინანსების ძირითადი
რესურსი შეიძლება იყოს სახელმწიფო დაფინანსება, ზოგან კი შესაძლოა კერძო ჯანმრთელობის
დაზღვევამ ან „ჯიბიდან გადახდებმა“ უფრო დიდი როლი ითამაშოს.

 ჯანდაცვის დაფინანსების სისტემის სხვადასხვა ეტაპები საქართველოში

ბოლო რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში საქართველოში ჯანდაცვის დაფინანსების

სისტემამ გაიარა მთელი რიგი რეფორმები. 2013 წლიდან მთავრობა ცდილობს უზრუნველყოს
თითქმის უნივერსალური ჯანმრთელობის მიწოდება მკაფიოდ განსაზღვრული გეგმის მეშვეობით.
საქართველოს ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის განვითარებაში გამოყოფენ ოთხ პერიოდს: ინერციის
პერიოდი - 1991-1994 წლები, რეფორმების პიერველი პერიოდი 1995-2003; რეფორმების მეორე
პერიოდი 2004-2012; რეფორმების მესამე პერიოდი 2023 წლიდან - დღემდე.

დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ საქართველოს ჯანდაცვის სისტემის დაფინანსებას 1991-

1994 წლებში საქართველოს ჯანდაცვა ისევ აგრძელებდა ჯანდაცვის საბჭოთა ე.წ მოდელს „სემაშკოს“
მოდელით მუშაობას. სისტემა ხასიათდება დარგის დაფინანსებით სახელმწიფო ბიუჯეტიდან მკაცრი
ცენტრალიზებული მენეჯმენტით და სახელმწიფოს მიერ კონტროლით. სამედიცინო მომსახურების
დაფინანსება ხორციელდება ექსკლუზიურად სახელმწიფო ბიუჯეტიდან, რაც არ არის
დამოკიდებული რეგიონებიდან შემოსულ შემოსავლებზე, ანუ არსებობს სახელმწიფოს მიერ
წარმოდგენილი სამედიცინო მომსახურების ერთი მომხმარებლის სისტემა. ამ სისტემაში ექიმებისა და
პაციენტების ურთიერთქმედება ყველა ასპექტში რეგულირდება და ექვემდებარება ეკონომიკის
დაგეგმვისა და განაწილების ორგანიზაციის პრინციპებს

1995 წლიდან ხორციელდებოდა სოციალური დაზღვევის მოდელით (ბისმარკის მოდელი).

ჯანმრთელობის სოციალური დაზღვევის მოდელზე გადასვლის უმთავრესი უპირატესობა
დაკავშირებულია ადამიანის ჯანმრთელობაზე პასუხისმგებლობის თანაბრად და სამართლიანად
გადანაწილებაზე სახელმწიფოს, დამქირავებელსა და დაქირავებულს შორის. სახელმწიფოს ნაცვლად
სოციალური დაზღვევის ფონდს უნდა მოეხდინა დაზღვეულთათვის სამედიცინო მომსახურების
შესყიდვა. რეფორმის მიხედვით, ერთმანეთისაგან უნდა გამიჯნულიყო სამედიცინო მომსახურების
ყიდვა და მიწოდება.
 სოციალური დაზღვევის სისტემის შემოღებით განხორციელდა დამფინანსებელი მხარის
(სადაზღვევო კომპანია, ან ჯანდაცვის სამინისტრო) და მიმწოდებლების განცალკევება.
დამფინანსებელს უფლება ჰქონდა აერჩია მისთვის სასურველი სამედიცინო დაწესებულება, რაც
ზრდიდა მათ შორის კონკურენციას და შესაბამისად დადებითად მოქმედებდა მომსახურების
ხარისხზე. სოციალური დაზღვევის მშენებლობის გზაზე მნიშვნელოვან დაბრკოლებას წარმოადგენდა
არასახარბიელო ეკონომიკური მდგომარეობა, საწარმოების დაბალი გადახდისუნარიანობა,
გადამხდელთა მონაცემების ერთიანი ბაზის არარსებობა. ჯანდაცვაზე სახელმწიფო დაფინანსების
სიმწირის გამო ფართოდ იყო გავრცელებული ჯიბიდან არაფორმალური გადახდები.

მიუხედავად მიღწევებისა, ჯანმრთელობის სოციალური დაზღვევის დანერგვა მოსალოდნელზე

მეტად რთული აღმოჩნდა, რაც დაკავშირებული იყო საქართველოში არაფორმალური ეკონომიკის
დიდ წილთან, უმუშევრობის მაღალ დონესთან და მძიმე მაკროეკონომიკურ შეზღუდვებთან.
საქართველოს ორ ათწლეულზე მეტი დასჭირდა მოსახლეობის ერთ სულზე მშპ–ის
დამოუკიდებლობამდე დონის მისაღწევად. შედეგად შემოსავლების ბაზა ძალიან მცირე იყო.
ჯანმრთელობის სისტემის დაბალი სახელმწიფო დაფინანსების შედეგად, საქართველოში ჯიბიდან
პირდაპირი გადასახადების წილი ჯანდაცვის მთლიანი ხარჯების უმეტეს ნაწილს შეადგენდა.

2004 წლიდან იწყება გადასვლა გადასახადებზე დაფუძნებულ მოდელზე (ბევერიჯის მოდელი),

რაც დაკავშირებული იყო იმ გარემოებასთან, რომ განვითარებადი ქვეყნებისათვის გადასახადებზე
დაფუძნებულ სისტემას გააჩნია უპირატესობა სოციალური დაზღვევის მოდელთან შედარებით.
კერძოდ, განვითარებად ქვეყნებში, სადაც უფრო მეტადაა განვითარებული არაფორმალური სექტორი,
გადასახადებზე დაფუძნებულ მოდელს აქვს შესაძლებლობა უფრო სწრაფი ტემპით მოიცვას იგი.
თუმცა, გადასახადებზე დაფუძნებული სისტემა „ტვირთად“ აწვება სახელმწიფო ბიუჯეტს. გარდა
ამისა, შეინიშნება არათანასწორი დაფინანსება, რადგან შესაძლოა განაპირობოს ისეთი პირების
სუბსიდირება, რომლებიც თვითდასაქმებულია, მაგრამ არ არის ღარიბი ფენა. ამგვარად,
საქართველოსათვის, როგორც განვითარებადი ქვეყნისათვის მიზანშეწონილია ჯანდაცვის ზოგადი
გადასახადებით დაფინანსების სისტემა (ბევერიჯის მოდელი).

აღარ შეცვლილა ზოგადი გადასახადებით დაფინანსების (ბევერიჯი) მოდელი, თუმცა

შეგვიძლია ვთქვვათ, რომ „წმინდა“ ბევერიჯის მოდელს არ წამრმოადგენს მოქმედი დაფინანსების
სისტემა. 2013 წლიდან ამოქმედდა საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამა,
რომლის მიზანია მოსახლეობისათვის სამედიცინო მომსახურებაზე ფინანსური ხელმისაწვდომობის
გაზრდა. ყველა მოქალაქე უზრუნველყოფილია საბაზისო სამედიცინო მომსახურებით როგორც
სახელმწიფო, ასევე კერძო სადაზღვევო პროგრამებით.
 საყოველთაო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამით გათვალისწინებულია გეგმური და
გადაუდებელი ამბულატორიული მომსახურება, გადაუდებელი სტაციონალური მკურნალობა,
გეგმური ქირურგიული ოპერაციები (მათ შორის, დღის სტაციონარი) და მათთან დაკავშირებული
გამოკვლევები შესაბამისი ლიმიტის ფარგლებში. პროგრამა ბენეფიციარს აძლევს სამედიცინო
დაწესებულების თავისუფალი არჩევანის უფლებას. საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის პროგრამის
ამოქმედების შემდეგ მნიშვნელოვნად გაიზარდა მოსახლეობის მიმართვიანობა სამედიცინო
მომსახურების მისაღებად.

 ჯანდაცვის სისტემის დაფინანსება - სახელმწიფო დანახარჯები

ჯანდაცვის სისტემის დაფინანსებაში სახელმწიფო დანახარჯების წილი დამოკიდებულია

მრავალ ფაქტორზე, რომელთა შორის მთავარია – საზოგადოებაში არსებული ფასეულობები,
პრიორიტეტები, ქვეყნის პოლიტიკური ნება, მისი ეკონომიკური განვითარების დონე, ბიუჯეტის
შესაძლებლობები.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიხედვით, ჯანდაცვაზე სახელმწიფო დანახარჯების წილი

მთლიანი სახელმწიფო დანახარჯებში უნდა შეადგენდეს 15 %-ს მაინც (Organisation of African Unity,
2001). საქართველოში ჯანდაცვაზე სახელმწიფო ხარჯების მნიშვნელოვანი მატების მიუხედავად,
მისი წილი სახელმწიფო ბიუჯეტთან მიმართებაში საკმაოდ დაბალია. აღნიშნული თითქმის ორჯერ
მცირეა ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებულ მაჩვენებელთან შედარებით.

საქართველოში ჯანდაცვაზე დანახარჯების სწრაფი ზრდა 2013 წლიდან სახელმწიფო

დაფინანსების ზრდამ განაპირობა. სახელმწიფო ხარჯები ჯანდაცვაზე 2014-22 წლებში თითქმის
გასამმაგდა და 1,9 მილიონი ლარი შეადგინა. გაწეული დანახარჯების მიხედვით საქართველო
ყველაზე უფრო ახლოს საშუალო შემოსავლიანი ქვეყნების ზედა ჯგუფთან იმყოფება. საქართველოში
ჯანმრთელობის დაცვაზე ერთ სულზე მთლიანი ხარჯების დინამიკა სწორედ ამ ჯგუფის ქვეყნების
საშუალო მაჩვენებლის დინამიკას თითქმის ზუსტად იმეორებს.

სახელმწიფო ბიუჯიტში ჯანდაცვის სექტორის პრიორიტეტულობა ეროვნული შემოსავლების

ზრდასთან ერთად იზრდება. ბოლო 5 წლის სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით უშუალოდ
ჯანდაცვაზე 2021 წელს გამოიყო სახელმწიფოს მხრიდან ყველაზე მეტი თანხა 2,36 მილიონი ლარი,
აღნიშნული შეგვიძლია, დავუკავშიროთ Covid-19 პანდემიას, რაც შეეხება გასულ 2023 წელს
ჯანდაცვაზე დაიხარჯა 1,57 მილიონი ლარი, ხოლო ახალი 2024 წლის ბიუჯეტით ჯანდაცვის
დაფინანსება გაიზარდა და განისაზღვრა 1,62 მილიონი ლარით (ჰისტოგრამა N1), 2021-2022 წლებთან
შედარებით 23-24 წლების დაფინანსების ბიუჯეტის კლების მიზეზი იყო Covid-19-ის მართვაზე

გამოყოფილი თანხების შემცირება.

ჰისტოგრამა N1. მონაცემები ასახულია ლარებში (წყარო: https://www.mof.ge/saxelmwifo_biujeti_wlebis_mixedvit)

25,030,420.70
ბიუჯეტი ჯანდაცვა სრულად უშუალოდ ჯანდაცვის დაფინანსება

22,311,291.10
20,163,012.50
19,807,502.50
16,174,636.10

7,829,150.00
7,108,420.00
6,466,346.40

6,362,096.00
5,631,137.20

2,365,016.00

1,894,933.80

1,621,485.00
1,571,315.40

1,570,797.00
2020 2021 2022 2023 2024

დიაგრამა 1; წყარო: https://www.who.int/data/gho/data

 ჯანმრთელობის დაცვაზე გაწეული დანახარჯების ერთერთი მნიშვნელოვანი მახასიათებელი
ჯანდაცვის მთლიან დანახარჯებში მოსახლეობის მიერ ჯიბიდან გადახდილი ხარჯების ხვედრითი
წონაა. იმავე წლებში, მთავრობის დაფინანსების ზრდამ და კერძო სადაზღვევო სექტორის
განვითარებამ ჯიბიდან გადახდების წილი ჯანდაცვის მთლიან ხარჯებში 15 პროცენტული პუნქტით
51%-მდე შეამცირა, რაც კვლავ მაღალი მაჩვენებელია ევროკავშირის (16%) და შესადარისი ქვეყნების
(38%) საშუალოსთან შედარებით. ჯიბიდან გადახდების მაღალ დონეს საქართველოში, ძირითადად,
მედიკამენტებზე დანახარჯები განაპირობებს. საქართველოში ჯანმრთელობის დაცვის სისტემის
განვითარების პოლიტიკის მიხედვით, 2030 წლისთვის, მთავრობა ჯიბიდან გადახდების წილის 30%-
მდე შემცირებას გეგმავს. აღსანიშნავია რომ მიუხედავად, ჯიბიდან გადახდების მაღალი
პროცენტულობისა, ჰოსპიტალურ მომსახურეობაზე გაწეული დანახარჯების წილი მცირდება.
ძირითადი ხარჯები დაახლოები 80% მოდის მედიკამენტებზე.
დიაგრამა N3 / ჯანდაცვის მთლიანი ხარჯებიდან ჯიბიდან გადახდილი ხარჯების ხვედრითი წონის დინამიკა

ჰისტოგრამა N2 / ჯანდაცვის დანახარჯები წყაროს მიხედვით (მლნ ლარი)

  მიმდინარე დაფინანსების მოდელის მიმოხილვა

საქართველოში დღეს მოქმედი ჯანდაცვის სისტემა არ მიეკუთვნება, არც ბრიტანეთში

გავრცელებულ ბევერიჯის მოდელს, რომელიც ჯანდაცვის საბიუჯეტო დაფინანსებას ითვალისწინებს
და არც დასავლეთ ევროპაში გავრცელებულ ე.წ. ბისმარკის მოდელს (თუმცა რადგანაც სახელმწიფო
დაფიანსებას განაპირობებს გადასახადები, შეგვიძლია უფრო მივამსგავსოთ ბევერიჯის მოდელს). ის
სხვადასხვა სისტემის ერთგვარ ამალგამს წარმოადგენს. მაგრამ, რაც მას სხვა ქვეყნების სისტემებიდან
განსაკუთრებით გამოარჩევს დერეგულაციისა და კომერციალიზაციის უპრეცედენტო მაჩვენებელია,
სადაც ჯანდაცვის მომსახურებას კერძო, მოგებაზე ორიენტირებული საავადმყოფოები ახორციელებენ,
ხოლო ჯანდაცვის ხარჯების დიდ ნაწილს, გარდა მედიკამენტებისა, სახელმწიფო ფარავს.

წყარო: სალექციო მასალა - ჯანდაცვის მენეჯმენტი და პოლიტიკა / ირმა მჟავანაძე

 დღევანდელი ჯანდაცვის დაფინანსების სისტემა შემსყიდველი უწყებების მრავალფეროვნებით,
სიმრავლითა და შესაბამისად, ფრაგმენტულობით ხასიათდება. დაფინანსების წყაროები გაბნეულია
ცენტრალურ, ადგილობრივ ბიუჯეტსა და კერძო სადაზღვეო კომპანიებში. მიუხედავად იმისა, რომ
ჯანდაცვაზე გაწეული სახელმწიფო ხარჯები 2010-2019 წლებში გასამმაგდა, ჯიბიდან გადახდის
ხარჯები პროპორციულად არ შემცირებულა.

 სამედიცინო დაწესებულების სახელმწიფო დაფინანსება - DRG;

2022 წლის პირველი ნოემბრიდან, სამედიცინო დაწესებულებებში მომსახურების დიაგნოზთან

შეჭიდული ჯგუფებით (DRG) დაფინანსების ახალი მოდელი ამოქმედდა. DRG მსოფლიოს
განვითარებულ ქვეყნებში დაფინანსების ფართოდ აპრობირებული მოდელია, რომლითაც
ავტომატურად გამოითვლება ის სამართლიანი ფასი, რასაც ჯანდაცვის სამინისტრო მოქალაქეების
ხარისხიანი მკურნალობისთვის გადაიხდის. დაფინანსების მოცულობას პაციენტის დიაგნოზი, ასაკი,
ჰოსპიტალიზაციის ხანგრძლივობა და სხვა კრიტერიუმები განსაზღვრავს.DRG სისტემის დანერგვის
შემდეგ, სამედიცინო მომსახურების მიღებისას, პაციენტს დამატებითი ხარჯების გაწევა აღარ მოუწევს
და მხოლოდ იმ თანხას გადაიხდის, რასაც საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ფარგლებში,
თანაგადახდის წილი ითვალისწინებს.

სსიპ ჯანმრთელობის ეროვნული სააგენტოს ვებგვერდზე არსებული განმრტებით, DRG

მოდელის საშუალებით, ავტომატურად გამოითვლება ის „სამართლიანი ფასი“, რომელსაც ჯანდაცვის
სამინისტრო მოქალაქეების ხარისხიანი მკურნალობისთვის გადაიხდის, თუმცა ქვეყანაში არსებულმა
არაერთმა კლინიკამ უარი განაცხადა ამ მოდელით დაფინანსებულ სქემაში მონაწილეობაზე. მათი
პოზიციით, ახალი სატარიფო სქემა ხარისხიანი მომსახურების შესაძლებლობას არ იძლევა და
სხვადასხვა სერვისი და ამ სერვისების მიღებისთვის დადგენილი ტარიფები შესაბამისობაში არ არის,
განსაკურებით ისეთი მნიშვნელოვანი და ამავდროულად, ძვირადღირებული სამედიცინო
მომსახურების სახეების შემთხვევაში, როგორიც არის მაგ. ონკოლოგიური, კარდიოლოგიური ან/და
ორთოპედიული შემთხვევები.

თუ დავაკვირდებით, DRG მოდელის ამოქმედების შემდგომი პერიოდის დაფინანსების

სტატისტიკას, 2022 წლის ნოემბრიდან 2023 წლის ივლისის განმავლობაში, ანაზღაურებული თანხების
ჯამური მოცულობა, წინა წლის იგივე პერიოდთან შედარებით, 34%-ით (154 მლნ ლარით) გაიზარდა,
თუმცა ერთი შემთხვევის დაფინანსება, პირიქით, 4.4%-ით (27 ლარით) შემცირდა.
 წყარო: სსიპ ჯანმრთელობის ეროვნული სააგენტო, nha.moh.gov.ge

აღსანიშნავია, რომ საავადმყოფოების მიერ მოთხოვნილი თანხის ჯამური მოცულობა ყოველთვის

აჭარბებს ანაზღაურებულ თანხის ჯამურ მოცულობას. თუ შევხედავთ 2018-2023 I-II კვარტლის
მონაცემებს, სახელმწიფოს მიერ ანაზღაურებული თანხები, მოთხოვნილი თანხის საშუალოდ 98.6%-ს
შეადგენს და აღნიშნული მონაცემი,ძირითადად, ყოველ წელს მსგავსია.

მოთხოვნილი და ანაზღაურებული თანხების მოცულობები წლების მიხედვით:

სამედიცინო მომსახურების მიმღები პირებისა და შემთხვევების რაოდენობას რაც შეეხება, 2018-2022

წლებში, ყოველწლიურად საშუალოდ 1.2 მლნ-ზე მეტი სამედიცინო შემთხვევა დაფიქსირდა.
აღნიშნული მაჩვენებელი ერთი ადამიანის შემთხვევაში საშუალოდ 1.14-ჯერ იზრდებოდა და
შემთხვევების ყველაზე მეტი რაოდენობა (1.4 მლნ შემთხვევა) 2019 წელს დაფიქსირდა, მაშინ
როდესაც Covid-19 პანდეემიის დროს მხოლოდ 1.1 მლნ შემთხვევა იყო. 2023 წლის პირველ ნახევარში,
493,398-მა პირმა მიიღო სხვადასხვა სახის სამედიცინო მომსახურება ჯამში 567,221 შემთხვევაზე.

საინტერესო ინდიკატორია, თუ რა თანხის ანაზღაურება ხდება საშუალოდ თითოეულ

შემთხვევაზე რეგიონების მიხედვით. ამ კუთხით, თბილისი სხვა რეგიონებს თითქმის 2-ჯერ აჭარბებს,
რაც კიდევ ერთხელ მიუთითებს, სხვა რეგიონებთან შედარებით, უფრო მრავალფეროვან და
ძვირადღირებულ მომსახურებაზე, ასევე, აღნიშნული მაჩვენებელი მაღალია აჭარის, იმერეთის,
მცხეთა-მთიანეთის და კახეთის რეგიონებშიც. აღსანიშნავია რომ, 5 წლის მანძილზე 6.4%-ით
გაიზარდა თითოეულ შემთხვევაზე ანაზღაურებული თანხის მოცულობა ქვემო ქართლში, ხოლო
5.1%-ით - აჭარაში. თბილისის შემთხვევაში, 2018-2022 წლებში, აღნიშნული მაჩვენებელი
მეტნაკლებად სტაბილურია და 1%-ით არის გაზრდილი, ხოლო 2023 წლის პირველი ორი კვარტლის
მდგომარეობით, წინა წლის შესაბამის პერიოდთან შედარებით კი 3.8%-ით შემცირდა. თუ შევადარებთ
2018-2022 წლების მონაცემებს, ყველაზე დიდი კლება დაფიქსირდა მცხეთა-მთიანეთის რაიონში (-
6.4%), თუმცა 2023 წლის პირველ ნახევარში ერთ სამედიცინო შემთხვევაზე საშუალო ანაზღაურებული
თანხა 42.5%-ით არის გაზრდილი, კვლავ 2018 წლის მონაცემს - 736 ლარს უტოლდება და
რეგიონებიდან, როგორც ქვემოთ მოცემულ გრაფიკზე N7 ჩანს, თბილისის შემდეგ მეორე ადგილს
იკავებს.
 რაც შეეხება უშუალოდ DRG მოდელს, განვიხილავთ მის უპირატესობებსა და რისკებს.

უპირატესობები რისკები
1 . ქმნის ჯანსაღ კონკურენციას საავადმყოფოებს 1. ქმნის ჯანსაღ კონკურენციას საავადმყოფოებს
შორის – ახალ საავადმყოფოებს აღარ აქვთ შორის – ახალ საავადმყოფოებს აღარ აქვთ
უსამართლო უპირატესობა ტარიფებში. უსამართლო უპირატესობა ტარიფებში.
2. საშუალო და გრძელვადიან პერსპექტივაში 2. საშუალო და გრძელვადიან პერსპექტივაში
მოსალოდნელია სექტორის მომგებიანობის ზღვრების მოსალოდნელია სექტორის მომგებიანობის ზღვრების
გაზრდა, რაც გამოწვეულია სახელმწიფო ხარჯების გაზრდა, რაც გამოწვეულია სახელმწიფო ხარჯების
გაზრდით და სექტორის კონსოლიდაციის გამო. გაზრდით და სექტორის კონსოლიდაციის გამო.
3. დინამიური ფასი, რომელიც მიჰყვება ხარჯებს 3. დინამიური ფასი, რომელიც მიჰყვება ხარჯებს
რეალურ დროში. რეალურ დროში.
4. სტანდარტიზირებული ტარიფების გამო
მომსაუხრეობისა და მმკურნალობის ხარიხსის
გაუარესება.

აღსანიშნავია, რომ DRG არ ეხება პირველად ჯანდაცვას, ადამიანური რესურსების მენეჯმნეტსა და

ფარმაცევტულ ბაზარს.აღნიშნულის მიზეზად შეგვიძლია დავასახელოთ შემდეგი: საქართველოში
ჯანდაცვის დანახარჯების მთავარი სიმძიმის ცენტრი ჰოსპიტალურ სექტორზე მოდის. პირველადი
ჯანდაცვის რგოლი, რომელმაც მისი განტვირთვა უნდა უზრუნველყოს, სუსტად განვითარებულია.
სავარაუდოდ, აღნიშნული მოდელი გააუმჯობესებს ჯანდაცვის სისტემის ხარჯეფექტურობას. მისი
ეფექტიანობას კი განსაზღვრავს უწყვეტი და მდგრადი განვითარება: 1. სამედიცინო პერსონალის
უწყვეტი პროფესიული განვითარება; 2 .პაციენტების ინფორმირებულობისა და სამედიცინო
კულტურის ამაღლება (პაციენტების დიდი უმრავლესობა სხვადასხვა მიზეზით არ მიმართავს ექიმს,
ვიდრე მდგომარეობა ძალიან არ გაუარესდება). 3. დაფინანსების ამ ახალი მოდელის თანმიმდევრული
შესწავლა-ანალიზი და უწყვეტი განვითარება. 4. სამედიცინო მომსახურების ხარისხზე
ზედამხედველობის არსებული სისტემის ძირეული ცვლილება.

 დასკვნა და რეკომენდაციები;

ბოლო მონაცემებზე დაყრდნობითა და შეფასებით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ DRG მოდელი

მოქმედებს. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ეს არის წარმატებული რეფორმა. არსებული მონაცემები საკმაოდ
დამაიმედებელია. DRG-ის იმპლემენტაცია ეფექტურად ხორციელდება. მიგავაჩნია, რომ DRG
მოდელი, მოსახლეობის ფინანსურ დაცულობას უზრუნველყოფს, რაც აისახება მათი მხრიდან
თანაგადახდის წილის შემცირებით, თუმცა აღნიშნული არ უნდა ხდებოდეს პაციენტზე ზრუნვისა და
მკურნალობის ხარიხის ხარჯზე. ამას გარდა DRG-ს რეფორმა აუმჯობესებს სამედიცინო
დაწესებულების მართვასა და გამჭვირვალობას. თუმცა მიუხედავად დადებითი მოლოდინებისა,
ქვეყანაში რჩება მთელი რიგი გამოწვევები.

 უმთავრესი გამოწვევაა ის, რომ ქვეყანაში სრულფასოვანი სამედიცინო მომსახურების მიღება,

ძირითადად, მხოლოდ ქ. თბილისშია შესაძლებელი (ჯამური შემთხვევების 40%).
 ასევე ჯანდაცვის სისტემის დაფინანსების DRG მოდელზე გადასვლის შემდეგ მცირდება
საშუალოდ ერთ სამედიცინო შემთხვევაზე გაცემული დაფინანსება (-4.4%)
 მიუხედავად იმისა, რომ ჯანდაცვაზე ხელმისაწვდომობა იზრდება, ერთ-ერთი მთავარ
პრობლემად, DRG მოდელთან მიმართებაში მიგვაჩნია, რომ არის პაციენტი ვალდებულება ან
ისარგებლოს DRG-ის დაფინანსებით შეთავაზებული „მომსახურეობით“, ან აღნიშნული
„მომსახურეობის“ გაუმჯობესების შემთხვევაში სრულად განაცხადოს უარი დაფინანსებაზე და
თავად დაფაროს ღირებულება. ქვეყნაში მოსახლეობის ეკონომიკური მდგომარეობიდან
გამომდინარე, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ მოსახლეობის გარკვეულ ნაწილს უარი მოუწევს
განაცხადოს გაუმოჯბესებულ მომსახურეობაზე, რაც მიგვაჩნია, რომ გარკვეულწილად
ზღუდავს უფლებას, რომ მიიღოს მეტად ხარისხიანი მომსახურეობა. აღნიშნული ეხება
როგორც პაციენტებს. ასევე სამედიცინო დაწესებულებებს, რადგან მსგავსი შეზღუდვა
გამოიწვევს შემოსავლების შემცირებას.
 აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ სტანდარტიზირებული ტარიფები ქმნის პრობლემებს,
განსაკუთრებით ისეთი მიმართულებებით სადაც მაღალტექნოლოგიური მომსახურეობის
მიღებაა აუცილებელი (მაგ:ტრავმატოლოგია-ორთოპედია, ონკოქირუგია და ა.შ). ხშირ
შემთხვევაში აღნიშნული ტარიფები ვერც ფარავს ხარისხიანი მასალების თვითღირებულებას.
ეს იწვევს თავის მხრივ ან მომსახურეობების რაოდენობის მკვეთრ შემცირებას, ან როგორც
ზემოთ აღინიშნა, პაციენტი ვალდებული იქნება მიიღოს შედარებით დაბალხარისხიანი
მომსახურეობა, ან მიმართოს მეზობელ ქვეყნებს. აქვე დამატებით შეგვიძლია აღვნიშნოთ, რომ
 პრობლემას წარომოადგენს კომბინირებული ქირურგიის მიმართულება, რა დროსაც DRG-ით
ფინანსდება მხოლოდ 1 ქირურგიული ჩარევა.
 პრობელმატიურია ასევე დაფინანსებაზე პასუხის მიღების ვადები გადაუდებელ
მომსახურეობებზე.
 თანაგადახდის ზრდა ონკოლოგიის მიმართულებით - აღნიშნული იწვევს ძალიან დიდი
უკმაყოფილებას მოსახლეობაში, თუმცა დაავადებების სიმძიმიდან გამომდინარე
მომსახურეობის მიღებაზე უარი არ დაფიქსირებულა.

ზემოთ აღნიშნული გამოწვევებიდან გამომდინარე უპირველის რეკომენდაცია არის მოხდეს

კონკრეტული ტარიფებისა და განფასებების გადახევდა. მნიშვნელოვანია, რომ აღნიშნულმა მოდელმა
არ უნდა დააზარალოს მაღალტექნოლოგიური კლინიკები და ამან თავის მხრივ არ გამოიწვიოს
მკურნალობის ხარისხის შემცირება. ასევე, უნდა მოხდეს თანაგადახდების გადახედვა განსაკუთრებით
ონკოლოოგის დაფინანსების მიმართულებით. ამისთვის რეკომენდირებულია,რომ გაიზარდოს
ჯანცავაზე გამოყოფილი ბიუჯეტი,რაც უზურნვეყოს ამ ხარვეზების აღმოფხვრას

თავის მხრივ, მნიშვნელოვანია, რომ სახელმწიფოს მხრიდან განორციელდეს მუმიმივი

მონიტორინგი სამედიცინო დაწესებულებებზე. გამკაცრდეს კონტროლი დარღვევებსა და
გადაცდომებზე. მხოლოდ განხორციელება საკმარისი არ არის უკეთესი საბიუჯეტო კონტროლისა და
დამატებითი შესყიდვის ინსტრუმენტების უზრუნველსაყოფად, როგორიცაა ჯანდაცვა. საჭიროა
საჭიროებებზე დაფუძნებული შერჩევითი კონტრაქტები, მოცულობის კონტროლის მექანიზმი და
ფასების ეფექტური რეგულირება

 გამოყენებული ლიტერატურა:
1. გალტ & თაგარტი - ჯანდაცვის სექტორის მიმოხილვა საქართველოში
2. https://nha.moh.gov.ge/
3. https://www.mof.ge/
4. WHO - Health Financing Progress Matrix assessment Georgia 2023
5. სალექციო მასალა / ჯანდაცვის მენეჯმენტი და პოლიტიკა - ირმა მჟავანაძე
6. თენგიზ ვერულავა - საპენსიო ასაკის პირების ფინანსური ხელმისაწვდომობა გადაუდებელ
ონკო-ჰემატოლოგიურ მომსახურეობაზე DRG მოდელის დანერგვის შემდეგ