საერთაშორისო ვაჭრობა სასარგებლოა ეკონომიკისთვის და

ინდივიდუალური მომხმარებლებისთვის რამდენიმე მიზეზის გამო:

ხელმისაწვდომობა საქონლისა და სერვისების ფართო სპექტრზე:

საერთაშორისო ვაჭრობა ქვეყნებს საშუალებას აძლევს, მიიღონ წვდომა
იმ საქონელსა და მომსახურებაზე, რომელსაც მათ არ შეუძლიათ
აწარმოონ ან აწარმოონ უფრო მაღალი ღირებულება შიდა ქვეყანაში. ეს
იწვევს მომხმარებელთათვის ხელმისაწვდომი საქონლისა და
სერვისების ფართო არჩევანს, რამაც შეიძლება გააუმჯობესოს მათი
ცხოვრების დონე.
დაბალი ფასები: საერთაშორისო ვაჭრობამ შეიძლება გამოიწვიოს
დაბალი ფასები მომხმარებლებისთვის, რადგან ქვეყნებს შეუძლიათ
სპეციალიზირდნენ საქონლისა და მომსახურების წარმოებაში,
რომლებშიც ისინი შედარებით ეფექტურია და შემდეგ ვაჭრობენ სხვა
ქვეყნებთან, რათა მიიღონ მათთვის საჭირო საქონელი და მომსახურება.
ამან შეიძლება გამოიწვიოს მომხმარებლების ფასების შემცირება და
რესურსების უფრო ეფექტური განაწილება.
გაზრდილი კონკურენცია: საერთაშორისო ვაჭრობამ შეიძლება
გაზარდოს კონკურენცია შიდა ბაზრებზე, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს
უფრო მეტი ეფექტურობა, ინოვაცია და პროდუქტიულობა. ადგილობრივი
მწარმოებლები იძულებულნი არიან გააუმჯობესონ თავიანთი პროდუქცია
და შეამცირონ ხარჯები, რათა კონკურენცია გაუწიონ უცხოელ
მწარმოებლებს.
გაზრდილი ეკონომიკური ზრდა: საერთაშორისო ვაჭრობამ შეიძლება
გამოიწვიოს ეკონომიკური ზრდა, რადგან ქვეყნებს შეუძლიათ
სპეციალიზირდნენ საქონლისა და მომსახურების წარმოებაში,
რომლებშიც ისინი შედარებით ეფექტურია და შემდეგ ვაჭრობენ სხვა
ქვეყნებთან მათთვის საჭირო საქონლისა და მომსახურების მისაღებად.
ამან შეიძლება გამოიწვიოს უფრო მეტი ეფექტურობა, ინოვაცია და
პროდუქტიულობა, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს უფრო მაღალი
ეკონომიკური ზრდა.
ზოგიერთი ქვეყანა ცდილობს ეკონომიკური ინტეგრაციისკენ სხვა
ქვეყნებთან რამდენიმე მიზეზის გამო:

უფრო დიდ ბაზრებზე წვდომა: ეკონომიკური ინტეგრაცია საშუალებას

აძლევს ქვეყნებს წვდომა უფრო დიდ ბაზრებზე, რამაც შეიძლება
გამოიწვიოს უფრო დიდი ვაჭრობა და ეკონომიკური ზრდა.
ეფექტურობის გასაზრდელად: ეკონომიკურმა ინტეგრაციამ შეიძლება
გამოიწვიოს უფრო ეფექტურობა, რადგან ქვეყნებს შეუძლიათ
სპეციალიზირდნენ საქონლისა და მომსახურების წარმოებაში,
რომლებშიც ისინი შედარებით ეფექტურია და შემდეგ ვაჭრობენ სხვა
ქვეყნებთან, რათა მიიღონ მათთვის საჭირო საქონელი და მომსახურება.
ამან შეიძლება გამოიწვიოს უფრო მეტი ეფექტურობა, ინოვაცია და
პროდუქტიულობა.
კონკურენციის გასაზრდელად: ეკონომიკურმა ინტეგრაციამ შეიძლება
გაზარდოს კონკურენცია შიდა ბაზრებზე, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს
უფრო მეტი ეფექტურობა, ინოვაცია და პროდუქტიულობა.
საერთაშორისო ორგანიზაციები არსებობენ ქვეყნებს შორის
თანამშრომლობის გასაადვილებლად და საერთაშორისო ვაჭრობისა და
ეკონომიკური ზრდის ხელშეწყობისთვის. ამ ორგანიზაციებს შეუძლიათ
დაეხმარონ საერთაშორისო ვაჭრობის წესებისა და სტანდარტების
ჩამოყალიბებაში, ტექნიკური დახმარება გაუწიონ ქვეყნებს და ხელი
შეუწყონ ეკონომიკურ ინტეგრაციას. საერთაშორისო ორგანიზაციების
მაგალითებია მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია, საერთაშორისო
სავალუტო ფონდი და მსოფლიო ბანკი.

საერთაშორისო ვაჭრობა ქვეყნებს შორის სავაჭრო ურთიერთობებს

გულისხმობს. ამ პროცესში როგორც ტრანსნაციონალური
კორპორაციები, ასევე სახელმწიფოები არიან ჩართულნი.
საერთაშორისო ვაჭრობა, თავისთავად, სახელმწიფოებრივი მოვლენაა,
რომელიც მოიცავს ქვეყნებს შორის თავისუფალ ვაჭრობას და
საქონლისა და მომსახურების დაუბრკოლებლად მიმოცვლას. ვაჭრობას
საერთაშორისო ურთიერთობებში უდიდესი მნიშვნელობა აქვს და ის
ქვეყნებს შორის ამა თუ იმ ტიპის ურთიერთობების ჩამოყალიბების ერთ-
ერთი მთავარი წინაპირობაა. საერთაშორისო ვაჭრობა სულაც არ არის
ახალი მოვლენა. ქვეყნები საუკუნეების განმავლობაში იყვნენ
დაკავებულნი ერთმანეთთან საქონლის გაცვლა-გამოცვლით, თუმცა
ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ ყოველთვის განსხვავდებოდა
ვაჭრობის ტიპები ერთმანეთისგან. განსხვავდებოდა სავალუტო რეჟიმი,
გაცვლითი კურსი, ტარიფები, ბარიერები და ა.შ. საერთაშორისო
ვაჭრობისადმი განსხვავებული სახის მიდგომებმა, სხვადასხვა დროს
ახალ-ახალი პრობლემები შექმნა. ამ პრობლემების წარმოშობა
ძირითადად იმით აიხსნება, რომ არ არსებობდა ვაჭრობის
შეთანხმებული წესები და შესაბამისად, მისი მაკონტროლებელი
ინსტუტებიც.

შიმშილი მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში

ეს იმას ნიშნავს, რომ სახელმწიფოები თავიანთ საგარეო სავაჭრო კურსს
ხშირად ერთმანეთთან შეუთანხმებლად ცვლიდნენ - ზრდიდნენ
ტარიფებს, აწესებდნენ საქონლის იმპორტზე კვოტებს და ა.შ. ასეთი
მოქმედებები მსოფლიო ეკონომიკისთვის ხშირად დიდი დარტყმა იყო.
ამასთან, აღსანიშნავია ისიც, რომ საერთაშორისო ვაჭრობის ისტორიაში,
განსხვავდებოდა საგარეო კურსის დადგენის წესებიც. პირველ
მსოფლიო ომამდე მსოფლიო ეკონომიკა მოქმედებდა ოქროს
სტანდარტის არსებობის პირობებში, რაც იმას ნიშნავდა, რომ
დადგენილი კურსის პირობებში შესაძლებელი იყო ამა თუ იმ ვალუტის
კონვერტირება და ამით მცურავ კურსთან დაკავშირებული პრობლემების
მთლიანად გამორიცხვა. ფიქსირებულმა კურსმა საერთაშორისო
ვაჭრობის განვითარებას ხელი კი შეუწყო, მაგრამ მასაც ჰქონდა თავისი
ნაკლი. ეკონომისტების აზრით, პირველი ნაკლი ის იყო, რომ ოქროს
სტანდარტის პირობებში ქვეყნები ვერ აკონტროლებდნენ. მეორე ნაკლი
კი ის იყო, რომ ყველა ქვეყნის ეკონომიკური პოლიტიკა დამოკიდებული
იყო ოქროს მოპოვების ტემპებზე, რასაც ხან დეფლაცია მოჰყვებოდა, ხან
კი ინფლაცია. ერთი სიტყვით, ეკონომიკური მდგომარეობა არ იყო
სტაბილური.

აშშ დიდი დეპრესიის პერიოდში. ბავშვები წვნიანის რიგში დგანან

ფოტო: Unknow
მეორე მსოფლიო ომს საერთაშორისო ვაჭრობის ლიბერალიზაცია
მოყვა. დამანგრეველი ომის შემდეგ, ევროპის ქვეყნების ეკონომიკური
სიძლიერე წარსულს ჩაბარდა და მსოფლიო პოლიტიკის ასპარეზზე
აშკარა დომინაცია აშშ-მ მოიპოვა. დიდი დეპრესიის შემდეგ აშშ-მ
მალევე მოახერხა ეკონომიკური რეაბილიტაცია და ომის დასრულებისას
უკვე დომინირებდა როგორც ეკონომიკური, ისე პოლიტიკური
თვალსაზრისითაც. მას ევროპაში პარტნიორები სჭირდებოდა, ამიტომ
გადაწყვიტა, მიწასთან გასწორებულ ევროპელებს თავად დახმარებოდა
ფეხზე წამოდგომაში. ამისათვის კი ახალი ფინანსური სისტემის
შემუშავება იყო საჭირო, რომელიც 1944 წელს, ბრეტონ-ვუდსში
შემუშავდა. ბრეტონ-ვუდსის კონფერენციაზე დადგინდა ერთი უნცია
ოქროს ფასი ($35), გადაწყდა მსოფლიო ბანკის შექმნა და აშშ დოლარი
საერთაშორისო ვაჭრობის ხერხემალი გახდა. ამას მოჰყვა 1947 წელს
ვაჭრობისა და ტარიფების გენერალური შეთანხმების (გატის) შექმნა,
რომლის პირობებშიც შემუშავდა ვაჭრობის სფეროში ქცევის წესები.
ურუგვაის რაუნდის მსვლელობისას კი პარტნიორი ქვეყნები საბოლოოდ
შეთანხმდნენ ვაჭრობის ლიბერალიზაციის პროცესის დაწყებაზე და
სამომავლო გეგმები შეიმუშავეს. გატის მთავარი პრინციპი იყო
სამართლიანი და თავისუფალი ვაჭრობის დამკვიდრება პარტნიორ
ქვეყნებს შორის, რაც გულისხმობდა ყველა წევრი ქვეყნისთვის თანაბარი
ტარიფების დაწესებას (ტარიფები კი დაბალი უნდა ყოფილიყო) და ამ
გზით მშვიდობის დამყარებას.

ჰარი დექსტერ უაიტი და ჯეონ მეინარდ კეინზი, 1944 წ, ბრეტონ-ვუდსის

კონფერენცია
ფოტო: The Economist
ვაჭრობისა და ტარიფების გენერალურ შეთანხმებას პრობლემები დრო
და დრო უჩნდებოდა, რამაც მისი ავტორიტეტი ძლიერ შეარყია.
აუცილებელი იყო გატ-ის რეფორმირება და ეს ასეც მოხდა. 1995 წელს
ოფიციალურად შეიქმნა მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია, რომელიც
ფაქტობრივად გატ-ის მემკვიდრეა. მისი მიზანია ვაჭრობის ხელშეწყობა,
პროტექციონიზმთან ბრძოლა და დავების სამართლიანად მოგვარება.
რა კავშირი აქვს საერთაშორისო ვაჭრობას და მის განვითარებას
მსოფლიო მშვიდობის დამყარებასთან?
პრაქტიკა მოწმობს, რომ საერთაშორისო ვაჭრობა ხელს უწყობს
ქვეყნების ეკონომიკურ განვითარებას და მათი ეკონომიკური
ურთიერთდამოკიდებულების ზრდას, რაც მათი დაპირისპირების შანსებს
მნიშვნელოვნად ამცირებს. ამ შემთხვევაში მჭიდრო ეკონომიკური
კავშირის მქონე ქვეყნებისთვის ერთმანეთთან დაპირისპირება
დაკავშირებულია დიდ ეკონომიკურ დანაკარგებთან, რის გამოც
სახელმწიფოები თავს იკავებენ, ერთმანეთს თავს დაესხან. ჯოან
ედელმან სპირო თავის წიგნში (The Politics of International Economic
Relations) საერთაშორისო ეკონომიკური სისტემის ქვესისტემებში
დასავლეთის ქვესისტემებს გამოყოფს, რომელიც ერთმანეთთან მჭიდრო
ურთიერთდამოკიდებულებით გამოირჩევა.

ჯოან ედელმან სპირო

სპირო წერს, რომ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ჩრდილოეთ ამერიკა,

დასავლეთ ევროპისა და აზიის რამდენიმე ქვეყანა ერთმანეთთან
ეკონომიკური, სავაჭრო, ტექნოლოგიური, საფინანსო და სხვ. კუთხით
ერთმანეთს ძალიან დაუკავშირდნენ. სწორედ ამიტომ, ისინი მუდმივად
ურთიერთობების გაუმჯობესებაზე მუშაობენ და მუდმივ პარტნიორულ
რეჟიმში არიან ერთმანეთთან. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ
გატარებულმა საგარეო ეკონომიკურმა პოლიტიკამ ყველა ამ ქვეყანას
ხელი შეუწყო ეკონომიკურ აღმავლობას, წარმოების გლობალიზაციას,
ექსპორტის ზრდას და ტექნოლოგიურ განვითარებას. ამგვარი
ურთიერთდამოკიდებულება ამ ქვეყნებს ვალდებულს ხდის ერთმანეთს
გვერდში ედგნენ და ერთმანეთის სტაბილურობაზე იზრუნონ. ამის მიზეზი
მარტივია - ნებისმიერი პარტნიორი ქვეყნის ეროვნული ეკონომიკისთვის
მიყენებული ზიანი ავტომატურად აისახება სხვა ქვეყნების ეკონომიკაზეც.
ერთი ქვეყნის ეკონომიკაში მომხდარი ცვლილებები უშუალოდ აისახება
სხვა დანარჩენის კეთილდღეობის მაჩვენებელზე. ამის გამო, არც ერთი
ამ სახელმწიფოს ინტერესებში არ შედის რაიმე სახის კონფლიქტის
წამოწყება.