FLÜVİYAL TOPOĞRAFYA

I-VADİLER
 Akarsuların yataklarını kazmaları
ve derinleştirmeleriyle meydana
gelmiş; genellikle bir taban ve
bunun iki tarafında yer alan
yamaçlardan oluşmuş
yerşekilleridir.
 Vadiler oluşum ve gelişimleri
sırasında derine ve yanlara doğru
aşındırılarak bir taraftan
derinleştirilir, geriletilir ve bir
taraftan da genişletilirler. Böylece
boyuna ve enine profillerinde
değişiklikler meydana gelir.
Akarsu yataklarının derinleştirilmesinde bir zaman sonra boyuna profilin eğimi ile taşınan yük
miktarı arasında bir denge kurulur. Bu durumdaki bir akarsu yatağında boyuna profilin eğimi
ancak akışı ve yükün taşınmasını sağlayacak en küçük değerdedir. Bu özelliğin kazanıldığı
akarsu profillerine denge profili denir.
Denge profili kazandıktan sonra da aşındırma devam eder.
Akarsu yatağının denge profiline ulaşması ağızdan kaynağa doğru aşamalı bir şekilde
gerçekleşir. Buna geriye aşındırma denir.
V BİÇİMLİ (ÇENTİK ) VADİLER
 Eğim değerlerinin yüksek olduğu akarsu yatağındaki derine aşındırma sonucu
oluşurlar.
 Yatak genişliği ve taban dardır. Ülkemizde en sık rastlanan vadi tipidir.
BOĞAZ (YARMA) VADİLER
 Yüksek dağ sıralarını enine yarıp geçen vadilerdir.
 Oluşumları ile iki farklı akarsu havzasını birbirine bağlamışlardır.
 Yamaçları dik, yatakları derin ve dardır.
 Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Fırat, Seyhan yer yer böyle vadilerden akarlar.
KANYON VADİ
 Karstik bölgelerde oluşturucu kuvvet çözülme ve aşındırmadır.
 Orta ve Batı Toroslarda sık rastlanan kanyonlar karstik çözülme ve aşındırma
sonucu oluşmuşlardır.

Güver Kanyonu,
Antalya
Valla
Kanyonu,
Kastamonu
Tokatlı
Kanyonu,
Karabük
Köprülü
Kanyon,
Antalya
ASİMETRİK VADİ
 Arazinin yapısal ve litolojik özellikleri, tektonik hareketler, farklı aşındırma ve
biriktirme faaliyetleri, klimatik etkiler gibi nedenler sonucunda farklı şekil,
yapı ve yükseklikte yamaçlara sahip olan vadilerdir.
ALÜVYAL TABANLI VADİ
 Akarsu vadisinde yana aşındırma ve biriktirme faaliyetlerinin ön plana çıktığı
süreçte vadi içinde giderek genişleyen alüvyonlu bir taban (taşkın ovası)
oluşmaktadır. Vadi tabanı genişleyerek ova özelliği kazanmıştır. Akarsu eğim
azlığı nedeniyle genellikle büklümler oluşturmaktadır. Bu büklümler
genişleyerek menderesleri meydana getirmektedir. Akarsu sık sık yatak
değiştirmektedir. Batı Anadolu’da yaygındır.
ASILI VADİ
 Ana vadiye bir basamak ile inen ve ana vadi yatağından yüksekte kalan yan kol
durumundaki akarsu vadileridir. Yan kollar daha az derine aşındırma yaptıklarından
bunların ana akarsu vadisine bağlandıkları kesimde asılı vadiler oluşabilmektedir.
 Daha çok buzul istilasına uğramış yerlerde, falezli kıyılarda, faylanmaya uğramış
alanlarda meydana gelirler.
KÖR VADİ
 Akarsu vadilerinin tabanlarında karstlaşmaya bağlı olarak düden gibi suları
hızla yer altına çekecek delikler meydana gelirse akarsular bu deliklere
girerek kaybolurlar. Böyle akarsularda düdenlerin kaynak tarafında kalan vadi
parçalarına kör vadi denir.
 Düdenlerin ağız tarafındaki vadi parçaları ise kuru hale geldiklerinden kuru
vadi olarak adlandırılır. Toros Dağları’nda bu tür vadi oluşumlarına rastlanır.
https://wordwall.net/tr/resource/6623
7217
Çağlayan ve Dev Kazanı
 Aşınmaya farklı direnç gösteren tabakalardan dolayı akarsu yataklarında
basamaklar oluşur.
 Akarsuların bu basamaklardan düşerek oluşturduğu yerlere çağlayan denir.
 Akarsuların çağlayanlar oluşturarak döküldüğü yerlerde aşınım sonucu oluşmuş
çukurluklara Dev Kazanı denir.
Manavgat
Şelalesi
Kurşunlu
Şelalesi
Palovit Şelalesi
• Kaçkar Dağları Milli
Parkındadır.
• Rize’deki şelaleler içinde en
yüksek debiye sahip olanıdır.
• 15 metre yüksekliğindedir.
PERİBACALARI
PERİBACALARI
PERİBACALARI
KIRGIBAYIR
 Eğimin fazla, bitki örtüsünün az olduğu, milli, tüflü arazilerde sel sularının
araziyi aşındırması, yarmasıyla oluşan şekillerdir. İç Anadolu ve Güneydoğu
Anadolu’da görülür.
Plato
 Akarsular tarafından derin şekilde yarılmış, düz veya hafif engebeli
yüzeylerdir. Farklı yüksekliklerde yer alabilirler.
Platolar

 Türkiye’de platolar geniş alanlar kaplamıştır.

 Ülkemizde platolara en çok İç Anadolu Bölgesi’nde rastlanmaktadır.
 Karstik platoların en tipik örneği Toros Dağları’nın orta kesimindeki Taşeli
Platosu’dur.
 Ülkemizde tipik peneplenler Çatalca-Kocaeli ve Uzunyayla’dır.
 Ülkemizde volkanik platoların en çok geliştiği bölge Doğu Anadolu Bölgesi’dir.
Erzurum, Kars ve Iğdır’ı içine alan saha bir lav platosu alanıdır. Bu bölgedeki
volkanlardan çıkan lavlar geniş alanlara yayılmış ve platolar meydana
gelmiştir.
 Hafif yarılmış aşınım platoları yoğun olarak İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu
bölgelerimizde görülürler. Haymana, Cihanbeyli, Yukarı Sakarya, Şanlıurfa
Platoları gibi.
PENEPLEN (YONTUKDÜZ)
 Akarsu aşınımındaki son aşamadır. Yerşekillerinin deniz seviyesine kadar
aşındırılmasıyla oluşur. Hafif eğimli, düz veya hafif dalgalı aşınım yüzeyleridir.
 Üzerindeki yüksekte kalmış tepelere monadnok adı verilir.
Plato
https://wordwall.net/tr/resource/6621
5611
TARAÇA (SEKİ)
 Vadi yamaçlarında görülen eski vadi tabanlarına taraça denir.
BİRİKİNTİ KONİSİ, BİRİKİNTİ YELPAZESİ
 Türkiye’de akarsu biriktirme şekillerinden belki de en yaygın olanları birikinti
konileri ve yelpazeleridir.
 Dağların eteğinde eğimin azalmasıyla suların taşıdığı materyal yarım koni
şeklinde biriktirilmektedir. Bu yığınaklara birikinti konisi denir. Birden fazla
koninin bir araya gelmesiyle birikinti yelpazesi, daha büyük ölçekli olanlara
ise dağ eteği ovaları adı verilmektedir.
Dağ Eteği Ovaları
 Ülkemizde Bursa ve İnegöl ovalarının güney kenarında, Karadeniz kıyı
dağlarının taban seviyesiyle kesiştiği yerlerde, Toros Dağları ile Antalya,
Çukurova düzlükleri arasında dağ eteği ovaları görülmektedir.
DELTA
 Akarsuların denize döküldükleri alanlarda taşıdıkları materyali biriktirmesiyle
meydana gelir.
 Bol miktarda alüvyon taşıyan akarsular, sığ kıta sahanlıkları, gelgit
hareketlerinin yaşanmaması, arazilerin yapısal özellikleri, ortalama yükselti
ve eğimin fazlalığı gibi etkenler delta oluşumunu etkiler.
Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Meriç, Bakırçay, K. Menderes,
B.Menderes, Göksu, Seyhan ve Ceyhan (Çukurova), Asi (Samandağı Ovası)
Kızılırmak Deltası
IRMAK ADASI
• Akarsu yatağında eğimin azaldığı, yatağın genişlediği yerlerde görülmektedir.
• Gediz, K. Menderes, B.Menderes, Kızılırmak’ın aşağı kesimlerinde yataklarının
genişlediği yerlerde yaygındır.