Morfolojik Ve Jeolojik Birimler

FĠZĠKĠ COĞRAFYA ÖZELLĠKLERĠ
SAMSUN ĠLĠ COĞRAFYASI
DR. ÖĞRETĠM ÜYESĠ MERVE GÖRKEM ZEREN AKBULUT

ONDOKUZ MAYIS ÜNĠVERSĠTESĠ
Samsun ili: Komşular, morfolojik üniteler
Harita: ATLAS HARĠTA SERVĠSĠ
Samsun ili (9579 kilometrekare) Karadeniz Bölgesi’nin, Orta Karadeniz Bölümü’nde, yaklaşık 40˚51 ́ N-41˚44 ́ N
enlemleri ile 34˚54 ́ E-37˚10 ́ E boylamları arasında yer almaktadır. Batıdan Sinop, Çorum, güneyden Amasya, Tokat
ve doğudan Ordu illeriyle çevrilidir. Kuzeyinde ise Karadeniz bulunur.
Reliefin oluşumu
 Samsun ili ve çevresi , Karadeniz kıyı

dağlarının oluşumuna paralel olarak, büyük
kısmıyla Alp Orojenezi sırasında şekillenmiştir:
 Kuzey-güney yönlü yan basınçlarla kıvrılarak yükselen

denizel tortullar, Oligosen başlarından itibaren kara
durumuna geçmiştir (Paleojen, Tersier).
 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

Geleceğe Samsun. Samsun: Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler
Dairesi Başkanlığı.
Reliefin oluşumu
 Samsun ili ve çevresi , Neojen başlarında

şiddetlenen tektonik hareketlerden önemli
ölçüde etkilenmiştir (Tersier):
 Kıyı dağlarının güneyinde ve yaklaşık kuzeybatı-

güneydoğu istikametinde uzanan KAF Hattı boyunca
Vezirköprü, Havza ve Ladik depresyonları
oluşmuştur.

Reliefin oluşumu
 Samsun ili ve çevresinde Neojen boyunca,

kurak bir iklim egemen olmuştur:
 Çok yüksek olmayan kıyı dağları üzerinde aşınım

yüzeyleri gelişmiştir.
 Dönemsel olarak artan tektonik olaylar, aşınım
döngüsünü bazen kesintiye uğratmış; kıyı dağlarının
kuzey aklanında ve güneydeki depresyonların
çevresinde, geniş aşınım basamakları meydana
gelmiştir.

Reliefin oluşumu
 Samsun ili ve çevresinde Kuaterner boyunca,

tektonik olaylar etkili olmaya devam etmiştir:
 Kıyı dağlarının yükseltisi artmıştır.

 Neojen’e oranla daha nemli bir iklim hüküm sürmüş;
buna bağlı olarak Neojen’de baskın olan yüzeysel
aşındırma, yerini büyük kısmıyla çizgisel
aşındırmaya bırakmış ve akarsular yataklarını hızla
derine yarmıştır.

Reliefin oluşumu
 Samsun ili ve çevresinde Kuaterner’de etkili

olan iklim değişmeleri, zaman zaman göl, zaman
zaman da Akdeniz’le birleşerek deniz özelliği
gösteren Karadeniz’de, çok sayıda seviye
değişikliğine sebep olmuştur:
 Seviye değişiklikleri, kıyı bölgesinin şekillenmesini

etkileyerek çok sayıda sekinin oluşmasına yol
açmıştır.

Reliefin oluşumu
 Samsun ili ve çevresinde Kuaterner’de, son

buzul döneminde yaklaşık – 110 metrelere
kadar çekilmiş olan Karadeniz seviyesi, buzul
dönemi sonrasında hızla yükselmiş ve akarsu
vadilerinin aşağı kısımları deniz istilasına
uğramıştır (Flandrien transgresyonu).
 Anadolu’nun geniş bir bölümünün sularını toplayan

Kızılırmak ve Yeşilırmak, kıyıya çok fazla alüvyon
taşıdığından kendi isimleriyle anılan geniş deltalar
oluşturmuştur.

Morfolojik birimler
• Sahil şeridi ve deltalar

 Kızılırmak ve Yeşilırmak Samsun ili kıyılarından
denize dökülerek, ağız kısımlarında deltalar
oluşturmuştur.
 Yakakent batısı ve Samsun şehir

merkezindeki burunların önleri dışında, sahil
şeridi bütünüyle alçak kıyılardan oluşmaktadır.

Kızılırmak Deltası Bafra
Fotoğraf : Turgut Tarhan ATLAS
Turizm Bakanlığı tarafından ekoturizm bölgesi ilan edilen Kızılırmak Deltası’nın doğu yakasındaki Cernek ve Balık
göllerinin arasında zengin bir sulak alan, saz, kamış, kofa ve diğer bitkilerin renklendirdiği bir ekosistem
uzanmaktadır.
Delta zengin bir çalı örtüsüne ve büyük bir böcek popülasyonuna sahip olması sebebiyle, Karadeniz üzerinden göç
eden ötücü kuşlar için önemli bir dinlenme ve beslenme alanıdır.
Kızılırmak Deltası, Anadolu’nun en görkemli sulak alanlarından biridir. Deltanın Bafra bölümünde doğal kanalları,
çapları yaklaşık bir metreyi bulan su bitkileri kofalar (hasırotu) süslemektedir.
Kızılırmak Deltası Ramsar Alanı statüsüne sahip verimli bir sulak alandır. Saz kesimi deltada önemli bir ekonomik etkinliktir.
Ġnsanlar bin yıllardır Kızılırmak’ın bereketinden pay alıyor olsalar da, delta ovasının geleceği, hassas dengelere dikkat edilmesine
bağlıdır. Deltanın kaderi, Kızılırmak üzerinde inşa edilen barajlar nedeniyle değişmektedir. Altınkaya ve Derbent
Barajlarından sonra, Kızılırmak Nehri’nden gelen malzeme akışı kesilmiş, Kızılırmak-Karadeniz birleşiminde kıyı erozyonu
başlamıştır. Karadeniz, her geçen yıl, Kızılırmak Deltası’nı yutmaktadır.
Kızılırmak Deltası Kıyı erozyonu
IKONOS Uydu Görüntüsü : INTA SPACETURK NG
1960 yılına kadar Karadeniz’e yılda 23 milyon ton malzeme (sediment) taşıyan Kızılırmak’ın 1991’de yapımı tamamlanan
Derbent Barajı’ndan sonra taşıdığı sediment, yılda 0,46 milyon tona düşmüştür.
1988-2000 arasında Kızılırmak’ın Karadeniz’e döküldüğü noktada, deniz 800 metre içeriye ilerlemiştir. Bafra Ovası’nda,
1988-2008 arasındaki 20 yılda, 1793 dekar alan kıyı erozyonu sonucu kaybolmuştur. Nehire doğru ilerleyerek yumurtlayan
Mersin balığı, kıyı erozyonu nedeniyle, yumurtlama alanını kaybetmiştir; nesli tükenmiştir. Barajların engellemesiyle deltaya
yeterince sediment taşınmaması, balıkları da besinsiz bırakmaktadır.
Samsun ili ve yakın çevresi: Yükselti basamakları
Harita: SAMSUN COĞRAFYASI CANĠK BELEDĠYESĠ KÜLTÜR YAYINLARI
Samsun ilinde üç büyük morfolojik birim göze çarpmaktadır: Sahil şeridi ve deltalar, dağlar ve dağlar arasındaki
havzalar (depresyonlar).
Morfolojik birimler
• Dağlar arasındaki depresyonlar

 KAF’a bağlı olarak çökme ile meydana gelmiş
olan Vezirköprü, Havza ve Ladik
depresyonları, Samsun ilinin güney kesiminde
yer almaktadır.
 Depresyon tabanları ova görünümündedir;

yüksek tarımsal potansiyele sahiptir ve önemli
yerleşmelere sahiptir.

Morfolojik birimler
• Dağlık alanlar
 Samsun ili sınırları içindeki dağlar, iki sıra
halinde uzanmaktadır:
 Birinci kuşağı oluşturan Canik Dağları; kıyı ile

güneyindeki depresyonlar arasında uzanmaktadır.
 Kıyı dağları, Üçüncü zamanın ikinci yarısından
itibaren bir taraftan yükselirken, diğer taraftan
akarsularla aşındırılmış ve bugünkü görünüm ortaya
çıkmıştır.
 Yükseklikleri fazla değildir; 1000-1500 metreler
arasında zirvelere sahiptir.
 İç bölgeler ile kıyı kesimini birbirine bağlayan ulaşım
eksenleri bu dağların üzerinden geçmektedir:
Samsun-Ankara karayolunun geçtiği Karadağ geçidi.

Geleceğe Samsun. Samsun: Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi
Başkanlığı.
Morfolojik birimler
• Dağlık alanlar
 Samsun ili sınırları içindeki dağlar, iki sıra
halinde uzanmaktadır:
 İkinci kuşağı, Vezirköprü, Havza ve Ladik

depresyonlarını güneyden çevreleyen dağlar
oluşturmaktadır.
 Bu kuşak üzerinde Orta Karadeniz bölümünün en

yüksek zirveleri yer almaktadır: Akdağ (2058 m)
ve Kunduz dağı (1783 m).

Geleceğe Samsun. Samsun: Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi
Başkanlığı.
Samsun’un jeolojik yapısı
Harita: TÜRKĠYE JEOLOJĠ HARĠTASI
 Samsun ve çevresinde, jeolojik zamanlara ait

arazi ve kayaçların çeşitliliği, jeolojik yapının
zenginliğini ortaya çıkarmaktadır:
 Samsun ve çevresinde jeolojik yapıyı oluşturan

birimler; genç delta ovalarda alüvyonlar, dik
yamaçlarla ayrılmış taraçalarda eski alüvyonlar,
güneydeki dağlık bölge, neojen yaşlı, killi-
kireçli tortullar ile kretase lavlarından
oluşmaktadır.
 Erentöz, C. ve Ketin, Ü. 1962. Türkiye Jeoloji Haritası, 1/500 000 Ölçekli

Sinop Paftası. Ankara: MTA Yayınları.
 Samsun ve çevresinde, jeolojik zamanlara ait

arazi ve kayaçların çeşitliliği, jeolojik yapının
zenginliğini ortaya çıkarmaktadır:
 Güneydeki dağların iç kesimlerinde killi, çakıllı

tortular ile Neojen tortular ve yer yer
alüvyonlarla kaplı ovalar, I.ve II. zamana ait
kıvrımlı kayaçlar, Kretase ve Eosen flişleri
bulunmaktadır.
 Genel olarak geniş alanlarda volkanikler görülen
Samsun’da, Eosen, Kretase ve Neojen dönemli
oluşumlara sıklıkla rastlanmaktadır .

Samsun ilinde etkili olan afetler
• Samsun ilini konumu ve fiziki coğrafya

özellikleri ile etkilendiği afetler arasında önemli
ilişkiler bulunmaktadır:
 Ġlde heyelanlar, ana kayanın tetiklediği

kesimlerde, eğim değerleri yüksek ve fazla
yağış alan dağlık kesimlerde dikkat çekmektedir.
 Ġlin güney kesimleri, KAF Zonu’nun sınırları
içinde kalmakta; saha, büyüklüğü fazla olan
depremlere maruz kalabilmektedir.
 Aşırı yağışlar sonucu, sel felaketleri, iç
kesimlerde önemli don olayları, kıyı kuşağında
kuzey sektörlü rüzgarların sert estiği dönemlerde
fırtınalar yaşanabilmektedir.
 H. İbrahim ZEYBEK, 2007. Samsun İlinde Etkili Olan Başlıca Doğal Afetler. Samsun
Sempozyumu. Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı.
Deprem bölgeleri SAMSUN
Harita: Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı Afet Ġşleri Genel Müdürlüğü'nden geliştirilmiştir. H.Ġ. ZEYBEK C. YILMAZ
Samsun ilinin güney kesimleri, Türkiye’nin en aktif fay kuşağı olan KAF Zonu içerisinde kalmaktadır. Samsun
şehri tamamen 2. derece deprem sahası içinde kalırken, güneyde Ladik, Havza, Vezirköprü, Asarcık, Ayvacık ve
Kavak ilçeleri 1. derece deprem sahası içinde yer almaktadır. Bu bağlamda ilin güney kesimlerinde büyüklüğü
fazla olan deprem olma riski her zaman bulunmaktadır. Yakın geçmişte meydana gelen önemli depremler Kasım
1943’te meydana gelen 7.2 büyüklüğündeki Ladik depremi (4000 can kaybı), Aralık 1943’te Havza (5.0) ve
Ağustos 1954’te Tekkeköy (6.1) depremleridir.
Heyelan
• Heyelan, kaya, toprak veya diğer doğal

materyallerin yer çekimi etkisiyle yamaç
aşağıya kaymasıyla oluşmaktadır:
 Kütle hareketlerine depremler, yangınlarla bitki

örtüsünün tahribatı, insanların yer yüzeyinde
yaptığı değişiklikler (derin kazılar), volkan
patlamaları, aşırı yağışlar ve deniz dalgaları
neden olabilmektedir.
Heyelan
• Heyelanın oluşumunda, yağışlar

hazırlayıcı bir rol oynamaktadır:
• Asıl heyelan kütlesi, su ile hamurlaşmış halde

değildir; kuru bir kütle halinde fakat kaymaya
uygun bir zemin üzerinde yer değiştirmiştir.
Heyelana dair uyarı işaretleri
• Çatlaklar, çökme ve kabarma görülen yamaçlar

• Dolgu alanları
• Yeni kaynak sularının çıktığı yerler
• Eğik ağaç, çit, direk ve duvarların bulunduğu
yerler
• Kapıları ve pencerelerinde sıkışma görülen evler
• Kırılan su ve kanalizasyon borularının bulunduğu
yerler
• Toprak, bahçe duvarı, dış merdivenlerin
uzaklaştığı yerler
• H. İbrahim ZEYBEK, 2007. Samsun İlinde Etkili Olan Başlıca Doğal Afetler. Samsun
Heyelanın etkili olduğu sahalar
• Samsun şehir merkezindeki incelemelerle

belirlenen Kadıköy-Reşadiye mahallelerindeki
heyelan bölgesi sınırları, 1980’de afete maruz
bölge ilan edilmiştir:
• Sahanın afet bölgesi olarak ilanından sonra, arsa

ve emlak fiyatları düşmüş; heyelan riskinden
dolayı yerleşim alanı olarak ilginin azalması
gerekirken, alım gücü düşük ailelerce tercih
sebebi olmuş, bu mahallelerde yapılaşma hız
kazanmıştır.
• H. İbrahim ZEYBEK, 2007. Samsun İlinde Etkili Olan Başlıca Doğal Afetler. Samsun
Heyelanın etkili olduğu sahalar
• Samsun ili sınırları içinde heyelan olaylarının en

yaygın olduğu sahalardan bir diğeri, Alaçam
yöresidir:
• Heyelanlar, Üst Kretase ve Eosen yaşlı flişlerin

yayılış alanlarında meydana gelmektedir.
• Örneğin; Alaçam ilçesine bağlı Taşkelik Köyü
Şabanoğlu Mahallesi’nde heyelanların
görüldüğü sahalarda yamaç eğim değerleri
% 60’ı aşmaktadır.
Heyelana Duyarlık Haritası SAMSUN
Harita: H. AKINCI 2010
Samsun Ġl Merkezinin Heyelan Duyarlılık Haritasının Üretilmesi. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 2 (3), 13-37.
Samsun Türkiye’de heyelanların sıkça yaşandığı illerin başında gelmektedir. Samsun Bayındırlık ve Ġskan
Müdürlüğü’nden elde edilen veriler değerlendirildiğinde, Samsun genelinde son 25 yılda toplam 219 heyelan olayının
gerçekleştiği ve bunlardan 61 tanesinin Samsun il merkezinde meydana geldiği bilinmektedir. Samsun il merkezinde
heyelan riski taşıyan bölgeler; Çatalarmut Mahallesi, Barış Bulvarı ve civarı, Kadıköy Mahallesi, Yeşilkent’in büyük
kısmı, Kıranköy mezarlığı ve Eski havaalanı çevresi, Balaç etekleri(Atakum), Yaşar Doğu Mahallesi, Cedit ve Kadifekale
Mahallelerinin bir bölümüdür.
Canik sel felaketi SAMSUN
Harita: Ali UZUN, H. Ġbrahim ZEYBEK, C. YILMAZ, M. BAHADIR
4 TEMMUZ 2012 SAMSUN ġEHĠR SELĠ COĞRAFYACILAR DERNEĞĠ YILLIK KONGRESĠ 2013
3 Temmuz 2012 tarihinde saat 22:30’da başlayan ve 4 Temmuz 2012 tarihinde saat 24:00’den itibaren şiddetini
artırarak devam eden şiddetli dolu ve sağanak yağış, 4-6 saat sürmüş; lokal olarak Samsun’da Canik bölgesinde
etkili olan yağış, bitişik üç vadide sele neden olmuştur. Bu üç vadideki dereler, Petrolofisi (Hocaoğlu) deresi,
İncirli deresi ve Yılanlıdere’dir. Bu üç derenin benzer noktası ıslah edilmemiş olmalarıdır. Derelerin şehir
merkezindeki geçişlerinde yapılan yanlışlıklar afetin şiddetini bütünüyle artırmıştır.
Yılanlıdere yatağının üzeri kapatılarak yola dönüştürülen kısmında, akış kanalı ağzı, sel sularıyla sürüklenen ağaç,
kaya, çöp ve çamurlu malzeme ile tıkanmıştır. Akarsu yatağından akamayıp, çevreye yayılan sular ise can ve mal
kayıplarına yol açmıştır.
Kapatılarak yola dönüştürülen Yılanlıdere yatağının bir bölümü, selden sonra tekrar açılmıştır.
Devgeriş Deresi’nin taşması sonucu, akarsu yatağı ağzına inşa edilmiş alışveriş merkezinde sel suları özellikle
alt katlardaki işyerlerinde büyük maddi kayıplara sebep olmuştur.
Sel suları, sanayi sitesindeki işyerlerine de dolarak büyük maddi zararlara sebep olmuştur.
Fotoğrafta, sel felaketinde can kayıplarının yaşandığı Kuzey Yıldızı TOKİ Konutları görülmektedir.
Samsun’un litolojik yapısı
• Samsun ilindeki en eski kayaç grubunu

Paleozoik arazileri oluşturmaktadır:
 Çoğunlukla başkalaşmış kayaçlardan oluşan bu

birim, dar parçalar halinde özellikle Kızılırmak
vadisi boyunca yayılış göstermektedir.

• Samsun ilindeki Mesozoik arazileri,

Paleozoik arazilerine göre daha geniş bir
yayılışa sahiptir:
 Jura-Kretase yaşlı rekristalize kireçtaşları ve

ofiyolitler, ilin güneyindeki Akdağ-Kunduz Dağı
hattında, fliş özelliğindeki Üst Kretase arazileri ise
kuzeydeki kıyı dağları boyunca yüzeylenmektedir.
 Üst Kretase arazileri içinde volkanik birimlere de
rastlanmaktadır; bunlar genellikle bazik özellikte olup,
Ayvacık çevresi ile Kavak-Havza arasında dikkat
çekmektedir.

• Samsun ilinde Tersier arazilerine de

rastlanmaktadır:
 Eosen kayaçları dikkat çekici bir yayılışa sahiptir;

tortul ve volkanik kayaçlardan oluşan bu birim, kıyı
dağlarının kuzey etekleri boyunca dar bir şerit
halinde ve güneydeki depresyonların çevresinde
parçalar halinde izlenmektedir.
 Neojen tortulları, güneydeki depresyonların kenarları
ile kuzeydeki deltaların güney kenarları boyunca
parçalar halinde izlenirler.
• Samsun ilinde yayılış gösteren en genç

oluşumlar Kuaterner’e aittir:
 Çoğunlukla pekişmemiş alüvyonlardan oluşan bu

birim, kıyıdaki deltalar ile güneydeki
depresyonların tabanında; ayrıca dar şeritler
halinde akarsu vadileri boyunca yayılış
göstermektedir.

• Akdağ Formasyonu
 Akdağ çevresinde özellikle Lâdik güneyi ve batısında,

Akpınar kuzeyinde yüzeyleyen formasyon, kendini
oluşturan kireçtaşlarının ileri derecede tektonik
hareketlerin etkisinde kalmasıyla kırıklı ve kıvrımlı bir
yapı kazanmıştır.
 Faylı yapıda ezilme ve parçalanmalar bulunan
formasyonun, Lâdik batısındaki kireçtaşları, koyu gri
renkli, kripto kristalin ve ince kalsit damarlıdır.
 Akpınar kuzeyinde oolitik, daha üst düzeylerde

pizolitik kireçtaşları iyi katmanlaşma gösteren, Lâdik
ve Akpınar’da faylanmalar nedeniyle alt sınırı
gözlenemeyen formasyon, Eosen (Lütesiyen) yaşlıdır.

• Aktaş Formasyonu
 Tipik olarak Kirazlıtürbe tepe’de görülen, en alt

düzeyi gnays dokulu, kuvars çakıllı meta
konglomera, kumtaşı ve fillat ardalanmasından
oluşan formasyonun üzerinde siyah, sarı ve beyaz
renkli kireçtaşı mercekleri gözlenmektedir.
Kireçtaşları bol neritik fosil içermektedir.

• Kavak Formasyonu
 Kavak, İnözü ve Kuzalan antiklinalinde yaklaşık

120km²’lik bir alanda yüzeylenen ve yer yer
olistolitleri içeren formasyon, boz renkli, kumlu
kireçtaşı, gri-bej renkli kireçtaşı, ara seviyeli,
gri-siyah renkli lamineli şeyl ve marn
ardalanması şeklindedir.

• Kapanboğazı Formasyonu
 Kapıkaya Tepe ve çevresinde tipik olarak, İnözü

ile Kavak (Sarıalan ve Belalan köyleri) arasında
antiklinal ve senklinallerin kanatlarında
yüzeyleşen formasyon, kırmızı-bordo renkli
mikritik kireçtaşı ve kireçtaşı çamur
ardalanmasından oluşur.

• Yemişliçay Formasyonu
 Tüflü kumtaşı(tüfit), tüf, aglomera, kumtaşı, marn ve

şeyl ardalanmasından oluşan formasyon, tüf ve
volkanik breşten ibaret matriks içerisinde bazalt,
andezit, dasit gibi volkanik çakıllar ile bloklar içeren
aglomeralar üzerine, yeşil renkli, iri taneli, küresel
ayrışma gösteren litik tüflerden oluşmuştur.
 Üst seviyelerinde kumtaşı, kumlu kireçtaşı oranında bir

artma gözlenen birim, İnözü antiklinali kanatlarında,
Çelikalan antiklinali çekirdeğinde, Azaklı
Mahmutbeyli antiklinalinde Kuzey Anadolu Fayı
(KAF) kuzeyinde yüzeylemektedir.

• Cankurtaran Formasyonu
 Tüf, tüfit, kumlu kireçtaşı ve marn ara seviyeli

kumtaşı-şeyl ardalanmasından oluşan formasyon,
KAF ile Erikli Fayı arasında eksen ve kanatlarında,
yaklaşık 1500 km²’lik bir alanda yüzeylemektedir.

 Kavak ve çevresinde olistrostromlar ve yakınsak

türbiditler ile temsil edilen birimin; alt ve orta
seviyelerindeki tüf ve tüfit bantları, üst seviyelerde
azalmakta ve orta seviyelerde kumlu kireçtaşı
seviyeleri yer almaktadır.
 Üst seviyelerde karbonat oranı artan birim, kumlu

kireçtaşı, kireçtaşı ve marn ardalanmasıyla dereceli
olarak Akveren formasyonuna geçmektedir.
 Erentöz, C. ve Ketin, Ü. 1962. Türkiye Jeoloji Haritası, 1/500 000 Ölçekli Sinop
Paftası. Ankara: MTA Yayınları.
• Akveren Formasyonu
 Kumlu kireçtaşı, kireçtaşı ve marn

ardalanmasından oluşan ve Samsun’da geniş
alanları kaplayan formasyonun, alt
seviyelerinde kumtaşı, kumlu kireçtaşı, marn ve
şeyl ardalanması, orta seviyelerde kumtaşı, üst
seviyelerde kumlu kireçtaşı oranının azalması ile
istif kireçtaşı-marn ardalanmalı olarak devam
etmektedir.
 Üst seviyelerinde yumrulu kireçtaşları ile kırmızı-

şarap renkli marn ardalanması gözlenen birim
10–30 m’lik bir zon ile Atbaşı formasyonuna
geçmektedir.
• Atbaşı Formasyonu
 Gri renkli kumtaşı ile bordo renkli marn

ardalanmasından oluşan ve tipik kesiti Düzören
köyü güneyinde olan formasyon, Samsun
kuzeybatısındaki Erikli Fayı kuzeyinde
yüzeylemektedir.
 İnce-orta tabakalı, bej renkli kireçtaşı, kırmızı

renkli kumtaşı ve marn ardalanması ile başlayan
formasyon, orta seviyeleri kırmızı-bordo renkli
ince tabakalı kumtaşı ve kalın-çok kalın tabakalı
marn ardalanmasından oluşmaktadır.
• Kusuri Formasyonu
 Boz renkli marn, kumtaşı ve krem renkli kireçtaşı-

kireçli kumtaşı ardalanmasından oluşan
formasyon, Samsun’un doğusu, ve
kuzeybatıdaki Erikli fayının kuzeyinde,
Çarşamba’nın güneyinde ve Samsun’un batısında
yüzeylemektedir.
 İnce-orta tabakalı, boz-sarı renkli kumtaşı, kireçli

kumtaşı ile bej-krem renkli kireçtaşı ara tabakalı
marndan oluşan formasyon, kumtaşı ve kumlu
kireçtaşları içermektedir.
• Tekkeköy Formasyonu
 Tabanda kumtaşı, marn ve tüfit ardalanması ile

bazalt ve aglomeralardan oluşan formasyon, KD-
GB doğrultusunda uzanan Erikli Fayı ile
Karadeniz arasında kalan geniş bir alanda
yüzeylemektedir.
 Formasyon tabanı ince tabakalı kumtaşı, marn

ve kalın tabakalı tüfit şeklindedir.
• Mahmurdağı Volkanitleri
 Bazalt, andezit, tüf, aglomera, bazaltik batolit,

dayk ve sillerden oluşan birim, dağınık
yüzeylenmeler şeklinde gözlenmektedir.
 Tipik olarak Mahmur dağ’da yüzeylenen

bazaltlar, koyu siyah ve gri renkli, porfirik
dokuda olup ojit, olivin, lösit ve plajiyoklas
fenokristalleri ve bunları bağlayan hamur
maddesinden oluşmaktadır.
• Samsun Formasyonu
 Genel olarak alt kesimleri gri-mavi denizel

marn, jips, kil, ara seviyeleri kumtaşı, silt,
çakıltaşı; geçiş düzeyi en üstte silt, kumtaşı ve
marn mercekleri kapsayan karasal konglomera
(çakıltaşı) düzeylerinden oluşur.
 Formasyonunun alt düzeylerini, denizel marn ve

üzerindeki geçiş düzeyli İlyas, en üst kesimini ise
konglomeralı Karasamsun üyesi
oluşturmaktadır.
• İlyas Üyesi
 Volkanik çakıllı taban konglomerası ile başlayan,

üstte gri-mavi renkli denizel marn ile kil ve jips
ara bantlı kumtaşı, silt ve çakıltaşı düzeyleri yer
alan İlyas üyesi, Kürtün ırmağı batısı ile Mert
ve Kürtün ırmakları arasındaki yerleşim
alanlarında yüzeylemektedir.
• Karasamsun Üyesi
 Samsun formasyonunun üst yüzeyinde bulunan ve

karasal konglomeralardan oluşan birim, aşınıma
dayanıklı olduğundan sırt ve tepelerde yüzeylenir.
Yaygın olarak Kalkanlı, Köydüzü sırtları ile
Karasamsun, Çatalarmut köyü ve Toraman
tepe’de yüzeylenen birimin tabanı, İlyas üyesinin en
üst kesimini oluşturan geçiş düzeyi ile dereceli geçişli
olup üzerine alüvyon çökelleri gelmektedir.

 Birim, kumtaşı, silttaşı ve marn mercekleri ile orta sıkı

tutturulmuş, yer yer iyi çimentolu konglomeralardan
oluşmaktadır. Konglomera çakılları çoğunlukla
andezit-bazalt türünde volkanit, az miktarda kireçtaşı,
kumtaşı ve marnlardan oluşmaktadır.
• Eski Alüvyon
 Yeşilırmak, Kızılırmak ve Terme çayının eski kanal

çökelleri olan birim, az tutturulmuş kumtaşı,
çakıltaşı, kum ve çakıllardan oluşmaktadır.
Yeşilırmak ve Kızılırmak deltalarında kanallar
halinde gözlenmektedir.
• Eski Alüvyon Yelpazesi Çökelleri
 Çarşamba’nın batısı ve doğusunda az eğimli

düzlükler halinde görülen birim, kırmızı-açık
kahverengi renkli, tutturulmamış çakıl, kum
çamur ve çakıl taşlarından oluşmaktadır.
• Alüvyon
 Kuaterner çökellerinin en geniş alüvyon

yayılımları Tekkeköy, Yeşilırmak deltasının
batı kesimi ile Kızılırmak’ın akış hızının azaldığı
alanlarda gözlenmektedir.
 Yeşilırmak deltasındaki çökelleri ayrılmış olan

Kuaterner çökelleri, Kızılırmak vadisi boyunca
tutturulmamış kum, çakıl, silt ve milden
oluşmaktadır.
• Samsun’un jeolojik bakımdan ilginç alanlarından

birisi olan Vezirköprü havzası, morfolojik ve
hidrolojik bir ünite olduğu kadar jeolojik bir
ünitedir:
 Çevreden merkeze doğru, en dışta yer alan (Batı

kesimi) Paleozoik yaşlı formasyonlar ile Üst Kretase,
alt Jura yaşlı kireçtaşları ve daha alçak kesimlerde
Neojen formasyonları ile Kuaterner depolarına sahip
bu havzanın temelini, Paleozoik yaşlı metamorfik
serilere ait kayaçlar, bunların üzerine çeşitli yerlerinde
yayılış gösteren Mesozoik yaşlı formasyonlar
diskordans olarak oturmaktadır.
•
• Samsun’un jeolojik bakımdan ilginç alanlarından

birisi olan Vezirköprü havzası, morfolojik ve
hidrolojik bir ünite olduğu kadar jeolojik bir
ünitedir:
 Doğu’da geniş bir yayılış gösteren Üst Kretese yaşlı

fliş serileri ile Neojen yaşlı formasyonlar havza
tabanında hâkim iken, en genç oluşumlar, Kuaterner
dönemine ait alüvyal dolgulardır.
 Karışık bir yapıya sahip Vezirköprü ve çevresi, genel

olarak kalker tabakaları ile kil, yeşil renkli greler, kum,
marn ve beyaz tebeşirlerden ibarettir.
 Bölgenin batısı metamorfik taşları ihtiva eden toprak

yapısına sahip olup sist ve kristalin şistler de
bulunmaktadır.
 Erentöz, C. ve Ketin, Ü. 1962. Türkiye Jeoloji Haritası, 1/500 000 Ölçekli Sinop Paftası.
Ankara: MTA Yayınları.
Samsun ilinin jeolojisi SAMSUN
SAMSUN COĞRAFYASI 2016 C.YILMAZ ve H. Ġ. ZEYBEK
Samsun ilinde Palezoyik yaşlı birimler Akdağ, Vezirköprü Yöresi, Mert Çayı’nın yukarı çığırı, Yeşilırmak Deltası doğusunda Ordu il sınırına yakın
kesimler ve Yeşilırmak’ın Canik Dağları’nı yardığı saha batısında yayılış göstermektedir. Kızılırmak ve Yeşilırmak deltalarının güneyi, Canik
Dağları ile Vezirköprü Depresyonu çevresi Mesozoyik yaşlı birimlerin başlıca yayılış alanlarını oluşturmaktadır. Tersiyer arazilerine Canik
Dağları’nın kuzeyi ve güneyindeki çukur alanlarda oldukça geniş sahalı olarak rastlanmaktadır. Kuvaterner dönemine ait birimler, eskiden yeniye
doğru, eski alüvyon yelpazesi çökelleri, eski kumsal çökelleri ve yeni alüvyonlardan meydana gelmektedir.
Ġklim tipi SAMSUN
SAMSUN COĞRAFYASI 2016 C.YILMAZ ve H. Ġ. ZEYBEK
Erinç’in iklim sınıflandırmasına göre, Samsun’da üç farklı iklim zonu ortaya çıkmaktadır: Bafra, Ondokuzmayıs, Çarşamba,
Ayvacık ve Salıpazarı yöreleri nemli iklim; Terme yöresi çok nemli iklim; Samsun şehir merkezini de içine alacak şekilde
güneydeki kıyıdan içerde yer alan ilçeler ile batıdaki Alaçam ve Yakakent çevreleri yarı nemli bir iklim tipine sahip
bulunmaktadır.
Vejetasyon katları SAMSUN
Ġllüstrasyon: Fergan KARAER
Samsun coğrafi konumu, topografik, jeolojik ve jeomorfolojik yapısı ile çeşitli ve zengin bir bitki biyoçeşitliliğine sahiptir.
Kuşkusuz bu çeşitlilikte insan (antropojen) etkisinin de önemli rolü olup sürekli tahrip sonucu Samsun’da bazı yerlerin klimaks
vejetasyonu doğal yapısını kaybetmiş ve bozulan ekolojik dengeye bağlı olarak sekonder bitki toplulukları ortaya çıkmıştır.
Samsun’da bitki örtüsü yükseklik, yön, topografya, sıcaklık, yağış vb. ekolojik ve coğrafik faktörlere bağlı olarak belirgin bir
tabakalaşma göstermektedir. Samsun ‘un vejetasyon katlarını temsil eden doğuda Yeşilırmak Vadisi, ortada Samsun
Merkez-Kavak-Havza bölümü ile batıda Kızılırmak vadisinin vejetasyon katları belirlenmiştir. Vejetasyon katlarındaki
semboller, türlerin veya vejetasyon tipinin o yükseltide dominant olduğunu ifade etmektedir.
Buna göre Samsunda vejetasyon katları, alt kesimlerden yüksek kesimlere doğru farklı vejetasyon katlarına sahip olup,
kuzey yamaçlarda genellikle 1000m'ye kadar olan alanlarda yaprak döken ormanlar, yüksek kesimlerde ise Abies
nordmanniana (Göknar), Pinus sylvestris (sarıçam), Fagus orientalis (kayın) ormanları yaygındır. Bu ormanların tahribi
sonucunda Quercus cerris var. cerris-Carpinus orientalis ormanları 650-1000m'de yaygın olarak bulunmaktadır.
Samsun’un bitki örtüsü
• Samsun’un sahil kesimi ile iç kesimleri; iç

kesimlerin güney ve kuzey yamaçları birbirine
göre daha farklı ve çeşitli vejetasyon katlarına
sahiptir:
 Alt kesimlerde antropojen etkilerle açılan

tarlalar, bunların üzerinde, özellikle Yeşilırmak ve
Kızılırmak vadisinde Akdeniz kökenli bitkiler
(Pinus brutia (kızılçam), Arbutus unedo
(kocayemiş), Styrax officinalis (tespih ağacı),
Phillyrea latifolia) (akçakesme) ile bu katın üst
kesimlerinde (1000-1500m) P. nigra (karaçam)
dağılış göstermektedir.
 Karaer, F. 2011. Samsun’un Bitki Biyoçeşitliliği ve Koruma Alanlarının Ekoturizm

Potansiyeli Yönünden Değerlendirilmesi. Samsun Sempozyumu.
Sahil kesiminde kumul vejetasyonu ve kuzey yamaçlarda yaprak döken antropojen ormanlar, iç kesimlerin alt
kesimlerinde, insan etkisinin fazla olduğu alanlarda ova stebi (800m'ye kadar yaygın), yüksek kesimlerde (1500m) alpinik
stepler yaygındır.
Yeşilırmak, Kızılırmak, baraj ve göletler çevresinde sucul bitki örtüsü bulunmaktadır.

Samsun’un bitki örtüsü, kıyıdan iç kesimlere doğru kumul, antropojen orman, orman, maki, step, hidrofil (sucul), higrofil (nemli
dere) ve kaya olmak üzere sekiz vejetasyon tipinden oluşmaktadır.
P. nigra P. brutia P. sylvestris ve F. orientalis ormanlarının tahribi ile meydana gelen step vejetasyonu, Samsun’da iç
kesimlerde tabana yakın alanlarda ova stebi, alpin bölgelerde alpinik step olmak üzere iki bölüme ayrılır. Bu vejetasyonda
Acantholimon acerosum var. acerosum, (kirpiyastığı) Silene spergulifolia, Astragalus microcephalus (geven) ve A.
angustifolius yoğun olarak bulunmaktadır.
Samsun’da vadi ve yüksek kesimlerdeki kayalık alanlarda yaygın olan kaya vejetasyonunun karakteristik türleri, Sedum
album, (Dam koruğu) S. hispanicum, Johrenia tortuosa ve Minuartia erythrosepala vb türlerdir.
Göknar ve sarıçamlardan oluşan ormanların en güzel örneklerine Vezirköprü batısındaki Kunduz Dağı çevresinde
rastlanmaktadır. Samsun’un önemli rekreasyonel alanlarından biri olan bu ormanlarda geyik üretimi yapılmaktadır.
Ormanların tahrip edildiği kesimler ise, antropojen steplere dönüşmüştür.
Bitki formasyonlarının dağılıĢı SAMSUN
SAMSUN COĞRAFYASI 2016 C. YILMAZ H. Ġ. ZEYBEK
Samsun ilinin bitki örtüsünü orman, çalı ve ot formasyonu olmak üzere üç büyük grupta toplamak mümkündür. Bitki örtüsü
bakımından oldukça zengin durumda olan ilde, kıyı kuşağı ve iç kesimler arasındaki iklim farklılıkları, yüksek alanlardaki bitki
katlaşmaları, sulak alanlar, zengin akarsu vadileri ve kıyı kumullarının varlığı gibi sebepler, bitki çeşitliliğinin fazla olmasını
beraberinde getirmiştir.
Hidrografik özellikler SAMSUN
Samsun ili arazisinin önemli bir kısmının sularını, ülkemizin en önemli akarsularından olan Kızılırmak ve Yeşilırmak drene
etmektedir. Terme Çayı, Abdal Çayı, Mert Irmağı ve Kürtün Çayı ilin diğer başlıca önemli akarsularıdır.
Samsun’un en önemli akarsuları, ülkemizin de en uzun akarsuları olan Kızılırmak ve Yeşilırmak’tır. Kızılırmak Delice, Devrez
ve Gökırmak ile birleştikten sonra Vezirköprü ilçesinde geniş bir yay çizmekte ve Altınkaya Barajı’nı geçtikten sonra Bafra
ovasını kat ederek Karadeniz’e dökülmektedir. En kurak zamanda genişliği 46 m. derinliği 1.30 m., akış hızı ise saatte 4-6 km
olan Kızılırmak, en fazla Nisan-Temmuz döneminde su taşımaktadır.
Yeşilırmak, Tokat Erbaa kuzeyindeki Karakuş çayını da alarak Çarşamba ovasına ulaşır ve Çarşamba ilçe merkezini ikiye bölerek
Civa burnundan Karadeniz’e dökülür. Yeşilırmak’ın saatte akış hızı 5 km’dir.
Samsun‘un diğer önemli akarsularından Tersakan çayı, Lâdik’in doğusunda Mazlumoğlu mevkiinde Lâdik gölünden doğar.
Havza ilçesinin G’de kıvrılıp Amasya topraklarına giren Tersakan çayı, burada geniş bir yay çizerek Amasya merkezinin K’de
Yeşilırmak ile birleşir. Terme Çayı, Karaormandan doğar, genişliği 30 m. derinliği yaklaşık 1 m olup Terme’yi ikiye bölerek
Simenit gölünü oluşturduktan sonra Karadeniz’e dökülür. Bu akarsular dışında Mert ırmağı, Kürtün çayı, Miliç, Akçay,
Uluçay ile Karaboğaz, Esenli, Ġncesu, Hızır ilyas, Ballıca, Güdedi, Abdal vb dereler bulunmaktadır.
Su varlığı açısından oldukça zengin olan Samsun'da çok sayıdaki doğal göller, baraj gölü ve göletler bulunmaktadır. Lâdik gölü
dışında Bafra, Çarşamba’da zaman zaman değişen akarsu yataklarından meydana gelen delta gölleri yer almaktadır.
Bafra ovasının ortasından geçen Kızılırmak’ın her iki yakasındaki çukurların dolması ile Bafra gölleri, (Liman Karaboğaz,
Balık( bazı kolları denize açılır), Dutdibi, Uzun, Hayırlı, Ġnce, Çernek ve Tombul Gölleri) oluşmuştur. Bu lagün gölleri flora ve
fauna (özellikle kuş varlığı) yanında doğal güzellikleri ile de oldukça zengin olup ekonomik bakımdan da önem taşımaktadır.
Çarşamba ovasından geçen Yeşilırmak’ın çukurları doldurması ile Çarşamba gölleri (Akça, Akmaz, Kaçmaz, Akarcık,
Dumanlı), akarsu yatağının değişmesi ile Sarılık, Çilme ve Körırmak gölleri oluşmuştur. Terme Çayının yatağının değişmesi ile
oluşan Simenit Gölü (Simenlik gölü kanalla birbirine bağlanmış iki göl görünümümde) ve Akgöl’ün suları deniz suyuna
karışmaktadır. Bu göllerde Bafra gölleri gibi flora fauna ve doğal güzellikleri ile turizm bakımından önem taşıyan sazlık ve
bataklıklarla çevrilidir. Lâdik ilçe merkezine 10 km. uzaklıkta, Lâdik ovasının D’daki çukurda oluşan Lâdik Gölünün suyu tatlı
olup (uzunluk 5, genişlik 2 km derinlik yer yer 5 m), Akdağ'dan gelen akarsularla beslenmektedir. Samsun'daki önemli ve
büyük baraj gölleri Altınkaya ve Derbent Kızılırmak üzerinde, Hasan ve Suat Uğurlu ise Yeşilırmak üzerinde yer
almaktadır.
Samsun ili topraklarının yayılıĢı SAMSUN
Samsun ilinde en geniş yayılışa zonal topraklar sahip bulunmaktadır. Alüvyal ve kolüvyal toprakların temsil ettiği azonal topraklar
ise zonal topraklara göre daha az bir sahada yayılış göstermektedir.
Tarım ve hayvancılık SAMSUN
Harita: ATLAS HARĠTA SERVĠSĠ DB
Kaynak: Samsun Tarım Ġl Müdürlüğü
Samsun ilinin yaklaşık 957.888 hektarlık yüzölçümünün 448.923 hektarlık kısmı tarımsal faaliyetlere ayrılmıştır.
Tarıma ayrılmış arazilerin 290.651 hektarlık kısmında (%65) tarla tarımı yapılmaktadır. Tarım arazilerinin % 15’i
meyve, % 9’u sebze ve % 11’i diğer tarımsal faaliyetlere ayrılmıştır.
Samsun’da yetiştirilen tarımsal ürünler arasında, tahıllardan buğday, mısır, pirinç; sebzelerden lahana, ıspanak,
pırasa, marul, fasulye, patates ve şeker pancarı ekiliş alanları ve üretimleri fazla olan ürünlerdir. 1980’lerin
ortalarından itibaren Kızılırmak deltasında karpuz ve kavun tarımı da önem kazanmaya başlamıştır. Tütün tarımı
ise, Bafra, Tekkeköy, Alaçam ve Ondokuzmayıs ilçelerinin yamaç arazilerinde yoğunluk kazanmıştır.
Ġlde büyükbaş hayvancılık, küçükbaş hayvancılıktan daha önemlidir. Büyükbaş hayvanlar arasında sığır ve
manda; küçükbaş hayvanlar arasında ise koyun ve keçi ön plandadır. Son yıllarda tavukçuluk da önem
kazanmaya başlamıştır. Samsun kıyılarını kuşatan Karadeniz, il ve ülke balıkçılığı açısından çok önemli bir yere
sahiptir. Özellikle Kızılırmak ve Yeşilırmak deltalarının önlerindeki sığ alanlar, Karadeniz’in önemli balıkçılık
alanları arasında yer almakta ve il ekonomisi üzerinde olumlu etkiler yapmaktadır.
Kızılırmak Deltası
Fotoğraf: Cüneyt OĞUZTÜZÜN ATLAS
DR. MERVE BĠLGĠ
TÜDAV’ın raporuna göre, Türkiye kıyılarında uzun dönemli deniz seviyesi değişimleri için kullanılan ölçüm
(mareograf) istasyonları yeterli sayıda değildir. Sınırlı mevcut veriler, Karadeniz’de yılda ortalama 7 milimetrelik
bir yükselme olduğunu göstermektedir. Bu yükselmelerin devamı halinde Kızılırmak Deltası gibi kıyı ekosistemleri
erozyon, tuzlanma gibi sorunlarla karşı karşıya kalabileceği öngörülmektedir.
Sıcaklıktaki artış, su seviyesini yükseltmekle birlikte, denize giren besleyici organik yükleri de artıracaktır.
Tüketiminden fazla üreyen organik madde dibe çökerek, hidrojen sülfür tabakasını yükseltebilecektir.
Küçük dev balık Yakakent Limanı
Fotoğraf : Coşkun Aşar NG
Yakakent Limanı’na (Samsun) yanaşan teknenin livarından boşaltılan hamsiler kasalanarak, seyyar ekipler tarafından
başka yerleşimlere gönderilmek için hazırlanmaktadır.
Livar Sinop Limanı
Fotoğraf : Coşkun Aşar NG
Livar, tutulan balıkların canlı olarak bekletildiği file, kafes veya tekne bölmesi gibi, balığın yaşam ortamı ile su alışverişini
doğrudan sağlayan bölmedir. Hamsi Karadeniz sahillerinde ekonomik ve sosyal hayatın merkezinde yer almaktadır. Hamsi
mevsimi başladığında (Ekim) kahvehaneler boşalmakta, nişanlar, düğünler bu mevsime göre belirlenmektedir.
Karadeniz’in biyolojik istilası
Hamsi ekolojik açıdan çok önemli bir türdür.
Fotoğraf: Gökhan TAN ATLAS
DR. MERVE BĠLGĠ
Birçok yeni türün Karadeniz’e girmesiyle besin zincirinin değişmesi söz konusudur. Hamsi ve çaça gibi balıklar,
planktonlarla beslenerek, daha fazla organik maddenin dibe çökmesini önlemekte, hidrojen sülfür oluşmasına
engel olmaktadır.
Karadeniz sistemine yeni giren balıkların bu dengeyi bozmaları halinde, hidrojen sülfür seviyesinin artması
kaçınılmaz olabilecek; hamsilerin yaptığı göçler Karadeniz’de değiştiği takdirde, ülkemizde milyonlarca liralık zarara
ve birçok ailenin işsiz kalmasına yol açacaktır.
DR. ÖĞRETĠM ÜYESĠ MERVE GÖRKEM ZEREN AKBULUT

Morfolojik Ve Jeolojik Birimler

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Morfolojik Ve Jeolojik Birimler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FĠZĠKĠ COĞRAFYA ÖZELLĠKLERĠ

SAMSUN ĠLĠ COĞRAFYASI

DR. ÖĞRETĠM ÜYESĠ MERVE GÖRKEM ZEREN AKBULUT

 Samsun ili ve çevresi , Karadeniz kıyı

 Kuzey-güney yönlü yan basınçlarla kıvrılarak yükselen

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

 Samsun ili ve çevresi , Neojen başlarında

 Kıyı dağlarının güneyinde ve yaklaşık kuzeybatı-

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

 Samsun ili ve çevresinde Neojen boyunca,

 Çok yüksek olmayan kıyı dağları üzerinde aşınım

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

 Samsun ili ve çevresinde Kuaterner boyunca,

 Kıyı dağlarının yükseltisi artmıştır.

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

 Samsun ili ve çevresinde Kuaterner’de etkili

 Seviye değişiklikleri, kıyı bölgesinin şekillenmesini

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

 Samsun ili ve çevresinde Kuaterner’de, son

 Anadolu’nun geniş bir bölümünün sularını toplayan

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

• Sahil şeridi ve deltalar

 Yakakent batısı ve Samsun şehir

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

• Dağlar arasındaki depresyonlar

 Depresyon tabanları ova görünümündedir;

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

 Birinci kuşağı oluşturan Canik Dağları; kıyı ile

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

 İkinci kuşağı, Vezirköprü, Havza ve Ladik

 Bu kuşak üzerinde Orta Karadeniz bölümünün en

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

 Samsun ve çevresinde, jeolojik zamanlara ait

 Samsun ve çevresinde jeolojik yapıyı oluşturan

 Erentöz, C. ve Ketin, Ü. 1962. Türkiye Jeoloji Haritası, 1/500 000 Ölçekli

 Samsun ve çevresinde, jeolojik zamanlara ait

 Güneydeki dağların iç kesimlerinde killi, çakıllı

 Erentöz, C. ve Ketin, Ü. 1962. Türkiye Jeoloji Haritası, 1/500 000 Ölçekli

• Samsun ilini konumu ve fiziki coğrafya

 Ġlde heyelanlar, ana kayanın tetiklediği

• Heyelan, kaya, toprak veya diğer doğal

 Kütle hareketlerine depremler, yangınlarla bitki

• Heyelanın oluşumunda, yağışlar

• Asıl heyelan kütlesi, su ile hamurlaşmış halde

• Çatlaklar, çökme ve kabarma görülen yamaçlar

• Samsun şehir merkezindeki incelemelerle

• Sahanın afet bölgesi olarak ilanından sonra, arsa

• Samsun ili sınırları içinde heyelan olaylarının en

• Heyelanlar, Üst Kretase ve Eosen yaşlı flişlerin

• Samsun ilindeki en eski kayaç grubunu

 Çoğunlukla başkalaşmış kayaçlardan oluşan bu

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

• Samsun ilindeki Mesozoik arazileri,

 Jura-Kretase yaşlı rekristalize kireçtaşları ve

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

• Samsun ilinde Tersier arazilerine de

 Eosen kayaçları dikkat çekici bir yayılışa sahiptir;

• Samsun ilinde yayılış gösteren en genç

 Çoğunlukla pekişmemiş alüvyonlardan oluşan bu

 Ali UZUN, 2007. «Samsun İlinin Başlıca Coğrafya Özellikleri». Geçmişten

 Akdağ çevresinde özellikle Lâdik güneyi ve batısında,

 Akpınar kuzeyinde oolitik, daha üst düzeylerde

 Erentöz, C. ve Ketin, Ü. 1962. Türkiye Jeoloji Haritası, 1/500 000 Ölçekli

 Tipik olarak Kirazlıtürbe tepe’de görülen, en alt