მცურავი გაცვლითი კურსები

ანი ოთარაშვილი
ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის ბაკალავრიატის სტუდენტი

რეზიუმე
მოცემულ სტატიაში განხილულია მცურავი გაცვლითი კურსის არსი და ის ოთხი
მთავარი მოსაზრება, რომელსაც ეყრდნობა მცურავი გაცვლითი კურსების შემთხვევა.
მე, როგორც მომავალი ეკონომისტი, დაინტერესებული ვარ აღნიშნული საკითხის ღრმად
და საფუძვლიანად შესწავლით. ამ საკითხით დავინტერესდი მეორე კურსზე
საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობების, კერძოდ საერთაშორისო
მაკროეკონომიკური პოლიტიკის შესწავლისას. ჩვენთვის ცნობილია, რომ 1960-იან
წლებში სულ უფრო მასშტაბური და ხშირი საერთაშორისო ვალუტის კრიზისების
წარმოშობის კვალდაკვალ, ეკონომისტების უმეტესობამ დაიწყო გაცვლითი კურსების
მეტი მოქნილობის დაცვა. ბევრი ამტკიცებდა, რომ მცურავი გაცვლითი სისტემა არა
მარტო გაცვლითი კურსის საჭირო მოქნილობას მოიტანდა, არამედ მსოფლიო
ეკონომიკას ბევრ სხვა სარგებელსაც მისცემდა. შესაბამისად, 1973 წელს, მცურავი
გაცვლითი კურსის შემოღებას ბევრი ეკონომისტი მიესალმა.
საქართველოში მოქმედებს მართვადი მცურავი გაცვლითი კურსის რეჟიმი, რადგანაც
მცურავი გაცვლითი კურსი ხელს უწყობს გრძელვადიან ეკონომიკურ ზრდას უფრო
მეტად ვიდრე ეს ფიქსირებული კურსის პირობებში იქნებოდა შესაძლებელი. აქედან
გამომდინარე ეროვნული ბანკის ამოცანას არ წარმოადგენს ლარის კურსის ფიქსაცია,
შესაბამისად არ ხდება ბანკის ჩარევა სავალუტო ბაზრის პროცესში, გარდა გამონაკლისი
შემთხვევებისა, როდესაც ადგილი აქვს კურსის მკვეთრ ცვლილებას.  1997 წლიდან
საქართველოში ამოქმედდა მართვადი მცურავი გაცვლითი კურსის რეჟიმი, რომლის
პირობებში გაცვლითი კურსის განსაზღვრა ხდება საბაზრო ძალების მიხედვით -
მოთხოვნა-მიწოდების ურთიერთქმედებით. აღნიშნულ გადაწყვეტილებას საფუძვლად
ედო როგორც თეორიული მოსაზრებები, ასევე სხვა ქვეყნების გამოცდილება, რომელმაც
აჩვენა რომ ჩვენი ქვეყნის მსგავსი წყობისთვის მცურავ გაცვლითი კურსის რეჟიმს უფრო
მეტი უპირატესობანი გააჩნია ვიდრე ფიქსირებულ რეჟიმს.
აღსანიშნავია, რომ ბოლო წლების განმავლობაში ფინანსური ბაზრების გლობალიზაციის
ძლიერი ტენდენციები შეინიშნება, რაც განაპირობებს ეროვნული ეკონომიკების კიდევ
უფრო ინტეგრირებას.

Resume
This article discusses the floating exchange rate and the four main considerations on which the
floating exchange rate is based. As a future economist, I am interested in a thorough study of this
issue. I became interested in this issue while studying international economic relations, in particular
international macroeconomic policy. We know that in the 1960s, as economic crises escalated into
large-scale and frequent international currency crises, most economists began to rely more flexibly on
exchange rates. Many argued that a floating exchange system would not only bring the required
flexibility of the exchange rate, but also give the world economy many other benefits. Consequently,
in 1973, many economists welcomed the introduction of the floating exchange rate.
Georgia has a manageable floating exchange rate regime, as a floating exchange rate promotes long-
term economic growth more than would be possible under conditions of a fixed exchange rate.
Therefore, the task of the National Bank is not to fix the GEL exchange rate, therefore the bank does
not interfere in the foreign exchange market process, except in exceptional cases when there is a
sharp change in the exchange rate. Since 1997, a floating exchange rate regime has been in place in
Georgia, under which exchange rates are determined by market forces - by supply-demand
interaction. This decision is based on both theoretical considerations and the experience of other
countries, which have shown that the exchange rate regime floating for a similar set of our country
has more advantages than the fixed regime.
It is noteworthy that in recent years there has been a strong trend in the globalization of financial
markets, which has led to even greater integration of national economies.

რას ნიშნავს მცურავი გაცვლითი კურსი?

ამ რეჟიმის ქვეშ მოქმედი გაცვლითი კურსი მთლიანად განისაზღვრება სავალუტო
ბაზრის მიერ, რომელიც შედგება კომერციული ბანკებისგან, საინვესტიციო ფონდებისგან
და იმ კორპორაციებისა თუ ინდივიდებისგან, რომელთა ინტერესში უცხოური ვალუტის
ყიდვა–გაყიდვა შედის. ეროვნული ბანკი არანაირ გავლენას არ ახდენს გაცვლითი კურსის
განსაზღვრის პროცესზე. ცხადია, რომ მსგავსი რეჟიმის არსებობის პირობებში გაცვლითი
კურსი ხასიათდება საგრძნობი მერყეობით, მაგრამ იმავდროულად, მოქნილობის გამო
იგი თამაშობს შოკების შემწოვ ფუნქციასაც.

მცურავი გაცვლითი კურსების შემთხვევა

მცურავი გაცვლითი კურსის შემოღება, წარმოადგენს ჯანსაღ მოვლენას მსოფლიო
მონეტარული სისტემის ევოლუციაში, რომელიც გაცვილითი კურსის განსაზღვრაში
ცენტრალურ ფუნქციას ბაზრებს ანიჭებს.
მცურავი გაცვლითი კურსების შემთხვევა, სულ ცოტა, ოთხ მთავარ მოსაზრებას
ემყარებოდა:
1. მონეტარული პოლიტიკის ავტონომია. თუ ცენტრალური ბანკები აღარ იყვნენ
ვალდებულნი, განეხორციელებინათ ინტერვენცია ვალუტის ბაზრებზე
ფიქსირებული გაცვილითი კურსებისათვის, მთავრობები შეძლებდნენ მონეტარული
პოლიტიკის გამოყენებას სამამულო და საგარეო ბალანსის მისაღწევად. ამასთანავე,
არც ერთი ქვეყანა არ გახდებოდა იძულებული, უცხოეთიდან ინფლაციის ან
დეფლაციის იმპორტირება განეხორციელებინა.
2. სიმეტრია. მცურავი კურსების სისტემის პირობებში გაქრებოდა ბრეტონ ვუდსის
დამახასიათებელი ასიმეტრიები და ამერიკა ვერ შეძლებდა, მხოლოდ მას დაეწესებინა
მსოფლიო მონეტარული პირობები.
3. გაცვლითი კურსი, როგორც ავტომატური სტაბილიზატორები. აქტიური
მონეტარული პოლიტიკის არ არსებობის პირობებშიც კი, ბაზრის მიერ დადგენილი
გაცვლითი კურსის სწრაფი შეცვლა ქვეყნებს დაეხმარებოდა, ერთობლივ მოთხოვნაში
ცვლილებების დროს შეენარჩუნებინათ სამამულო და საგარეო ბალანსი.
4. გაცვლითი კურსი და საგარეო ბალანსი. ბაზრის მიერ განსაზღვრული გაცვლითი
კურსი ავტომატურად შეიცვლებოდა ისე, რომ მიმდინარე ანგარიშის დიდ
დეფიციტსა და პროფიციტს თავიდან აიცილებდა.

მონეტარული პოლიტიკის ავტონომია

იმ დროისთვის, როდესაც ბრეტონ ვუდსის ფიქსირებული კურსის სისტემა დასასრულს
უახლოვდებოდა, ქვეყნებს, ამერიკის გარდა, შეზღუდული შესაძლებლობა ჰქონდათ,
მონეტარული პოლიტიკა საშინაო და საგარეო ბალანსის მისაღწევად გამოეყენებინათ.
მცურავი გაცვლითი კურსის მომხრეები მიუთითებდნენ, რომ იმ ვალდბულების
გაუქმება, ფულის ერთეულის მიბმას მოითხოვდა, ცენტრალურ ბანკებს მონეტარული
კონტროლის ფუნქციას დაუბრუნებდა. მაგალითად, თუ ცენტრალური ბანკი
უმუშევრობის პრობლემის წინაშე დადგებოდა ფულის მიწოდების გაზრდას
მოისურვებდა, მას არ შეაკავებდა ვალუტის გაუფასურების პრევენციის იურიდიული
ბარიერები, რომელსაც ფულის მიწოდების გაზრდა გამოიწვევდა. გარდა ამისა, მცურავი
კურსი ქვეყნებს შესაძლებლობას მისცემდა, თავად შეერჩიათ მათთვის სასურველი
გრძელვადიანი ინფლაციის დონე უცხოეთში დადგენილი ინფლაციის დონის პასიურად
გადმოღების ნაცვლად.

სიმეტრია
მცურავი გაცვლითი კურსის მომხრეთა მეორე არგუმენტი ითვალისწინებდა ბრეტონ
ვუდსის სისტემის მიტოვებით იმ ასიმეტრიების გაუქმებას, რომლებმაც 1960-იან და 1970-
იანი წლების დასაწყისში საერთაშორისო უთანხმოებები გამოიწვია. არსებობდა ორი
ძირითადი ასიმეტრია და ორივე საერთაშორისო მონეტარულ სისტემაში დოლარის
ცენტრალური როლის შედეგი იყო. მცურავი გაცვლითი კურსის სისტემა ასიმეტრიებს
წერტილს დაუსვამდა, რადგან ქვეყნები აღარ იქნებოდნენ დოლარის გაცვლით კურსთან
მიბმულები, თითოეული მათგანი შეძლებდა თავისი მონეტარული პირობების მართვას.
ამავე მიზეზით, შეერთებულ შტატებს არანაირი ბარიერი, არ ექნებოდა გადასალახი, რომ
მონეტარული ან ფისკალური პოლიტიკის მეშვეობით თავისი გაცვლითი კურსი
შეეცვალა. ყველა ქვეყნის გაცვლითი კურსი სიმეტრიულად განისაზღვებოდა უცხოური
ვალუტის ბაზრების მიერ და არა მთავრობის გადაწყვეტილებების გზით.

გაცვლითი კურსი, როგორც ავტომატური სტაბილიზატორები

მცურავი გაცვლითი კურსების მესამე არგუმენტი ეხება გაცვლითი კურსის უნარს,
თეორიულად ხელი შეუწყონ სწრაფ და შედარებით უმტკივნეულო შეგუებას გარკვეული
ტიპის ეკონომიკური ცვლილებებისადმი, ერთ-ერთი ასეთი ცვლილება უცხოური
ინფლაციაა. შეგვიძლია განვიხილოთ, ექსპორტზე მოთხოვნის შემცირების ეფექტი
როგორც მურავი ასევე ფიქსირებული გაცვლითი კურსის პირობებში. ცხადია,
ექსპორტზე მოთხოვნის შემცირებაზე რეაგირება განსხვავდბა მცურავი და გაცვლითი
კურსების შემთხვევაში. მცურავი კურსის დროს გამოშვება ნაკლებად მცირდება, რადგან
ვალუტის გაუფასურება მოთხოვნას უკან შემოაბრუნებს სამამულო საქონელზე. ხოლო,
ფიქსირებული გაცვლითი კურსის შემთხვევაში, გამოშვება კიდევ უფრო მეტად
მცირდება, რადგან ცენტრალური ბანკი ფულის მიწოდებას ამცირებს.
მცურავი კურსის მომხრეები ხაზს უსვამდნენ, რომ უცხოური ვალუტის ბაზარი
ავტომატურად გამოიწვევდა საჭირო ვალუტის რეალურ გაფასურებას ნომინალური
გაცვლითი კურსის მერყეობის მეშვეობით. გაცვლითი კურსის ეს ცვლილება
შეამცირებდა ან საერთოდ აღმოფხვირიდა ფასის დონის შემცირების საჭიროებას
უმუშევრობის მეშვეობით, და რადგან ეს დაუყოვნებლივ მოხდებოდა, სპეკულაციური
შეფერხებების რისკი, როგორც ეს ფიქსირებული კურსის შემთხვევაში იქნებოდა, არ
იარსებებდა.

გაცვლითი კურსი და საგარეო ბალანსი

ბოლო სარგებელი, რომელსაც მცურავი გაცვლითი კურსების მომხრეები ასახელებდნენ
იყო ის, რომ ასეთი კურსები ხელს შეუშლიდა მიმდინარე ანგარიშის დიდი დეფიციტისა
და პროფიციტის ხანგრძლივად წარმოქმნას. რადგან მიმდინარე ანგარიშის დიდი
დეფიციტის მქონე ქვეყანა უცხოელებისგან სესხულობს და, შესაბამისად, მისი საგარეო
ვალი იზრდება, ამ ვალზე დარიცხული სარგებლის გადასახდელად მას, საბოლოოდ,
მოუწევს იმპორტზე მეტი ექსპორტი ჰქონდეს. ეს დიდი სიჭარბეები, თავის მხრივ,
გაუფასურებულ ვალუტას მოითხოვს. მცურავი კურსის მომხრეების ვარაუდით,
სპეკულანტები, რომლების ამ გაუფასურებას განჭვრეტენ, კურსს წინასწარ
გააუფასურებენ, რაც მოკლევადიან პერსპექტივაში ექსპორტს უფრო კონკურენტულს
გახდის, ხოლო იმპორტს გააძვირებს. ასეთი მასტაბილიზებელი სპეკულაცია, პირველ
რიგში, შეაფერხებდა მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის ძალიან გაზრდას.
ამ მოსაზრებიდან გამომდინარე, მცურავი გაცვლითი კურსები არ იქნებიან ძალიან
ცვალებადი, რადგან მასტაბილიზებელი სპეკულანტები მუდმივად უბიძგებენ მათ იმ
დონეებისკენ, რომლებიც საგარეო ბალანსის შესაბამისი იქნება.
საინტერესოა, რამდენად გამართლდა 1973 წლის შემდეგ ეს პროგნოზები, ზოგიერთი
პროგნოზი დადასტურდა, მაგრამ მთლიანობაში მცურავი გაცვლითი კურსის მომხრეები
ზედმეტი ოპტიმიზმით უყურებდნენ იმას, რომ ბაზრის მიერ განსაზღვრული გაცვლითი
კურსის სისტემა შეძლებდა ვალუტის ბაზარზე არსებული მერყეობისაგან ან ქვეყნებს
შორის ეკონომიკური კონფლიქტებისაგან დამოუკიდებლად ფუნქციონირებას.

მცურავი კურსების პირველი წლები, 1973-1990

მსოფლიო ეკონომიკის 1973 წლის შემდგომი მაკრეკონომიკური ისტორიის მიმოხილვა
გვთავაზობს ძირითად მონაცემებს, რომლითაც შესაძლებელია თანამედროვე
საერთაშორისო მონეტარული სისტემის წარმატებებსა და ნაკლოვანებებზე ვიმსჯელოთ.
დავიწყოთ მცურავი კურსების სისტემის შემოღების პირველი მღელვარე წლებით.

ინფლაცია და დეზინფლაცია, 1973-1982

მცურავი გაცვლითი კურსის პირველი შედეგი 1973 წლის ბოლოდან და 1974 წლის
დასაწყისამდე ნავთობზე მსოფლიო ფასის გაოთხმაგება იყო, რომელიც განახორციელა
შედარებით ახლად შექმნილმა ნავთობის ექსპორტიორი ქვეყნების ორგანიზაციამ (OPEC),
საერთაშორისო კარტელმა, რომელიც ნავთობის მსხვილ მწარმოებლებს აერთიანებს.
მოხმარება და ინვესტიციები მთელ მსოფლიოში შენელდა და მსოფლიო ეკონომიკა
რეგრესიაში აღმოჩნდა. ნავთობის იმპორტიორი ქვეყნების მიმდინარე ანგარიშის ბალანსი
გაუარესდა.
1974-1975 წლების უჩვეულო მაკროეკონომიკური პირობების აღსაწერად ეკონომისტებმა
ახალი ტერმინი მოიგონეს, რომელიც მას შემდეგ გავრცელდა საყოველთაოდ:
სტაგფლაცია, გამოშვების სტაგნაციის და მაღალი ინფლაციის კომბინაცია. სტაგფლაცია
გამოიწვია ორმა ფაქტორმა:
1. ნედლეულის ფასების მატებამ, რამაც უშუალოდ ინფლაციის ზრდას და,
იმავდროულად, ერთობლივი მოთხოვნის და მიწოდების შემცირებას ხელი შეუწყო.
2. მომავალი ინფლაციის მოლოდინებმა, რაც არსებული რეცესიის და მზარდი
უმუშევრობის მიუხედავად, ხელფასებზე და სხვა ფასებზე აისახა.
მთავრობებმა, რომლებიც თავისუფალნი იყვნენ ფიქსირებული გაცვლითი კურსის
შენარჩუნების აუცილებლობისაგან, რეაგირება ექსპანსიური პოლიტიკით მოახდინეს,
რამაც ინფლაცია კიდევ უფრო გაზარდა. თავის მხრივ, განვითარებადი ქვეყნების
შედარებით მძლავრმა მოთხოვნამ ინდუსტრიული ქვეყნების ექსპორტზე ხელი შეუწყო
1974-1975 წლების რეცესიის შემსუბუქებას.
1979 წელს ირანის შაჰის ჩამოგდებამ ნავთობის ფასის ზრდის მეორე ტალღა განაპირობა,
რადგან ქვეყნიდან ნავთობის ექსპორტი შეფერხდა. 1975 წელს ინდუსტრიული ქვეყნების
მაკროეკონომიკური პოლიტიკის შემმუშავებლებმა ნავთობის გაძვირების პირველ შოკს
ექსპანსიური მონეტარული და ფისკალური პოლიტიკით უპასუხეს. ნავთობის
გაძვირების მეორე შოკზე მათი რეაგირება განსხვავებული იყო. 1979 და 1980 წლებში
წამყვანი ინდუსტრიული ქვეყნების უმეტესობაში მონეტარულილ ზრდა პრაქტიკულად
შეიზღუდა ინფლაციის გასანეიტრალებლად, რომელიც ნავთობის ფასის მატებას ახლდა
თან. ამ პოლიტიკურმა მიდგომამ ინფლაციის მკვეთრი მატების პრევენცია მოახდინა,
მაგრამ მსოფლიო რეცესიაში შეიყვანა.
1982 და 1983 წლებში უმუშევრობამ მთელ მოფლიოში მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ
უპრეცედენტო სიმაღლეებს მიაღწია. მაშინ, როდესაც აშშ-ში უმუშევრობა მალე
დაუბრუნდა რეცესიამდელ დონეს, იაპონიასა და განსაკუთრებით ევროპაში ის
მუდმივად მაღალი დარჩა თუმცა მონეტარულმა შეზღუდვებმა და მისგან გამომდინარე
რეცესიამ ინდუსტრიულ ქვეყნებში ინფლაციის მაჩვენებლების დრამატული შემცირება
გამოიწვია.
 ძლიერი დოლარი და პლაზას შეთანხმება
საარჩევნო კამპანიის დროს პრეზიდენტი რეიგანი ამომრჩევლებს გადასახადების
შემცირებას და ფედერალური ბიუჯეტის დაბალანსებას ჰპირდებოდა. ამ ორიდან
პირველი დანაპირები 1981 წელს შეასრულა. იმავდროულად, რეიგანის ადმინისტრაციამ
თავდაცვის დანახარჯები გაზარდა. ამ და კონგრესის სხვა მომდევნო ნაბიჯების შედეგი
იყო აშშ-ის მთავრობის ბიუჯეტის დეფიციტის გაზრდა და ეკონომიკის მკვეთრი
ფისკლაური სტიმული. აშშ-ს ფისკალურმა პოზიციამ დოლარის
მიმდინარე გამყარება წაახალისა. 1979 წლის ბოლოდან 1985 წლის თებერვლამდე
დოლარი გერმანული ვალუტის მიმართ 47.9%-ით გამყარდა. 1982 წელს, აშშ-ში რეცესია
ყველაზე დაბალ ნიშნულზე დავიდა და დაიწყო გამოშვების ზრდა, როგორც ქვეყანაში,
ასევე უცხოეთში, რადგან აშშ-ის ფისკალური სტიმული უცხო ქვეყნებს დოლარის
თანმიმდევრული გამყარების მეშვეობით გადაედო.
საერთაშორისო ვაჭრობის სისტემის კატასტროფის შიშით, აშშ-ს, ბრიტანეთის,
საფრანგეთის, გერმანიისა და იაპონიის ეკონომიკური სფეროს მესვეურებმა 1985 წლის 22
სექტემბერს, ნიუ-იორკის სასტუმრო ,,პლაზა“-ში განაცხადეს, რომ ისინი ერთობლივად
განახორციელებდნენ უცხოური ვალუტის ბაზარზე ინტერვენციას, რათა დოლარის
გაუფასურება გამოეწვიათ. დოლარი მეორე დღესვე მკვეთრად დაეცა დდა მთელი 1986
წლის და 1987 წლის დასაწყისის განმავლობაში უფასურდებოდა, რადგან აშშ-მ
შერბილებული მონეტარული პოლიტიკა გაატარა და დოლარის სარგებლის განაკვეთი,
უცხოური ვალუტის სარგებლის განაკვეთებთან შედარებით, შეამცირა.

ოპტიმალური სავალუტო სივრცე და საქართველო

საქართველოში მოქმედებს მცურავი გაცვლითი კურსის რეჟიმი, რომელიც
ითვალისწინებს ეროვნული ბანკის ინტერვენციას სავალუტო ბაზარზე სავალუტო
აუქციონების საშუალებით მხოლოდ გარკვეულ შემთხვევებში: თუ ადგილი აქვს ჭარბი
კაპიტალის დროებით შემოდინებას, რომელიც კურსის მკვეთრ მოკლევადიან რყევას
გამოიწვევს; საერთაშორისო რეზრვების შევსების მიზნით; სახელმწიფო საგარეო
ოპერაციების დასაბალანსებლად. როგორც აღნიშნული რეჟიმისთვისაა
დამახასიათებელი, გაცვლითი კურსი მოკლევადიან პერიოდში მერყეობით ხასიათდება,
თუმცა გრძელვადიან პერიოდში სტაბილურია.
საქართველოში 1997 წლიდან მცურავი გაცვლითი კურსი ამოქმედდა. მცურავი რეჟიმის
პირობებში ვალუტის კურსი მთლიანად განისაზღვრება სავალუტო ბაზრის მიერ.
სავალუტო ბაზარი შედგება კომერციული ბანკებისგან და სხვა პირებისგან, ვისაც
უცხოური ვალუტის ყიდვა-გაყიდვა აინტერესებს. ცოტა ხნის წინ ეროვნულმა ბანკმა
გაასაჯაროვა ბლუმბერგის სავაჭრო სისტემის მონაწილეები. ამ ინფორმაციის თანახმად,
2017 წლის იანვარ-ოქტომბრის მონაცემებით, საქართველოში მოქმედ ორ კომერციულ
ბანკზე მთლიანი ვაჭრობის თითქმის 32% მოდის.
 დასკვნა
ამგვარად, გაცვლითი კურსის რეჟიმებმა მნიშვნელოვანი ევოლუცია განიცადა ბოლო
საუკუნეების განმავლობაში, რაც განპირობებული იყო ცვალებადი ეკონომიკური
ვითარებით. თუ მე-20 საუკუნის დასაწყისში არჩევანის საგანს წარმოადგენდა ოქროს
სტანდარტის შემოღება, 21-ე საუკუნიდან განვითარებული ქვეყნების დიდი ნაწილი
უფრო მოქნილი გაცვლითი კურსის რეჟიმზე გადავიდა. როგორც ფიქსირებული, ისე
მცურავი კურსის რეჟიმს დადებითი და უარყოფითი მხარეები აქვს. აღნიშნული
მიზეზების გამო, ძნელია ერთი რეჟიმის არჩევა, რომელიც ოპტიმალური იქნება ყველა
ქვეყნისათვის. ქვეყნის სავალუტო პოლიტიკის არჩევანი უნდა ეფუძნებოდეს არსებული
ალტერნატიული რეჟიმების დანახარჯებისა და სარგებლის ანალიზს.ფიქსირებული და
მცურავი რეჟიმების მახასიათებლების განხილვით, აღნიშნული სტატია ასკვნის, რომ
საქართველოს ეკონომიკისათვის, ამ ეტაპზე, ოპტიმალური სავალუტო პოლიტიკა
მცურავი კურსია.

გამოყენებული ლიტერატურა:

წიგნები
1. პოლ რ. კრუგმანის, მაურის ობსტფელდის, მარკ ჯ. მელიტცის წიგნის -
საერთაშორისო ეკონომიკა: თეორია და პოლიტიკა - ინგლისური გამოცემის
ავტორიზებული ქართული ვერსია, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის
სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2017წ.
2. ოლივიე ბლანშარი, მაკროეკონომიკა, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის
სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2010წ.
ინტერნეტ-რესურსები
3. https://www.nbg.gov.ge/uploads/journal/2015/2015_3/3.pdf
4. https://www.nbg.gov.ge/index.php?m=521
5. https://netgazeti.ge/news/237601/