METODY FIZYKOCHEMICZNE W CHEMII POLIMERÓW (Laboratorium)

ĆWICZENIE 4: BADANIE PRZENIKALNOŚCI ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH

PRZEZ POLIMERY.

Wprowadzenie
Polimery semikrystaliczne można traktować jako układy dwufazowe, złożone ze
współistniejących ze sobą faz – krystalicznej i amorficznej – lub jako ciągłe struktury
amorficzne, zmodyfikowane obecnością obszarów krystalicznych (krystalitów).
W temperaturach poniżej temperatury topnienia pełnią one rolę fizycznych węzłów
sieciujących polimeru.
Na permeację par związków organicznych przez błony (folie, membrany) polimerowe
składają się trzy niezależne procesy fizyczne:
1. Sorpcja substancji na jednej powierzchni folii,
2. Dyfuzja rozpuszczonej substancji przez folię (poprzez przekrój poprzeczny, grubość),
3. Desorpcja substancji z drugiej strony folii.
Kinetyka permeacji zależy w przeważającej mierze od procesu drugiego. Dyfuzja
rozpuszczalnika do polimeru powoduje pęcznienie układu i tym samym zmniejsza
oddziaływania międzycząsteczkowe w polimerze. Wielkość tych efektów zależy zarówno od
polimeru (jego budowy chemicznej, udziału fazy amorficznej, stopnia usieciowania), jak
i rodzaju substancji penetrującej (polarność, lepkość, parametr rozpuszczalności).
Warunkiem mieszalności układu polimer-rozpuszczalnik (rozpuszczalności polimeru)
jest ujemna wartość energii mieszania (∆G), co zależy głównie od entalpii mieszania (∆Hm):
∆G = ∆Hm - T∆Sm
Entalpia mieszania związana jest z gęstością energii kohezji δ2, czyli z parametrem
rozpuszczalności δ, następującą zależnością:
∆Hm = Vmυrυp(δr-δp)2
gdzie: Vm – objętość mieszaniny,
υr i υp – ułamki objętościowe odpowiednio: rozpuszczalnika i polimeru,
δr i δp – parametry rozpuszczalności odpowiednio: rozpuszczalnika i polimeru.

Czym mniejsza różnica parametrów rozpuszczalności pomiędzy rozpuszczalnikiem,

a polimerem, tym lepsza jest mieszalność polimeru z danym rozpuszczalnikiem. Jest to jednak
warunek konieczny, ale nie wystarczający.

Wykonanie ćwiczenia:
1. Do teflonowego naczynka grawimetrycznego wlać 1 cm3 rozpuszczalnika.
2. Nałożyć folię polimerową i uszczelkę. Jak najszybciej, dokładnie zamknąć naczynko;
włączyć stoper (należy uważać, aby nie zamoczyć folii przy nakładaniu!).
3. Zważyć tak przygotowane naczynko (m0).
4. Naczynko ważyć co 8-10 min (mt); potrzebne jest minimum 8 pomiarów.

Obliczenia:
1. Szybkość permeacji par R (mmol/min) obliczana z nachylenia krzywej zależności ∆m
jako funkcji czasu: (m0-mt) = f(t)
2. Stała przepuszczalności par K (mmol/cm2min) ze wzoru: K = R/A,
gdzie A – powierzchnia właściwa próbki w cm2
 Sprawozdanie powinno zawierać:
- tabelę z wynikami pomiarów i obliczeń,
- wykres szybkości permeacji w czasie,
- wnioski dotyczące wpływu parametru rozpuszczalności a także przemyślenia na temat
wpływu innych parametrów na permeację par przez polimery.

Literatura:
1. J. F. Rabek, Współczesna wiedza o polimerach, Wyd. Naukowe PWN S.A., 2008.
2. Z. Florjańczyk, S. Penczek, Chemia polimerów tom III, Wyd. Pol. Warszawskiej,
Warszawa 1998.
3. C. J. Guo i in., J. Appl. Polym. Sci., 56 (1995) 823.

Zagadnienia:
1. Polimery amorficzne – krystaliczne (Tg, Tm, przykłady, czym struktura krystaliczna
polimerów różni się od kryształów substancji małocząsteczkowych, na co ma wpływ
obecność krystalitów w polimerze, podstawowa jednostka fazy krystalicznej w polimerze,
warunki krystaliczności polimerów).
2. Parametr rozpuszczalności – definicja.
3. Właściwości polimerów stosowanych w ćwiczeniu: polietylenu i poliamidu 6.