ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის

III კურსის სტუდენტის ლუკა გულაშვილის რეფერატი თემაზე:

მონეტარული პოლიტიკა საქართველოში (2020-2023)

შემსრულებელი: ლუკა გულაშვილი

ხელმძღვანელი: ასოც. პროფ. გულნაზ ერქომაიშვილი

თბილისი, 2023

1
სარჩევი
მონეტარული პოლიტიკა........................................................................................................................3
მონეტარული პოლიტიკა საქართველოში...........................................................................................5
ინფლაციის თარგეთირება....................................................................................................................6
მონეტარული პოლიტიკის ღონისძიებები საქართველოში (2020-2023)..........................................8
ფულის მასა და ინფლაცია 2020-2023...............................................................................................13
დასკვნა....................................................................................................................................................17
გამოყენებული ლიტერატურა.............................................................................................................18

2
 მონეტარული პოლიტიკა

ცენტრალური ბანკის მონეტარული პოლიტიკა არის სახელმწიფოს ეკონომიკური

პოლიტიკის შემადგენელი ნაწილი, რომლის მთავარი მიზანია სტაბილური დ
მდგრადი ეკონომიკური ზრდის უზრუნველყოფა, ფულადი ერთეულის
მსყიდველობით უნარის შენარჩუნება, ფულადი გადახდებისა და ანგარიშსწორებების
ეფექტიანი სისტემის არსებობა, უმუშევრობისა და ინფლაციის შემცირება.

ზოგადად, ცენტრალური ბანკის მონეტარული პოლიტიკა მიმართულია ან ფულად-

საკრედიტო ემისიის სტიმულირებისაკენ (საკრედიტო ექსპანსია ანუ კონიუნქტურის
გამოცოცხლება წარმოების დაცემის პირობებში), ან ფულად-საკრედიტო ემისიის
შეზღუდვისკენ (საკრედიტო რესტრუქცია ეკონომიკური აღმავლობის პირობებში).

განასხვავებენ ფულად საკრდიტო და სავალუტო პოლიტიკის პირდაპირ

(ადმინისტერაციულ) და ირიბ (ეკონომიკურ) მეთოდებს. პირდაპირი მეთოდები
გულისხმობს ფულადი მიწოდების მოცულობის ზღვრული ლიმიტების დადგენას,
საპროცენტო განაკვეთების ზღვრული მაჩვენებლების დადგენას, საქმიანობის
სფეროების გამიჯვნას და სხვა. მონეტარული პოლიტიკის ირიბი მეთოდები იყენებს
საბაზრო მექანიზმს და მოიცავს ღია ბაზრის ოპერაციებს, დისკონტის განაკვეთის
ცვლილებას (რეფინანსირების ან საააღრიცხვო) და მინიმალურ სარეზერვო
მოთხოვნებს.

ღია ბაზარზე ოპერაციები გულისხმობს ცენტრალური ბანკის მიერ ფასიანი

ქაღალდებით ვაჭრობას, რომლის საშუალებითაც არაპირდაპირი გზით ხდება
მოკლევადიან საპროცენტო განაკვეთებზე ზეგავლენა. ფასიანი ქაღალდები მოიცავს
ობლიგაციებს და სახაზინო ვალდებულებებს. მათი გაყიდვით ცენტრალური ბანკი
მიმოქევიდან იღებს ფულს, ხოლო ყიდვით ახდენს ფულის ემისიას.

დისკონტის განაკვეთი საპროცენტო განაკვეთია, რომლის მიხედვითაც ცენტრალური

ბანკები კომერციულ ბანკებს სთავაზობს კრედიტებს. მისი ზრდით მცირდება საბანკო
რეზერვები და ფულის მიწოდება. ხოლო შემცირებით იაფდება კრედიტი და
შესაბამისად ბანკები მეტ სესხს იღებენ, რაც ზრდის ფულის მიწოდებას.

მინიმალური რეზერვების რეგულირებით ცენტრალური ბანკი კომერციულ ბანკებს

უწესებს იმ აუცილებელ რეზერვებს რომელიც მათ უნდა გააჩნდეთ და ამით
არეგულირებს მიმოქცევაში არსებული ფულის რაოდენობას.

3
მიუხედავად ამ მექანიზმების არსებობისა, ეს არ ნიშნავს, რომ ცეტნრალური ბანკი
სრულად აკონტროლებს ფულის მიწოდებას. მაგალითად, მან შეიძლება
გადაწყვიტოს ფულის მიწოდების გაზრდა და ამისთვის შეამციროს მინიმალური
სარეზერვო მოთხოვნები ბანკებისთვის, თუმცა ბანკებმა, შეიძლება, მაგალითად,
მომავლის მიმართ პესიმისტური მოლოდინების გამო დაიტოვონ ჭარბი რეზერვები
და ისინი არ გაასესხონ, აქედან გამომდინარე, არ გაზარდონ ფულის მიწოდებაც.

4
 მონეტარული პოლიტიკა საქართველოში

საქართველოში მონეტარული პოლიტიკის ფორმულირებასა და განხორციელებაზე

პასუხისმგებელია საქართველოს ეროვნული ბანკი. საქართველოში პირველი
ცენტრალური ბანკი შეიქმნა 1919 წელს და არსებობა იძლებით, გასაბჭოების შემდეგ
1921 წელს შეწყვიტა. იგი დღევადნელი სახით, როგროც დამოუკიდებელი
საქართველოს ცენტრალური ბანკი, 1991 წლიდან არსებობს.

საქართველოს კონსტიტუციის 68-ე მუხლის პირველი ნაწილი თანახმად,

„საქართველოს ეროვნული ბანკი წარმართავს ქვეყნის მონეტარულ პოლიტიკას
ფასების სტაბილურობის უზრუნველსაყოფად და ხელს უწყობს ფინანსური
სექტორის სტაბილურ ფუნქციონირებას. ეროვნული ბანკი არის ბანკთა ბანკი,
მთავრობის ბანკირი და ფისკალური აგენტი“. იგი მთავრობისგან დამოუკიდებელი
ორგანოა და თავის საქმიანობას ახორციელებს „საქართველოს ეროვნული ბანკის
შესახებ“ ორგანული კანონითა და საქართველოს პარლამენტის დადგენილებით
„ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებების
შესახებ“ განსაზღვრული უფლებამოსილებების ფარგლებში.

ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკის მთავარ მიზანს ფასების

სტაბილურობის უზრუნველყოფა წარმოადგენს. ფასების სტაბილურობა
გულისხმობს ინფლაციის ზომიერი და პროგნოზირებადი ტემპის არსებობას
საშუალოვადიან პერიოდში. ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფა
გრძელვადიანი ეკონომიკური სტაბილურობის წინაპირობაა. საქართველოს
ეროვნული ბანკი, ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფით, ლარის
მსყიდველობითუნარიანობას იცავს და ისეთ მაკროეკონომიკურ გარემოს ქმნის,
სადაც წარმოების გრძელვადიანი პოტენციალის სრულად ათვისება არის
შესაძლებელი.

საქართველოს ეროვნული ბანკის ფუნქციებია:

 შეიმუშაოს და განახორციელოს ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკა

საქართველოს პარლამენტის მიერ განსაზღვრული ძირითადი
მიმართულებების შესაბამისად;
 განახორციელოს ფინანსური სექტორის ზედამხედველობა;
 უზრუნველყოს ფულად - საკრედიტო სისტემის ფუნქციონირება;
 ფლობდეს, შეინახოს და განკარგოს ქვეყნის ოფიციალური საერთაშორისო
რეზერვები;
 იყოს საქართველოს მთავრობის ბანკირი და ფისკალური აგენტი;

5
  უზრუნველყოს საგადახდო სისტემების ეფექტიანი და გამართული
ფუნქციონირება;
 განახორციელოს საქართველოს ფულის ნიშნების ემისია;
 საერთაშორისო სტანდარტებისა და მეთოდოლოგიების შესაბამისად აწარმოოს
და გაავრცელოს ქვეყნის ფინანსური და საგარეო სექტორების სტატისტიკა;

ფულად-საკრედიტო და სავალუტო საკითხების განხილვა ხდება ეროვნული ბანკის

მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტის მიერ, რომელიც იღებს გადაწყვეტილებებს
გასატარებელი მონეტარული პოლიტიკის ღონისძიებების შესახებ. კომიტეტის
გადაწყვეტილება, რეკომენდაციის სახით მიეწოდება ეროვნული ბანკის პრეზიდენტს
საბოლოო გადაწყვეტილების მისაღებად. კომიტეტი შედგება 14 წევრისაგან. მის
შემადგენლობაში შედიან ეროვნული ბანკის პრეზიდენტი, ორი ვიცე-პრეზიდენტი,
შესაბამისი დეპარტამენტებისა და განყოფილებების ხელმძღვანელები.

მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტი იკრიბება კვარტალში ორჯერ წინასწარ

ცნობილი კალენდრის შესაბამისად და იგი უფლებამოსილია:

 შეიმუშაოს ქვეყნის ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკა;

 განსაზღვროს ღია ბაზრის და სხვა ფულად-საკრედიტო და სავალუტო
ოპერაციების, საკუთარი ფასიანი ქაღალდების ემისიისა და მიმოქცევის,
მინიმალური სარეზერვო მოთხოვნების გაანგარიშებისა და დაცვის წესები;
 დაადგინოს საპროცენტო განაკვეთები ეროვნული ბანკის სასესხო,
სადეპოზიტო და სხვა ფულად-საკრედიტო ოპერაციებზე, გარდა ბოლო
ინსტანციის სესხისა;
 განსაზღვროს მინიმალური სარეზერვო მოთხოვნების ნორმები;
 შეასრულოს მონეტარულ და სავალუტო პოლიტიკასთან დაკავშირებული სხვა
ფუნქციები

ინფლაციის თარგეთირება

ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკა ეფუძნება ინფლაციის თარგეთირების

რეჟიმს. ეს სისტემა მსოფლიოში 90–იანი წლების დასაწყისიდან გავრცელდა და
საკმაოდ წარმატებული გამოდგა ინფლაციის ეფექტიანად შებოჭვაში. აღნიშნული
რეჟიმი პირველად ახალი ზელანდიის ცენტრალურმა ბანკმა დანერგა 1990 წელს.
საქართველოს ეროვნული ბანკი ინფლაციის თარგეთირების რეჟიმზე 2009 წელს
გადავიდა, რითაც ჩაანაცვლა მანამდე მოქმედი მონეტარული თარგეთირება.

ინფლაციის თარგეთირების შემთხვევაში, შუალედურ სამიზნე მაჩვენებლად

ინფლაციის პროგნოზი გამოიყენება, რაც, ერთი მხრივ, ამარტივებს

6
საზოგადოებასთან კომუნიკაციასა და მოლოდინების მართვას, ხოლო, მეორე მხრივ,
კი შესაძლებელს ხდის ეროვნული ბანკის ინსტრუმენტების უფრო ეფექტიანად
გამოყენებას. ინფლაციის თარგეთირების შემთხვევაში, მოკლევადიანი საპროცენტო
განაკვეთის ცვლილების გავლენა რეალურ ეკონომიკასა და ინფლაციაზე უფრო
მკაფიო და ერთგვაროვანია, ვიდრე ალტერნატიული რეჟიმების შემთხვევაში.
ამასთანავე, აღნიშნულ რეჟიმისათვის მნიშვნელოვანია პოლიტიკის გამჭვირვალობა
და კომუნიკაცია.

ინფლაციის თარგეთირების რეჟიმის შესაბამისად, ცენტრალური ბანკის მიერ

წინასწარ განისაზღვრება წლიური ინფლაციის მიზნობრივი მაჩვენებელი
საშუალოვადიანი პერიოდისთვის. საქართველოში ეროვნული ბანკის მიერ ცხადდება
ინფლაციის მიზნობრივი მაჩვენებელი შემდგომი სამი წლისათვის და მტკიცდება
პარლამენტის მიერ. საქართველოს ეკონომიკის განვითარების არსებულ ეტაპზე
ფასების სტაბილურობად მიიჩნევა წლიური ინფლაციის მაჩვენებელი 3 პროცენტის
ოდენობით, საშუალოვადიან პერიოდში.

ინფლაციის ერთ–ერთი ძირითადი განმსაზღვრელი ფაქტორი ინფლაციის

მოლოდინია. შესაბამისად, ცენტრალური ბანკი ზრუნავს ინფლაციის მოლოდინების
მიზნობრივ დონესთან ახლოს შენარჩუნებაზე. ამისთვის მნიშნველოვანია
ეკონომიკურ აგენტებთან რეგულარულიდა ეფექტური კომუნიკაცია მონეტარული
პოლიტიკის მიზნებისა და განხორციელების შესახებ და გამჭვირვალობის
უზრუნველყოფა. მონეტარული პოლიტიკის სხვა რეჟიმებთან შედარებით,
ინფლაციის თარგეთირების ერთ-ერთ უპირატესობას სწორედ მისი კომუნიკაციის
სიმარტივე წარმოადგენს, ვინაიდან წინასწარ გამოცხადებული ერთი მიზნობრივი
მაჩვენებელი საშუალებას იძლევა ზუსტად განისაზღვროს ცენტრალური ბანკის
მთავარი მიზანი და შეიქმნას სწორი მოლოდინები მონეტარული პოლიტიკის
მომავალი ცვლილებების შესახებ.

7
 მონეტარული პოლიტიკის ღონისძიებები საქართველოში
(2020-2023)

16.00%

14.00%

12.00%

10.00%

8.00%

6.00%

4.00%

2.00%

0.00%

2020-2023 წლებში საქართველოში გლობალური პანდემიისა და რუსეთ-უკრაინის

ფონზე აღინიშნა მაღალი, ორნიშნა ინფლაცია, რასაც თან სდევდა 2020 წელს მშპ-ს
6.2%-ით შემცირება, ხოლო შემდეგ მისი აღდგენა ორი წლის მანძილზე ორნიშნა
ეკონომიკური ზრდის ფონზე.

2020 წლის თებრვალში, საქართველოში COVID-19 ფართო გავრცელებამდე,

ინფლაციის დონე იყო სამიზნე 3%-ზე მაღალი, კერძოდ, 6.4%, რასაც ეროვნული ბანკი
ხსნიდა ლარის კურსის ვარდნით დოლართან მიმართებით და მაღალი ერთობლივი
მოთხოვნით. ამიტომაც ეროვნული ბანკი ატარებდა შემზღუდველ მონეტარულ
პოლიტიკას და მისი განაკვეთი იყო 9%-ზე.

პანდემიის დაწყებას თან სდევდა მსოფლიოში საზღვრების დაკეტვა, მიწოდების

ჯაჭვის პრობლემები, ნავთობის, ხორბალის და სხვა ძირითადი ნედლეულების
ფასების ზრდა, ხოლო ქვეყნის შიგნით გამკაცრებული შეზღუდვები. ყოველივე ეს
იწვევდა ერთობლივი მოთხოვნის შემცირებას და მთლიანი შიდა პროდუქტის
ვარდნას. მართლაც, 2020 წლის აპრილში მშპ წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან
შედარებით 16.6%-ით შემცირდა.

ერთობლივი მოთხოვნის შემცრიებას თან სდევდა მონეტარული პოლიტიკის

გადაწყვეტილებები, კერძოდ, მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის შემცირება ჯერ
8.5%-მდე, ხოლო შემდეგ 8%-მდე. „საპროცენტო განაკვეთების შემცირება ეკონომიკას
გაჯანსაღებაში დაეხმარება და ფინანსებზე ხელმისაწვდომობას გაზრდის”, -

8
აღნიშნულია ეროვნული ბანკის მონეტარულ ანგარიშში. ამას თან სდევდა ფულის
მასის გაფართოებაც. თუ ფულის აგრეგატი M3 2020 წლის იანვარში იყო 23,787.20,
2020 წლის დეკემბერში - 30,379.60, რაც ნიშნავს დაახლოებით 27%-იან ზრდას.

ვირუსის გავრცელების შეკავების მიზნით კომპანიებისათვის დაწესებულმა

რეგულაციებმა სხვადასხვა პროდუქტისა და მომსახურების წარმოების ხარჯები
გაზარდა, რაც ფასებზეც შესაბამისად აისახა. მიუხედავად ამისა, სუსტი ერთობლივი
მოთხოვნის გამო, ინფლაციამ შემცირება დაიწყო და თანდათან წლის ბოლოსთვის
თანდათან მიუახლოვდა 3 პროცენტიან სამიზნე მაჩვენებელს. აღსანიშნავია, რომ
დაბალი ინფლაცია ნაწილობრივ გამოწვეულ იყო კომუნალური გადასახადების
სუბსიდირების ეფექტითაც.

თუმცა წლის ბოლოს, მონეტარული პოლიტიკის 8%-ზე შენარჩუნება, ეროვნული

ბანკის შეფასებთ, მაინც მკაცრი გადაწყვეტილება იყო, ვინაიდან ეროვნული ბანკი
ინფლაციის რისკებს, ეკონომიკის გახსნის შემდეგ მოსალოდნელი მაღალი
ერთობლივი მოთხოვნის გამო.

2021 წელს ვაქცინის ხელმისაწვდომობის ზრდამ და გლობალური პანდემიის

ტენდენციის შემცირებამ ხელი შეუწყო ეკონომიკის გახსნას. 2021 წლის პირველ
კვარტალში შემცირდა ან შემსუბუქდა დაწესებული შეზღუდვების ძირითადი
ნაწილი, რამაც ეკონომიკური აქტივობის გამოცოცხლება და ერთობლივი მოთხოვნის
ზრდა გამოიწვია. 2021 წლის აპრილში ეკონომიკა 44.8%-ით გაიზარდა წინა წლის
ანალოგიურ მაჩვენებალთან შედარებით, ამას თან სდევდა ვაჭრობის გაფართოებაც.

9
მიუხედავად ამისა, ეკონომიკური ზრდის ასეთი მაჩვენებელი გამოწვეული იყო
საბაზო ეფექტით. ვინაიდან წინა წლის ანალოგიურ პერიდოში ეკონომიკა 16.6%-ით
შემცირდა. ამას თან სდევდა აჩქარებული ინფლაციის ტემპი და გაუფასურებული
ეროვნული ვალუტა. 2021 წლის პირველი კვარტალის ბოლოს ინფლაციის ტემპი - 7%
- უკვე აჭარბებდა მიზნობრივ 3%-იან მაჩენებელს, ხოლო 2021 წლის მეორე ნახევარში
ინფლაციის დონე გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით უკვე ორნიშნა
ციფრებით იზრდებოდა.

ინფლაციის ტემპის აჩქარებას თან სდევდა ეროვნული ბანკის მიერ ისედაც მკაცრი
მონეტარული პოლიტიკის კიდევ უფრო გამკაცრება: თუ 2020 წლის მესამე
კვარტალისთვის მისი განაკვეთი 8% იყო, 2021 წლის ბოლოს იგი უკვე 10.5%-ს
აღწევდა.

ეროვნული ბანკი მაღალ ინფლაციას შემდეგნაირად ხსნიდა: „პანდემიიდან

გამოწვეულმა არაორდინარულმა მოვლენებმა მსოფლიო მასშტაბით
მაღალინფლაციური გარემო წარმოშვა. საერთაშორისო ბაზრებზე სურსათისა და
ნავთობის გაზრდილმა ფასებმა, ტრანსპორტირების ხარჯების გაძვირებამ და
წარმოების მხარეს არსებულმა შეფერხებებმა გლობალურად ფასების ზრდა
განაპირობა. ამ მოვლენებმა, ცხადია, ადგილობრივი ბაზრის ფასებზეც იმოქმედა.
ამის ფონზე, მოკლევადიანმა ინფლაციურმა მოლოდინებმაც მოიმატა. საბოლოოდ, ამ
ფაქტორების ჯამური გავლენით ინფლაცია მიზნობრივზე მეტად გაიზარდა”.

2022 წელს გლობალურ პანდემიას თან დაერთო რეგიონში მიმდინარე ომი რუსეთსა
და უკრაინას შორის; ამან გაზარდა ინფლაციური რისკები, ვინაიდან გამოიწვია, ერთი
მხირვ, მიწოდების ჯაჭვის პრობლემები და, მეორე მხრივ, რაც უფრო
მნიშვნელოვანია, მიგრანტთა მოზღვავება საქართველოში, რამაც ზეწოლა მოახდინა
ისედაც გაზრდილ ერთობლივ მოთხოვნაზე.

ეროვნული ბანკის შეფასებით, „რუსეთიდან ფულადი გადმორიცხვების რეკორდული

დონე, აღდგენილი ტურიზმი და საკრედიტო აქტივობა [შეინიშნება]. მოთხოვნის
გააქტიურების ფონზე, ეკონომიკური აქტივობა ბოლო პერიოდში მის გრძელვადიან
პოტენციურ დონეზე მეტად გაიზარდა და, შესაბამისად, ინფლაციაზე დამატებითი
წნეხის რისკებს წარმოქმნის”.

ერთობლივი მოთხოვნის ზრდას ეროვნული ბანკის მხრიდან გამკაცრებული

მონეტარული პოლიტიკა უპირისპირდებოდა. რეფინანსირების განაკვეთი 10.5%-დან
11%-მდე გაიზარდა და მთელი წლის განმავლობაში შენარჩუნდა. ერთობლივი
მოთხოვნის მოთოკვას და ინფლაციის შემცირებას ხელს უწყობდა ლარის გამყარება,
რამაც ექსპორტის ზრდის პოტენციალს ხელი შეუშალა.

10
 ფულის მასის (M3) ზრდის ტემპი
35.00%

30.00%

25.00%

20.00%

15.00%

10.00%

5.00%

0.00%

რაც შეეხება ფულის მასას, პანდემიის დროს გაზრდილი ფულის მასის ზრდის ტემპი,
ერთობლივი მოთხოვნის ზრდის პარალელურად მცირდებოდა. სხვა სიტყვებით რომ
ვთქვათ, ეროვნული ბანკი გამკაცრებული მონეტარული პოლიტიკით გაზრდილ
ფულს კიდევ უფრო მეტად აღარ ზრდიდა.

2022 წლის ბოლოს, ეროვნული ბანკის შეფასებით, „მსოფლიო ბაზრებზე საკვები

პროდუქტების ფასები მცირდება, რაც ფრთხილი ოპტიმიზმის საფუძველია. მკაცრი
მონეტარული პოლიტიკის შენარჩუნებისა და მიწოდების შოკების ამოწურვის
შედეგად, ინფლაცია ეტაპობრივად შემცირდება და მიზნობრივ დონეს 2023 წლის
მეორე ნახევრიდან დაუბრუნდება. თუმცა გაურკვევლობა კვლავ მაღალ დონეზე
ნარჩუნდება და ინფლაციური რისკებიც მაღალია“.

2023 წლიდან მოსალოდნელი იყო ინფლაციისა და ეკონომიკური აქტივობის

შემცირება, განსაკუთრებით წლის მეორე ნახევრიდან. საქართველოში წლიური
ინფლაცია, 13.9%-იანი პიკის შემდეგ, მნიშვნელოვნად შემცირდა და 2023 წლის
მაისისთვის 2.7%-მდე შემცირდა, ე.ი. დაუახლოვდა 3%- იან მიზნობრივ დონეს.
ინფლაციის ზრდის ტემპის შემცირების ძირითადი წყაროც ბოლო დროს
საერთაშორისო ბაზრებიდან მომდინარე წნეხის აღმოფხვრა და ლარის გაცვლითი
კურსის გამყარებაა. 2023 წლის განმავლობაში გაგრძელდა ინფლაციის ტემპის
შემცირებადი ტენდენცია, მაგალითად, მიმდინარე წლის სექტემბერში მთლიანი
ინფლაცია 0.7%-იყო.

აღსანიშნავია, რომ ინფლაციის ზრდის ტემპის შემცირება არ ნიშნავს ფასების

შემცირებას. ეს ნიშნავს, რომ ისედაც გაზრდილი ფასები უფრო მეტად აღარ იზრდება,
თუმცა ფასების საერთო დონე წინა წლებთან შედარებით, მიანც მაღალია.

11
ინფლაციის ტემპის შემცირებას თან სდევდა მონეტარული პოლიტიკის ფრთხილი
შერბილება. 2023 წელს მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი 11%-დან მცირედით
მცირდებოდა 10.25%-მდე, თუმცა აღსანიშნავია ისიც, რომ ეს განაკვეთიც საკმაოდ
მაღალია, რაც ეროვნული ბანკის შეფასებით, მზარდი გაურკვევლობითა და
რისკებითაა გამოწვეული. კერძოდ, მისი განმარტებით, „გლობალურად კვლავ
მაღალი გაურკვევლობა, რაც ახლო აღმოსვალეთში მიმდინარე კონფლიქტმა
დამატებით გაზარდა. ბოლო პერიოდში, საწვავის ბაზარზე ტენდენციებიც
გარკვეულწილად გაუარესდა, როგორც ფასების, ისე მიწოდების არასტაბილურობის
თვალსაზრისით. ინფლაციურ რისკებს ადგილობრივი ეკონომიკური ტენდენციებიც
შეიცავს“.

12
 ფულის მასა და ინფლაცია 2020-2023

როგორც ზემოთ ვნახეთ, ეროვნული ბანკი ორნიშნა ინფლაციას, ძირითადად, ქვეყნის

საერთაშორისო გარემოში მიმდინარე ცვილებებით: ომით, პანდემიით, მიწოდების
ჯაჭვის პრობლემებით, ნავთობსა და სხვა პირველადი მოხმარების ნედლეულზე
ფასების ზრდითა და ა. შ. ხსნიდა.

ქვეყანაში ამის საწინააღმდეგოდ, არსებობდა მოსაზრება, რომ გაზრდილი ინფლაცია

გამოწვეული იყო ჭარბი ფულის ბეჭდვით. ბოლოს და ბოლოს, მონეტარისტების
შეფასებით, „ინლაცია ყოველთვის და ყველგან მონეტარული მოვლენაა“.

ინფლაციის დონისა და ფულის მასის

ზრდის ურთიერთდამოკიდებულება
35.00%

30.00%

25.00%

20.00%

15.00%

10.00%

5.00%

0.00%

ინფლაცია ფულის მასის ზრდა

ნახაზზე წარმოდგენილია 2020-2023 წლებში წლიური ინფლაციის ტემპისა და

ფულის მასის (M3)-ის ზრდის ტემპი დროით ჭრილში. როგორც ნახაზზე ვხედავთ, იმ
დროს, როცა ფულის მასა იზრდებოდა (მაღალი ტემპი ჰქონდა), ინფლაცია პირიქით,
უფრო დაბალი ტემპით იზრდებოდა. საპირისპიროდ, ინფლაციის უფრო მაღალ
ტემპს ფულის მასის გაფართოების უფრო დაბალი ტემპი შეესაბამებოდა. თუ ავაგებთ
დამოკიდებულებას ამ ორ ცვლადს შორის, დავინახავთ მკვეთრად უარყოფით
კორელაციას:

13
 ინფლაციის დონისა და ფულის მასის
ზრდის ურთიერთდამოკიდებულება
16.00%
14.00%
12.00%
10.00%
8.00%
6.00%
4.00%
2.00%
0.00%
0.00% 5.00% 10.00% 15.00% 20.00% 25.00% 30.00% 35.00%

მიღებული შედეგები, ერთი შეხედვით, ეწინააღმდეგება კლასიკურ თეორიას ფულის

რაოდების შესახებ. თუმცა აქ გასათვალისწინებელია, რომ ფულის მასის ზრდის
ეფექტები ინფლაციის დონეს დროითი ლაგით გადაეცემა. თავად ეროვნული ბანკის
შეფასებით, მონეტარული პოლიტიკის შედეგები ეკონომიკას ეტაპობრივად, 4-6
კვარტლის შემდეგ გადაეცემა.

ამ მონაცემებში შეგვიძლია დავინახოთ ის გარემოება, რომ როცა პანდემიის დროს

შეზღუდვები მკაცრდებოდა და ინფლაციის ტემპი მცირდებოდა სუსტი ერთობლივი
მოთხოვნის გამო ეროვნული ბანკი ცდილობდა ფულის მასის გაფართოებას, რაც
დროითი ლაგით გადაეცემოდა ეკონომიკას და აისახებოდა გაზრდილ ინფლაციაში,
ხოლო მაღალი ინფლაციის დროს ეროვნული ბანკი ამკაცრებდა მონეტარულ
პოლიტიკას და ეს დროითი ლაგით იწვევდა ინფლაციის ტემპის შემცირებას.

14
 ინფლაციის დონისა და ფულის მასის
ზრდის ურთიერთდამოკიდებულება
(დროითი ლაგით)
35.00% 16.00%
30.00% 14.00%

25.00% 12.00%
10.00%
20.00%
8.00%
15.00%
6.00%
10.00% 4.00%
5.00% 2.00%
0.00% 0.00%

ინფლაციის ტემპი ფულის მასის ზრდა

მოცემული გრაფიკზე ინფლაციის ტემპი და ფულის მასის ზრდა დროითი ლაგის

გათვალისწინებითაა ნაჩვენები. (მოცემულ შემთხვევაში დაშვებულია, რომ
მონეტარული პოლიტიკის შედეგები ეკონომიკას 8 თვეში გადაეცემოდა).

ნახაზზე ნათლად ჩანს, რომ დროითი ლაგის გათვალისწინებით, ინფლაციის ტემპი

და ფულის მასის ზრდის ტემპი - ორივე ცვლადი ერთი მიმართულებით მოძრაობს.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, დროითი ლაგის გათვალისწინებით, რაც მაღალი იყო
ფულის მასის ზრდის ტემპი, მით მაღალი იყო ინფლაციის ზრდის ტემპი. ამ ორ
ცვლადს შორის 2020-2023 წლებში დადებითი კორელაცია გამოვლინდა.

16.00%

14.00%

12.00% f(x) = 0.0239721914773712 exp( 5.16670870433887 x )

R² = 0.13077828059969
10.00%

8.00%

6.00%

4.00%

2.00%

0.00%
0.00% 5.00% 10.00% 15.00% 20.00% 25.00% 30.00% 35.00%

15
უფრო ზუსტი შედეგებისთვის, გამოვიყენოთ ეკონომეტრიკული მეთოდები. თუ
დავუშვებთ, რომ აღწერილ დამოკიდებულებას ყველაზე უკეთ აღწერს
ექსპონენციალური ფუნქცია, მაშინ მისი განტოლებაა: y = 0.024e2.1667x.

გავაწრფივოთ აღნიშნული ფუნქცია:

lny=ln ( 0.024 )+ 2.1667 x , ^y =−3.7297 +2.1667 x .

ეს განტოლება გვიჩვენებს, რომ ფულის მასის 1%-ით ზრდა, 2020-2023 წლებში

საქართველოში, დროითი ლაგის გათვალისწინებით, იწვევდა ინფლაციის ტემპის
2.1667%-ით ზრდას, სხვა თანაბარ პირობებში.

აღსანიშნავია, რომ ამ განტოლების დეტერმინაციის კოეფიციენტი მცირეა: 0.1308. ეს

ნიშნავს რომ ამ რეგრესიის ამ მოცემული ფაქტორით- ფულის მასის ზრდით ახსნილი
ვარიაცია შედეგის - ინფლაციის ტემპის - მთლიანი ვარიაციის მხოლოდ 13.08%-ია;

თუ ამ დეტერმინაციის კოფეიციენტისთვის განტოლების მნიშვნელოვნებას

შევამოწმებთ F ტესტით, მივიღებთ, რომ F= 6.6212, რაც აღემატება მის კრიტიკულ
მნიშვნელობას (მიახლოებით 4). ეს მიუთითებს, რომ განტოლება, მთლიანობაში,
მნიშვნელოვანია.

ამრიგად, ფულის მასის გაფართოება, საბოლოო ჯამში, იყო ერთ-ერთი, მაგრამ არა -
ერთდაერთი ფაქტორი, რამაც დროის ამ პერიდოში საქართველოში ინფლაციის
ტემპის აჩქარება გამოიწვია.

16
 დასკვნა

ამრიგად, მოცემულ რეფერატში განვიხილეთ მონეტარული პოლიტიიკის

ფუნქციონირება საქართველოში როგორც ზოგადად, ისე უახლოეს წარსულში,
კერძოდ, 2020-2023 წლებში.

დროის ამ მცირე პერიოდში საქართველო იდგა მრავალი გლობალური თუ

ლოკალური მნიშვნელობის გამოწვევების წიანშე, რამაც ქვეყნის ძირითად
ეკონომიკურ პარამეტრებზე გავლენა იქონია. გლობალური პანდემიის ფონზე
ქვეყანაში აღინიშნა წარმოების მკვეთრი ვარდნა, უმუშევრობის ზრდისა და
ინფლაციის შემცირების ფონზე. ხოლო პანდემიის შემცირებას და ეკონომიკური
აქტივობის გამოცოცხლებას თან სდევდა ომით გამოწვეული მზარდი რისკები და
გაურკვევლობა და ასევე მზარდი მიგრაციული ტალღა, რაც ერთობლივ მოთხოვნას
მის გრძელვადიან პოტენციაზე უფრო მეტად ზრდიდა. ეს ყოველივე ეკონომიკის
მაღალ ზრდას, კიდევ უფრო მაღალი ინფლაციის ფონზე იწვევდა.

განვიხილეთ მონეტარული პოლიტიკის მოქმედებები ინფლაციის სამართავად და

თარგეთირებისთვის. შეიძლება ითქვას, რომ ინფლაციის ზრდას, ერთი მხრივ,
იწვევდა საერთაშორისო გარმოში მომხდარი არასასრუველი ცვლილებები, მაგრამ,
მეორე მხრივ, ქვეყანაშ ფულის მასის გაფართოებაც.

თუმცა, აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ მოენტარული პოლიტკის შერბილების

აგრეშე შეუძლებელი იქნებოდა ქვეყანაში სწრაფი ეკონომიკური აღდგენა და
დასაქმების ზრდა, რასაც ჩვეულებრივ, მსხვერპლად ეწირება ხოლმე ინფლაცია და
მისი ზრდა.

17
 გამოყენებული ლიტერატურა

 რ. გველესიანი, ი.გოგორიშვილი, გ. ერქომაიშვილი, ე. ლეკაშვილი, ლ. ხურცია,

გ. გაფრინდაშვილი (2020): ეკონომიკური პოლიტიკა (სახელმძღვანელო), მე-3
გადამუშავებული და შევსებული გამოცემა. თბილისი, 450 გვერდი
 ავთანდილ ჩუთლაშვილი, ხათუნა ბარბაქაძე. ფინანსური ინსტიტუტები და
ბაზრები (ლექციების კურსი, ელ. ვერსია). თბილისი 2016. გვ., 232.
 ანანიაშვილი ი. (2014). ეკონომეტრიკა. თბილისი, მერიდიანი, გვ.216-387.
 Frederic S. Mishkin. The Economics of Money, Banking and Financial Markets.
Columbia University. New York. Seventh Edition. 2004
 საქართველოს ეროვნული ბანკის ანგარიშები მონეტარული პოლიტიკის
შესახებ
 საქართველოს ეროვნული ბანკის საოიპერაციო დოკუმენტი
 საქართველოს კონსტიტუცია
 „საქართველოს ეროვნული ბანკის შესახებ“ ორგანული კანონი
 საქსტატის სტატისტიკური მონაცემები

18