Საზოგადოებისთვის ცნობილია რომ ხშირად ჩვენ ირგვლივ ერთი შეხედვით

ბუნდოვანი მაგრამ შედეგის თვალსაზრისით საკმაოდ აშკარა პროცესები

მიმდინარეობს. Ასეთი პროცესია ბაზრის ჩავარდნა1. Ჩვენ,როგორც ინდივიდებს არ
შეგვიძლია ამ პროცესების მართვა მაგრამ შედეგი უშუალოდ გვეხება საკმაოდ
დრამატულად. მსოფლიოში ყველაზე დიდი ეკონომიკური კრისიზი იყო 1929-33
წლის ეკონომიკური კრიზისი ხოლო რიგით მეორე 2008 წლის საერთო საბაზრო
ჩავარდნა (გიორგი ბაქრაძე, 2007-2008 წლის გლობალური ფინანსური კრიზისი:
მიზეზები და ინტერპრეტაციები).
Ბაზრის ჩავარდნა საკმაოდ ღრმა და მრავლისმომცველი თემაა. Ზოგადად ორი
მიზეზია ამისა როცა ბაზარი კარგავს ეფექტიანობას ანუ ვეღარ აწარმოებს
რესურსების ეფექტურად გადანაწილებას. პირველი არის ჭარბი პროდუქცია. Ანუ
მწარმოებლები იმაზე მეტს აწარმოებენ ვიდრე რეალურად შეუძლია ბაზარს
აითვისოს. Სამწერველო ბიზნესში ხშირად კონკურენტუნარიანობა განაპირობებს
ეფექტიანობას. შემდეგი მიზეზი პირიქით მოქმედებს. Ამ შემთხვევაში
მწარლოებლები სრულებით ვერ ფარავენ ბაზრის მოთხოვნებს რაც იწვევს იმას
რომ პროდუქტზე ფასი იზრდება მოთხოვნის პარალერულად მაგრამ მცირდება
მიწოდება. Შედეგად ისევ კოლაფსი გვაქვს. Ეკონომიკა ეცემა. Ფაასი
წონასწორობაში აღარაა. Იწყება კრიზისი ბაზარზე.( გ.მენქიუ, , 2008, გვ. 135-152)
Დიდი დეპრესია უშუალოდ მიმდინარეობდა 1929-33 წლებში,თუმცა ის ზიანი რაც
მიადგა მსოფლიოს არამარტო ოთხი წლის განმავლობაში არამედ მთელი ათი
წლის მანძილზე ვერ აღმოიფხვრა. ეს იყო პირველი გლობარული და ყველაზე
მძლავრი კრისიზი. ,,Დიდმა დეპრესიამ” მშიერი დატოვა ამერიკისა და დიდი
ბრიტანეთის მოსახლეობა. Სწორედ ამ ორმა ქვეყანამ იგრძნო ყველაზე მეტად
კრიზისი. Თუმცა ექსპერტთა ნაწილის აზრით კრიზისის გამომწვევნი სწორედ ისინი
იყვნენ.
Კრიზისი რომელმაც მთელი მსოფლიოს მასშტაბით მილიონობით ადამინის
სიცოცხლე იმსხვერპლა თავდაპირველად ნიუ-ორკის ,,საფონდო ბირჟაზე”
მომხდარი კრახით დაიწყო. Საქმე იმაშია რომ დიდმა ინფლაციამ2 განაპირობა
ფულის საერთო მასის გაზრდა ბრუნვაში, ლონდონის ბირჟაზე ამის
დარეგურირებას შეეცადნენ თუმცა მათმა მცდელობამ უკუკავშირი გამიწვია და
ინფლაცია გაორმაგრდა, ფასები ელვის სისწრაფით იზრდებოდა და საბოლოოდ
ყველაფერი 1933 წელს მივიდა პიკამდე. Ამ ყველაფრის შედეგი იყო ის რომ 1929-33
წლებში 15%-ით გაუარესდა მსოფლიო ეკონომიკის მდგომარეობა. უმუშევართა
რიცხვი კი 25%-ით გაიზარდა. Ამერიკაში ბანკების უმრავლესობა გაკოტრდა.
Ეკონომისტების უმრავლესობა მათ შორის ჯონ მეინარდიც, ამჯობინემდა და

1
ეკონომიკური მდგომარეობა, როდესაც მოთხოვნა მიწოდებაზე მეტია ან პირიქით მიწოდება
აჭარბებს მოთხოვნას.
2
ფასების საერთო დონის სწრაფი ზრდა
მთავრობას ურჩევდა გაეზარდა ბიუჯეტიტან დანახარჯები (ბესო ნამჩავაძე აპრილი
13, 2020 2:29 ).

Დიდი დეპრესია მიუხედავად, იმისა რომ კონკრეტული ერთი მიზეზით არ

დაწყებულა საზოგადოების ნაწილს მიაჩნია რომ მთვრობა იყო ამაში დამნაშვე.
Როგორც ყოველთვის მემარცხენეები ქვეყანაში არსებულ ეკონომიკური თუ
სოციალური მდომარეობის გაუარესება მემარჯვენეებს მიეწერებათ ხოლმე .
1929 წელს არსებული მდომარეობის გათვალისწინებით ლონდონში საფონდო
ბირჟზე დაიწყო აქციების გაყიდვა რათა მდგომარეობა რამენაირად
დარეგულირებულიყო. Თუმცა გახსნიდან მალევე 24 ოქტომბერს აციების ფასი
თითქმის 14% გაუფასურდა დაიწყო კვლავ დიდი ინფლაცია რასაც უკვე არამარტო
ბრიტანეთი არამედ მთელი მსოფლიო ებრძოდა. ამავე წელს აშშ-ს ყველა
წამყვანი ბანკის პრეზიდენტი მოიწვია საფონდო ბირჟის წინამძღოლმა. Დაიწყეს
სუბსიდირება საკუთარი ხარჯებით აქციებისა, თუმცა შედეგი კვლავ არ ჩანდა.
Შოთა ტყეშელაშვილის სტატიის (“დიდი დეპრესია”) მიხედვით ამერიკაში
ბანკების უმეტესობა მიღებული შემოსავისა თუ გაცემული სესხის ყოველ დოლარზე
40 ცენტს აქციების სუბსიდირებას 3ახმარდნენ. Ასევე რიჩარდ უიტნიმ ლონდონის
საერთო ბირჟის პრეზიდენტმა შეიძინა U.S. Steel-ის აქციები თვითღირებულებაზე
გაცილებით მაღალ ფასად რათა დაერეგულირებინა ან მინიმუმ გაეთანაბრებინა
მაინც აქციის მინიმუმთან ფასები.
1932 წელს საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვება მოიპოვა ფრანკლინ დელანო
რუზველტიმ. რუზველტის ადმინისტრაციამ მისი პრეზიდენტად მოსვილად პირველ
100 დღეში მოამზადა ეკონომიკის აღმშენებლობის ახალი გეგმა გეგმა
სახელწოდებით „ახალი კურსი.“ ეს უკანასკნელი მოიცავდა ორ ძირითად
კანონპროექტს: უმთვრესი იყო სასოფლო-სამეურნეო რეგულირება და ასევე
მეტად მნიშვნელოვანი ასპექტი ინდუსტრიული რეაბილიტაცია. ორივე
კანონფროექტი ახლადმოსული პრეზიდენტის მრჩეველთა აპარატის არასწორი
გათვლებით ჩამოყალიბებული პოლიტიკის განხორციელებას ისახავდა მიზნად.
პრეზიდენტის ადმინისტრაციის აზრით, დიდი დეპრესიის გამომწვევი მიზეზი
გადაჭარბებული წარმოება იყო ანუ წარმოება უშუალოდ იმაზე მეტი იყო ვიდრე
მოთხოვნა კონკრეტულ პროდუქციაზე . ამის თავიდან ასაცილებლად
პრეზიდენტმა შეამცირა ხელფასები და წარმოება, გაზარდა საყოველთაოთ
ფასები პროდუქტზე . სასოფლო-სამეურნეო რეგულირების აქტის მთავარი
ამოცანა იყო დახმარებოდა იმ დროს ჯერ კიდევ ურესურსოდ დარჩენილი
ფერმენების დიდ ნაწილს. როგორც მოსალოდნელი იყო არსებული რეფორმების

3
გარკვეული ფულადი რესურსით საწარმოებისა ან ბიზნესების სახელწიდოს მიერ დახმარება
(დაფინანსება)
დახმარებით შემცირდა აგრარულ ბაზზარზე წარმოება პროდუქციისაა და
გაიზარდა ფასები. სამრეწველო განვითარების აქტის მიღებისას ჩამოყალიბდა
ეროვნული რეაბილიტაციის მთვარი ადმინისტრაცია. ორივე მათგანისთვის
უმნიშვნელოვანესი იყო რეალური სექტორის აღდგენა და განვითარებაც . ამ
პროგრამამ გააერთიანა ხალხი, რათა საერთო ძალისხმევით დამსაქმებელისთვის
მოეთხოვათ საკუთარი უფლების დაცვა და ხელფასის გაზრდა, უკეთესი სამუშაო
პირობები მაგალითად: ადეკვატური განრიგი, შესვენება, დეკრეტული შვებულება
და ასე შემდეგ. დიდი ბრძოლისა და იმედის მიუხედავად 1933 წლიდან 1935
წლამდე ამერიკის ეკონომიკაში გარკვეული ძვრები განხორციელდა რამაც
სასიკეთო ასახვა პოვა ხალხზე.საბოლოოდ ორივე აქტი გაუქმდა და ამ
ყველაფერმა პრეზიდენტისადმი მოსახლეობა უარყოფითად განაწყო,
უმუშევრობა კვლავ არ მცირდებოდა იყო შიმშილი და ხალხი უკვე ვეღარ
ეგუებოდა ამ ყველაფერს . 1935 წელს პრეზიდენტმა აღნიშნული პროგრამის
განახლება დაისახა მიზნად რათა ხალხში უკმაყოფილება შეემცირებინა.
რომელიც პირველთან შედარებით ბევრად მძლავრი აღმოჩნდა და მას „მეორე
ახალი კურსი“ უწოდეს. შეიქმნა გრძელვადიანი დასაქმების პროგრამა, რომელიც
ამერიკის ისტორიაში ყველაზე ძლიერი რეფორმის ტიტული მიიღო. რუზველტმა
ამერიკის ისტორიას ამ რეფორმით თავი კარგ ჭრილში დაამახსოვრა რაც
მრავალი კვევითა თუ უბრა,ოდ დღევანდელი მოსახლეობის დამოკიდებულებით
აიხსნება . ამ პროგრამი დახმარებით 1935-43 წლებში 8.5 მილიონი ადამიანი
დასაქმდა. პრეზიდენტ ფრანკლინ დელანო რუზველტის აგრესიული
„ანტიდეპრესანტული“ პოლიტიკა, მიუხედავად შეცდომებისა, დადებითად
შეფასდა. მისი რეფორმა „ახალი კურსი“ ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ გეგმად
ითვლება აშშ-ს ისტორიაში.( ლუკა ლაზვიაშვილი ,,ეკონომიკა 21-ესაუკუნე“)
Სქოლიო

1- ეკონომიკური მდგომარეობა, როდესაც მოთხოვნა მიწოდებაზე მეტია ან

პირიქით მიწოდება აჭარბებს მოთხოვნას.
2- ფასების საერთო დონის სწრაფი ზრდა
ფულადი რესურსით საწარმოებისა ან ბიზნესების სახელწიდოს მიერ
3-

დახმარება(დაფინანსება)

Ბიბლიოგრაფია

1. (გიორგი ბაქრაძე, 2007-2008 წლის გლობალური ფინანსური კრიზისი: მიზეზები და

ინტერპრეტაციები), ჟურნალი Forbes Georgia

2. გ.მენქიუ, ეკონომიკის პრინციპები, თბილისი, გამომ. დიოგენე, 2008, გვ. 135-152)

3.ბესო ნამჩავაძე აპრილი 13, 2020 2:29 ეკონომიკური კრიზისების მიზეზები და
შედეგები ელ.ჟურნალი Forbes georgia
4. Შოთა ტყეშელაშვილის სტატია (14:05:20 დიდი დეპრესია ელ.ჟურნალი Forbes
georgia
5.N. Gregory Mankiw. Brief Principles of Macroeconomics (Sixth Edition).