III Numaralı Maraş Ahkâm Defter'inden Maraş'a Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyonu 1877

T.C.
KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANA BİLİM DALI
III NUMARALI MARAŞ AHKÂM

DEFTER’İNDEN MARAŞ’A GÖNDERİLEN
HÜKÜMLERİN TRANSKRİPSİYONU VE
DEĞERLENDİRİLMESİ
Huri AKPINAR
YÜKSEK LİSANS TEZİ
KAHRAMANMARAŞ
HAZİRAN-2019
T.C.
TARİH ANA BİLİM DALI
III NUMARALI MARAŞ AHKÂM

DEFTER’İNDEN MARAŞ’A GÖNDERİLEN
HÜKÜMLERİN TRANSKRİPSİYONU VE
DANIŞMAN : Prof. Dr. Mehmet Zahit YILDIRIM

ÜYE : Prof. Dr. Faruk SÖYLEMEZ
ÜYE : Dr. Öğr. Üyesi Murat ÇELİKDEMİR
Huri AKPINAR
KAHRAMANMARAŞ
HAZİRAN 2019
TARİH ANABİLİM DALI
III NUMARALI MARAŞ AHKÂM DEFTER’İNDEN

MARAŞ’A GÖNDERİLEN HÜKÜMLERİN
TRANSKRİPSİYONU VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Huri AKPINAR
Kod No :
Bu Tez ………….. Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından

Oy Birliği / Oy Çokluğu ile Kabul Edilmiştir.
Prof. Dr. Faruk SÖYLEMEZ Dr. Öğr. Üyesi Murat

Prof. Dr. Mehmet Zahit YILDIRIM ÇELİKDEMİR
BAŞKAN ÜYE ÜYE
Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.
Prof. Dr. Ahmet EYİCİL

Enstitü Müdürü
Not: Bu tez ve projede kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin,

çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve
Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.
TARİH ANABİLİM DALI
ÖZET
III NUMARALI MARAŞ AHKÂM DEFTER’İNDEN MARAŞ’A

GÖNDERİLEN HÜKÜMLERİN TRANSKRİPSİYONU VE
Huri AKPINAR
Danışman : Prof. Dr. Mehmet Zahit YILDIRIM
Yıl : 2019, Sayfa: 199 +VI

Jüri : Prof. Dr. Mehmet Zahit YILDIRIM (Başkan)
: Prof. Dr. Faruk SÖYLEMEZ (Üye)
: Dr. Öğr. Üyesi Murat ÇELİKDEMİR (Üye)
Ahkâm Defterleri, halkın şikâyet ve problemlerini çözüme kavuşturmak ve

adaleti tesis etmek amacıyla Divân-ı Hümâyun’da alınan kararların kaydolunduğu
defterlerdir. Dîvân-ı Hümâyûn’a ulaştırılan şikâyetlerle alakalı olarak düzenlenen
Ahkâm Defterleri, yerel mercilerin yada makamların mahallinde çözemediği için
merkezî hükûmet oraganınca üretilen çözümleri ihtiva eder. Bu sorunlara devletin
en yetkili organının getirdiği çözümleri ve bakış açısını temsil etmektedir. Adalet
ve devlet mekanizmalarının en iyi şekilde işlemesinde re‛ayadan gelen şikâyetlerin
önemli ölçüde etkinliği söz konusudur. Bu şikâyetler, oto-kontrolün sağlandığının
göstergesidir. Divan-ı Hümayûn’a intikal eden sorunların burada çözüme
kavuşturulup sonuca bağlanması ve alınan kararların birer suretlerinin kayıt
altına alınması sonucu, süreç içerisinde Mühimme defterleri, Şikâyet defterleri,
Name-i Hümayûn defterleri, Ahkâm defterleri vs. defter serileri tutulmaya
başlanmıştır. Maraş Ahkâm Defterleri 1155/1294-1742/1877 yılları arasını
kapsayan toplam 6 defter bulunurken III numaralı Maraş Ahkâm Defteri
1196/1229-1782/1814 tarihleri arasında Maraş’la ilgili hükümlerin yanında
Ayıntab, Adıyaman, Malatya, Hısn-ı Mansur, Elbistan, Kayseri ve Adana gibi
sancak ve kazalarla ilgili hükümleri de ihtiva etmektedir. Çalışmada tespit edilen
hüküm sayısı 243 olup, en çok hükümün gönderildiği idari birim 107 ile Maraş, 49
hükümle Ayıntab’dır. İlgili hükümlerin şikayet konuları ise asayiş problemleri
şeklinde izah edebileceğimiz eşkıyalık ve gasp gibi meseleler, vakıf müessesesine
ilişkin meseleler, mali ve tarım politikalarına (tımar, mukataa, iltizam, malikâne)
dair meseleler, miras meseleleri ve son olarak muhtelif meseleler şeklinde tasnif
edilmiştir. Çalışmamız kapsamında Maraş’ın sosyal, ekonomik, askerî, beledî,
hukukî, idarî vs. durumlarını bu belgelere dayanarak ortaya koymaya ve
Kahramanmaraş Tarihi ile ilgili araştırmalara bir nebze de olsa katkı sağlamaya
çalışılmıştır.
Anahtar kelimeler : Osmanlı Devleti, Maraş, Ahkâm, Dîvân-ı Hümâyûn, Hukuk,
Hüküm
I
DEPARTMENT OF HISTORY
INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES
KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM UNIVERSITY
ABSTRACT
MA THESIS
THE TRANSCRITION AND EVALUATION OF ADJUDGEMENTS

SENT FROM MARAŞ AHKÂM BOOK NO. III TO MARAŞ
Huri AKPINAR
Supervisor : Prof. Dr. Mehmet Zahit YILDIRIM
Year :2019. Pages:199 +VI
Jury : Prof. Dr. Mehmet Zahit YILDIRIM (Chairperson)

: Prof. Dr. Faruk SÖYLEMEZ (Member)
: Assst. Prof. Murat ÇELİKDEMİR (Member)
Ahkâm Books are the books in which decisions taken in the Divan-ı
Hümâun are recorded in order to solve the complaints and problems of the people
and to establish justice. The Ahkâm Notebooks, which are organized in relation to
the complaints delivered to the Dîvân-ı Hümâyûn, contain the solutions produced
by the central government oragan since they could not be solved at the local
authorities or authorities. It represents the solutions and perspectives of the state's
most competent body. Complaints from the regime have a significant impact on
the functioning of the justice and state mechanisms. These complaints are
indicative of self-control. Divan-ı Hümayûn'a problems that have been solved here
and resolved as a result of the resolution and recording of copies of the decisions
taken as a result of the process Mühimme books, Complaint books, Name-i
Hümayûn books, Ahkam books, etc. The book series began to be kept. Maraş
Ahkâm notebooks There are 6 notebooks covering 1155/1294-1742/1877 years,
while Maraş Ahkâm Book numbered III between 1196/1229-1782/1814, besides the
provisions related to Maraş, Ayıntab, Adıyaman, Malatya, Hısn-ı Mansur,
Elbistan, It also includes provisions related to starboard and accidents such as
Kayseri and Adana. The number of provisions determined in the study is 243 and
the administrative unit to which the most provisions are sent is 107 and Maraş and
49 with Ayıntab. Complaints of the related provisions are classified in the form of
public order problems, such as banditry and extortion, issues related to the
foundation's establishment, financial and agricultural policies (grooming,
mukataa, tax farming, manor), inheritance issues and finally various issues.
II
Within the scope of our study, social, economic, military, municipal, legal,
administrative, etc. and to contribute to the researches about Kahramanmaraş
History.
Keywords: Ottoman Empire, Maraş, Ahkâm, Dîvân-ı Hümâyûn, Law, Ruling
III
ÖN SÖZ
Tarih araştırmalarında birinci elden kaynak niteliği taşıyan belgelerden olan

Ahkâm Defterleri, sağlam kaynak değeri ile birlikte, ilgili bölgenin sosyal ve ekonomik
düzeyi gibi pek çok özelliğini yansıtan önemli veri kaynakları olarak dikkat
çekmektedir. Osmanlı Devleti’nin siyasi ve kültürel tarihinin nitelik kazanması
açısından ana kaynak niteliği taşıyan Ahkâm Defterleri, dönemin en geniş kapsamlı
kaynakları arasında yer almaktadır. Osmanlı Devleti yöneticileri devletin bütün merkez
ve taşra bürolarında üretilen devletin günlük kayıtlarını koruyup gelecekte bunlardan
istifade edilebilmesi için Hazine-i Evrak’ta saklamışlardır. Tarih için geçmişe açılan bir
kapı olan bu belgeler geleceğe atılan adımlara yol göstermesi açısından büyük öneme
sahiptir. Bütün milletler açısından büyük öneme sahip olan tarihi arşiv kaynakları,
Osmanlı Devleti açısından da kıymetli olup, devletin ve toplumun gidişatını etkileyen
tarihsel olayları ve bu olayların sonucunda üretilen çözümlerle ilgili bilgileri bugünün
araştırmacılarının istifadesine sunmakla tezin amacı ortaya konulmuş olacaktır.
Bu çalışmada basit transkripsiyon metodu takip edilmiştir. Latin alfabesinde
karşılığı bulunmayan harfleri ifade etmek için ayın “ ‫ ”ع‬harfi (ʽ) işareti ile hemze “ ‫”ء‬
harfi (’) işaretiyle, Arapça, Farsça’daki uzun heceler ise â, î, u şeklinde gösterilmiştir.
Metinlerin tam bir şekilde transkribe edilmesi yönünde çaba gösterilmesine rağmen,
bazı kelimelerin okunmasından emin olunamaması, bazılarının ise okunamaması
üzerine okunuşundan emin olunamayan kelimeler (?) ile, okunamayan kelimeler ise (...)
şeklinde gösterilmiştir. Bunun yanı sıra bazı hükümlerde boşluk bırakılarak yazılmayan
yer ve şahıs isimleri olduğu gibi kalıplaşmış tamlamalar bulunmaktadır.
Tez çalışmamda akademik tecrübesi ve deneyimleri ile ilgi ve desteğini
esirgemeyen, danışmanım ve sayın hocam Prof. Dr. Mehmed Zahit YILDIRIM’a
teşekkürlerimi sunarım. Aynı şekilde desteklerini esirgemeyen sayın hocam Prof. Dr.
Faruk SÖYLEMEZ’e ve Dr. Tülay AYDIN’a ve Arş.Gör. Ömür YANAR’a teşekkürü
borç bilirim.
Çalışmalarımda maddi-manevi hiçbir destekten kaçınmayan, her anımda
yanımda olan eşim Yusuf AKPINAR ve Sevgili kızım Bilge Gökçe AKPINAR’a ve her
zaman arkamda olan aileme,
Çalışmalarım konusunda yılmamam için beni daima yüreklendiren değerli,
burada isimlerini zikredemediğim pek çok kişiye teşekkürlerimi sunarım.
Huri AKPINAR
KAHRAMANMARAŞ-2019
IV
İÇİNDEKİLER
ÖZET ............................................................................................................................ I
ABSTRACT................................................................................................................. II
ÖN SÖZ ..................................................................................................................... IV
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................ V
KISALTMALAR LİSTESİ ........................................................................................ VI
TABLOLAR LİSTESİ .............................................................................................. VII
1. GİRİŞ ........................................................................................................................1
2. AHKÂM DEFTERLERİ ...........................................................................................2
3. III NUMARALI MARAŞ AHKÂM DEFTERİNDE MARAŞ’A GÖNDERİLEN
HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ ...................................................................5
4. HÜKÜMLERİN İÇERİK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ.................................8
4.1 Asayiş Problemleri (Eşkıyalık ve Gasp) ile İlgili Hükümlerin Genel ve Biçimsel
Özellikleri .....................................................................................................................8
4.1.1. İlgili hükümlerin Temelinde Asayiş Problemleri ......................................8
4.1.2. Asayiş İle İlgili Problemlerde Uygulanan Yaptırımlar ..............................8
4.2. Mali ve Tarım Politikaları ile İlgili Hükümler ....................................................9
4.2.1. Tımar (Dirlik) Sistemi ...........................................................................9
4.2.2 İltizam Sistemi ..................................................................................... 10
4.2.3 Malikâne sistemi .................................................................................. 10
4.2.4 Vergi Tahsilinde Yaşanan Problemler .................................................. 11
4.3 Vakıf Kurumu ................................................................................................... 12
4.3.1. Vakıf Gelirine Yapılan Müdahaleler ...................................................... 13
4.4. Miras Meseleleri .............................................................................................. 13
4.5. Muhtelif Meseleler ........................................................................................... 14
5. İNCELENEN BELGELERİN ÖZETLERİ .............................................................. 15
6. BELGELERİN TRANSKRİPSİYONU ................................................................... 62
SONUÇ ..................................................................................................................... 196
KAYNAKLAR ......................................................................................................... 198
ÖZ GEÇMİŞ ............................................................................................................. 200
EKLER ..................................................................................................................... 201
V
KISALTMALAR LİSTESİ
age. : Adı geçen eser

agm. : Adı geçen makale
agt. : Adı geçen tez
B : Receb
bk. : Bakınız
BOA : Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi
C : Cilt, Cemaziye’l-ahir
Ca : Cemaziye’l-evvel
çev. : Çeviren
DİA. : Diyanet İslam Ansiklopedisi
H. : Hicri
haz. : Hazırlayan
Hz. : Hazreti
KSÜ : Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
L. : Şevval
M. : Muharrem
MEB : Milli Eğitim Bakanlığı
N. : Ramazan
No. : Numarası
s. : Sayfa
S. : Sayı
TTK : Türk Tarih Kurumu
vb. : Ve benzeri
V.G.M.Y : Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları
VI
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 2.1. Maraş Ahkâm Defterleri ..............................................................................3

Tablo 3.2. Defterdeki Hükümlerin Gönderildikleri İdari Birimler Ve Konularına Göre
Dağılımı ......................................................................................................5
VII
GİRİŞ HURİ AKPINAR
1. GİRİŞ
Tarih, geçmişi günümüze taşıyan bir olgudur. Tarih geçmişte yaşanan olayları,
kim, nasıl, nerede, ne zaman ve olayların ne şekilde zuhur ettiği hakkında bilgi
edindiğimiz bir bilimdir. Yazılı kaynakların, geçmişten günümüze bilgi aktarımı
konusunda büyük önemi vardır. Yüzyıllar süren tarihi ile Osmanlı Devleti, içinde
barındırdığı değişik ırklardan insanları bir arada tutarak adalet sistemini tesis etmiş
olup, adaleti sağlamak için her yerde kayıtlar tutmuş olup ve bu kayıtların günümüze
intikali ile de tarihe tanıklık etmektedir.
Osmanlı Devleti’nin hukuki temelleri, herkesi kapsayan ve bireyler arasındaki
ilişkileri düzenleyen şer‛i hukuk ile birlikte, padişah, şeri‛atın sınırını belirlemediği
alanlarda geleneksel bir hukuk düzeni geliştirmiş olup, yönetim ve organizasyonda örfi
hukuka dayanmakta ve padişahın mutlak bir mevki kazanması ve devlet kurumunun
düzenli bir şekilde devamını sağlamıştır1. Re‛ayanın çeşitli anlaşmazlıkları ve
şikayetleri başvurdukları mahkemeler dışında birçok mahkemeye ve en sonunda
sorunlarını Divan-ı Hümayun gibi devletin en üst icra ve yasama organı diyebileceğimiz
divanda dile getirebilmişlerdir. Devletin reayasından gelen şikayetleri de önemsenmesi,
reayanın de önemsenmesi anlamına gelmektedir. Bu bağlamda halktan gelen şikayet,
istek, eleştiriler ve öneriler de Osmanlı yönetimi tarafından büyük bir önemle dikkate
alınıp değerlendirilmiştir2 .
Bu temel anlayışın sonucu olarak Osmanlı idaresinde bir takım kurumlar ve
onların kaydettiği vesikaların korunduğu arşivler oluşmuştur. Bu çerçevede halkın
şikayetleri ve bunların çözümlerini ihtiva eden ve Divan-ı Hümayûn kalemlerince
kaydedilen belgeler 18. Yüzyıl ortalarına kadar Mühimme Defterleri’ne kayd edilirken,
daha sonra deneyimlerle beraber Divan-ı Hümayun’da tutulan defterlerin
düzenlemesinde bazı gelişmeler meydana gelmiştir. Bu değişiklikler şikayetlerle ilgili
belgelerin Name-i Hümayûn defterleri yerine Ahkâm Defterleri’ne kaydedilmeye
başlanmasıdır. Osmanlı Arşivi’nde Şikayet Defterleri, Arz-ı Mahzarlar, müftilik
arşivlerinde Maruz adı altında gösterilen vesikaların büyük bir kısmını bu defterler
oluşturur3.
1
Halil İnalcık, Devlet-i Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I, Türkiye İş Bankası
Kültür Yayınları, İstanbul 2010, s. 227; M. Akif Aydın, ‘‘Osmanlı Hukukunun Genel Yapısı ve İşleyişi’’,
Türkler, C. 10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 24; Mehmet Öz, ‘‘Klasik Dönem Osmanlı Siyasi
Düşüncesi: Tarihi Temeller ve Ana İlkeler’’, İslâmî Araştırmalar Dergisi, C. 12, Sayı, 1, Ankara 1999, s.
27.
2
Said Öztürk, “Sosyo-Ekonomik Tarih Kaynağı Olarak Ahkâm Defterleri”. Pax Ottomana, Çiçek, K.
(Ed.), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2001, s.611.
3
Halil İnalcık, ‘‘Şikâyet Hakkı: ‘Arz-ı Hâl ve ‘Arz-ı Mazhar’lar’’, Osmanlı Araştırmaları VII-VIII,
Ankara 1988, s. 33.
AHKÂM DEFTERLERİ Huri AKPINAR
2. AHKÂM DEFTERLERİ
Ahkâm, Arapça bir kelime olup, hükm kelimesinin çoğul halidir. Hüküm
sözcüğü ise emir, hüküm4 anlamının yanı sıra, kuvvet, hâkimlik, ve devlet otoritesini
ifade etmek için kullanıldığı gibi bir hakimin belli bir konuda verdiği karar, iki nesne
veya fikir arasında kurulan bağlantı, bir konuda ileri sürülen fikir daha çok çoğul
şekliyle fıkıh, nahiv ve diğer ilimlerde de kullanılan kelime geniş kapsamlı bir
kavramdır5. Başka bir ifade ile; divân, maliye, darphane gibi yerlerden sultan adına
yazılan emirlere kısaca hükm denir. Padişah tarafından herhangi bir iş ve mesele
dolayısıyla verilen yazılı emre “hükm-i hümâyûn” denilmektedir.
Osmanlı’da hükümler bizzat padişah tarafından verilmez, padişahın yetki verdiği
makam veya makama bağlı daireler, onun adına hüküm verebilirlerdi. Bu yüzden
hükümler sadaret makamından veya defterdarlıktan çıkardı. Sadaret makamından çıkan
hükümler padişah adına hazırlanmalarından dolayı genel olarak ferman adını taşırdı.
Dikkatli ve itina edilerek tutulan Ahkâm Defterleri, her zaman geçerliliğini koruyan bir
kaynaktır. Geçmişe dair bir mesele olduğunda bu defterlere bakılıp ona göre karara
bağlanırdı6. Defterlerin bir suretlerinin toplandığı defterlere Defâtir-i Umûr-ı Mühimme,
Ahkâm-ı Mühimme veya Mühimme adı verilirdi. Defterdarlıktan çıkan Ahkâmın
toplandığı defterlere ise Ahkâm-ı Mâliye denirdi. Nüzül, sürsat, bedel-i kürekçi gibi
vergilerin toplanması ve diğer hususlar Mevkufat Ahkâmı veya Defteri denilen
defterlere kayıt edilirdi7.
Ahkâm Defterleri teb‛anın şikayet ettiği sorunların çözüme kavuşturulması
amacıyla merkez tarafından verilmiş hükümlerden meydana gelmektedir. Defterlerin bu
özelliği muhteva itibariyle başvurulabilecek birinci elden kaynak olarak birçok alanda
kaynak niteliği taşımaktadır. Bu defterlerdeki belgelerin konularına bakıldığında, asayiş
problemleri, miras anlaşmazlıkları, yerel idareciler hakkındaki şikayetler, vakıf
gelirlerine müdahale, vergi tahsillerinde yaşanan sıkıntılar gibi meseleler bölgenin
sosyo-ekonomik ve kültürel yapısına dair önemli veriler sunmaktadır. Genel olarak
hükümlerde, sancak, kaza, nahiye ve köyler hakkında önemli bilgiler vermektedir.
Biçimsel özellikleri, özgün niteliğe sahip olan Ahkâm Defterleri ebru ile
süslenmiştir ve I ve II numaralı Ahkâm Defterlerinin ilk sayfasının arka kısmında ki bu
ifadeler “sudûri’l-vüzerâ Hazret-i Mustafa Paşa yesse’rallâhu te‛âla mâ yeşâu ve fî
eyyânî el-Hâc Mehmed Efendi Re’isü’l-Küttab nâle mâ-yetemennâhû”8 bu ifadeler
deftere başlangıç ifadeleri olup ilgili defterin hangi sadrazamın veya re’isü’l-küttâb
döneminde yazıldığına dair bilgi içerir. İncelenen bu defterde ise yukarıdaki başlangıç
ifadesi yer almamakta ve doğrudan hükümle başlamaktadır. Ancak ilerleyen sayfalarda
229’uncu sayfada “dergah-ı ‛alî Kapıcıbaşlarından Ma‛den-i Hümâyûn’a izahati
gönderen, ber-rikâb-ı müstetâb kâ’im-i makâm ‛âlî-mâkâm Seyyid Mahmud Tayyar
Paşa yessere’l-lahü mâ yeşâ ve fi eyyâni Re’îsü’l-Küttâb Mehmed Salih Efendi nâle mâ-
yetemennâhû el-vaki‛ Evâ’il-i M. sene 1221” 252’inci sayfada ise “der-zamân-ı Ka’im-i
makâm ‛âlî-makâm Ağa Hasan Paşa yessere’l-lahü mâ yeşâ ve mâ yüridû ve fi eyyân-i
Re’issü’l-küttâb Vecid Efendi nâle mâ yetemennehû fî’l-vaki‛ Ca sene 224” yine
256’ıncı sayfada da “kâimakâm ‛âlî … ve fi eyyân-ı Re’isü’l-küttâb Mustafa Mazhar
4
Ferit Develioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara 2008, s. 17.
5
Ahmet Özel, ‘‘Ahkâm’’, DİA, C. 1, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1988, s. 550.
6
Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Târihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. c. I, MEB, İstanbul1993, s. 30.
7
Halil Sahillioğlu, “Ahkâm defteri”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi.c. I, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul
1988 s. 551.
8
Maraş Ahkâm, I no. 1/1.
2
Efendi nâle mâ yetemennâhû el-vaki‛ fî Sa. sene 223” ve 258’inci sayfada “der-zamân-
ı kâimakam ‛alî-makâm Halil Paşa yesserrallâhû mâ yeşâ ve yüridû ve fi eyyân-i
Re’ü’l-küttâb mûmâ ileyh nâle mâ-yetemennâhû el-vaki‛ fi evâil-i Ra. Sene 225” ve
259’uncu sayfa da “ der-zamân-ı kâ’imakâm Hazret-i Ahmet Şakir Paşa yeşerrallâhû
mâ yeşâu ve mâ yüridû fi eyyân-i şevketlü mûmâ ileyh nâle mâ yetemennâhû el-vaki‛ fi
10 Receb sene 225”ve 273’üncü sayfa da der-zamân-ı kâ’imakâm Fehmi Reşidî Paşa
bismillahi mâ yeşâu nâle mâ yetemennâhû el-vaki‛ fi Evâil-i Şe. Sene 227”9 gibi girişler
bulunmaktadır.
Bu çalışmada Maraş Ahkam defterinden Maraş’a gönderilen hükümler öncelikli
olarak incelenmiştir. Bunun yanında eğer hükümde Antep, Elbistan, Malatya, Hısn-ı
Mansur, Behisni vb. kaza ve sancaklar da var ise tezin konusu içerisine dahil edilmiştir.
Ahkâm defterindeki hükümler, çalışmada da olduğu gibi defterde tarih sırası gözetilerek
kaydedilmiştir. Hükümlerde, tarihlerin yazımında kesin bir gün verilmediği, onluk
dilimler halinde “evâil, evâsıt, evâhir” olarak, tarih aralığı belirtilmiş olup, ay ismi ve
yılı şeklinde kayıt edilmiştir. Hükümlerin ilk kısmında, şer‛-i ve örfî yetkiyle ayrı ayrı
veya ikisini de birlikte hitap ederek başlamaktadır. Daha sonra şikayet konusu
açıklanmaktadır. Son bölümünde “şer‛le görülmek için yazılmıştır”; mahallinde şer‛le
görülmek babında …” gibi ifadelerle çözüm getirmektedir.
Ahkâm defterlerinin yazı türü ise divânî yazı ile yazıldığı görülmektedir10.
Divâni yazı İran menşeli bir yazı türü olmasına rağmen Osmanlı Devleti’nde “Divana
Mahsus” anlamına gelerek şekillenmiş yazı türüdür. Divân-ı Hümayunda tutulan bütün
kayıtlar bu yazı türü ile yazılmıştır11. Ancak, Mübahat Kütükoğlu; arşiv belgelerinde
kullanılan yazıları için gerçek manada divani yazı demenin mümkün olmadığını bu
belgelerin daha ziyade “kırma” veya “hurda” denilen yazı şekilleriyle yazıldığı
görüşünü savunmaktadır. Ona göre; kullanılan bu yazı şekillerinde “süratli yazma
endişesi zaman zaman yazının noktalarının ihmal edilmesine sebep olduğundan dolayı
belgelerin okunması divaniye oranla güç bir hal almaktadır12.
Maraş Ahkâm defterleri olarak 1155-1294/1742-1877 yılları arasını kapsayan
toplam 6 defter bulunmaktadır. Defterler belirtilen zaman zarfında Maraş eyaletine bağlı
Malatya, Ayıntab (Antep), Kars-ı Zülkadriye (Kadirli)‘nin yanı sıra Hısn-ı Mansur,
Behisni, Kâhta, Gerger, Samsad gibi idari birimlerine gönderilen hükümleri
içermektedir13.
Tablo 2.1. Maraş Ahkâm Defterleri14
Defter Adı Hicri Tarih Miladi Tarih Sayfa Sayısı
I Numaralı Maraş Ahkâm Defteri 1155-1164 1742-1751 279
II Numaralı Maraş Ahkâm Defteri 1178-1196 1765-1196 423
III Numaralı Maraş Ahkâm Defteri 1196-1299 1782-1814 310
IV Numaralı Maraş Ahkâm Defteri 1228-1249 1813-1834 128
V Numaralı Maraş Ahkâm Defteri 1249-1277 1834-1861 167
VI Numaralı Maraş Ahkâm Defteri 1278-1294 1861-1877 278
9
Maraş Ahkâm, no.III s. 229; 252; 256; 258; 259; 273.
10
M. Tayyip Gökbilgin, Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, Enderun Yayınları, İstanbul 1992, s.
44.
11
Ali Alparslan,‘‘Divani’’, DİA, C. 9, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1994, s. 445-446.
12
S. Mübahat Kütükoğlu, Osmanlı Belgelerinin Dili, Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı,
İstanbul 1988, s. 63.
13
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, s.22.
14
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi, s.22.
3
Tabloda gösterilen Maraş Ahkâm defterleri özelinde daha önce müstakil olarak
yapılmış 7 çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar sırasıyla; Cengiz Özveri tarafından
2004 yılında tamamlanan "1813-1834 Yılları Arasını Kapsayan IV Numaralı Maraş
Ahkâm Defteri’nde Maraş Kâdîlığı’na Gönderilen Hükümler"15, Yasin Kozak
tarafından 2005 yılında tamamlanan "V ve VI Numaralı Maraş Ahkâm Defterlerilerinde
Maraş’a Gönderilen Hükümler16", Esra Paköz tarafından 2014 yılında tamamlanan "I
Numaralı Maraş Ahkâm Defterinde Malatya’ya Gönderilen Hükümlerin
Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi17" ve Ömer Dursun tarafından 2016 yılında
tamamlanan "II Numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde Malatya’ya Gönderilen
Hükümlerin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (1765-1781)18" Ömür Yanar
tarafından 2016 yılında tamamlanan “ I Numaralı Maraş Ahkâm Defterinde Adıyaman
(Hısn-ı Mansur, Behisni, Kâhta, Gerger, Samsad)’a Gönderilen Hükümlerin
Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi19, Atike Aysoy tarafından 2017 yılında
tamamlanan II Numaralı Ahkâm Defterinde, Adıyaman (Hısn-ı Mansur, Behisni, Kâhta,
Gerger, Samsad)’a Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi20)
Ökkeş Küçükdağılkan tarafından 2017 yılında tamamlanan II Numaralı Maraş Ahkâm
Defteri’nde Maraş’a Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi
(1765-1775)21 konulu yayımlanmamış yüksek lisans tez çalışmalarıdır. Söz konusu
çalışmaların hepsinde, ilgili hükümlerin transkripleri yapıldıktan sonra hüküm özetleri
yapılarak, hüküm muhtevaları temelinde değerlendirmeler yapılmıştır.
15
Cengiz Özveri, 1813-1834 Yılları Arasını Kapsayan IV Numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde Maraş
Kadılığı’na Gönderilen Hükümler, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans
Tezi, Kahramanmaraş 2004.
16
Yasin Kozak, V ve VI Numaralı Maraş Ahkâm Defterlerilerinde Maraş’a Gönderilen Hükümler, Sütçü
İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2005.
17
Esra Paköz, I Numaralı Maraş Ahkâm Defterinde Malatya’ya Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyonu
ve Değerlendirilmesi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,
Kahramanmaraş 2014.
18
Ömer Dursun, II Numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde Malatya’ya Gönderilen Hükümlerin
Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (1765-1781), , Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2016.
19
Ömür Yanar, I Numaralı Maraş Ahkâm Defterinde Adıyaman (Hısn-ı Mansur, Behisni, Kâhta, Gerger,
Samsad)’a Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2016.
20
Atike Aysoy, II Numaralı Ahkâm Defterinde, Adıyaman (Hısn-ı Mansur, Behisni, Kâhta, Gerger,
Samsad)’a Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2017.
21
Ökkeş Küçükdağılkan, II Numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde Maraş’a Gönderilen Hükümlerin
Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (1765-1775), Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2017.
4
III NUMARALI MARAŞ AHKÂM DEFTERİNDE MARAŞ’A… Huri AKPINAR
3. III NUMARALI MARAŞ AHKÂM DEFTERİNDE MARAŞ’A GÖNDERİLEN

HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bu bölümde, III Numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde Maraş’a gönderilen

hükümlerin ve konu ile ilgili hükümlerden örnekler verilerek çözümlemeler yapılarak
hükümler konularına göre değerlendirilmeye çalışılacaktır.
III Numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nin teknik ve biçimsel özelliklerine
bakılacak olursa, Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde Maraş eyaletine ait olmak
üzere 1155-1294/1742-1877 yılları arasını kapsayan toplam 6 defter bulunmaktadır. Bu
defterlerden 3 numaralı Maraş Ahkâm Defteri, defter tasnifi içerisinde
A_DVNSAHK_ME_d_00003 sıra numarasında kayıtlı bulunmaktadır. Defterin
kapağının üst kısmında tanıtım bilgisi olarak “Maraş Defteri min evâil-i Şevval sene
1196 ilâ evâhir Rebi‛u’l-ahir sene 1229” yazmaktadır.
III numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde hükümlere numara verilmeyip, sayfa
numaralandırılması yapılmıştır. İncelenen defterin 162. sayfasına gelindiğinde sayfa
numaraları yeniden 124 olarak verilmiştir. Defterin başından 162. sayfasına kadar
numaralandırma işlemlerinde herhangi bir atlama söz konusu değildir. Ancak 162.
sayfanın hemen ardından gelen sayfa numarası 163 olarak verilmesi gerekirken, 124
olarak numaralandırılmıştır. Doğabilecek herhangi bir karışıklığı önlemek için normal
numaralandırmaya tabi tutulan ilk seferdeki 124. sayfayı olduğu gibi, devam eden daha
sonraki sayfaları ise “124/M,125/M gibi, numaralandırma yaptık. Defterin sayfa sayısı
278’dir. Sayfaların sağ ve sol taraflarında genel olarak 2 cm kadar boşluklar
bırakılmıştır. Defterin her sayfasına düşen hüküm sayısı ise hükümlerin uzunluğuna
göre farklılık göstermektedir. Bununla birlikte bazen sayfa sonlarında eğer yeterli yer
var ise katip bazı hükümleri çapraz bir şekilde yazmıştır. Yine de bazı hükümlerin
devamının bir sonraki sayfada yazıldığı hükümler de görülmektedir. Hükümler farklı
kâtipler tarafından yazılabildiğinden, hükümler arasından yazı stili bakımından da
farklılıklar söz konusudur.
Tablo 3.2. Defterdeki Hükümlerin Gönderildikleri İdari Birimler Ve Konularına Göre

Dağılımı
Kategori İdari Hüküm Referans
Birim Sayısı
Maraş 21/2; 41/4; 58/1;67/4; 69/3; 71/2; 79/1; 85/1; 85/2;
23 90/1; 109/2; 113/3; 136/3: 137/1; 141/2m; 150/3;
152/1; 184/3; 195/2; 196/2; 221/2; 251/1; 268/2;
Antep 47/1; 54/3; 119/1; 124/1; 133-m/4, 161/1m; 171/2;
11 53/3; 71/4; 74/1; 127/2
Alkos 1 19/3
Karyesi
Zeytun 2 21/3; 219/1
Elbistan 2 33/2; 47/2
Asayiş Darende 1 168/2
Proplemleri
Hacer? 1 272/2
(Eşkıyalık,
Gasp) Hayberi 1 43/4
Belek 2 58/2; 60/1
Behisni 1 63/2
Hısn-ı 1 109/4
Mansur
5
Kızseki 1 138/1m
Ayne’l- 1 154/2
aruz
Banat 1 160/2
Kara 1 207/1
Hafız
Kızılhisar 1 208/1
Kemer 1 221/2
Kayseri 2 32/2; 134/2
Kategori İdari Birim Hüküm Sayısı Referans

Maraş 11 30/1; 30/2; 31/2; 41/3; 43/3; 48/2; 93/3; 150/2;
179/1; 194/1; 208/3
Miras Elbistan 2 18/1; 21/4
Meselesi Antep 8 30/1; 48/2; 74/3; 76/2; 93/3; 112/1; 123/2; 124/1;
154/1; 162/1; 277/2
Malatya 1 109/5
Halep 1 194/1
Samanlu 1 43/3
Bozyar 1 150/2
Çörmüşek 2 66/2; 85/3

Maraş 38 2/1; 8/8,9; 14/1; 20/2; 20/3; 21/3; 24/1; 32/5; 39/2;
39/3; 41/1; 43/1; 45/1; 44/2; 45/2; 64/3; 68/3; 69/1;
69/2; 90/2; 105/1; 105/1; 124/3; 127/1m; 136/2;
141/3m; 145/2; 151/2; 153/1m; 153/2m; 155/1;
160/2; 187/1; 193/1; 195/1; 195/2; 242/1; 278/1
Antep 5 2/1; 18/2; 51/1; 71/1; 106/2
Adana 1 151/2m
Çörmüşek 4 5/1; 37/3;98/3; 4/3;
Elbistan 3 24/4; 94/1; 144/2
Burçak 1 39/4;
Kayseri 2 83/2; 162/2
Mali ve Tarım Berit 1 112/3
Politikaları
(Tımar Saruhan 1 147/3
Malikane,
İltizam, Zamantı 6 20/3; 21/1; 21/3; 23/2; 106/1; 169/1
Vergi)
Alişar 1 173/2
Karalivalı 1 173/3
Malatya 3 28/1; 104/2; 185/3;
Hısn-ı Massur 5 98/1m; 159/2; 186/1; 200/3; 207/1
Bozyar 1 150/2
Hayberi 3 2/1; 5/1; 159/1m;
Kabacık 1 28/1
6

Maraş 7 12/3; 27/2; 4/3; 68/4; 135/1m; 135/2m; 151/1m;
Zeytun 4 80/3; 124/3m; 141/3m; 155/2m;
Vakıf
Antep 5 2/2; 36/1; 40/1; 40/2; 156/1
Kurumu
Kantara 1 122/2
Hısn-ı Mansur 1 75/2
Çörmüşek 2 107/1; 250/3

Maraş 28 15/1; 22/2; 24/3; 30/5; 37/2; 44/2; 57/1; 62/1; 76/4;
101/3; 109/3; 111/4; 123/3; 124/2; 129/2; 138/3m;
Muhtelif 148/2; 154/2; 157/1; 158/3; 168/1; 75/1; 182/2;
Meseleler 192/1; 200/4; 210/1; 210/2; 242/1
Elbistan 3 21/4; 46/3; 61/3
Antep 20 12/4; 23/3; 30/3; 31/1; 46/4; 47/3; 61/2; 125/2;
130/3; 131/1m; 132/1; 133/4m; 123/1; 130/1; 132/1;
148/3; 149/1; 153/1; 196/1; 274/1
Belek 1 60/1
Balas 1 175/3
Behisni 1 257/1
Malatya 1 109/5
Kayseri 2 32/2; 82/1
Haleb 2 157/2m; 192/2;
Zamantı 1 4/4
Zeytun 1 218/2
7
HÜKÜMLERİN İÇERİK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ Huri AKPINAR
4. HÜKÜMLERİN İÇERİK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ
4.1 Asayiş Problemleri (Eşkıyalık ve Gasp) ile İlgili Hükümlerin Genel ve Biçimsel
Özellikleri
Söz konusu şikâyetlerin suretleri Ahkâm Defterlerine kaydedilirken hükmün

giriş bölümünde haksızlığa uğramış ya da davacı olan tarafı belirtmek için “…kimesne
gelüb hilâf-ı şer‘-i şerîf kimesneye vaz‘ u ta‘addîleri olmayüb ve üzerlerine şer‘an bir
nesne sâbit olmuş degil …” ya da “…kendü hallerinde olub hilâf-ı şerʽ-i şerîf kimesneye
vazʽ u ta‘addîleri olmayüb ve üzerlerine dahi şerʽan bir nesne sâbit olmuş değil iken…”
gibi klişe ifadeler kullanılmıştır. Yine eşkıyalar ve gasıplar için “…kendü hallerinde
olmadıklarından…” gibi ifadeler kullanılmıştır. Şikâyetlerin değerlendirilmesi
yapıldıktan sonra ise “…şerʽle görilüb hilâf-ı şerʽ-i şerîf ve bi-ğayrı hakkın aldığı...
alıvirilüb icrâ-yı şerʽ ve ihkâk-ı hakk olunmak…” veya “…gasb eyledigi... alıvirilüb
ihkâk-ı hakk olunmak bâbında…” gibi ifadeler ile şikâyete konu olan mesele hakkında
kanunlar çerçevesinde çözüm getirilmeye çalışılmıştır.
4.1.1. İlgili hükümlerin Temelinde Asayiş Problemleri
Asayiş problemleri ile alakalı 54 şikayetin genel olarak reayadan kimselerin

Müslüman veya zımmi fark etmeksizin müdahil oldukları olaylarla ilgili olduğu
görülmektedir. Mesela “1783 yılının Aralık ayında, Maraş’a bağlı Elbistan kazası
sakini Hacı İsmail oğlu Mehmed’in evini basıp, canına kıyıp, malını gasp ettikleri”22
şeklindeki şikayetlerine mukabil verilen hükümlerde görüldüğü üzere, bireysel veya
toplu şikayetler merkeze intikal etmiştir. Reayadan kaynaklandığı iddia edilen eşkıyalık
ve gasp gibi asayiş problemlerine yönelik şikayetlerin hemen hepsi bu temel üzerinedir.
İncelenen belgelerde Osmanlı Devlet’inde padişahın adına görev yapan ve idari
ve askeri yetkilerini temsil eden voyvoda, mütesellim gibi idari görevlilerin dahil
olduğu ehl-i örf taifesine yönelik şikayetler de bulunmaktadır. Örnek olarak “1782 yılı
Aralık ayında, Zamantı Kazası Voyvodası Topal oğlu Hacı’nın reayaya kanun dışı
müdahalede bulunduğu ve fukaraya zulmünün engellenmesi”23 şeklinde hükümdür..
Osmanlı Devletinin, Ahkâm defterlerinde bulunan hükümde devlet görevini yapmakta
olan kişi, beylerbeyi, paşa vesayre itibarlı bir kişi ve suca karışmış ise, müşârun ileyh
yerine mûmâ ileyh işaret zamiri kullanılmıştır24.
Asayiş problemleriyle alakalı bazı hükümler de 1783 yılı Şubat ayı başlarında
Dergah-ı Mualla Çavuşlarından Yusuf’un defterde yazılandan fazla vergi talep etmesi25
gibi konularla ilgilidir.
4.1.2. Asayiş İle İlgili Problemlerde Uygulanan Yaptırımlar
Osmanlı Devlet’inde asayiş problemleri ile alakalı olarak dönemin koşulları ile
muhtelif cezai yaptırımlar söz konusudur. Bununla birlikte sosyal düzeni sağlamak için
taşradaki devlet görevlilerine gönderilen fermanlar, adalet-namelerin yanında teftiş için
mübaşirler de tayin edilmiştir. Mübaşirlerin hazırladıkları raporlarda; suçlular ve halka
22
Maraş Ahkâm, no. III, s. 15/1.
23
24
25
8
verdikleri zararlar tespit edilerek çözümün ne şekilde olacağına karar verebilmekteydiler26.

Eşkıyalık olayları karşısında Osmanlı Devleti, bazen planlı bazen de şartların zorlaması ile
farlı çözüm yollarına gitmiştir. Eşkıyalık suçu için uygulanan katl27 cezaları dışında
yöneticinin veya hakimin takdirine göre sürgün, hapis, para vs. gibi cezalar uygulanmıştır.
4.2. Mali ve Tarım Politikaları ile İlgili Hükümler
Osmanlı Devletinde toprak sistemi genel anlamıyla İslam arazi hukuku temelinde
gelişim göstermekle beraber, değişen tarihi şartlarla birlikte getirilen ilke ve uygulamaların
kanunlaştırılması ile toprak sisteminin pratikte özgün nitelikler sağlamasına katkıda
bulunulmuştur. Osmanlı Devlet’inde hukuki olarak reayanın arazilerin üzerinde tasarruf
hakkı vardı. Bununla birlikte bazı araziler üzerinde şahısların mülkiyet ve vakıf kurma
hakkı da bulunuyordu. Bunun dışında arazilerin ekseriyetinin önceki İslam devletlerinde
olduğu gibi mülkiyet hakkı devlete ait idi28. Mülkiyeti devlete ait olan araziler miri olarak
ifade edilirken bu toprakların işletilmesinde uygulanan ekonomik uygulamalar tımar
(dirlik), iltizam ve malikanedir. Bu uygulamalar devletin askeri, mali, toplumsal ve tarım
politikalarına biçim vermesi, bu arazilerle ilgili yapılan şikayetlere çözüm getirilebilmesi
için bu şikayetlerin sebeplerinin müstakil olarak incelenmesini gerekli kılınmıştır. Bu
bölümde, söz konusu uygulamalar müstakil başlıklar ile incelenerek ilgili şikayet konuları
ve getirilen çözümler açıklanmaya çalışılacaktır.
4.2.1. Tımar (Dirlik) Sistemi
Tımar, Osmanlı Devleti’nin toprak sisteminin idari ve askeri sınıflandırılmasında,

miri arazilerin yönetiminin, toprak üzerindeki denetim hakkını devlet adına “sahib-i arz”da
denilen sipahiye bırakılmış olan toprakları ifade etmektedir. Bir başka ifade ile askerlik ve
seferle ilgili hizmetlere karşılık gelirlerin dirlik olarak bir görevliye devredildiği; mali, idari,
askeri amaçlı bir toprak sistemdir29. Tımar sisteminin kurulması ve sürekli kontrol edilmesi
bazı işlemler gerektirmektedir. İlk olarak fethedilen bölgenin gelir kaynaklarının tespiti ve
tımar olarak dağıtımın yapılabilmesi için “tahrir emini” veya “il yazıcısı” denilen görevliler
gönderilerek bölgenin tahriri yapılırdı. Söz konusu görevli vergi verebilecek konumdaki
bütün aile reislerinin ve bekarların isimlerini ve ellerindeki toprağın ortalama miktarını
ayrıntılı olarak tahrir defterine yani “mufassal defteri” ne kaydederdi. Bu mufassal defterin
başında, tımarın tahsis edildiği sancak sipahilerinin söz konusu geliri hangi oran ve
koşullara göre toplayacağını ve toprak üzerindeki denetim hakkının niteliğini ve ölçütünü
gösteren bir kanunname konulurdu. Kanunnamelerde ki hükümler köylülerin veya reayanın
ödeyeceği vergileri ve bu vergilerin ne şekilde ödeneceğine yönelik düzenlemeleri
içermekteydi. Ayrıca tespit edilen bu dirliklerin has, ze‘amet ve tımar olarak dağılımını
gösteren özel bir defter olan “icmal defteri” ve tımarı alamaya hak kazanan kişinin
Defterhane tarafından verilen tezkere suretlerinin kayt edildiği Rûz-nâmçe-i defteri”
bulunmaktaydı. Tımar Rûz-nâmçe-i defteri, Defterhane’nin günlük işleriyle alakalı tutulan
defterler olup, tımar sisteminin en önemli kaynakları arasında yer almaktadır30.
26
Maraş Ahkâm, no. III, s94/1.
27
28
Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. 1, Eren Yayıncılık, İstanbul
2009, s. 145.
29
Ömer Lütfü Barkan, ‘‘Tımar’’, İslam Ansiklopedisi, C. 12, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1979, s.
286-288.
30
Erhan Afyoncu, ''Rûznâmçe'', DİA, C. 35, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 2008, s. 276-278.
9
Tımar sisteminin uygulanması esnasında ortaya çıkan problemlere bağlı olarak

Divan-ı Hümayun’a çok sayıda şikayetin yapıldığı görülmektedir. Söz konusu şikayetlerin
büyük bir ekseriyeti tımar gelirine yapılan müdahaleleri içermektedir. Bu müdahaleleri
yapanların daha çok sosyal yapı içerisinde güç kazanmış kişiler31 tarafından olduğu tespit
edilmiştir. Bunların yanında bölgede bulunan bazı sipahilerin de ellerindeki tımarlarına
kanaat etmeyerek kanuna aykırı davrandıklarına dair şikayetler de söz konusu olmuştur32.
Tımarı tasarruf eden kişinin vefat etmesi ile boşalan tımarın kanunlara aykırı olarak başka
birine tevcih edilmesi ve müdahalenin olduğunu belirten şikayetler33 de söz konusudur. Bu
bağlamda merkeze iletilen şikayetler doğrultusunda; Defterhane-i Âmire (Defter-i
Hâkânî)’de bulunan mufassal, icmal ve Rûz-nâmçe-i gibi defterlerde has, ze‘amet ve tımar
tevcihlerinin kaydedildiği ve gerektiğinde bu kayıtlar kontrol edilerek şikayetlerin haklılığı
teyit edilmiş, mahalli ve adli yetki sahibine, söz konusu müdahalenin engellenmesi ve
tasarruf eden kişilerin, vergi ve mahsullerini tahsil edebilmesi için gerekli koşulların
sağlanması hususunda hükümler verilmiştir.
4.2.2 İltizam Sistemi
Osmanlı Devleti’nde XV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren dönemin siyasi ve

ekonomik koşulları bağlamında uygulanmaya başlayan iltizam sistemi, en geniş
anlamıyla mukataa adı verilen vergi kalemlerinin açık artırma ile ihale edilerek, devlete
ait herhangi bir vergi gelirini peşin olarak toplama işinin belirli bir yıllık bedel
karşılığında kişi ya da kişilere devredilmesidir. Bu vergi gelirlerini toplama işini yani
iltizamı üzerine alan kişilerin her birine mültezim denirdi. Mültezimin birden çok kişi
olması durumunda vergi gelirlerini müşterek olarak tasarruf etmeleri ise ‘‘ber-vech-i
iştirâk’’ şeklinde ifade edilmekteydi. Söz konusu mültezimler, vergi gelirlerini voyvoda
gibi mahalli yöneticiler vasıtasıyla da toplayabilmekteydi.34
İltizam sistemine ilişkin olarak merkeze gönderilen şikayetler çeşitlilik
göstermektedir. Şikayetler içerisinde mukataa gelirinin toplanmasında dışardan
müdahaleler ile alakalı şikayetler35 bulunmakla birlikte şikayetlerin çoğunluğu
kanunsuz vergi talebi ile alakalı olduğu görüşülmüştür. Bunların yanı sıra, mukataaları
müşterek (ber-vech-i iştirâk) olarak tasarruf eden mültezimlerden birinin, kendilerine
verilen evrakta (tahvilde) belirtilen zaman aralığında tasarruf ettikleri mukataadan kendi
hissesini tasarruf edebilmesi için herhangi bir müdahaleye müsaade edilmemesi
yönünde padişah emri rica etmesi36 şeklinde talepler de bulunmaktadır. Bunlara cevap
olarak, tahvil tarihleri arasında hissesini idare edebilmesi için gereğinin yapılması
yönünde mahallin iderecilerine hitaben hüküm verilmiştir37.
4.2.3 Malikâne sistemi
Osmanlı Devleti’nde XVII. yüzyılın sonlarından XIX. yüzyılın ortalarına kadar

iltizamda denemeye girişilen yeni sistem malikâne sistemidir. Malikâne sistemi de
31
Maraş Ahkâm, no. III, s.60/1.
32
Maraş Ahkâm, no. III, s.71/1.
33
Maraş Ahkâm, no. III, s. 85/1; 85/3.
34
Mehmet Genç, ‘‘İltizâm’’, DİA, C. 22, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 2000, s. 154-155.
35
36
37
Maraş Ahkâm, no. III, s.124/3; 131/1M; 144/2; 153/1M.
10
iltizam sistemi gibi bir terminoloji ve mekanizmaya sahip olmakla beraber, malikâne
sistemini iltizam sisteminden farklı kılan temel özellik; vergi gelirlerinin bir yıllık bir
bedel karşılığında değil de kaydı hayat şartı ile devredilmesidir. Bu bağlamda, dirlik
yada mukataa açık artırmada en yüksek peşin parayı yani muacceleyi teklif edip ödeyen
malikane sahibi, bu suretle vergilendirme hakkını elde ettiği mukataa ve mükellefler
üzerinde, ‘‘mefruzü'l-kalem ve maktuü'l-kadem min külli'l-vücuh serbestiyet üzere’’
hayatta olduğu sürece38 geniş yetkiler elde etmekteydi. Malikane sahibi, bu yetkiler
çerçevesinde mukataasını kendi iradesiyle başkasına da satabilirdi39.
Malikâne sistemi ile alakalı şikayetlere karşılık verilmiş hükümler
incelendiğinde, söz konusu hükümlerin içerikleri genellikle mukataa gelirlerinin
toplanmasında dışardan müdahalelerin gerçekleştirildiği görülmektedir. Müdahalelerin
önlenmesi hususunda merkezde değerlendirilen şikayetletin gerçekliği teyit edilerek,
mahallinde idari ve adli yetkililerce müdahalenin de önlenmesi ve gereğinin yapılması
hususunda hüküm verilmiştir40.
4.2.4 Vergi Tahsilinde Yaşanan Problemler
Zirai üretimin yapıldığı toplumlarda devlet hazinesinin en temel gelir kaynağının

vergi gelirleri olması, mali politikaların bu temelde tahakkuk edilmesini zaruri kılmıştır.
Bu realiteden hareketle bir vergi politikası geliştiren Osmanlı Devleti’nde, amaç ve
kapsamları bakımından ‘‘tekâlif-i şer‘iyye’’ ve ‘‘tekâlif-i örfiyye’’ olmak üzere iki tür
vergiden söz etmek mümkündür. Bu vergi türlerinden şer‘-i vergiler, İslami usul ve
esaslar temelinde reayadan alınan öşür, resm-i çift, resm-i ağnam vs. vergileri ihtiva
ederken, örf-i vergiler ise dönemin koşulları çerçevesinde yürütücülük, uygulayıcılık
gibi hükümet işleri için alınan resm-i arus, resm-i mücerred, avarız, imdad-ı seferiyye
ve imdad-ı hazerriye gibi vergileri ihtiva etmektedir41.
Vergi tahsilinde yaşanan sıkıntılarla ilgili olarak Divan-ı Hümayûn’a bildirilen
şikayetlerin geneli re‛ayanın, sipahi (sahib-i arz), mültezim ya da büyük çoğunluğu
İstanbul da bulunan malikane sahiplerinin vergilendirmeyi yapmaları için
görevlendirdikleri zabitlerin ve has voyvodaları gibi mahalli vergi tahsildarlarının ya da
aynı yerde ikamet ettikleri ahalinden kanun dışı vergi talebi iddasına dairdir. Kanun dışı
vergi tahsil edile vergilerin başında “avarız” ve “imdad-ı seferiyye ve hazeriye” gibi
vergileri gelmektedir42. Mezkur vergilerden avarız vergisi, düzenlenen seferlerin devlete
yüklediği maliyetin karşılanması için miktarı doğrudan Divan-ı Hümayun tarafından
belirlenen örf-i bir vergiydi43. Söz konusu verginin tahsili bir takım kanunlar
çerçevesinde gerçekleştirilmekteydi. Bundan dolayı öncelikle nüfus sayımı yapılarak
vergi verebilecek durumdakiler tespit edilir ve her bir hane 3 ile 15 ev arasında olmak
üzere ‘‘avarız haneleri’’ denilen vergi birimleri oluşturulmaktaydı. Reayanın bu vergi
birimlerine dahil edilmesindeki temel şart ise reayanın mülk (emlak ve arazi) sahibi
olması olmakla birlikte, derbentçilik, madencilik, tuzculuk gibi belirli hizmetlerle
yükümlü kimseler; kâdî, naib, sipahi gibi resmi görevliler; imam, hatip, müezzin ve
özellikle seyit gibi dini görevliler ve körlük, delilik gibi bedeni sakatlıkları olan
38
Faruk Söylemez, Osmanlı Devletinde Aşiret Yönetimi Örneği, Kitabevi, İstanbul 2011, s. 118; Maraş
Ahkâm , no. III, s. 113/3.
39
Mehmet Genç, ‘‘Mâlikâne’’, DİA, C. 27, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2003, s. 516-517.
40
41
Mustafa Akdağ, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010, s. 553.
42
Maraş Ahkâm, no. III, s.14/1; 24/1; 151/1M.
43
Halil Sahillioğlu, ‘‘Avârız’’, DİA, C. 4, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1991, s. 108.
11
kimseler de söz konusu verginin bir kısmını veya tamamını ödemekle mükellef
tutulmaktaydı. Vergi birimine dahil edilmeyerek muaf tutulan tüm bu kimseler ‘‘hane-i
gayri ez-avarız’’ şeklinde ifade edilmiştir44. Bu şart ve muafiyet durumu aynı zamanda
söz konusu verginin tahsilinde ortaya çıkan problemlerin çıkış noktasını ifade
etmektedir. Zira, bu bağlamda şikâyetlerin tamamı avarız hanesine dahil edilecekleri
herhangi bir mülkleri (emlak ve arazi) olmamasına rağmen çoğunlukla vergi
tahsildarları bazen ise köy ahalisi yani avarız hanesi ahalilerinin kendileri ile birlikte
avarız vergisi ödemelerini isteyerek haksızlık ettikleri şeklindeki iddialara yöneliktir45.
Kanuna aykırı olarak tahsil edilmeye çalışılan bir diğer vergi ise imdad-ı seferiye
ve hazeriye vergisidir. İlk uygulamalarda genellikle ‘‘imdad-ı seferiyye’’ adıyla anılan
imdadiyye, XVIII. yüzyıldan itibaren ‘‘imdad-ı seferiyye’’ ve ‘‘imdad-ı hazariyye’’
diye ikiye ayrılarak düzenli vergiler halini almıştır. İmdad-ı hazeriyye, Osmanlı
Devleti’nde savaş olmadığı zamanlarda bütçe açığını kapatmak üzere halktan alınan bir
vergi iken, imdad-ı seferiye ise savaş masraflarına karşılık olmak üzere halktan alınan
örfi bir vergidir. Mezkur vergide de avarız vergisinde olduğu gibi birtakım muafiyetler
söz konusuydu. Aynı şekilde resmi ve dini görevlilerin yanı sıra belli hizmetlere
mukabil birtakım meslek grupları bu vergiden muaf tutulmuştur. Ancak bu muafiyete
rağmen mahalli yönetici ve memurların yanı sıra müşterek ödenen bir vergi olması
hasebiyle ahaliden kimselerden, kanunnamelerde bulunmamasına ve fermanlarda
yasaklanmasına rağmen haksız yere talepte bulunulması, bu konu ile alakalı çok sayıda
şikâyetin Divan-ı Hümayun’a ulaşmasına sebebiyet vermiştir. Söz konusu şikâyetler
tetkik edilip isnatlarının teyit edilmesi üzerine, kanun dışı müdahalelere müsaade
edilmemesi hususunda kanunlar çerçevesinde gereğinin yapılması yönünde ilgililere
hükümler verilmiştir46.
4.3 Vakıf Kurumu
Terim olarak “duran, ayakta duran, bir şeyi elde eden, alıkoyma” anlamlarına
gelen vakıf47, hukuki bir kavram olarak ise bir malın sahibi tarafından kamu yararına
tahsis edilmesi şeklinde ifade edilmektedir48.
Vakıf müessesinin Osmanlı Devleti’nde de aynı şekilde sosyal, iktisadî ve
hukuki bir işleve ve öneme sahip olduğu görülmektedir. Vakıf eserleri arasında cami,
tekke, imaret, medrese, kervansaray, hastane, hamam, bedesten, çeşme vs. eserlerin
bulunması vakıf müessessinin Osmanlı Devleti’nde; zirai, mimari, ulaşım, bayındırlık,
sağlık ve eğitim faaliyetlerin yürütülmesindeki sosyal ve iktisadî önemini ortaya
koymaktadır. Ayrıca, günümüzde Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde 2370 adet vakfiye ve
kütük defteri ve bu defterlerde 27.021 adet vakfiye ve benzeri belgenin bulunması
Osmanlı Devleti’nde vakıf kurmaya ve işletilmesine verilen ehemmiyeti anlamak
açısından önemli bir ölçüttür49.
Vakıf malları belli hukuki şartlar çerçevesinde vakfedilmekte ve işletilmesi, kâdî
tarafından düzenlenen ve saklanan hukuki senet niteliğindeki ‘‘vakfiyye’’ ile
saptanmaktaydı. Vakfiyede vakfın amacı, gelir kaynakları, bu gelirin nasıl kullanılacağı,
nasıl korunup artırılacağı belirlenmekteydi. Vakfın yönetimi için ise büyük vakıflarda
44
M. Ali Ünal, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta 2013, s. 184.
45
Maraş Ahkâm, no. III, s.68/3;69/2; 151/1M.
46
Maraş Ahkâm, no. III, s.3/1; 14/1; 24/3.
47
Ferit Develioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara 2008, s.1135.
48
Naif Öztürk, Menşe’i ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar, V.G.M.Y, Ankara 1983, s. 27.
49
Vakıflar Genel Müdürlüğü, erhttp://www.vgm.gov.tr/sayfa.aspx?Id=28,erişim 15. 06. 2016.
12
ek olarak onu sürekli kontrolü altında bulunduran bir nazır olmak üzere bir ‘‘mütevelli’’
belirlenmekteydi ancak mütevelli ile birlikte ikinci dereceden hizmetliler de
bulunabilmekteydi. Mütevelli, vakfın devamından, vakfiyedeki koşulların yerine
getirilmesinden ve gelir kaynağının korunma ve geliştirilmesinden sorumluydu ve
vakfiyede belirtilen esaslar çerçevesinde işletildiği sürece, mütevelliye kimse karışamaz
vakıf malından herhangi bir kullanımda bulunamazdı50.
4.3.1. Vakıf Gelirine Yapılan Müdahaleler
İncelenen hükümlerde, hem vakıf görevlilerine yönelik müdahaleler hem de

vakıfların gelirlerine yönelik müdahalelerin olduğuna dair şikayetler görülmektedir.
1782 yılının Eylül ayında, Antep kazasında Camii Kebir vakfının gelirinin mütevellinin
elinden alınmasına dair51 hükümde olduğu gibi, vakıf malına müdahalenin yanı sıra
kimi zaman da vakıf mütevellisinin vakıf kanununa aykırı davranarak mütevellisi
olduğu vakfın malını zimmetine geçirdiği52, bazen de başka kişiler vakıf malının kendi
malı olduğu iddiaları53 tespit edilmiştir. Bu hususlarla alakalı olarak ilgili vakıf
müessesenin zarar görmemesi için dışardan herhangi bir müdahaleye müsaade
edilmemesi hususunda; gereğinin yapılması yönünde mahallin yöneticilerine hükümler
verilmiştir.
4.4. Miras Meseleleri
Bu bölümde miras meseleleri ile ilgili şikayetlerin çözümü için gönderilen

hükümler ele alınmıştır. Osmanlı Devleti bir İslam devleti olduğu için ölen kişiden
kalan mirasın tespiti ve tespit edilen bu mirasın mirasçılar arasındaki paylaşımını
kâdîlar yapmakta idi. Kâdîların yaptıkları bu işten dolayı da bir ücret alma hakları vardı.
Kanunnamelerde de geçtiği üzere kâdîlar mirası, şer‛-i hükümlere göre taksim eder ve
varisler arasında herkesin hissesini taksim ve tescil eder ve bunun için resm-i kısmet
adlı ücreti alırdı. Miras hukukunda, ölen kişinin herhanği bir mirasçısının olmaması
veya zihinsel engelinin olması ya da mirasçılar arasında küçük çocuk/çocuklar54
bulunması durumunda bunlara bir vasi tayin edilirdi. Müteveffanın mirasçısı
bulunmazsa o zaman tereke Beytülmal’a kalır55, bunu da kanunen hazine adına almaya
yetkili olan görevli teslim alırdı. Bu görevliler vârissiz ölenlerin mallarını bir süre korur,
şayet ölenin kanuni mirasçısnın ortaya çıkamaması durumunda bu mal devlet hazinesine
intikal ederdi. Ancak bazen vasi olarak tayin edilen kişilerin kendilerine emanet edilen
mirası zimmetlerine geçirmeleri hakkında şikayetlerde bulunulmuştur56. Ölen kişinin
gayri-müslim olması durumunda malı ölene dek kâdî tarafından muhafaza edilirdi57.
Miras taksiminde yaşanan sıkıntılara ve anlaşmazlıklara yerel mahkemede hukuki
ölçülere göre çözümler getirilmesine rağmen bu çözümler tatmin edici bulunmazsa
ilgililer durumu birer arzuhal ile Divan-ı Hümâyûn’a şikayet etmişlerdir.
50
İnalcık, Devlet-i Aliyye I, s. 261-262.
51
Maraş Ahkâm, no. III, 2/2.
52
53
Maraş Ahkâm, no. III,155/2M.
54
Maraş Ahkâm, no. III,124/1.
55
56
Maraş Ahkâm, no. III, 48/2; 61/2.
57
Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010,
s.81.
13
4.5. Muhtelif Meseleler
III numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde yukarıda değerlendirilen hükümler

dışında, muhtelif meselelere dair hükümler de bulunmaktadır(Tablo 3.1). Söz konusu
hükümler içerisinde alacaklı kişinin alacaklarını borçludan istmesine rağmen borçlunun
bazen muhtelif sebeplerden ötürü ödeyememesi, bazen borçlarını reddetmesinden
kaynaklanan alacak verecek meseleleri yer almaktadır58. Ayrıca bazı cemaatlerin işlerini
yürütmesi için tayin ettikleri vekil’e dışarıdan müdahaleler59, zaviye görevlilerine
yapılan müdahaleler60, cinayet61, hırsızlık62, su kullanımından kaynaklanan
anlaşmazdıklar63, nikah akdi64 gibi meseleler de şikayet konusu olarak Divan-ı
Hümâyûn’a intikal etmiştir.
58
Maraş Ahkâm, no. III, 12/4; 22/2; 23/3; 30/3; 30/5;31/1; 61/2; 76/4; 82/1; 101/3; 109/3; 109/5.
59
Maraş Ahkâm, no. III, 44/2; 175/1.
60
61
Maraş Ahkâm, no. III, 15/1; 24/3; 32/2; 47/3; 57/1.
62
63
64
Maraş Ahkâm, no. III, 46/3, 61/3.
14
İNCELENEN BELGELERİN ÖZETLERİ Huri AKPINAR
5. İNCELENEN BELGELERİN ÖZETLERİ
Sayfa No: 1 / Hüküm No: 2

(Tımara Müdahale)
Erbil Tımar sahiplerinden Musa veled-i Ali, Maraş sancağına gelip, Hayberi
nâhiyesinde, kura ve diğerlerinde hizmetininde kusuru yok iken, İsmail veled-i Ahmet,
Musa veled-i Ali’nin tımarı alıp, Çörmüşek nâhiyesi ve Meken? Karye ve diğerlerini de
Mehmed’in tımarıdır diye Zamantı Alaybeyisi Ahmet de 1782 yılı Nisan ayında Ahmet
veled-i Mehmed’e sunması ile Defterhâne-i ‘Amirem’deki Ruznamçe-i Hümayun
defterine müracaat olunarak, Maraş Valisi ve Kâdîsına Hitaben; Musa veled-i Ali’ye
verilmesi ve Sancaklısı şahit olması hasebiyle Defrteri Hâkâni ve berât yazısıyla
müdahale edilmesi hususunda hükümdür.

(Tımar Gelirine Müdahale)
Antep sancağı ve nâhiyesinde Seyyid Mehmed’in vefat etmesi sonrası Dizdar
Seyyid Mehmed’in, Seyyid Ahmet’e vermesiyle, tımar düzenindeki sahtekârlık ve
kaledeki görevlilerden birinin görevini yapmadığı halde tımardan gelir elde etmesi,
1782 tarihi Eylül ayında, Maraş Beylerbeyine ve Antep Kâdîsına hitaben; adı geçen
Seyyid Ahmet’in kanun dışı müdahalesine müsaade edilmeyip, tekrar görevini yerine
getirmeyen birinin gelir elde etmesini engellenmesine dair hükümdür.

(Vakıf Gelirine Müdahale)
Antep kazasına tabi Camii Kebir vakfının gelirlerinin, kaza-i mezbur
sakinlerinden zorba takımı birlik olarak, vakıf gelirlerinin kanuna aykırı bir şekilde
mütevellinin elinden zorla alıkoyması sonucu, 1782 tarihi Eylül ayında, Maraş
Beylerbeyisi ve Antep Kâdîsına hitaben: eşkıyalık yapan insanların el koyduğu vakıf
giderlerini kanun ile mahallinde görülmesine dair hükümdür.

(Gasp)
Maraş Valisi Çerkes Hasan Paşa’nın halkı ve askeri hizmet ile ayakta olmakla
birlikte Maraş’tan seferler vuku bulmasıyla vali için tertip olunan meblağın toplanıldığı
ancak Çukadarlardan Ahmet, Antep kazası ve diğerlerini teslîm alan Abdullah’tan zorla
almış olup, 1782 tarihi Mart ayında, Maraş Beylerbeyine ve Maraş Antep Kâdîsına
hitaben: toplanan hizmet bedelinin kanunen teslîm edilmesine dair hükümdür.

(Tımara Müdahale)
Tımar sahiplerinden Abdullah Maraş sancağında Palas kazasının Hayberi
nâhiyesine bağlı Sarıoğlan Kebir ve Çörmüşek nâhiyesinde Mengen sahibi Ahmed
veled-i Mehmed veled-i Hacı Mehmed ismine yazılan tımar olduğu bilinen,
mülazımlardan Abdullah’a Zamantı Alaybeyisi el-Hac Ahmed üzerinde olduğunu
bildirip,1782 tarihi Ekim ayında, Maraş Beylerbeyine ve Palas kâdîsına hitaben: halen
üzerinde olduğunu bildirip, mahsül ve vergileri Defter-i Hâkâniye uymayan, mahsul ve
vergilerin zorla el konulmamasına dair hükümdür.
15

(Voyvoda Zulmü)
Hala Kayseri mahkemesinde Başkatip olan Seyyid Abdullah’ın geçim kaynağı
olan, Palas nâhiyesinde resmi mektup ile mahkeme vekili olan, adı geçen yer ve ahali ve
reaya gelip, vuku bulan umur-ı şeriye ile çoğunun alakası yok iken Zamantı Kazası
Voyvodası Topal oğlu Hacı Mahmud adlı kişi adı geçen nâhiyenin vuku bulan davaları,
kanunlara uygun ve mahkemeye gelenlerin suç işlemeye hali olmayıp, perişan olmadan,
1782 tarihi Aralık ayında, Maraş Kâdîsına hitaben: adı geçen Voyvoda’nın davadan
güçlük çıkarması ve fukaraya zulmü engellenmesine dair hükümdür.

(Kanunsuz Vergi Talebi)
Tımar sahiplerinden Hacı Veli veled-i Mehmed adlı asker gelip Maraş sancağı
ve Maraş sancağına bağlı Hayberi nâhiyesinden Sarıoğlan Kebir berâtı şerifle sahibi
olduğu tımarın baş kalemi olan adı geçen karye ile tımara katılmış adı geçen nâhiye,
beldelerin valileri, adı geçen karye ve mezra-i Marşaka ve adı geçen karyenin ortakları,
kayd olmaları gerekli olmagla zikr olunan karyeler Defter-i Hâkâni gereğince
korunması, mahsul ve vergilerin berât yazısına göre hissesine düşen mahsul ve
vergilerin defterde korunması dilediği, ortakları olan adı geçen karye ve diğerlerine, adı
geçen şahısların fuzulü mahsul ve vergilere müdahale sevdasında olup, mahsul ve
vergilerin kanun gereğince fuzuli müdahale ettirilmemek babında hükümdür, 1782
tarihi Aralık ayı sonlarında, Maraş Mollasına hitaben; adı geçen şahıslar, yerler ve
meblağlar adaletli bir şekilde pay edilmesi hususunda hükümdür.

Maraş sancağında Zamantı kazasına bağlı Çörmüşek nâhiyesine tabi Güllüce ve
Berayim de hisselerine düşen buğday ve arpa ve resm-i çift, bennak, mücerret, tapu ve
resm-i kovan gibi vergilerin toplamından zimmetlerine, Hüseyin veled-i İbrahim
kalemiyle yazılması ile bazı vergiler Ala‛ü’d-Devle vakfına ve bazı karyeler ile Havas-ı
Hümayuna tahsis edilerek, isimleri zikredilen bazı yerler ise tımara vergisi olup
vergileri dağılımı yapılmıştır…65.
Sayfa No:8 / Hüküm No: 1-Sayfa No:9 / Hüküm No: 166

Nişan-ı Hümayun verilen Dergah-ı mu‛allam Çavuşlarından Yusuf , Maraş
sancağına ve kazasına bağlı Hamus nâhiyesine Kara Çoban ve diğerlerinden 26000
berât-ı şerife ile idare ettiği ze‘ameti ser-kılıcı olan karye-i Karaçoban ve ona bağlı olan
Demürlek Alaca ve karye-i Kandil ve karye-i kara karyecik-i kışla ve diğerleri
hisselerine düşen mal ve vergilere kanaat itmeyüb Defter-i Hâkâni berâtlarını aşmakta
olup, Subaşının aldığı mal ve vergiler kanun çerçevesinde berât yazılarına göre
paylarına düşeni verip, 1783 yılı Subat ayı başlarında, Maraş Beylerbeyine ve Kâdîsına
hitaben: mal ve vergilere müdahale ettirilmemesi hususunda hüküm verilmiştir. İsimleri
zikredilen kişilerin hakkında Mir-Ahmet tarafından karar alınmıştır.
65
Belgenin devamı olmadığı için yarım kalmıştır.
66
Belgeler birbirinin devamıdır.
16
Sayfa No:11 / Hüküm No: 3

(Gsap)
Akkarman kalesi muhafazasına memur edilen Dergah-ı Mualla Cebecilerinin
görevlisi Osman; dergahın ihtiyacı olan malların tahsîli ve çiftliklerin ve sınıra kadar
olan yerlerdeki neferler ve ihtiyaçları karşılamak için memur tayin edilmesi ancak Ocak
tarafına kesinlikle yazmayıp, 1783 tarihi Mayıs ayı başlarında, ocağın hesap ve
kitabının bildirilmesi ve gönderilmesi hususunda karar verilmiş olup, Ocağın gelir ve
giderlerinin hesaplanması ve bildirilmesi hususu katiyen gönderilmesi hakkında hüküm
verilmiştir.

(Voyvoda Zulmü)
Seyyid Mehmed Haşim mahkeme kayıtları olan Kılıç Eşkıyasının zararlarından
faydalanan Voyvoda ve söz sahiplerinden Kara Bekir oğlu Recep ve Kethüdası Ebu
Bekir ve Hasan oğlu Halil ve sınır cihetleri Ömer ve Mehmed ve Mustafa ve Mehmed
Ali ve Kara ihtiyarlarınan Süleyman ve Osman ve Ömer ve diğerleri kura ve nâhiye ve
bağın tamamını isteyip, sekban ve yerli fakirlerin paralarını ve atlarını alanları Çavuş
Abdulaziz adlı kişi huzur-ı şer‛i-ye şikayet etmiş olup,1793 tarihi Temmuz ayı
sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Kâdîsına ve Elbistan nâhiyesi naibine hitaben: tahsîl
eyledikleri para ve atlarını, güç ve kudret göstererek, vakfınıza erişmelerini ortadan
kaldırılması hususunda ferman yazılmıştır.

(Alacak Verecek Meselesi)
Küçük Mustafa olarak bilinen kişi Antep kazası sakinlerinden İbrahim
Yahudi’ye emanet para vermiş olup, emanet verdiği parayı talep ettiğinde, hileye
başvurarak, alamaması sonucu, 1197 senesi Mart ayı sonlarında; Ömer Hâvîsi vekil
idüb, meblağın zimmetinde olan gurûş hakkı tamamen tahsîl edilmesi hususunda
hükümdür.
Sayfa No: 14/ Hüküm No: 1

(Vergi Toplanmasına Müdahale)
Maraş kazası sakinlerinden Ahmet bin Mehmedeyn’in kapı kethüdası olduğu ve
üç elçiye verilen imdad-ı seferiye vergisini 1779 tarihinde 40 akça tahsîl olunması
gerekirken, Antep’in gelirini toplarken haber alan Battal oğlu Sarı Ahmet birbirleri ile
ortaklık yaparak emval ve eşyayı saldırıp 3000 gurûşu gasb edip, Maraş beylerbeyine
hitaben; zarara uğratılan envâl ve eşya için hesap sorulması için hüküm verilmiştir.

(Gasp Ve Cinayet)
Seyyid Ömer firar ettikten sonra Maraş kazasında Elbistan’a bağlı Ökkaşi
karyesi sakinlerinden Hacı İsmail oğlu Mehmed’in yanına varıp, Reyhanlı aşireti ve
diğerlerinden Osman eşkıya ile birlik olarak kendi halinde olan İbrahim’in oğlu
Mehmed’in evini basıp mallarını gasp edip canına kıymışlardır,1783 tarihi Mayıs
ayında: Maraş Beylerbeyine ve Elbistan kâdîsına hitaben: İbrahim’in oğlunun hapis
cezası alması bir an önce gerçekleştirilmesi hususunda hüküm verilmiştir.
17

(Miras Meselesi)
Elbistan kazasından Hacı Abdullah’ın vefat etmesi üzerine mirası oğulu
Mehmed ve kızları Hasibe ve Şerife’ye intikal edip, arkasından Abdal Mehmed’in vefat
etmesi Kasr-ı mezbûr sakinlerinden Dervis ve Mustafa tarlası bölünerek ve Hacı
Mehmed mezbûr-ı Şerife’nin oğulları haklarını talep etmesine rağmen verilmesine
engellemesi, 1783 tarihi Haziran ayı sonlarında, Marş Beylerbeyine ve Elbistan
Kâdîsına hitaben: mirastan düşen haklarını kanun çerçevesinde alıverilmesi hususunda
hüküm verilmiştir.

(Tımar Tevcihi)
Ruha ve Karahisar-ı Şarki ve Antep şehir ve diğer nâhiyelerin mutasarrıf sahibi
El-Hac Ahmet adlı kişinin çocuk sahibi olamadan vefat etmesi üzerine, 1783 tarihi
Haziran ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Antep Kâdîsına hitaben: adı geçen
şahsın yerine başka bir kimseye tevcih edilmiş olup Defter-i Hâkâni ve bilinen tarihine
göre isimleri zikr edilen bölgelerde değişiklik yapılarak Mustafa adlı kişiye verilmesi ve
buna müdahale edilmemesi hususunda hükümdür.

(Gasp ve Eşkıyalık)
Alkos Karyesi sakinlerinden Hacı İsmail oğlu Mehmed birkaç seneden beri
iteatsizlik edip, belirli sınırlar içerisinde tımarı zapt edip, Reyhanlı Aşiretinden Resul
oğlu Osman eşkıya ile birlik olup, onlara yardım eder, İbrahim oğlu Mehmed’in evini
basıp, Mehmed’i öldürüp, mal ve eşyasını gasp etmişlerdir. Eşkıyalar Elbistan’a gidip
orda da bozgunculuk yapmışlardır. Elbistan kâdîsına hitaben; yirmi asker ile üzerlerine
gidip, mal ve eşyalarını, hayvanlarını alıp, Divan-ı Hümâyûn’a bildirilen olay ile
eşkıyaların bertaraf edilerek mağdur olanların alacak haklarının iade edilmesine dair
Sayfa No:20 Hüküm No: 2

(Tımar Tevcihi )
Maraş sancağında Biryar nâhiyesinde Kovalıca ve diğerlerinden 800 akça
ze‘amet mutasarrıfı, Kemer nâhiyesine tabi Yarımca karye ve diğerleri 3298 akçayle,
yine Yenice kal‛a nâhiyesinde ismi okunmayan yer ile diğerleri 3901 akça tımara
mutasrrıf Mustafa tımarını değiştirmek istemesi ile Defter-i Hâkâni’ye Ruznamçe-i
Hümayuna başvurularak, 1783 tarihi Ağustos sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve
Alaybeyi ve Sancaklısına hitaben; değiştirilmek istenen ze‘amet bölgesinden araştırılıp
bilgi verilerek, sonucu bildirmeniz hususunda hüküm verilmiştir.
Sayfa No: 20 / Hüküm No:3

(Tımar Tevcihi)
Maraş sancağına bağlı Zamantı karyesinin Alaybeyi Osman’ın tımarının 1780
tarihinde Musa tımarını Osman’a verip, Maraş Beyine bildirip, 1781 tarihinde Ahmet’e
geçmesi, Osman’nın hıyenet içerisinde olması hasebiyle daha sonra Osman’nın vefat
etmesi ile Ahmet’e intikal etmiş olup, Hüseyin adlı kişi, Osmanın hiyanet içinde
olduğunu bildirip, durumun ortaya çıkması için, 1783 tarihi Ağustos ayı ortalarında,
Maraş Beylerbeyine ve Zamantı naibine hitaben; haksız yere alınan tımarın hak eden
kişiye teslîm edilmesi hususunda es-Seyyid Mehmed Hüseyin bildirmesi ile yazılmıştır.
18

(Tımara Müdahale)
Zamantı nâhiyesi Bekir Musa Sancaklısı ile Hasan’a verilip, 1781 tarihinde
Divan-ı hümayun’a kayd edilip, mühürleri üzerine kayıt edilmiş olarak, daha sonra
tımarı Musa’ya verilmiş olup, bu durum sonucunda isyan çıkmışı sonucu hüküm
yazılmıştır. Maraş Beylerbeyine ve Zamantı naibine hitaben; bu durumun ortadan
kaldırılması için emir verilmiştir.

Hassa silahşorlerinden Ahmet, Kethüdası olduğu Maraş Valisi Hasan Paşa,
gelirin ulaştırılması hususu için, Yuvaoğlu Ahmed’in hileleriyle birlik olup Çukadar’ın
üç bin gurûşunu zarara uğratıp, eşyasını gasp edilmiştir.1793 tarihi Ağustos ayı
ortalarında, Maraş beylerbeyine hitaben: bildirilen husus için ikaz edilmesi yönünde

Zeytun sakinlerinden Mehmed ve Hasan kardeşler ve Hatice ve Emine’nin
babaları müttefik olup bağlarına müdahalede bulunan Maraş sakinlerinden Hacı Ömer
ölmesi üzerine eşi Ayşe Hatuna gereksiz yere malına zarar verip, ters düşmeleri ile zorla
malını zabt etmiş olup, 1793 tarihi Ağustos ayı ortalarında; Maraş Beylerbeyine ve
Mollasına hitaben: malını zorla gasp edenlerin kanunen uzaklaştırılması ve bağının
teslîm edilmesi için hüküm verilmiştir.

(Gasp ve Cinayet)
Elbistan kazası sakinlerinden Mustafa gelip, kardeşi Mehmed’in kendi halinde
iki kızı ile Recep ters düşüp, Emrullah ile kardeşini öldürüp, kaza sakinlerinden mirasını
almıştır.1783 tarihi Ağustos ayı sonlarında, Marş Beylerbeyine ve Elbistan kâdîsına
hitaben; terekesi gasp edilen mirasçılar, haklarını kanunlar çerçevesinde açık bir şekilde
teslîm edilmesi hakkında hüküm verilmiştir.

Dergahı kapıcı başlarından Çavuş Paşa, Reis Çerkes Mehmed, mukataasını
Maraş sakinlerinden Bayazid oğlu Abdullah’a satması, bir miktar borcunu vermek
istememesi, ardından kendisine eşkıyanın musallat olması hasebiyle borcunu vermediği,
Abdullah, mukataayı teslîm eder ise, verdiği meblağın iade edilmesi hususunda memur
tayin edilmesi, 1783 tarihi Eylül ayı sonlarında; Maraş beylerbeyine hitaben;
Abdullah’ın borcu olan meblağın, kanunlar çerçevesinde tahsîl edilmesi hususunda
yazılmıştır.

(Tımara Müdahale)
Zamantı Alaybeyisi es-Seyyid Hüseyin, mezkur kazanın Hayberi nâhiyesinde
Giruhu karye ve diğerlerinden 6000 akça tımar ve tasarruf eden Musa veled-i Ali’ye
biraderleri acele olarak sefere gitmezler ise tevcih olan tımarlarını, isimleri zikredilen
19
kişilere verilmesi şeklinde,1783 tarihi Kasım ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve

Zamantı kâdîsına hitaben: tımarların verilmesi hususu Defter-i Hâkâniye başvurulup,
gereği gibi sefere gitmeyenlerin tımarlarının alınması, mahallinde görülerek yazılmıştır.
Sayfa No: 23/ Hüküm No:3

Müfti zade Ömer Antep yerleşmiş olan Gayum adlı Yahudi’ye bir miktar poliçe
akça vermiş olup, Yahudi bir miktarını vermeyip Maraş’a kaçması ve bahane sebeplerle
bir miktar akçayi teslîm etmemesi üzerine 1783 Kasım ayı sonlarında, Maraş
beylerbeyine ve Zamantı kâdîsına hitaben, rüsûmatın zimmetinde olması ve alacak
hakkının tamamen tahsîl edilmesi ve mahallinde görülmesi babında hüküm verilmiştir.
Sayfa No: 24 Hüküm No: 1

Salihadan el-Hac Mehmed gelip, Ala‛ü’d-Devle Süleyman Bey’in hayrı olan
camii ve yine aynı mahallede el-Hac Mustafa’nın yaptırdığı camii, aynı sene hizmetinin
eda edecek olduğu söylenmiş olup, tekalif-i şakkanın tamamını kullanması sonucu,
rençberin verecek hali olmadığı için, 1783 tarihi Eylül ayı sonlarında, Maraş mollasına
hitaben: kaza-i mezburenin, açık bir hüküm olan rüsûm-ı ra‛iyet ve tekalif-i şakanın
cümlesinden muaf oldukları hakkında karar verilmiştir.

(Gasp ve Cinayet)
Çerkes Hasan’ın Valisi olduğu Maraş eyaletinde, Vali için verilmeye devam
eden seferiyye vergilerinden kalan vergilerin tahsîl edilmesi için 1779 tarihinde
Çukadar Ali eliyle Antep sakinlerinden tahsîl edilecekken Antep sakinlerinden Battal
oğlu Sadık, Çulhan oğlu Ahmet’in 3000 gurûşluk malını gasb edip, mezkuru
öldürmüştür. 1783 tarihi Kasım ayı ortalarında, Maraş Beylerbeyi Seyyid Ömer’e
hitaben; Çulhan oğlu Ahmet’in malını gasp edip canına kıyan Battal oğlu Sadık’dan,
seferiyye malının tamamen tahsîl edilmesi ve hapis edilmesi hususunda ferman
yazılmıştır.

(Tımar Tevcihi)
Maraş sancağına bağlı Elbistan da çalışan Ahmet’in kardeşi ölmesi sonucu
tımarının dağılması ile Yetmişinci Mülazım Mehmed veled-i Hacı Ali’ye verilmiş olup,
daha sonra on dokuzuncu Mülazıma geçmesi ile başka mülazıma gönderilmesi hakkında
araştırma yapılarak geçekliğinin incelenmesi, 1783 tarihinde, Maraş Beylerbeyine
hitaben; Sancaklısı tarafından konun araştırılması ve sorunların giderilmesi ve
bildirilmesi hususunda yazılmıştır.

(Gasp)
Seyyid Hüseyin, Maraş sakinlerinden Miraceci taifesinden Mehmed ve Ali ve
diğerlerine devr ettiği kaimenin 4 akçasini gasp ettiğini bildirmesi üzerine 1783
tarihinde, Maraş Beylerbeyi ve Mollasına hitaben; gasp edilen meblağın tamamının
tahsîl edilmesi ve mahallinde görülmesi için hüküm verilmiştir.
20
Sayfa No:27 Hüküm No:2

(Vakıf Gelirine müdahale)
Maraş’ın Divanlı mahallesinde Ahmet Paşa’nın vakf-ı camii mütevellisi olduğu
vazifesi, Seyyid Ahmet Halife bin Seyyid Abdurrahman’a verilmesi ve hizmetinde
kusur yok iken, Eşkıyadan Seyh Abdulkadir ve Şeyh Mehmed’e ve Şeyh Hasan’ın
hizmet de devam etmek istemesi üzerine, Seyyid Ahmet’e berât ile miras bırakılmış
olan, bağışlar zorla gasp edilmesi, 1784 tarihi Mayıs ayı sonlarında, Maraş
Beylerbeyine ve Mollasına hitaben: Seyyid Ahmet’e bağışlarına müdahale ettirilmemesi
ve eşkıyaların uzaklaştırılmasına dair hüküm verilmiştir.

(İltizam Gelirine Müdahale)
Divan-ı Hümayun katiblerinden olan Tunus’dan es-Seyyid Zehdi isteği, Malatya
ve Haleb, ve Kilis ve Maraş kasaba ve diğer nâhiyelerinden Kabacık karye ve
diğerlerinin ze‘amet mutasarrıfı, Divan-ı Hümayûn için kırk nefer hazırlaması için tayin
edilmesi ve ma’ rüsûm, adet-i ‛ağnam gibi vergiler ile tasarruf ederken, Maraş
sakinlerinden el-Hac Hasan, gönüllü olarak verilen iltizam Defter-i Hâkâni’ye kayıt
edilmiş olup, sonrasında Selefi Osman tımarı zabt etmiş olması ile 1784 yılı Eylül
ayında, Maraş Beylerbeyine ve Mollasına hitaben; Seyyid Zehidi’ye verilen tımarın
Hacı Mehmed tarafından zabt edilmesi ile zikredilen karye ve ziraat, Defter-i Hâkâni’ye
bakılarak Selefi Osman üzerine kayd ettirilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

(Miras Meselesi)
Seyyid Mehmed gelip, babalarından kalan miras bostan, değirmen ve diğer mal
varlıklarından haklarına düşeni diğer kardeşine vermemek için bahaneler ileri sürerek
eziyette etmiştir. 1784 tarihi Mayıs ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Antep
Mollasına hitaben: babalarından kalan mirasın alıverilip, eşit bir şekilde paylaştırılması
ve mahallinde görülmesi için hüküm verilmiştir.

(Miras Meselesi)
Kaza-i mezbure sakinlerinden Hürü adlı hatunun, Gürünlü zade Bekir efendinin
zimmetinde olan 250 gurûşu alamadan ölmesi sonucu, mezkurun eşi ve kızları Emine,
Zeliha ve Hasibe’den alamaması sonucu, 1784 tarihi Nisan ayında, Maraş Beylerbeyine
ve Mollasına hitaben: mirasın aralarında paylaşılması sonucunda, Şeyhülislamdan fetva
alınması ve fetva gereğince zabt eyledikleri mal ve eşyalarından, zimmetinde olan
belirli miktar gurûşun tamamen tahsîl edilmesi ve mahallinde kanuna göre hüküm
verilmesi için yazılmıştır.
Sayfa No:30 /Hüküm No:3

Antep sakinlerinden Seyyid zümresinden Tahmiszade es-Seyyid Ahmet kendi
halinde iken, eşkıyadan Haydaroğlu Mehmed, ehl-i örf olarak tarif edilen yerel
yöneticilerin ağız birliği yaparak cerime ismini verdikleri bir miktar parayı gasp
etmeleri sonucu, 1784 yılı Mayıs ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Antep
Mollasına hitaben; gasp edilen meblağın doğru bir şekilde hüküm verilmesi, mahallinde
görülmesi hususunda hükümdür.
21
Sayfa No:30/ Hüküm No:5

(Alacak-Verecek Meselesi)
Hüseyin adlı kişinin Maraş sakinlerinden Celil Efendi’ye borç vermesi ancak
borcuna sadık olmadığından dolayı, Şeyhülislamdan fetva alımması üzerine hüküm
yazılmıştır, 1784 tarihi Nisan ayında, Maraş Mollasına hitaben; fetva gereğince malını
istemesi ve bir daha tekrarlanması içün mahallinde görülerek yazılmıştır.

el-Hac Mehmed Sadık bin el-Hac Ömer, Antep sakinlerinden Abdulgani ve
kardeşi Ahmet oğlu Mehmed Emin’in zimmetlerine, birbirlerine kefil olmaları
hasebiyle senetli borç vermiş olup, birkaç defa talep etmesine rağmen, hakarette
bulunarak, borçlarını vermek istememeleri ve eşkıyalarla işbirliği yapmaları sebebiyle
mağdur olması ve yerine es-Seyyid Mahmut’u vekil tayin etmesi akabinde alacak
hakkının tahsîl edilmesi hususunda, 1784 yılı Mayıs ayı sonlarında; Maraş beylerbeyine
ve Antep Mollasına hitaben: alacak hakkının tamamen tahsîl edilmesi ve mahallinde
görülmesi hususunda hükümdür.

(Miras Meselesi)
El-Hac Halil annesi Fatma Hatun Şam-ı şerif de ölmesi sonucu, Maraş
sakinlerinden müteveffanın kardeşi el-Hac İbrahim, kalan bütün mirası almasına
hususundadır. 1784 yılı Mayıs ayı sonlarında Maraş Beylerbeyine ve Mollasına hitaben:
müteveffanın kardeşine geçen mirasın Seyhülislam fetvası ile kanunen mirasın kendine
verilmesine dair hükümdür

(Cinayet Gasp)
Katırcı Taifesinden Kayseri’de Mukassad adlı zımminin sahip olduğu 24 baş
ortak tüccar taifesinden Karin adlı zımminin Kayseri’ye giden 30 nefer adamın katl edip
katırlarını gasp etmişlerdir. 1784 tarihi Mayıs ayı başlarında, Maraş Beylerbeyi Zülkadir
zade Ömer’e hitaben: daha önce yazılan katırlarını teslîm edilmesi ve suçluların cezası
kanun çerçevesinde verilmesi hususunda yazılmıştır.

(Tımar Tevcihi)
Maraş sakinlerinden Mehmed Said veled-i Ahmet ve Beyazıd oğlu ismi
okunamayan kişiler eşkıya ile birlik olup, buğday ve arpayı almalarıyla Maraş
Beylerbeyi Osman müdahale etmemek üzere, her biri için onar bin gurûş adamış ve
sicile kayıt ve baş muhasebeye kayıt için bildirmesi ve vaktin belirlenmesi ile Maraş
Kâdîsı Seyyid Mehmed Haşim’in huzurunda her birini kabul ettiklerini ve eğer sözlerini
yerine getirirlerse baş muhasebeye kayd oldukları ve sözlerinde durmaları ile irad-ı
ruhsatdan fikir birliği olunmak babında ferman-ı alişan yazılmıştır.

Elbistan’a bağlı Akos sakinlerinden Hacı İsmail oğlu Mehmed belirli bir
seneden beri topladığı eşyadan, Reyhanlı aşiretkethüdası Mürsel oğlu Osman, üç
yüzden fazla eşkıyanın başına toplanması ve ahali üzerine hücum etmeleri ile ahaliyi
22
öldürmeleri ve mallarını, eşyalarını ve hayvanlarını gasp etmişlerdir. 1784 tarihi

Ağustos ayı sonlarında; Maraş Beylerbeyine ve Elbistan Kâdîsına hitaben: fukaraya
zulüm eden ve onlara zarara uğratan eşkıyanın uzaklaştırılması ve gasp ettikleri malların
teslîm edilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

(Vakıf Malına Müdahale)
Antep kazasına tabi Sam cami vakfının imamı Şeyh Mustafa gelip, vakıf malına
tayin edilen Mehmed Efendi vakfının malını zimmetine geçirmiş olup, vefat ettikten
sonra oğlu üzerine almış olup, 1785 yılı Ocak ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve
Antep naibine hitaben: Mehmed’in ve oğlunun üzerine geçirdiği malı, tamamen tahsîl
edilmesi ve vakfın görevlisinin Şeyh Mustafa tayin edilmesi hususunda hükümdür

(Görevin iade edilmesine dair)
Der-aliyyemde hizmet eden imam ve hatipler yedi buçuk akça ile 1784
tarihinden beri Maraş kâdîsı ilamıyla yevmiye iki buçuk akça ile hatib’e verilirken, es-
Seyyid Hamid kıraatinin es-Seyyid Hüseyin efendiye verilmesi ile hala üzerinde olduğu
ancak Seyyid Hamid efendinin sulbi kebir oğlu Seyyid Mehmed Efendi meclis-i şer‛iye
varıp, emme-i mezkureteynin babasının hakkından vazgeçmediğini dava esnasında
babasının ölmesi sonucu ihtiyacını gidermek için Maraş mollasına hitaben; ulemadan
ilim tahsîl etmek için ferman-ı alişan yazılmıştır.

Tımar sahiplerinden Mehmed veled-i Hüseyin, Maraş’a bağlı Çörmüşek sakini
ve büyük karye ve diğerlerinin mutasarrıfı olduğu tımar karyeleri, Maraş sakinlerinden
Hacı Hasan zade Mehmed Ağa mallar ve vergileri verenlerden kendilerine vermelerini
söyleyip, Defterhane-i Amiremde Ruznamçe-i Hümayûnuma müracaat olunup, tımarın
1782 tarihinden beri Mehmed ve Hüseyin’in üzerinde olduğu kayıt edilmektedir. Halep
Valisi merkum Vezir Mustafa Paşa idam olumdan önce defterlisine kayd olduğu ve
Defter-i Hâkâni gereğince amel ve tereke olunmak için emr-i alişan yazılmıştır.

Maraş’ın Odaciyan mahallesi sakinlerinden Hacı Bekir oğlu Hüseyin ve Ahmet
ve Mehmed adlı kişiler gelip, avarız ve imdad-ı hacetleri ve tekalifiye muhazırlarına
hisselerini emanet eden mahalle ahalisi, memurları bulamayıp, 1784 tarihi Aralık ayı
sonlarında, Maraş mollasına hitaben; mallarını ve vergilerini emanet ettikleri memurları
bulamayıp zarara uğramaları sebebiyle kanunen uzaklaştırılması ve zararlarının
karşılanmasına dair hüküm verilmiştir.

Medine-i Maraş sakinlerinden Seyyid oğlu adında bir kişi kendi halinde
olmayıp, çalışma masrafı olarak fakirden para toplaması ve kendisine hüccet-i şer‛i
olarak verildiğini söyleyerek para tahsîl etmiştir. 1784 tarihi Ocak ayı başlarında, Maraş
mollasına hitaben: haksız yere para tasil eden Seyyid oğlunda fukaranın hakkı her ne ise
tahsîl edilmesi hakkında emir verilmiştir.
23

Tımar sahiplerinden Ali ismindeki sipahi bildirip, Maraş sancağında Vergili
nâhiyesinde mezra ve hane de çiftbozan ve gayriden 1802 akça berât ile tasarruf eden
tımarın başkalemi, resm erbabı ve haraç’ı kayd olan tımar’a eşkıyadan Hacı Ali ve
kardeşi Mehmed ve Ali’nin tasarrufu ettiği topraklardan öşürlerini talep ettiklerinde
vermezler ise bağlarında kanun ve defter gereğince almaları ve Defterhane-i Amirem
kayıtlı olan Rûz-nâmçe-i Hümayun ve defter-i icmal, Vergili nâhiyesinden buğday ve
arpadan resm-i bostan ve bazar ve resmi tapu alınması hususunda Defter-i Hâkâni
gereğince karar alınmıştır.

(Tımar Hissesi Anlaşmazlığı)
Tımar sahiplerinden Mehmed sipahi, Maraş sancağında ve nâhiyesinde ‛an-karye-i
Birlik ve diğerlerinden 1712 akça harcanan paralar Ali veled-i Abdullah memur olduğu
İran civarında tımarı olmayanlarla bir görülüp, Miralay Seyyid Ali arzıyla, ser-asker
Abdullah Paşa tarafından mezkur Mehmed’e verililmesi ile tımar sahipleri bir birleri ile
rekabet edip, birbirlerini ihbar ve şikayet ederek, Üskürd kebir karye ze‘ameti masarifi
olan İbrahim bilinen tarihe yerleşmiş ve muma ileyh tarafına verilen ve değiştirilen ve
zarara sebep olan zuema ve erba-ı tımar şikayet etmelerine binaen Defter-i Hâkân-i
Amirem’e gereksiz bahane elilmemek için, Ruznamçe-i Hümayuna bakılarak bilinen
tarih üzerine hala berâtı üzerine olduğu kanun gereğince karar verilmiştir.

Tımar sahiplerinden Ali, tımar mutasarrıfı olduğu Burçak karye ahalisi bunların
karyelerinin toprağında ziraat yaparak Süleymanlu Aşireti ze‘ametleri hayvanlarına
1776 tarihinde yedirip, ahalinin bilinen sınırlardaki toprakları yakıp, mezil sınrılarının
zararlarını ödetip, açık bir şekilde sonuçlandırılması ricadır. 1784 tarihi Mart ayı
ortalarında, zara verilen ve garez edilen mal ve toprakların zararının ödenmesi ve
düzeltilmesi için yazılmıştır.

(Vakıf Mallarına Müdahale)
Dergah-ı Muallam Çavuşlarından Seyyid Halil Çavuş, Südde-i Sa‛adetime
bildirdiği üzre ismi okunamayan nâhiyesinde İzgar? adlı karye ve diğerlerine 30421
akça ile mutasarrıf olduğu ze‘ametine katılan Elbistan nâhiyesinde buğday ve arpadan
resm-i tapu vergisi ve diğerleri 10518 akça mufassal deftere kayt olmasıyla, defter-i
icmalde adet-i ağnam ve çift vergisi ile 12318 akçasinden 843 akçasi Halil Çavuş ve
ortaklarının istemesi üzerine Defter-i Hâkâniye başvurularak, ze‛amete müdahale
edilmesinin engellenmesi hususunda Subaşından taleb edilmesi hakkında hükümdür.
1785 tarihi Haziran ayı başlarında, Maraş Beylerbeyi ve Elbistan Kâdîsına hitaben;
şubaşının zabtına muhalefet ettirilmemesi ve Defterhane-i ‘Âmiremde saklanan
Ruznâmçe-i Hümâyûn ve Defter-i icmal ve Mufassal’a müracaat olunarak gereğinin
yapılması hususunda hüküm yazılmıştır.

Antep sancağına bağlı Karye-i Sam vakfı Sultan Selim Han, Mevlana Muhiddin
Şeyh Abdurrahman Erzincanî, Seyyid Mustafa ve Şeyh Mustafa gelip vakıf gelirlerini
24
kendine vakf etmiş olup, 20 yıl faydalanması sonucu Antep Kethüdazadesi Hacı
Hüseyin bu durumu ortaya çıkarmış olup ancak bir türlü müdahale edememesi ve
şimdiye kadar zimmetine geçirdiği gelirin tahsîl edilmesi için, Maraş Beylerbeyine ve
Antep mollasına hitaben: şimdiye kadar zorla aldığı mal ve vergilerin sahibine geri
verilmesi hususunda hükümdür.

(Vakf Gelirine Müdahale)
Vakfın mütevellisi Ahmet, babadan oğula kalma şartı ile vakfedilen iki bostanı,
Ömer’e mülk olarak vermesi sonucu vakfın kanunlarına aykırı düşmesi 1785 tarihi Mart
ayı sonlarında, Maraş Beyine ve Antep Mollasına hitaben: vakfedilen bostanın satılması ile
vakıf şartının bozulması ile, vakfın sahibine teslîm edilmesi hususunda hükümdür.

Maraş kazasına tabi Karaçoban karyesi re‛ayaları tımar gelirlerinin toplanmasına
rağen fazladan vergi taleb etmelerine dair hükümdür. 1882 tarihi Ocak ayları başlarında,
Maraş Mollasına hitaben; hakısz yere taleb edilen verginin alınmaması hususunda kanunlar
çerçevesinde def edilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

(Miras Meselesi)
Es-Seyyid İbrahim ve Seyyid Ahmet İstanbul kazasında ma‛mule-i hüccet ve
temessükleri olup, ‛avarız ve evâmir-i şerifimle, miras kalan vergi ve mallardan kaza-i
mezbure ahalisi ile birlikte harici namıyla ve resm-i ra‛iyet talebi ve ehl-i örf taifesinin
tekalif-i şakka ile rencide ve zulüm etmeleri gerekmez iken Hilaf-ı Kanun derfter-i
başharici namıyla vergiler aldıklarını bildirip, Hilaf-ı kanun başharici namıyla ve ehl-i
örf taifesinin haksız yere vergi talep etmelerinin önlenmesi için padişaha emri rica
eylemeleriyle, 1785 tarihi Haziran ayı başlarında, Maraş kâdîsına hitaben; padişah emri
olmadan vergi talep edilemeyeceği hususunda; gereğinin yapılması yönünde hüküm
verilmiştir.

(Gasp)
Şeyh Mehmed Said südde-i sa‛adete gönderdiği mektubda Maraş sakinlerinden Arap oğlu
Mustafa meclis-i şer‛e varıp ve yine Maraş sakinlerinden Seyyid Ahmed’in nikahlı eşi
Ayşe’ye gönderdiği meblağının bir kısmını masraf diyerek alıkoyması üzerine, 1785 tarihi
Mayıs ayı sonlarında, Maraş mütesellimine ve Kâdîsına hitaben; alacak hakkının tahsîl
edilmesi hususunda rica eylemesi üzerine meclis-i şer‛ de görülmesi hususunda yazılmıştır.

Maraş sakinlerinden Gemici zade es-Seyyid Mehmed Nuri Efendi ve es-Seyyid Hafız
Mehmed ve Çelebi Efendi zade Müderris Ali Efendi ve Müderris Mehmed ve Molla
Mahmut ve Çelebi Efendi gelip, İstanbul'da imal edilen ihtiyaçları olup, sorunlara sebep
olan Mehmed’in İbrahim yazılması sonucu, vergi talebi hasebiyle, ehli örf taifesinin
gönlünün kırılması ve sıkıntı verilmesi ile 1785 tarihi Ağustos ayı sonlarında, Maraş
kâdîsına hitaben; fetva üzerine kanunen vergi talebi, ehli örf taifesine zulüm edilmemesi
ve rencide edilmemesi şeklinde hüküm verilmiştir.
25

(Malikane Gelirine Müdahale)
Maraş da Mehmed Efendi camii imamı ve hatibi El-Hac Mustafa vasi tarlaları kullanırken,
Maraş sakinlerinden Veli ve Ahmet ve Ali adlı kişiler tarlayı icar ile zarar görmesine neden
olup, 1785 tarihi Eylül ayı sonlarında, Maraş Kâdîsına hitaben: Feteva-yı şerife uygun
olarak ve kanunen tarlanın icarı ile faydalanılmasına müdahale ve taarruz edilememesi
hususunda karar alınmıştır.

(Miras Meselesi)
Maraş Eyaletine bağlı Samanlu Alaybeyisi Musa Sancaklusu ile Hasan hayatta iken
Nizam-ı Cedid Harekatı meydana geldiğinde Alaybeyi Hacı Mehmed’e verildi, Hacı
Mehmed kendi halinde olmadığından, zuema ve erbab-ı tımara kendisine bağlı
olmaksızın, Ali veled-i Hüseyinin vefat etmesi üzerine Hasan’a intikal etmiş olup, Musa
kendi halinde olmayıp Kayseri tarafında eşkıya ile bir olup, zuema ve erbab-ı tımara
zulüm etmesi ile Maraş Beylerbeyi ve Samanlu naibine hitaben emr-i şerif rica
olmuştur. 1784 tarihi Aralık ayı ortalarında; Maraş Beylerbeyine hitaben: Musa’nın
kendi halinde olmaması zuema ve rebab-ı tımara rahat vermemesi üzerine Divan-ı
Hümayunda başvurulup, tahrip ettirilmemek hususunda emir verilmiştir.

(Eşkıyalık ve Gasp)
Tımar sahiplerinden el-Hac Veli veled-i Mehmed adlı sipahi, Südde-i saadetime
bildirdiği üzre, Maraş sancağına bağlı Hayberi karyesinden Sarı oğlan kebir ve
diğerlerinden on bir bin iki yüz kırk iki akça berât-ı şerifle kullanımında olduğu tımarın
firarileri Defter-i Hâkâni de mahsul ve rüsûma defter gereğince müdahale edilmez iken,
Ecanibden Kayseri sakinlerinden Ali’nin oğlu Hacı adlı kişi 1777-1783 tarihlerinde
rüsûmatının alınması sonucu talep etmiş olmasına rağmen temin edememiş olup Maraş
kazası Mevlana’sına hitaben: Defter-i Hâkâni ve berât gereğince mahsul ve rüsûmun
alıverilmesine ve Kayseri naibine hitaben; Ecanibden olan mezkurun Hilaf-ı Defter-i
Hâkâni ve berât-ı gereksiz yere müdahale etmesi engellenmesi rica olunup, gasp ettiği
senelerce tasarruf ettiği mahsul ve rüsûmu tamamen tahsîl edilmesi, Defter-i Hâkâni
gereğince kanunlar çerçevesinde karar alınarak ferman yazılmıştır.

(Vekil Tayini )
Ahmet Reşit’in südde-i saadetimden isteği, Maraş sakinlerinden veled-i Osman’ın
zimmetinde 1777 senesinden beri bedel-i iltizam akçasinden olmak üzere yedi yüz elli
gurûş alacağı olup, dört yüz elli gurûşunu tahsîl edemediği için mütevelli tayin ettiği
Hacı Mehmed’i alacak hakkına vekil tayin etmiş olup, alacak hakkı olan Ahmet Reşit;
mezburun zimmetinde olan meblağı mezbûr Hacı Mehmed’e tamamen ödenmesi için
rica edip, mahallinde görülüb yazılmıştır.

Divan-ı Hümayun katiblerinden olan Tunus’dan es-Seyyid Zehdi isteği, Malatya ve
Haleb, ve Kilis ve Maraş kasaba ve diğer nâhiyelerinden Kabacık karye ve diğerlerinin
ze‘amet mutasarrıfı, Divan-ı Hümayûn için kırk nefer hazırlaması için tayin edilmesi ve
ma’ rüsûm, adet-i ‛ağnam gibi vergiler ile tasarruf ederken, Maraş sakinlerinden el-Hac
26
Hasan, gönüllü olarak verilen iltizam Defter-i Hâkâni’ye kayıt edilmiş olup, sonrasında
Selefi Osman tımarı zabt etmiş olması ile 1784 yılı Eylül ayında, Maraş Beylerbeyine
ve Mollasına hitaben; Seyyid Zehidi’ye verilen tımarın Hacı Mehmed tarafından zabt
edilmesi ile zikredilen karye ve ziraat, Defter-i Hâkâni’ye bakılarak Selefi Osman
üzerine kayd ettirilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

(Tımar Meselesi)
Maraş’ın Beyazıd mahallesi sakinlerinden Vaiz zade Hacı Osman Efendi adlı kişi,
mahalle-i mezbûr sakinlerinden Tarla Altı sahibi olan zevcesi Abdullah’ın tımardan
1777 tarihinde el çekmesi ile Maraş’da ziraat ve rüsûmat sahibine vermesi, kanunlar
çerçevesinde verilmesi hususunda rica ettiği ve kanun üzere yazılması hususunda

(Nikah Akdi)
Elbistan kazası el-Hac Şaban mahallesi sakinlerinden Şeyh Abdurrahman, adı geçen
kazaya bağlı Sevin karyesi sakinlerinden Süleyman Ağa’nın kızı Ümmügülsüm, bir süre
önce nikah yapması, nikahlı kızına müdahale etmemesi gerekirken şahitlerden Tarsus
kazası sakini Ebu Yusuf oğlu Veli Çelebi ismi geçen hanımı ben aldım diye dava etmesi
sonucu, nikahlısı olduğuna dair şahitlerin sözlerinden dönmesi, 1785 tarihi Ağustos ayı
sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Elbistan kâdîsına Hitaben: delillere göre nikahını
vermeyip haksızlığa uğraması hasebiyle, kanuna uygun olarak mahallinde görülerek
nikahlısını temiz ve açık bir şekilde teslîm edilmesi hususunda yazılmıştır.

(Cinayet ve Gasp)
Antep’e bağlı Sam ve Ören karyelerinden ahalinin şikâyetiyle Battaloğlu Sadık
Mehmed ve yeğeni müderrislerden bazılarını ve suçsuz insanları Cuma namazını
kılarlarken haksız yere katledip azalarını parça parça keserek, halka günden güne zulüm
ederek mal ve eşyalarını gasp etmelerine sonucu 1785 tarihi Eylül ayı sonlarında; Maraş
Beylerbeyine ve Antep Mollasına hitaben: birlik oldukları karyeler ile gasb edilen eşya
ve mallarının kurtarılması hususunda davacı olmaları ile kesin olarak sonuca
bağlanmasına dair hükümdür.

(Gasp)
Rum Kale Voyvodası el-Hac Mehmed Sadık ve kardeşinin çocukları Ahmet ve
Halil Bey ile Antep’e satmak için getirdikleri hububat ve yiyecekler el koyarak onları hapis
eden zorbalar, 1785 tarihi Eylül ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Antep Mollasına
hitaben: zorbaların el koyduğu buğday ve arpayı tamamen tahsîl edilmesi ve hapisten
çıkarılmaları ve adaletin temin edilmesi hususunda yazılmıştır.

(Gasp )
Elbistan’ın Hacı Şaban mahallesi sakinlerinden Abdusselam gelip, Turan’ın
validesi Emine isimli Hanım vefat etmesi ile arsası mezkura intikal idip, mezbûranın
kardeşi Süleyman arsasını zapt etmiştir, Şeyhülislamdan feteva-i şerife alan
27
Abdusselam, mezkur Süleymanın feteva-i şerifeye mutabık kalmasını ve zapt ettiği

arsasını alıp muhalefet ettirilmemesi için hükmü verilmiştir.

(Cinayet ve Gasp)
Antep’e bağlı Buruc nâhiyesine bağlı Sakız sakinlerinden İzzet ve Arap Haliloğlu
Ahmet ve Kefercebeli Hasan ve Musaoğlu Ahmet ve diğer ahali kendi hallerinde iken
Antep sakinlerinden Battaloğlu Mehmed Ağa ve Sadık Ağa, askeri ile Ramazan-ı Şerif
zamanında karyeleri basıp eşya ve mallarını alıp İzzet ve babasını Antep’e götürüp kazığa
oturtarak zulüm etmiş olup 1785 tarihi Eylül ayı sonlarında: Maraş Beylerbeyi ve Antep
mollasına Hitaben: suçsuz insanlara eziyet etmesi sonucu adalet istemelerine dair
hükümdür.

Dede Efendi zade es-Şeyh Mehmed, Maraş’a gelip, mahalle-i Arab’da buğday
arpa ve vergilerin tamamı on altı bin üç yüz doksan üç akça muharrir kalemiyle kayıt
edilmesi, defterhane-ye bağlanması ve şeyh Mehmed, Arab baba zaviyesinin mütevellisi
olup, bahsedilen bağ ve arazi Defterhane gereğince zaviye üzerine kayıt edilmiştir. 1785
yılı Eylül ayında, Maraş mollasına hitaben: zaviye gelirlerine müdahale etmek isteyen
bir kişi dahi müdahale edememesi hususunda karar alınmış olup Deftere yazılmıştır.

(Miras Meselesi)
Cemile Hanım’ın eşinin vefat etmesi sebebiyle mirastan hakkına düşen hissenin
diğer eş ve onun çocukları tarafından verilmesinin engellenmeye çalışılması sonucu, 1785
tarihi Eylül ayı sonlarında; Maraş Beylerbeyi ve Antep Mollasına hitaben: eşinden kalan
mirası kanuna uygun bir şekilde yeniden mahallinde görülmesi hususunda hüküm
verilmiştir.

(Tımar Meselesi)
Züemadan el-Hac Ahmet ve Erbab-ı tımardan Takaüd Ali, Ruha ve Karahisar ve
Antep sancaklarında şehir ve diğerlerinden tımarı olup, mal ve vergileri kanun ve kurallara
uygunken, alakası olmayan kişilerin müdahalesi ile, 1785 tarihi Aralık ayı sonlarında:
Maraş Beylerbeyine ve Antep Mollasına hitaben: mültezimlere vergilerini vermelerine
rağmen, zorbaların tekrar vergi almak istemelerine kanunen müdahale edilmesi hususunda
hükümdür.
Sayfa No:53 Hüküm Nos:3

Rum kal‛a sakinlerinden ve tüccar taifesinden Yusuf adlı kişi, Antep
sakinlerinden, Battaloğlu Mehmed ve yiğeninin Rumkala halkının ellerini, ayaklarını
zincire vurup hapsettikten sonra mal ve eşyalarını gasp etmeleri üzerine Maraş’ta
mahkeme olunmalarının bildirilmesine dâir.
Sayfa No:54 Hüküm:3

Halep valisine, Maraş beylerbeyisine ve Ayıntab kâdîsına hitâben yazılan
hükümde Ayıntab alaybeyi Seyyid Davud ve diğer ahalinin Dîvân’a ulaştırdıkları
28
şikâyette Ayıntap’ta baş gösteren eşkıyalık hareketlerinin sona erdirilmesi üzere Rumeli
valisi Vezir Abdi Paşa’nın görevlendirildiğini ve Abdi Paşa’nın eşkıyaların
yakalanalarından bir kısmını sürgün, bir kısmını idam, firar edenleri ise Ayıntab’a
sokmamak üzere eşkıya gürûhu kısmen korkutulmuş, bir süre için ahali güven ve asayiş
içinde rahat yaşıyorken yine Battazâde Mehmed Sadık ve yiğeni Uzun Mehmed’in
kendileri gibi eşkıya insanları başlarına toplayıp ulema ve sulehadan mazlum, biçare
insanları haksız yere katletmiş, mal ve eşyalarına el koyarak namuslarına zarar
verdikleri ifade edilmiştir. Alaybeyi Davut’un ise mal ve eşyasını gaspedip, kendisini de
hapis ve idam etme niyetinde iken Davut kurtulmuştur. Battalzâde’nin bölgeye kendi
inisiyatifitle voyvoda, nakîb, serdar ve hakime karar vermesiyle zulüm ve eziyetinden
çaresiz kalan halkın korkusundan şikâyete gücü yetmediği vurgulanmıştır. Halkın
hakkının korunması, güvenliği ve kötülüklerin uzaklaştırılması için insaf ve adalet
çerçevesinde kanun dışı hareketlerden uzak durularak kıl başı kadar kusur ve hatadan
kaçınılmasına özen gösterilerek gerekenlerin yapılmasına dâir.

(Cinayet ve Gasp)
Rumili valisi Abdi Paşa’nın eşkıya kesiminden insanları sürgün, idam gibi cezalarla
bertaraf etmesiyle halkın asayiş ve rahata kavuşması, Battalzâde Mehmed Sadık’ın yiğeni
ve bazı zorbaları başına toplayarak ilim tahsîl eden suçsuz insanları katledip, mal eşyalarını
gasp ederek yine alaybeyi Davut’a ettiği eziyetlerin yanında nüfus katline sebebiyet
vermeleri sonucu 1786 tarihi Mart ayı itibariyle, Maraş Beylerbeyine ve Maraş mollasına
hitaben: zorbaların uyguladığı zülme müsamaha gösterilmemesi hususunda hükümdür.

(Gasp)
Maraş sakinlerinden Koca Güranoğlu olarak bilinen Arik Mehmed Hilmi adlı
kişi kendi halinde olmadığından adı geçen kaza sakinlerinden bazı kişilerin arsa ve
mülklerinde rahat vermeyip hırsızlık yaptıkları, mülk sahipleri kanunen, huzur esasınca
haydut karşısında bir nefer hazır bulundurarak, 1786 tarihi Mart ayı sonlarında, Maraş
Beylerbeyi Zülkadr zade Seyyid Ömer ve Maraş Mollasına hitaben: haydutlar
tarafından zorla gasp edilen emvâl ve eşyanın tamamen tahsîl edilmesi hususunda
hükümdür.

Maraş sakinlerinden Seyyid Ali ve refiki Abdullah adlı kişiler kendi hassalarını,
arazilerini Şeyhülislam fetvasından dönmedikleri, emlak ve emval sahipleri kendilerini
müdafaa için bir nefer bulundurulmasını, gasp edilen eşyaları her ne ise tamamen tahsîl
edilip, sahiplerine iade edilmesi hususunda ferman olunduğu, 1785 tarihi Şubat ayında,
Maraş Beylerbeyi Ömer’e ve Maraş Mollasına hitaben: emal veya her ne ise tamamen
tahsîl edilip sahiplerine teslîm edilmesi ve hazırlanması hususunda hüküm verilmiştir.

(Gasp ve Cinayet)
Belek kazası sakinlerinden Seyyid Mustafa ve yine kaza-i mezkûr sakinlerinden
Ömer ve akrabasından Hacı Mehmed oğlu Mehmed ve Karcı oğlu Musa kendi
hallerinde ve işleriyle meşgul iken Antep sakinlerinden Eşkıyadan Battaloğlu Mehmed
Sadık ve kardeşi Uzun Mehmed kendi hallerinde olmayıp, ismi zikredilen kişileri
29
kabahat işlemek bahanesi ile öldürüp, kardeşi Ömer’in emval ve eşyasını gasp
etmişlerdir. 1786 tarihi Nisan ayında, Maraş Beylerbeyine ve Naibine hitaben:
Battalzade Mehmed Sadık ve kardeşi Uzun Mehmed’i dava idip, itaatsizlik ve
zulümlerinde devam etmemeleri hususunda emri verilmiştir.

Antep sakinlerinden Marif katibi Yusuf Efendinin vefat etmesi ile Antep
Voyvodası Battal Ağa zade den sonra Seyyid Mehmed kimesnenin zimmetinde alacağı
olan Mehmed Emin dahi vefat etmesi ile yerine vasi atanması, müteveffanın kardeşi
Seyyid Mehmed Sadık Efendi, eşya ve malları zapt edip, talep olunmasına rağmen
vermeyip, mahallinde şerle görülmesine dair 1786 yılı Nisan ayı sonlarında, Maraş
Beylerbeyine ve Antep naibine hitaben: alacağını tahsîl edemeyip, talep etmesine
rağmen, verilmemesi sonucu, kanunen alacak hakkının tamamen tahsîl edilmesi
hususunda hükümdür.

(Nikah Akdi)
Elbistan kazasına bağlı El-Hac Şaban mahallesi sakinlerinden Şeyh
Abdurrahman, yine Elbistan kazasına bağlı Sur karyesinden Süleyman Ağa’nın kızı
Ümmügülsüm’ü on beş yıl önce muhazıra nikah kıyıp nişan yapmış olup, Elbistan
kazası Asos sakinlerinden Ebu Yusuf oğlu Veli Çelebi, adı geçen hanımı ben aldım diye
dava etmiş olup, babasının nikah kıydığı şahsın nikahını vermemesi sonucu 1786 yılı
Nisan sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Maraş kâdîsına hitaben: Divan-ı Hümayuna
intikal eden ve nikahlısını kayıt edilmesi hasebiyle, nikahlısının teslîm edilmesi

(Cinayet)
Rumeli valisi Abdi Paşa, Battalzade Mehmed Sadık ve kardeşi Uzun Muhammet
ve diğerlerinin yaptıkları zulümden dolayı sürgün etmiş olup, yapmış oldukları gasp ve
cinayet ve hapis edilen kişilerin haklarının teslîm edilmesi 1786 tarihi, Nisan ayı
sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Maraş Mollasına hitaben: her kim tayin edilirse
edilsin kanuna uygun davranıp, eziyet edilen kişilerin haklarının teslîm edilmesi ve
huzur ve güvenliğin sağlanması hususunda hükümdür.

(Eskıyalık ve Gasp)
Behisni ahalisinden el-Hac Mehmed bin el-Hac Abdulkadir ve Mehmed Bektaş
ve kaza-i mezbûra tabi Balkar karyesi ahalisinden Molla Musa oğlu kasabası ve
sakinleri Hacı Mehmed tüccar zümresinden olup, Behisni ahalisinden Hüseyin bin
Hacib ve Pir ağalarınca Mehmed eşkıya ile bir olup tüccar taifesinin mallarını gasp
etmiş olup, 1785 tarihi Nisan ayında, Behisni beyine hitaben; fukara ve ahaliye zulüm
eden eşkıyaların kanunlar çerçevesinde ve huzurun sağlanması için dikkat edilmesine
dairdir.
30

Maraş sakinlerinden Hüseyin oğlu Seyyid Mehmed ve Seyyid Osman ve es-Seyyid
İbrahim ve Seyyid Mehmed oğlu es-Seyyid Hüseyin ve es-Seyyid Veli ve es-Seyyid
Şeyh İbrahim ve es-Seyyid Mehmed gelip, İstanbul kasabasından hisslerine düşen
vergileri vermekte iken, ehl-i örf taifesinin resm-i tiyek ve tekalif vergilerini taleb
etmeleri ile, kanuna aykırı olarak vergi istemelerinin engellenmesi hususunda gereğinin
yapılması yönünde hüküm verilmiştir.

(Miras Meselesi)
Tımar sahiplerinden Teka‛üd Hasan veled-i Salih, Maraş sancağında Çörmüşek
nâhiyesine bağlı Cüşar, 1786 tarihlerinde miras üzerine yenilenen ve hala berât-ı şerifle
sahibi olmakta iken zapt edilen mahsul ve rüsûm müdahale edilmesi üzerine, 1786
tarihi, Temmuz ayı sonlarında: Maraş Mollasına hitaben; Defter-i Hâkâni’ye bakılarak,
müdahalesi bir türlü engellemeyen mahsul ve vergilerin, berât-ı şerifle üzerine olduğu,
Ruznamçe-i Hümayuna başvurularak, mezbûrdan merkuma tevcih olunduğu
gerekmektedir.

(Gasp)
Kilis’ten Seyyid Ali’nin Südde-i Sa‛adetime bildirdiği üzre, Maraş yakınında
yüz sekiz gurûşunu ve katırı memur zimmetinde olup taleb eylediği üzre,1786 tarihi
Nisan ayında, Maraş Beylerbeyisi Ömer’e hitaben; nakit gurûşu ve katırlarının tamamen
tahisil edilmesi ve sahibine teslîm edilmesi üzerine hüküm verilmiştir.

(Vergi Muafiyeti)
İmam ve Hatiplerden olan Şeyh Abdullah ve babası el-Hac İsmail ve kardeşi el-
Hac Hacı İskender, hayır sahiplerinin yaptırdığı cami, caminin imam ve hatipleri olup
hizmet eden rüsûm-ı ra‛iyet ve Tekalif-i şakka vergilerini ödeyecek halleri
olmadıklarını, Şeyhülislam’dan fetva verilmesi sonucu fetva ile amel olunup, 1786
tarihi, Ağustos ayı sonlarında, Maraş Kâdîsına hitaben; İmam ve Hatiplerin rüsûm-ı
ra‛iyet ve tekalif-i şakkanın tamamından muaf olduklarına dair hüküm yazılmıştır.

Maraş da Alauddevle vakıflarından Bektute medresesi camii şerifi vakfından yüz
beş akça vazife ile yarım imam, yevmi üç akça ile hitabet eden Ömer Haşim yirmi yıla
yakın hizmet etmiş olup, ve hiçbir olaya karışmamış olması hasebiyle, Kamber zade ve
diğer Ömer’i, kâdînın görevden uzaklaştırması ve işlerine sadık olmadıklarından
dolayı,1786 tarihi Ağustos ayı sonlarında, Maraş Mollasına hitaben; Ömer Haşim’in
mütevelli tayin edilmesi ve müdahale edilmemesi, Hazine-i ‛Amiremde saklanmış
Anadolu muhasebesi Defterine bakılarak açıklanmış olup, açık olarak yazılmıştır.

Tımar sahiplerinden sipahi Osman veled-i Osman, Maraş sancağında Zamantı
kazasına bağlı Hayberi nâhiyesinde Sarı Oğlan büyük karye ve diğerleri altı bin beş yüz
31
yirmi beş akça tımarına hayatta iken memur olduğu tımara müdahale ve taarruz edilmez
iken, vefatından sonra 1786 senesi Haziran ayı sonlarında; hatt-ı hümayun gereğince
Ali’ ye verilmesi, Defter-i Hâkâni kayıtlı olan mahsuller ve vergiler müdahale
edilemezken, kötü niyetli kişilerden Davud oğlu Osman ve ismi bilinen kişiler hilaf-ı
defter-i Hâkâni’ye fuzuli Müdahale ederek, kendi üzerlerine geçirmiş olup, bir türlü
müdahalesi engellenememiştir. 1786 tarihi Haziran ayı sonlarında, Defter-i Hâkâni ve
berât-ı mucebince Osman veled-i Osmanın zapt ettiği mahsul ve rüsûmun, Ali’ye
verilmesi hususunda hüküm verilmiştir.
Sayfa No:69/Hüküm No:2

(Vergiden Muaf Talebi)
Maraş’ın Ekmekciyan mahallesi sakinlerinden imam Mehmed Efendi ve
Mehmed Veli Efendi dergahıma gelip, Ala‛ü’d-Devle’nin bina eylediği büyük cami’nin
yanması ile imam ve hatiplerinin rüsûm-ı raiyet ve takalif-i şakka gelirlerine müdahale
edilemezken, Eh-i örf taifesi tarafından vergi taleb edilmesi ve imam ve hatiplerin vergi
ödemeyecek durumda olduklarını bildirmeleri ile 1785 tarihi Ağustos ayında, Maraş
Kâdîsına hitaben; rüsûm-ı raiyet ve tekalif-i şakka vergilerinden muaf olduklarına dair

(Gasp)
Maraş sakinlerinden devlet gelirlerini toplayan memurlarından Hacı zade el-Hac
Hasan hala Maraş sakini olan Marşa Alaybeyisi Seyyid Mehmed, mevcut iltizamın var
diye zorla tayin etmeyip, muhalefet ederek zulmetmiş ve yüz gurûşunuda almış olup,
1786 tarihi Haziran ayı sonlarında Maraş Beylerbeyine ve Maraş Mollasına hitaben;
hilaf-ı şer‛i şerif ve bi-gayri hak olduğu bilinen meblağın tamamen tahsîl edilmesi ve
kanuna uyğun olarak mahallinde görülmesi hususunda hükümdür.

(Ze‘amete Müdahale)
Ze‘ametin tekaüd mutasarrıfı Halil üzerine düşen mahsûl ve rüsûmu subaşına
ödemesine rağmen kötü niyetli kimselerin gelirine müdahale etmesi sonucu yazılan
hükümdür. 1786 tarihi Ocak ayı ortalarında, Maraş beylerbeyine ve Antep Mollasına
hitaben: bu gelirlere haksız yere el koymak isteyen eşkıyaların cezalandırılması ve
Halil’in hassasının bakiyesi müşterek kaydında olması üzerine hüküm verilmiştir.

(Gasp)
Maraş kazasına tabi Çamışlı toprağında Karnib Koca adlı kişi, belirli hudud
içerisini, üç beş seneden beri zapt edip, her sene öşrünü verirken, kaza-i mezbure
sakinlerinden ismi yazılmayan kişinin müdahale etmek istemesi ve davasına mutabık
feteva-i şerife de kayt ve gün göstermesi gereğince kanun üzere görünen, 1766 tarihi
Kasım ayı sonlarında, Maraş naibine hitaben; müdahale ettirilmemesi ve eskiden olduğu
gibi kullanılması hususunda hüküm verilmiştir

Antep sancağında ve kazasına bağlı Telbaşer nâhiyesinde Ulumuasara karye ve
diğerleri yirmi yedi bin akça berât-ı şerifle mutasarrıf olduğu ze‘ametin baş kalemi olan
32
Zuemadan Halil, zikredilen Ulumuasara karyesinin Defter-i Hâkâni tarafından Seyyid

Yusuf ortaklaşa kullanılan mahsul ve rüsûmu dışardan müdahale edilmemek gerekirken,
kötü niyetli Antep sakinlerinden Battal Ağa ve Tor Mehmed ve Emmisi Sadık, Hilaf-ı
Defter-i Hâkâni’ye müdahale, Subaşı kaydlarına muhalefet ederek, mahsul ve rüsûmun
alınmaması hususunda olduklarını bildirip, 1786 yılı Aralık ayı sonlarında, Maraş
Beylerbeyine ve Antep Mollasına hitaben, Kötü niyetli kişilerin Subaşı’nın kaydına
müdahale etmemesi ve mahsul ve rüsûmun kanun gereğince alınıp, Defter-i Hâkâni ve
kanunen istenilmesi, Defterhane-i Amiremde saklanmış Rûz-nâmçe-i Hümayun, Defter-
i İcmal ve Mufassala müracaat olunup, Telbaşer nâhiyesinde iki nefer tabi Ulumuasara
da bir miktar buğday ve arpa ve hava civa vergisi on dört bin akça toplamından yedi bin
akça ayrılması ve geri kalanı biriktirilip Takaüd Halil ve biraderinin kaydında olacağı
Defter-i Hâkâni gereğince yazılmıştır.

Antep sakinlerinden Hacı Mehmed ve Emin Efendi ve Veli oğlu Ali ve Suhte
oğlu Mehmed ve Hacı Himmetoğlu olarak bilinen kimseler İstanbul’a bildirdiği üzere,
mallar üzerinden alınacak vergiler yükümlülüklerine göre ödenmesine rağmen Antep
kazasına tabi Nurkana karye sakinlerinden Hacı Mehmed ve kethüda Cafer oğlu kendi
hallerinde olmayıp, 1776 yılında bunların yüzer gurûşlarını aldıklarını bildirip, 1787
tarihi Şubat ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Antep Mollasına hitaben; haksızlığa
uğrayanların haklarının teslîm edilmesi ve zulme uğramalarının engellenmesi
hususunda mahallinde görülerek yazılmıştır.

(Miras Meselesi)
Antep sakinlerinden Hemşire Fatma Hatunun vefat etmesi ile El-Hac Mehmed
mal ve eşyasını alması sonucu, Hatunun eşi Mehmed Ali uzak diyarda olması hasebiyle
yine Antep sakinlerinden emmizadesi Halil terekesini almış olup, mezkur eşinin
eşyalarını alan adı geçen şahıslardan talep eylemiş olup alamaması sonucu mağdur
olduğunu bildirip, 1787 yılı Şubat ayı sonlarında Maraş Beylerbeyine ve Antep
Mollasına hitaben: mirasın alınması ve kendine teslîm edilmesi hususunda mahallinde
görülmesi hususunda hüküm verilmiştir.

Maraş sancağında Hısn-ı Mansur nâhiyesinde kırk altı nefer reaya ile karyede
Eba Hazreti Gaffari ve Dülüklü Baba ile vakf-ı zaviye için resm-i örfiye, tüccar ve her
vakfa buğday ve arpa, resm-i çift, resm-i mücerret, resm-i bennak ve resmi tapu, resmi
bostan, resm-i ‛arus, resmi bennak gibi vergilere Ecanibden olan kimselerin müdahale
etmesi ile hilaf-ı kanun üzere vakıf gelirlerini zarara uğratılmaması için rica edip, 1787
tarihi Şubat ayında, Hısn-ı Mansur kâdîsına hitaben; Defterhane-i ‘Amirem’deki
defterler kontrol edilerek karar verilmesi için hüküm verilmiştir.

(Gasp)
Antep’e bağlı Ömer mahallesi sakini es-Seyyid Ahmet gelip, Antep’e bağlı Kara
Yusuflu karyede baktığı iki yüz on adet arı kovanına Yusuf karyesi sakinlerinden Kazık
aşiretinden Ali ve isimleri bilinen kişiler birlik olarak 1786 tarihinde arı kovanlarının
33
ballarını zayi ederek zarar görmesine sebep olmuş olup, düzeltmenin mümkün olmadığı
için zarar verdikleri malların maddi değeri alınıp açık bir şekilde mahallinde görülerek

Maraş’a tabi Yaylak karyesi sakinlerinden Kemal zade Molla İsmail, kendi
halinde iken adı okunamayan yer sakinlerinden Süleyman oğlu Hasan ve Bekir kendi
hallerinde olmayıp 1786 tarihinde akarını gasp edip bir miktar akça karşılığında teslîm
edelim diyerek, yüz gurûşunu aldıklarını bildirerek, cebren aldıkları akarları ve bir
miktar gurûş hakkını tamamen tahsîl edilmesi hususunda hükümdür.

Dergah-ı Mualla çavuşlarından Mehmed veled-i Ömer gelip, Maraş sancağı
Hısn-ı Mansur nâhiyesi ve ismi okunmayan yer ve diğerleri yirmi dört bin altı yüz
yetmiş akçanin tamamını kullanan, 1786 tarihinde Subaşı olan el-Hac Abdurrahman
zapt edilen mahsul ve rüsûmata müdahale edilmemek gerekirken Ecanibden İbrahim,
Defter-i Hâkâniye uymayan müdahalesi ile kişiyi haksızlığa uğratması sonucu ve bu
durumun bir türlü engellenememesi sonucu Defterhane-i Amire’mde saklı Rûz-nâmçe-i
hümayunuma müracaat olunarak, Mehmed veled-i Ömer’in üzerine kayıtlı olduğu
Defterhane gereğince hüküm yazılmıştır.

(Vakıf Mallarına Müdahale)
Üsküdar da Hüdayi Mahmut Efendi vakfının bağlı olduğu Halil Paşa ve kardeşi
Mehmed Paşa vakfından Maraş kazasına bağlı Zeytun nâhiyesine tabi Zeytun ve
Karalus 1778-1179 tarihlerinde öşür ve mahsulatına Ecanibden Abdullah Bey ve
diğerleri fuzuli olarak müdahale ederek zara uğratıp, bundan önce vakfın mütevellisi
olan Mehmed Emin haber verilerek 1780-1781 tarihlerinde görevlendirilmiş idi, vakfı
mezburun görevlilerin der-‛aliyyeme bildirdikleri istekleri, Abdullah Beyin iteat
etmemesi bilinen tarihten itibaren yedi yıl zarar ettirmekte, Hafız Mustafa’yı vekil
eylediklerini bildirip, Maraş Beylerbeyine ve Maraş Naibine hitaben; Divan-ı
Hümayunda saklı olan kayıtlar ve ahkâma müracaat üzere bilinen tarihte emri verildiği
üzere kayıt olunmuştur.

Divan-ı mualla Çavuşbaşı olan mir es-Seyyid Numan takdim eylediği arzuhali,
Kethüdası olduğu Kayseri mutasarrıfı Vezir İbrahim Paşa, Elbistan kazası ahalilerinin
1776’dan beri zimmetinde olan tımarından 2.300 gurûş alçak hakkı olup birçok defa
istenmesine reğmen, borcu vermeyip haddi aşması ile Maraş Valisi ve Elbistan Kâdîsına
hitaben; alacak hakkı olan gurûşun tamamen tahsîl edilmesi ve memura teslîm edilmesi
fermanımdır.

(Tımara Müdahale)
Erbil tüccarlarından Mehmed, Maraş ve Maraş’a bağlı Kayseri’de tımarı olup,
dışardan müdahale edilmemesi gerekirken, Ömer adlı sipahi 3.018 akça tımara alıp,
34
Alaybeyi olmak hevesiyle Kayseri ye bağlı Güllüce’ye müdahale etmiş olup, 1787 tarihi
Temmuz ayı sonlarında, Maraş kâdîsına hitaben; Defterhane-i Amire’mde saklı
Ruznamçe-i Hümayun ve defter-i icmal ve mufassala müracaat olunarak, Güllüce,
Mehmed’in olup, Defter-i Hâkâni gereğince hüküm verilmiştir.

Maraş sancağında ve nâhiyesinde karye-ye tabi adı okunamayan yer ve
diğerlerinden ze‘amet alan Recep’in vefat etmesinden sonra Miralay Seyyid
Süleyman’a sunulan 1693 tarihi Ekim ayında ze‘amet sahibinin değişmesi ile Seyyid
Mehmed Abdal değişimin boşa gitmesime sebep olup, 1773 tarihi Haziran ayında
müdahalesi dikkate alınmayarak, Defter-i Hâkâni de Seyyid Abdal’ın üzerinde kayıtlı
olduğu ve Recep’in babası Bender’de ölmesiyle Seyyid Mehmed Abdal ile Recep
ortaklaşa kullanırken, Recep’in zarar verdiği iddiasıyla ve aşar ve rüsûmu beraberce
yiyip içtiklerini kardeşine haber verilmesi ve daha sonra Seyyid Mehmed’in kendi
üzerine alması, 1787 tarihi Ağustos ayı sonlarında, Maraş Alaybeyine hitaben; olay
üzerine Sancaklı’dan sorulup Alaybeyinden gerçek olup olmadığını araştırılması

(Gasp)
Maraş ahalileri gelip, kaza sakinlerinden Ayanlık iddiasında olan Kanadıkırık
oğlu Mehmed kendi halinde olmayıp, ehli örf taifesi ile birlik olarak, ehl-i örf taifesini
kambazlayıp, kendine ait olmayan akçaleri alarak fakir halka zulüm etmiş olup, 1787
tarihi Eylül ayı sonlarında, ismi zikredilen kişinin zulüm etmesi engellemesi hakkında
hükümdür

(Miras Meselesi)
Maraş sancağında Çörmüşek nâhiyesine bağlı adı Daris? ve diğerleri 4.454 akça
tımar-ı mezburun miras kalan davarlardan tereke hizmeti bedeli Seyyid Hasan veled-i
İbrahim’e verilmiş, Zamantı Alaybeyi Mehmed Sadık veled-i Mehmed ve diğer
kimselerin mirası paylaşırken anlaşmazlığa düşüp, 1787 tarihi Eylül ayında, Maraş
Zamantı Alaybeyine hitaben: mirasın paylaşılması hususunda kanunlar çerçevesinde
gereğinin yapılmasına hususunda hüküm verilmiştir.

(Eşkıyalık)
Zuamadan Seyyid İbrahim veled-i Ahmet Maraş’a gelip, Kayapınar karye ve
diğerlerinden yirmi üç bin yüz akça mutasarrıfı olduğu ze‘ametin başkalemi olan
Kâdîrgalı ve Karadereli ve Saru ve İsalu da ziraatle uğraşıp kışlarlardı. Mahsul ve
rüsûmları müdahale edilemezken Yörük taifesinden Abdulkerim oğlu Süleyman ve
kardeşi Hacı Abdulkerim Hilaf-ı Defter-i Hâkâniye fuzuli müdahale ettirmeyen aşiret
ağaları Halil ve Hüseyin piri ce Cafer katl ederek, 1787 tarihi Aralık ayı sonlarında,
Maraş kâdîsına ve Valisine hitaben; taarruz ve müdahale ettirilmemesi hususundadır.
Defter-i Amire’mde saklanan Ruznamçe-i Hümayun ve Defter-i İcmal ve Mufassal
müracaat olunarak, yazıldığı hakkında hükümdür.
35

Maraş sancağına sabık ocak Miralayı tezkireci ve diğer züema ve erbab-ı
tımarları tarafından bir süreden beri takdim olunan Maraş sancağında eşkinci züema ve
erbab-ı tımardan ölenlerin kaytları ve cebelü hizmetiyle evlatlarına aktarılması, ze‘amet
ve tımarların kılıç kullanmayı öğrenmeleri ve kayıt edilmeleri hususunda, ve İsmail’in
zorla Başbuğ olduğu ve sıbyan kayıtlarını tutması, askeri teçhizatların ve askeri
kıyafetlerin erlere göre ayarlanması, icazet almaları hususu ver bir bayrak altında
toplanmaları, 1787 tarihinde cebelülerin zimmetlerinde olan baş muhasebe kayıtlarına
müdahale edilmemesi ve meblağın mezkureye teslîm edilmesi, Maraş kâdîsına, kuzat ve
nüvvabına hitaben: askerlerin yetiştirilmesi ihtiyaçlarının karşılanması ve kaydlarının
gerçekleştirilmesi hususunda hükümdür.

(Miras Meselesi)
Sadat-ı Kiramdan Seyyid Mustafa, babasının vefat etmesi üzere mal ve eşyasına
yabancı birinin müdahale etmemesi gerekirken, başka birine intikal etmesi sonucu,1787
yılı Aralık ayı sonlarında, Maraş Valisine ve Antep naibine hitaben: babasından kalan
mirasın kanunen kendisine teslîm edilmesi için rica edip, mahallinde açık bir şekilde
görülüp yazılmıştır.

Elbistan ahalileri, avarız ve imdad-ı hazariye ve emri şerifle yükümlülükleri
taşımak için henüz üzerlerinde olmadığı ve Varna’da Mehmed Paşanın üzerine
olduğu,1791 yılı Kasım ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Elbistan kâdîsına
hitaben: vergilerin kanun dışı olması sebebiyle müdahalesine engel olunması hususunda
yazılmıştır.

Maraş sancağında Hısn-ı Mansur nâhiyesinde Kılıçbar karye ve diğerlerinin ze‘ameti,
Dergah-ı mualla Çavuşlarından Mehmed veled-i Ömer’in vefat etmesi ile geriye kalan
borcu Sulbi oğulları Nevan Mustafa ile İbrahim ve Hüseyin ve Ahmet kalmış olup,1787
tarihinde Hattı Hümayun gereğince 1792 tarihi Ocak ayının altıncı gününde berât-ı şerif
ile üzerlerine olup, Defter-i Hâkâni’ye ve zaptlarına müdahale ve haksızlık eyledikleri
ve adı geçen kişilerin ze‘ametine subaşının ve ecanibden birilerinin müdahale
ettirilmemesi hususunda hüküm verilmiştir.

Tımar sahiplerinden Es-Seyyid Mehmed veled-i Seyyid Ali sipahi Çörmüşek
nâhiyesine tabi karye-i Daş ve diğerlerine katılmış olan karye-i Güllüce’den buğday ve
arpadan düşen nefer defter-i icmale kayıt olunup, Resm-i çift, bennak ve mücerred,
araban ağanam vergisine kayd edilip, Mezkur Hüseyin Güllüce ve Viran karyesine
fuzuli müdahale ederek, 1787 tarihi Temmuz ayı sonlarında: Çörmüşek kâdîsına
hitaben; karyeleri zapt eden Hüseyin, uzaklaştırılması hususunda hüküm yazılmıştır.
36

Devlet-i Aliyye memleketlerine gelen Yahudiler, Hala Maraş sakin olup, Maraş
sancağı Alaybeyi Ömer den 1786 tarihiden beri alacağı olup, birçok kez talep
etmelerine rağmen bahane sebepler üreterek vermeyip, 1787 tarihi Mayıs ayı
sonlarında, Maraş Valisine ve Naibine hitaben; Divan-ı Hümayundan Mehmed’in şer‛le
görerek meblağı mezburu alıverip adaletin sağlanması hususunda mahallinde görülerek
yazılmıştır.

Osman adlı kişi Malatya sancağına ve kazasına bağlı Gerger Hacılı nâhiyesine
tabi Süleyman Said? de görüşerek Malatya’dan Mescid-i Harsu ve diğer üç mescid
vakf-ı Voyvodası ile Malatya kazasına bağlı Araban vakf-ı nâhiyesine bağlı iki der-
nezd-i karye-i Hacılı mezrası Osman’ın uhdesin de iken Hattı Hümayun tarafına kayıt
ederek, müdahale kabul edilemezken, mezburun Voyvodası tarafına ait olmayıp zorla
zapt etmiş olup, kanun ve Defter-i Hâkâni gereğince zarar görmesi engellenmesi
hususundadır. 1792 tarihi Kasım ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyi Veziri ile Malatya
Kâdîsına hitaben; mezbûrun malikane tarafına ait olan mahsul ve rüsûmun tarafına
verilip, yabancı kişilerin müdahalelerine engel olunması hususunda hüküm verilmiştir.

Defter-i Hâkâni kalemi katiplerinden es-Seyyid Mehmed Garari gelip, Halep,
Kilis ve Maraş sancaklarına ve diğer nâhiyelerine Hisar karye ve diğerlerinden berât-ı
şerif ile mutasarrıf olup, başka başka tahrîr ve defter-i icmale kayt edilmesi sonucu,1793
tarihi Şubat ayı sonlarında, Maraş Valisine ve Görciyan ve Yenicekale ve Zeytun
nâhiyeleri naiblerine hitaben; fuzuli müdahale olan mahsul ve rüsûmun Defterhane-i
Amiremde yazıldığı şekilde hissesine düşenin verilmesi için yazılmıştır.
Sayfa No: 106/Hüküm No:1

(Malikane Gelirine müdahale)
Dergah-ı mualla çavuşlarından İsmail oda çavuşunun Maraş sancağının Zamantı
kazasına bağlı Hamus nâhiyesinin Karaçoban’a ve Nahr kazasında berât-ı alişan ile
görevlendirilip, mahsul ve rüsûma müdahale eden Zamantı sakinlerinden Ekrad
aşiretinden Bayezid oğlu Kalenderin her yıl belli bir meblağı subaşıdan gasp edip, 1792
tarihi Eylül ayı sonlarında, Maraş Vilayeti Vezirine hitaben; berât gereğince İsmail’in
mahsul ve rüsûmu kanun ve defter gereğince teslîm alması ve Kalenderin
uzaklaştırılması hususunda hüküm verilmiştir.
Sayfa 106 Hüküm No:2

Enderun Hümayun Gediklilerinden Mustafa İstabil Kastamonu, Çorum, Birecik
ve Antep sancaklarının Sinop ve diğer nâhiyelere berât-ı şerif ile mutasarrıf olduğu,
Antep sancağına tabi Telbaşer nâhiyesine Ankara subaşısının zapt ettiği mahsul ve
rüsûmu 1792 tarihi Kasım ayı sonlarında, Maraş Valisine ve Antep kazası naibine
hitaben: Hilaf-ı Defter-i Hâkâni kayıtları çerçevesinde gereğinin yapılması hususunda
37
Sayfa 107- Hüküm No: 1

(Vakıf Meselesi)
Mustafa adlı kişi, Zamantı kazasına bağlı Çörmüşek nâhiyesine bağlı vergili ve
berâtlı ismi okunamayan karye vakfı zaviyesi Ala‛ü’d-Devlenin varisi olup, adı geçen
vakfa müdahale edilmek icab etmez iken, Ecanibden bazılarının zarar verme sevdasında
olduklarını bildirüp, 1792 tarihi Aralık ayı sonlarında; Maraş Beylerbeyine ve Zamantı
Kâdîsına hitaben; Ala‛ü’d-Devle vakf-ı zaviyesinin hububatına kanun çerçevesinde
müdahale edilmemesi Zamantı nâhiyesine tabi olan zaviye-i Melik Gazi ve Çörmüşek
nâhiyesine tabi fukara ile karye-i vergililerinden cema‛at-i Gölüklü ziraat ederler, tımar
mutasarrıfları tarafından başka başka zapt olunması uygun olup Defter Emini olan Mir
Mehmed Hakkı’ya bildirerek istek gereğince yazılmıştır.
Sayfa 109- Hüküm No:2

(Eşkıyalık)
Maraş Beylerbeğisi ve Kâdî ve Naiblerine gönderilen hüküm; Ömer’in kendi
rızasıyla Mustafa zaime veridiği ze‘ameti mahsülü ve vergilerinin toplanmasına alakasız
kişilerin Müdahalelerinin önlenmesi için Eylül ayı sonlarında 1802 tarihinde gönderilen
hükümdür.
Sayfa No: 109- Hüküm No:3

(Alacak verecek Meselesi)
Maraş beylerbeyine ve naibine gönderilen hüküm Selanikli Nika’nın, Maraş
sakinlerinden Alaybeyi Ömer Kâdîzade Mehmed ve Recebzade Seyyid Memili’den
alacağını 1787tarihinden beri alamadığından tayin ettiği vekili aracılığıyla muhakeme
edilip gereğinin yapılması hususunda hükümdür.

(Eşkıyalık ve Gasb)
Maraş Beylerbeyisi ve Hısn-ı Mansur kâdîsına gönderilen hüküm: Hısn-ı
Mansur sakini olan Süleyman, kendi halinde iken, Yusuf ve Rıdvan adlı kişiler, 1200
senesinde evini basıp, malını zorla alıp evinide yakmışlardır, hakkının tahsîl edilmesi
konusunda yazılmıştır.

(Alacak verecek Meselesi)
Maraş beylebeyisi ve Malatya Kâdîsına gönderilen hüküm: Malatya sakini olan
Süleyman’ın, Devehan Oğlu Ali’den 1785 senesinde beşyüz otuz gurûş alacağı varken
vefat etmiş olub, Aydın Güzelhisarında malı zorla gasb edilmiş olması nedeniyle,
mirasından hakkının tahsîl edilmesine dair hükümdür.

(Alacak verecek davası)
Maraş beylerbeğisi ve Antep Naibine;kaza sakini olan Nakıb Mustafa, el-Hac
Mehmed’den borcunu talep ettiğinde borçlunun ödeme konusunda zorluk çıkarması,
borcunun bir kısmını ödeyip kalanının tahsîl edilmesinde eziyet etmesine dâir .
38

(Miras Meselesi)
Antep sakinlerinden Mehmed’in eşinin ölümünden sonra kendisine kalan
mirasın, babası tarafından hukuksuz şekilde zapt edildiği şeklindeki şikayetine mukabil;
Aralık 1793 yılında Maraş ve Antep kâdîsına hitaben söz konusu şahsın payına düşen
mirasın eşine verilmesi hususunda gereğinin yapılması yönünde hüküm verilmiştir.
Sayfa No: 112 /Hüküm No:3

Anadolu Kavağı tarafından Yuşa‛ burnu tabyası kasabası kethüdası Mustafa,
Südde-i saadetime bildirdiği üzere Maraş sancağında Berit nâhiyesi İsa Seküsü ve
diğerlerinden 8.000 akça gedik tımarına hala mutasarrıf olup, Maraş sakinlerinden
Ömer Paşa tarafından her yıl beş yüz gurûş iltizam alına gelen ve hizmet karşılığında
ödenmesi gereken maldan hakkı verilmemesi ile hizmetin karşılığı olan mahsul ve
rüsûmdan hizmet hakkının verilmesi için rica edildiği, Defterhane-i Amiredeki
ruznamçe, icmal ve mufassal defterleri kontrol edildikten sonra detaylar yazılarak,
kayıtlar doğrultusunda; gereğinin yapılması hususunda hüküm verilmiştir.
Sayfa No: 113 Hüküm No:3

(Gasp)
Muhammet Şehriyar südde-i saadetime mektub gönderip, Maraş kazasında
çalışan sakinlerden Faruk oğlu Mehmed ve kardeşi Hasan ve isimleri zikredilenler kendi
hallerinde çalışmaları ile Bey’i zarara uğratmaları hakkında hükümdür. 1790 yılı Nisan
ayı sonlarında Maraş Beylerbeyine ve Naibine haitaben; tahsîl eyledikleri ve aldıkları
meblağı teslîm etmeleri ve mukataa da çalışmaları babında mahallinde görülerek hüküm
verilmiştir.
Sayfa No: 119 Hüküm No:1

(Gasp )
Antep sancağına bağlı Til-Başer bölgesinde Kantara karyesi sakini Mustafa,
Antep’de Kötü niyetli kimselerden Hacı Battal’ın reayanın harmanlarına el koyması,
mutasarrıfın tahsîl ettiği Kantara karyesinin mahsûl ve rüsûmunu haksız yere zapt etmesi
sonucu: Şubat 1793 yılında Maraş Beylerbeği ve Antep Naibine hitaben söz konusu şahsın
malına satatşılmaması hususunda gereğinin yapılması yönünde hüküm verilmişdir.

Antep’in Tel-Başer nâhiyesine bağlı Kantara da Mustafa’ya tahsis edilen vakıf
malının Karadirek karyesine ortak kayd edilmesi sonucu, hak edilen mahsul ve vergilerin ve
Mutasarrıfların vakıf karyelerinin geliriyle yetinmeyip, başkalarının hakkına girerek başka
karyelerin gelirlerini vakfa mal etme teşebbüsü sonucu 1793 yılı Ekim ayı sonlarında,
Maraş Beylerbeyine ve Antep kâdîsına hitaben vakf malının Mustafa’ya verilmesi
mahkemece onaylanmış vakfıyede kayıtlı olduğunun, söz konusu mahsul ve vergilerin
kendisine verilerek, herhangi bir müdahaleye müsaade edilmemesi hususunda, gereğinin
yapılması hususunda hüküm verilmiştir.

(Alacak Verecek Meselesi )
Antep sakinlerinden Seyyid Hasan Ağa, oğlu Mir Mehmed ve kızları Şerife ve
Hatice’nin babalarının ölmesi ile kendilerine intikal mallarından ve eşyalarından alacağı
39
olan Bedestani el-Hac Ali:1793 yılı Kasım ayı başlarında Maraş Beylerbeyine ve Antep
Kâdîsına hitaben: müteveffanın evladları tarafından alacağının tahsîl edilmesini,
kanunlar çerçevesinde gereğinin yapılması hususunda hükümdür.
Sayfa No:123- Hüküm No:2

(Miras Meselesi)
Bedestan-i el-Hac Ali gelip, Antep sakinlerinden Seyyid Hasan Ağa’nın
zimmetinde 1789 tarihinden beri iki bin iki yüz alacağını alamadan ölmesi ile miras
oğlu Mir Seyyid Mehmed ve kızları Şerife ve Hatice’ye kalan mal ve eşyadan talep
edilmesine rağmen vermemeleri hasebiyle mahallinde görülerek müteveffanın
zimmetinde olan borcun, oğlundan ve kızlarından tamamen tahsîl edilmesi ve iade
edilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

Dergah-ı Mualla Çavuşlarından İsmail, der-saadetime gelip, Maraş sancağından
İsak kazasında mutasarrıfı olduğu karyelerine, ismi yazılmayan kişinin mallarına
Bayazıd oğlu Kalender karyelerini şubaşıya zapt ettirmemiş olup, 1793 tarihi Ekim
ayında, Maraş beylerbeyisi dâme ikbalehû ve Nurhak Kâdîsıyla ze‛ameti zikr olan
ze‛âmet-i karyelerinin kasaba ve nevahine hitaben: Defter-i Hâkâni de kayıtlı olan ve
subaşı tarafından zapt edilen mallarına müdahale ettirilmemesi ve gasp edilen
mallarının tamamen tahsîl edilmesine dair hüküm verilmiştir.

(Eşkıyalık Gasp)
Eşkıyadan Battalağazâde’ye tâbi olanlardan bazıları,bir ailenin çiftliğinde
babadan-dededen sahip olduğu mal, eşya, hayvan ve bir miktar nakit parayı haksız yere
gasp etmelerine ve bu emval ve eşyanın ve alacak hakkının tahsîl edilmesi hususunda
Belge No:124-Hüküm No:2

Maraş mutasarrıfı Zulkadir zade Ömer’in, İsminden emin olamadığım kişiden
alacak hakkı olup, talep etmesine rağmen bahane sebepten dolayı alamamış ve alacak
hakkını tahsîl etmesi için vekil tayin etmiştir. 1794 tarihi Şubat ayında, Maraş
Beylerbeyi ve zikir olan Mir-mirândan olduğu mahalden Kâdîya hitaben; alacak
hakkının tahsîl edilip, mütevelli tayin ettiği kişiye verilmesi hususunda, mahallinde
görülerek hüküm verilmiştir.

(Ze‘amet Kullanımına Müdahale)
Tevid-i Mehmed Said Çavuş der-‛âli Çavuş gelip, Maraş ve Bozluka’da ze‘amet
mutasarrıfı olup, ihtiyarladığı söylenerek ze‘ametini alan eşkıyadan, Defter-i Hâkâni de
kayıtlı olan ze‘ametinin tarafına teslîm edilmesi için yazılmıştır. 1794 tarihi Ocak
ayında, Maraş kâdîsına ve kazaların kuzat ve kavainelerine hitaben: Deftehane-i
‘Amiremde, Ruzmançe-i hümayun defterine bakılarak, ze‘ametinin teslîm edilmesi
edilmesi üzer hüküm verilmiştir.
40

Antep kazasına bağlı Dülük karyesi kâdîsı Halil’in yine aynı kazada Kara
Kethüdan alacağı olup, sürekli talep etmesine rağmen borcunu ödememekte ısrar etmesi
sonucu; 1794 yılı Ocak ayı başlarında katib Ahmed Fenni Efendiyi vekil tayin ederek,
adı geçen şahsın alacağının mahkemece, mahallinde gereğinin yapılması yönünde
Sayfa No: 127 - Hüküm No: 2

(Tımara Müdahale)
Nişan-ı hümayun verilen Dergah-ı Mu‛alla çavuşlarından Mustafa Kuşcu Teberdâr-ı
hassasının: Ayıntab ve Çorum nâhiyelerine bağlı Telbaşer ve Arık ve diğer köylerin
müşterek mutasarrıfları tarafından subaşısına teslîm edilen mahsûl ve rüsûma Ayıntab
kalasına dizdarının kanun dışı harekette bulunması hakkındaki hükümdür. 1793 yılı Kasım
sonlarında Maraş Beylerbeyine ve Antep kâdîsına hitaben; Defter-i Hâkâni’de yazıldığı
üzre teslîm edilen mahsul ve rüsûmun hakkında kanun dışı uygulamaya Müdahale edilmesi

Divan-ı Hümayûndan Abdulkadir Hilmi gelip, Maraş kazasına tabi Enderun
sakinlerinden Bayezid oğlu Abdullah’dan alacak hakkı olup, bahane sebeplerle
vermemesi üzerine, 1794 tarihi Şubat ayında, Maraş Beylerbeyine ve Kâdîsına hitaben:
borcunu vermemekte direnen mezbûr Abdullah’dan alacak hakkı olan gurûşun tahsîl
edilmesine dair hüküm verilmiştir.

Hassa Silahşörlerinden Süleyman, Antep sakini Hasan’dan alacağı olup 1974 yılı Şubay ayı
sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Antep Naibine hitaben: daha önceden talep ettiği iltizam
hakkını yerinde görülerek, alacağını tamamen, kanunen tahsîl edilmesine dair hükümdür.
Sayfa No: 131-Hüküm No:1

(Gasp ve Cinayet)
Mehmed Said isimli kişi, Halep vergidarı Antepli Seyyid Hasan Ağa’nın
zimmetinde alacak hakkı olup, merkeze giderken Antep kazasında İshak Efendi ve
kardeşi Esad adlı kişiler birlik olup, adı geçen kişiyi fevt ederek, eşya ve malını gasb
etmişlerdir. 1794 yılı şubat ayı sonlarında Maraş Beylerbeyine hitaben adı geçen
kişilerin kanunen cezalandırılması ve müteveffanın mal ve eşyasının teslîm edilemesine
dair.
Sayfa No:132 - Hüküm No:1

Şeyhzade Mehmed Deyyid’in Antep Kâdîlığı zamanında Küçük Ali Oğlunun
galibiyeti zamanında Maraş mutasarrıfı ve buyruklarının Antep’e varması ile malzeme
masraflarının, beldeden ve Koca Hasan Efendi ve Şehir Kethüdası Zekeriyya ve Serdar
Kasaboğlu İbrahim Ağa’nın kefil olması ile 1794 yılı Nisan ayı başlarında, Alacağı olan
insanların borçlarını tahsîl ettikleri sırada bir kısmının Battaloğlu Mehmed Paşa tarafından
firar, bir kısmının ise katledildiği, firarilerin dönmesiyle borçların alacak ve verecekliler
arasında kanunen tahsîl edilmesine dâir hükümdür.
41
Sayfa No: 134 -Hüküm No:2

İstanbul Duhan gümrüğe bağlı, Gümrük emini Küçük Mehmedeyn ihtiyacını
karşılaması için verilen ancak Kayseri’ye kıymetli mal ve eşyası ile gelirken ölmesi
sonucu, eşkıyanın gelip eşyalarını zorla gasp etmesi üzerine, birkaç defa talep etmesine
rağmen vermemesinden dolayı ihbar edip, 1793 tarihi Ağustos ayında, İstanbul’da
Gümrükte dergah-ı mu‛allam kapıcı başlarından Osman’a hitaben; bahsi geçen
meblağın ve kıymetli eşyalarının değerinin tamamen tahisl edilmesi hususunda hüküm
verilmiştir.

Mehmed Said Çavuş veled-i Çavuş gelip Maraş ve evlad-ı sancaklarına ve ayn-ı
‛arus ve diğer nâhiyelerde berât-ı şerif ile mutasarrıfı olduğu ze‘amete bağlı Maraş
sancaklarındaki ze‘ameti zapt eden Hasan bin oğlları Seyyid Mehmed Emin ve Seyyid
Ahmet adlı kişiler, ze‘amete müdahale edilmemesi gerektiği halde zapt etmişlerdir.
1794 tarihi Temmuz ayında, Maraş kâdîsına hitaben; Defter-i Hâkâniye başvurulan
konu üzerine hala Said Mehmed Çavuş ve isimleri yukarıda zikredilen kişilerin üzerine
olduğu ve müdahale ettirilmemek kanunlar çerçevesinde karar verilmiştir.
Sayfa No: 136 -Hüküm No:3

(Gasp)
Tımar sahiplerinden Seyyid Mehmed Hafız veled-i Seyyid İbrahim gelip, Maraş
sancağının ve nâhiyesinin zeatmenin başkalemi olup, Eşkıyadan bazıları tımar
vergilerine müdahale etmişlerdir Eşkıyanın Hilaf-ı Defter-i Hâkâni’ye tecavüz
edilmemesi ve uzaklaştırılmaların rica etmekte olup, Defter-i ‛Âmire’deki rucnamçe ve
defter-i icmale ve maz’ul defterlere bakılarak, Divân-ı Hümayuna görüşülerek, 1794
tarihi Kasım ayında, Maraş Mollasına hitaben: eşkıyanın müdahale ettiği, tımar
vergilerine müdahale edilen reaya verilmesi ve Defter-i Hâkâni gereğince kanun üzere

Tımar sahiplerinin Mehmed veled-i Hüseyin Kirvar, Maraş’a bağlı ismi
okunamayan nâhiyesinde küçük ve büyük karye ve diğerleri tımara bağlı mutasarrıf
olub, rüsûm-ı ağraz, irad-ı ağnam gibi verğilerin alındığı, isimleri zikredilen nahiylere,
gelirlerine müdahale edilmemesi gerekirken, Maraş eyaletinde mevcudiyeti olmayan
devletler iltizam ve tımarı gelirlerini alma sevdasında olduklarını bildirip,1794 tarihi
Mart ayı ortalrında, Maraş kâdîsına ve mollasına hitaben: Defter-i Hâkâni’de ruznamçe-
i hümayuna ve defter-i icmal kaytılarına başvurularak ve kanun çerçevesinde tımar ve
ze‘amet gelirlerinin teslîm edilmesi ve eşkıyanın def edilemesi hususunda hüküm
verilmiştir.

(Tımara Müdahale)
Defterhane-i Âmiremm kalei katiblerinden Mehmed Zahidi gelip Haleb, Kilis ve
Maraş sancakları hariç diğerleri Hasır Halid karye ve diğerleri otuz üç bin dokuz yüz on
altı akça ze‛ameti es-Seyyid İzdettin’in tımarı olup, 1793 tarihi Eylül ayında, Mehmed
42
Zühde’ye tevcih olunmuştur. Maraş’a bağlı Güvercinlik nâhiyesi ve Arslanlı ve

diğerlerinden bin üç yüz on altı akçaye dahil olan mahasul ve rüsûma ecanibten bazı
kimselerin zabt etmesi ile Defterhane-i ‘Âmiremdeki Ruznamçe-i Hümayunda
bakılarak, müdahale ettirilmemesi babında hüküm verilmiştir.

Defterhane-i ‛Âmirem kalemi katiplerinden es-Seyyid Mehmed südde-i
saadetime bildirdiği üzere, Halep, Kilis ve Maraş sancaklarından hariç, ismi
okunamayan nâhiye ve Cesir karye ve diğerleri elli dokuz bin sekiz yüz otuz iki akça
zeame mutasarrıfı olup, Defter-i Hâkâni katiplerinden veled-i Abdullah’ın vefat ettikten
sonra Mülazımlardan Mehmed Zühdi’ye 1793 yılı Eylül ayında verilmesi ile Defter-i
Hâkâniye kayd edilmiş ve tahsîl edeceği tarihe kadar Defterhane-i ‘Âmiremdeki
Ruznmaçe-i Hümayuna bakılarak, Defter-i Hâkâni gereğince kanun üzere amel olunmak
babında

Südde-i Saadetime gelen Mustafa ve İbrahim Alevi sipahiler, Halep, Kilis ve
Maraş sancakları hariç ve diğerler nâhiyeler elli dokuz bin sekiz yüz otuz ik akça
ze‛ametine mutasarrıf Defter-i Hâkâni katiblerinden Ali veled-i Abdullah’ın vefat
etmesi ile Hüseyin Rahmiye verilmesi ile Mustafa Sipahi ve İbrahim Aleviye 1790
tarihi Ekim ayında verilmesine rağmen yetinmeyip, başka mahsul ve rüsûmu üzerlerine
kaytmeleri üzerine, Defterhane-i ‘Âmiremdeki ruznmaçe-i hümayundaki defterlere
bakılıp, Mustafa Sipahi ve İbrahim Alevinin fazladan kayıtlı olan zeaatmeti kanunlar
çerçevesinde Defter-i Hâkâniye bakılarak hüküm verilmiştir.

(Gasp)
Dergah-ı Mu‛allam Çavuşlarından Seyyid Halil südde-i saadetden isteği, Maraş
sancağından Arune niyabet nâhiyesinden Ereğli karve ve diğerleri otuz bin dört yüz
yirmi bir akça berâtla mutasarrıf olduğu, 1786 tarihinden hesabına geçirilmiş mahsulat
ve rüsûmat kanun ve defter gereğince Subaşı tarafından gasp edilmesi sonucu malının
tamamen teslîm edilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

(Tımara Müdahale)
Tımar sahiplerinden Mehmed gelip, Maraş Saruhan nâhiyesine bağlı Alemdar
karye ve diğerlerinin ze‘amet geleri yirmi altı bin sekiz yüz on bir akça ve Halep karyesi
ve serasker tezkeresi, 1791 tarihinde üzerine olup, 1793 tarihinde Ekim ayında Bekire
daimi olarak verilmesi ancak Çoban oğlu Mehmed’in defter-i Hâkâni’ye fuzuli
Müdahale ederek, zarar uğratmış ve kendisinin olduğunu iddia etmiştir. Bu suretle
Defter-i ‘Âmiremdeki ruznamçe-i hümayun, defter-i mufassal ve defter-i icmale
bakılarak, Mehmed veled-i İbrahimin malı olduğu kayt edilmiştir. Maraş Mollasına ve
Subarık ve ismi okunamayan ve Kara Habit naiblerine hitaben; ze‘amet gelirine
Müdahale eden Eşkıyadan Çoban oğlu Mehmed’in müdahalesi kanunlar gereğince amel
olunmak babında hüküm verilmiştir.
43

Es-Seyyid Abdullah gelip, Maraş sakinlerinden Seyyid Ali Efendini kardeşi
Muhsin Efendi ve Mehmed Esad Efendi’nin isteği Pamova cihetinde Kars’dan üç yüz
gurûş alacak hakkı olup, bir türlü alamaması sonucu, 1795 tarihi Nisan ayında, Maraş
Beylerbeyine ve Mollasına hitbaben; bu dava için fetva alıp, mahalinde görülerek
zimmetinde olan tımar hakkını para olarak alıverilip kendisine verilmesi hususunda rica
etmiştir.

Halep tüccarlarında Nafi veled-i Asan, Antep sakinlerinden müderris-i kiramdan
Karamani Seyyid Mehmed efendinin zimmetinde alacak hakkı olup birçok kez talep
etmesine rağmen alamamasına dair hükümdür. 1795 tarihi Nisan ayında, Maraş
Beylerbeyi ve Antep kazası naibine hitaben; mahallinde görülerek, alacak hakkının
alınıp kendisine verilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

(Gasp ve Cinayet)
Belgrad kâdîsı Şeyhzade Mehmed Said’den önce Küçük Ali’nin galibiyeti sonrasında
masraflarının karşılanması için belde’den otuz üç kişi bir birlerine kefil olarak ödünç
para alması ve sonrasında borça kefil olanların borçlarının bildirilmesi ve alacağı olan
insanların borçlarını tahsîl ettikleri sırada bir kısmının Battaloğlu Mehmed Paşa tarafından
firar, bir kısmının ise katledildiği, firarîlerin dönmesiyle borçların alacaklı ve verecekliler
arasında tahsîl edilmesine dâir hükümdür.
Sayfa No: 150 - Hüküm No:2

Maraş sancağında An-arus? nâhiyesinde Molla karye ve diğerlerinden iki ve
yeni liva-i mezbûr ve Kara Hatta? nâhiyesinin Gökçema’dan ve diğerlerinden altı bin
beş yüz akça liva-i mezbûr ve Elbistan bir kere, 3000 akça ve isimleri zikredilen diğer
karyelerden, 1793-94-95 tarihlerinde zapt olması sonucu harap olası ile 1794 tarihinde
tahsîl için Halil’e arsa hesabına malikane verilmiş, Diyarbakır Valisi ismi okunmayan,
tarafında sekiz tımarın düzeltilmesi için ve mülükaneye kayt edilmesi ve hakkın yerine
getirilmesi yönünde hüküm verilmiştir.

Sadat-ı kiramdan Seyyid Mustafa bin Seyyid Halil gelip, Maraşda toprağından
tasarruf iderken eskiden beri reaya olup, ehli örf taifesi emr-i şerife mutabık olmaması
ve kendilerine müdahale edilmemesi için rica ederek 1794 tarihi Ağustos ayında, Maraş
kâdîsına hitaben: emlakına saldırmasının engellenesi hakkında hükümdür.

Halep Tüccarlarından Şimon ve kardeşi Harun isimli Yahudiler, 1795 tarihinde
Antep sakini olan Abdulmenaf Ağa’dan alacağı olmasına rağmen tahsîl edemeyip,
Şeyhülislamdan fetva alıp, adı geçen şahsın alacağının tahsîl edilmesine dair hükümdür.
44

Maraş kazasına bağlı hazinedar muhasebecisi imamı es-Seyyid İbrahim, yırtıcı
kuşların dışarıya çıkaması ile darb edilmesi sonucu, her Cuma sabahı tarla bağ bahçe
gibi kasaba-i mezbure ahalilerinden bazıları ehl-i örfü arkalarına alarak gelirlerine
kanaat etmeyip, karışılık çıkarak haddi aşmaları hakkında hükümdür. 1795 tarihi
Ağostos ayı sonlarında, Maraş kazası naibine hitaben; aralarında uzlaşıp, muhalefet
ittirilmemesi ve hesablı bir şekilde mahallinde görülüp geçmişe müdahale edilmemesi

Maraş sancağına bağlı Sarsaran nâhiyesinde Alemdar karye ve diğerlerinin
ze‘ameti olan İbrahimin ölmesi ile oğlu Mustafa ve kardeşlerine kalması ve Kübran
nâhiyesininde üzerinde olması hasebiyle 1791 tarihinde Ekim ayı başlarında Mehmed’e
verilmesi üzerine kardeşi Ebubekir, hileyle üzerlerinde tımarın olmadığını söyleyerek,
Osman’dan cebren aldığını bildirerek,1794 tarihinde üzerine alımıştır. Bu durumun el-
Hac İbrahim Paşa ve sabıkı Ömer Paşaya başka başka iletilmesi üzerine Defterhane-i
‘Âmiremdeki ruznamçe-i hümayuna başvurularak hala ze‘amet merkum Mehmed’in
üzerine olduğu Ebu Bekir’in tımarı fuzuli zapt ettiği ve müdahalesine izin verilmemesi
için amel olunmak babında hüküm verilmiştir

Ebu Bekir adlı şahsın Antep sakinlerinden olan Kamalak Zade Mehmed Sadık
ve Turvanizade Mehmed Efendi adlı kişilerden alacağı olması ve zimmetindeki borcunu
bazı mütegallibeden destek alarak ödemeye yanaşmaması ve devamlı talep etmesine
rağmen alamaması üzerine hükümdür, 1795 tarih Ekim Ayı sonlarında, Maraş
Beylerbeyine ve Antep Kâdîsına hitaben: söz konusu şahsın, borç miktarının adalet
çerçevesinde belirlenerek, alacaklıya hakkının verilmesine dâir hükümdür.
Sayfa No:159 - Hüküm No:2

Maraş sancağında Hısn-ı Masur nâhiyesinde Gelincek karye ve diğerlerinden
yirmi dört bin altı yüz yetmiş üç akça ze‘amet mutasarrıfı olan Derga-ı mu‛allam
çavuşlarından Mehmed veled-i Ömer’in kuvvetlerinden ancak Sulbi oğulları Mustafa ile
Hatibi İbrahim ve Ali ve Hüseyin ve Ahmet ve Mehmed’e her senenin sonunda 1791
Ocak ayında bunlara verilen, ortaklaşa kullandıkları ze‘ametleri üç dört yıl kadar
kullandıktan sonra vefat etmiş olup oğullarına miras kalması ile babalarının kullandığı
sürece olan senelik mahsulü talep etmeleri sonucu zorla almaları ile Defterhane-i
Âmiremdeki ruznamçe-i hümayuna başvurularak, açık bir şekilde kayt edildiği ve kanun
üzere amle olunduğu ve 1792 tarihinde Nakib Yusuf ağa ve El-Hac Yakub oğlu Mustafa
Efendi ve Abdi adlı kişiler birlik olarak mezburların mahsullerini alıkoymuşlardır.
Saray-ı atik memurlarından el-Hac Ali mahallinde görülerek der-saadetime hazır hale
getirmesi hususunda hükümdür.
45

(Tımara Müdahale)
Tımar sahiplerinden Mustafa veled-i Mehmed sipahi gelip, Maraş sancağında ve
Desni karyesi ve diğerlerinden 12.998 akça tımar mutasarrıfı Mehmedeyn, 1794
tarihinde verilmesi, Eşkıyadan bazıları malına müdahale etmiş olup, malını eşkıyadan
alıverip kendisine tesilim edilmesi fuzuli müdahaleleri engellenmesi rica eylemesi ile
alakalı hükümdür. 1795 tarihi Ocak ayı başlarında, Maraş mollasına
hitaben;Defterhane-i ‘Âmireme başvurularak mezkurun malından vergilerinin alındığı
ve kanunlar çerçevesinde amel olunmak üzere hüküm verilmiştir.

(Miras Meselesi)
Genç Hacı Ali’nin bildirdiği üzere, Antep kazası sakini Hacı İbrahimin borcunu
ödemeden ölmesi ve mirasçıların, mirastan faydalanmasına rağmen borcu ödememesi
ile ilgili hükümdür, 1799 tarihi Ocak ayı sonlarında Maraş Beylerbeyine ve Antep
Kâdîsına hitaben; söz konsu mirasçılardan borcun tahsîl edilmesine dair hükümdür.

(Tımara Müdahale)
Kayseri ve Maraş ve Sivas Karasi sancaklarında Sahra ve diğerlerine 33.066
akça berâtla mutasarrıf olduğu ze‘ametine bağlı Maraş sancağında ve nâhiyesinde
Mamlu karye ve 1.050 yekûnu olan ve Defter-i Hâkâni tarafından tımar mültezimi olan
Hasan bin oğlu Seyyid Ahmed zîde ze‘ameti almış olup, tımarına Ecanibten Defter-i
Hâkâniye ve tımara fuzuli müdahale edilmesine dair hükümdür. 1796 tarihi Ocak
ayında, Maraş Kâdîsına hitaben; Defterhane-i ‘Âmiremde mahfuz Rûz-nâmçe-i
hümayuna başvurularak kanunlar çerçevesinde ecanibden olanların müdahale
ettirilmemesi ve Seyyid Ahmet’e tımarının verilmesi hususunda hükümdür.
Sayfa No: 124- Hüküm No:3M

Hüdai Mahmut Efendi vakfına bağlı ismi ol-kunamayan merhum ve kardeşi
Mehmed Paşa, Zeytun nâhiyesine tabi Kala‛i Zeytun on bin dört yüz gurûşluk gelirini
Berid oğlu Kalenderin ve sair ismi yazılan kişilerind fuzuli zabt eyledikleri vakfın
mütevellileri Maraş Beylerbeyi Paşa’ya bildirmeleri ile alacak hakkını tamamen tahsîl
ve taraflarına teslîm edilmesi için ferman yazılmıştır. 1796 tarihi mayıs ayı ortalarında,
Maraş Beylerbeyi Paşa’ya hitaben:vakf-ı mütevellilerinin alacak hakkının tamamen
tahsîl edilip,mahsulat her ne ise teslîm edilmesi hususunda hükümdür.
Sayfa No: 127 - Hüküm No:1M

(Tımar Müdahale)
Maraş sancağında ve kazasına bağlı Kara Hafza nâhiyesinde ismi okunmayan ve
diğerlerinden 7.492 akça tımara mezbur Osman veled-i Mehmed, her sene otuz bin
sünbül soğan göndermek şartıyla berâtı şerifle tımara mutasarrıf baş kalemi olan ismi
zikredilen tahıma kanaat itmeyip, başka başka iki adet toplamı olup, icmal-i mezkurların
tamamı merkum Osman ve Mehmedeyn tımar mülhakatı olduğu Defter-i Hâkâni de
kayıtlı ve kanaat etmediği sipahi ile toprak sipahisi olup, Soman veled-i Mehmed
rençber taifesine toprak vermiştir. Ecanibten kimseler ulufeli değildir diyerek müdahale
etmişlerdir. 1796 tarih Eylül ayında, Maraş naibine hitaben, Osman veled-i Mehmed’in
tımarı ve sipahi toprağı ve rençberlere verdiği toprağın düzenlemesi sonrası haklarını
46
teslîm etmesi ve müdahale ettirilmemesi babında kanun gereğince ayrıntılarıyla

yazılması hususunda hüküm verilmiştir.

İki hanıma bağlı nefer gelip, Antep kazası sakinlerinden Seyyid Yusuf 1792
tarihinden beri zimmetinde olan tımardan iki bin gurûş alacak hakkı olup, üç yüz gurûş
teslîm edecekken firar etmiş olup hala Antep’te olduğu bilinip, Rumeli ve Maraş
Beylerbeyine ve Antep naibine hitaben; alacak hakkının tamamının alması için
gereğinin yapılmasına dâir hüküm verilmiştir.
Sayfa No: 131 - Hüküm No: 1M
Müderris-i kiramdan Ahmet Reşid gelip, Maraş sancağının ve kazasına bağlı
Kurupınar nâhiyesinin karye-i Hüsürü’l-meşrûh Genccer? Nam-ı diğer Kabdenil maa
Kayalıburun ve Tokmak ve Bozdaoğanlıdepe ve Pakpınar ve Kandil Hais’e? diye kayıtlı
karyelerin mahsulatı nefs-i Maraş’da İmâret-i Nebeviyye-i li-Ala’ü’d-Devle Vakfı tımar
vergisi ve Maraş sancağın’dan Aynü’l-Arus nâhiyesinin an-karyei Löğüroğlu ve
diğerleri 4.569 akça tımarın mutasarrıfı Seyyid Mehmed veled-i Hasan’ın tımarı
dağılmış diye Yine Maraş sancağının ve kazasına bağlı Zeytun nâhiyesinden Karaağaç
karyesinin dahi mal ve vergilerinin tamamı Kudüs vakfına Defter-i Hâkâniye kayıtlı
olup, Taş medresesi müderrisleri hilaf-ı defteri Hâkâniye ve mugayir kanuna fuzuli
müdahale ettirilmemeleri için, Defterhane-i ‘Âmiremdeki ruznamçe-i hümayun ve
defter-i icmal ve mufassala kayıtlarına bakılarak Alaü’-devle vakfı medresesi, medrese
tarafından ihtiyacının giderilmesi Defter Emini olan Mehmed Emin isteği üzere amel
olunmak için hüküm verilmiştir.

Kürkçü Toma ve Kuyumcu Neros isimli zimmîlerin Antep sakinlerinden zaim
Süleyman Ağa adlı kişiden 1786 senesinden beri 14.400 kuruş alacak hakkları olup
tahsîl edememesi ile ilgili Sadr-ı Aʿzam Enderun ağalarından Abdülfettah mübaşeretiyle
mahallinde şerle rü’yet olunmak üzere, 1797 tarihi Mayıs ayı başlarında; Maraş
Beylerbeyi ve Antep kâdîsına hitaben: söz konusu alacağının tahsîl edilmesi hususunda

Dergah-ı mu‛allam kapıcı başılarından Başkapıcı İsmail’in, Maraş Valisi
Mehmed İerif Paşa’nın Pederi Müteveffa Süleyman Paşanın kapı kethüdası olması
hasebiyle zimmetinde alacak hakkı olup, 49.354 gurûş alacak hakkı olup, dergâh-ı m
ualla kapıcı başlarından Çakırcıbaşı Mehmed Emin mahalinden başka kalan
muhalefetten geriye kalan Çaldır Eyaleti İshak Paşaya otuz bin sekiz yüz Darphane-i
‘Âmireme teslîm edip, pederi müteveffadan alacağı olan muma ileyh zimmetinin
alacağı olan ismi zikredilen kırk dokuz bin üç yüz elli dört buçuk gurûşundan yol
hakkını vererek sahibine teslîm edilmesi hususunda hüküm verilmiştir, 1717 tarihi
Aralık ayı sonlarında; Maraş Valisi Vezir Mehmed Şerif Paşa’ya hitaben; baş
muhasebede kayıtlı olan alacak hakkının Darphane-i ‘Âmiremden kalanını teslîm
edilmesi hususunda hüküm verilmiştir. 1797 tarihi Kasım ayında, Maraş Naibine
hitaben; Divan-ı Hümayın kayıtlarına bakılarak Kara Hüseyin’e ve Başvaftiz ile bey’in
47
kanunlar çerçevesinde uzaklaştırılması ve müdahale ettirilmemeleri hususunda hüküm

verilmiştir.

(Eşkıyalık)
Maraş kazasına bağlı Kızseki sakinlerinden ismi verilmeyen kişi karye-i merkum
toprağında mutasarrıf olup, müdahale olunması gerekmez iken Küçük Ali oğlu Kara
Hüseyin adlı kişi toprağına müdahale etmesi üzerine hükmü hümayundan rica
eylemelerine dair hükümdür.

(Tımar Toprağının Terk Edilmesi)
Tımar sahiplerinden Seyyid Abdurrahman veled-i Adüsselam sipahi gelip,
Maraş sancağına bağlı Yörüklü ve Kebir karyeler ve diğerlerinden bin yüz altmış sekiz
akça berâtla mutasarrıfı olduğu Kebir karyesinin reayalarından bazıları toprakların bir
kısmında ziraati bırakması soncu maduriyeti bildiren hükümdür, 1797 tarihi Kasım ayı
sonalrında Maraş naibine hitaben; Defterhane-i ‘Âmiremde ruznamçe-i hümayunuma
başvurarak ziraat yapılmayan toprağının kayıt edilemsi hususnda kanun üzer amel
olunmak üzere hüküm verilmiştir.

Tımar sahiplerinden el-Hac Hasan veled-i Ahmet sipahi, Maraş sancağına ve
nâhiyesinde Bulanık karye ve diğerlerinden 3.599 akça berât ile mutasarrıfı olduğu
tımara bağlı Maraş nâhiyesine bağlı defter-i mufassalı zarara uğratması, Defter-i Hâkâni
müşterekiyle davarlarıyla çıkıp, bulunup, yakalanması, ecanibten bazılarının müdahale
etmesi sonucu Defterhane-i ‘Âmiremdeki ruznamçe-i hümayun ve defter-i icmal ve
mufassal kayıtlarına bakılarak davarlarının bulunup yakalanması ile ecanibten olanların
müdahalesi engellenmesi rica etmeğin, havas-ı hümayunda düzeltilen el-Hac Hasan
veled-i Ahmedin üzerine kaytlı olduğu ve Defter-i Hâkâni’ye başvurularak, davarlardan
faydalanmak isteyenlerin engellenmesi kanun üzere amle olunmak için yazılmıştır.

Mehmed Paşa türbes vakfının Mütevellisi Ali, es-Seyyid Mustafa’nın bildirdiği
üzre, Maraş sancağına bağlı Zeytun ve Tarsus kuralarının tımarına ecanibten Bayezid
oğlunun müdahale etmesi sonucu, 1798 tarihi Nisan ayının sonlarında; Maraş
sancağında Kazaların Kuzatları ve Nüvvablarına hitaben; mahsul ve rüsûmata müdahale
ettirilmemesi hususunda hüküm verilmiştir.
Sayfa No:144- Hüküm No:2M

(Tımar Tevcihi)
Defter-i icmalde karye-i Balasur, Derzeha, Elbistan, Soğulan, vilayet-i Zu’lkadir
hususunda vergilerin olduğu, Maraş eyaleti veziri Mehmedeyn 1797 tarihinde tevcih
olunup daha sonra Rumeli Payesi olan Derviş Hasan Paşa 1798 tarihinde verilip, eyalet-
i mezbure Veziri Azim zade el-Hac Abdullah Paşa 1799 tarihinde verilip, Mehmedeyne
verilen tarihte mahsulü almadığı ve karyenin terk edilmesi ile hasad tarihi Mehmed
Paşanın tarihine düştüğü, verildiği tarihte halka verip, Hilaf-ı Defter-i Hâkâni ve
mugayiri kanuna karşı çıkılmamsı hususunda hüküm verilmiştir.
48

(Miras Meselesi)
Numan isimli kişi orduya gelip, Maraş da kendi hailide iken zülkadiriye ve
Beyazıd’ın halkını isimleri bilinen kimseler, Gemneler Kalime ile Bozyar sakini olduğu
mahalleye gelip ordunun savaş araç gereçlerini zarara uğratmaları hususunda
hükümdür. 1799 tarihi Temmuz ayı sonlarında, Maraş Valisine ve Mollasına hitaben:
eşya-i metrukat-ı açık bir şekilde kendine alıvermesi hususunda icra olunmak babında

(Eşkıyalık Gasp)
Maraş sakinlerinden Numan ve kardeşi Duran, sekiz nefer ile birlikte,
Mahmud’u hanesine giderken silah ile yaralayıp, malını gasp edip, isimleri zikredilen
kişileri de ödürerek eşyalarını gasp etmiş olduklarına dair hüküdür. 1799 tarih Temmuz
ayı sonlarında, Maraş Valisine ve Mollasına hitaben: halkın canlarına ve mallarına
terbiyesizlik edenler, dikkatle araştırarak katillerin her kim ise hapis edilmesi ve zulüm
ve zarar verenlerin engellenmesi hususunda hüküm verilmiştir.

Orduyu hümayuna gelen, isimleri zikresilen karyelerin vergileri, Maraş
Valilerine tamamen verilmesi şartıyla yıl içerisinde doğan hayvanların ihale olunması
hususunda eymediğiniz, halka zulüm edenler gezerek Afşar ve Kılıçlı sair ve bunlar
eşkıya ile birlik olup, Maraş Valilerine aid olan hazeriye ve saireyi eda edip, zikredilen
nâhiyelerin gelirlerinde olan evkaf ve ze‘amet ve tımar kuralarına zarara uğratılmaması,
isimleri zikredilen nâhiyelerin divan-ı hümayuna gönderilmiştir.1799 tarihi Temmuz ayı
sonlarında, Enderiye Yenice kala Calusetin naiblerine hitaben; Memur tayin edilerek,
fukaraya zulüm edenleri ve topraklarını işgal eden eşkıyayalara fırsat verilmemesi vakıf,
ze‘amet ve tımar karyelerinin zarar görmemesi kanunlar çerçevesinde gereğinin
yapılması hususunda hüküm verilmiştir.

Nişan-ı hümayun verilen Dergah-ı Mu‛allam çavuşlarından el-Hac Ahmed,
südde-i saadetime gelip, Adana niyabet sancağına bağlı Ergani karye ve diğerlerinden
otuz bin yirmi bir akça ze‘amete berât ile mutasarrıf olup, ze‘amet mezbur karyeleri
Subaşı tarafından kayt edilmesi ve mahsul ve rüsûmuna bazı eşkıyadan kişiler Defter-i
Hâkâniye fuzuli müdahale etmelerine dair hükümdür. 1802 yılı Ağustos ayı sonlarında,
Dergâh-ı mu‛allam kapıcı bâşlarından Cabbar zâde dâme mecdühû ve Maraş
sancağından vaki‘ Adana nâhiyesiyle zikr-i ati ze‛amet karyelerinin vaki‘ oldukları
kazâların kuzatına hitaben: ekıyanın zarar verdiği ve muhalefet etmeleri engellemesi
kanunlar çerçevesinde amel olunmak için yazılmıştır.

Dergah-ı mualla çavularından el-Hac Ahmet Serdar gelüp, Maraş sancağında ve
kazasına bağlı Uzun Niyabet nâhiyesinin Erğene karyesinde ve diğerlerinden otuz bin
dört yüz yirmi bir akça ze‘amete berât ile mutasarrıf olup, karyelerin şubasısı Defter-i
49
Hâkâniye kayt edilmiştir. Ecanibten bazıları mezkur zeaamete müdahale etmelerine dair
hükümdür. 1802 tarihi Ağustos ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve Kâdîsına
hitaben; Subaşının kayt ettiği ze‘amete müdahale edilmesi sonucu Defterhane-i
Amiremdeki ruznamçe-i hümayuna müracaat olunarak dava edilmesi ile ücreti mübaşire
verilmesi ile kanun üzere amel olunmak üzere yazılmıştır.

(Tımar Tevcihi)
Es-Seyyid Ahmet gelip, Halep, Kilis ve Maraş sancaklarından topladıkları ve
diğer nahiylerden otuz sekiz bin beş yüz yirmi sekiz akça ze‘amet 1797 tarihinde
silahdar üzerinde olup, Maraş sancağının Elbistan nâhiyesine tabi Keşancık kebir ve
Rusan nâhiyelerinin Üstaza Cemaati Dülüklü ziraat ederler diye dört yıl sonra ortaya
çıkarılması ile tevcih edilecek kişi ile hesplaşılacak ve Maraş Elbistan nâhiyesine tabi
seksen üç nefer reaya ile karye-i Kışlacık kebir buğday ve arpa Bektaş ve diğerlerinden
bin dört yüz on yedi akça muharir kalemiyle bin akçasi Rişvanlu ve diğerleri vergi
vermeyüb Seyyid Halil’in kaydlarında olup, mahsul ve rüsûmatın tahvil tarihine
düşülmeğin reaya zimmetlerinde Defter-i Hâkâniye kayd edilip emri şerif yazılmıştır.

Maraş nâhiyesinin Zeytun karye ahalileri eskiden beri kendi hallerinde olmayıp,
itaat etmeyip, tekalifi vermeyerek, emvali gasb, insanları öldürmekteler, Karye-i
merkum ahalilerini durumların bildirmelerine dair hükümdür. 1802 tarihi Kasım ayı
sonlarında; Maraş Beylerbeyisi Kalender Paşa ve Maraş kazası naibine
hitaben:ekıyalığa cesaret edenleri cezalandırmaları ve zarara uğrayanların haklarının
eksiksiz bir şekilde teslîm edilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

(Miras Meselesi )
İstanbul sakinlerinden Ebu Bekir Ağa’nın oğlu İbrahim, Antep müftüsü Seyyid
Mehmed Efendiden alacağı varken müftünün vefat emesi ve eşi Ayşe’ye mirasın
kalması ve alacağın tahsîl edilmesine dair hükümdür, 1802 tarihi Kasım ayı sonları,
Maraş Mutasarfı ve Antep Voyvodası Kalender Paşa ve Antep Kâdîsına hitaben;
Ayıntap müftüsü Karamanîzâde’den alacağı hakkını mirasından istmesine dair hükümdür.

Tımar sahiplerinden veled-i Abdulkadir sipahi gelip, Maraş sancağında Ayne’l-
araz nâhiyesiden mezra ve dşğerlerinden sekiz bin üç yüz doksan iki akça berâtla
mutasarrıf olduğu, zikredilen mezranın Defter-i Hâkâni müşterekiyle zabt olunan
mahsul ve rüsûm kanun ve defter gereğince müdahale edilmemesi gerekirken Ashab-ı
Arazdan kimseler fuzuli müdahale etmelerine dair hükümdür. 1802 tarihi Temmuz ayı
başlarında, defter-i mufassala bakılarak mezkurun tımarı olup, Mehmed Emin bildirdiği
üzere amel olunmak üzere hüküm verilmiştir.

(Vakıf Toprağına Müdahale)
Nezaret sadrazamından Halil ve Mehmed Paşa’nın cami ve türbe vakıflarının
1796 tarihi Mart ayında feteva-i şerif ve berât ile Halil Paşa’nın biraderi Mehmed Paşa
50
ruhu için vakf eylediği, vakıf için Zeytun nâhiyesinin gelirinin verilmesi için şart
koşulmuş, ancak 1796 tarihinde vakfedilen nâhiyeleri zulme uğramış olduklarına dair
hükümdür.Maraş Mollasına hitaben; zikr olunan nâhiyelerinin gelirlerini eşkıyadan
bazıları zapt edip, zarara uğratmaları sonucu daruhanelerine ve fakirlerinden yılda birine
ve yemeklerinin devam etmesi hususunda es-Seyyid Mustafa’nın gayreti üzere,
Defterhane-i ‘Âmiremede defter-i icmal ve mufassala başvurularak Maraş sancağının
Zeytun nâhiyesine reaya ile olduğu kayt edilmiştir.

El-Hac Mehmed Antep sancağında ve Başkendi karyesine bağlı Dülükbaba
zaviyesi vakfı geliri iken Tophanede Abdulkadir Geylani hazretletinin şeyhi ve
fakirlerine tashih edilmesi ve karyenin vergilerinin dahi tashih kılındığına dair
hükümdür. Maraş beylerbeyine ve Antep kâdîsına hitaben, 1802 tarihi Ocak ayı
başlarında Defter-i Hâkâniye kayd edildiği ve kanunen gelirlerinin bağlanmasına
rağmen 1802 tarihinde zorla zabt edilmesi sonucu, Antep nâhiyesine tabi vakfı
zaviyeninin masrafı içün Dülükbaba diye yazılan mahalline kanunen vakf edilmesine
dair hükümdür.
Sayfa No:157 Hüküm No: 2M

Halep tüccarlarından Seyyid Mehmed Emin, Halep’te ikamet eden İngiliz
konsolosu, riyal’in değerinden düşük teklif etmesi ve bunu adı geçen şahsın fark
etmemesi, ve tamamını kendi malına katması sonrasında Karbanbaşının yolda vefat
etmiş olması Antep Naibi Mehmed Emin’in ise, bütün mal Acemoğlu malıdır diye
mühür basması ile bütün malı zabt etmesi ve inkar etmesi üzerine Halep kâdîsı Mehmed
Emin, konuyu işitmesi üzerine, bilgi toplayarak 1797 tarihi Eylül ayı başlarında, Halep
Kâdîsına hitaben; dava edilerek merkumun söz konusu şahidleri olduğunu ancak
mahkeme edilmesi ve şüphelerin ortadan kaldırılması ve adaletli bir şekilde tahkik
edilmesine dair hükümdür.

Maraş cizyedarı Mustafa gelip, Maraş sakinlerinden Mütesellim Abdullah’ın
zimmetinde 1789 trihinden beri üç bin iki yüz elli gurûş ve yine Maraş sakinlerinden
Tüccar taifesinden Cebeli oğlu Seyyid İbrahim’in zimmetinde dört yüz gurûş ve kazaya
bağlı ismi okunamayan kişinin zimmetinde bin beş yüz gurûş ve kaza-i Kars
sakinlerinden Abdulkerim oğlu Süleyman zimmetinde bin beş yüz gurûş, sekiz bin altı
yüz alacak hakkı olup, vermek istmemeleri hakkında hükümdür. 1802 tarihi Nisan ayı
başlarında, Maraş Beylerbeyi, Mollası ve Kâdîsına hitaben: alacak hakkının mahallinde
görülerek, ol-miktar gurûşunun tahsîl edilmesi hususunda hüküm verilmiştir.
Sayfa No: 159 -Hüküm No: 1M

(Tımara Müdahale)
Malatya sancağının Hayberi nâhiyesinin Elmalı karye ve diğerleri 2.063 akça
tımarı Gerger nâhiyesi Alaybeyi Ebubekir isteği ile Mehmed’e verilmiş ve Defter-i
Hâkâni’ye kayıt edilmesine rağmen Ömer’in memur olduğu mahallerde isbat edilmiş
olduğu zarardan ötürü tımarı başka birine verdiği sırada kendisinin ölmesi sonucu 1803
51
yılı Nisan ayı sonlarında; Maraş Beylerbeiyine hitaben;Mehmed’in tımarının devam

etmesine dair hüküm verilmiştir.

(Eşkıyalık)
Tımar sahiplerinden Mehmed veled-i Hüseyin südde-i saadetime bildirdiği üzre,
Maraş sancağı ve kazasında taife üzerine Banat nâhiyesinde Sakız Kebir karye ve
diğerlerinden on yedi bin yedi akça ile mutasarrıf oduğu tımara müdahale eden
Eşkıya’yanın zarar vermesinn engellenmesi hususunda hükümdür. 1803 yılı Temmız
ayı sonlarında Maraş Mollasına hitaben: Mehmed veled-i Hüseyinin hissesine ve
bakiyesinin kayıtlı olduğu ve eşkıyanın müdahalesinin engellenmesi hususunda
kanunlar çerçevesinde amel olunmak için yazılmıştır.

(Gasp)
Antep sakinlerinden El-Hac Mehmed’e bildirilen, zorba ve mertebesine uygun
olmayan ve Antep serdarlığını alan Kör Hasan zulüm etmesi hasebiyle 1803 yılı
Temmuz sonlarında, Maraş mutasarrıfı Kalender Paşa ve Antep naibine hitaben: zulme
başvurması ve haksız yere para talep etmesi sonucu şartlara uygun olarak araştırılması
ve sonuca bağlanmasına dair hükümdür.

(Gasp)
Antepli Mehmed Tatar kendi halinde iken ve kimseye borcu yok iken Kaza-i
mezbûr sakinlerinden Canan oğlu Emin ve arka çıkanları bir olup 1803 tarihi Temmuz
ayı sonlarında, Maraş Mutasarrıfı Kalender Paşa ve Antep naibine hitaben: adı geçen
şahısların zorla para toplamaya teşebbüs etmesi ile zulum yapması sonucu mahallinde
alınan paranın tahsîl edilmesine dair hükümdür.

Rişvanzade Hacı Ali oğulları ve isimleri bilinen kimseler südde-i saadetime
gelip, Maraş kasabası sakinlerinden Toğlu boy beyisi Köylü oğlu Abdurrahman
zimmetinde 1795 tarhinden beri alacak hakkı olup, Maraş mutasarrıfı Ömer Paşanın
oğlu ismi yazılmamış zimmetinde beş yüz yirmi beş gurûş alacak hakları olup ve yine
Toluğ bey tereke mahsullerini zorla aldığına dair hükümdür. 1804 yılı Ocak ayı
ortalarında, Maraş Beylerbeyi Kalender Paşa ve Maraş naibine hitaben: mahalinde
görülüp alacak haklarının alıverilip kendilerine verilmesi hususunda doğru olanın
kararının verilmesi hususunda hükümdür.

(Gasp)
Darende kazasına tabi Gürmez karye sakinlerinden Molla Hüseyin südde-i
saadetime gelip, kendi halinde olup, Molla Osman ve Halil ve Mustafa ve diğer ismi
zikredilen kişiler sekiz yüz gurûş kıymetinde mal ve eşyasını gasp edip, Adana’da
oldukları bilindiğine dair hükümdür. 1804 tarihi Ocak ayı sonlarında, Maraş ve Adana
naiblerine hitaben:mal ve eşyasını alıverip kendisine verilmesi hususunda rica eylediği
ve mahallinde görülmesine dair hükümdür.
52

(Tımara Müdahale)
Mehmed veled-i Hüseyinin babası merkûm, Maraş sancağında Zamantı
nâhiyesinde Sarıoğlan adlı kişi tımar mutasarrıfı olup ölmesi sonucu, tımarı büyük
kardeşi Ali ve küçük kardeşi Ahmet’e tevcih olmuşken, Ahmet, kardeşinin Bağdad’ta
olmasından istifade ederek tımarı kendi üzerine alması sonucuyla Defter-i
‘Âmiremmdeki Ruznamçe-i hümayun’a müracaat edildiği üzre, tevcih tarihinden beri
olagelen tevcihi hususunda hakkaniyet esasınca,1804 tarihi Nisan ayı sonlarında, Maraş
beylerbeyine hitaben: kimsenin zarar görmemesi için, kanunlar çerçevensinde tımar-ı
mezburun adaletli şekilde hak sahiplerine verilmesi hususunda hükümdür.

Tüccar taifesinden Hacı Osman gelip, eşya ile der-aliyyeme gelirken Antep’e iki
saatlik mesafede olan Kumme karyesinde Türkem taifesinden Ömer nam Ekrat
yoldaşlarıyla, mallarını gasp etmelerine dair hükümdür. 1804 tariih Mayıs ayı
başlarında, Maraş Beylerbeyine hitaben, mal ve eşyasını ve altının gasp eden
eşkıyalarıdan alınıp kendisine tamamen teslîm edilmesi ve cezalarının verilmesi
hususunda hüküm verilmiştir.

Maraş sancağına bağlı Renli nâhiyesinin Alişar mezraası zira‛atçilerinen isimleri
bilinen kimseler gelip, bunlar bilinen yerlerde ziraat edip, ziraat ettikleri yerlerden öşür
verip, Ahsen Dere nâhiyesinin tımar mutasarrıfı Mehmed veled-i Numan sipahi bir
kusuru yokken, ziraatlerine kanaat etmeyenler, feteva-i şerife gereğince malının zarara
uğratılmaması hususunda hükümdür. 1804 tarihi Temmuz ayı başlarında, Maraş naibine
hitaben: Defterhane-i ‘Âmiremdeki Ruznamçe-i hümayun ve defter-i icmal ve
mufassala başvurularak isimleri zikredilen karye ve mezralardan bilinen tarihten
itibaren buğday ve arpanın öşür muadilinden sahiplerine verilmesi ve ziraatine kanaat
etmeyen sipahilerin cezalandırılarak uzaklaştırılması hususunda hükümdür.

Maraş nâhiyesine bağlı Yakacı’a tabi Karalivalı ve diğerlerinin mutasarrıfı olan
Seyyd Mehmed Hafız’ın vefat etmesi sonucu, mirasçıları olan Mehmed ve Ali’ye her
sene Miralay Seyyid Mehmed’in arzıyla iki asker 1800 tarihi Eylül aylarında ortak
oldukları ve hala berâtla üzerilerine olan Maraş’da mutasarrıf oldukları ze‘amete, Kara
Çakallı ve Caal kürdlerinin müdahaleleri hakkında hükümdür.1804 tarihi Temmuz ayı
ortalarında, Maraş Naibine hitaben: Defterhane-i ‘Âmiremdeki Rûz-nâmçe-i Hümayûn
ve defter-i icmal ve mufassala müracaat bakılarak, buğday ve arpa’nın muadil öşrü
ortakları olan Seyyid Mehmed veled-i Numan’a verilmesi ve zeaatmelerine kanaat
etmeyenlerin uzaklaştırılması ve kanunlar çerçevesince gereğinin yapılması hakkında
hükümdür.

(Vekile Müdahale)
Ahmet veled-i Mustafa Maraş kazasının mahzar başısı olup, vekil tayin ettiği
Ahmet adlı kişi aidatını vermeyip, eşkıyadan bazıları müdahale etmeleri hakkında
53
hükümdür. 1803 tarihi Haziran ayı sonlarında, Defterhane-i ‘Âmiremdeki defterelere

bakılarak, eşkıyanın müdahale etmemesi ve 1781 tarihinden beri berâtı üzerine kayıtlı
olduğu kanun üzere amel olunmak için yazılmıştır.

(Su Anlaşmazlığı)
Balas kasabası ahalileri gelip, Sarıoğlan nehri civarında bulunan arazilerini ve
hayvanlarını, nehirden sulamak istemesine Sarıoğlan ahalilerin engel olduklarına dair
şikayetle ilgili hükümdür. 1804 tarihi Eylül ayı sonlarında kanun dışı müdahaleye
müsaade etmeyip, Balas kasabası ahalilerinin hayvanlarını ve arazisinin sulamasının
sağlanması için gereğinin yapılması yönünde hüküm verilmiştir.

(Miras Meselesi)
İsmi okunayaman mahalle sakinlerinden arazi tasarrufu edenlerden Kara Hatib
ismi yazılmamış, Ömer bin Ebubekir ölmesi sonucu oğlu kızı ve mevtanın kardeşi ve
tapu ashabından kimsesi olmayıp, Kalander Paşa arzıyla tekrar sahibine verilmesi
üzerine ecanibden bazılarının müdahale etmesi hususunda hükümdür. 185 tarihi Ocak
ayı ortalarında, eşcarın müdahalesi engellenmesi ve Divan-ı Hümayûn başvurularak
kanun gereğince amel olunmak için hüküm verilmiştir.

Maraş cizyedarı Mustafa gelip, Maraş sakinlerinden Abdullah 1783 tarihinnden
beri zimmetinde olan bin gurûş iken cizye malından üç bin üç yüz elli gurûş ve yine
Maraş sakinlerinden tüccar taifesinden Baki Çelebi oğlu Seyyid İbrahim’den ödünç,
tımarından 400 gurûş ve yine kaza-i mezbur sakinlerinden isimleri bilinen kişilerin bir
birlerine kefil olmalarıyla alacak haklarını alamamaları hakkında hükümdür. 1805 tarihi
Şubat ayı sonlarında Maraş ve Kars-ı Zülkadriye naibine hitaben: isimleri zikredilen
kişilerin alacak haklarının tamamen tahsîl edilmesi ve Abdulkerim oğlu Süleyman’ın
ölmesi ile terekesinden faydalananlardan tahsîl edilmesi ve kanunlar çerçevesinde

Eşkıyadan Kallı oğlandan Damat Paşa Muhazır oğlu Süleyman ve Maraş
ahalisinden bazı kimselerin sekiz yük ve dört yüz yetmiş gurûş emlak ve eşyalarını zoral
almış olduğundan, ölenlerin mallarını zabt edip, ahali fukarasının rahatını ve huzurunu
bozarak bundan sonra fukaranın huzursuzluktan kurtulması için beylerbeyi tayin edilmiş
olmasına dair hükümdür. 1805 tarihi Haziran ayı başlarında,Maraş Beylerbeyiyi
Kalender Paşa’ya ve naibine hitaben: zulüm gören fukaranın emval ve eşyasının
tamamen tahsîl edilmesi ve ecanibten olan kişilerin cezalarının kanunlar çerçeveside
acilen sonuçlandırılması hususunda hüküm verilmiştir.

(Tımara Müdahale)
Malatya sancağında ismi okunamayan nâhiyesinde Almalı karye ve
diğerlerinden 2.063 akça tımar mıtasarrıfı olan Ömer’in 1792 tarihi Aralık ayında
Gerger nâhiyesi Alaybeyi Ebubekir arzıyla Mehmed’e verilip, Defter-i Hâkâni ile
54
bağlanmıştır ancak merkum Ömer şimdiye kadar memur olduğu mahallerde isbatlamış
olduğu ve hatta Mısır seferinde dahi bulunduğundan isbat etmesine rağmen tımarı
Miralay almış olup, ve ölmesi sonucu yerine tecrübesiz miralay geçmesi ile tımar-ı
mezburun Mehmedeyn’e geçmesi hakkında hükümdür. 1805 tarihi Eylül ayı sonlarında,
Maraş Beylerbeyine hitaben fuzuli tımarı alınan mezkûrun tekrar tımarının teslîm
edilmesi ve dikkatle edilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

(Tımar Tevcihi)
Hısn-ı Mansur nâhiyesinde ismi okunamayan karye ve diğerlerinden tımar
mutasarrıfı olan Mustafa veled-i Mustafa’nın vefatı üzerine oğul Mustafa adı geçen
tımarı üzerine kayd ettirmek istediğinde Mahmud isimli kişi “ben alaybeyinden olur alır
sana kaydettiririm der. Bu sırada sancaktaki askerler Ordu ile sefere giderler. Askerler
döndüğünde Mustafa berâtını talep ettiğinde Mahmud yine ben berâtını alırım diyerek
Mustafa’yı oyalar. Bu arada adı geçen tımarı kendi üzerine kaydettirir ve berâtını alır.
Bunun üzerine Mustafa şikayette bulunur ve durum araştırıldığında Mahmud’un
sahtekarlıkla Mustafa’ya verilmesi gereken tımarı kendi üzerine kaydettirdiği anlaşılır.
Neticede böyle durumlarda alaybeyi arzı ve sancaklısının mahzarı olmadan tevcih
yapılmaması hususunda Maraş beylerbeyisine hüküm yazılır.

Mısır Kahiredeki Sefer-i hümayun için Maraş’tan nefer göndermek için Şeyh
Mahmud Maraş ve çevresinden bin nefer mirili piyade askeri yanına alarak süratle
Kahireye gimesi gerekirken, gitmeyip gezip tozması üzerine hanesine gelip, ikamet
ettiği yer ve çevresinin ruhasatının teslîm edilmesi hususunda hükümdür. 1805 tarihi
Temmuz ayı başlarında, Maraş Beylerbeyisi Kalender Paşaya hitaben: Cabbarzade mir
Süleyman tarafından, bu defa merhamet edilmesi istenmesi soncu sefere gitmeyen
mezkûrun bir daha saygısızlık etmemesi, eşi ve çocuklarının ricası üzerine ikametine
müdahale olunmaması hususunda hüküm verilmiştir.

Sarraf taifesinden Karabet gelip, ismi okunmayan kazasan İbrahim zimmetinde
1800 tarihinden beri bin dört yüz seksen gurûş alacak hakkı olup tahsîl edemeden
ölmesi ve mal ve eşyasına Yusuf’a tayin etmesi sonucu, Karabet’in alacağını taleb
etmesine rağmen alamaması hakkında hükümdür. 1805 tarihi Kasım ayı sonlarında,
Maraş naibine hitaben: Maraş tarafında olan Hüseyinin üzerine olan malından hakikatli
bir şekilde sonuca bağlanması hususnda hükümdür.

Şerife Hatun, Haleb’e yolculuk eden babası, Halep kazasında Baran kâdîsı ve
isimleri bilinen kişiler hizmetlerinde hüccet-i şeriye ile 1796 tarihinden beri on altı bin
beş yüz ve yine kasaba sakinlerinden üç bin temessük Arif adlı kişiye ve Abdurrahman
ve Receb adlı kişilerden alacak hakkını alamadan ölmesi sonucu Halep beytül malından
istemesine dair hükümdür.1806 tarihi Aralık ayı sonlarında, Marşa Valisi Veziri
Mehmed Paşa’ya hitaben; müteveffanın alacak hakkının tamamen tahsîl edilmesi,
önemle dikkat edilmesi hususunda hüküm verilmiştir.
55

(Tımar Tevcihi)
Sülehadan es-Seyyid eş-Şeyh İbrahim ve mir Osman gelip, Maraş sancağının
Bekar Paşa nâhiyesine tabi Gümgüm ve abdal-ı cemaati ve abdal ve diğerleri ziraat
etmeleri için, karyenin buğday mahsulatı Ala‛ü’d-Devle zaviyesi vakfı için çift ve
bennak ve muharrirden ve ağded-i ağnam vergisinden ve hububat ve mahsulat Rum ve
diğerlerinin tımarı iken 1809 tarihinden itibaren havas-ı hümayuna geçmiş olup, ancak
İbrahim ve Osman Ala‛ü’d-Devle vakfı gelirinin mahusl ve rüsûmatının üzerlerine
olduğunu ve hilaf-ı defter-i Hâkâniye fuzuli müdahale etmiş olduklarına dair
hükümdür.1806 tarihi Ocak ayı başlarında, Maraş kazası Bekar nâhiyesi kâdîsına
hitaben: ecanibden olan kimselerin vakf-ı gelirlerinin devredildiği havas-ı hümayuna ait
olan mahsul ve rüsûma müdahale etmeleri engellenmesi ve Defterhane-i ‘Âmiremdeki
defter-i icmal ve mufassala bakılarak gelirlerin havas-ı hümayuna tevcih olunması
Osman’ın arzıyla hüküm verilmiştir.

(Gasp ve Miras Meslesi)
Şifa hatun gelüp, Haleb’te bulunan babasının ölmesi sonucu malını ve eşyasını
alacağı esnada Halep’te ismi yazılmayan kişi mal ve eşyayı satmış bir kısmını da almış
geri kalan sekiz yüz yirmi dört gurûşunu alacakken, Kâdî’nın üzerine almasını istmesi
üzerine yazılan hükümdür. 1806 tarihi Ocak ayı sonlarında, Maraş Valisine hitaben;
Mezburenin babasından kalan mirası gasb eden kişiden tamemen tahsîl edilmesi ve
kendisine teslîm edilmesi hususuda hüküm verilmiştir.

(Tımar Tevcihi)
Kars-ı Maraş sancağında Mut nâhiyesinin tımar mutasarrıfı olan Ahmet veled-i
Ebubekir’in tımarı Hüseyin’in arzıyla Osman veled-i Halil berât vermiştir. Mısır seferi
ile sancağında sakin iken tamamını Alaybeyisi zorla tevcih etmesi üzerine, Maraş
Alaybeyisi gönüllü olarak üç nefer üzerine mutabık kalınması ile sözünün yerine
getirilmesini istemesi üzerine, Ahmet’in bu tımar üzerinde olmadığını beyan etmesi ile
Defter-i Hâkânide açık bir şerkilde bu kalemede sahip olmadığı ve Osman veled-i
Osman’a tevcih olunduğu hakkında hükümdür. 1806 tarihi Ocak ayı ortalarında, Maraş
Valisi vezirim, Kars-ı Maraş Alaybeyisi ve Liva-i mezbur muhtarlarına hitaben; Ahmet
veled-i Ahmet’in tımarının Osman veled-i Osman’a verilmesi üzerine sefere
gönderilecek askerlerin tarafından tedarik edilmesi hususunda hüküm verilmiştir.
Sayfa No:195-Hüküm No:2

(Tımar Tevcihi)
Divan-ı Hümayûn katiblerinden es-Seyyid Ali südde-i saadetime ilettiği isteği,
Maraş sancağına ve nâhiyesine tabi icmal defterinde vergilerden aded-i ağnam ve tımar
gelirleri ve tımar mutasarrıfı olan Mustafanın vefat etmesi ile Ahmet Vasfi’nin arzıyla
es-Seyyid Ali Hasbi’ye verilmiş olup, müdahale edilmesi hakkında hükümdür. 1806
tarihi Şubat ayı sonlarında, Maraş kazası naibine hitaben: Defterhane-i ‘Âmiremdeki
ruznamçe-i hümayun ve defter-i icmal’e bakılarak kanun üzere amel olunması Seyyid
Ali’nin mutasarrıf olduğu ze‘ameti mültezim tarafından zarara uğratılmasına engel
olunması, memurun hissesine düşen mal ve verğinin berât yazısına göre hissesine
düşenin teslîm edilmesi ve müdahale edilememesi hususnda hüküm verilmiştir.
56

(Görevi Kötüye Kullanma)
Antep sancağı hizmetinde olan ve Antep Sancağında Nehrül Cevaz nâhiyesinde
Mehmed veled-i Mustafa’nın Alaybeyi olarak atanması ancak Maraş Beylerbeyi
Kalender Paşa, adı geçen şahsın layık olmadığı düşünülerek Mehmed Emin adlı kişi
sahte belge düzenlenmesi ve alaybeyi tayin edilmesi sebebiyle ,1806 tarihi Şubat ayı
sonlarında, Maraş Valisi Mehmed Paşa’ya hitaben; fesad yoluyla Antep Sancaklıları
tarafından azl edilmek istenilmesine dair hükümdür.

Tımar sahiplerinden Seyyid Numan veled-i Hasan gelip, Maraş sancağında
Nurhak nâhiyesinde mezrayı İbrahim ve diğerlerinden beş bin iki yüz on iki akça’ye
berât ile mutasarrıf olduğu tımara eklenen elli nefer reaya ile karye-i Akberin toplam
buğdayı ve ağded-i ağnam, toplam 1.500 yazı ile defter-i mufassalda Ali veled-i
Hasan’ın üzerine kayıtlı olup hala üzerindedir. Eşkıyadan Süleyman Zühür ile Karanda
ile birlik olup, mezkurun malını zorla gasp etmelerine dair hükümdür. 1806 tarihi Şubat
ayı sonlarında, Maraş’a bağlı Nurhak tabi kâdîsına ve voyvodasına hitaben:Defterhane-i
Amiremdeki ruznamçe-i hümayun ve defter-i icmal ve mufassala bakılarak Ali veled-i
Hasanın üzerine olduğu ve alınan mallarının tamamen tahsîl edilmesi ve müdahale
edenlerin kanunlar çerçevesinde uzaklaştırılması hususunda hükümdür.

(Tımar Tevcihi)
Maraş sancağında Hısn-ı Mansur nâhiyesinde Çakallı karye ve diğerlerinden altı
bin iki yüz doksan bir akça tımra mutasarrıf olan Seyyid Ahmet veled-i Abdurrahman
rızasıyla İbrahim veled-i İbrahime 1805 tarihinde berât ile verilmiş olmasına rağmen
hala Alaybeyi tarafından Ahmet’e üzerinde görülmesi üzerine, konunun Eyalet nazırı
olan mir Ahmet’e havale olunmasına dair hükümdür. 1806 tarihi Mart ayı başlarında,
Maraş sancağı kalemi olan hüseyin ve Maraş Alaybeyine ve muhtarlarına hitaben:
İbrahim veled-i İbrahim’in tımarının kendisine aid olduğunu isbatlaması üzerine,
müdahale edilmesinin önüne geçilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

İsmi okunamayan kişi gelip, kardeşi Körs oğlu Şodrif’e 1803’den beri malını
verip, zimmetinde olan alacak hakkı ve mal ve eşyasını istemsine rağmen kardeşinin
vermediğine hükümdür.1806 tarihi Haziran ayı ortalarında; Maraş Valisine ve Kâdîsına
hitaben; alacak hakkı olan kişinin malının ve alacağı her ne ise tahsîl edilip, kendisine
verilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

(Tımar Tevcihi ve Eşkıyalık)
Tımar sahiplerinden Ali veled-i Ali sipahi gelip, Maraş sancağında Kara Hafız
nâhiyesinde Kösence ve diğerlerinin 7.492 akça tımara mutasarrıf olan Osman veled-i
Muhammed’in ölmesi ile Ali veled-i Ali’ye Maraş’a her sene sümbül bahçesinin
soğanından götürmesi şartı ile 1803 tarihinde tevcih olarak Defter-i Hâkâniye kayd
olunmuştur. Tımara ashab-ı ağrazdan bazılarının müdahale etmesi üzerine hükümdür.
1806 tarihi Aralık ayı sonlarında, Maraş sancağında Kara Hafız nâhiyesi naibine
57
hitaben; Ali veled-i Ali’ye tevcih olunan tımara eşkıyadan bazılarının müdahle etmesi
sonucu zarara uğradığını bildirmesi üzerine ve müdahale edilmesine engel olunması

Mehmed ve isimleri okunamyan kişilerin südde-i saadet’den istekleri, alacak
haklarının olduğu bazı kimselerin ve Kızılhisarlı bir boybeyinin kendir tohumu, küncü,
ceviz gibi mahsûlâta zorla el koyarak aralarında paylaştıkları ve onların
zimmetlerindeki ürünlerin gasp etmelerine dahi hükümdür. 1807 tarihi Mart ayı
ortalarında, Maraş naibine hitaben; gasp edilen mal ve ürünlerinin mahallinde tespit
edilip gereğinin yapılmasına dâir hüküm verilmiştir.

(Miras meselesi)
Maraş sakinlerinden Mustafa, Kalender Paşa zamanında, Mehmed adlı kişiden
alacak hakkını vefat etmesi sebebiyle alamaması sonucu mirasından faydalanan
kişilerden tahsîl edememesi sonucu, 1807 tarihi Mart ayında, Maraş Naibine hitaben:
mirastan faydalanan mirasçılardan alacak hakkının kanunen tahsîl edilmesine dair
hükümdür.

(Haksız Vergi Talebi)
El-Hac Mehmed padişahın huzuruna gelip, Maraşdaki Ala‛ü’d-Devle camii
imamı olan el-Hac Hamd, haddi olmadığı halde vergi taleb etmesi üzerine şikayet
hakkında hükümdür. 1806 tarihi Marıs ayı başlarında, Maraş Mollasına hitaben: ehli örf
taifesinin dahi taleb ettiği tekalif-i şakka vergisinin haksız yere zulüm edilmesi ile
müdahalenin durdurulmasu hususunda hüküm verilmiştir.

Hasan adlı köle gelip, istek ve şikayetlerini kendisi bildirip, kimseye borcu
olmayıp, kimse ile sorunu olmamasına rağmen kasaba-i mezbûr sakinlerinden Sarı
Bafra oğlu Fethi Hasan 1805 tarihinden beri yüz kırk dört gurûşunu zorla almasına dair
hükümdür. 1807 tarihi Mayıs ayı başlarında, Maraş Mollasına hitaben; konu ile alakalı
Şeyhülsilamdan fetva alınmış olup, mahalliden görülerek, alacak hakkının tamamen
kendisine teslîm edilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

(Cinayet ve Gasp)
Kala-i Zeytun Kartus? Karyeleri ahalilerinden isimleri belli kişilerden çoğu
gelip, kendi hallerinde iken Maraş sakinlerinden Kalender Paşa’nın akrabasından
Hamid adlı kişi ile Hacer? Birlikte karyelerin ahalilerinin bazılarını öldürüp mal ve
eşyalarını gasp edip, zarara uğratarak zulüm etmeleri hakkında hükümdür. 1807 tarihi
Ekim ayı sonlarında; MaraşValisine ve Zeytun nâhiyesi kâdîsına hitaben: eşkıyalık
yapan kişilerin kanunlar çerçevesinde cezalarının verilmesi ve zarar uğrattıkları kişilerin
her ne ise zararlarının karşılanması hususunda hüküm verilmiştir.
58

(Gasp)
Es-Seyyid Mustafa ve es-Seyyid Abdulhamid gelip, Maraş sancağının Zeytun
nâhiyesine tabi buğday, arpa ve resmi çift ve bad-ı hava gibi vergilerin toplandığı,
Zeytun, Narlı ve Rum beylerbeyisi Mehmed Paşa’ya mülk olarak verilmiş olup,
zikredilen otuz iki bin akça ise sani Halil Paşa mülükane-i hümayun ile mutasarrıfı
olduğuna dair hükümdür. 1807 tarihi Aralık ayı sonlarında, Maraş Beylerbeyine ve
Zetyun nâhiyesi Kâdîsı ve hassa silaşörlerinden Abdulkadir’e hitaben: yukarıda
zikredilen vergi ve hububata müdahale eden Maraş Beylerbeyi Kalender Paşa’nın
akrabasından Ahmet ile Ser-seran oğlu Mücahitin birlik olması, bahsi geçen karyeleri
zarara uğratmış olmaları hasebiyle Defter-i Hâkâniye müdahale ettirilmeyip, fuzuli
aldıkları mahsul ve verğilerin alınıp kendilerine teslîm edilmesi hususunda kanunlar
çerçevesinde amel olunmak için yazılmıştır.

Tımar sahiplerinden Mehmed veled-i Mustafa sipahi gelip, Kemer nâhiyesinde
Kemer karye ve diğerlerinden berât ile mutasarrıf olduğu ve otuz beş asker ile ziraat
yaptığı buğday ve appadan rüsûm-ı tapudan dört bin iki yüz beş akça yazı ile defter-i
mufassala kayt edilen ve defter-i icmale ikişer ikişer parçalara bölünerek yazılan
icmallerin öncesi ve sonrası da üzerine kayıtlı olup, bunlara ecanibten Elbistanlı Şeyh’in
müdahale etmesi üzerine yazılan hükümdür.1807 tarihi Aralık ayı başlarında, Maraş
Kâdîsına hitaben: Defter-i Hâkâni ve mugayir kanuna fuzuli müdahale eden eşkıyaların
uzaklaştırılması ve gasp ettikleri mal ve vergilerin gün hükmüne göre tahsîl edilmesi,
Defterhane-i ‘Âmiremdeki ruznamçe-i hümayun ve defter-i icmal ve mufassala
bakılarak kanunlar çerçevesinde almel olunmak için yazılmıştır.

Hafız Halil Maraş’ın Hukana mahallesinde Şems Hatun hayrına Camii şerife
yaptırmış olup, hizmetinde kusur edilmemesi ve gelirine müdahale edilmemesi
gerekirken, ehl-i örf taifesinin tekalif-i şakka vergisi toplaması üzerine şikayet edilmesi
üzerine hükümdür. 1808 tarihi Temmuz ayı ortalarında, Maraş naibine hitaben, ehl-i örf
taifesinin vergi toplamasının engellenmesi kanunlar çerçevesinde amel olunmak için
yazılmıştır.

Ahmet ve Mehmed adlı kişiler Maraş sancağına Çörmüşek nâhiyesine bağlı ismi
okunmayan karyesisinin hâsılatının dörte bir Ala‛ü’d-Devle zaviyesi vakfına,
buğdayıyla Hariri nâhiyesinde Sarıoğlan Kebir karye ve diğerlerinin tımar mutasarrıfı
Mehmed veled-i Hasan ve ortakları resm-i çift, resm-i bennak ve resm-i mücerret
defter-i Hâkâniye kayıtlı iken kanaat etmeyen zaviye görevlileri gelire müdahale etmiş
olmalarına dair hükümdür. 1809 tarihi Nisan ayı balarında, Maraş sancağında Çörmüşek
nâhiyesine bağlı kazanın Kâdîsına hitaben: yukarıda bahsedilen gelirlere müdahale
edilmesinin engellenemesi ve Defter emini Mehmed Vahid’in arz ettiği arzuhal üzerine
amel olunmak için hüküm verilmiştir.
59

(Eşkıyalık)
Seyyid Ahmet Halife Maraşta Hatuniye mahallesinde Hatuniye camii imamı
olup, daha önceden imamı olanların, birlik olup imama müdahale etmeleri üzerine
hükümdür. 1809 tarihi Nisan ayı ortalarında, Maraş kazası Naibine hitaben; bazı mescit
imamlarının müdahalelerinin kanunlar çerçevesinde mahallinde görülerek engellenmesi

Behisni sakinlerinden es-Seyyid Mehmed gelip, sadat-ı kiramdan olup
Peygamber soyundan gelmelerini ispatlamalarına rağmen sahip oldukları koyunlarından
ötürü kendilerine adet-i ağnam vergisi talebiyle müdahalede bulunulduğu şeklindeki
şikâyetleriyle ilgili hükümdür.1809 tarihi Eylül ayı başlarına, Maraş’a bağlı Behisni
kazası naibine hitaben; şahsıların söz konusu vergiden muaf olduklarının sabit olduğu
sebebiyle, kendilerine yapılan müdahalenin önlenmesi yönünde hüküm verilmiştir.

(Eşkıyalık)
Mir Ahmet gelip, Maraş toprağında mutasarrıf olduğu, belirli sınırlar içerisinde,
Maraş sakinlerinden isimleri bilinen kişiler 1809 tarihinden beri kendinin tasarruf ettiği
toprağa ecanibten bazılarının müdahale etmesi sonucu zarara uğramasına dair
hükümdür.1811 tarihi Ağustos ayı ortalarında, Maraş kazası naibine hitaben;
Seyhülislamdan fetva alarak, mahallinde görülüb müdahaleleri engellenmesi hususunda

(Gasp)
Süleyman adlı şahıs Rikab-ı hümayuna gelip, Hacer kasabası toprağında
mutasarrıf olduğu bir kısım toprağına, ecanibten Avafa oğlu Kirkor 1801 tarihinden beri
zabt etmesi ve Sülayman’ın itiraz etmesi hakkında hükümdür. 1808 tarihi Austos ayı
başlarında, Maraş eyaletinde Kars-ı Zülkadriye kâdîsına hitaben: zarar verdiği geliri
üzerine dava edip, şeyhülislamdan fetva alıp, mahallinde görülerek kanunlar
çerçevesinde bağının alınıp kendisine verilmesi hususunda hüküm verilmiştir.

Seyyid Mehmed Hamid rikab-ı hümayuna bildirdiği üzre Antep sakinlerinden
Arif adlı kimse zimmetinde 1803 tarihinden beri sekiz yüz gurûş alacak hakkı olup bir
çok kez talep etmesine rağmen alamaması ve dava etmesi üzerine hükümdür. 1813
tarihi Temmuz ayı ortalarında, Maraş Beylerbeyi ve Antep naibine hitaben; bir çok kez
istediği alacak hakkının tahsîl edilmesi ve kendisine teslîm edilmesi hususunda hüküm
verilmiştir.
Sayfa No: 277 - Hüküm No:2

(Miras Meselesi)
Mehmed adlı kişi rikab-ı hümayuna gelip, Kaza-i mezbur Voyvodası Hacı Bekir
ve Hacı Battal da alacak hakkı olup, tahsîl edeceği esnada Hacı Battalın ölmesi üzerine,
mirasından faydalanan kişilerden taleb etmesi hakkında hükümdür. 1813 tarihi Temmuz
60
ayı sonlarında, Maraş ve Antep nibine hitaben; Divan-ı hümayundaki kuyud-ı Ahkâma
başvurularak, bilinen tarihten itibaren alacak hakkının tahsîl edilmesi hususunda hüküm
verilmiştir.

Ze‘amet sahiplerinden Seyyid Mehmed veled-i Seyyid Ahmet südde-i saadetime
gelip, Kütahya, Maraş, Ankara’da ve diğerlerinden yirmi sekiz bin üç yüz altmış akça
berâtla mutasarrıf oldukları, ze‘ametlerine bir kısım cemaatlerin müdahalesi hakkında
hükümdür. 1814 tarihi Mart ayı sonlarında, Maraş ve Elbistan naibine hitaben,
müdahale edilen ze‘ametden uzaklaştırılması hususunda hüküm verilmiştir.
61
BELGELERİN TRANSKRİPSİYONU Huri AKPINAR
6. BELGELERİN TRANSKRİPSİYONU

Maraş vâlîsi vezîr ve Maraş kâdîsına hüküm ki
Erbâb-ı tımardan Musa Veled-i ‛Ali nâm sipâhî gelüb Maraş sancağında ve kazâsı
muzâfâtından Hayberi nâhiyesinde kerâimî? nâm kurâ ve gayriden altı bin akça tımara
bâ-berât-ı ‛âlişân mutasarrıfı olub hâlen hayâtda ve bir dürlü hıdmetinde kusûru yoğiken
bilâ veled fevtinden olarak bâ-arz-ı hâl bin yüz doksan beş senesi cemaziyye’l-ûlâsının
yigirmi beşinci gününde İsmail veled-i Ahmed alub berât baʿdehû yine liva-i mezbûrda
Çörmüşek? nâhiyesine merci‘ vaki‛ Mekric nâm karye ve gayriden dokuz bin iki yüz
yirmi biri akça tımara mutasarrıfdan Ahmedden veled-i Mehmed’in tımarıdır
mülâzımlarıdan Ali’ye Zamantı nâhiyesi Alaybeğisi Ahmed ‛arzıyla yüz doksan altı
senesi Cemaziye’l-ûlâsının birinci gününde tevcîh ve berât olunub sâhib-i evvel vefâtı
gayr-i vâki‛ olan merkûm Musa veled-i Ali’ye gadr oldunduğunu sancaklusu şahâdet
eylediğine binâen refʿlerinden sâhib-i evvel merkûm Mûsâ’ya işbu sene-i mübâreke
ramazânın yedinci gününden ibkâ ve hâlen berât-ı şerîfimle üzerinde olduğun bildirüb
tımar-ı merkûmun karyeleri Defter-i Hakâni ve yedinde olan berât-ı şerîfim mûcebince
kendüye zabt ve vaki‘ olan mahsûlât ve rüsûmâtın ve kânûn ve defter mûcebince ahz u
kabz itdirülüb ref‘ olunan mezbûrları ve âhardan bir ferdi hılâf-ı defter-i hakânî ve
mugayir-i berât dahl ve taʿarruz ve zabtına mümânaʿat itdirilmemek bâbında emr-i
şerîfim sudûrunu istid‛â Defter-hâne-i ‛Âmire’mde mahfûz Ruz-nâmçe-i Hümayûn’uma
mürâcaʿat olundukda vech-i meşrûh üzere olduğı mastûr ve mukayyed bulunmagın
Defter-i Hâkâni mûcebince kânun üzre amel olunmak bâbında fermân-ı ‘âlişânım
yazılmışdır.
Hâşim
Fî Evâil-i L. sene 196-Eylül 1780
Erbil Tımar sahiplerinden Musa
Sayfa No: 2 /Hüküm No: 1

Maraş Beylerbegine ve Ayıntab Kâdîsına Hüküm ki
Ayıntab kal‘ası dizdârı es-Seyyid Hacı Ali zîde hıfzıhû Südde-i Sa‘âdeti’me mektûb
gönderüb Ayıntab Sancağında ve nâhiyesinde mahsûl maşhane der-nefs-i Ayıntab ve
gayriden bin altı yüz akça gedik tımar ile Ayıntab kal‘ası müstahfızlığı Seyyid Mehmed
bilâ veled fevtinden Dizdârı Seyyid Mehmed ‛arzıyla dokuz senesi zilkadesinde
mülâzımlarda Seyyid Ahmed bin Ahmed’e tevcîh ve ba‘dehû merkûm Seyyid Ahmedin
cesimi na-mevcudundan Dizdarı Seyyid Ali ‛arzıyla doksan bir senesi Şa‘banında diğer
Seyyid Mehmede tevcîh ve ba‘dehû merkûm Seyyid Ahmed hidmetinde nâ-mevcûd
iken Dizdâr mezbûr garaz-i nefsâniyesini icrâ sevdasıyla terk-i hidmetinden hidmetkârı
Seyyid Mehmed’e ‛arz ve tevcîh ve gadr eylediğini cümle ahâl-i kazâ ve neferât-ı kal‘a
haber verdüklerine binaen Ayıntab kâdîsı ‛arzıyla doksan üç senesi zilkâdesinin …
sâhib-i evvel-i merkûm Seyyid Ahmed bin Ahmede îbkâ kılınub şimdi mezkûr Seyyid
Ahmed içün derûn-ı kal‘ada sâkin olmayub terk-i hidmetdir deyû gedik tımar-ı mezbûr
merkûm Seyyid Mehmede on seneyi? Dizdâr mezbûr Seyyid Hacı Ali ‛arz ve âhali ve
neferât-ı kal‘ası mahzar eylemişler husus-ı mezbûrun sıhhat ve hakikati senki mîr-i
mîrân-ı mûmâ ileyhsin ma‛rifetinle sırren ve alenen ve su’al ve gadr himayeden ‛ârî
vechle ‛arz ve taraf-ı şer‛iden i‛lâm ve tekrar mehâzir olunmamak bâbında emr-i şerîfim
sudûrunı reisü’l-küttabım es-Seyyid Mehmed Hayri dâme mecdühû i‛lâm itmeğin i‛lâmı
mûcebince ‛âmel olunmak içün emr-i şerîf yazıldı.
Fi Evâhir-i L. sene 1196-Eylül 1782
62

Maraş Beylerbeğisine, Ayıntab Kâdîsına Hüküm ki
Tayyib zîde salâhuhû gelüb mûmâ ileyhn berât-ı şerîfimle evlâdiyet ve meşrutiyet üzre
mütevellisi olduğı Ayıntab kazâsına tabi‛ nâm karyeden vaki‛ cami‘i kebir vakfından
karye-i mezbûre tobrağında olan ‛araziye taraf-ı [ahardan] dahl olunmak icâb itmez iken
yine karye-i mezbûr sakinlerinden Cabire ve mütegallibeden Hacı Emiroğlu Mehmed ve
Emir Şahoğlu Türkman Mustafa ve Kazâzoğlu Hacı Yusuf ve karındaşı Ahmed ve
Memiş ve Yakuboğlu Molla ve Müezzinoğlu Mehmed nâm kimesneler birbiriyle yekdil
ve ba‛zı kimesnelere istinâden vâkf-ı mezbûrun olanlar bin yüz seksen yedi senesinden
berü yüz kile ve der-ebnâ olunmuş 9 şar mahsûlünü hilâf-ı şer‘-i şerîf ve bi‛-gayr-i hakk
fuzuli ahz ve ekl ve bel‛ ve gadrı külli eylediklerin bildürüb şer‘le görülüb alıverilüb
icrâ-yı şer‘ ve ihkâk-ı hâk olunmak bâbında hükmü hümâyûn ricâ itmeğin vech-i
meşrûh üzere mahaline şer‘le görülmek emrim yazılmışdır.
Fî Evâhir-i L. Sene 1196-Eylül 1782

Maraş Beylerbegisi dâme ikbâlehû Maraş ve Ayıntab kâdîlarına Maraş da vâki‘ ve sa’ir
kazâların kudât ve nüvvâb a‘yân-ı vilâyet zîde kadrühûma hükük ki sabıkan Maraş
Vâlisi Vezirim Çerkes Hasan Paşa üzerine edâme-allahû te‛ala iclalehû bundan akdem
mükemmel kapusu halkıyla İsmail şer’leri ser-askeri ma‛iyetinde hıdemât-ı muhâfazada
kıyâm ve … daire ve ru’iyet malzemesi zımmında eyâlet-i Maraş’dan seferler
vukû‛unda Valiçün tertib olan yirmi beş bin gurûş imdâd-ı seferiyenin doksan üç
senesine mahsuben re’si [sene] gurre-i Muharrem i‘tibâr olundukda eyâlet-i merkûme
dahlinde olan kazâlar ahâlilerinden cümle ma‛rifeti ve ma‘rifet-i şer‘le şûrut-ı üzere
def‘aten taksim ve tevzi‘ ve yerlü yerinden cem‘ve tahsîl kabzına me’mure teslîm
olunmasını hâvî sadır olan emr-i şerîfim mucebince te’kidi ve ba‛dehû üzere istig‛cali
hâvî sâdır olan emr-i şerîf mucebiyle seferiyye-i mezbûreye mübâşir ta‘yin olunan Sadr-
ı â‛zamın Çukadârlarından Ahmed zîde kadruhû taleb eyledikde seferiyye-i
merkûmenin Ayıntab kazâsından ve ma-‛ada sından sene-i mezbûrede mütesellim olan
Bayazid’a Abd[ullah] ahz u kabz alınmış olub leyte ve lealle Ayıntab ahâlisi dahi
istimhal ile edâya ta‘ahhüd itmekle iktizâ iden Millünün? tahsîl bâ-tahrirât inhâ
olundukda mukaddemen sadır olan emr-i ‛ali mucebince icâb edenlerden tahsîl bâbında
sudûr iden emr-i şerifim mû‛cebiyle şerefiye merkûme taleb olundukda ‛avk ve te’hir ve
mübâşir ve tarafından on … … ve on … … altı yüz değin yirmi müşârûn ileyhın kapu
kethüdâsı Ahmed zîde mecdühû bundan akdem ba‛de’l inhâ? istid‛a mübâşir
ma‘rifetiyle mukaddemen sâdır olan emr-i şerîfim mû‛cebiyle tekrar emr-i şerîfim sâdır
olunmağın el-yevm seferiyye-i merkum kapu kethüdası mûmâ ileyh tarafına teslîm
olunmağla mübâşir ma‘rifetiyle icâb edenlerden ve mukaddemen kabzına me’mûre
gönderdüğü Çukadârı Alinin mal-ı seferriyeden makbuzu var ise çukadâr merkumdan
istirdâd ve mübâşirete teslîm etdirilmuhuni mutazammın Maraş Vâlisi ve mübâşir
ma‘rifetiyle mukaddemen sâdır olan emr-i şerîfim mûcebiyle ‛amel olunmak içün
doksan beş senesi evâsıt Şabanından dahi emr-i şerifim sadır oluş iken bu ana dedk
infaz ve icrâ olunmadığın inha ve mübâşir ma‛rifetiyle mukaddemen sâdır olan emr-i
şerifim mucebince bu def‛a dahî emr-i şerifim sudûrunı istid‘â ve divan-ı
hümâyûnumdan mahfuz kuyud-ı ahkâma müraca‛at olundukda vechi meşrûh üzre tarihi
merkûmede emr-i şerifim verildiği mastur ve mukayyed olunmağın mübâşir ma‘rifetiyle
mukaddemen sâdır olan emr-i şerifim mucebiyle ‛amel olunmak içün emri şerîf
yazılmışdır.
63
Hüseyin
Fî Ra evâil sene 196-Mart 1782

Maraş Beylerbeğine ve Palas Kâdîsına Hüküm ki
Erbâb-ı tımardan Abdullah nâm sipâhî gelüb Maraş sancağında Palas kazâsı
muzâfatından Hayberi nâhiyesinde Saruoğlan-ı kebir nâm karye ve gayriden iki bin
akça tımar, yine livâ-i mezbûrda Çörmüşek nâhiyesinde Mengen nâm karye ve gayriden
dokuz bin iki yüz yirmi yedi akça tımara mutasarrıf Ahmed veled-i Mehmed veled-i
Hacı Mehmed ismine sebt-i tımarı olduğundan mübeyyin emr-i şerifim verilen
mülâzımlardan mezkûr Abdullah’a Zamantı Alaybeğisi el-Hac Ahmed zîde kadrühû
‛arzıyla işbu sene-i mübâreke cemâziye’l-ulasının yedinci gününde tevcih ve hâlen
berât-ı şerifimele üzerinde olduğun bildirüb tımar-ı mezbûr Defter-i Hâkânî ve yedinde
olan berât-ı şerifim mu‛cebince kendüye zabt ve tevcihi tarihine düşen mahsul ve
rusûmât kanun ve defter mu‛cebince ahz u kabz itdirilüb merkum-ı mezbûrı ve ahardan
bir ferdi mugayir-i Defter-i Hâkânî bir vechle dahl ve ta‛arruz ve zabtına ve vâki‛ olan
mahsul ve rüsûmâtının ahz u kabz muhalefet itdirilmemek babında emr-i şerifim
sudûrını ricâ ve Defterhâne-i ‛Amiremde mahfuz rûznâmçe-i hümâyûnuma mürâca‛at
olundukda tımar-ı mezbûr vechi meşrûh üzre işbu doksan altı senesi cemaziyye
evvelinin yedinci gününde tevcih ve hâlen berât-ı şeririfim üzerinde olduğu mastur ve
mukayyed bulunmağın berât mu‛cebince ‛amel olunmak içün emr yazılmışdır.
Fî Evâhir-i Z sene 1196- Ekim 1782

Maraş Kâdîsına hüküm ki
Hâlâ Kayseriye mahkemesinde bâşkatib olan Seyyid Abdullah hüsnü zîde ‛ilmuhûnun
ber-vechi ma‛işed mutasarrrıf olduğu Palas nâhiyesinde tarafından bâ-mürasele-i
şerʻiyye nâib-i li’ş-şerʻ olan zîde ʻilmuhû ile kazâ-i mezbûr ‛ahali ve re‛aya gelüb
nâhiye-i mezbûrede vukûʻ-yâfte olan umur-ı şerʻiyye ve de‛âvînin istimâ‛ı naib olanlar
ʻuhdesinde taʻlik olunub ʻumur-ı şerʻiyede aharın alakası yoğuken civarda vakiʻ
Zamantı kazâsı Voyvodası Topal oğlu Hacı Mahmud nâm kimesne nâhiye-i mezbûrenin
vuku‛ olan de‛avisin kavl-i hodıyla rü’yet ve mahkemeye gelen fukara-yı der-zencir ve
tecrimden hali olmayub perişan olmalarına bâis ve bâbi olduğın bildirüb Voyvoda-i
mezbûr de‛avi-i şer‛iyye-i rü‛yetden men ve fukara üzerinden dahi zulm ve te‛addisi
def‛ olunmak babında emr-i şerifim ricâ itmeğin kanun üzere ‛amel olunmak içün
yazılmışdır.
Fî Evâil-i M sene 97-Aralık 1782

Maraş Mollasına hüküm ki
Erbâb-ı tımardan Hacı Veli veled-i Mehmed nâm sipâhî gelüb Maraş sancağına ve
kazâsı mutzâfatından Hayberi nâhiyesinde Saruoğlan kebir nâm karye ve gayriden on
bir bin dört yüz atmış bir akça berât-ı şerîfimle mutasarrıf olduğı tımarının bâşkalemi
olan karye-i mezbûra ile tımar-ı mülhakatından yine nâhiye-i mezbûra tâbi‛ ‛an mezra-i
deyû bilâd-ı vülad karye-i mezbûra ve mezra-i Marşak ve berât-ı ma‛a … der-nezid
karye-i mezbûra ve ‛an mezra‛-i ona yüz … der-nezid karye-i mezbûre müşterakleriyle
kayd ve berâtına vâcib olmağla zikr olunan karye-i mezra‛-ı ber-mûceb Defter-i Hâkânî
müşterekleriyle zabt ve vaki üzerine mahsûl ve rüsûmuna berât yazısına göre hassasına
düşen mahsûl ve rusûm kânûn defter-i mûcebince ahz u kabz murad eylediğin
64
müşterekleri olan karye-i mezbûr ve gayriden iki bin akça tımarın mustasarrıfı İbrahim
veled-i Osman ve yine karye-i Saruoğlan kebir olmadığını ve gayriden on bin yüz
doksan sekiz akça tımarın mutasarrıfı Hüseyin veled-i Mehmed ve yine Hayberi
nâhiyesine Karamanı nâm karye ve gayriden altı bin akça tımarına mutasarrıf Musa
veled-i Ali ve yine karye-i Saruoğlan kebir olmadığın ve gayriden iki bin akça tımarın
mutasarrıfı Abdullah ve yine Saruoğlan kebir olmadığında ve gayriden altı bin beş yüz
yirmi beş akça tımarın mutasarrıfı Osman veled-i Osman ve yine karye-i Saruoğlan
kebir olmadığına ve gayriden dört bin elli akça tımarın mutasarrıfı Hacı Ahmed ve yine
Maraş sancağına … nâhiyesine Sakız kebir nâm karye ve gayriden on yedi bin on yedi
akça tımar mutasarrıfı Mehmed veled-i Hüseyin kilâri ve taraflarında subâşı zimmetleri
berâtları yazılarına göre hisselerine olmuş mahsûlü ve rüsûmu ahz ve kanâ‛at etmeyüb
hilâf-ı Derfter-i Hâkânî ve mugayiri kanun berâtların yazularına ziyâde be-tecavüz ile
bundan berât yazusuna göre hissesine her senenin mahsûlü ve rüsûmu fuzûlü Müdahale
va gadr-ı sevdâsında oldukların bildürülüb Martiyan? Karye ve mezerâ-i ber-mûceb
Defter-i Hâkânî müşterekleri mezbûrlar ile kendüye zabt u vaki‛olan mahsûl ve
rüsûmat-ı her kim yedlerine olan berâtı yazusuna göre ber-mûceb nefs? hissesine
olduğun mahsûl ve rüsûm kânûnuna defter-i mucebince ahz u kabz itdirilüb hilâf-ı
Defter-i Hâkânî ve mugayir ve kanun berâtları yazularından ziyâde tecavüz ile ber-
muceb-i taksim … berât yazusuna göre hisse düşen mahsûl ve rüsûm fuzûli Müdahale
itdirilmemek babında hükmü hümâyûnuma ricâ ve Defterhane-i ‛Amiremde mahfuz
rûznâmçe-i hümâyûna ve defter-i icmâle müraca‛at olundukda Hayberi nâhiyesine tabi‛
gayr-i ez resm-i çift ve bennak ve mahsulât on altı bin altı yüz akça bazar ‛an karye-i
Saru Oğlan Kebir nâm diğer … ma‛a hazır-ı enva-i müstâhi incir tevcih gayri-ez resm
… on üç bin akça on üç bin akça bazar ‛an karye-i deyü bazarlu karye-i mezbûre ve
yine gayr-i ez resm on iki bin akça bazar mezrâ-i Maraş ve berât-ı ma‛a Hayber der-
nezid karye-i merkuma ve yine gayr-i ez resm olan dört yüz akça bazar ‛an mezra‛-i
olan ba‛de ma‛a ahi bekar der-nezid karye-i mezbûre bir görülüb yirmi iki bin akça
yekûnundan iki bin dokuz yüz doksan dokuz akçasi… ber- icmâl ve icmâl-i mezbûran
dört yüz doksan dokuz akçasi Hacı Veli veled-i Mehmed ve iki bin akçasi İbrahim
veled-i Osman ve beş yüz akçasi Hüseyin veled-i Mehmed kaylarına yekûn mezbûran
iki bin akçasi dahi ifrâz ve ber-icmâl ve icmâl mezbûr Abdullah kaydına ve üç bin
dokuz yüz yirmi akçasi dahi ifraz ve Maraş nâhiyesine tabi‛ Kirâmi nâm karye-i ve
gayrehû ile bir görülüb sekiz bin yekûn akças ber-icmâl ve icmâl-i mezbûran bin sekiz
yüz yedi akçasi Hüseyin veled-i Mehmed onun mikdârı … ve tezkere ile Hacı Ahmed
üç bin akçasi Musa veled-i Ali bin dört yüz atmış sekiz akçasi Mehmed veled-i Hüseyin
… kaydlarına ve iki bin akçasi dahi ifrâz birer icmâl ve icmal-i mezbûr Osman veled-i
Osman kaydına ve yetmiş bin üç yüz akçasi dahi ifrâz ve ber-icmâl ve icmâl-i mezbûran
iki bin akçasi merkum Hacı Veli ve üç bin beş yüz iki akçasi dahi ifraz yekûna ma‛a
gayrehû yedi bin akça ber-icmâl ve icmâl mezbûran iki bin akçasi merkum Hacı veled-i
ve üç bin beş yüz iki akçasi Hüseyin veled-i Mehmed ve bin beş yüz akçasi Hacı
Ahmed kaydlarına olub bu takrirce ber-muceb taksim Saru Oğlan Kebir karyesi yetmiş
bin yedi yüz seksen üç akça Hacı veled-i Mehmed ve bin beş yüz doksan akçasi İbrahim
veled-i Osman ve üç bin yüz dört akça Hüseyin veled-i Mehmed ve bin beş yüz dokuz
akça Abdullah ve bin beş yüz kırk yedi akça Hacı Ahmed ve bin doksan akça Musa
veled-i Ali ve beş yüz otuz yedi akça Mehmed veled-i Hüseyin gideri ve bin beş yüz
dokuz akça Osman veled-i Osman … mezra‛asına bin kırk beş akça Hacı Veli veled-i
Mehmed iki yüz yetmiş iki akça ve İbrahim veled-i Osman ve beş yüz altmış akça
Hüseyin veled-i Mehmed ve iki yüz yetmiş iki akça Abdullah ve iki yüz yemiş dokuz
akça Hacı Ahmed mezbmr doksan sekiz akçasi Musa veled-i Ali ve dokdan yedi akça
65
Hacı Veli veled-i Mahmud mezbûr sekesen ii akçabrahim veled-i Osman ve üç yüz
yetmiş üç akça Hüseyin veled-i Mehmed ve yüz seksen iki akça Abdullah ve yüz
sekesen altı akça Hacı Ahmed ve yüz otuz üç akça Musa veled-i Ali ve atmış dört akça
Mehmed veled-i Hüseyin gideri ve yüz seksen iki akça Osman Vled-i Osman varak yüz
ma‛a Ahi Betar mezra‛sında yüz otuz akça Hacı veled-i Mehmed ve otuz altı akça
İbrahim veled-i Osman ve yetmiş üç ve yetmiş üç akça Hüseyin veled-i Mehmed ve
otuz altı akça Abdullah ve otuz dokuz akça Hacı Ahmed ve yirmi altı akça Musa veled-i
Ali otuz iki akça Mehmed veled-i Hüseyin gideri ve otuz altı akça Osman veled-i
Osman’ın hassalarına isabet ve iktizâ eylediğin bildirüb … emini üzere mir-Ahmed
dâme mecdühû ‛arz ve ‛arz ve vaz‛ ‛amel olunmak içün yazılmışdır.
Fî Evâil-i M. sene 197- Aralık-Ocak 1782-1783

Maraş Vâlisine ve Zamantı Kâdîsına hüküm ki
Maraş sancağında Zamatı kazâsı muzâfatından Çörmüşek nâhiyesine tabi‛ karye-i
Güllüce ve berâtı tahtında altmış nefer re‛aya nefer hâsıl-ı ciz-i hassı hınta ve şa‛îr ve
resm-i çift ve resm-i bennak ve resm-i mücerredân yekûn mâ‛ gayrihî iki bin akça yazu
ile Defter-i Mufassal’da muharrir kalemiyle tahrîr ve Defter-i İcmâlde ‛an-karye-i
Güllüce ve berâtı gayri ez-resm-i çift ve bennâk mücerredân ve âdet-i ağnâm deyü yazu-
yı mezkûresiyle tahrîr ve yine nâhiyesine tabi‛ Haras nâm karye ve gayrihî bildürülüb
üç bin beş yüz akça ber-icmâl ve icmâl-i mezkûrun üç bin akçasi karye-i Haras altında
ve gayriden dört bin dört yüz elli dört akça tımara mutasarrf Seyyid Hüseyin veled-i
İbrahim’in ve … müştereki kaydlarına? ve yine Çörmüşek nâhiyesine tabi‛ karye-i
Güllüce ve berâtına nısf-ı galâl Vakf-ı Zâviye-i Alâü’d-Devle Bey der-karye-i mezbûre
nısf-ı âhar ma‛a rüsûm-ı tımar tahtında otuz sekiz nefer re‛aya hâsıl-ı hınta ve şaʿîr ve
resm-i bostan ve resm-i çift ve bennak ve mücerred ve resmi küvvâre ve resm-i tapu ve
resmi deştbânî ve resm-i duhân ve yatak ve resm-i yave ve resm-i arûsiye ve bâd-i havâ
minhâ hisse-i vakf ‛an ve nısf-ı hubûbât sekiz yüz otuz üç akça ve hisse-i tımar ‛an nısf-
i hubûbât ma‛a rusüm-ı cüz-i hâss bin yüz akça yazu ile ol dahi Defter-i Mufassal’da
muharrir kalemiyle tahrîr ve Defter-i İcmâl’de tımar yazusu olan bin yüz altmış yine
nâhiyesinde Koçogar? nâm karye ve maʿa gayrihî mezkûr … üç bin beş yüz üç akça
ber-icmâl ve tımar-ı mezbûr yüz yirmi dört senesinde bâ-hatt-ı tevkî‛î Havas-ı
Hümâyûn’uma tashîh olunub ve yine Çörmüşek nâhiyesine tabi‛ karye-i Deriklü Viran
Cemâʿat-i Çiçeklü zirâ‛at ider nısf-ı galâl Vakf-ı Zâviye-i Alaü‛d-Devle der-karye-i
mezbûre nısf-ı âharı ma‛a rüsûm-ı tımar tahtında otuz beş nefer re‛aya hâsıl-ı hınta ve
şa‛îr ve resm-i çift ve bennâk ve mücerred ve resm-i bostân ve resm-i tapu ve resm-i
küvvâre ve resm-i deştbânî ve resm-i duhân ve yatak ve resm-i yava ve resm-i ‛arûsiye
ve nısf bâd-i hevâ minhâ hisse-i vakf an nısfin hubûbât bin dört yüz kırk iki akça ve
hısse-i tımar ‛an nısfin hubûbât ma‛a rüsum-ı ciz-i? hâssı bin sekiz yüz akça tahtında
yedi nefer re‛aya hâsıl-ı âdet-i ağnâm ve resm-i yava ve resm-i arûsiye ve bâd-ı havâ ve
yine Çörmüşek nâhiyesine tâbi‛ mezra‛i Çörmüşek Viranı nezd-i karye-i mezbûr nısf-ı
hubûbât Vakf-ı Zâviye-i Ala’ü’d-Devle Bey der-karye-i Deriklü Virân ve nısf-ı âharı
ma‛a rüsûm-ı tımarı hâsıl-ı hınta ve şaʿîr ve resm-i dönüm ve resm-i deştbânî ve resm-i
tapu minhâ hisse-i vakf ‛an-nısfin hubûbât dört yüz yetmiş akça ve hisse-i tımar ‛an
nısfin hubûbât ma‛a rüsûm çiz?-i dönüm beş yüz akça deyü Defter-i Mufassal’da
muharrir kalemiyle başka başka tahrîr ve Defter-i İcmâl’de tımar yazuları yine
nâhiyesinde ‛an mezraʿa-i kurâ-i mezbûr der-nezd-i Deriklü Viran ve ma‛a gayrihî bir
görülüb üç bin akça ber-icmâl ve icmâl-i mezbûr dahi sene-i mezkûrede bâ-hattı
tevkkîʿî Havâss-ı Hümâyûnum’a … tashîh olundığı Defter-i Hâkânî’de mukayyed ve
66
Maraş’da Çörmüşek nâhiyesine vaki‛ Güllüce Viran’da Alaü‛d-Devle Bey Zâviyesi

Vakfının vazîfe-i muʿayyene ile zâviyedârlığı berâtla es-Seyyid Ahmed Şeyh’in
üzerinde olduğı ve zâviye-i mezbûrenin zâviyedârı olan merkûm Seyyid Şeyh Ahmed
ile yine nâhiye-i mezbûrede Güllüce Viranı karyesinden Ala’ü‛d-Devvle Bey diğer
zâviyesinin zâviyedârı olan es-Seyyid Hasan ile67

Maraş Beylerbeğisine ve Maraş Kâdîsına hüküm ki
Nişan-ı hümayûnum verilen Dergâh-ı Mu‛allâ’m Çavuşlarından Yusuf kuyud-ı hissesi
zîde kadruhû gelüb Maraş sancağında ve kazâsı muzâfatından Camustil Nâhiyesinde
Kara Çoban nâm karye ve gayriden yimri altı bin berât-ı şerîfe mutasarrıf olduğu
ze‛ameti ser-kılıcı olan mezkûr karye-i Kara Çoban ve mülhakâtından karye-i
Demürlik-i Alaca ve karye-i Kandil ve karye-i Karyecik-i Kışla ve karye-i Kızılsekü ve
karye-i Elmalı Sekü ve karye-i Zeytun Dere ve karye-i Kızıl Ağıl-ı diğer ve karye-i
Kandil Ayağı ve karye-i Kızıl Ağaç Seküsü ve karye-i Üstimadko? ve karye-i Mazmûni
ve yine Maraş muzafatından Güvercinlik nâhiyesine tab‛i karye-i Emin nâm-ı diğer
Kömcedepe ve Yenice Kal‛a nâhiyesine tabi karye-i Köşürge ve karye-i Serser ve
mezra‛alarının ve Zeytun nâhiyesine tabi‛ karye-i Kösedığar ve Maraş nâhiyesine tabi‛
karye-i Kör ve Cemâ‛at-i Döger ve Cemâ‛at-i Cerîdli müşterekleriyle kayd ve berâtına
dâhil olmağla zikr olunan kurâ ve cemâ‛ati ber-mûceb-i Defter-i Hakânî tarafından ser-
başı? müşterekleriyle zabt ve vaki‛ olan mahsûl ve rüsûmâtı berâtı yazusuna göre
hissesine düşen mahsûl ve rüsûmun kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz murad
eyledikde müşterekleri olan Maraş sancağında Hariri? nâhiyesine Saruoğlan nâm karye
ve gayriden on bin yüz doksan sekiz akça tımara mutasarrıf Hasan veled-i Mehmed ve
yine karye-i Saruoğlan mezbûraların ve gayriden on bir bin dört yüz altmış bir akça
tımara mutasarrıf Hasan veled-i Mehmed ve yine Maraş sancağında Orta Niyâbet
nâhiyesinde Çukurhisâr nâm karye ve gayriden otuz bin dört yüz yirmi bir akça
ze‛amete mutasarrıf Seyyid Halil Çavuş ve Maraş sancağında Yenice Kal‛a nâhiyesinde
Çukur Hisar nâm karye ve gayriden altı bin dokuz yüz altmış sekiz akça tımara
mutasarrıf Ali veled-i Ahmed ve Veli veled-i Nuʿmân ve Mustafa veled-i Süleyman ve
yine Camustil nâhiyesinde …? nâm karye ve gayriden on sekiz bin dört yüz yirmi dört
akça tımara mutasarrıf Hacı Ömer veled-i Hacı Süleyman ve karye-i Mazmûn-i el-
mezbûre ve gayriden üç bin yüz yirmi yedi akça tımara mutasarrıf Durdu Mehmed ve
karye-i Çukur Hisar el-mezbûre ve gayriden dokuz bin dört yüz on dokuz akça tımara
ber-vech-i iştirâk mutasarrıf Emrullah Yahya veled-i Süleyman … ve Kava‛id? Yusuf
ve Maraş nâhiyesinde Alagü nâm karye ve gayriden on beş bin dört yüz altımış akça
tımara mutasarrıf Kalander nâm sipâhîler berâtları yazılarına göre hisselerine düşen
mahsûl ve rüsûmu ahzına kana‛at itmeyüb suret-i Defter-i Hâkânî berâtları yazılarından
ziyâdeye tecâvüz ile bunun berâtı yazısına göre hissesine düşen mahsûlu ve rüsûma
müdahale ve gadr ettiklerin bildürüb mârru’l-beyân göre hissesine düşen mâhsûl
rüsumu ve gadrı eyledikden bildirüb tarihü’l-byân kura ve cema‛at ber-mûceb-i Defter-i
Hakânî müşterekleri mezkûr ile bir başına zabt ve vaki‛ olan mahsûl ve rüsûmât herkese
yedinde olan berâtı yazusuna göre hissesine isâbet iden mahsûl ve rüsûm kânûn ve
defter-i mûcebince ahz ve kabz ettirülüb hilâf-ı Defter-i Hakânî berâtları yazularından
ziyâdeye tecavüz ile ber-mûceb-i taksîm bunun berâtı yazısına göre hissesine düşen
mahsûl ve rüsûma müdâhale ettirilmemek bâbında hükm-i hümâyûnuma mürâca‛at
olundukda Camustil nâhiyesine tabi‛ Defter-i İcmâl’de ma‛a rüsûm gayr-i ez âdet-i
67
3 Numaralı Ahkam Defteri’nin 6ve 7 sayfalarını oluşturan yaprağı defterin orijinalinde yoktur.
Dolayısıyle bu hüküm eksiktir.
67
ağnâm üç bin dokuz yüz doksan akça yazar karye-i Kara Çoban ve yine bin dört yüz
yirmi iki akça yazar karye-i Demürlik-i Alaca der-nezd-i karye-i Salur ve beş yüz beş
akça yazar karye-i Kandil maʿa Sekülü cemâʿat-i …karye-i mezbûr ve bin yüz yetmiş
üç akça yazar karye-i Depecik-i Kal‛a der-nezd-i karye-i mezbûr ve beş yüz yirmi yedi
akça yazar karye-i Kızıl Sekü der-nezd-i karye-i mezbûr ve beş yüz elli iki akça yazar
karye-i İncili Sekü der-nezd-i karye-i mezbûr ve beş yüz elli dokuz akça yazar karye-i
Zeytun Deresi der-nezd-i karye-i mezbûr ve bin otuz sekiz akça yazar karye-i Kızıl
Dağ-ı diğer der-nezd-i karye-i mezbûr ve altı yüz kırk bir akça yazar karye-i Kandil
Ayağı der-nezd-i karye-i mezbûr ve beş yüz elli üç akça yazar karye-i Kızıl Ağaç
seküsü der-nezd-i karye-i mezbûr ve yedi yüz üç akça yazar karye-i Alasarıcalu? der-
nezd-i karye-i mezkûr dört bin iki yüz kırk bir akça yazar Mamağlu karyesinin iki bin
yüz dört akçasi ifrâz ve Güvercinlik nâhiyesine tabi‛ üç bin yüz üç akça yazar karye-i
Emre nâm diger Gökçe Depe ve Yenicekalʿa nâhiyesine tabi‛ dört bin yüz akça yazar
karye-i Kösürük ve iki bin on iki akça yazar karye-i Serser ve altı yüz on iki akça yazar
mezra‛a-i Sek der-nezd-i Çukur Hisâr ve Zeytûn nâhiyesine tabi‛ beş bin beş yüz akça
yazar karye-i Köse Sığar ve Maraş nâhiyesinde on bin yetmiş dört akça yazar karye-i
Gerger ve iki bin iki yüz otuz akça yazar cemâ‛at-i diğere tabi‛ ta‛ife-i Ayasuluğ’da
Yörügân Cema‛at-i bir görülüb kırk bir bin yedi yüz yetmiş dokuz akça ber-icmâl ve
icmâli mezbûrun yirmi altı bin akçasi der-kenârda mastûr Dergah-ı ‛Âlî çavuşlarından
Yusuf Kilari? hisse ve iki bin yüz kırk akeçesi Hasan veled-i Mehmed ol-mikdârı Hacı
Veli veled-i Mehmed ve iki bin akçasi Dergâh-ı ‛Âlî çavuşlarından Seyyid Ziyâ Çavuş
ve bin dört yüz otuz dokuz akçasi Ali veled-i Ahmed ve ol-mikdârı Veli veled-i Numan
ve evladları Musatafa veled-i Süleyman ve bin dört yüz akçasi ve Kalender ve dört bin
üç yüz on dokuz akçasi Emrullah ve Yahya ve Süleyman veledân Taka‛üd Yusuf
kaydlarına ve karye-i Mazmûni ol-mikdâr bin doksan sekiz akçasi dahi ifrâz ve ber-
icmâl ve icmâl-i mezbûr Durdu Mehmed ve bin altmış dokuz akça mahsûlü icmâli dahi
Ömer veled-i Hacı Süleyman kaydlarınadır. Ve salifü’z-zikr Karaçoban icmâli der-dest-
i atikînda der-dest üzere tevzi‛ ve berât olundukda sehven beş yüz kırk akça izdiyâd
tevzi‛ olunduğundan merkûm Yusuf Kilari hissesinin yirmi altı bin akça yazısunda üç
yüz otuz Hüseyin veled-i Mehmed’in iki bin yüz kırk akça yazusunda yirmi yedi ve
Hacı Veli veled-i Mehmed’in dahi ol-mıkdâr ve Süleyman Çavuş’un iki bin akça
yazusunda yirmi yedi ve Hacı veled-i Mehmed’in bin dört yüz otuz dokuz akça
yazusunda on sekiz akça … dahi ol-mikdâr ve Mustafa veled-i Süleyman dahi ol-
mikdâr …dört yüz akça yazusua olan yedi akça ve Emrullâh ve Yahya ve İshak
veledân-ı Tekâʿüd Yusuf elli beş akça noksân iktizâ ider. Bu takdîrce takdîrce ber-
mûceb-i taksîm Çoban karyesinde iki bin dört yüz elli bir akça Yusuf Çavuş Kilâri
hissesi ve iki yüz bir akça Hasan veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i
Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman yüz otuz iki akça Kalender dört yüz on
bir akça Emrullâh ve Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve Denürlek Alaca?
karyesinden iki yüz elli dokuz akçasi Yusuf Çavuş kiları hisse ve yirmi bir akça
Hüseyin veled-i Mehmed ol-mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve on dokuz akça
Seyyid Halil Çavuş ve on dört akça Ali veled-i Ahmed ol mikdâr Veli veled-i Nuʿmân
ve ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman ve on üç akça Kalender ve kırk akça Emrullah
ve Yahya ve İshak veledân ve Takâ‛üd Yusuf ve Kandil karyesinden üç yüz on akça
Yusuf Çavuş Kilari hisse ve yirmi beş akça Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı
Veli veled-i Mehmed ve yirmi üç akça Seyyid Halil Çavuş ve on yedi akça Ali veled-i
Ahmed ol-mikdâr Veli veled-i Numan ve ol mikdâr Musatafa veled-i Süleyman ve on
altı akça Kalender ve elli bir akça Emrullah (Sayfa No:9 ) ve Yahya ve İshak veledân
Takâʿüd Yusuf ve Depecik-i Kızıl karyesinden üç yüz elli iki akça Yusuf Çavuş ve
68
yirmi sekiz akça Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve
yirmi yedi akça Seyyid Halil Çavuş ve on dokuz akça Ali veled-i Ahmed ve ol-mikdâr
Veli veled-i Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman on sekiz akça Kalender ve
elli sekiz akça Emrullah ve Yahya ve İshak veledân Takâʿüd Yusuf ve Kızılsekü
karyesinden üç yüz yirmi üç akça Yusuf Çavuş ve yirmi altı akça Hüseyin veled-i
Mehmed ol-mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve yirmi dört akça Seyyid Halil Çavuş
ve on sekiz akça Ali veled-i Ahmed ol-mikdâr Veli veled-i Numan ve ol-mikdâr
Mustafa veled-i Süleyman ve on yedi akça Kalender ve elli beş akça Emrullah ve Yahya
ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve Atmalu Sekü karyesine üç yüz otuz dokuz akça
Yusuf Kilari hisse ve yirmi yedi akçasi Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-mikdârı Hacı
Veli veled-i Mehmed ve yirmi altı akçasi Seyyid Halil Çavuş ve on sekiz akçasi Ali
veled-i Ahmed ve ol-mikdârı Veli veled-i Nuʿmân ve ol-mikdârı Mustafa veled-i
Süleyman ve on sekiz akçasi Kalender ve elli altı akçasi Emrullah ve Yahya ve İshak
veledân Takâ‛üd Yusuf ve Büyük… karyesinden üç yüz kırk üç akça Yusuf Kilari hisse
ve elli iki akçasi Hüseyin veled-i Mehmed ol-mikdârı Hacı Veli veled-i Mehmed ol-
mikdâr Hacı Veli Veled-i Mehmed ve yirmi yedi akçasi Seyyid Halil Çavuş ve on
dokuz akçasi Ali veled-i Ahmed ve ol-mikdârı Veli veled-i Nuʿmân ve ol-mikdârı
Mustafa veled-i Süleyman ve on dokuz akça Kalender ve elli yedi akça Emrullah ve
Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve … karyesinden altı yüz otuz yedi akça Yusuf
Kilari hisse ve elli iki akça Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i
Mehmed ve kırk dokuz akça Seyyid Halil Çavuş ve otuz beş akça Ali veled-i Ahmed ve
ol-mikdâr Veli veled-i Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman ve otuz dört
akça Kalender ve yüz altı akça Emrullah ve Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve
... karyesine ve üç yüz doksan üç akça Yusuf Kilari hisse-i ve otuz iki akça Hüseyin
veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve otuz akça Seyyid Halil
Çavuş ve yirmi bir akça Ali veled-i Ahmed ve ol-mikdâr Veli veled-i Numan ve ol-
mikdâr Mustafa veled-i Süleyman ve yirmi bir akça Kalender ve altmış beş akça
Emrullah ve Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve Kızılağaç Seküsü karyesinden
üç yüz otuz dokuz akça Yusuf Kilari hisse ve yirmi yedi akça Hüseyin veled-i Mehmed
ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve yirmi altı akça Seyyid Halil Çavuş ve on
sekiz akça Ali veled-i Ahmed ve ol-mikdâr Veli veled-i Numan ol-mikdâr Mustafa
veled-i Süleyman ve on sekiz akça Kalender ve elli altı akça Emrullah ve Yahya ve
İshak veledân Takâ‛üd Yusuf Arslanlu karyesinden dört yüz otuz bir akça Yusuf Kilari
hisse ve otuz beş akça Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i
Mehmed ve otuz üç akça Seyyid Halil Çavuş ve yirmi dört akça Ali veled-i Ahmed ve
ol-mikdâr Veli veled-i Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman ve yirmi üç akça
Kalender ve yetmiş iki akça Emrullah ve Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve
Mazmûni karyesinden bin iki yüz doksan iki akça Yusuf Kilari hisse-i ve yüz elli akça
Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve doksan dokuz
akça Seyyid Halil Çavuş ve yetmiş iki akça Ali veled-i Ahmed ve ol -mikdâr Veli
veled-i Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman ve altmış dokuz akça Kalender
ve iki yüz on altı akça Emrullah ve Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve bin
altmış sekiz akça Hacı Omer veled-i Hacı Süleyman ol-mikdâr torun Mehmed ve Emre
karyesinden bin dokuz yüz altı akça Yusuf Kilari hisse ve yüz elli altı akça Hüseyin
veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve yüz kırk altı akça Seyyid
Halil Çavuş ve yüz altı akça Ali veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Veli veled-i Numan ve
ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman ve yüz iki akça Kalender ve üç yüz on dokuz akça
Emrullah ve Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf Kösürge karyesine iki bin beş yüz
on dokuz akça Yusuf Kilari hisse-i iki yüz yedi akça Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-
69
mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve yüz doksan üç akça Seyyid Halil Çavuş ve yüz
kırk akça Ali veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Veli veled-i Numan ol-mikdâr Mustafa
veled-i Süleyman ve yüz otuz beş akça Kalender dört yüz yirmi bir akça Emrullah ve
Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve Sud? karyesinden bin iki yüz otuz altı akça
Yusuf Kilari hisse ve yüz bir akça Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli
veled-i Mehmed ve doksan beş akça Seyyid Halil Çavuş ve altmış dokuz akça Ali
veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Veli veled-i Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i
Süleyman ve altmış altı akça Kalender ve iki yüz yedi akça Emrullah ve Yahya ve İshak
veledân Takâ‛üd Yusuf ve Seb? mezra‛asından üç yüz on dört akça Yusuf Kilari hisse-i
ve yirmi beş akça Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve
yirmi dört akça Seyyid Halil Çavuş ve on yedi akça Ali veled-i Mehmed ve ol-mikdâr
Veli veled-i Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman ve on altı akça Kalender ve
elli iki akça Emrullah ve Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve Kösehisar?
karyesinden üç bin üç yüz yetmiş dokuz akça Yusuf Kilari hisse ve iki yüz yetmiş yedi
akça Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve iki yüz
altmış altı akça Seyyid Halil Çavuş ve yüz seksen sekiz akça Ali veled-i Mehmed ve ol-
mikdâr Veli veled-i Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman ve yüz seksen iki
akça Kalender ve beş yüz altmış üç akça Emrullah ve Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd
Yusuf ve … karyesinden karyesinden68 altı bin yüz seksen dokuz akça Yusuf Kilari
hisse ve beş yüz sekiz akça Hüseyin veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i
Mehmed dört yüz yetmiş altı akça Seyyid Halil Çavuş ve üç yüz kırk beş akça Ali Veli
veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Veli veled-i Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i
Süleyman ve üç yüz otuz üç akça Kalender ve bin otuz altı akça Emrullah ve Yahya ve
İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve cemâ‛at-i …bin üç yüz yetmiş akça Yusuf Kilari hisse
ve yüz on iki akça Hüseyen veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve
yüz beş akça Seyyid Halil Çavuş yetmiş altı akça Ali veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Veli
veled-i Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman ve yetmiş üç akça Kalender ve
iki yüz yirmi dokuz akça Emrullah ve Yahya ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf ve
cemâ‛at-i Ceridlü’den bin iki yüz yetmiş dokuz akça Yusuf kilari hisse ve yüz beş akça
Hüseyin veled-i Mehmed ve ol mikdâr Hacı Veli veled-i Mehmed ve doksan sekiz akça
Seyyid Halil Çavuş ve yetmiş bir akça Ali Veli veled-i Mehmed ve ol-mikdâr Veli
veled-i Numan ve ol-mikdâr Mustafa veled-i Süleyman ve yetmiş sekiz akça Kalender
ve iki yüz on dört akça Emrullah ve İshak veledân Takâ‛üd Yusuf’un hisselerine isâbet
ve iktizâ eylemeğin bi’l-fiʿl Defter-i Emîni olan Mîr Ahmed dâme mecdühû arz itmeğin
‛arzı mûcebince ‛âmel olunmak için yazılmıştır.
Fî Evâhir-i S. sene 1197

Maraş Beglerbegisi Osman dâme ikbalehû ve bu husus-ı içün Cebehâne-i ‛Amire’m
Ocağı tarafından mubâşir ta‛yin olunan Çorbaçı Osman zîde kadrühûye hüküm ki
Senki mübâşir mûmâ-ileyhsin Akkirman ka‛lası muhâfazasına me’mur Dergâh-ı
Mu‛llâm cebecilerinin seksen sekiz senesi sâlyânecisi Çorbacı Mehmed tahsîline
me’mur olduğu mâl-ı mevâcibin tahsîli ve ‛adem-i tahsîli husûsunu sinîn-i vâfireden
berü ocak tarafına kat‛an tahrîr işaret eylemeyüb serhadd nişin olan neferâtın muzâyaka
muzafatı ve zaruretleri kemâle resîde olduğunu pey-der-pey Pireç? ocak tarafına
mahzarlar ile inhâ ve müstahakk oldukları mevâciblerini istid‛â itmekde iken sen
serhadd-ı mezkûrun emvâl-i mîriyyeden havâle ve avâtıf-ı ‛aliyye-i pâdişâhânemden
68
İki kere yazılmış.
70
ihsân olunan mâl-ı mevâciblerini tama‛-ı hâmından nâşi ol-tarafda tahsîl ve istirbâh
eylediğin istimâ‛ olunmağla hisâb ve kitâbını rü’yet içün mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyh
ma‛rifetiyle Ocağ-ı ‛Âmire’m tarafına ihzârın bâbında fermân-ı ‛âlişanım sâdır olmağın
işbu emr-i şerîfim ısdâr ve ile irsâl olmuşdur. İmdi lede’l-vusûl-i keyfiyyet
maʿlûmun oldukda yedinde olan mâl-ı mevâcibi ve tahsîl olunmayan sebebi tahrîrleri ve
mâl-ı mevâcibden hilâf-ı rızâ ve mugâyir kâ‛ide-i ocak istirbâh sevdâsıyle virüğin
zimemât mîr-i mirân-ı mûmâ ileyh ma‛rifeti ve ma‛rifet-i şer‛le bi-eyyi vechin kane
serhadd-i mezkûr mevâcibinden bir habbesi kalmaksızın tahsîli ve üzerine me’mûr
mübâşir-i merkûma bi-eyyi hâlin teslîm ve teslîmini mü‛şir yedinden i‛lâm ahz u
sâlyâneci olduğın mahallden hareket ve doğru Ocağ-ı ‛Âmire’m tarafına azîmet ve hisâb
ve kitâbını rü’yet eylemen hususu bundan akdem bi’d-defeʿât Ocak mektûblarıyla sana
tenbîh …ve bir sa‛at evvel vusûle müsâraʿatin te’kîd olunmuşiken mugâyir ka‛ide-i
ocak ‛adem-i ısgâ ile avk ve te’hîr eylediğin âşikâr ve bu makûle hilâf-ı ka‛ide-i ocak
nâ-hemvâr harekâtın sana töhmet-i azîm olmak hasebiyle gereği gibi te’dîb ve gûşmâlin
… … … lazım gelmekle fîmâ-ba‛d hilâf-ı marzî harekâtdan fâriğ olub tahsîl eylediğin
mâl-ı mevâcibi ve tahsîl olunmayan sebeb-i tahrîrleri ve mâl-ı mevâcibden hilâf-ı rızâ
virdüğin zimemâtı bir an akdem sâdır olan fermân-ı ‛alî mûcebince üzerine ta‛yîn
olunan mübâşire bi-eyyi halin bila-ta‛allül ve lâ muhalefet mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyh
ma‛rifeti ve ma‛rifet-i şer‛le teslîm ve teslîmini müşʿir kıbel-i şerʿden i‛lâm-ı şer‛î
i‛tâsına mübâderet eyleyesin ve eğer bundan böyle dahi mâl-ı mevacibi teslîm ve
tesellümde özr ve bâhâne ve illet ve te‛allül irâdına cesâretin vuku‛ bulmak lâzım gelür
ise bilâ imhâl bilâd-ı baʿîdeden birine nefy ve ocakdan tard ve ibʿâd olacağın emr-i
muhakkak ve mukarrerdir ana göre ‛amel ve haraket birle olduğın mahalden bilâ
tevakkuf nehdat…ve ocak ile hesab (s. 12) kitâbını ru’yet için Der-‛âliye’me vürûda
şitab ve sür‛at eyleyesin. Ve sen ki mübâşir-i merkûmsun vardığun sâʿat mâl-ı mevâcibi
ve tahsîl olunmayan sebeb-i tahrîrleri ve mâl-ı mevacibden istirbâh sevdâsıyla verdiği
zimemâtı mir-mirân-ı mûmâ ileyh ma‛rifeti ve ma‛rifet-i şer‛le çorbacı-i merkûmdan
tamâmen ahz ve kabz ve makbûzunu müş‛ir kıbel-i şerʿden i‛lâm-ı şer‛iyye ahz eyleyüb
sâlyâneci-i merkûma mahall-i âhara gitmeğe ruhsât ve cevâz göstermeksizin olduğı
mahalden derhâl tahrîk ve Ocağ-ı ‛Âmire’m tarafına irsâl ve ihzâra mezîd dikkat ve
ikdâm ve ber-mantûk-ı emr-i ‛âlî ‛amel ve harakete ihtimâm ve hilâfından hazer ve
mücânebet-i tâm eyleyesin deyü Dergâh-ı Mu‛allâ’m kapucu bâşılarından hâlâ
Cebecibaşı olan Mehmed dâme mecdühû tarafından mühürlü mektûb verilmeğle senki
mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhsin ma‛rifetinle vech-i meşrûh üzere ‛amel olunmak bâbında
fermân-ı ‛âlîş-anyazılmıştır.
Fî Evâil-i R. sene 1197/ Mayıs-Haziran 1783

Maraş Beylerbegisi Osman dâme ikbalehû ve Maraş Kâdîsı zîdet fazâilühû ve Maraş
Kazâsı muzâfatından Elbistan nâhiyesi nâibine hüküm ki
Sen ki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhsin bu def‛a tahrîrâtın mevzu‛an Maraş kâdîsı Mevlânâ-
yı mûmâ ileyh Seyyid Mehmed Haşim zîde fazâilühûnün vârid olan bir kıt‛a i‛lâmında
Kılıçlı eşkıyasının defʿ-i şürûr ve mazarratları zımnında me’mûr-ı maʿiyyetin
kılınanlardan Elbistan Voyvoda ve söz sâhiblerinden Kara Bekir oğlu Receb ve
Kethüdâsı Ebu Bekir ve Hasan ve oğlu Halil ve mahallât câbîleri Ömer ve Mehmed ve
Mustafa ve Mehmed Ali ve kurâ ihtiyârlarından Süleyman ve Osman ve Ömer ve
sâ’irleri ma‛rifetleriyle ahâlî-i nâhiye ve kurâya dört yüz elli nefer sekbân ve yüz elli
nefer süvâri ba‛de’t-tevzîʿ merkûmun tamâ‛-ı hâma tebaʿiyyeten …mikdâr-ı mezkûr
sekbân ve süvârîyi fukâradan mebâliğ-i vâfire ahzıyla yüz otuz nefer sekbân ve atları
71
nâ-tüvân beş nefer süvarîye sergerde nasb eyledikleri çavuş Abdü’r-Rezzâk nâm
kimesne huzûr-ı şer‛de ihbâr eylediği tahrîr olunmuş hilâf-ı emr-i âlî bu vechle hareket
ve berat ahzına cesâret eyledikleri vâkiʿ midir mahallinde tashîh ve tahkîk olunub ahz
ve tahsîl eyledikleri emvâlin mikdârı ‛arz ve i‛lâm olunmak fermânım olmağın imdi
sizki mîr-i mîrân ve Mevlânâ-yı mûmâ ileyhimâsız husûs-ı merkûmun bi’t-taharrî ve
…tashîhi matlûb-ı mülûkânem idiğü maʿlûmunuz oldukda Elbistan Voyvodası ve sâir
bâlâda ismleri mestur kimesnelerin ihbâr ve iʿlâm olunduğu üzere hılâf-ı emr-i âlî
hareket ve berat ahzına cesâretleri vâkiʿ midir ma‛rifetiniz ile bi’l-ittifâk mahallinde
bi’t-taharrî erbâb-ı vukûfdan tefahhus ve su’al ve geregi gibi tashîh ve tahkîk hâl olunub
nefsü’l-evâmire muvafık olduğu sûretde ahz ve tahsîl eyledikleri mebâliğin mikdârını
‛alâ vechi’s-sıhha Der-bâr-ı atûfet-karârıma ‛arz ve i‛lâma müsâraʿat ve hatır ve gönüle
riʿâyet ve tamaʿ-ı hâma tebaʿiyyet ile vâkıʿın hılâfını tahrîr ile mazhar-ı itâbet olmakdan
her biriniz gâyetü’l-gâye tehâşî ve mücânebet eylemeniz bâbında fermân-ı ‛alişân
yazılmışdur.
Fi Evâhir-i B. sene 1197/ Temmuz-Ağustos 1783

Maraş Beylerbeyisine ve Ayıntab Mollasına hüküm ki
Küçük Mustafa Çavuş dimekle meşhûr kimesne gelüb bu Ayıntab kazâsı sükkânından
Abraham nâm Yahudiye bin yüz doksan iki senesinde şuhûd-ı udûl muvâcehesinde dört
bin gurûş emâneten vaz‘ idüp bunun yedinden ahz ve kabzını müş‘ir tahrîr ve …
meblâğ-ı mezbûrı müstakrazı taleb eyledikde hîleye sülük ve şâhid-i zûr ikametiyle edâ
eyledim deyü? hilâf-ı şer‘-i şerîf edâdan imtinâʿ ve gadr ve ibtâl-i hakk sevdâsında
olduğu ve bir tarafdan Ömer Çavuşu vekil idüb ………. meblâğ-ı mesfûrun zimmetinde
olan dört bin gurûş hakkı tamâmen tahsîl ve bî-kusûr vekîl-i merkûma alıvirilüb ihkâk-ı
hakk olunmak bâbında emr-i şerîfim ricâ etmeğin mahallinde şer‘le görülmek içün
yazılmışdır.
Fî Evâhîr-i R. sene 1197 / Mart-Nisan 1783 Karamanî

Maraş beylerbeğine hüküm ki
Hassa silahşorlerimden Ahmed bin Mehmedeyn kapu kethüdası olduğı sâbıkan Maraş
Vâlisi vezirim Çerkes Paşa … … Maraş da vaki‛ kasabalarından ve üç elçiye verilen
kal‛a imdad-ı seferiyeler her doksan üç senesi mahsuben sabıkan kırk akça icâb
idenelerden tahsîl olunmak içün sâdır olan emri ‛âlîş-anile mûmâ ileyha çukadarı Ali
Ayıntaba lede’l-vüsûl ‛avf ve nahiyeleri enva‛i haber ile iki sene mikdârı sermeğin ve
ikâma eylemeğin bu esnada çukadarı merkûmı kazâ-i mezbûr sakinlerinden Battal oğlu
Sarı ... oğlu Ahmed ve üzerinden nâm kimesneler birbirleri ile mütefiken bu esnada bi-
gayri hakkın merkûm katl ve üzerime mevcud üç bin gurûş yine mütecaviz emvâl ve
esbâbın gasb ve garet ve garet69 hesab eyledikleri ... olduğı ‛arzuhâlleri inhâ ve senki
mir-i mirân-ı mûmâ ileyhâ ma‛rifetiyle mübâşir ma‛rifetiyle merkûmlar bi eyyi hal ahz
ve hesab ifâ ve keyfiyet-i sa’irelerine ‛arz ve i‛lâm olunmak bâbında sana hitaben emri
şerifim sudûrunu istid‛a eylediklerine [hita]ben senki mir-mirân-ı mûmâ ileyhasın
mübâşir ma‛rifetiyle merkûm ahz ve hesab ve keyfiyet … der-‛aliyyeme ‛arz i‛lam
olmak bâbında emri ‛âlîş-anyazılmışdır.
Fî C. sene 197-Nisan-Mayıs sene 1783
69
İki kere yazılmış.
72

Maraş beylerbeğine ve Elbistan Kâdîsına hüküm ki
Akdâ-i kuzatü’l-müslimin Maraş Kâdîsı Seyyid Mehmed Haşim zîdet fazâ’ihûnun bu
def‛a südde-i ‛adet kararıma varid olan i‛lam ve Medine-i Maraş ah‛âlisinin
muhazarlarında Elbistana tabi‛ Lokoş? karyesi sakinlerinden Hacı İsmail oğlu Mehmed
nâm kimesne bir kaç seneden beru cadde-i itâ‛atden rû-gerdân ve bağy-ı ve tuğyân ve
şer‛i şerîfe ve evâmir-i münife ‛adem-i ita‛at ve hetk-i ‛ırza ve ahz-ı emvâle mübâderet
ve başına üç yüz neferden mütecaviz müsellah erâzil ve haramzadeyi cem‛ istishâb ve
karye-i mezbûrde vaki‛ ma‛lumu’l-aded zaviye ve tımarı bilâ-sened zabt ve tegallüb
peydâ ve fukâra ve zu‛afâya istilâ ve fesad ve menine müte‛addid evâmir-i ‛aliyyem
sadır olan Reyhanlu ‛aşireti ru‛uslarından Mürsel oğllu Osman’a … ve eşkıyâ ile ülfet
mu‛avemet iderek derece-i mezalim ve ta‛addiyatı hudud-ı hadden birûn olduğına
bina’en harekât bağıyânesinin mücâzatı havliyle karye-i mezbûre cibâline tahassun ve
ebnâ-i sebilidest-i dırâz ve katli nüfus sefk-i dimâ nehb-i emvâle tecasür ve karye-i
mezbûre sakinlerinden ehl-i ‛ırz ve hanedân ve kendü zira‛at ve hirâset ile meşgul
İbrahim Bey oğlu Mehmed dimekle arîf kimesnenin işbu sene-i mübarekede rüfekasıyla
leylen hanesini basub merkum Mehmedi bi-gayri hakkın katl bi’l-cümle emvâl ve
eşyasını gasb u garet ve Reyhanlu ‛aşiretine firâr ve eşirrâ-i merkûme ile bir müddet
geşt-i ğüzâr ba‛dehû eşkıya-yı merkûme ile ma‛an Elbistan’a gelüb eşkıyâ ‛avanesiyle
yine karye-i mezbûrye duhul ve günâ gün fesâda şurû‛ ve karye-i mezbûre ve etrafında
kain kuranın harabına ba‛is ve badî olacağı zahir ve tehdid? olub mezbûr Mehmed
muzurrı ibâd ve sa‛i fi’l-‛arz bi’l-fesâd olmağla mücerred rahmen li’l-ibâd siyaneten
li’l-bilâd şaki-i mezbûrun şaki‛ mezbûrun mukteza-yı te’dibi icrâsı tahrîr ve istid‛a
olunmuş i‛lam olduğu üzeresin ise senki Maraş Beylerbeğisi mûmâ ileysin ma‛rifetinle
ber-vech-i suhûlet ahz ve habsin ifâ‛ ve keyfiyetin der-sa‛adetime ‛arz ve i‛lâm
olunmasını olmağın… imdi senki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhsin ber-minvâl muharrer bu
def‛a der-‛aliyyeme varid olan i‛lâm ve mahazların mazmunı nefsü’l emre mutabık ve
hakikati hale muvafık ise ma‛rifetinle merkûm İbrahim Bey oğlu Mehmed’i ber-vechi
suhulet ahz ve habs ilka ve keyfiyet hakikati üzre der-sa‛adetime ‛arz ve i‛lâm ve inhâye
mübâderet ve vakî‛ın hilafını tahrirden be-gayet tehâşi mücanebet olunmak babında
Fî Evâhir-i Ca. sene 1197/ Mayıs-Haziran 1783

Maraş Beylerbeğisi dâme ikbalehûya ve ve Elbistan Kâdîsına Hüküm ki
Hacı Mehmed nâm kimesne gelüb Elbistan kazâsından Hacı Abdullah mukaddemâ fevt
oldukda terekesi oğulları musalla ve irâd? Mehmed ile kızları Hasibe ve Şerife’ye
intikal emval ve emlak ve sa’ir ... kable’l-fetih mezbûran misilli Abdal Mehmed
müte‛akiben fevt olub oğulları kasr-ı mezbûr sakinlerinden ve Derviş ve Murtaganı? ve
Mustafa tarlası taksim ve mezbûr Hacı Mehmed mezbûr-ı şerifenin oğulları olduğundan
hassasına isabet iden hak ırsiyesi mezburdan Durmuş ve Ali ve Mustafa ve … mal-ı
müteveffadan taleb iderken ve avk mürur eyledi deyü virmeğin ta‛allül u muhalefet ve
gadrı sevdasından oldukları ve bu babda ve emr-i ‛aliyyesi? muvafık ... şerîfesi olduğı
bildürüb şer‛le görülüb mezbûrlardan ve mal-ı müteveffik bilâ-tamam ... tahsîlbi-kusur
alıverilüb bi-vechi şer‛i ta‛allül u muhalefet idülmeyüb icra-i şer‛ ve ihakâk-ı hâk
olunmak bâbında emr-i şerîfim ricâ itmeğin muhalefet-i şer‛le görülmek içün ermri
şerife yazılmışdır.
Fî B. evamir sene 1197-Haziran-Temmuz 1783
73

Maraş Beylerbeğisi dâme ikbalehû ve Ayıntab Kâdîsına Hüküm ki
Zü’emâdan el-Hac Ahmed zîde kadruhû gelüb Ruha ve Karahisar-ı Şarkî ve Ayıntab
sancaklarında şehir ve gayri nâhiyelerde Harari nâm karye ve gayriden kırk üç bin
dokuz yüz seksen dokuz akça ze‘âmet mutasarrıf-ı ‘âlî ser-çukadâr-ı sadr-ı ‘âlî-i sâbıkın
bilâ-veled fevtinden mûmâ-ileyh el-Hac Ahmed bostaniyân-ı hassa ocağında mumcu
olub şâyeste-i merhamet olduğuna binâen iş bu bin yüz doksan senesi Cemâziye’l-
âhirinin on dokuzuncu gününde tevcîh ve hâlen berât-ı şerîfim üzerinde olub ze‘âmeti
mülhakâtından Ayıntab sancağında ve nâhiyesinde defter-i icmâlde on üç bin yüz kırk
sekiz akça bazâr karye-i Kilis mâ‘-rüsûm ve yine Ayıntab nâhiyesine tâbî‘ üç bin dokuz
yüz akça bazâr mezra‘â-i Levahik ve iki bin yedi yüz akça bazâr mezra‘â-i Haculu bir
görülüb on dokuz bin yüz kırk sekiz akça yekunundan on iki bin yedi yüz kırk iki akçasi
ifrâz ve yine Ayıntab nâhiyesine tâbî‘ beş bin yedi yüz akça bazâr karye-i Bademlüce
mâ‘-rüsûm ve dokuz bin akça bazâr karye-i Göksun mâ‘-rüsûmun bin akçasi ifrâz ve
dörd bin dörd yüz elli sekiz akça bazâr mezra‘â-i… dokuz yüz elli sekiz akçasi ifrâz ve
Ayıntab kazâsı muzafâtından Telbâşer nâhiyesine tâbî‘ üç bin akça bazâr mezra‘â-i …
…ve Keferbostan hâriç ez-defter-i deyü mukayyed mezra‘â-i … bin akçasi ifrâz ve yine
Telbâşer nâhiyesine tâbî‘ on bin altı yüz akça bazâr karye-i Zabun?dan altı yüz akçasi
ifrâz ve Ayıntab nâhiyesine tâbî‘ altı bin akça bazâr mezra‘â-i…deyü mukayyed
mezra’âanın üç bin akçasi ifrâz ve birgörülüb yirmi iki bin akça ze‘âmet ber-icmâl ve
zikr olunan on dokuz bin yedi yüz kırk sekiz akça yekunundan bir def‘â dahi üç bin beş
yüz akçasi ifrâz olduğu ber-icmâl ve yine Telbâşer nâhiyesine tâbî‘ dörd bin akça bazâr
karye-i … mâ‘-rüsûm ve dörd bin akça bazâr mezra‘â-i Somakı? bildirilüb sekiz bin
akça yekunundan iki bin akçasi ifrâz ve mezra‘â-i ... el-mezbûrenin bir defa dahi bin
akçasi ifrâz ve yine Ayıntab kazâsı muzafâtından Nehrü’l-Cevaz nâhiyesine tâbî‘ dörd
bin üç yüz otuz akça bazâr… bin beş yüz akça bazâr mezra‘â-i Sam nâm-ı diğer Uluca
birikdirülüb beş bin sekiz yüz otuz akça yekunundan bin beş yüz akçasi ifrâz ve yine
Telbâşer nâhiyesine tâbî‘ altı bin akça bazâr karye-i Güdevir mâ‘-rüsûm ve Nehrü’l-
Cevaz nâhiyesine tâbî’ iki bin beş yüz akça bazâr mezrâ‘-yı Sam ve berâtı der-nezd-i
karye-i Kerat birikdirülüb sekiz bin beş yüz akça yekunundan beş yüz akçasi ifrâz ve
yine Telbâşer nâhiyesine tâbî‘ altı bin akça bazâr karye-i ... mâ‘-rüsûmun beş yüz akçasi
ifrâz ve birikdirülüb beş bin beş yüz akça ber-icmâli yine Telbâşer nâhiyesine tâbî‘
yirmi bin akça bazâr karye-i Görgülü? mâ‘-rüsûm ve Ayıntab nâhiyesine tâbî‘ altı bin
yüz elli beş akça bazâr mezra‘â-i Orman kapusu der-nezd-i Merdimengi ve ‛an mahsûl
resthane(?) mâ‘ afyon ve şem‘hâne-i der-nefs-i Ayıntab fî sene altı bin akça birikdirülüb
otuz iki bin yüz elli beş akça ze‘âmet ber-icmâl ve icmâl Evlek üç bin üç yüz otuz üç
takım tabi‛ … üç bin dörd yüz dörd bin otuz dokuzar akçaleri mûmâ-ileyhn bâkîleri
müşterekleri kaydlarından olduğu defter-i Hâkânîde mukayyed olmağla sâlifü’z-zikr
kurâ ve mezâri‘ ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî tarafından subâşısı müşterekleriyle zabt ve
berât mûcebince tahvili târihine düşüb berâtın yazusuna göre hissesine düşen mahsûl ve
rüsûm kanûn ve defter mûcebince ahz ve kabz itdirülüb hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve
mugâyir-i kanûn-ı mezbûr Mustafa’yı ol-vechle? müdahale itdirilmeyüb men‘ ve def‘
olunmak bâbında hükmü hümâyûnum ricâ ve Defterhâne-i ‘Âmiremde mahfûz
rûznâmçe-i hümâyûn ve defter-i icmâle müraca‘ât olmağın vech-i meşrûh üzere olduğu
mestûr ve mukayyed bulunmağın Defter-i Hâkânî mûcebince zabt itdirilmek bâbında
fermân-ı ‘âlî-şânım yazılmışdır.
Fî 197 Evâhîr-i B. / Haziran-Temmuz 1783
74

Maraş Beylerbeğine ve Maraş Kâdîsına hüküm ki
Elbistan Kâdîsına tabi‛ Alkos karyesi sakinlerinden Hacı İsmail oğlu Mehmed nâm şaki
bir kaç seneden berü cadde-i ita‛atden rû-gerdân bağı tuğyan ve şer‛-i şerîf ve emri
münife ‛adem-i ite‛at ve … ‛arz ve ahz emvâl-i mübaderet ve bâşına altı yüz neferden
mütecaviz müslim arazdan ve ber-karar cem‛ ve isticab karye-i mezbûreden vaki‛
ma‛lumûnâ ol-hudud zâviye ve tımarı bilâ sened zabt ve tallül bazar ve fukarâ ve
zuefaya istila ve fesad ve melanete takviyet vermek içün hizalanır ... ve evâmir-i
‛âliyyem sâdır olan Reyhanlu aşireti ve esasından Resul oğlu Osman’a karabet ve
eşkıya ile ülfet ve mu‛avenet itdiren ve ricâ-i mezâlim ve te‛diyatı sarf-ı birûn
olunduğına binaen haraket yaveyana senki … tevkifiiyle karye-i mezbûre haline mahsus
ve ebna‛-i sünbül ider ve … ve katl-ı nüfusı ve emvâle tecassül ve karye-i mezbûre
sakinlerinden ehli ‛arz ve haneden ve kendü zira‛at ve meranetiyle meşgul İbrahim bin
oğlu Mehmed demeğle ma‛ruf kimesnenin işbu sene-i mübarekede refikasıyla iden
hanesini basub merkûm Mehmed’in bi-gayri hak katl ve bi’l-cümle emvâl ve eşyasıı
gasb va gâret ve Reyhanlu aşiretine firar ve eşya-i merkûm ile bir müddet geşt-i güzar
ve ba‛de eşya-i merkûm ile mâ‛ Elbistan’a gelüb eşkıya avnesiyle yine karye-i mezbûre-
i dahl ve enva‛ fesada şer‛ ve karye-i mezbûre ve etrafına kain? kalınan harabe ba‛is ve
badi olduğı tahir ve bedbah olub mezbûr Mehmed mazar-ı ‛ayar ve sâ‛i … … … … ve
olmağla mücerrred rahime’l-‛abâd … … şagi-i mezbûrun muzafatı fazailesi bundan
akdem i‛lam olunmağla i‛am olunduğı emin senki Maraş beylerbeğisi ta‛yin-i icrâsı
hıssasını senki ... mûmâ ileysin ma‛rifetiyle ber-cevh-i ... agz ve hasebiyle ilga ve ...
sa‛ir ‛arz ve i‛lam olunmağın mahul eşkıyasına ibazeke Evâhir-i cumaları olunna sâdır
olan emri şerîfim mahaline lede’l-vürûd ber-mûceb ... buyruldu .... şer‛iye irsâl ile ihzar
mübaveren olundukda ‛am ite‛at ve esbâk ve Poma? Kuyud-ı fed ve mal‛anen? Medâr
ve elbistan Kâdîsına ... üzerlerine kati‛ ve ifrakkar?ile hucum ve yirmi nefer ... dahi bi-
gayri hak kızı elli bin gurûşluk emvâl ve eşkıyalarını ve cebren olan hayvanlarını gasb
ve garat ... ... ile gadra cesaret eylediği ahal-i mezbûe bu def‛a iki kıt‛a ‛arzuh‛âliyle
alınan ve senki mir-mirân ve Mevlânâ-i mûmâ ileyh ... ma‛rifetiyleriniz ve mibâşir
ma‛rifetiyle şaki merkûm agz ve Maraşa teraki‛ şer‛ ve ihkâk-ı hak olunmak bâbında
mezra sâdır olunan emri celil el-kadim? mûcebince tekayid-i hâvî müceddiden emri
münife sürurını istid‛a divan-ı hümâyûnuma mahfuz ve ihkam kuyudat-ı ... olundukda
bir minval muharrir tarih merkûmun emri şerîfi mestur ve mukayyed olunuduğına
binaen dergah-ı mu‛allam Görünlülerden İsmail zîde mecdühû mübâşeresiyle men‛a
sâdır olunan ol-münife ber-mûceb üç meşrûh üzere ‛amel olunmak fermân olunmağın iş
bu emri ‛âlişânım isdâr ve ile irsâl olunmuşdur ahire senki mir mirân-ı Mevlânâ-i mûmâ
ileyhasız ma‛rifetiniz ve emin olunna Görgülü mûmâileyha mübâşiretiyle şaki merkûm
bera-yı hal ahz ve Maraş ihzâr he hasımlarıyla firaren teraki‛ mahuzi? Olub emin
şera‛atinin ve münhakık olan sabık ilban? Emvâl îtâ ve hayvanat-ı ve kemaken tahsîl ve
ashabına ruv ... ihkâk-ı hak ihtimam ve defter-i madde-i ... dahi ... şer‛ .. üzerine ..
olduğı süretde makam-ı sudûr iden emri emri münife ahz mukteza-yı tabiri ifra içün ikâ
ve keyfiyeti der-sa‛adedime ‛arz ve i‛lam mesaide ve hilâf-ından inga? Ve mebaiden
eylediğiniz emr-i ‛âlişanım yazılmıştır. Hüsyin
Fi Evâhir-i Ş. sene 197-Ağustos-Eylül 1783

Maraş Beylerbeyisi dâme ikbâlehûya ve Maraş Alaybeyisi ve Sancaklusu zîde
kadrühûma Hükümkü
75
Maraş sancağında Biryâr nâhiyesinde Kovalıca nâm karye ve gayriden yirmi üç bin iki
yüz sekiz akça ze‛amet mutasarrıfı ‛alameti ze‛ameti aklamından Kemer nâhiyesine
tabi‛ Yarımca nâm karye ve gayriden üç bin ikiyüz doksan sekiz akçasiyle yine livâ-i
mezbûresi Yenice kal‛a nâhiyesinede ‛an karye-i ...ve gayriden üç bin dokuz yüz bir
akça tımara mutasarruf Mustafa’nın tımarı birbirlerinden istemelerine kıyâs olduğundan
Sancaklı mevahiside berâtları verüb hüsnü rızalarıyla mübadele eylediklerine ... ricâsına
senki livâ-i mezbûr Alaybeyisi alâ zîde kadrühûsun bilâ-iltimas ‛arz ve Defter-i Hâkânî
‛Amiremde mahfuz rûz-nâmçe-i hümâyûnuma mürâca‛at oldukda vechi meşrûh üzere
olunduğu mestûr ve mukayyed ve ze‛amete ikrar olunacak hissesinden ... hususuyla
musavvan … olunması ze‘ametden Sitay hususiyle müsevvean medar olması ze‛ameti
... hâsıl mahâl medârla ve yine ... ifrâz ve hassalı tımarı itâr yerine ze‛amete olmak ile
min hâsıl ze‛amet hususu sefer vermeğe muhtemel olmagla söylece terk bulunmak
hilesi varmıdır senki Maraş beylerbeğisi ve miralay mûmâ-ileyhâsız cümel
sancaklusundan ve mahalledatdan su’âl ve tashih ... ve hakikatini tekrar ‛amire ve tefrih
eylemeniz bâbında emri ‛alişân yazılmışdır.
Fî Evasıt-ı Ş. sene 197/Ağustos-Eylül 1783

Maraş Beylerbeğisi ve Zamantı nâibine Hüküm ki
Maraş sancağında Zamantı nâhiyesinde kal‛aluce ser-seran nâm karye ve gayriden altı
bin dört yüz elli dört akça tımar ... bilâ defter-i... icmâlde Zamantı Alaybeyisi Osmanın
‛arzıyla doksan senesi tabi‛ olan ahz tevcîhte ve tahvil ve ba‛de mezkûr ‛inayetinden
fuzuli ... ve defle olmağla ... ... olan ... ‛arzıyla doksan dört senesi cemeaziyel evvelinin
ibkâ ve ba‛dehû merkûm Osman’ın fuzuli vak‛i iken miralay ... Musa tımar-ı mezbûru
kendüye ... tüccar sevdasıyla Osman ... ‛arz ve ibka itdirüb arz olunduğu Sancaklusu
mahzar ve Maraş Alaybeyisi ‛an ‛arz itmeğin ... doksan beş senesi rebüyyül Evâhir-inin
mezbûr Ahmede ibka ve ba‛dehû mezbûr Osman hıyanet ve fuzuli ve gayri vaki‛
olunduğu Sancaklu kal‛ası şahadet eylediğine binaen mübin olan ‛an ‛arzla Ahmed’den
... doksan altı senesi zilkadesine sahib olan merkûm Osmana ibka olmağla mezbûr
Osmanın bilâ ... fevtinden Ahmed’e tevcîh olmuşken mübin olan sabık Ali müteveffa-i
merkûm Osmanın içün hiyanet ve fuzuli Osmana vaki‛ gerek vefâtından ibkâ itdirilüb
mezkûr Ahmede gadr-ı eylediği züema verilüb tımar şahadet eylediğin deyu ...
nâhiyesine hala Zamantılu Alaybeğisi Seyyid Hüseyine ‛arz ve kabûl natık olduğu
aktine tüccar mezkûr tarafına tevcîh ve vaki‛ ve ibkaları Alaybeğisi ‛arzıyla olub
hakikat halde eşkıya vaki‛ olmağla senki Maraş Beylerbeğisi Musa Veledi ma‛rifetinle
mahalline der-vaki‛ ser-an ... kal‛a ve çeri başısı töhmetleriyle tevcîhle sabit ve tahkik
öldüresiye i‛lam ve ‛arz ve mahzar olunmak içün emr-i şerîfim sadareti ikâm-ı cedid
şurutına mütabık olduğu ... ... ... tahrîr olunduğun ... ... olan es-Seyyid Mehmed
Hüseyini dâme mecdühû i‛lâm etmeğin i‛lamesi mucebince yazılmışdır. Sabri
Fî Evasıt Ş. sene 1197-Ağustos-Eylül 1783

Maraş Beylerbeğisine ve Zamantı nâhiyesi nâibine hüküm ki
Maraş Vâlisine vaki‛ Zamantı nâhiyesi olan Bekir Musa Sancaklusu ile Hasan renganesi
verilüb ... nizâm-ı cedid haraketin tark? eylediğine binaen alaybeğinin mezbûr refikanın
doksan beş senesi rebiyyül evvelinin on dokuzıncu gününde .. ... zahir kuvvetinde sen
ramazanın zilhiccesinin on sekizinci gününde hayatı? Tevliye olunub ... üzerinde ...
divân-ı hümâyûnum mukayyed olub ... günde liva-i mezbûrun zü‛ema ve erbâb-ı tımar
tarafında mir-i ‛âliyyem takdim olunan ‛arzuhâl ... bundan akdem liva-i mezbûr üzere
76
kesb olan mezkûr Musa? Kendilerden olmayub ...larını muharrir düşüş? eylediği ma-
‛ada ... ‛âliyyeme ve üzerine yedi sekiz kat‛a mühürler zuhuruyla ahz ve tezib olunmak
üzere iki mezbûr bir takrib mezbûr tarafına .... ifşâr? ilgaye müttefiken sim ‛azd
tedârikiyle liva-i mezbûr re‛i ... tımarı tekrar idüb mezkûrun ... ve müniye ve ... olduğın
... ve ol-vecibe emri şerîfim sudûrı? İsyan? itmeğle sen ki mir mirân ve Mevlânâ-i
mûmâ-ileyhsı olduğı mehalde mezbûr Musa ahz ve sancağı ... ... şer‛i ihzâr ve
sancaklusu müvacehesine ... olunan harekât ... ihzâr-ı şer‛an şayân? Ve müteveffik olur
ise ... merkûm olan beğine tevciye olunmak ve te‛ir bâbda layıkası icar olunması içün
keyfiyetini mahalleri emine ‛arz ve i‛lâm ve muhazır olmak bâbında emri ‛nişan
yazılmış
Fi Evâhir-i … sene 1197-1782

Maraş Beyler beğisi dâme ikbalehûya hüküm ki
Hassa silahşorlerimden Ahmed zîde mecdühûnın kapu kethüdası olduğı suk-ı Maraş
Vâlisi vezirim Çerkes Hasan Paşa edamallahû te‛ala icla’l-lehûsun vilayet-i Maraşda
vaki‛ kazalar ... erbab-ı içün verile ... ... doksan üç senesine mahsuben bakaye kuyuda
akça olunmak içün karyeleri tahsîl olmak içün sâdır emr-i şerîfim ile mûmâ-ileyhâ
çukâdârı … galyeti lede’l-vâsıl ‛arz ve zahir ile iki sikke mikdârı ... ... itmeğin .. ...
merkûmı kazâ-i mezbûr sakinlerinden ital oğlu sâdırın ve hokka Yuvaoğlu Ahmedden
ve zoka nâm kimesneler birbirleriyle müteveffiken bi-gayri hak çukadar merkûmı nakl
ve üzerine ... üç bin gadr ... mütecaviz ve emvâline ve eşkıyası ... ... eyledikleri sancağı
liva ve ‛an mukaddemâm bâ-‛arzûhal alınan? Ve mirmirândan sabıkan Maraş
beğlerbeğisi ma‛rifetiyle ve mübâşir ma‛rifetiyle merkûmları bi-eyyi-hâl ahz u habs İkâ
ve keyfiyeti ve re‛lerime ‛arz ve i‛lam olunmak bâbında emri şerîfim sâdıriyeti istid‛a
eylediğine binaen mîr-i mîrân-ı sabıkan mûmâ ileyh ma‛rifetiyle ve mübâşir
ma‛rifetiyle arz ve hesab keyfiyet-i med‛iyemiz ve i‛lâm olunmak üçün işbu sene-i
mübâreke ol-defter-i icmâl olan ... emri şerîfim sâdır olmağın mukayyed ve ikrar
olmadığın mûmâ-ileyh tekrar bâ-‛arzûhal olunan ve senki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhsiz
ma‛rifetinle mukaddemâ sâdır üzerinden emri şerîfimden ikâz ve zahirasıçün istila Ali
hâvî müceddiden ve emri şerîfimle sudûriyeti istid‛a ve divân-ı hümâyûnumda mahfuz
kuyud-ı ahkâm mevab cihet oldukları deyü meşrûh üzere şârh ? mezbûr emri şerîfim
verildiği mestûr ve mukayyed olunmak ... ve isti‛yah hâvî mukaddemâ sâdır olan emri
şerîfimle ‛amel olunmak ... ... yazılmışdır.
Hüseyin
Fî Evasıt-ı Ş. sene 197 Ağustos-Eylül 1793.

Maraş Beylerbeğisine ve Maraş Mollasına Hüküm ki
Kazâ-i Zeytun sakinlerinden Mehmed ve Hasan nâm kimesneler ile Hatice ve Emine
nâm karandaşları gelüb bunların hâli sağirlerinden babalarınızdan müttefik mutasarrıf
oldukları … …. … Bağlarına ahiren ilave ve müdahale bulunmağın yine Maraş
sakinlerinden Hacı Ömer kimesne fuzuli ve ta‛allüb idüb zabt ve tevliye dahi tab ve
ihkak üzerlerine iken mezbûr Hacı Ömer fevt olub yine Maraş sakinlerinden zevcesi
Aişe hatuna fuzuli ve ta‛allüb idüb zabt idüb bunlar dahi şimdi ... … ... idüb bablarından
mezbûrandan hilaf-ı şer‛i şerîf fuzuli ve tekayyüd idüb zabt idüb eylediği … bağlarını
zabt eylediklerinı zevcem yedinde oldum … ... mürur eyledi deyü da‛iler ... ... .... taaddi
ve muhalefet ve gadr-ı külli sevdasında olduğun ve bu babda da‛vasına mevafık ...
fetva-i şerîfesi mûcebince şer‛le görülüb mezbûran hilâf-ı şer‛i şerîf fuzuli … zabt
77
eylediği … bağı aldırulub böylece şer‛a te‛addi ve muhalefet itdirülmeyüb edâ-i şer‛ ve
ihkâk-ı hak olunmak bâbında emri şerîfim ricâ eyledikleri ecilden muhalefet-i şer‛iden
içün yazılmışdır.
Teyfik
Fî Evasıt-ı Ş. sene 197- Temmuz 1783.

Maraş beylerbeğine ve Elbistan Kâdîsına Hüküm ki
Elbistan kazâsı sakinlerinden Mustafa nâm kimesne gelüb bundan karındaşı Mehmed
nâm kimesen kendi halinde iki kızı ve mezbûreden Receb nâm kimesne bin yüz seksen
beş senesinde hilâf-ı şer‛i ve bi-gayri hakdan icâb Emrullah ile karındaşı merkûm katl
itmeğle şer‛an icâb iden karındaşı mezbûr zimmeti .. merkûm Receb fevt olmağla bi’l-
cümle terekesi ahz u kabz iden yine kazâ-i mezbûre sakinlerinden ve dört seneden
müteveffayı merkûm ... taleb eyledikde ... tabi‛ münifeyi istinaden tevcîh-i şer‛
virmekde te‛dib? Muhâlâka üzerine oldukların ve bu bâbda da‛vasına mevafık şah ... iki
kıt‛a fetevayı şerîfe mûcebince şer‛an görülüb karındaşı mezbûr şer‛an ilticâb? İden
zimmeti müteveffati merkûm icâbın? Terekesi kasb iden veresesinden ve mütevaffıyı
mezkûr m‛âlinden bâ-veraseti... ... ver-vechi şer‛i ve mugayir fetüva-i merkûm ... ... ...
... icrâyı şer‛ ve ihkâk-ı hak olunmak olunmak bâbında seni hümayûnum ricâ itmeğin
mehallinde şer‛le ...içün ... emri şerîfe verilmişdir.
Fi Evâhir-i Ş. sene 197 Ağustos-Eylül 1783.

Maraş Beğlerbeğine Hüküm ki
Dergah-ı mu‛allâm kapucu bâşılarındna Çavuş Paşa esbak mir Çerkes Mehmed dâme
mecdühûnun ber-vechi mülükâne ‛arsasında olan ... inhâr Kars mukaa‛asından doksan
iki ve doksan üç seneleri mallarından Maraş sakinlerinden Bayazid oğlu Abdullah
zimmetine baki kalan dokuz bin beşyüz gûruşdan taleb ve karz içün mûmâ-ileyh
çukadarı bir sene ma‛lûm ... ...mezbûr Abdullah mebağı mezbûrı vermekden ve imtina‛
ve bu oldukdan beru çukadar merkûmu Hüseyin ve akvâm tekzibe izar eylediğine
binaen mukim merkumdan bi’d-def‛at ihzarı bakaye-i merkmamnın tahsîlini müş‛ir
emri meblağı sâdır ve diger çukadarı Mustafa ile ... ve Maraş Vâlisi işbu tarafına bir
türlü tahrîr ve mezbûr ... ite‛at olundukdan ‛ulum ve ita‛ate ve çukadar mezkûr dört ay
bâbından tevkif ve ba‛dehu nehyi ve seb i‛ade üzerine aldığından bâşka …taifeyi ona
ba‛zı eşkıya ta‛bire ve emvâl ve eşkıyası ve gasb ve gâret itdirdiğini ve sa’ir eshâb ve
mukata‛at ve ahali-i memleket mezbûrun mez‛âlim ve ta‛diyatına? mezbûri ahvâl
olduklarını dergah-ı mu‛allam kapucu bâşlarına mukaddemâ me‛muren ol-ahval
olduklarıbı Dergah-ı mu‛allam kapıcı başlarından mukaddemen ol-hale-i gidip ‛avdet
iden İbrahim Paşa dâme mecdühûnun neferinin müşmetiyan? olmağla bu makule
mukata‛atan miriye-i isâl hisar ve hususen ricâl-i‛aliyyemden olunan mülükaneler
malını fuzuli zabt ve ekl ve baliğ hususundan itibâr eylediğin bi eyyi hâl tertib ile …
zimmetlerinden terki irad-ı? Emvâl-i tahsîli husus-ı mutlaka karz-ı ‛amire-i memur
varub olmakdan naşi mukaddema bu husus içün lüzum-ı şerifem sudûr olmuş olduğına
bâşka berât ... tahtına me‛muriyetleri asayiş ‛ibâr ve bilâd-ı vaki‛ masâriflardan ibaret
olub mezbûr Abdulah mukim ve mu‛ahher sudûrının Evâhir-i şerîfim mûceblerince
Reyhanlu eşkıyası oluncak sabıkan Haleb Valisi vezirim Abdi Paşa iclalehû münifine
me‛mur iken kendini tahkik olmağla ol-havale ve etrafında bulunan zabıtan ve a‛ban
muavecesinden mensub olundukları üzerine … birle mezbûr Bayazıd oğlu Abdullah
emvâl miriyeyi zabt ve tahsîl ve … ider ise ber-vechi … ahz ve mebla-ı mezbûrı bilâ
78
vusül tahsîl ve dikkatine memur teslîm ve kendisi cadde-i ifâ ve mezalim ve …‛ale’l-
taksib der-‛aliyyeme i‛lam … ihtimam olunmak üzre sadır olan emr-i şerifim ‛adem-i
ite‛at ve meblağ-ı mezbûr zimmetine … mir mûmâ ileyh mukaddemâ bâ… inha ve eda
ve istid‛a mukaddemâ sadır olan emr-i şerifim mucebince meblağ-ı mezbûrun tahsîline
… ihtimam olunmak babında doksan altı senesi Evâil-i cemaziyel Evâhir-i emr-i
münifim sadır olmuşken yine şak-i mezbûr ‛adem-i ite‛at ve meblag-ı mezbûryi edâsı
muhalefet … … ve bu-vechle tenkid evâmir-i ‛aliyyem mümekkin olduğun mir-mûmâ
ileyh Mehmed dame mecdühû mukaddema bâ-‛arzuhal inha ve mukaddem sadır olan
emr-i şerifim mucebince Maraş Valisi sabık ma‛rifetiyle ‛ali eyyi hal sahib ve
tarafından münifine memur selim olunmak babında mukaddema hükmü hümâyunum
sadıriyeti istid‛a … … … ba‛de Evâhir-im mukaddema sadır olan emr-i şerifim
mucebince ‛amel olunmak babında bundan duksan senesine mevafık … sadır olan emr-i
şerifim merkum Bayazıd oğlu Ahmed ‛adem-i ite‛at birle … … imtinâ olunmak mir-
mûmâ ileyh … … ‛arzu haliyle … ve merkûman zimmetine baki kalan doksan bin beş
yüz gurûşdan mübâşir ma‛rifetiyle tahsis ve tarafına … memur edâ ve teslîm itdirilmek
babında emr-i şerifim sudurunu istdi‛a eylediğin ber-vechi mürur mübâşir marifetiyle
mukaddemâ sadır olan emr-i münifim ‛amle olunmak babında doksan altı senesi Evâil-i
Şabanının sadır olan emr-i şerifim mübaşiri birle mahalline lede’l-evâmir-i şerf‛i
merkum cebabire ve zimmetinden olundukdan ber-vechi … emr-i âlilan mümekkin
olmayub mübaşir elinden sa‛adetime inha hüsnü ilave ve meblağ-ımezbûr şaki
merkumdan ‛ali hali zimmetinde … … emvâl-i miriye … ba‛is ve … ber-vechle
mukata-i mezbûr istihsaline ber-keyfiyet olmağın mir-mûmâ ileyhsin ber-vechi bâ-
‛arzuhal inha ba‛de arzın şafi merkûman hilâf-ı ferman ol-misüllü vaz‛ tarihçesine
kat‛an havale-i memnu‛ ve i‛bar olunduğundan senki mir-miran-ı mûmâ ileyhsin
ma‛rifeti ve mübâşir ma‛rifetiyle meblag-ı mezbûr şafi mûmâ ileyh tahsîl ve tarafına…
… teslîm … sadır olan emr-i ‛ali mucebince sana hitaben müceddiden hükmü
hümâyûnum ricâ ve divân-ı hümayunuma muhalefet … ihtimam virmeye muhalefet
vech-i meşrûh üzre tarihi ma‛rifetiyle mukaddemâ sadır olan emr-i şerifim mucebince
‛amel olunmak içün yazılmışdır.
Fî Evâil-i Z. sene 197-Eylül-Ekim 1783.

Maraş Beylerbeyliğine ve Zamantı Kâdîsına Hüküm ki
Zamantı nâhiyesi Alaybeyisi es-Seyyid Hüseyin zîde kadrühû südde-i sa‛adedime ‛arz
itdirüb Maraş sancağına Zamantı kazâsı muzafatından Hayberi nâhiyesine Giruhu nâm
karye ve gayriden altı bin akça tımar ve mutasarrıfı Musa Veledi Ali’ye Biraderler
kuvvet-i vâki‛ ise aceleten varub Sancağında sakin olub Alaybeyisi ... ise sefere ist‛ar ve
eğer gitmezler ise ise mülazimet ‛arz ve tevcîh olunmak şartıyla bâ-‛arzuhâl İsmail
veledi Ahmede bin yüz doksan beş senesi cemaziyel evâhir-inin ve dört bin yirmi
beşinci gününe tevcîhe viladed ve ba‛dehûya liva-i mezkûresi Hurmiş nâhiyesinde
mengene nâm karye ve gayriden dokuz bin ikiyüz yirmi yedi akça beniden mutasarrıf
Ahmed Veledi Mehmedden İsmail veledi Ahmed istimasindan tımarı olunmadığından
bedihe emri şerîfim verilmek mülazımlarıma ‛âliye ve Zamantı nâhiyesi Alaybeyisi el-
Hac Ahmed Azim bin yüz doksan altı senesine hamal olunan bin yedi gününe tevcîh
olan ve ba‛de sâhib-i evvel fevt gaza vaki‛ olan merkûm su‛i ... gadrı olunduğu
Sancaklsu şehriyar eylediklerine binaen sahiblerine sâhib-i evvel ve kuvveti ‛an vaki‛
merkûm Msa Veledi ‛âliye Suntu Alaybeyisi Ali ... varub ... rey‛i görünen ifâ ... ve yine
Hurmza nâhiyesine Derukan nâm karye ve gayriden sekiz bin ikiyüz yetmiş beş akça
tımar dahi Ali Veledi Hasan üzerinden olduğu defter-i Hâkânînin mukayyed ... İsmail
79
veled-i İsmail sakin ... ... tımarına ber-vechi dahl olunmak icâbı içün ve merkûm Musa
Veledi Ali Gâlibin biraderi ve karındaşı fevt sahih iken mir-evlad-ı sâbık mezkûr Ali
Veledi Hüsetin Musa Veledi Ali .... tımarı ve merkûm İsmail veled-i Ahmede gadrı
olunduğunu liva-i mezbûru tımar ve erbâb-ı sakin duçâr bâşısı haber ve şahadedime
atmalarıyla tmâr-ı mezbûr Sakızın sancağına sakin ve hezimetinde meccud sâhib-i evvel
merkûm İsmail veled-i Ahmede ... ahz olunmuş biladesi ‛arz ve derter-i Hâkâni
‛Amiremde mahfuz rûznâmçe-i hümâyunuma mürâca‛at olundukdan meşrûh olan ...
mestûr ve mukayyet olunmağın senki mir-mirîn-ı ve Mevlanâ-yı mûmâ ileyhsin tımar-ı
mezbûr Musa ve ... üzerine iken bilader ... İsmail veled-i Ahmede ve ba‛dehû İsmail
üzerine sened-i tmârı olarak tevcîh olunduğuna mebni Ali nâm ve ba‛dehû fevt ‛an vaki‛
der-sâhib-i evvel Musaya tevcîh kıymeti kuyuduna müstena olunmak üzere merkûm
Musa bin karaındaşı mezkûr İsmail ve der Ahmede tevcîh görülmek isti‛asından ... vaki‛
olub mehallinden tashih ve temizi ... gelmeğle merkûm Musanın kuvveti vaki‛ olub vasi
tımarı tevcîh olan sâhib-i evvel ve ... suval ... ... ‛arz ve i‛lam olunmak bâbında emr-i
şerîfim yazılmışdır.
Fî Z. sene 1197-Kasım-Aralık 1783.

Maraş Beğlerbeğine dâme ikbalühû ve Maraş Mollasına Hüküm ki
Kuzâta-i Mevlânâ müftizâde Ömer zîde fazlehû südde-i sa‛adedime gelüb Ayıntab
mütemekkinlerinden Gayum nâm Yahudiye Bin yüz doksan altı senesi ‛alâ-tariki’l-
poliçe virdiği akçaden üç yüz doksan beş gurûş noksan teslîm halen ve zimmetinde
kalub taleb eylediğin firâr ve hane-i Maraş olub âi‛yân mütegallibeye istisnaden ta‛allül
ve gadr ve red varud ile bildirüb şer‛le görülüb rüsûmât zimmetinde olub ol mikdâr
tamamen tahsîl ve bi-kusûr ‛âliverüb bi-vehi şer‛i ta‛allül ve mumânaât itdirilmeyüb
icrâ-i şer‛ ve ihkâk-ı hâk olunmak bâbında ricâ itmeğin mehallinde şer‛le görülmek
bâbında
Fî Evâhir-i M. sene 1198-Kasım-Aralık 1783.

Maraş Mollasına Hüküm ki
Sâlihadan el-Hac Mehmed zîde Süleha gelüb bu kazâ-i mezbûreden vaki‛ ‛Ala‛ü’d-
Devle Süleyman bey demeğle ma‛rûf nâm sahibü’l-hayrın binâ eylediği cami‛i şer‛i
hümâyûn ve yine kazâ-i mezbûr tahrîratdan ‛aynı divâna mahallesine vaki‛ el-Hac
Mustafa nâm sahib’l-hayrının bina eylediği cami‛i şerfimle hattı olub ‛aynı sene lüzûm
gelen hidmetini edâ idüb bu maküle itme ve hitaben mukteza-i nâşi oldukları ihtiyarıyla
rüsûm ra‛iyet ve bila emr-i şerîf tekâlif-i şukkanın cümlesinden ma‛rifet eylediği kazâ-i
mezbûr zabtı tarikinden rüsûm ra‛iyet ifal-i gark taifesi tarafından dahi bila emri şerifi
tek‛âlif-i şakka t‛âlil ve rençberde hal olmadığı ve bu babda da‛vasına mevafık sabih
olan selamdan? Feteva-i şerîfesi olduğı bildirüb hilâf-ı kânûn ve mugayir feteva-i şerîfe
kazâ-i mezbûr zabtı tarafından resmi ra‛iyet ve ehli ‛örf taifesi canibinden dahi bila emri
şerîf tek‛âlif-i şerîfe muhalefet ta‛addi ve rençbere indirilmeyüb men‛ u def‛ olunmak
bâbında hükmü hümâyûnum ricâ itmeğin imdi sana hitaben muktezayı nâs oldukları
i‛tibârıyla rüsûm u ra‛iyet ve bilâ emr-i şerîf tek‛âlif-i şerîfe şukka itmez cümlesinden
mu‛aflar ... babda kanûnu emin ‛amel olunmak emrim yazılmışdır.
Fî Evasıt Za. sene 1197-Eylül-Ekim 1783.
Mehab
80

Maraş Beğlerbeyisine zülkadr zadesi Seyyid Ömer dâme ikbalehû
Sabıkan Maraş Vâlisi Çerkes Hasan Paşa iclâle-hûnun Eyalet-i Maraşda vaki‛
kazâlardan Vâliçün verilegelen imdad-ı seferiyeler doksan üç senesine mahsuben bakiye
kalan akçanin icâb idenlerden tahsîl bâbına sâdır olan emri şerfim vezir müşarûn-ileyh
kapukethüdası hassa silahşorlerimden Ahmed zîde mecdühûnun çukadarı Ali yediyle
Medine-i Ayıntab vusulüne medine-i merkûm sakinlerinden Battal oğlu Sadık demeğle
ma‛ruf kimesne Çulan oğlu Ahmed ve üzerinden nâm hassalar müttefik ... karar
merkûmu bi-gayri hak katl üzerinde mezbûr üç bin gurûşlukdan mütecaviz emvâl-i ve
eşyasını gasb ‛azat olunmağla mübâşir ma‛rifetiyle mezbûrlar bi eyyi hâl ahz u kabz?
İfâ ve keyfiyet der-‛âliyyeme ‛arz ve ‛ilâm olunmasını muhtevi sana hitaben emr-i
şerfim sâdır olunmuşdı senki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhâsın bu def‛alar ... der-
sa‛adedime varid olan bir kit‛a ‛arzının mabeyn-i Ayıntab sükkanından Battal oğlu
mezkûr sâdırın kendi malının olmadığından sabıkan Maraş Vâlisi vezir müşârun
ileyhsin mezbûr seferiyesinden mabeyni mezbûrun bakiye kalan akçanin tahsîl zımmına
kapukethüdası mûmâ ileyh tarafından ... merkûm emri şerîfim mezkûr ile varudunun
merkûm sadık tabi‛ hakkından nâşi çukadar merkûmumdan? Mabeyn-i Sakıs ve emin ve
sabınan kalan ... akçasini alub? Ve bağ da‛vasıyla olan muhalefet ve çukadar merkûmu
bi-gayri hak katl der-mevâl ve esbasını zabt u gareze hasaret itmeğle der-mûceb emri
Ali merkûm Battal oğlu Sadık ahz vasiler olunmayub bila merkûm ah‛âlisinden dahi
keyfiyet istisar olundukda hakikat hâli menvâl muharrir emin olduğunu ihbâr ve
şehaded ettikleri tahiri olmağla senki mîr-i mîrân-ı mûmâ-ileysin sahih zimmetine geçen
seferi akçasi mahbus mezbûrdan tahsîl ve mu‛temer ... canib vezir müşârûn-ileyh ifâ ve
teslh? Etdirdiği müşirşâr ... .. olub der-‛âliyyeme irsâli ve katl hassasına mukteza-i şer‛
... icrâ ve i‛lâm-ı şer‛iyesi ile keyfiyet ‛arz ve inhâ olunmak bâbında fermân-ı ‛âlîş-
anyazılmıştır.
Fî Evasıt-ı M. sene 1198 –Kasım-Aralık 1783.

Maraş beğlerbeyisi dâme ikbalehûya hüküm ki
Maraş sancağında Elbistan nâhiyesinde ‛Ana nâm Sai Elbistan nâm karye ve gayriden
üç bin akça tımar-ı mezbûrun Ahmed biraderi fevt olub tımar-ı mezbûr mahlûl olmağla
Sancak mülazımetlerinden yetmişinci Mülazım nâm Mehmed veled-i Hacı Ali’ye
tevcîhini liva-i mezbûr olan Bektaş Ali zîde kadrühû ‛arz itmeğle tımar-ı mezbûr
Ahmedeyn kuvvetinden Mehmedden Hacı ‛âliye tevcîhi Ekrice? Şurût-ı mevâfık olub
bekar derunu ... yetmişinci Mülazım kapudanı nazırı on dokuzıncı Mülazım zuhur
eylediğinden bâşka mülazım olan ‛ibası raiyetinden bahs eylediğinden bâşka izzet idüb
tahkik ve telkin luzum gelmeğle senki mîr-i mîrân-ı mûmâ-ileyhasın Sancaklusu
muvacehesine mülazimet-i istikak ve mülazımı görenler ‛ağnam-ı raiyetden … ...
aldırasın ... tekrar ‛arz-i i‛lâma mübaderet … hilaf-ı tahrîrlerin mücanibe olunmak
bâbında
Fi Evasıt-ı M. sene 1198-Kasım-Aralık 1783.

Maraş beğlerbeyisine ve Maraş Mollasına Hüküm ki
Seyyid Hüseyin zîde şerefhû gelüb Maraş sakinlerinden Miraceci taifesinden Mehmed
ve Ali ve gayrilerinden bin yüz doksan senesinden berü isbat eylediği akça beher sene
üzerine devr şer‛i ve iltizâm recm olmakdan şimdiye değin ve recm namıyla kaime dört
akçasini alub gadr eğlemeğin bildirüb şer‛i ru’yet ve ba‛de şer‛i ve iltizam borç
81
olunmayub ona uyarılmağın Zaide Koca namıyla ... ... ... ... zimmetine tahir iden
tamamen tahsîl ve bi-kusur itdirilmeyüb yüce şer‛an nakil ... idilmek emrine şer‛an
ihkak-ı hak olunmağla bilade tevcîhe rica itmeğin mahaline şer‛le görülmekçün
yazılmışdır.
Fî Evasıt-ı M. sene 1198-Kasım-Aralık 1783.
Sayfa No:27 / Hüküm No:2

Maraş Beylerbeyisi dâme ikbâlehûya ve Maraş Mollasına Hüküm ki
Maraş Divamlı mahallesi vaki‛ mütevelli Ahmed Paşa cami‛ şerîfi vakfına ilhak vazife-i
mu‛ine ile ... ve yevmi ... akça vazife-i ile nısf hidayet cihetleri mücib kasr ... erbâb
istihafın Seyyid Ahmed Halife bin Seyyid Abdurrahmana tevcîh ve hizmet noktasına
kusuru yoğuken ecânibine Şeyh Abdulkadir ve Şeyh Mehmede ve Şeyh Hasan cihetine
mezbûruna mülazım vâki‛ sevdasına oldukların Maraş kasabası ‛arazi‛ doksan beş
senesi Ramazanının Müdahaleleri müteabık merkûm Seyyid Ahmede ifâ berât
metrukiyet mezkûr mu’ine Abdullah ve Hasan ve Mahmud sancak Maraş Valisine
mezkûr Seyyid Ahmedi mevâhib mu’ine olan berâtı cebren u kahren ahz u kabz ...
mülazımına Kurd Ali vech ... hilâf-ı inha i‛lâm olub es-Seyyid Hüseyin nâm kimesneye
berât ider deyu teslîm i‛lâm itdiklerine Evâhir-iesiyle ve müdde-i sene başı cihetine
mezkûr bin selase hassasına merkûmun Abdullah ve Şeyh Mehmed ve Şeyh Hasan
doksan altı senesine cemaziyel ahirine berât-ı merkûm Seyyid Ahmedin üzerine kalacak
hisse-i hassa dahl kusur senesine olmağla mülazımın üç oğlu Ömere bâ-arzuhal tevcîh
itdirüb merkûm Seyyid Ahmed cümlesine muhasım ve kat‛ saye olmağla zikr olunan
hizmet ve nısf hitabe cihetleri mezbûrdan ... ol merkûm Seyyid Ahmede ... ifâ olmak
babında Medine-i Maraş sabık Ali vusuli daim ve hitab ve sabıkan Maraş Alaybeğisi ve
sait ahali muhazır birle inhî ve mezbûr Seyyid Ahmedin üzerine kalubba‛de kusur
babında olmak üzre Ömer ... Seyyid el-Hac Hasana tevcîh olunan salise hissesinden
berâtını dahi merkûm Ömere mucib olan Seyyid Ahmede teslîm edildiğine binaen ibraz
itmeğle ancak hitabeti telhis olundukdan zarar olan hatt-ı hümâyûn şevket makrunum
mucebince ...mezbûr saye-i mezkûrdan ... hesab ol-merkûm doksan sekiz senesi
rebiyyül ahirenin on iki buçuk gününe ibka ve mûmâ ileyh Seyyid Ahmed ... ibni
Seyyid Abdurrahmandan hala maliye tarafına mir-mirân parasıyla üzerine olub şimdi
mûmâ ileyh Seyyid Ahmede der-‛aliyyeme nakdiye eylediği bir kıt‛a ‛arzuhaline tabi‛
olunan müdafa-i şer‛ olmadıkça berâtının kaydı der-kenâr olunmağla ... şer‛ verilüb
fimâ ba‛d merkûmun Müdahale itdirilmeyüb men‛ ve def‛ olmaları içün senki Mara
Beylerbeğisi mûmâ ileyhüma sana hitaben hümayunum sudurunu ... ... ‛Amireme
mahfuz ....muhasebe ... nazır olunduğuna vechi meşruh üzere olundukda mestur ve
mukayyed olunmağın vech meşruh üzere kaydına şer‛ berât içün kalına ‛ali ve haber i‛ta
... mucebince zabt ... .çün yazılmışdır.
Fi Evasıt-ı B. sene 1198- Mayıs-Haziran 1784.

Divân-ı hümâyun kalemi kâtiblerinden olub hala muhazi berât-ı olan es-Seyyid
Mehmed Zehdi nâm ki Tunus zîde kadruhû der-saadet muid nezaretime takdim eylediği
‛arzuhaline Malatya ve Haleb ve Kilis ve Maraş sancaklarında kasaba ve gayri
nâhiyelerinden ... Kabacık nâm karye ve gayriden seksan dört bin ve dört yüz kırk üç
akça ze‛amet mutasarrıfı divân-ı hümâyunum kalemi bâ-hattı hümâyûn şevket-makrun
kırk nefer mürettib şerhlülerinden ... ... ahir ze‛amet tevcîh olunmağla ze‛amet-i mezbûr
dahi kalemi mezbûrun nicesinden beru şi‛ar ve hazırası emekdâr kâtibinden hâlâ nâm
82
Kudüs ve mahiz berât olunan mûmâ ileyh es-Seyyid Mehmed Zahid zîde kadruhû
vücuhla mahbub merhuma tevcîh ta‛yine binaen ... sudur olan ... kuvvetinde be hâla
berât-ı şerîfe üzerine olmağla ze‛ameti mülükâneme Maraş Sancağına ve nâhiyesine
hâsıl ma‛a rüsûm gayri ez adet-i ağnâm dokuz bin dokuz yüz seksen akça Bazaran
karye-i ber Kilis ve hassa ma‛a rüsûm yedeyüz iki akça yâzar mezra‛i sadır mukata
ma‛a karye sarı ... ... karye-i mezbûr ile bir görülüb on bin yedi yüz akça yekunun bin üç
yüz akçasinden icmâl yüz ... üzere yedi yüz akçasi mûmâ ileyhe es-Seyyid Mehmed
Zahidi bakıyesi müştereki kaydlarında olduğunu Defter-i Hâkânî mukayyed ve mûmâ
ileyh es-Seyyid Mehmed Zahidi zîde kadruhû ‛an karye-i Kilis ve zira‛i Sarı makas
ma‛a karye Sarı ve ... ... olmadılarsa olan hassasını bin yüz doksan yedi senesi Martı ...
... şubatı gayetine gelinceye değin zabt olunmak üzere tarafından Maraş sakinlerinden
el-Hac Hasan nâm hasbi Mehmed zîde kadrühûya der-‛uhde ve iltizâm ve ol-dahi
iltizâm ve yedine verilen tımar mucebince sene-i mezbûr mahsuben ber-muceb ve
Defter-i Hâkânî zabt ve vaki‛ olan mahsûl ve rüsûmat berât yazusuna göre hassasına
icâb iden ahz u kabz red eylediğin ahzdan ber-vechle ahz u kabz olunmak icâb itmez
iken mûmâ ileyhümâ selefi mûmâ ileyh Osman zatın tarafına Subaşısı olan Maraş
sakinlerinden nâm kimesne zuhur ve ... olunan karye-i ve zira‛ilerin olan hassaya
doksan altı ve yedi senelerine mahsuben mûmâ ileyh Osman zatdan iltizame-i ...
yedimde tımar vardır deyu iddi‛a ve zira‛atime mezbûr rikkatden doksan altı senesi
cemaziyel Evasıtın mûmâ ileyh Mehmed Zahidiye tevcîh olunduğuna binaen doksan
yedi senesinden iltizamı kassam ve yedinde olan tımar itibardan sâkıt olunmağın
mültezim mezkûrun kemali naklinden naşı mûmâ ileyh tarafından Subaşısı mezkûr Hacı
Mehmede zabt ve ta‛şir itdirmeyüb kendüsü zabt ve vaki‛ olan mahsûl ve rüsûmat ahz u
kabz idüb Subaşısı gelüb bedel-i iltizâm namıyla verdüğün akça mütalebesiyle tasdik ve
gadrı sevdasına olduğun bildirüb zikri olan karye ve zira‛at ber-muceb Defter-i Hâkânî
müşterekiyle mûmâ ileyh es-Seyyid Zahidinin bâ-tımar tarafından Subaşısı mezkûr zabt
u vaki‛olan mahsulat-ı rüsûmatdan herkese zat-ı tarafına Subaşısı mezkûrun doksan
yedi senesie mahsuben muktezi olan mahsûl ve rüsûmat ‛ala eyyi hâli ‛an gayri noksan
bâ-iltizâm tahsis ve bi-kusur Subaşısı mezkûr itdirilüb ta‛kib ve niza‛ itdirilmemek
bâbında hakim hümâyunum ricâ ve Defter-i Hâkânî ‛Amiremde mahfûz rûz-nâmçe-i
hümâyumûmâ mürâca‛at olundukda vechi meşruh üzere olunduğu mestûr ve mukayyed
olunmuşken ve Defter-i Hâkânî mucebince zabt itdirilmek bâbıda fermân yazılmışdır.
Vehbi
Fi Evâhir-i L. sene 1198-Ağustos-Eylül 1784.

Maraş beylerbeyisi ve Ayıntab Mollasına Hüküm ki
Seyyid Mehmed zîde şerefûhu gelüb babası mukaddemâ fevt oldukda veraseti bununla
Ayıntab kazâsı sâkinlerinden karındaşı Hacı Şerîf nâm kimesneye münhasırâ ve
babalarından müntâkil mülk bostân ve degirmen ve sâ’ir emvâl ve eşyâdan ve mülk
menzilden alâ-mâ-farzî’l-allhi ta‛ala hissesine isâbet iden hakk-ı ırsiyesini karındaşı
mezkûrdan taleb eyledikde bî-vech-i şer‘i ta‘allül ve mezkûrun ba‛zı kimesnelere
intisâb ve ta‘âllûku hasebiyle da‘vâ idemediğinden zaman mürûr eyledi deyü bahâne ve
özr sevdâsında olduğunu bildirüb şer‘le görülüb babasından müntâkil emvâl ve eşyâ ve
emlâkden hakk-ı ırsiyesi alıvirilüb bî-vech-i şer‘ ta‘allül ve muhalefet itdirilmeyüb icrâ-
i şer ve ihkâk-ı hakk olunmak bâbında ihtimâm-ı tâm eylediği ecilden mahallinde şer‘le
görülmek içün yazılmışdır.
Fî Evâhîr-i C. sene 98 / Mayıs-Haziran 1784.
83

Maraş Beğlerbeğliğine ve dâme ikbalehû ve Maraş Mollasına Hüküm ki
Kazâ-i mezbûr sakinelerinden Hürü nâm Hatun gelüb bunun zevci Gürünlü zâde Bekir
Efendi dimekle ‛arîf kimesne zimmetinde yüz doksan senesinden iki yüz elli gurûş
alacak hakkını almadan fevt oldukda bi’l-cümle emvâl ve eşyası ırs-ı şer‛le bununla
diger zevcesi kazâ-i mezbûr sakinelerinden zevcine ve kızları Emine Zeliha ve Hasbe
nâm hatunlara münhasıra olmağla mezkûretân kendü hisselerine gayri kanaat bile
cümlesin tegallüben zabt ve ziyade gadr ve ta‛di eylediklerin ve bu bâbda da‛vasına
müvafık Şeyhülislamdan fetevâ-i şerîfe verildüğün ve tarafından karındâşı Aşcı Ali oğlu
Ahmed nâm kimesneyi diğer eylediğin bidirüb fetevâ-yı şerîfe mûcebince şer‛le görülüb
zevci müteveffa-i mezbûrdan müntaki mezbûretanın hilâf-ı şer‛i şerîf fuzuli zabt
eyledikleri emvâl ve eşyadan hisse-i ırsiyesinden zimmetinde olan ol mikdâr gurûş
hakkı tamamen tahsîl ve bi-kusûr vekil-i mezbûra aldırılub ber-mûcebi fetevâ-yı şerife
icra-i şer‛ ve ihâk-ı hâk olunmak bâbında hükm-i hümayunum ricâ itmeğin mehallinde
şer‛le görülmek içün emri ‛âli yazılmışdır.
Fî … sene 1198-Nisan-Mayıs 1784.
Telhis
Sayfa No :30 /Hüküm No:3

Maraş beylerbegisine ve Ayıntab Mollasına Hüküm ki
Ayıntab sükkânından ehl-i ‘ırz zümresinden Tahmisi zâde es-Seyyid Ahmed zîde
şerefuhu gelüb bu kendü hâlinde ‘ırzıyla mukayyed olub şer‘ân ta‘addi olunmak icâb
itmez iken Ayıntab sükkânından zümre-i eşkiyâdan Haydaroğlu Mehmed nâm kimesne
kendü hâlinde durmayub ehl-i ‘örf tâ’ifesiyle yekdil ve yüz doksan senesinde cerîme
nâmıyla iki bin beş yüz gurûşunu gasben ahz idüb gadr olduğun bildirüb şer‘le görülüb
alıvirilüb ihkâk-ı hakk olunmak bâbında hükm-i hümâyûnum ricâ itmeğin mahallinde
şer‘le görülmek içün yazılmışdır.
Fî Evâhîr-i C. sene 1198- Mayıs-Haziran 1784.

Maraş mollasına hüküm ki
Hüseyin nâm kimesen gelüb medine-i mezbûr sakinlerinden mu‛ameleci taifesinden
Celil Efendi zâde dimeğle ma‛fuf kimesneden bundan akdem istidane eylediği bin gûruş
bunun üzerine devr-i şer‛i ve lazım? rib olunmuş olmayub bilâ sened-i ser‛i mürabaha
namıyla aldığı asl-ı malı tecavüz itmiş iken onu on üç hesabı üzre devri şer‛i itdim deyü
gâh asl mâl mürabaha nâmıyla akça talebiyle rencide ve teaddiden hali olmadığın
bidirüb da‛vasına muvafık Şeyhülislamdan fetevâ-i şerîfe verildiğin bildirüb fetevâ-i
şerîfesi mu‛cebince amel olunub mezkûrun asıl mâl ve mürbaha namıyla akça
mütalebesiyle vaki‛ olan Müdahale ve te‛addisi men‛ ve def‛ olmak bâbında emr-i
şerifim ricâ itmeğin mahallinde şer‛le görülmek içün emr-i ‛ali yazılmıştır.
Fî C. sene 1198-Nisan-Mayıs 1784.

Maraş beylerbeyisine ve Ayıntab mollasına hüküm ki
el-Hac Mehmed Sadık bin el-Hac Ömer zîde kadruhu gelüb medîne-i Ayıntab
sâkinlerinden Abdulgâni ve karındaşı Ahmed oğlu Mehmed Emin nâm kimesneler
zimmetlerinde bi’l-emr ve’l-kabûl edâsında birbirleri kefil bi’l-mâl olarak bin yüz
doksan senesinden berü bâ-temessük memhûr dörd bin kırk iki gurûş alacak hakkı olub
bâ-mektûb tarafından birkaç def‘â âdem irsâliyle mutâlebe ve almak murâd eylediğinde
84
kemâl-i rû‘unet huşûnetlerinden nâşî âzâr-ı vâhiye ve ‘illet-i gayr-i vâkı‘a ‘irâdıyla
hilâf-ı şer‘ edâda ta‘allül ve muhalefet ve ibtâl-i hakk ve gadr-i küllî sevdâsında
oldukları ve mezkûrların ba‛zı mütegallibeye istinâdları olduğundan mahallinde
mukâvemet ve ihkâk-ı hakk mümkün olmadığından ziyâde mağdur olduğu ve tarafından
es-Seyyid Mahmud nâm kimesneye vekil eylediğin bildirüb âher husûsa me’mûr
mübâşir mâ‘rifetiyle şer‘le görülüb ber-mûceb temessük-ü mezkûrların zimmetlerinde
mütekarrir olan ol mikdâr gurûş alacak hakkı bilâ-ta‘allül tamâmen tahsîl ve bî-kusûr
vekîl-i merkûma alıvirilüb bî-vech-i şer‘i edâsında ta‘allül ve muhalefet itdirilmeyüb
icrâ-i şer‘e ihkâk-ı hakk olunmak bâbında emr-i münîfim sudûrunu istid‘â eylediği
ecilden âher husûsa me’mûr mübâşir mâ‘rifetiyle mahallinde şer‘le rü’yet ve ihkâk-ı
hakk mümkün olmaz ise ihzârları i‘lâm olunmak bâbında emr-i ‘âlî yazılmışdır.
Fî Evâhîr-i B. sene 198 / Mayıs-Haziran 1784. Revnakî

Maraş Beylerbeyine ve Maraş Mollasına Hüküm ki
El-Hac Halil nâm kimesne gelüb bundan Maraş sakinelerinden validesi Fatma nâm
hatuna Şam-ı şerifede sakin iken ba-… mütevefFî olmağla mutasarrıf olduğu
ma‛lumu’l-aded hayvanat ve bin gurûşluktan mütecaviz hububat arsa bundan intikal
idüb Müdahale olmak icab itmez iken Maraş sakinlerinden müteveffa-i mezbûrenin
karındaşı el-Hac İbrahim nâm kimesne hayvanat ve bin gurûşlukdan mütecaviz
hububatı mezkûr dahi diyâr-ı ahirden bulunmadığına binaen cümlesini hilaf-ı şer‛i şerif
ve bi-gayr-i hak ahz ve kabz itmeğle bu dahi diyâr-ı ahirden virüb edâsı müteveffa-i
mezbûre ve yine müttakil-i hak arsiyesini taleb eylediğin … idüb … şer‛i vermeğin
ta‛allül ve muhalefet ve ibtâli hak ve gadr-ı külli iddiasında olduğu ve bu ba’is ve
da‛vasına muvafık Seyhülislamdan feteva-i şerife verildiğin bildirüb fetevâ-i şerifesi
mucebince şer‛le görülüb edâsı müteveffa-i mezbûrdan müntakil mezbûrdan hilâf-ı şer‛i
şerife fuzûli ta‛allül ahz ve kabz eylediği hayvanat ve hububat her ne ise tamamen tahsîl
ve bi-kusur kendüye alıverilüb icra-i şer‛ ve ihkâk-ı hak olunmak emr-i şerifim ricâ
itmeğin muhalefet-i şerf‛le görülmek içün emr-i ‛alişânım yazılmışdır.
Fî Evâhir B. Sene 198/ Mayıs-Haziran 1784.

Hâlâ Marşa Beylerbeğisi Zülkadir Zade Ömer dâme ikbâlehûya Hüküm ki
Katırcı taifesinden Kayseri memleketlerinden Mukassad nâm zımminin malik olduğu
yirmi dört re’s müşterek tüccar taifesinden Kârin nâm zımmi doksan senesi şevval-i
şerîFî gurresinden istikra ve emti‛asını tahmil ve ... hareket ve Kayseriye altı sa‛at
mesafe ve diğergamlık nâm mahalle virûdlarında o sair beğlerinden Duran Beğ ve
Reyhanludan ...otuz nefer adamları ile zuhur ve zikri olunan katırları hamulesiyle zabt
ve tacir-i mesfur ile katırı mesfurun bir nefer adamını katl ve i‛dâm ve Maraş canibine
‛azimet ve Katırcı mesfur-ı maksad dahi veralarından Maraşa varub Katırlarını taleb
eylediğin senki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhsin def‛le cevab ve katl iradesine olduğundan
mesfur dahi firaren der-‛aliyyeme gelüb nizam-ı hâl ve mezburan ...Mürsel oğlu
mustahbibin hezimetler olmak müddeasıyla teslîm emvâl-i ... mezkûre-i bilâ infâk
aksam ve iştirak-ı mezkûre taraflardan tamga vaz‛ ve darb ile zabt uyum bir kısrağın
olduğuna binaen zikr olunan katırların senden istirdadı bâbında emr-i şerîfim sudurunu
mesfur Mukassad zemi bâ-takrir istirham itmeğle ol-mikdar katırların otağ mübaderet
eylemek fermânım olmağın takidan ve tanhiban ve işbu emr-i şerîfim isdâr ve ile irsâl
olunmuşdur imdi senki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhsin yed-i zabtında olan maru’z-zikr
katırların mesfur tarafına bila tereddüd ve teslîm ile ihkâk-ı hak olması matlub idüğün
85
ve bu bâbda izâr ve ‛ali bir dürlü mukayyed olmayacağı ma‛lumun oldukda zikr olunan
katırları ‛ali eyyi vechin kâne tamamen red ve teslîm ile tebrial zimete ve hilafından
ittifa ve mucebince eylemek bâbında yazılmışdır.
Fî Evâhir-i L. sene 1198-Mayıs-Haziran 1784.

Maraş Beylerbeğisine Ömer dâme ikbalehûya ve Maraş Mollasına hüküm ki
Sizki mîr-i mîrân-ı Mevlâna-i mûmâ ileyimasız bu def‛a tarafınızdan der-‛aliyyme vârid
olan ‛arz ve ‛i‛lâmın Maraş sükkanından Mehmed Said veledi oğlu Ahmed ve Bayezid
oğlu ... nâm kimesneler mütegallibelerden olub hınta ve şaʿîr üzerinde olmalarıyla
sabıkan Maraş Beylerbeğisi Osman dâme ikbalehû merkûmuna ahz u kabz ma‛rifetiyle
umur naşı Müdahale itmemek üzere huzur-ı şer‛i her biri hazine-i ‛Amireme onar bin
gurûş nezre kat‛a sicile kayd ve canib-i şer‛iden verilen hüccet baş muhasebe kayd içün
i‛lam ve mahzur der-‛aliyyeme irsâl olundukda esna-yı rahde zayi‛ olmağla merkûman
tekrar cümle muvakkatle huzur-ı şer‛i ihzâr ve sabıkan Maraş Kâdîsını Mevlânâ Seyyid
Mehmed Haşim zîdet fezaile huzurundan her birinden mezkûrı kabul eylediklerini ikrar
ve hüccet-i mezkûr baş muhasebeye kayd içün sicilden ihraç der-‛aliyyeme irsâl olub
hilâf-ı te‛ahhüd haraketleri zuhûr ider ise meblağ-ı mezkûr cânib-i miriçün tahsîl
bâbında emr-i şerîfim sudurını derç ve tastir olunduğuna binaen hüccet-i mezkûr baş
muhasebeyi kayd olunub fimâ ba‛d hilâf-ı teahhüd haraket idilir ise nezirlerinin tahsîli
fermân olmağın imdi minvâl Mehmed merkûmun ol mikdâr gurûş nezre kat‛a
olunduklarını natık vâid olan hüccet-imezkûr baş muhasebeye bend kayd olunudu ve
fimâ ba‛d hilâf-ı te‛ahhüd haraket iderler ise nizalarının tahsîline mübâeret olunacağı
merkûman gûş-ı hûşlarına hoşlarına ikâ ve hilaf-ı teahhüd haraket itmelerine irâd-ı
ruhsatdan ittifa olunmak bâbında fermân-ı ‛alişânım yazılmışdır.
Fî Evasıt-ı L.sene 1191- Kasım 1777.

Maraş Beylerbeğisine ve Elbistan Kâdîsına Hüküm ki
Senki Maraş Beylerbeğisi mûmâ ileyhsin bu def‛a tarafınızdan vârid olan tahrîrât ve
Maraş ve Elbistan Kâdîlarına i‛lâm ve ahalilerinin iki kıt‛a muhazırlarından Elbistan
Kâdîsına tabi‛ Akos karyesi sakinlerinden Hacı İsmail oğlu Mehmed nâm şaFî ber-vechi
seneden berû ‛ali ihrâzlığı şifadan ve temsil-i emvâl istihardan ve sa’ir enva‛i mukayyed
cesaret eyledikden ma-‛ada Reyhanlu ‛aşiretikethüdası Mürsel oğlu Osman nâm şifaye
fezâi sebebiyle üç yüzden mütecaviz eşkıyanın başına cem‛ ve kazâ-i mezkûre etrafına
güster-i güzâr ve ahali-i kazâ üzerlerine hücûm ve ... mikdâr-ı kimesneleri bi-gayri hak
katl ve ahz bin gûruşluk emvâl ve eşya ve hayvanatlarını ... garet eyledikleri
malzemeleri ... .... ... ... ... iki kıt‛a ... mûcebince tarafınızdan ... ve cânib-i şer‛iden
merâsi? Ve da‛vet-i şer‛i olundukda adem-i ‛ita‛at ve şekavet ... olunduğundan gayri
Elbistan kazâsında sakin ... oğlu Mustafa ve Said oğlu ahrar ve muhasaroğlu güruh
icmâl ve Köse İsmail ve karındaşı Hasan ve uzun elbise ve gür çavuş ve ferd
kethüdalarından Mahmud ve Çelebi veled-i Hüseyin ... Ömer nâm şekavet ... ve kazâ-i
mezbûresi vaki‛ ze‛amet tımar ve evkâf ve zâviyelerini fuzuli zabt ve neşr eylediği ve
hüsnü bu esnada ze‛amet ve erbâb-ı tımar Haleb valisi ma‛iyetine me’mur hasebiyle
mahali mevzusu arıtmalarıçün Elbistan havalisine virûdve tımarları feraseti ahire iltizâm
red eyledikde şaFî merkûme muharrir da‛vetleri zabt itdirmeyüb ... ... ... memurlarına
‛azimet eyledikleri ve şaFî merkûme ... ... kılıçlu eşkıyasından .. ... göre ... nâm mehalde
mütemekkin esvâk ve derununa ferd itdirilen süvarilerini başlarına cem‛ ve enba‛ısıyla
tard eylediğinden gayri kazâ-i mezbûreden müellif bilâ-deft olan Seyyid Ahmed Efendi
86
demeğle ... kimesneyi umur fetevadan red ve nail ... dahi tekrar ve muhakeme kapusuna
ber-vech ... vaz‛ birle umur-ı ... da‛va-i şer‛leri ibtal ... ... olunduğu ... olmağla şer ve ...
... tahlis olunması hususu hususu derç ve tastir olunmuş eşkıya-i merkûme ‛ali eyyi hâl
ile götürülüb ceride ibga ve haklarından şer‛an ... ... icrası elzem gerlirse der-‛aliyyeme
‛arz ve inhâ olunmak fermânım olmağın imdi fukara-yı da‛iyet ve sakin ... bu misüllü
hilâf-ı şerîfe ‛arz ve ... rıza şifa ve fesad-ı mezkûrlar tarafından ... olmadığına ber-vechle
rıza-yı ‛aliyem olmadığın ve def‛a mazarları ... zaif husuları matlûb olduğun cihetden
eşkıya-i merkûme bâ vechi kâne ola götürülüb hayra ibkâ ve haklarından şer‛an ...
ma‛mulenin icrâsı iktizâ iderse der-sa‛adetime ‛arz inhaya mesâdet ve kusur ve
rehavetden ve ‛adem ahlarını muceb ... ... gayri tahrîr oluduğun vicuha şer‛i taa‛ddi ve
tecavüz ... ittifa ve mecanib olunmak bâbında fermân-ı ‛alişân yazılmışdır.
Hüseyin
Fî Evâhir-i L. sene 1198-Ağustos-Eylül 1784.

Maraş Beylerbeğisi ve Ayıntab nâ‛ibine hüküm ki
Şeyh Mustafa gelüb Ayıntab kazâsına tabi‛ Sam nâm karye cami‛i vakfının imamı bir
akça tevliyeti vazife-i mu‛ayyeneleriyle hitâbını Mehmed Efendinin üzerine iken adem-i
ragbetinden doksan sekiz senesi zilkadesinin ikinci gününe mûmâ ileyh tevcih ve halen
maliye tarafından verilen berât üzerine olub lakin vakf-ı mezbûrun mütevelli sabıkı
Mehmed mal-ı vakfî ekl ve bel zimmetinde iken fevt oldukda Ayıntab sakinlerinden
oğlu mezkum Mehmed fevt olub ol-dahi bâbası misüllü mal-ı vakfı ekl ve üç bin gurûş
mal-ı vakıf zimmetlerinde kalub vakf-ı şerîfe gadr olduğu bildirüb mütevelli-i sabık
ref‛-i hümâyûn mezbûr Mehmed ile şer‛le hesab-ı rû’iyet babasının zimmetine olan
meblağ mal-ı müteveffadan terekesine kabz iden oğlu mezbûr Mehmedden ve mezbûr
Mehmed’in vakfına zuhur iden zuhur iden mezbûr Mehmedden tamamen tahsîl ve bi-
kusur mütevelli-i merkûm Şeyh Mustafaya vakf içün yedinde hıfz itdirilmek bâbında
hükm-i hümâyûnum ricâ ve Hazine-i ‛Amiremde mahfûz ittifak Anadolu muhasebesi
defterlerine nazar olundukda ber-vech-i muharrir tevcih ve hitabına mezkûr halen
maliye tarafından verilen berât-ı şerîfimle merkûm Şeyh Mustafanın üzerine olduğu
mestûr ve mukayyed bulunmağın şer‛le görülmek bâbında fermân-ı ‛alişânım
yazılmışdır.
Fî Evâhir-i R. sene 1199/ Ocak-Şubat 1785.

Senki Mevlanâ-i mûmâ ileyhâ es-Seyyid Mehmed Es‛ad zîde fazlehûsun eimme ve
hatib ile mehatıb der-‛âliyyeme vârid olan i‛lâm der-sa‛âaded-i şerîfe Ağası nezaretinde
olan evkâfından Maraş da vaki‛ ashab-ı ... şerîf ve vakfından olmak eimme yevmi bir
akça ve şehriye yedi buçuk akça vazife ile tahikik? Hassa imare? Ciheti bin yüz doksan
sekiz senesi cemaziyel ahirinin yirmi sekizinci gününe Maraş Kâdîsı ‛i‛lâmıyla ve
yevmi iki buçuk akça ile hitabe ciheti dahi sene-i mezbûr receb-i şerîfinin on yedeynci
gününden ... kadeynın i‛lamıyla yazusu hümâyûn es-Seyyid Hamid Efendeynin
kıra‛atinin es-Seyyid Hüseyin Efendiye tevcîh olunub hâlâ üzerinde olduğı der-kenar ...
oldukdan sonra merkûm es-Seyyid Hamid efendeynin sulbi kebir oğlu es-Seyyid
Mehmed Efendi dimeğle ma‛ruf kimesne meclis-i şer‛i varub bilası beyan olduğu
eimme-i ciheteyn mezkûriyeti babam merkûm es-Seyyid Hamid efendeynin üzerine
iken mezbûr es-Seyyid Hasan Efendi cihetinde mezkûriyetini hilaâf-ı inhâ? İle
feragatden kedü üzerine tevcîh ve gadr-ı külli itmeğin babam merkûm es-Seyyid Hamid
87
cihetine mezkûriyetini mezbûr es-Seyyid Hasan da‛vayı ismâr esnasında iken fevt
olunub ciheteyn-i mezkûruriyeti ... tevcîh olunmak iktizâ idüb sonra mezbûr Hasan ...
‛âliyyeden mezbûr olmayub Maraş kazâsınada olmağla mezbûr es-Seyyid Hasan ile
kazâ-i mezbûreden müdefa‛a ihkâk-ı hak olunmak bâbında senki Mevlâna-i mûmâ
ileyhsin sana hitaben doğan? emr-i şerfim sudûrı niyazıyla istid‛a ‛inayet eylediği hâlâ
... şerfeyni evkâf-ı müftisi Mevlânâ es-Seyyid İbrahim zîde ‛ulema u‛lûm itmeğle i‛lamı
mûcebince ‛amel olunmak bâbında fermân-ı ‛âlişân yazılmıştır.
Fî C. sene 199-Mart-Nisan 1785.

Maraş beylerbeyisine dâme ikbalehûya ve Maraş Mollasına Hüküm ki
Erbâb-ı tımardan Mehmed bin? Hüseyin ... südde-i sa‛adedime ‛arzûhâl idüb Maraş
sancağına ve kazası müstekatından Çörmüşek nâhiyesi sakini kebir nâm karye ve
gayriden on yedi bin lira yedi akça berât-i şerîfimle mutasarrıf olduğı tımar karyeleri
doksan sekiz senesinden mahsuben tarafından mültezim olan Maraş sükkanından Hacı
Hasan zâde Hacı Mehmed Ağa demeğle ma‛ruf kimesne ... ve vaki‛ olan mahsûlü
rüsûmu tevcîh idenlerden kendüye ittirülüb mezbûrun ve ahite ... ittirilmek bâbında
emr-i şerîfim sudûrını ricâ ve Defter-i Hâkânî ‛Amiremde mahfûz rûznâmçe-i
hümâyûnuma müdefa‛a oldundukda tımar-ı mezbûr bin yüz doksan altı tarihini .. vechle
hân berât-i şerîfimle merkûm Mehmed ve der-Hüseyin ... üzerine olduğı mukayyed ve
Haleb Vâlisi ... merkûm vezirim Mustafa Paşa idâm oldukdan eceline zir metrûb
müstekâr defterlüsünden olunmak üzere bâ-emri ‛âlîş-ankaydı ... olundığı mestûr u
mukayyed olundığı Defter-i Hâkânî mûcebince ‛amel ve tereke olunmak içün emr-i
‛âlişân yazılmıştır.
Fî Evasıt-ı Sa. Sene 1199-Aralık-Ocak 1784.

Medine-i Maraş Mollasına Hüküm ki
Senki Medine-i Maraş mahalledatından Odaciyan mahallesi sakinlerinden Hacı Bekir
oğlu Hüseyin ve Ahmed ve Mehmed nâm kimesene gelüb bunlar üzerlerine olan lazım
gelen ‛avarız ve imdâd hacetleri ve siz evâmir-i şerîfimle varid olan tekalifiye
muhazırlarına göre hisselerine emanet iden mahalle-i merkûme ahalileriyle ma‛an
cem‛an me’mur olan ve me’murları bulunmayub kazâ-i mezbûr mahdutdan akça
Kuyutlu mahallesi tobrağına bakub ... ... hanesine Reyhanlu ... sabıka icab ider kadimi
emvâl ve biraderi olmayub mahalle-i mezbûr ahalilerini bu emr-i şerîfimle varid olan
tekalifden siz dahi mâ‛an hac ve bir deyü hisse-i tebeyyün ve ehl-i örf taifesi taraflarına
cihet-i bâ-emri şerîfime ... mutalasıyla te‛addi kıymetden hatta bulmadıkların bildirüb
mahalle-i mezbûr ahalilleri taraflarından hilâf ve kanun ... hisse talimi ve ahali ‛aded
taifesine taraflarından hattı bailâ emr-i şerfime ... şerîfe mutalesiyle zahir olan
te‛addileri men‛ ve def‛ olmağın bâbında emr-i şerîfim ricâ eylediklerin ecânib ve
kanun üzere ‛amel olunmak içün yazılmışdır.
Said
Fî Evasıt-ı Sa. sene 1199-Aralık-Ocak 1784.

Senki Mevlânâ-i mûmâ ileyhsin bu def‛a tarafınızdan der-‛aliyyeme varid iden ilâmınız
ve Maraş Beylerbeğisi Seyyid Ömer dâme ikbalehûnun tahrîrâtından ve ahalisinin
88
mahazırlarına Medine-i Maraş sakininden Seyyid oğlu dimeğle ma‛ruf Mehmed nâm
kimesne kendü halinde olmayub başta ... cem‛ birle enva‛i müsavilerin ibtidar
eylediğinden başka mukarer ol-cânibe müniFî olmak neferiyle der-‛aliyyeme göderilen
sa‛i ücreti ve masarıfat saire bahanesiyle fukaradan bin yüz doksan senesinden beru bi-
gayri hak on bin beş yüz yirmi beş gurûş tahsîl ve bir mikdarını kendüsüne hazır-ı şer‛a
ikrar ve hüccet-i şer‛i i‛tâ olunduğuna binaen meblağı mezbûrun tahsîli bâbında emr-i
şerîfim sudurunu sayezine oldukları tahrîr ve inhâ olunduğuna enban-ı gadrı ... merkûm
zimmetine basub ve mütehakkık olan hukuka fukara her ne ise tamamen tahsîl ve ihkâk-
k hak ve icrâsı şer‛ olunmak bâbında emr-i ‛alişan yazılmışdır.
Kamili
Fî Evâil-i Sa. sene 1199-Aralık-Ocak 1784.

Maraş Beylerbeğisine ve Vergili nâibine hüküm ki
Erbâb-ı tımardan Ali nâm kimesne sipahi ‛arzuhâl idüb Maraş sancağına Vergili
nâhiyesine ‛an mezra‛i ve hane der-nezid çiftbozan ve gayriden on bir bin sekiz yüz ile
iki akça berâatı şerîfim masarif olmağın tımarın baş kalemi olub müştereki kapdan dahl
sabık zikr mezra‛anın hâsılı ... resm erbâbı ve haraç be-gayet kayd olmağla kadimi
esbâb ve be-gayet ashabı olan mütegallebeden kat‛aoğlu Hacı Ali ve karındaşı Mehmed
ve Ali bin demeğle ma‛ruf kimesnelerden tasarruflarına olan kadimi esbabın resme icâb
iden ve bâglarını dahi hassası olan uzmanlarından öşre muadil haraçlarına der-mezra‛i
mezbûr toprağına zira‛atleriyle hasaret eyledikleriyle terekelerinin dahi kanun ve defter-
i mucebince öşrlerin taleb ve müşterekiyle ahz u kabz mezbûre red eyledikde mezkûrlar
mütegallibe olmalarıyla borç seneden berü i‛aşe der-resm esbâb-ı ve bağlarının
haraçlarının vermeyüb tımarı mahsulüne gadrı külli ...bağına bildirüb mezra‛i mezbure
toprağına ze‛amet ve ... iden ... mezburlarından ve gayriden ze‛ametleriyle hâsıl itdikleri
terekelerinden kanun ve defteri mucebince öşrleriyle kadimi eşyaların dahi resm
eşyaların dahi kanun ve defteri geregi mezbûrlar der- ve gayriden zira‛atleriyle hâsıl
eyledikleri terekelerinden kanun ve defteri mucebince bağan ashabın dahi hâsıl olan
okuduklarından öşr muadil haraçları tamamen tahsîl ve müşterekiyle kendüye aldırılub
ta‛dil ve neza‛ itdirilmemek bâbında emr-i şerîfim sudrunu ricâ ve defterhane-i
‛Amireme mahfuz rûz-nâmçe-i hümâyûnum ve defter-i icmâl ve mufassal ve icmal
olunduğuna Vergili nâhiyesine tabi‛ mezra‛i ve ... ... mezbûr ve hâsılı tahtına hınta ve
şa‛ir ve resm-i bostan ve bazar ve resm tapu ve resmi esbâb-ı ve haraç bağan yekun
ma‛a gayrihî on bin dokuz yüz beş akça yazu ile defter-i mufassala muharrir kalemi
tahrîr ve defter-i icmâle ma‛a gayrihî bir görülüb dokuz bin beşyüz doksan akça bu
gününden iki bin beşyüz akçasi ifrâz ve ber-icmal ve icmâli mezbûrun iki bin akçasi
sipahi-i mezbûrun ve bâkî yazuları müşterekleri kaydına olduğu mestûr ve mukayyed
olunmağın senki mir-mirîn-ı mûmâ ileyhümasın Defter-i Hâkânî mucebince amel
olunmak içün yazılmışdır.
Edib
Fî Evâsıt-ı Ra. sene 1199- Şubat-Mart 1785.

Maraş Beylerbeğine ve Maraş Mollasına Hüküm ki
Erbâb-ı tımardan Mehmed nâm sipahi gelüb Maraş sancağında ve nâhiyesinde ‛an
karye-i Birlik ve gayriden bin yedi yüz on iki akça tımara masarif Ali veled-i Abdullah
‛adem-i ragbet birle me’mur olduğu İran canibinde nâ-mevcudundan tımar ahirleriyle
bir görülüb Miralay Seyyid Ali ‛arzla yüz doksan bir Şabanın yirmi dokuzuncu gününde
89
cânib-i mezbûr ser-askeri müteveffa-i Abdullah Paşa tarafına mezkûr Mehmede ayrıca
tevcîh verilen mezbûr tezkire mucebince asitaneler dahi berât olunmakçün zuhur idüb
elli üç aded tımarın bir ahire tevcîh ve berât olunan şerefiyekine sudur iden hatt-ı
hümâyun şevket-makrun nizâm cedid-i mütehassisine şurutuna mugayir olduğu ecilden
tımar-ı mezbûrların rağbet eylediği sabıku‛z-zikr ... nâm karye ve gayriden bin yedi yüz
on iki akça tımar-ı mezkûr ‛ali veledi Abdurrahmanın nâ-mevcudundan Mehmede
tevcîh ve berât olunmak üzere ... liva-i mezbûre Orta niyabet nâhiyesinde Üskürd kebir
nâm karye ze‛ameti masariFî İbrahim ber-takrir muahhir tarihi ile ze‛ametine ilhaken
ser-asker müşarun ileyh tarafına tevcîh ve tahvil ve isbatlar dahi tahvil itdirüb gadrı
eylediğini zuema ve erbab-ı tımar ihbâr ve şahadet eylediklerine binaen tımar-ı mezbûr
muahher tarihi ile ilhaken tevcîh ve tahvil olunan mezkû İbrahim refikadan Miralay ‛ali
‛arzıyla yüz doksan yedi senesi Muharremin on üçüncü gününden der-destiyet üzerine
tevcîh ve hala berât-ı şerîfim üzerinden olduğu bildirüb tımar-ı mezbûr Defter-i Hâkânî
ve yedinden olan berât-ı şerfim mucebince tevcîh tarihime zabt ve tahvil tarihine düşen
senelerin mahsulat-ı rûsumatı tevcîh idenleriz kendüye ayrulub muğayir Defter-i Hâkânî
te‛allül u muhalefet idilmemek bâbında emr-i şerîfim ricâ ve Defter-i Hâkânî
‛Amiremde mahfûz rûz-nâmçe-i hümâyûnume müraca‛at olunan tımar-ı mezbûr ber-
vechi meşruh tarihi mezbûrdan tevcîh ve hala berât-ı şerîfim üzerinde olduğu mestur ve
mukayyed olunan Defter-i Hâkânî mucebince kanûn üzere ‛amel olunmak içün
yazılmışdır.
Edib
Fî Ra. sene 1199- Şubat /Mart 1785.

Maraş Beylerbeğine ve Maraş sancağında vaki‛ Burçak nâhiyesi nâibine hüküm ki
Erbâb-ı tımardan Ali nâm sipahi ile berât-ı ‛alişân mutasarrıf olduğu tımarı
karyelerinden nâhiye-i mezbûra tabî‛ Burçak nân karye ahalisi gelüb bunların karyeleri
toprağında zira‛at olunmuş gün tereke ve sair mahsulateyn nâhiye-i mezbûr sakini
Süleymanlu ‛aşireti ze‛ametleri hayvanatlarının yüz doksan senesinde yedirüb ittilaf ve
ina‛at eylediklerin gayri ahal-i mezbûrenin medar ve meznil ve tahımlarına ihrâk-ı
bi’nnâr külli zarar ve cesaret ve gadrı eylediklerin bildirüb şer‛le görülüb ondan
eyledikleri mezru‛atları tanzim birle ihrak eyledikleri menzil ve tahımlarının ...
kıymetleri aldırılub edâsı şer‛ ve ihkâk-ı hâk iden rica bâbında emr-i şerîfim ricâ divân-ı
hümayunuma sual olundukda karye-i mezbûre re‛ayalaının mezrûatları Şimetlü ‛aşireti
re‛ayaları hayvanatlarına bildirüb itilaf ve ita‛at ve mülki menzil ve tahımlarını açarak
binar idüb külli zarar ve hasaret ve garez eyledikleri vaki‛ ise ma‛rifet-i şer‛ ru’yet ve
ba‛de altı yüz bir muktezâ-i şer‛ mestur Evâhir-i şer‛ ve ihkâk-ı hâk olunmak içün
mahaline şer‛a havale ile emr-i şerîfim verilegeldiği tahrîr olunmağla vechi meşruh
üzere şer‛le görülmek içün yazılmışdır.
Fî Evâsıt–ı Ra. sene 1199-Mart-Nisan 1785.

Maraş Beylerbeyisine ve Elbistan Kâdîsına Hüküm ki
Nişân-ı hümâyûnum verilen dergah-ı mû‛allam Çavuşlarından … … … Seyyid Halil
Çavuş zîde kadruhû Südde-i Sa‛adetime ‛arzûhâl idüb Maraş sancağından üzerine …
nâhiyesine İzgir nâm karye ve gayriden üç yüz bin dört yüz yirmi bir akça berât-ı
şerifimle mutasarrıf olduğu ze‛ameti mülhakatından müşterekleriyle kayd berâtına dahl
Elbistan nâhiyesine yüz otuz altı nefer re‛aya karye-i Kara Elbistan ve hâsılı tahtına
hınta ve şa‛ir ve resm-i tapu yekün ma‛a gayrihî on bin beş yüz on sekiz akça yazı ile
90
defter-i mufassala muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde ma‛a resm gayr-i ez
‛adet-i ağnâm ve çift deyü on iki bin üç yüz on sekiz akça yazu ile tahrîr ve dört bin beş
yüz akçasi ifraz ve ber-icmâl ve icmâl-i mezbûreden sekiz yüz kırk üç akçasi mûmâ
ileyh Halil Çavuş zîde kadrühûnun ve bakiyesi müşterekleri kaydından olduğu defter-i
hâkân-i mukayyed ve mûmâ ileyhin tarafından Subaşısı müşterekiyle taleb ve vaki‛ olan
mahsûlatdan ve rüsûmatdan berât yazısına göre hususuna … ve kanun ve defter
mucebince ahz ve kabz murâd eyledikde ahirden ber-vechle müdahale olunmak icâb
itmez iken hariçden ba‛zı kimesneler karye-i mezbûresi husus-ı ve ‛alakası yokdur deyü
hilâf-ı Defter-i Hâkânî fuzûli müdahale ve zabtına muhalefet ve gadr-ı sevdasında
oldukların bildirüb karye-i Kara Elbistan el-mezbûre ber-muceb Defter-i Hâkânî
müşterekiyle tarafından Subaşısı el-Hac Mehmed zîde kadrühûya zabt ve vaki‛ olan
mahsûlat ve rüsûmatdan berât yazısına göre hissesine düşeni ve kanun ve defter
mucebince ahz ve kabz itdirilüb mugayir ve Defter-i Hâkâni müdahale ve Subaşısına
zabtına muhalefet itdirilmemek babında emr-i şerifim suduûrunı istid‛a ve Defter-hane-i
‛Âmiremde mahfuz Ruznâmçe-i Hümâymn ve Defter-i İcmâl ve mufassal müraca‛at
oldundukda vech-i meşrûh üzre olduğu mestur ve mukayyetoldunduğun Defter-i Hâkânî
mucebince ‛amel ve haraket olunmak içün emr-i ‛alişân yazılmışdır,
Fî Eva’il-i R. Sene 199-Mayıs Haziran 1785.

Maraş beylerbeyisi dâme ikbâlehuya ve Ayıntab mollasına hüküm ki
Seyyid Mustafa ve Şeyh Mustafa zîde salâhuhu gelüb Ayıntab sancağının ve
nâhiyesinin karye-i Sam vakf-ı Sultan Selim Hân Ali Mevlânâ Muhiddin Şeyh
Abdurrahman Erzincanî tamâmen tahtında yüz nefer re‘âyâ hâsıl-ı kısm-ı mine’s-sümün
hınta ve şâ‘îr ve resm-i çift ve resm-i tapu yekûn mâ‘ gayrihî on altı bin beş yüz on iki
akça Şeyh Abdurrahman Erzincanî evlâdından Şeyh Muhyiddin karye-i mezbûreye min
karibü’z-zaman ilâ yevmi’l-feth mutasarrıf olub hudûd-u erba‘âsı dâhil cümle tevâbî‘ ve
levâhikeyle merkum ve mağfûru’n-leh Sultan Selim Hân tâbe sarâhu Şeyh
Abdurrahman Erzincanîye ve bâdehû evlâdına ve evlâd evlâdına badnen bâ‘de badnîn
ve karnen bâ‘de karnîn vakf-ı sahîh-i şer‘iyle vakfına ilhâk ve serbest tarîkıyla
mutasarrıf ola deyü berât virüb bâdehu Sultan Selim Hân dahi muhakkak ve mukarrer
tutub hukûk-u şer‘iyye ve rüsûm-ı ‘örfiyyesine kimesne dahl ve ta‘arrûz itmeye ve
cem‘i tekâlifden emin olalar deyü defter-i atîkde mukayyed bulunmağın defter-i cedîde
dahi kayd olundu deyü defter-i mufassala muharrir kalemiyle tahrîr olunduğu defter-i
Hâkânînin mukayyed ve merkumen vâkıf-ı mûmâ-ileyhn evlâdından ve tevcîhine berât-ı
merkuma Seyyid Mustafa ve yine evlâdından merkum Şeyh Mustafa mutasarrıf olub
karye-i Sam el-mezbûreyi ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî vakfiyyet üzerine zabt ve vâkî‘
olan mahsûl ve rüsûmun kanûn ve defter mûcebince ahz ve kabz murâd eylediklerinde
bir dürlü dahl icâb itmez iken Ayıntab ‘âyânı kethüdazâde Hacı Hüseyin dimekle
mâ‘rûf kimesne ecânibden olmağla mugâyir-i kanûn fuzûli müdahale ve yirmi seneden
berü yirmi beş bin gurûşluk mahsûl ve rüsûmu ahz ve gadr eylediğin bildirüb salifü’z-
zikr Sam karyesi ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî vakfiyyet üzere kendülere zabt ve vâkî‘
olan mahsûlün ve rüsûmun kanûn ve defter mûcebince ahz ve kabz itdirülüb hilâf-ı
Defter-i Hâkânî ve muğâyir-i kanûna icâbında mezbûr Hacı Hüseyni bir dürlü dahl ve
ta‘arrûz itdirilmeyüb men‘i ve def‘i müstemineyeden ve şimdiye dek teğallüben aldığı
mahsûl ve rüsûmu gerü istirdâd itdirilmemek bâbında hükm-i hümâyûnum ricâ ve
defterhâne-i âmiremde mahfûz defter-i mufassala müraca‘ât olundukda vech-i meşrûh
üzere olduğu mestûr ve mukayyed bulunmağın Defter-i Hâkânî mûcebince şer‘le
görülmek bâbında emr-i ‘âlî-şân yazılmışdır.
91
Fî Evâîl-i Ca. sene 199 / Mart-Nisan 1785. Nesimî

Mîr-i Mîrân-ı kirâmdan Mar‘aş beylerbeyine ve Ayıntab mollasına hüküm ki
Ahmed zîde kadrühû gelüb bunun evlâdiyyet üzere mütevellisi olduğu müteveffa-i
Hacıya tamâmen nâm sâhibetü’l-hayrın it‘âm-ı ta‘âm içün vakf eylediği Ayıntabda
vâkî‘ iki kıt‘a bostanı hilâf-ı şart-ı vâkıf ve muğâyir vakfiye-i mâ‘mûlu’n-bihâ bundan
akdem vakf-ı mezbûr mütevellisi olan Ömer nâm kimesne mülkiyet üzere kazâ-i
mezbûr sâkinlerinden nâm kimesneye bey‘ ve mülkiyet üzere iştirâ ve mezbûr dahi zabt
ve vakf-ı şerîfe gadr eylediğini bildirüb mezkûrun ber-mûceb-i şart-ı vâkıf tescili şer‘i
ve teslîm-ilel mütevelli birle vakf eylediği bostanları bi’t-tevliye kendüye alıvirilüb
hilâf-ı şer‘-i şerîf ve muğâyir-i vakfiye-i mâ‘mûlu’n-bihâ ol-vechle müdahale ve ta‘addi
itdirilmeyüb icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hakk olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‘â-
i ‘inâyet eylediği ecilden mahallinde şer‘le görülmek içün emr-i şerîf yazılmışdır.
Fî Evâîl-i Ca. sene 199 / Mart-Nisan. 1785

Maraş kazasına tabi‛ ze‛amet karyelerinden Kara Çoban nâm karye re‛ayaları gelüb
bunlar kendilerine icrâsı lazım gelen a‛şar ve sair … ve rüsûmarları ve kanun ve defter-i
mucebince karyeleri za‛i tarafına Subaşılarına tamamen … kursurları olmayub hilâf-ı
kanun ve defter-i ziyade talebi ve müfit? Ve mecanim? Ve yine … ve sari … mezalim
ile akça talebiyle ahirden bir dürlü ta‛addi olmaları icâb itmez iken karye üzerine
ahaliye Bayazid oğlu Abdullah bin demeğle ma‛ruf kimesne hilaf-ı kanun ve defter-i
hakani başına üçer gurûş verile deyü … … … ta‛addi … ve … ve sair … ve mezalim ile
akça mütalebesiyle mikdarın hane olmayub gadr-ıı külli sevdasında olduğundan ol-
vechle ahvalleri diğer gün …. Olduklarına ru‛iyet olduğun bildirüb mezbûrun hilâf-ı
kanun defter ol-vechle zahir bildirüb zaim ta‛addisi üzerlerine men‛ ve def‛ olunmak
babında emr-i şerifim ricâ ve divân-ı hümûyûnuma ve kanun sual olundukda bilâ-vechi
mezkûr ze‛amet karyesi re‛ayaları ta‛addilerine edâsı lazım gelen a‛şar ve sair hilafı
rüsûmatların kanun ve defter-i mucebince karyeleri ze‛ameti tarafına Subaşısına
tamamen edâ eyledikden sonra hilâf-ı kanun ve defter-i ziyade mütalebesi ve müfit ve
mücanim … …. …. Sair bera‛ ve mezalim ile akça talebi ta‛addi eyledikleri vak‛a ile
fimâ ba‛d ber-vechi Mehmed Tahir olan zalim mezbûrlarının men‛ içün kanun üzere
emr-i şerifim yazıyla görülüb tahrîr olunmağla kanun üzere ‛amel olunmak içün emr-i
‛ali yazılmıştır.
Fî Evâil-i Ra. Sene 199-Ocak-Şubat 1882.

Maraş Kâdîsına Hüküm ki
Sadat-ı kiramdan es-Seyyid İbrahim ve Seyyid Ahmed zîde şerefhû gelüb bunlar
sahihü’n-neseb sadat-ı kirâmdan olub ısbat-ı neseb eylediklerine İstanbul kazasından
ma‛mule-i hüccet ve temessükleri olub ‛avarız ve sa‛ir evâmir-i şerîfemle varis olan
tâkallifden tahmillerine göre hassalarına isabet idüb kazâ-i mezbûre ‛ah‛âlisiyle ma‛an
edâ idüb bâş harici namıyla ve resm-i ra‛iyet talebi ve ehli ‛örif taifesi takrirlerinden
bilâ emr-i şerîf tekalif-i şakka şerîfe müt‛âlebesiyle ta‛addi ve rencide olmaları icâb
itmez iken kazâ-i mezbûr zabıtı hilâf-ı kanûn-ı defter-i bâşharici nâmıyla ve resm-i
ra‛iyet ... ve ehl-i örif taraflarından dahi bi’lâ emr-i şerîf tek‛âlif-i şakka mütalebesiyle
ta‛addi rencide… olmadıkları bildirüb hilâf-ı kanûn başharici namıyla ve resm-i ra‛iyet
92
talebi ve ehh-i ‛örif taifesi taraflarından dahi bilâ emr-i şerîf tekâlif-i şerîfe
mutalebesiyle kuvvetleri ta‛addi ve rencide vermeye ibtidâr olunmak babında hükmü
hümâyûnum ricâ taraflarına dahi bilâ emri şerif tekalif-i şakka mütalebesiyle bunları
ta‛addi ve rencide virmek ibtidâr olunmak babında hükmü hümâyûm ricâ ve divân-ı
hümâyûndan kanunu su‛al olundukda bunlar sahihü’n-neseb sadat-ı kiramdan ve isbât-ı
neseb eylediklerin yedlerine İstanbul kazasından ma‛muleyi hüccet ve temessük kasab?
Ve kara zabıtları tarafından baş harici namıyla resm-i ra‛iyet talebiyle bunları …
kanundur deyü tahrîr olmağla ve kanun üzere ‛amel olunmak içün emr-i ‛alişân sadîr
olunmuşdur.
Fî Eva’il B. sene 1199- Mayıs Haziran 1785.

Mir-mirân-ı kirâmdan Mehmed’den Maraş mütesellimine ve Maraş kâdîsına hüküm ki
Senki Mevlana-i mûmâ ileyh Şeyh zadesi Seyyid Mehmed Said zîde fezâ’il Südde-i
Sa‛adetime mektub gönderib Maraş sakinlerinden Arab oğlu Mustafa meclis-i şer‛
varub yine Maraş sakinlerinden Hacı Hasıhı? Oğlu demeğle mar‛uf Seyyid Ahmed nâm
kimesne münifiden olan kimesneye … … aherden iken bin yüz doksan senesine
menkuhesi Aişeye ahvali kendü … gönderüb bir sene-i mikdâr-ı istihdâm eylediğinden
başka sekiz yüz gurûşunu dahi ahz ve gadr-ı … hali vech-i meşrûh üzere olduğunu
müşir ehl-i muhazır eyledi muhazırlarını masraFî sen dahi ‛arz itdirir deyû … …. ….
Yere hükmü hümâyûnum verilmesi ricasına bilâ … ‛arz eylediğinden ahaliden
meclisine şer‛le görülmek içün yazılmışdır.
Fî Evasıt-ı R. Sene 1199-Mayıs-Haziran 1785.

Medine-i Maraşda Kayabaşı mahallesi sakinlerinden sâdat-ı kirâmdan Gemici zâde es-
Seyyid Mehmed Nuri Efendi ve es-Seyyid Hafız Mehmed ve Çelebi zâde müderris Ali
Efendi ve müderris Mehmed ve Molla Mahmud ve Çelebi Efendi ... gelüb bunlar
sahihü’n-neseb sâdât-ı kiramdan olub isbât-ı neseb eylediklerine İstanbul kazasından
ma‛mul be-hacetleri olub ‛avarız ve sa’ir evâmir-i şerîfimle edâsı lazım gelen tekalifden
tahamüllerine göre hassalarına isabet iden Mehmed merkûm İbrahim ma‛an edâsı ve
kusurları olmayub rüsûm-ı ra‛iyet talebi ve ehli ‛örf taifesi taraflarından dahi bilâ emr-i
şerîf tekalif şakka mütalebesiyle te‛addi olmak icâb itmez iken kazâ-i mezbûre zabtı
hilâf-ı defter-i rüsûm ru‛yet sulbi ve ehli örf taifesi taraflarından dahi bilâ emr-i şerîf
tekalif-i şakka mütalebesiyle te‛addi icab itmez iken kaza-i mezbûrun zabıtı hilâf-ı
kânun resm-i ra‛yet talebi ve ehl-i örf taifesi taraflarından dahi bilâ emr-i şerif tekâlif-i
şakka mütalebesiyle te‛addi ve rencideden hali olmadıkların ve bu bâbda da‛vasına
muvaffak şeyhülislamdan feteva-i şerîfe verildiğin bildirüb fetevâ-i şerîfeleri mûcebince
ve kanun üzere ‛amel olunub zabıt-ı mezkûr hilâf-ı kânun rüsûm-ı ra‛iyet talebi ve ehli
‛örf taifesi tarafımızdan dahi bilâ emr-i şerîfe tekâlif-i şakka mütalebesiyle ta‛addi ve
rencide itdirilmeyüb ber-minvâl meşruh üzere zahir üzre müdahale ve ta‛addileri men‛ u
def‛ olunmak bâbında hatt-ı hümâyûnum ricâ eyledikleri ecilden kanun üzere ‛amel
olunmak içün yazılmışdır.
Fî Evâhir-i L.l sene 1199/Ağustos-Eylül 1785.
93

Medine-i Maraş da vaki‛ vasi Mehmed Efendi cami‛ şerîfinin bâ-berât-ı ‛alişân imam ve
hatibi olan el-Hac Mustafa zîde salahuhû gelüb bu Maraş kazâsı toprağına vaki‛
mutasarrıf olduğu tarlalarına feri‛ olamayan câri ve mezrûatları sa‛i ve intifa‛ itdiğin
muhsus ve müntakil kadimi ... ‛ulufesi olmayub dahl olmak icâb itmez iken medine-i
mezbûr sakinlerinden Veli ve Ahmed ve Ali nîm kimesneler zuhûr ve evâsıtı muharreri?
… ihraç ve tarlasına saluverilüb ve mahal ve ahire icâr ile mezrûatlarının za‛i ve talk
olmasına ba‛is ve badi olunub gadrı eylediklerin ve bu bâbda ve da‛vasına muvaffık
Şeyhülislam fetevâ-yı şerîfe ve bir ... bildirüb ber-muceb fetevâ-yı şerîfe şer‛le görülüb
ol-su kadimesi üzerine bunun tarlalarına icâr mezrûatleri saFî ve intifa‛ itdirilüb mezkûr
feri hilâf-ı şer‛ ve mugayir kadim ve dahl ve ta‛aruz itdirilmeyüb men‛ u def‛ olunmak
bâbında hükmü hümâyûnum ricâ itmeğin ber-muceb fetevâ-yı şerîfe mehalline şer‛le
görülenmek içün emrim yazılmışdır.
Fî Evâhir-i Ş. sene 1199/Ağustos-Eylül 1785.

Maraş Beylerbeğine ve Samanlu nâhiyesine Hüküm ki (Tahvil tarafına ‛ali ve harici
yazılmışdır?)
Maraş eyâletine vaki‛ Samanlu Alaybeğisi Musa Sancaklusu ile Hasan zindeganesi
olmayub mugayir şûrut-ı nizâm-ı cedid haraketi zuhur eylediğine binaen Alaybeğinin
mezbûr ref‛atden doksan beş senesi Rebüyyül Evvelisinden on dokuzuncu gününden
Hacı Ahmede tevcîh ba‛de mezkûr Hacı Ahmed kendü halinde olmayub zü‛ema ve
erbâb-ı tımarı bilâ-muceb tekayyüd? iden ber-vechle Hasan zindeganesi mümkün
olmadığından ref‛atden doksan altı senesi Şaban’nın on dokuzuncu gününde Ali veled-i
Hüseyin ... dahi fevtinden sene-i mezkûr Zilhiccesinin on sekizinci gününden Hasan’a
tevcîh olunub hala üzerinde olmağla bundan akdem liva-i mezbûr Alaybeğisi olan
mezkûr Musa kendi halinde olmayub tayyarelerini?... mahtul ... eylediğinden ma‛adâ
istina-i ‛alamet ve üzerine yedi sekiz kıt‛a ... zuhuruyla ahz u tahrib olunmak üzere iken
mezbûr bir takriri Kayseriye tarafına firar ve ...eşkıyasıyla müttefiken sahte ‛arzuhal
tedarikiyle liva-i mezbûr zu‛ema ve erbâb-ı tımarı takrir idüb mezkûrun sene-i
mukadderatından aman ve rahatları ... olduğu zu‛ema ve erbâb-ı tımar tarafından
mukaddemâ bâ-‛arzûhâl ve mahfûz inha ... ‛inayet istid‛a oldukda bulunduğu mehalde
mezbûr Musa ahz u sancağı dahline hazır-ı şer‛ ihzâr ve sancaklusunu müvacehesine
inhâ haraket nâ-merzâye ... şer‛an sabit ve mütehakkık olunması fimâ ba‛d merkûme
Alaybeyisi tevcîh olunmamak ve tahribât ....icrâ olunmak içün keyfiyeti sıhhati üzere
‛arzûhâl i‛lâm ve muhazır olunmak bâbında doksan yedi senesi ... şa‛iyanına Maraş
Beylerbeğisi ve Samanlu nâhiyesi naibine hitaben emr-i şerîfim sadır olmuşdu elhâlet-i
hazihi nâhiye mezbûrun üç nefer sabıl ve sabık alaybeğlerinin mihirleri mutabık der-
‛aliyyeme takdim olunmak bir kat‛ muhazırası bir menvâl muharrir sadır iden emr-i
şerîfim muğayir mezkûr Musanın kendi haline durmayub yine sahte ‛arz muhtıra
tedarikiyle bu işde Alaybeği def‛ ve kedüsü ahz sevdasına sevk birle enva‛i fesade
cesaretinden zu‛emâ ve erbâb-ı tımarın ... ... ve rahatları savub olmağla mukaddemâ
sadır olan emr-i şerîfim mucebince bulunduğu mehal ahz ve tahrib olunmak bâbında bu
def‛ dahi emr-i celil mukadderim suduru tahrîr ve istid‛a divân-ı hümâyûnumda mahfuz
kayd Ahkâme müraca‛at olundukdan bir minvâl meşruh tarafıma merkûmum emr-i
şerîfim verildiği mestur ve mukayyed bulunduğuna binaen fimâ ba‛d Alaybeğisi ahzına
tasdi ider ise mukaddemâ sadır olan emr-i şerîfim mucebince ahz ve tahrib bâbında emr-
i şerîf yazılmışdır.
94
Fî Evasıt-ı Sa. sene 1199-Aralık-Ocak 1784.

Maraş Mollasına ve Kayseri naibine Hüküm ki
Erbâb-ı tımardan el-Hac Veli veled-i Mehmed nâm sipahi Südde-i Sa‛adetime ‛arzûhâl
idüb Maraş sancağı kazâsı mutazafatından Hayberi nâhiyesinden Sarı oğlan kebir nâm
karye ve gayriden on bir bin altı yüz kırk iki akça berât-ı şerîfe mutasarrıf olduğu tımarı
firarlarını Defter-i Hâkânî ve yedinden olan berât-ı mucebince zabt u vaki‛ olan mahsul
ve rüsûmu kanun ve derfter-i mucebince ahz u kabz red eyledikde ahirden dahl olunmak
icâb ider itmez ecânibden Kayseriye sükkanından Alinin oğlu Hacı demeğle mutasarrıf
kimesne doksan birden doksan sekiz senelerine … fuzuli ... ... ... huzurundan rüsûmatını
ahz u kabz idüb taleb eylediklerine ... ... ... ta‛lil ve muhalefet ve gadrında hasaret
eylediğin ve mezkûr kasabadan ‛an inhâ ve senle Maraş kazâsı Mevlânâ-i mûmâ ileyh
tımar-ı merkûm kararları derfter-i Hâkâni ve berât-ı mucebince üzre zabt u vaki‛ olan
mahsul ve rüsûmu kanun ve defteri mucebince ahz u kabz itdirilüb ve senki Kayseri
naibi Mevlânâ-i mûmâ ileyhümasın ecânibden olan mezkûrun ve hilaf-ı defteri Hâkânî
ve mugayir berât-ı fuzuli ahz u kabz eylediği senece mezbûr mübeyyin mahsulatı ve
rüsûmatı her ne ise tamamen tahsîl ve istid‛a ve icrâ-yı hâk olunmak bâbında emr-i
şerîfim ricâ Defter-i Hâkânî âmiremde mahfuz Rûz-nâmçe-i hümâyûna mürâca‛at
olundukda tımar-ı mezbû domsan bin .. birâderi Hacı Veli veledi Mehmed üzerine
olduğu mestur ve mukayyed olmağın ve Defter-i Hâkânî mucebince defter ve kanun
üzere ‛amel olunmak bâbında fermân-ı ‛alişânım yazılmışdır.
Fî Evasıt ... sene ....

Maraş Beylerbeğisine ve Maraş Kâdîsına hüküm ki
Kendüden Ahmed Reşid zîde kadruhû Südde-i Sa‛adetime ‛arzûhâl idüb Maraş
sükkanından veled-i Osman demeğle ‛arif kimesne zimmetine bin yüz doksan
senesinden beru bedel-i iltizâm akçasinden olmak üzere yedeyüz elli gurûş alacağı olub
tarafından tahsîl ve tethir içün... ... Maraş sakinlerinden el-Hac Mehmed nâm kimesne
ihale ve siparis eyledikde mezbûr mahaline meblağı mezkûrdan bir def‛a yüz yetmiş beş
gurûş ve bir def‛a dahi yüz elli gurûş teslîm ve bu tarafa irsâl ve bekaya dört yüz yirmi
şukka gurûşunu ... değin edâ itmeyüb vuku‛atle mütaleve eylediğin günâ gün haylite ...
ve bu mezbûr Hacı Mehmedi lirâya vekil itmiş vekil eyleyen muharrir ihkâk-ı hak ve
gadr-ı sevdasında olub yine vekil-i mezbûr ile lira almışum deyü gadr-ı külli iddi‛asında
olduğun bildirüb mezbûrun zimmetine baki kalan dört yüz yirmi gurûş alacağı tamamen
tahsîl ve tarafından vekil-i mezbûr Hacı Mehmede aldırılub ihkâk-ı hak olunmak
bâbında emr-i şerîfim ricâ itmeğin mehalline ser‛le görülmek içün emr-i ‛alişan
yazılmışdır.
Fî Evâhir-i L. sene 1199.

Divân-ı hümâyûn kalemi kâtiblerinden olub hâlen ... berât-ı olan es-Seyyid Mehmed
Zahidi nâm Tunus zîde kadrühûnun der-sa‛adetime takdim eylediği Malatya ve Haleb
ve Kilis ve Maraş sancaklarına ... ... ... bakiye ... nâm karye ... ... ve dört bin dört yüz
kırk üç akça ruhsat-ı mutasarrıf Divân-ı Hümâyûn kaleminden bâ-hattı hümâyûn şevket-
makrûn kırk nefer mürettib şerhlülerine ‛an ...nefer-i ra‛iyete tevcîh olmağla ze‛amet-i
mezbûr dahi kalemi mezbûrun ... seneden berü nefer .. ve mikdar kendüsüne hülasa nâm
95
Tunus ... berât-ı olan mûmâ ileyh es-Seyyid Mehmed Zahidi zîde kadruhû .... ... ...
olduğuna binaen şeref-semat sudur olan hatt-ı hümaîyûn ve Reisülküttab deyü i‛lâm
münahiblerime leyl ve inhâr kalemi mezbûr hidmet küttab Maraş sancağına mezbûr
sene dahl ma‛a ... ... ‛aliyye a‛nâm doksan bin dokuz yüz seksen akça yazular ‛an
karye... ... ma‛a rüsûm bin yüz yirmi iki akça ............................. karye ile bir görülüb on
bin yedi yüz iki akça seksen bin üç yüz akçasine icâr ba‛de tamga rü’usu yedi yüz
akçasi Müdahale zimmete Mehmed Zahidi bakiyesi müşteriki ... ... olduğu defter-i
Hâkânîden mukayyed ve mûma ileyh ve Seyyid Mehmed Zahidi zîde kadruhû ‛an karye
... ve ‛an mezra‛ Saru muğayir ma‛a karye Sarı ... olunmağın red olan hususunu bin yüz
dojsan bir senesi Mart ... sene Şubatı gaibine gelinceye değin zabt ... ... tarafına Maraş
sakinlerinden el-Hac Hasan zade Hacı Mehmed zîde kadrühûya der-‛uhde ve iltizâm
oldukda ve iltizâm ve bir sene ... ... mucebince sene-i mezbûr mahsuben bir mugayir
Defter-i Hâkânî ... ve vaki‛ olan mahsûl der-rüsûmat berât-ı ... ... ‛arsasına zimmet iden
ahz u kabz murad eylediğin .... ... ... olmağın icab itmez iken ... ... ... ile arasa ... tarafına
subaşısı bulunan Maraş sakininden mezbûr tımar ... deyu iddia ve ze‛ameti mezbûr
refikan doksan altı senesi cemaziyel Evasıtın ... es-Seyyid Mehmed Zahidiye tevcîh
olunduğuna binaen doksan yedi senesinden olmadığı teslîm ... olan tımar ve ibaretden
sakat olmadığın mültezim mezkûr kemali ... başı mûmâ ileyha tarafına subaşısı mezkûr
dahi Mehmede darb ve tağşir itdirmeüb takiben kendüsü darb ve vaki‛ olan mahsul ve
rüsûmat ahz u kabz idüb şubaşısı gelüb berât ve iltizam namıyla virdüğün akça ...
mütalebeesiyle ... ve gadrı sevdasında olduğun mukaddemâ bâ-arzûhâl inhâ ve zikri
olunan karyeve mezra‛a ber-muceb Derfter-i Hâkâni müşterekiyle ... ... Mehmed
zahidinin ... tarafına Subaşısı mezkûr ... vaki‛ bulunan mahsul ve rüsMmat herke bir
mezrâ bazı berâtları yazularına göre hassa mübeyyen ... ... ... mevacih ahz u kabz
itdirilüb ... ... ... osman ve ... tarafına subaşısı mezkûrun doksan yedi senesine mahsuben
... ... .... mahsul ve rüsûm ‛ala eyyi hâl ... bi’t-tamam tahsîl ve ... subaşısı mezkûr
aldırılub te‛alül ve niza‛ itdirilmemek babında hükmü hümâyûn ricâ Defter-i Hâkânî
‛Amireme muhakkak rûz-nâmçe-i hümâyûnuma müraca‛at olundukda vechi meşruh
üzere olduğu mestûr ve mukayyed olunmağın Defter-i Hâkânî mucebince ... ... ... işbu
sene-i mübareke Evâhir-i rebüyyül evvelinin bir kat‛a der-şerîfim sadır olunmuşken
hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve kanun ve mugayir ve der-hümâyûn karye ... mezra‛ Saru
Mağra ma‛a karye yedi ve zira‛at olunmadığın ... dahi ve sekiz sene ve yine Maraş
sakinlerindentaife ... ve öküz Ahmed ve taife yedi senesinde dahi Musa oğlu Mehmed
demeğle ma‛ruf kimesneler fuzuli ve takiben ... ... ve vaki‛ olan mahsul ve
rüsûmatlarına berât yazusuna göre hassasına isabet iden ahaz u kabz ve gadrı eylediğin
... bâ-arzûhâl inha ve Defter-i Hâkânî ve mukaddema sadır olan emr-i şerfim mucebince
‛amel olunan hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir defter sabık ve zikri karye ve
mezra‛anın sene-i mezbûrun vâki‛ olan mahsûl ve rüsûmatına berât yazusuna göre
hassasına esbâk idüb merkûmanın fuzuli ve nakliben ahz u kabz eylediklerin her ne ise
tamamen tahsîl ve tarafına Subaşısı mezkûr itdirilmekle gadrı ve muhalefet
itdirilmemek bâbında müceddiden emr-i şerîfim sadır ... istid‛a ve divân-ı hümayunuma
tahkikat kabul ve itam müraca‛at olunan emr-i şerîfim üzere tarihi mezbûr emr-i şerîfim
verildiği mestur ve mukayyed olduğuna binaen ... sadır olunan emr-i şerîfim mucebince
vakrf-ı emin ‛amel olunmak fermanım yazılmışdır.
Fî Evasıt-ı Ş. Sene 1199- Ağustos-Eylül 1785.
96

Maraş’da vaki‛ Bayazıd mahallesi sükkanından Vaiz zâde Hacı Osman Efendi demeğle
maruf kimesne gelüb yine mahalle-i mezbûr sakini olan medine-i vakfiye Maraş
kazâsına tabi‛ nâm karye toprağına vaki‛ masarif olduğu malumu’l-mahduduna Tarla
altı ... sahibü’l-arz ma‛rifetiyle ve zevcesi Abdullah nâm kimesne bâ-tarafına ile üzerine
doksan senesine ... ferag ve tevazu olunan ... ve kabul ve yedine fimâ ba‛d sahibü’l-arz
demeğe mucebince beher sene ... ve zira‛at Maraş ve rüsûmat sahibü’l-arz edâ idüb
mezbûr sahib ol mezbûr ... itmez idüğü ... mezkûrlar zuhur ve bizler ...mezkûr sana
ferag ve kanun üzerine ‛amel olunub mezkuların hilâf ve kanun .... ... ... men‛ u vaki‛
olunmak babında hükmü hümâyûnum ricâ eylemeğin kanun üzerine ‛amle olunmak

Maraş Beylerbeğine ve Elbistan Kâdîsına hüküm ki
Elbistan kazâsı mahalledatından el-Hac Şaban mahallesi sakinlerinden Şeyh
Abdurrahman nâm kimesne gelüb kazâ-i mezbûra tabi‛ Sevin? Karyesi sakininden
Süleyman Ağa demeğle ma‛ruf kimesnenin kızı Ümmügülsüm nâm iki bakiye rızası ve
babası evkatı ile bundan on beş sene mukaddem şuhud-ı udûl muhazırlarına kendü akd
u nikah idüb ve bir nişan virüb şer‛an menkuhası mezbûreye dahl icâb itmez iken kazâ-i
şahadet? tabi‛ Tarsus karyesi sakinlerinden Ebu Yusuf oğlu Veli Çelebi nâm kimesne
zuhûr ve mezbûranı ben aldım deyu da‛va-i takviye su’al ve müdefa‛a-i şer‛-i şerîf
olduklarından kübra? menkuhası olduğu şuhud-ı udûl ile şer‛an babında ve hüccet-i
şer‛an olunmağın hilâf-ı şer‛i ve mugayir hüccet-i şer‛ virilen feteva-yı şerîfeye mugayir
te‛addi ve menkuhesi virmeyüb gadr olduğu bildirüb siz ki mîr-i mîrân-ı ve Mevlâna-yı
mumâ ileyhümasız bundan olan feteva-i şerîfe ve hüccet-i şer‛iye müceblerince şer‛le
görülüb ihkâk- hakk olunmak babında emr-i şerîfim sudurunu istid‛a-yı ‛inayet itmeğin
şiz ki mir-mirân ve Mevlânâ-i mûmâileyhümasız mezbûrun yedinde olan hüccet-i
şer‛iye muceblerince şerle görülüb ve fetevâ-yı şerîfensine nazar idüb ve mahalline
şer‛iye ve fetevâ-i şerifesine nazar idüb ve mahallinde şer‛le da‛va-i hak ve adl üzerine
raiyet ve gadrı ve himayeden ‛ari vechle icrâ-i ve ihkâk-ı hakk ve ba‛de emr-i şerifim
nikahlısı itdirilmek içün emri şerîfim yazılmışdır.

Maraş beylerbeyisi dâme ikbâluhu ve Ayıntab mollasına hüküm ki
Mehmed ve Ömer Bekir Hacı Mehmed zîde kadruhûma ile Ayıntab sâkinlerinden Ören
karyeli Hacı Mahmud oğlu ve Ömer kethüdânın ve fâkih Mehmed Efendi ve
Keskinzâde Said Çelebi ve Bayramzâde Hacı Halil ve Acemzâde Mehmed ve Seyyid
İshak ve Hasanoğlu Mehmed ve HaniFî Osman ve Sam karyesinden Hüseyin dimekle
mâ‘rûf kimesneler gelüb bunlar kendü hâllerinde iken Ayıntab sâkinlerinden Battaloğlu
Mehmed Sadık ve karındaşı oğlu Veli Mehmed nâm beher karlar ? haklarında
müte‘addid evâmir-i şerîfe sâdır olub bâ‘de’l-yevm derûn-ı şehre duhûl eylememek
üzere ahâli-i belde bend girâne bend ve üç bin mikdârı meşrût olan kendüleri başına
cem‘i birle beldeleri derûnuna duhûl ve müderrisândan Şâfî Mehmed Mehmed Efendi
ve Hacı Ahmed Efendi dimekle ‘ârif kimesneler ile sâ’ir on yedi nefer kimesneleri
Cuma nâmazını edâ eyler iken bî-gayr-i hakk katl ve âzâlarını pâre pâre eylediklerinden
gayri bunlara gûn-â-gûn zulüm ve ta‘addiye cesâret ve emvâl ve eşyâların gasben ahz ve
mezkûrdan Mehmed ve Arabzâde Hacı Bekir Hacı Mehmed’in ber-vech-i müşterek
mutasarrıf oldukları mâlikâneleri karyeleri zabt ve hudûd-ı kal‘âya hıfz eyledikleri
97
emvâl ve eşyâlarını zabt ve takrîbi nefisleri tahlîs idüb ol-vechle mâ‘zûr oldukların
bildirüb men‘ olunan emr-i şerîfim sudûru ricâ itmeleriyle mübâşir mâ‘rifetiyle
mahallinde terafû‘ ve bâ‘de’s-subût ihkâk-ı hakk der-‘aliyyeme ‘arz ve i‘lâm olunmak
Fî Evâîl-i Z. de sene 99 / Eylül-Ekim 1785.
Sayfa No:47/ Hüküm No: 1

Rum Kal‘â voyvodası el-Hac Mehmed Sadık zîde kadruhu gelüb bunun yüz doksan
senesinde karındaşı oğulları Ahmed Bey ve Halil Bey dimekle mâ‘rûf kimesneler ile
mabeyn-i Ayıntab cânibine fürûht içün bin sekiz yüz keyl hınta ve şâ‘ir irsâl eyleyüb
dahl icâb itmez iken Ayıntab sâkinlerinden Battalzâde Mehmed Sadık ve karındaşı oğlu
Halil nâm mütegallibeler zâhire-i mezbûreyi hilâf-ı şer‘i şerîf ve kanûn zabt
eylediklerinden gayrı karındaşı oğulları mezbûrun dahi tecrim sevdâsıyla ahz bî-gayr-i
hakk habs ve el-yevm mahbûs olmalarıyla mukâvemet mümkün olmadığın bildirüb
şer‘le görülüb mezbûrun zabt eyledikleri ol mikdâr keyl hınta ve şâ‘iri tamâmen tahsîl
ve zabta me’mûre edâ ve teslîm birle ihkâk-ı hakk mezbûrların habisden ihrâc olunmak
bâbında emr-i şerîfimle ricâ itmeğin siz ki mîr-i mîrân ve mevlânâ-i mûmâ-ileyhumâsız
mahallinde şer‘le ru’yet ve ihkâk-ı ahz olunan mahsûlü her neyse bâ‘de’s-subût istirdât
ve karındaşları habisten ihrâç ve ber-vech-i adâlet ihkâk-ı hakk olunmak bâbında.
Fî Evâhîr-i Z. sene 99 / Eylül-Ekim 1785.

Maraş Beylerbeyliğine ve Elbistan Kâdîsına Hüküm ki
Elbistan kazası mahdutlarından Hacı Şaban mahallesi sakinlerinden Abdusselam nâm
kimesne gelüb Turan? validesi Emine nâm Hatun bundan akdem müteveffa-i oldukda
arsasına şer‛an buna intiâl idüb ahirler dahl icâb itmez iken yine karye-i mezbûr
sakinlerinden müteveffa-i mezbûranın karındaşı Süleyman nâm kimesne iki bin
gurûşdan mütecâviz hak arsası hilaf-ı şer‛i şerîfe zabt itmeğle celb eyledikden … mürûr
eyledi deyü Buca şer‛i te‛ali ve muhalefet ve gadrı sevdasına … ve bu babda
şeyhüsislamdan … şerîfe verildiği bildirüb fetevâ-yı şerîfe mucebince şer‛le görülüb ve
edası müteveffâ-i mezbûru müfid-i mezkûr Süleyman hilâf-ı şer‛i şerîfe ve mugayir
fetevâ-i mutabık … zabt eylediği ol mikdâr gurûşlukdan mütecaviz hak arsası itdirülüb
ol-vechle bi-vech şer‛i … ve muhalefet idilmeyüb ihkak-ı hak olunmak babında hükmü
hümâyûn ricâ eylediği ecilden bir… fetevâ-yı şerîfe muhalefet şer‛le görülmek içün
emri şerîfe yazılmışdır.
Fî Evâhir-i N.sene 1199- Temmuz-Ağustos 1785.

Ayıntab kazâsı muzafâtından Buruc nâhiyesine tâbi‘ Sakız nâm karye sâkinlerinden
İzzet ve Arab Hâliloğlu Ahmed ve Kefercebeli Hasan ve Musaoğlu Ahmed vesâ’ir
ahâli-i karye gelüb bunlar kendü hâllerinde iken Ayıntab sâkinlerinden Battaloğlu
Mehmed Ağa ve Sadık ağa dimekle meşhûr kimesneler kendü hâllerinde
olmadıklarından gayri bölükbâşısını iki yüz mikdâr süvâri ile iş bu sene-i mübâreke
Ramazân-ı şerîfde duhûlu esnâsında Sahrın karyelerini basub bi’l-cümle emvâl ve
eşyâların gasb ve ehl-ü iyâllerini perâkende perişân eylediklerinden ma‘âda mezkûr
İzzetin babasını ve karındaşını ahz ve kayıd-bend ile Ayıntaba götürüb bî-gayr-i hakk
mezbûrun katl ve bâdehû kazığa vurub ziyâde fesat ve gadr-i küllî eylediklerin bildirüb
98
ol-bâbda istid‘â-i merhamet eyledikleri ecilden âher husûsa me’mûr mübâşir

mâ‘rifetiyle mahallinde terâfû‘-u şer‘ ve ihkâk-ı hakk ve der-‛âliyyeme keyfiyyet ‛arz
ve i‘lâm olunmak bâbında.
Fî Evâîl-i Z. sene 99 / Eylül-Ekim 1785.

Dede Efendi zâde es-Şeyh Mehmed zîde ... gelüb Maraş sancağına ve nâhiyesine nefs-i
Maraş tahtına ma‛a gayrihî ve mahdûd ile mahalle-i Arab divân? ve mahsûl … hınta ve
şaʿîr ve mezbûran ra‛iyet yekûn ma‛a ‛ize on altı bin üçyüz dosan üç akça yazu ile hassı
mîr-i mîrân-ı eşcâr itmez ... mahâlife vaf-ı zâviye Arab baba der-nefs Maraş ol-
mersûm‛ale’l-derûnunda bin yüz akça ve tabi‛ diğer nar bağı hassı vakf zâviye Araba el-
mezbûran der-nefsi Maraş el-mersûm ... ... bin üçyüz elli akça arazi tahtına zira‛at nifâr
bağçe hassı vakf zâviye Arab baba el-mezbûr merkûm ‛ala-i idüle bin yüz yirmi sekiz
akça ma‛a mevâd-ı sa‛ire deyü dahi mufassal muharrir kalemiyle tahiri olunmağla
defter-ihaneye mukayyed ve mezbûr-ı şeyh Mehmed zikr olan Arab baba zâviyesinde
zaviyadâr vakfının müteveli olmağla zikr olan Arab Baba zâviyesi ve nefsi tahrîr ve
tahsis kılınna eşcâr ... muhtelife ve bağ ve araziye defter-ihane-i mûcebince kadimi ona
zâviye mezbûr tarafına zabt u habs vakfa ‛aid .. olan ahz u kabz varid eylediği dahl
olunmak icâb itmez iken ecnebiye olan kimesneler zâviye ... vakfına tahrîr ve tahsis
kılınan eşcâr imâr muhtelife ve bağ ve arazi sabık ol-babda ... ‛ulufesi bu kara deyü
hilâf-ı defterhâne-i kânûn Müdahale ve zabtına muhalefet ve kanûn-ı şerîfe gadr
sevdasına olduklarını bildirüb zikr olan eşcâr .. muhâlife ve arazi ve bağ ve Defter-i
Hâkânî mu‛cebince kadimi ona zâviye mezbûr dahi tarafına zabt ve vakfa aid olan
kânûn-ı defter-i mu‛cebince ahz u kabz itidirilüb cabına ve ashab arazından olan
kimesnlerin hilâf-ı defterhane-i ahardan bir ferdi dahl ... itdirilmeyüb zahir olan ta‛disi
men‛ü def‛ olunmak bâbında hükmü hümâyûn ricâ Defterhâne-i ‛Amiremde mahfûz
defter-i mufassal ve ricâat olundukda vechi meşrûh ona oldukda mestûr-ı mukayyed
olunmak bâbında olan vakfî senesi tahkik ider ise mugayir defterhane-i ... bu sene
Müdahalesine men‛ olunmak içün yazılmıştır.
Fî Za. sene 1199-Eylül-Ekim 1785.

Muhaddarâtdan Cemile Hanım binti Abdullah Paşa zîde’t-i fetuhânın zevci Ayıntablı
es-Seyyid Hâlit Efendi bin Seyyid Mehmed Efendi dimeğle ‘arif kimesne hâl-i
hayatında ve kemâl-i akl ve sıhhâtinde bi’l-cümle eşyâ ve emlâk ve zimem-i nasda olan
alacağının sülüsüne bâ-hüccet-i şer‘iyye mûmâ-ileyhâyı vasiye nasb eyledikden yüz
doksan senesine musırran ‘alâ-vasiyye fevt oldukda terekesi ‘irs-i şer‘le mûmâ-ileyhâ
diğer zevcesi Ayıntabda sâkin rahime ve kerimeleri İsmihan ve Zeliha nâm hatunlara ve
oğlunun oğulları es-Seyyid Hâlid ve Seyyid İsmail nâm kimesnelere münhasır olur
müteveffâ-i mezbûrun bu tarafda olan terekesinden mezbûrların hisselerine ‘isâbet iden
vekil-i şer’leri es-Seyyid Hasan nâm kimesneye mâ‘rız-ı şer‘ ile teslîm idüb ancak
Ayıntabda olan emvâl ve eşyâ ve mülkün bağ ve bağçe ve dekâkin yirmibeş bin
gurûşlukdan ziyâdeye bâliğ olub sülüs müsâ‘id iken mezbûrları mabeyn-i mezbûre
mahkeme kâtibiyle yekdil olub müteveffâ-i mezbûr ol mikdâr gurûşluk terekesinden
cüz‘i nesne tahrîrle mûmâ-ileyhânın hissesine düşeni hilâf-ı şer‘i şerîf virmekden
ta‘allül ve muhalefet ve ol-vechle gadr eylediğün bundan akdem inhâ itmekle şer‘le
görülüb ol-tarafda olan terekesinden gerek bi’l-verâse ve gerek bi’l-vesâye ‘isâbet iden
99
hisse-i ‘irsiyesi tarafından vekiline alıvirülüb edâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hakk olunmak
bâbında emr-i şerîfim ricâ eylediğine binâen mahallinde şer‘le görülmek içün işbu sene-
i mübâreke evâsıt-ı Cemâziyü’l-evvelinde sâdır olan emr-i şerîfim mahalline lede’l-
vürûd tenfîz ve icrâsı mümkün olduğun inhâ ve sen ki Maraş beylerbeyisi mûmâ-
ileyhsin bu bâbda? ve âher husûsa me’mûr mübâşir mâ‘rifetiyle mahallinde şer‘le ru’yet
ve ihkâk-ı hakk olunmak bâbında mukaddemâ sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince
müceddeden hükm-i hümâyûn ricâ eylediği ecilden sen ki Maraş beylerbeyisi mûmâ-
ileyhsin âher husûsa me’mûr mübâşir mâ‘rifetiyle mahallinde şer‘ ile görülmek içün
yazılmışdır.
Fî Evâhîr-i Zi’l-kâ‘de sene 199 / Eylül-ekim 1785.

Mîr-i mîrân-ı kîrâmdan Maraş beylerbeyisine ve Ayıntab kâdîsına hüküm ki
Züemâdan el-Hac Ahmed zîde kadruhu ile erbâb-ı tımardan Tekâ‘üd Ali gelüb Ruha ve
Karahisâr-ı Şarkî ve Ayıntab sancaklarında şehir ve gayri nâhiyelerde Harari nâm karye
ve gayriden kırk üç bin dokuz yüz seksen dokuz akça ze‘âmet-i mûmâ-ileyh el-Hac
Ahmed ve Ayıntab sancağında Nehrü’l-Cevâz nâhiyesinde Kilis nâm karye ve gayriden
on altı bin üç yüz seksen iki akça tımara dahi tekâ‘üd-i merkûm Ali başka başka
berâvât-ı şerîfimle mutasarrıf olub ve mûmâ-ileyh el-Hac Ahmed hâlen ve mutasarrıf
istid‛a ve beş bin nefer defter livâsından olmak üzere kaydı dahi meşrûh olub ze‘âmet-i
mezbûr mülhâkatından Ayıntab sancağında ve nâhiyesinde tâbi ruznâmçelerinden
karye-i Kilis ve gayrehûnun yirmi iki bin akçasinden üç bin üç yüz otuz üç ve yine
Ayıntab nâhiyesine tâbî‘ karye-i Kilis ve gayrehûnun on dokuz bin yedi yüz kırk yedi
akçanin seksen üç ve Ayıntab kazâsı muzafâtından Telbaşer nâhiyesine tâbi‘ Körkün
karyesinin otuz iki bin yüz elli beş akçasinden altı bin altı yüz altmış altı ve karye-i
Kilis ve gayrihinin on dokuz bin yedi yüz kırk yedi akçasinden yüz altmış altı ve karye-i
Körkün ve gayrihinin otuz iki bin yüz elli beş akçasinden dokuz bin üç yüz seksen iki
akçaleri dahi tekâ‘üd-i merkum Alinin ve bâkileri âher müşterekleri kayıdlarında olduğu
defter-i Hâkânîde mukayyed olmağla kurâ-i mezbûreyi ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî
taraflarından mültezimi olan kimesne âher müşterekleriyle zabt ve vâkî‘ olan mahsûl ve
rüsûmât berâtları yazularına göre hisselerine düşen mahsûl ve rüsûmu ve kanûn ve
defter mûcebince ahz ve kabz murâd eyledikde bir dürlü dahl icâb itmez iken ecânibden
bazı kesân ahâli ile yekdil hilâf-ı Defter-i Hâkânî muğayir-i kanûn fuzûlî müdahale ve
bin yüz doksan dokuz senesinde vâkî‘ mahsûl ve rüsûmu ahz ve gadr eyledikleri
bildürülüb sâbiku’l-beyân kurâ ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî âher müşterekleriyle
taraflarımdan bâ-temessük mültezimlerine zabt ve vâkî‘ olan mahsûl ve rüsûmdan
herkese yedinde olub berâtı yazusuna göre hissesine düşen mahsûl ve rüsûmu kanûn ve
defter mûcebince ahz ve kabz itdürülüb hilâf-ı Defter-i Hâkânî bir ferdi fuzûlî müdahale
itdirülmeyüb men‘ ve ref ‘ ve hâlen zimmetlerinde olan mahsûl ve rüsûm gerü istirdâd
itdürülmek bâbında hükm-i hümâyûnum ricâ ve defterhâne-i ‘âmiremde mahfûz
rûznâmçe-i hümâyûnuma müraca‘ât olundukda vech-i meşrûh üzere olduğu mesdûr ve
mukayyed ve kanûnen su’âl olundukda kurâ-i sâbiku’l-beyânı ber-mûceb-i Defter-i
Hâkânî taraflarından bâ-temessük mültezimlerine zabt ve vâkî‘ olan mahsûlât ve
rüsûmât kanûn ve defter mûcebince ahz ve kabz itdirilmek muktezâ-i Defter-i Hâkânî
taraflarından bâ-temessük mültezimlerine zabt ve vâkî‘ olan mahsûlât ve rüsûmât kanûn
ve defter mûcebince ahz ve kabz itdirilmek muktezâ-i Defter-i Hâkânî ve muvâfık-ı
kanûn olub âherin müdahalesi hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve muğayir-i kanûn idüğü tahrîr
olunmağla Defter-i Hâkânî mûcebince kanun üzere ‘amel olunmak bâbında fermân
yazılmışdır.
100
Fî Evâsıt-ı Safer sene 1200 / Aralık-Ocak 1785-1786.
Sayfa No:53 Hüküm:3

Maraş Beylerbeyine ve Maraş Kâdîsına Hüküm ki
Rum kal‛a kazâsı sakinlerinden ve tüccar taifesinden Yusuf nâm kimesne gelüb medine-
i Ayıntab sakinllerinden Battaloğlu Mehmed nâm şakileri kendü hallerinde olmayub bin
yüz doksan dokuz senesi zilhiccesinin Rum kal‛a ahalisinden tüccardan Fakıoğlu Hasan
ve karındaşı İsmail ve Receb oğlu Mehmed ve Ömer Kahya ve Cambaz Hasan
Rüştüoğlu Halil ve sa‛ir ma‛lumu’l-sami kimesneler ile Ayıntaba duhullarında şâki-i
mezbûr iki yüz neferden mütecaviz mağrib ve Dörtyol askeriyle bunun bi’l-cümle mal
ve esşyasını yağma ve garet ve kayd ve bend ve der-zincir ve bir müddet habs
eylediklerinden ma‘âda tekrâr mezbûr Yusufun dahi bir aded esb ve bir aded katır ve dörd
yüz gurûşluk iblik ve üç yüz gurûşluk bez ve sâ’ir metâ‘ını sekiz yüz gurûşunu dahi hilâf-ı
şer‘-i şerîf gasb ve ziyâde gadr eylediklerin bildirüb sen ki mîr-i mîrân-ı mûmâ-ileyhsin
merkumlar Maraşa ihzâr ve terâfû‘-u ve hukûk-u şer‘-i şerîf gasb ve gâret eyledikleri
hayvan ve akça ve eşyası alıvirilüb icrâ-yı şer‘ ve ihkâk-ı hakk olunmak bâbında sana
hitâben emr-i şerîfim ricâ itmeğin sen ki mîr-i mîrân-ı mûmâ-ileyhsin merkumlar Maraşa
ihzâr ve terâfû‘-ı şer‘ ve ihkâk-ı hakk olunmak içün yazılmışdır.
Fî Evâhîr-i Rebî ‘û’l-âhir sene 1200 / Şubat-Mart 1786.
Sayfa No:54 / Hüküm:3

Hâlen Haleb valisi vezir Seyyid el-Hac Mustafa Paşa iclâlehuya ve Mar‘aş
beylerbeyisine ve Ayıntab kâdîsına ve zikr-i ‘âti husûsa der-‘aliyyeden hasseten
mübâşir tâ‘yin olunan zîde mecduhûya hüküm ki
Ayıntab alaybeyi Seyyid Davud ve müftî-i sâbık ve sâ’ir ahâlinin rikâb-ı hümâyûnuma
takdîm eyledikleri ‘arz-u hâllerinin medine-i Ayıntabda ser-zede-i zuhûr olan eşkiyânın
def‘ ve ref‘iyle nizâm-ı beldeye hâlâ Rumili valisi düstûr-ı vezirim Abdi Paşa iclâluhû
mukaddemâ me’mûr tâ‘yin kılındıkda eşkıyâ-i mezkûrdan elegirenlerinin kimini nefy
ve tağrîb ve kimini katl ve i‘dâm ve firâr idenleri dahi derûn-ı kazâya idhâl olunmamak
üzere ahâli yüz yirmi beş bin gurûş nezîr-girâne kat‘ı ile gürûh-ı eşkiyâ terhîb olunmuş
olduğuna binâen bir müddet fukarâ-yı ra‘iyyet ve ahâli-i memleket karîn-i emin ve
asâyiş ve rahat iken eşkiyâ-i merkumeden Battalzâde Mehmed Sadık ve karındaşı oğlu
Uzun Mehmed hevâlarına tâbi eşhâs ile bi’l-ittifâk başlarına cem‘ eyledikleri eşkiyâ ile
fuhûl-ı ulemâ ve sulehâdan ŞâFî el-Hac Mehmed Efendi ve karındaşı el-Hac Ahmed
Efendi dimekle mâ‘rûf kimesneler ile talebe-i ulûmdan on yedi nefer mazlûm derd-i
mendleri nice ehl-i ‘ırz bî-çâreler ile bî-gayr-i hakk katl ve telef ve nice kimesnelerin
dahi emvâl ve eşyâlarını gasb ve ‘ırzlarını hetk ve merkum alaybeyi Seyyid Davudun
dahi bu defa me‘zûnen memleketine vardıkda hânesini basub emvâl ve eşyâsını gasb ve
gâret ve kendüsünü habs ve katl iradesinde iken ber-takrîb halâs olduğu ve belde-i
mezkûreye voyvoda ve nâkîb ve serdâr ve hakîm kendü re’yi ve iradeleriyle nasb
olunduğundan zulm ve ta‘addilerinden bî-tâb olan ehl-i ‘ırz ‘âyân ve hânedân ve ahâli
fukarası havflarından şikâyete kudretyâb olamamalarıyla sekiz kıt‘a ‘arz ve mahzâr ile
mezbûr Seyyid Davud der-sa‘âdetüme gelmiş idü ki ve eşkiyâ-i mezkûrenin mû‘inleri
olub anların i‘ânetleriyle ihkâk-ı hakk bu âna dek mümkün olmadığı ve hâkim-i
beldeden cebren ve kerhen hüsn-ü hâllerini müşîr-i ismet ve i‘lâm olub mû‘în ve
müte‘allâkatları vasıtasıyla rikâb-ı hümâyûnumu tasdî‘ ve şekâvetlerine takviyyet
fikrinde oldukları tahrîr ve inhâ ve mezbûrların def‘-i şer‘ ve mazarrât ve ref‘-i zulüm
ve şekâvetleriyle icrâ-i hakk ve kesb-i emn ve rahat olunması husûs-ı istid‘â olunmuş
zaman-ı adalet iktirân-ı padişahânemde vedia-i Cenâb-ı Rabb-i İzzet olan fukara-i
raiyyet ve sükkân-ı memleketden ferd-i vâhide hilâf-ı şer‘-i şerîf ve mugâyir-i rızâ-i
101
hüsrevânem i‘âne-i mertebe ta‘addi ve katl-i nüfûs ve hetk-i ağrâz misüllü fezâyih kasdı
vukû‘u ne derecelerde memfûr-ı tâb-ı safvet tığ-ı tacdârânem eylediği ve kâffe-i ahâli-i
memâlik ……. ve amme-i fukarâ ve züefânın sâye-i ‘inâyetvâye-i şehriyârânem min
küllin vücûh müstezâl ve mahmi olmaları ne mertebelerde ahass-ı metâlib-i tacdârânem
olduğu müstağni-i tâ‘rif ve beyân olmakdan nâşi siz ki vezîr-i müşâr ve mîr-i mîrân ve
mevlânâ-i mûmâ-ileyhumâsız olmağla ulemâ ve sulehâdan ve fukarâdan bî-gayr-i hakk
nüfus katline sebeb olanlar her kimler ise kat‘a gadr ve himâye ve def‘ olmayarak ve
taharri ve tecessüsde mikdâr-ı zerre tecvîz-i kusûr olmayarak husûs-ı mezkûr tâ‘yin
olunan mübâşir mûmâ-ileyh mâ‘rifeti ve mâ‘rifet-i şer‘le hakkâniyyet vechiyle rü’yet
olunub muktezâ-i şer‘i mutahhar üzere sâbit ve zâhir olan hukuk-ı ibâd ashâbına istirdât
ve ihkâk-ı hakk ve madde-i katl dahi üzerine sabit olanlar habiste ibka ve keyfiyyet
sûret-i secerâtıyla sıhhât ve hakikâti üzere der-bâr-ı şevket karârıma ‘arz ve inhâ ve
bâdehû ne gûna emr-i şerîf ita‘ât-ı redîfim sâdır olur ise ‘alâ-eyyi-hâl mûceb ve
muktezâsı icrâsına kemâl-i dikkat ve i‘tinâ olunmak fermânım olmağın mahsûsen iş bu
emr-i ‘âlî-şânım ısdâr ve mübâşir-i mûmâ-ileyh ile irsâl olunmuşdur imdi ihkâk-ı
hukûk-ı ibâd ve def‘i şerr‘ ve fesâd husûsuna ikdâm nasb-ı ayn-i ihtimâm-ı
padişâhânem idüğü mâ‘lûmunuz oldukda ber-vech-i meşrûh ‘amel ve harekete mezîd-i
dikkat ve gayret ve zinhâr ve zinhâr hilâf-ı şer‘ ve münâfi-i rızâ hâlet ve ibtâl-i hukûku
mûcîb hareket vukû‘u tecvîz olmayarak ve tarikâ-i enikâ-yı ‘adl ve insâfa kemâliyle
ri‘âyet olunarak keyfiyyet-i mezkûreyi mübâşir-i mûmâ-ileyh mâ‘rifeti ve mâ‘rifet-i
şer‘le rü’yet ve bâde’s-subût hukûk-ı ibâd ashâbına istirdâdına müsâra‘ât olunub katl
maddesi dahi ber-nehc-i şer‘i kavîm üzerine sâbit olanlar habiste ibkâ ve keyfiyyeti alâ-
vukû‘a sûret-i secerâtıyla der-‘âliyyeme ‘arz ve inhâya bezl-i nakdine-i liyâkat ve
bâdehû ne vechle emr-i ‘âlî-şânım şeref-yaftâ-i sudûr olur ise mûcib ve mü‘eddâsı üzere
hareket nisâr vus‘ ve kudret eyleyesiz ve sen ki mübâşir-i mûmâ-ileyhsin akrân ve
emsâlin miyânelerinden intihâb ile bu ehemme der-‘âliyyemden mahsûs mübâşir tâ‘yin
olunmandan maksûd ifâ-yı levâzım-ı kâr-güzârı ve dirâyete bezl-i mechûd eylemeyi
irâdesine mebni‘ idüğü mâ‘lûmun olarak mazmûn-ı emr-i ‘âlî-şânımı icrâ ve senden
me‘mûl olan istikâmeti ‘ifâya mezîd-i ikdâm ve sây-i mâhir-i kelâm eyleyüb hilâf-ı emr
ve rızâ ol-bâbda hatıra ri‘âyet ve celb-i mala meyl ve rağbet ve ağrâza mütebeyyin ile
tenfîz-i emr-i hümâyûnumdan ser-mu kusûr ve gaflet ihtiyârıyla mahzâr-ı gazâb-ı
Hüsrevânem olmakdan nefsini tahlise say ve mâhir-i kelâm eylemek bâbında.
Fî Evâhîr-i Rebî‘û’l-âhir sene 1200 / Şubat-Mart 1786.

Maraş beylerbeyisine ve Maraş mollasına hüküm ki
Medine-i Ayıntabda serzede-i zuhûr iden eşkıyânın def‘i ve ref‘i ile nizâm-ı beldeye
Rum ili valisi vezirim Abdi Paşa ahvâle mukaddemen me’mûr ve tâ‘yin kılındıkda
eşkıyâ-i mezbûreden ele girenlerinin kimi nefy ve tagrîb ve kimini katl ve idam ve firâr
idenleri dahi derûn-ı kazâya idhâl olunmamak üzere ahâli yüz yirmi beş bin gurûş
nezirgirânım ? kat‘ ile gürûh-ı eşkıyâ terhîb olunmuş olduğuna binâen bir müddet
fukarâ-yı ra‘iyyete ve ahâli-i memleket karîn-i emn ve âsâyiş ve rahat iken eşkıyâ-i
merkumeden Battalzâde Mehmed Sadık ve karındaşı oğlu Uzun Mehmed hevâlarına
tâbî’ eşhâs ile bi’l-ittifâk başlarına cem‘ eyledikleri eşkıyâ ile fuhûl-ı ‘ulemâ ve
sulehâdan Şâfî el-Hac Mehmed Efendi ve karındaşı el-Hac Ahmed Efendi dimekle
mâ‘lûm kimesneler ile talebe-i ulûmdan on yedi nefer mazlûmu derdimendleri nice ehl-i
‘ırz bî-çâreleri bî-gayr-i hakk katl ve nice kimesnelerin dahi emvâl ve eşyâlarını gasb ve
‘ırzlarını hetk ve Ayıntab alaybeyisi Seyyid Davudun dahi me‘zûnen memlekete
vardıkda hânesini basub emvâl ve eşyâsını gasb ve gâret ve gerisünü habs ve katl
102
irâdesinde iken ber-takrîb halâs ve belde-i mezbûreye vücûh ve nakîb ve serdâr ve

hakîm kendü re’y ve irâdeleri ile nasb olduğundan zulüm ve ta‘addilerin bî-günâh olan
ehl-i ‘ırz ‘âyân ve hânedân ve ahâli fukarâsı havflerinden şikâyete kudretyâb
olamamalarıyla sekiz kıt‘a ‘arz ve mahzâr ile merkum Seyyid Davud der-sa‘âdetime
gelüb ve eşkıyâ-i mezbûrun mû‘înleri olub ânların i‘ânetleriyle ihkâk-ı hakk bu âna dek
mümkün olmadığı ve hâkim-i beldeden cebren ve kerhen hüsn-i hâllerini müş‘îr ‘arz ve
i‘lâm olub mu‘in ve mütallakâtları vasıtasıyla rikâb-ı hümâyûnumu tasdî‘ ve
şekâvetlerine takviyyet fikrinde oldukların merkum Seyyid Davud ve müfti-i sâbık ve
sâ’ir ahâlinin mukaddemâ rikâb-ı hümâyûnuma takdîm eyledikleri ‘arz-ı hâllerinden
tahrîr ve inhâ ve mezbûrların def ‘-i şer‘ ve mazarrâtın ve ref‘-i zulm ve şekâvetlerine
icrâ-i hakk ve kesb-i emn ve rahat üzere husûsunu istid‘â ve şâyân-ı adâlet-i âherden
bâb-ı şâhânemde vedi‘â-i Cenâb-ı Rabb-i ‘izzet olan fukarâ-yı ra‘iyyet ve sükkân-ı
memleketden ferd-i vâhide hilâf-ı şer‘-i şerîf ve mugâyir-i rızâ-i hüsrevâne ve âhere ne
mertebe ta‘addi ve katl ığvâsı ve hetk-i ağrâz misüllü fazâyiha tasaddî‘ vukû‘u ne
derecelerde ise menfûr-ı tâb-ı safvet tığ-ı tacdârenem idüğü ve kâffe-i ahâli-i memâlik-
rânî ve ‘amme-i fukarâ ve zü‘efânın sâye-i ‘inâyet vâye-i şehriyârânemde min-küllün
vücûh müstezâl ve mahmi‘ olmaları ne mertebelerde ahass-ı metâlib tacdârâneme
olduğunu müstağni-i tâ‘rif ve beyân olmakdan nâşi üç yüz ‘ulemâ ve sulehâ ve
fukarâdan bi-gayr-i hakk nüfus katline sebeb olanlar her kimler ise kat‘a gadr ve himâye
olmayarak ve tahrîr ve tecessüsde mikdâr-ı zerre tecvîz ve kusûr olmayarak husûs-ı
mezbûra tâ‘yin olunan mübâşir mâ‘rifeti ve mâ‘rifeti’ş-şer‘le hakkâniyyet vechle rü’yet
olunub muktezâ-i şer‘ üzere sâbit olan hukûk-ı ibâd ashâbına istirdâd ve ihkâk-ı hakk ve
madde-i katl dahi üzerine sâbit olanlar habiste ibkâ ve keyfiyyet-i sûret secerâtıyla
sıhhât ve hakikâti üzere ‘arz ve inhâ ve bâdehû ne gûna emr-i ‘âli sâdır olur ise ‘alâ
eyyi-hâli mûcîb muktezası icrâsına dikkat içün Haleb valisine ve Maraş beylerbeyisine
ve Ayıntab kâdîsına ve mübâşire hitâben bin iki yüz senesi Evâhîr-i rebî‘û’l-ahirinde
emr-i şerîfim sâdır olmağın bir dürlü icrâsı mümkün olmağın merkum Seyyid Davud ve
Seyyid Yusuf zîde şerefuhûma bir kıt‘â ‘arz-ı hâllerinden tahrîr ve ‘inâyet istid‘â ve
dîvân-ı hümâyûnumda mahfûz kuyûd-ı ahkâma müraca‘ât olundukda vech-i meşrûh
üzere târih-i mezbûrda inhâmla ve berâtını mestûr ve mukayyed olunmağın siz ki Maraş
beylerbeyisi ve kâdîsı mevlânâ-i mûmâ-ileyhumâsız mübâşir mâ‘rifetiyle merkumlar
Maraşa ihzâr ve mukaddemen sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince Maraş’da ……….şer‘
ve eşkiyâ-i mezbûrun Maraşa ihzar husûsunda adem-i ita‘ât ve inâtlarında ısrâr iderler
ise te‘dîbât-ı meşru‘âları icrâ olunmak fermânım olmağın te‘kîden ve teşdîden ve
husûsân emr-i şerîfim sâdır ve irsâl olunmağın imdi ihkâk-ı hakk ve def‘-i şürûr ve redd
husûsuna ısrâr nasb-ı ayn-ı ihtimâm-ı padişâhânem idüğü mâ‘lûmunuz oldukda ber-
vech-i muharrir ‘amel ve harekete mezîd-i dikkat zinhâr ve zinhâr mugâyir-i rızâ hâlet
ve ibtâl-i hukûku mûcîb hareket vukû‘u tecvîz olmayarak mâ‘rifetiniz ve mâ‘rifet-i
şer‘le rü’yet ve bâde’s-subût hukûk-ı ibâd her ne ise ashâbına istirdâd eyliyesiz şöyle ki
sen ki mîr-i mîrân-ı mûmâ-ileyhsin mezbûrlar Maraşa ihzâr husûsunda adem-i ita‘ât ve
inatlarında ısrâr itmeleriyle te’dîbât-ı meşrû‘âları icrâsına ‘alâ- eyyi-vechin-kân ihtimâm
ve dikkat ve ol-bâbda edâ-i kusûr ve rehâvetin zâhir olur ise mugâyir olacağını
muhakkak bilüb ona göre ‘amel olunmak bâbında.
Fî Evâsıt-ı Cemâziyü’l-evvel sene 1200 / Mart 1786.

Mir-mirân-ı kirâmdan Maraş Beğlerbeysi Zülkadr zâde Seyyid Ömer dâme ikbâlehû ve
103
Senki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhâsın bu def‛a der-‛âliyye sarraflarına vârid olan tahrîrât
Mevlâna-i mûmâ ileyhâ ‛ilâmat ve ‛ah‛âlisinin muhasırlarından Maraş sakinlerinden
Koca Güranoğlu demeğle Arik Mehmed Hilmi nâm kimesne daimâ kendü halinde
olmadığından naşi kazâ-i mezbûr sakinlerinden ehl-i ‛arz-ı gürûhundan ma‛lûmü’l-
esâmi kimesneler taifelerine ‛arsa ve emlâkın ve emvaline tasallut ve sirkat ve hetk-i
i‛lâmı misüllü kazâhane ibtidâr eylediğine bina’en emvâl-i merkûme sahibleri mezbûru
huzur-ı şer‛a ihzâr esnasında şaki mezbûr kendisine bir neferi ihzâ ve merkumdan
imtina‛ ve ‛özr iradesinde olduğu tahrîr ve inhâ ve mezbûran hilâf-ı şer‛i şerif bi-gayr-i
hakk ta‛allüben ahz u kabz eylediği emvâl ve ve emvâl her ne ise bi’t-tamam tahsîl ve
ashablarına redd-i teslîm birle ihzâ-ı şer‛ ve ihkâk-ı hak olunmak bâbında hükmü
hümâyûnum sudûrunu istid‛a olunduğu cihettime mahaline şer‛le görülüb ihkâk-ı hak
olunmak fermanım olunmağın imdi senki mîr-i mîrân-ı Mevlâna-i mûmâ ileyhasız
mezbûrlar mahaline şer‛a ihzâr ve edâ-yı hukuk idenler ile ‛ali oldukda terâfu‛ şer‛a
mukaddemâ bir def‛a şer‛le görülüb fuzuli olmayub ahvalleri kemâl-i hakkaniyet vechle
re’s ve ber-muktezâ-i şer‛ mazhaz ‛amel ve haraket birle bir mevâl muharrir
mütegallibe-i mezbûrun hilaf-ı şer‛i şeriFî ve bilâsında ve fuzuli tegallüben zabt ve ahz
eylediği emvâlin ve emvâl her ne ise ba‛de’s-sübût hükm idüb tamamı dahl ve
ashaplarına redd-i teslîm ihtimam ve dikkat eylemeniz bâbında
Ferdi
Fî Ca. Evâhir-i sene 1200/ Mart-Nisan 1786.

Mir-mirân-ı kirâmdan Maraş Beğlerbeyisi Züllkadr zade Seyyid Ömer dâme ikbâlehû
ve Mollasına Hüküm ki
Senki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhâsın bu def‛a mir-‛âliyye-i tariklerin vârûd olan tahrîrât
ve mevlâna-yı mûmâ ileyhâ ‛ilâmat ve ‛ahâlisinin muhacirlerinden Maraş sakinlerinden
Seyyid Ali ve refiki Abdullah nâm kimesneler kendü hassalarından nâşi kazâ-i mezbûr
sükkanından eh-i araziler ve .. ma‛lûm olan şeyhülislamların medâr olmadıkları medâr-ı
‛amire ve emlakın ve emvâlin ... şerîfe ... misüllü kâdîhâne ... eylediklerine binaen
emlak-ı merkûme sahibleri mezbûrları hazur-ı şer‛i ihzâr esasına saki mezbûrlar
kendilerini bir nefer bir ihzâr ve müdefa‛adan imtina‛ oldukları tahrîr ... mezbûrlardan
hilâf-ı şer‛i şerîf bi-gayri hak ... ahz u kabz eyledikleri emvâl ve emvâl-i her ne ise bi’t-
tamam tahsîl ve eşcârların ... bila icrâ-i şer‛ ve ihkâk-ı hâk olunmak bâbında hükmü
hümâyûn sudûrunı istid‛a olduğı Çörmüşek mahaline şer‛le görülmüş fermân olmağın
siz ki mîr-i mîrân-ı mevlâna-i mûmâ ileyhasız mezbûrlar mahaline ... ‛akdem ve hazur-ı
ihzâr ... hükuk eyledikleri ‛âli olan neferlerden bir def‛a şer‛ ve mukaddemâ bir def‛a
şer‛le görülüb kusur olmadıktan ahvâlleri kemâl-i hakikat-i vechle ru‛iyet ve ber-
mukteza-i şer‛ methûr ‛amel ve mezkûr berât-i suvâl muharrir mutte‛ule mezbûrların
hilâf-ı şer‛i şerîfe ... .... takiben zabt u ahz eyledikleri emlak-ı ve ... her ne ise ... hükmü
idüb ... ‛ashablarına ihzâm eylemeniz bâbında.
Fî Evâhir-i Ha sene 1200-Şubat-Mart 1785.

Maraş Beğlerbeğisine ve Maraş nâ’ibine hüküm ki
Belek? Kazâsı sakinlerinde sadât-ı kirâmından Seyyid Mustafa zîde şerefhû gelüb yine
kazâ-i mezkûr sakinlerinden ve talebe-i ‛ulumdan karındaşı Ömer ve akrabasından Hacı
Mehmed oğlu Mehmed ve Karcı oğlu Musa nâm kimesneler kendü hallerinde ‛ırzlarıyla
mukayyed ve işleriyle meşgul iken Ayıntab sakinlerinden zümre-i Eşkıyadan Battaloğlu
Mehmed sadık ve karındaşı oğlu Uzun Mehmed nâm şakiler kendü hallerinde
104
olmadıklarından naşi bin yüz doksan senesinde mezbûran Mehmed nâm Musa’ya on beş
nefer mazlumlar ile bilâ cürmbilâ-cürüm katl ve ‘âzâlarını pâre pâre edüb ve karındaşı
mezbûr Ömeri dahi hilâf-ı şer‘-i şerîf ve bî-gayr-i hakk mecrûh eylediklerinden ma‘âda
sekiz yüz gurûşlukdan mütecâviz emvâl ve eşyâsını gasb ve gâret ol-vechle gadr-i küllî
eylediklerin inhâ ve ol-bâbda ihkâk-ı hakk olunmak bâbında hükm-i hümâyûnum ricâ
ve dîvân-ı hümâyûnumda mahfûz kuyûd-ı ahkâm tetebbu etdirildikde mezbûr
Battalzâde Mehmed Sadık ve karındaşı oğlu Uzun Mehmed hevâlarına tâbî‘ eşhâs ile
mütecâsir oldukları şekâvetlerine binâen mübâşir mâ‘rifetiyle mezbûrlar Maraşa ihzâr
ve terâfû‘-ı şer‘ ve eger ihzârları husûsunda adem-i ita‘ât ve ‘inâdlarında ısrâr iderler ise
te’dibât-ı meşru‘âları icrâsı içün te’kidi hâvi iş bu sene-i mübâreke evâsıt-ı Cemâziyü’l-
evvelinde emr-i şerîf virildiği mestûr ve mukayyed bulunmağla merkumların
mukaddemân Maraşa ihzârları içün sâdır olan emr-i ‘âli mûcebince mezbûr Seyyid
Mustafa dahi Maraşda murâfa‘a-i şer‘ ve ihkâk-ı hakk olunmak emrim olmuşdur.
Fî Evâîl-i Cemâziyü’l-âhir sene 1200 / Nisan 1786.

Maraş beylerbeyisine ve Ayıntab nâ’îbine hüküm ki
Ma‘ârif kâtibi işbu mütevaffâ Yusuf Efendinin Ayıntab sükkânından Ayıntab voyvodası
esbak Battalağa zâde dimekle mâ‘ruf Seyyid Hacı Mehmed nâm kimesne zimmetinde
bin yüz seksen dörd senesinden berü bir kıt‘a memhûr temessük mûcebince alacağı olan
on iki bin gurûşdan sene-i mezkûr şevvâlinde beş bin gurûşunu teslîm ve temessük-ü
mezbûr zâhireyi ve ma‘âda yedi bin gurûşu kable’l-ahz mûmâ-ileyh vefât ve meblâğ-ı
merkum oğlu hâvecegân-ı dîvân-ı hümâyûnumdan Mehmed Emin ile verese-i sâ’ireye
intikal ve meblâğ-ı mezbûru kable’l-edâ merkum Seyyid Hacı Mehmed dahi fevt olub
kâffe-i emvâl ve eşyâsı veresesine bâde’l-inhisâr vereseye vasi nasb olunan müteveffâ-i
mezbûrun birâderi olub Ayıntab nâkibü’l-eşrâf kaymakamı olan Seyyid Mehmed Sadık
Efendi dimekle mâ‘ruf kimesne emvâl-i mütevaffâ-i mezbûru zabt itmekle meblâğ-ı mezbûr
bi’d-defa‘ât taleb olundukda virmekden ta‘allül ve muhâlefet eyledigin mûmâ-ileyh
Mehmed Emin mukaddemâ bâ-‘arz-hâl inhâ ve’l-istid‘â mübâşir mâ‘rifetiyle mahallinde
şer‘le görülüb sâbit ve mütehakkık olan hakları ‘alâ-eyyi-hâl tahsîl olunmak bâbında doksan
beş senesi evâîl-i Şabânında emr-i şerîfim sâdır ve meblâg-ı bâki-i mezbûr yedi bin gurûşu
mûmâ-ileyh Mehmed Emin vasi-i merkum Seyyid Mehmed Sadıkdan taleb ve dahl … iki
bin gurûşunu tenzîl birle iki bin beş yüz gurûşunu edâ ve teslîm idüb gayr-i ez-tenzîl ve’l-
edâ bâki kalan iki bin beş yüz gurûşunu dahi kable’l-ahz mûmâ-ileyh Mehmed Emin dahi
fevt olub meblâg-ı bâki merkuma alâ hâlihi füruht ve bu âna kadar avk ve tehîr birle edâda
ta‘allül ve muhâlefet ve gadr şâibesi der-kâr olmağla ol-vechle ibtâl-i hakk bulunmağın
müteveffâ-i mûmâ-ileyh Mehmed Eminin veresesi tarafından takdîm olunan ‘arz-ı hâlinden
inhâ ve sen ki mîr-i mîrân-ı mûmâ-ileyhsin mâ‘rifet-i şer‘le görülüb meblâğ-ı bâkî-i mezbûr
tamâmen tahsîl ve verese-i merkuma taraflarından kabzına me’mûr-ı edâ ve teslîm itdirilüb
icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hakk olunmak bâbında sana hitâben emr-i şerîfim sudûrunu istid‘â
itmeleriyle sen ki mîr-i mîrân-ı mûmâ-ileyhsin mukaddemâ sâdır olan emr-i şerîfim
mûcebince meblâğ-ı merkum ve mâ‘rifet-i şer‘ ile ‘alâ-eyyi-hâl tahsîl olunmak fermânım
olmağın imdi sen ki mîr-i mîrân-ı mûmâ-ileyhsin vasî-i merkum Mehmed Sadık mahallinde
mâ‘rifetinle meclîs-i şer‘e ihzâr ve mûmâ-ileyh Mehmed Eminin veresesi taraflarından
müteayyin vekîl-i şer‘îleriyle terâfû‘u şer‘ ve gayr-i ez-teslîm ve’t-tenzîl sâbit ve
mütehakkık olan meblâğ-ı mezkûr hakların tamâmen tahsîl ve taraflarından kabzına me’mûr
vekîl-i mezbûra edâ ve teslîm etdirüb hilâf-ı şer‘-i şerîf ta‘allül ve muhâlefet etdirmeyüb
icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hakka ihtimâm ve dikkat etmegi bâbında.
Fî Evâsıt-ı Cemâziyü’l-âhir sene 200 / Nisan 1786.
105

Halen Maraş Beylerbeyisi ve Maraş Kâdîsına Hükümki
Elbistan kazâsı mahalledatından el-Hac Şaban mahallesi sakinlerinden Şeyh
Abdurrahman nâm kimesne gelüb Elbistan kazasına tabi‛ Sur karyesi sakininden
Süleyman Ağa demeğle ma‛ruf kimesnenin kızı Ümmügülsüm nâm iki bakiye rızası ve
babası evkatı ile bundan on beş sene mukaddem şuhud-ı udûl muhazırlarına kendüye
akd u nikah idüb ve bir nişan virüb şer‛an menkuhası mezbûreye dahl icâb itmez iken
yine Elbistan kazası ile Asos sakinlerinden Ebu Yusuf oğlu Veli Çelebi nâm kimesne
zuhûr ve mezbûranı ben aldım deyu da‛va-i takviye su’al ve müdefa‛a-i şer‛-i şerîf
olduklarından bundan menkuhası olduğu şuhûdu’l-udûl ile şer‛an babında ve hüccet-i
şer‛an olunmağın hilâf-ı şer‛i ve mugayir hüccet-i şer‛ virilen feteva-yı şerîfeye mugayir
te‛addi ve menkuhesi virmeyüb gadr olduğu mukaddemâ inhâ … olan … … hüccet-i
şer‛ muceblernce şer‛le görülüb ihkak-ı hakk olunmak babında emr-i şerîfim sudurunu
istid‛a-yı eylemek babında olan hüccet-i şer‛ fetevâ-yı şerifesi şer‛ idüb ve muhalefet-i
şer‛ hak ve adl üzerine üzerine raiyet ve gadr-ı ve himayeden ‛ari vechle icrâ-i ve ihkâk-
ı hakk ve ba‛de emr-i şerifim nikahlısı itdirilmek içün Maraş Beylerbeyine ve Elbistan
kazasına hitaben sene-i Receb Evâ’il den … emr-i şerifim … mezbûr olmağla intikal
itmeyüb … mukadder olduğun inhaâ ve ‛inayet istid‛a Divân-ı hümâyûn mahfuz kayd-ı
ihtimam … … vechi meşruh üzre tarih-i mezkûr emr-i şerifim mübareke mestur ve
mukayyed olunduğun siz ki Maraş Beylerbeyi ve Maraş kâdîsı mûmâ ileyhasız
mukaddemâ sadrı olan emr-i şerîfim mucebince … bâbında
Fî Ca … 1200.

Maraş beylerbeyisi ve Maraş mollasına hüküm ki
Medine-i Ayıntabda serzede-i zuhûr iden eşkiyânın def‘i ve ref‘iyle nizâm-ı beldeye
düstûr-ı mükerrem Rumili vâlisi Vezir Abdi Paşa edâmâllahu te‘âlâ iclâlehu
mukaddemen ta‘yin kılındıkda eşkiyâ-i mezbûreden ele girenlerinin kimini nefy ve
tagrîb ve kimini katl ve idâm ve firâr idenleri dahi derûn-ı kazâya idhâl olmamak üzere
ahâli yüzyirmi beş bin gurûş nezr-i girâne kat‘ ile gürűh-ı eşkiyâ terhîb olunmuş
olduğundan bir müddet fukarâ-yı ra‘iyyet ve ahâli-i memleket karîn-i emn ve asâyiş ve
rahat iken eşkiyâ-i merkumeden Battalzade Mehmed Sadık ve karındaşı oğlu Uzun
Mehmed hevâlarına tâbî‘ eşhâs ve bi’l-ittifâk başlarına cem‘ eyledikleri eşkiyâ ile fuhûl-
ı ulemâdan ŞâFî el-Hac Mehmed Efendi dimekle mâ‘ruf kimesneyi ve karındaşı el-Hac
Ahmed ile talebe-i ulûmdan on yedi nefer-i mazlum ve derdimenleri ve nice ehl-i ‘ırz
bî-çâreleri bî-gayr-i hakk katl ve nice kimesnelerin emvâl ve eşyâlarını dahi gasb ve
gâret ve ‘ırzları hetk ve Ayıntab alaybeyisi Seyyid Davudun me’zûnen memlekete
vardıkda hânesini basub emvâl ve eşyâsını gasb ve gâret ve kendüsünü habs ve katl
irâdesinde iken ber-takdîr halâs ve kazâ-i mezbûreye voyvoda ve nakîb ve serdâr ve
hâkim kendüleri ve irâdeleriyle nasb olduğundan zulüm ve ta‘addilerinden bî-günâh
olan ehl-i ‘ırz ‘âyân ve hânedân ve ahâli-i fukarâ havflerinden şikâyete kudredyâb
olamamalarıyla sekiz kıt‘a ‘arz ve mahzâr ile Seyyid Davudun der-sa‘âdetime gelüb ve
eşkiyâ-i merkumenin mugâyiri olub ânların i‘ânetleriyle bu âna değin ihkâk-ı hakk
mümkin olmadığı ve hâkim-i beldeden cebren ve kerhen hüsn-ü hâllerini müş‘îr ‘arz ve
i‘lâm olunub mû‘în ve müta‘allâkatları vâsıtasıyla rikâb-ı hümâyûnumu tasdî‘ ve
şekâvetlerine takviyyet fikrinde oldukların merkum Seyyid Davud ve müftî-i sâbık ve
sâ’ir ahâlinin rikâb-ı hümâyûnuma takdîm eyledikleri ‘arz-ı hâllerinden tahrîr ve inhâ ve
mezbûrların dahli ve şer‘ ve mazarrâtları def‘-i zulüm ve şekâvetleriyle icrâ-i hakk ve
emn ve rahat olunmak husûs-u istid ‘â üzere derûn-ı emr-i ‘âlî-şân taht-ı tasarrufda
106
olduğu üzere fezâhât-ı mezbûreye cesâret idenler her kimler ise tâ‘yin olan mübâşir
mâ‘rifetiyle ve mâ‘rifet-i şer‘ ile hakkâniyyet vechiyle rü’yet olub muktezâ-yı şer‘ üzere
sâbit olan hukûk-ı ibâd ashâbına istirdâd ve ihkâk-ı hakk ve madde-i katl dahi üzerlerine
sâbit olanlar habs ilgâ ve keyfiyyet-i sûret secedâtıyla sıhhât ve hakkiyyet üzere ‘arz ve
inhâ kanûn emriyle emr-i şerîfîm sâdır olduysa ‘alâ-eyyi-hâl mûceb ve muktezâsına
dikkat olunmak içün iş bu sene-i mübâreke evâhîr-i Rebî‘û’l-âhirinde Haleb Kâdîsına ve
sen ki Maraş beylerbeyisi mûmâ-ileyhsin sana ve Ayıntab Kâdîsına ve mübâşire hitâben
sâdır olan emr-i ‘âlî-şânımın tenfîz ve icrâsı mümkün olmadığın merkum Seyyid Davud
ile Seyyid Yusuf zîde şerefûhuma bir kıt‘a ‘arz-ı halinden ve inayet istid a eylediklerine
binaen siz ki Maraş beyler beyisi ve Kâdîsı mûmâ-ileyhumâsız mâ‘rifetiniz ve mübâşir
mâ‘rifetiyle merkumlar Maraşa ihzâr ve mukaddemen sâdır olan emr-i şerîfim
mûcebince Maraşda murâfâ‘a-i şer‘ ve şâkî-i mezbûrun Maraşa ihzâr husûsunda adem-i
rağbet ve inâdlarında ısrâr iderler ise te’dibât-ı meşru‘âları icrâ olunmak bâbında
mezbûr Evâsıt-ı cemâziyü’l-evvelinde emr-i şerîfim sâdır olmuş idi el-hâlete hâzihi sen
ki Maraş Kâdîsı mevlânâ-i mûmâ-ileyh Şeyhzâde es-Seyyid Mehmed zîde’t-
fezâiluhûsun bu def‘â der-‘âliyyeme takdîm eylediğin iki kıt‘â î‘lâmından ve Maraş
ahâlileri ve bir kıt‘â mahzâr ve Ayıntab ahâlileri iki kıt‘â ‘arz-ı hâlleri mefâhimden
Maraş eyâleti dâhilinde medîne-i Ayıntab sükkânından olub medîne-i mezbûrun nısf
hissesine ber-vech-i malikâne mutasarrıf olan Hasan Efendi ve kal‘â dizdârı ve mîr-alây
Davudun karındaşı Battal Ağa ve cariyeteyn şeyhi Hüseyinzâde ve Güzelce Mustafa ve
Hasırcıoğlu dimekle mâ‘ruf kimesnelerin evlâd ve iyâlleriyle medîne-i Maraşda sâkin
bi’l-cümle ulemâ ve sülehâ ve vücûh-ı ahâli meclîs-i şer‘îde medîne-i Ayıntab(da)
birkaç seneden berü zuhûr iden Battaloğlu Uzun Mehmed ve karındaşı Veli Osman ve
rüfakâlarından Seyyid İshak ve karındaşı Seyyid Mehmed Sadıkın bundan akdem sû’-i
hareketleri ve katl-i nüfûs ve hetk-i ağrâz ve gasb-ı emvâl vâfirce hasâretleri ve ‘arz ve
mahzâr inhâ olunmakdan nâşî ber-vech-i muharrir sâdır olan emr-i ‘âlî dergâh-ı
mu‘allâm gedüklülerinden Halil Paşazâde Mir Mustafa zîde mecduhu ile medîne-i
Maraşa vusûlünde ber-mantûk-ı emr-i ‘âlî sen ki Maraş beylerbeyisi mûmâ-ileyhsin
tarafınızdan Seyyid Sadık tahtında ve mübâşir-i mûmâ-ileyh ile mâ‘an mübâşîr-i nakil
ve tesyîr ve şâkî-i mezbûrların adem-i ita‘âtınden nâşî mîr-i mîrân-ı mûmâ-ileyhn
tarafından müte‘ayyin mübâşîri redd ve tekdîr ve mîr-i mûmâ-ileyh birkaç gün avk ve
te’hîr ve ber-takrîb … ahz … mübâşîr-i merkumu Rum Kal‘â cânibine me’zûnen irsâl
ve ulemâdan Mehmed Efendiyle Dizdâroğlu Halil Efendi ve Basmacızade Seyyid Yusuf
Efendinin babası ihtiyar es-Seyyid Salih Efendiyi bî-gayr-i hakk katl ve emvâl ve
eşyâlarını gasb ve on sekiz nefer kimesneleri dahi derhâl ahz ve kal‘âya vaz‘ı ve bi’t-
takrîr kal‘âdan halâs olmuş iken âsitâne-i ‘âliyyeme iştikâ içün giremez deyü tekrar ahz
der-zincir ve gûn-â-gûn cevr ve ezâ ve mevtin emsâl-i zulüm ve ta‘addisine ahâli-i
Ayıntab takât getiremeyüb ekserî Haleb ve Şam ve Maraş câniblerine firâr ve iyyâl ve
evlâdlarındandur ve te’dîb ve gûşmâlları içün müzekker emr-i ‘âlî olduğundan hasâret
olmağın … vâfîye-i nush ve pendi hâvî tahrîrât irsâlinden kusûrun olmayub lâkin şâkî-i
mezbûrlar nush ve pend ile ıslâh olmayacağı ber-berât-ı mezkûr emr-i ‘âlî ısdârıyla
te’dîb ve gûşmâl olmadıkca mezâlim ve ta‘adiyâtından ahâli-i fukarâ mahlûs-ı giribân
itmeyecekleri aşikâr ve hâlen habiste olan merkumân kuvvetleri garâzın vebâl-ı dâmen
olmalarıyla emvâl ve eşyâları tahsîl ve ashâbına redd olunması ve şâkî-i mezbûrların
te’dîb ve ihrâcı bâbında müekkid emr-i şerîfim sudûru ricâsına mahzârımızı masraf-ı
‘arz idiyor deyü ilhah ve fi’l-hâkikat hâl-i minvâl-i muharrir üzere olub şâkî-i
merkumenin envâ-i ezâ ve şekâveti zâhir ve ol-vech ile şöhredyâb olmağla merâm-ı
âcizânelerine müsa‘âde-i ‘âliyyeme irsâl kılınmış tahrîr ve istid‘â ve dîvân-ı
hümâyûnumda mahfûz kuyûd-ı ahkâma müraca‘ât olundukda vech-i meşrûh üzere emr-i
107
şerîfim virildiği mesdûr ve hakîr ve merkum Battalzâde Mehmed’in eşkiyâdan olduğu

hakkında ber-vech-i muharrir sudûr iden evâmîr-i ‘âliyye kuyûdâtından müstebân olub
mümkün olmağla vürûd iden a‘râz ve mahzâr mefâhimi üzere şâkî-i mezbûrun üzerine
varulub te’dîb ve küşmâl içün müceddeden emr-i şerîfim menût-ı emr-i ‘âlî idüğü bi’l-
fiil re’isü’l-küttâb olan es-Seyyid Mehmed Hayri dâme mecduhû î‘lâm etmeğin zamân-ı
mâdelet-i şâhânemden vazîfebend olan fukarâ-i ra‘iyyet ve ahâliye birgûna zarâr ve
ta‘addi irâdını müstelzim hâlet vukû‘una rızâ-i ‘âliyyem olmağla re’is-i mûmâ-ileyhn
î‘lâmı nâtık olduğu üzere icrâ-i şekâvete mütecâsir olan eşkiyânın müra‘âtlarına ve
sâhibü’l-vaz‘-ı züefâya mûcîb-i hasâr olacağı sûret ile be-her-hâl Maraşa ihzârı sen ki
Maraş beylerbeyisi mûmâ-ileyhsin senden kat‘an matlûb-ı şâhânem olub bu bâbda gadr
… irâdı karîn-i semi‘-i hümâyûn olmayacağı ma‘lûmun oldukda gerek mukaddemâ
sâdır olan emr-i şerîfim mantûku üzere fezâyiha tesaddi‘ iden ve gerek mâ‘rîfet-i şer‘-i
tahsîl ve ashâbına redd ve teslîm ve madde-i katl dahi ber-muktezâ-i şer‘i her kimin
üzerine subût olduysa bâ‘de isticâb habse ilgâ ve keyfiyyet ‘alâ-vech-i sıhhâ der-
‘âliyyeme ‘arz ve î‘lâma mübâderet muğâyir-i emr-i ‘âlî eşkiyâ-i merkumenin
ihzârlarına ığmâd ve ricâdan vukû‘u hâsebiyle müdahale ve ‘azâr-ı gayr-i makûleyi
mebnî tahrîrât irsâliyle tekrâr iştikâ olunmakdan nâşî mücânebed ve bu vesileyle ehl-i
‘ırz makulesine ta‘arruz ve celb-i emvâl-ı fukarâya müeddi-i mazarr olacak hâlet-i nâ-
marziyye vukû‘undan ‘ittikâ-i tâm olunmak bâbında.
Fî Evâîl-i Receb sene 1200 / Nisan-Mayıs 1786.

Maraş Beglerbegisi ve Zülkadr zâdesi Ömer Paşa dâme’t-me‛aliyehûye hüküm ki
Behisni ahalîsinden el-Hac Mehmed bin el-Hac Abdulkadir ve Mehmed Bektaş ve kazâ-
i mezbûre tabi‛ Balkar karyesi ahalîsinden Molla Musa ve Dağlı karyesi sâkinlerinden
Hacı Mehmed meclis-i şer‛de takrîr-i kelâm idüb bunlar tüccâr zümresinden olub bin
yüz doksan senesinden li-ecli’t-ticare Maraş’a virûdlarında sen bilâ-muceb mu‛ahaze ve
ve on beş gün habs der zencir rûz-ı leyal darb-ı şedid ile darb ve bidâyet-i sermâyeleri
olan iki bin üç yüz on altı gurûş ve üç takye … çiçeklisi ve dört tob Şam Alacası ve
sekiz zira‛ hare ve tiftik bir piştov ve bir Şam Timuru kılıç bi-gayr-i hakkın ahz u zabt
na‛lbend kelpeteni [ile] a‛zalarını pare pare idüb Göynük nahiyesinde olan karyelere
gelüb Yakub nâm kimesneye Boybeği nasb idüb bundan akdem Behisni ahâlisinden
Hüseyin bey Hacı Battal ve Seyyid Ağa varınca Mehmed’in on re’s katırları oduna
gider iken gasb ve katârın derûnunda ra’y olmağın müşâhede ve taraf-ı şer‛den i‛lâm
olmuş iken bir dürlü isğâ itmeyüb ve hâl minvâl-i muharrer üzere olunduğuna Behisni
nâîbi Mevlânâ Seyyid Mustafa zîde ilmuhûnun dahî ‛ilmi muhit oluduğundan ve vaki‛
hali ‛arz ‛ahâli-i mezkûre bir kıt‛a ‛arz-ı kallerinde tahrir ve ‛inayet istid‛a eyledikleri
ecilden senki Paşa-yı mûmâ ileyhsin zamân-ı ma‛delet-nişan-ı cihaniyanemde
vedî‛atullah olan fukara-yı âhaliye mugayir-i şer‛ ahz bir gûne isâl-i hasar kavain rızâ-yı
a… olunduğuna kat‛a nazar-ı mezkûr … ahr tarafından vuku‛una rızâ-yı ‛aliyyem
olmadığından kat-ı nazar haraket-i nâ-marziye aher tarafından vuk‛unda bi’t-taharri
buldurub ashabına istirdât ile mütacasir olanların te’diblerine mübaderet lazıme-i
zimmetin iken balâda zikr olunduğu üzre ahaliye merkumeyi bilâ emr-i ‛ali bilâ-muceb
mû’âheze ve habs ile evmvâl ve eslihaların ahza kasdın bâ‛is-i te‛accüb ve hakkında
vehameti mü’eddi ve müntec ve memuriyetinin şurûtunun hilâFî olma‛la ol-tarafada
aher hususda memur dergah-ı mu‛allam kapıcı başlarından Topçu başı-i sâbık ‛ali dâme
mecdühû mübaşeretiyle merkumlardan bi-gayr-i hakkın me’huzun olan eşya ve esliha
ne ise bir hilâFî ketm olmaksızın bilâ … tamamen bi-eyyi halin ashabına ma‛rifet-i
şer‛le red ve teslim birle irzâ ve sükkanları emrine mezid ihtimam ve der-‛aliyyeme
108
tahrir inhaya müsara‛at bundan böyle dahi bu misüllü hilâf-ı şeri‛at-ı garra ve mügayir-
i rızâ ızrayı fukarayı mucib halet vuku‛a gelmemesi ve hakkında iştikâ olunmaması
hâlatına dikkat eylemen babında
Fî Evâhir-i Receb sene 1200.
İşbu emr-i ‛ali dergah-ı ‛ali kapıcıbaşlarından Topcu bâşı-i sabık Ali Ağa mübaşeretiyle
mahalline lede’l-virûd müdde‛iyyûn-ı mezbûran ile paşay-yı mûmâ ileyh lede’t-terafu‛
mezbûr Deli Musa bundan akdem iki bin üç yüz on altı gurûş paşa-yı mûmâ ileyh ahz
eyledi deyü da‛va eyledikde paşa-yı mûmâ ileyhden beyyine taleb olundukda udul-i
müsliminden ma‛lûmu’l-esami altı nefer kimesne li-ecli’ş-şahâde hazırûn ve istişhâd
mezbûr Rişvanzade Ömer Paşa etbâ’ından olub karye-i mezbûr fukârasını gamz ve
mu‛âtebe ile müşâşirûn ta‛yin itdirdüb kendüsü mübâşirlerin uğruna düşüb ik bin dokuz
yüz gurûş meblağ ta‛addi olmalarına ba’is olmağla ber-takrib ele girdükde karye-i
mezbûre ahâlileri da‛va ve üzerlerine sabit ve paşa-yı mûmâ ileyh tahsil ve ma‛rifet-i
şer‛le ashabına edâ ve teslim itdürmeyüb… şahadetleri mevzi‛ mezbûr Musa da‛vayı
mezkûresinden ve akça ve esliha-i mezkûrenin ashâbı Hacı Mehmed ve diğer Mehmed
ve Mehmed meclis-i şer‛de karye-i mezkûre Kethüdası Hacı Yusuf ahz itdirdi deyû
da‛va ve paşayı mûmâ ileyhin haber ve agahı olduğu takrir ve mezbûr Yusuf ve dahl?
olundukda ihzâr ve istintâk olundukda Behisnili üç yüz dokuzuncu akdinde itdikde reh
olmak üzre ahz itdim deyü ikrar ve mucebince akça ve esliha-i mezkûre tahsil tamamen
ashabınaedâ ve teslim eylediğünü natık Maraş kâdîsının bir kıt‛a ve ahâlilerinin
mahzârlarını … bâ-fermân-ı ‛ali şerh verildi yazıldı.
Fî 5 L sene 120070.

Maraş sakinlerinden Hüseyin oğlu Seyyid Mehmed ve Seyyid Osman ve es-Seyyid
İbrahim ve Seyyid Mehmed oğlu es-Seyyid Hüseyin ve es-Seyyid Veli ve Seyyid Şeyh
İbrahim ve es-Seyyid Mehmed zîde şerefuhûm gelüb bunları sahihü’n-neseb sâdât-ı
kiramdan ısbât-ı neseb eylediklerine İstanbul kabâsından ma‛mul hüccet
temessüklerinden olub resmi sair ol mir-‛aliyyem ile vâraka olunan … tahmiline göre
hassaları esaret iden kazâ-i mezbûre ahalilerinden ma‛an edâ idüb resm-i tiyek taleb ve
ahdeiran taifesi taraflaından dahi bilâ emri tekâlif-i şerife mazaretiyle tedbiri olmak icâb
… kazâ-i mezbûre zabtı … hak resm-i tiyek taleb ve ehl-i örf taifesi taraflarından dahi
bilâ emr-i şerfim teklif-i şer… … … rencide olmadıkların bildirüb hilafet ve hukuka
resm-i tiyek talebi … taifesi taraflarından dahi bilâ emr-i şerfim … … deyü olan
mazaretleri men‛ ve def‛ olunmak bâbında hükmü hümâyûn ricâ itmeğin … kânun
üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî L. sene 1200-Temmuz/Ağustos 1786.
Sahib

Erbâb-ı tımardan Teka‛üdlerinden Hasan veled-i Salih nâm mütekâ‛id gelüb Maraş
sancağında ve kazâsı muzâfatından Çörmüşek nâhiyesinde Cüşar nâm ve gayriden iki
bin akça tumâr merkumun üzerinde iken bin yüz doksan sekiz senesi Cemâziyel-‛ûlâsı
yirminci gününden veresesi üzere müceddiden ihkak ve hâlâ berât-ı şerifimle mutasarrıf
70
Bu hüküm bir önceki hükümün gereği için yaklaşık iki buçuk ay sonra ,önceki belgenin gereğinin
yapılıdğına dair şerhidir.
109
olmağla tımar Kiryor karyelerinin ve Defter-i Hâkânî ve yedinde olan berât-ı şerif-i
mucebince zabt u vâki‛ olan mahsûl ve rüsîmu kânun ve defter mucebince ahz u kabz
itmek murad eyledikde ahiren kat‛an müdefâ ve Müdahale olmayub ber-vechle dahl u
ta‛arruz olunmak icîb itmez iken ecânib ve eshâb-ı a‛razadan virûd oğlu Osman nâm
demeğle ma‛ruf Defter-i Hâkânî fuzuli Müdahale ol-vechle gadr-ı sevdasından olduğun
bildürüb tımar-ı mezbûr karyelerini ve Defter-i Hâkâni ve bundan olan berât-ı şerife
mucebince kendüye zabt u vâki‛ olan mahsûl ve rüsûm kânun ve defter mucebince ahz
u kabz itdirüb ecânibden olan mezkûrı ve ahardan bir … bir dürlü dahl u ta‛arruz
itdirilmeyüb ol-vechle vâki‛ olan Müdahale ve te‛addileri men‛ u vaki‛ olunmak
bâbında hükmü hümâyûn rica ve defterhâne-i ‛Amiremde mahfuz rûznâmçe-i
hümâyûnuma mürâca‛at olundukda tımar-ı mezbûr veçhi meşrûh üzere tarihi
merkumdan mezbûre tevcih ve hâlâ berât-ı şerifimle üzerinde olunduğu mestûr ve
mukayyed olmağın Defter-i Hâkâni mucebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Şevval Evâil-i sene 1600/Temmuz-Ağustos 1786.

Hâlâ Maraş Beglerbegisi Ömer dâme ikbâlehûya hüküm ki
Kilisli Seyyid Ali zîde şerefühûnun südde-i sa‛âdetime takdim eyledüğü ‛arz-ı hâli
mefhûmunda senki mir-mirân-ı mûmâ ileyhsin asakir-i vafire ile aşayirler üzerine varub
Maraş kurbünde yüz seksen gûruşluk iki re’s katırını ve yüz otuz altı gûruşluk nakd
akçasini ve yüz yirmi dört gûruşluk malını senki mir-mirîn-ı mûmâ ileyhsin etba‛ından
Karaca Memo nâm şaki gasben ahz ve zulm itmeğle Seyyid Ali Kilisînin yeniden varub
katırlarını ise içinde akça ve eşyasını Karaca Memo’nıun zimmetinde bulup taleb
eyledikde yirmi iki gün der-zencir ve yüz elli gurûşunu dahi cerime namıyla ahz ve
şikayet içün der-‛aliyyeme rahi olacağı ma‛lûmun oldukda katl etmek iradesinde
olduğundan ber-takrib halas asitane-i ‛aliyyeme gelüb bir perişanü’l-hal ve şayeste-i
merhamet olduğun ba-ar-ı hâl inha senki mir-miân-ı mûmâ ileyhsin inhâsı üzre
merkûmun akça ve eşyâsı ve katırları hilâf-ı şer‛ ve bi-gayr-i hakkın ahz olunduğu vaki‛
bilâ meceb vâz‛u’l-yed olandan tamamen tahsil ve ma‛rifet-i şer‛le merkûma teslim ve
ihkâk-ı hakka ihtimâm eylemen fermân olunmağın imdi senki mir-mirân-ı mûmâ
ileyhsin inhası üzre merkûmun akça ve eşya ve katırları hilâf-ı şer‛ ve bi-gayri hakkın
ahz olunduğu vaki‛ bilâ-muceb vaz‛u yed olandan tamamen tahsil ve ma‛rifet-i şer‛le
merkuma teslim ve ihkâk-ı hakka ihtimâm ve hilafındam hazer ve mücanebet eylemek
babında
Reşid
Fî Evasıt-ı Za. sene1200/ Nisan 1786.

Maraş kâdîsına Hüküm ki
E‛imme ve hutebâ’dan eş-şeyh Abdullah ve babası el-Hac İsmail ve karındaşı el-Hac
Mustafa zîde salâhuhûm gelüb bunlar Maraş mahallatından ‛Acemiye mahallesinde
vaki‛ Hacı İskender nâm sahibü’l-hayrın bina eylediği cami‛ … … cami‛ şerifin bi’l-fiil
berât-ı şerifemle imam ve hatibleri olub edâ-i hitmed idüb bu makule e’mme ve hutebâ
mikdarı baş oldukları itibariyle rüsûm-ı ra‛iyet ve bilâ emr-i şerif tekalif-i şâkka
mütalebesiyle te‛addi olmaları icâb itmez iken ehli örf taifesi taraflarınıza bilâ emr-i
şerif tekaliFî şakka ve kasaba-i mezbûre … tarafından dahi hilâf-ı kanun rüsûm-ı ra‛iyet
mütalebesiyle te‛addi ve rencideden hali olmadıkların Voyvoda ve bu babda da‛valarına
muvafık Şeyhülislamdan feteva-i şerife veridüğün bildirüb fetva-i şerife …mucebince
‛amel olunub men‛ ve def‛ olunmak babında hükmü hümâyûnum rica eyledikleri
110
e’imme ve huteba …mikdâra baş? oldukları itibârıyla rüsûm-ı ra‛iyet ve bilâ emr-i şerif
tekalif-i şakkanın cümlesinden mu‛aflardır kanun üzre ‛amel olunmak bâbında
Fî Za Evâhir-i sene 1200 /Temmuz-Ağustos 1786.

Maraş da Alauddevle evkafında Alauddevle evkafında Alauddevle evkafından Bektute
medresesi ve cami‛ şeriFî vakfından olmak üzere yüz beş akça vazife ile nısf imâmet ve
yevmi üç akça ile nısf hitabet cihetlerine Ömer Haşim ve veledeş? yirmi seneye karib
mutasarrıf ve hıdmet-i lazımesin edâ idüb bir dürlü dahl u icâb eylemez iken ecânibden
Kamber zade diğer Ömer ber-takrib ma‛zul kâdîdan aldığı ‛arz ile üzerine tevcih ve
berât itdirdüb gadr eylediğinden ma-‛ada na-ehil mefgud-ı cemaat olmağla ciheteyni
mezbureteyn mezkûrun ref’inden sahib-i evveli merkum Ömer Haşim mütevelli Vaiz
zade es-Seyyid Ali ‛arzıyla bin yüz doksan dokuz senesi Şevvalinin yirminci gününde
tevcih ve hala maliye tarafından verilen berât-ı şerifimle üzerinde olub merkûm Ömer
Haşim salifü’l-beyân nısf imamet ve hitabet cihetlerine yedinde olan berâtı mucebince
zabt ve ‛uhdesine edâ-i lazım olan ? himmeti edâ idüb bir dürlü dahl icab itmez iken
merkûm mezbûr Kamber zade diğer Ömer tarafından bilâ berât ve bilâ sened fuzûli
Müdahale ve gadr sevdasında olmağın merkum Ömer Haşim bâ-‛arzûhâl inhâ imâmet
ve hitabet-i mezkûre yedinde olan berât-ı mucebince kendüye inhâ ve uhdesine lazım
gelen hidmeti edâ itdirilüb bilâ berât ve bilâ sened mezbûru bir dürlü müdahâle ve
ta‛arrûz itdirilmeyüb men‛ def‛ itdirilmek bâbında hükmü hümâyûn ricâ ve hazine-i
‛Amiremde mahfuz Anadolu muhasebesi defterlerine nazar olundukda vechi meşrûh
üzere olundu mestur ve mukayyed bulunmağın berât-ı mucebince ‛amel olunmak içün
yazılmışdır.
Fî Za. Evâhir-i sene 1200/ Ağustos-Eylül 1786.

Maraş Beylerbeğisi dâme ikbalehûya Zamantı Kadîsına Hüküm ki
Erbâb-ı tımardan Osman veled-i Osman nâm sipahi gelüb Maraş sancağında Zamantı
kazâsı muzafatından Hanyeri? nâhiyesinde Sarı Oğlanı kebir nâm karye ve gayriden altı
bin beş yüz yirmi beş akça tımara mezkûr Osman veled-i Osman’ın berât-ı şerifimle
üzerinde hâl-i hâyatda memur olduğu mahalde mevcud ve dahl icâb itmez iken bila
Veled fevtinden bâ-‛arzûhâl bin iki yüz senesi Ramazanın sekizinci gününde şeref
yafte-i sudur olan hatt-ı hümâyûn mucebince Alî-ye tecdid ve berât ve merkûm hayatda
olduğu Mir Alay es-Seyyid Osman ‛arz itmeğin merkûm Ali’nin ref’inden Osman
veled-i Osman bin iki yüz senesi Şevvalin on dördüncü gününde tecdid ve …berât-ı
şerifimle üzerine olmağın tımar-ı mezbûr karyelerini ber-mûceb Defter-i Hâkâni
kendüye zabt u vaki‛ olan mahsûlât ve rüsûmâtını kanun ve defter mûcebince ahz u
kabz murâd itdükde bir dürlü dahl ve ta‛arrız olmak iktizâ itmez iken ecânib ve ashâb-ı
ağrâzdan Davud oğlu Osman vesair ma‛lûmu’l-esâmî kimesneler hilâf-ı Defter-i Hâkânî
fuzuli Müdahale ve zabt mü‛maat eylediklerin bildirüb tımar-ı mezbûr karyeleri ber-
muceb ve Defter-i Hâkânî kendüye zabt u vaki‛ olan mahsûl ve rüsûmunun ve defter
mucebince ahz u kabz itdirüb ecanibden olan mezkûr Davud oğlu Osman ve bir ferdi bir
dürlü dahl ve ta‛arruz itdirilmemek bâbında emr-i şerifim ricâ ve Defterhâne-i
‛Amiremde mahfuz rûznâmçe-i hümâyûnuma mürâca‛at olundukda tımar-ı merkûm
ber-vechi muharrir tarihi mezbûrdan merkum Osman veled-i Osmana tevcih olunub
hala berât-ı şerifimle üzerinde olduğu mestur ve mukayyed ve divân-ı hümâyûnum
kaleminden dahi suvâl olundukda defter-i Hâkânîde mezkûr tîmâr mutasarrıfıOsman
111
veled-i Osmanın berâtıyla üzerinde ve hayatta iken bila-veled fevtinden bâ‛arzûhâl bin
iki yüz senesi Ramazanın sekizinci günüden Ali’ye tevcih ve merkum Osman veled-i
Osman fevti gayri vaki‛ olmağla sene-i mezbûrenin on dördüncü gününde tevcih ve hala
berâtıyla üzerinde ve tımar-ı mezbûr üzerinde ve tımar-ı mezbûr Defter-i Hâkânî ve
berât-ı mûcebince merkûm Osman veled-i Osman’a zabt ve vaki‛ olan mahsûl ve rüsûm
kanun ve defter mûcebince ahz ve kabz itdirilmek muktezâ-i ve Defter-i Hâkânî ve
suval? kânun olub merkum mezbûr Ali’nin Müdahalesi hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve
mugayiri kanundur deyû tahrîr olmağla Defter-i Hâkânî mucebince ve kanun üzere
‛amel olnunmak bâbında
Fî Ramazan Evasıt sene 1200/ Haziran-Temmuz 1786.

Medine-i Maraş mahallesinden Ekmekciyan mahallesi sakinlerinden eimmeden
Mehmed Efendi ve Mehmed Veli Efendi ibn-i es-Şeyh İlyas efendi zîde dergahıma
gelüb bunlar Medine-i Maraş kazâsında vâki‛ vakf-ı merhum Ala’üd-devle’nin bina
eylediği cami‛i kebir demeğle ma‛ruf cami‛ şerifenin yakub berât-ı şerifimle adamları
alub edâ-i hidâmet idüb bu makule eimme ve hattab mikdârı baş oldukları ra‛iyet ile
rüsûm-ı ra‛iyet ve bilâ emr-i şerif tekâlif-i şerife mütalebesiyle ta‛di olmaları? İcâb
itmez iken … … şerifesi taraflarından bilâ emr-i şerif tekâlif-i şakka mütalebesiyle
teaddi olunmaları icâb itmez iken ehl-i örf taifesi taraflarından bilâ emr-i şerif tekalif-i
şakka talebi ve kazâ-i mezbûre …tarafından dahi rüsûm-ı ra‛iyet mütâlebesiyle te‛addi
ve rencide … olmadıkları bildirüb yedlerinde olan i‛lâm-ı şer‛i mucebince kanun üzere
‛amel olunub men‛ ve vaki‛ olunmak bâbında hükmü hümâyûn ricâ eyledikleri ecilden
imdi emme ve hatib mikdarı baş oldukları i‛tibariyle rüsûm-ı ra‛iyet ve bilâ emr-i şerFî
tekâlif-i şakkanın himayesinden mu‛aflardır muktezâ-yı kânun üzere ‛amel olunmak
bâbında.
Sahib
Fî Za.Evasıt Sene 1200-Ağustos-Eylül 1786.

Maraş Beylerbeğine ve Mollasına Hüküm ki
Maraş sakinlerinden Mültezim taifesinden Hacı Zade el-Hac Hasan nâm kimesne
Südde-i Sa‛âdetime ‛arzuhâl idüb bunun kimesneyi dahi ve kifayeti yoğuken yine Maraş
sakinlerinden halen Maraş Alaybeğisi Seyyid Mehmed demeğle maruf kimesne zuhur
ve muharrir ve tama‛-ı hamından naşi bunun üzerine sert? birle senin uhde göre mevcut
iltizamdan vardır deyü üzerine şer‛an bir sene tayin olmayub muhalefet-i şer‛-i şerif
te‛addi cebren ve kahren yüz gurûsunu ahz ve gadr-ı külli eylediğün bildirüb mezbûrun
hilâf-ı şer‛-i şerif ve kanûn bi-gayri hak olduğu meblağ-ı mezkûr tamamen tahsîl ve
kendüye aldırılmak babında emr-i şerifim sudûrunı ricâ itmeğin mahalinde şer‛le
görülmek babında.
Tahir
Fî Za. Evâhir-i Sene 1600/ Haziran-Temmuz 1786.

Maraş Beylerbeğisi dâme ikbalehûya ve Maraş Kazâsı Nâîbine Hüküm ki
Senki nâîb-i mûmâ ileysin kazâ-i âhirin zâdesi Mevlâna Abdulbaki zîde ‛ilmuhûsuna
mektûb günderib Maraş sancağı ve kazâsısından birahanesine? Kara top varub Hayber
karyeleri ne Beril nâhiyesine İsa Subuli nâm karye ve gayriden sekiz bin akça tımar-ı
112
mezbûr Mustafa ve ancak karye-i Oruç ‛ahalisi müştereklerinden olan Kara Halat
nâhiyesi Kara Çuka Kaya nâm karye ve gayriden yedi bin iki yüz kırk üç akça tımar-ı
mezbûrun Mahmud veled-i Mehmed ve karye-i Karaca Kaya olmağla ve gayriden iki
bin beşyüz akça tımâar Abdullah’ın sa’ir müşterekleriyle kayd ve berâtlarına dahl
olmağla sipâhi mezkûr Mustafa karye-i Karatut ma‛lümetû’l-hudud-ı dahlinden olan bir
ile ahir müşterekleriyle ve karye-i Eruh’un olmadığı dahi muhtar ve ma‛lûmü’l-hududı
dahlinden olan bir ile müşterekleri mezkûrân Mahmud veled-i Abdulkadir ve sair
müşterekleiyle zabt ve karye-i Oruçyar? Olmadığın birle vaki‛ olan mahsûlât-ı rüsûmât
berât yazısuna göer hassasına icâbet iden ahz u kabz kanaat itmeyüb ziyadeye tecâvüz
ile karye-i Oruç olmadığın mümtaz ve ma‛ûlât-ı hudûd dahline olan yerler içün zikr
olan Karatut olmağın muhalefetlerinden deyü hilâf-ı Defterhâne-i fuzuli Müdahale
divandan akdem mahz-ı şer‛ üzerine terafu‛ şer‛a ve taraf-ı şer‛iden na’ib-i ta‛yin ve
irsâl olduğuna karye-i Oruç olmadığın ve müşterekleri mezkûr Mustafa ile merkûman
Mahmud veled-i Mehmed ve Abudulkadir kayd ve berâtlarına dahl olduğu şer‛an nâib
Defterhânemden tahir derkâr ve müşterkleri mezkûr Mustafa ile merkûman Mahmud
veled-i Mehmed ve Abdulkadir tüccarları tarafından zabt u vaki‛ olan mahsûl ve
rüsûmat tereke yerlerine olan berâtların yerlerine göre hassalarına isabetiden mezbûrun
defter mucebince ahz u kabz idilüb fimâ ba‛d mezkûr Musatafa’nın ol-vechle olan
mugayir hanesi ba‛de memu‛ fimâ ba‛d olmağın Müdahale ve mugayir hane
itdirilmemek bâbında Divân-ı hümâyûnum verilmeğin hissesine vaki‛ ol-vechle bilâ-
meclis ‛arz ve Defterhâne-i ‛Arızama mahsulün rûz-nâmçe-i Hümâyûnum defter
ma‛rifetle müraca‛at olundukdan Yer bal nâhiyesine tabi‛ altı yüz iki tekrarı ile karye-i
Karatut cemâ‛at-i bir dürlü bizim halifelü zira‛at ider ve dahl … i‛timam hınta ve şi‛ar
ve resmi cift duyûn ve resmi bennak ve mücerred yekün ma‛a gayrehû bin beş yüz akça
ve yine nâhiye-i mezbûre tabi‛ altmış nefer re‛aya ile karye-i Oruç cema‛at-i Musa
Fakılu ve gayriler kışlayub zira‛at ider husus-ı haber a‛nam hınta ve şi‛ar ve rüsûm çift
ve evani ve resm-i bennak ve resmi mücerred yekun a‛ gayrehû dokuz yüz yirmi akça
yazûlar ile defteri muvassal muharrir kalemiyle başka başka tahrîr ve karye-i Karatut
olmadığın Pine nâhiyesine karye-i İsa sekisi ma‛a gayrühû bir görülüb beş bin beş akça
yekün karye-i Oruçyan olmadığın dahi yine nâhiyesine ‛ali bin sancaklu nâm kaeye
ma‛a gayrühû bildirülüb dokuz bin altı yüz doksan beş akça yekünundan ikrâr olunan
dört bin yüz elli beş akçasi ile bir görülüb dokuz bin yüz altmış akça yekünun sekiz bin
akçasi yüz yedi ‛an hilâFî deyu Mustafa Bey tüccarı bakisi müştereki kaydındna ve
dokuz bin altı yüz doksan beş akça yekûn mezbûrun üç yedi yüz altı yüz sekiz akçasi
büzüttü? ‛an hilâFî deyû mezbûr Mahmud veled-i Mehmed ve bin sekiz yüz yirmi beş
akesi dahi … ‛an hilâFî deyû mezbûr Abdullah kaydlarına olduğu mestur ve mukayyed
Divân-ı Hümâyûna fuzuli su’al olunduğuna defter-i Hâkâniye mestur Oruç karyesi
müşterekleri olan merkum Mustafa ile sa’ir müşterekleriyle merkûman Mahmud veled-i
Mehmed ve Abdullah zabt u vaki‛ olan mahsûl ve rüsûmun tereke yedlerine olan
berâtları yazûlarına göre hassalarına isabet iden merkûm ve defter mucebince ahz u
kabz idilmek mufassalı Defter-i Hâkâni ve mevaki‛ olub müşterekleri mezkûr
Mustafanın ziyadeyi tecavüz ile karye-i Oruçyan olmadığı ve mümtaz ve ma‛lümu’l-
hudud-ı dahline olan yerler içine karye-i Karatut olmadığın müstehakatındandır deyû
Müdahaleleri hilâf-ı Defter-i Hâkâni ve mugayir kanundur deyü tahrîr olunmağla
Defter-i Hâkâni mucebince kanun üzerine amel olunmak babında.
Edib
Fî Sa. Evasıt sene 1201/Kasım-Aralık 1786.
113
Maraş Nâîbine Hüküm ki

Mustafa nâm kimesne gelüb bundan Maraş kazâsına tabi‛ Çamışlı karyesi toprağında
Karnib Koca nâm mahallede vaki‛ ma‛lume hudûd araziler üç beş seneden berü zabt …
ve beher senesine zira‛at ve öşr ve resmi sahibü’l-arza edâ idüb ahirden bir dürlü
Müdahale ve kusur olunmak icâb itmez iken karye-i mezbûre sakinlerinden nâm
kimesne zuhur ve zikr olunan bir dürlü fuzuli ve hilâf-ı kânun müdahale gadr-ı beyhude
ile birgörülüb zabt eylerüm deyü te‛addi ve gadr-ı külli sevdasında olduğun ve bu bâbda
da‛vasına mutabık fetevâyı şerife kayd ve gün bildirüb fetevâ-i şerifesi mucebince
kânun üzere ‛amel olunub mezkûr tezâhûr olan Müdahale ve ta‛addisi men‛ ve def‛
olurlar kemâken kendüye zabt ve zira‛at itdirilmek bâbında emr-i şerifim sûdurunu ricâ
itmeğin muktezâ-i ve kanûn üzere ‛amel ve haraket olunmak emrim yazılmışdır.
Fî Sa. Evâhir-i sene 1601/ Kasım-Aralık 1786.

Züemâ mütekâ‘idlerinden Halil birader-ı hassâ-i sâbık zîde kadruhu gelüb Ayıntab
sancağında ve kazâsı muzafâtından Telbaşer nâhiyesinde Ulumuasara nâm karye ve
gayriden yirmi yedi bin akça ber-vech-i tekâ‘üd berât-ı şerîfimle mutasarrıf olduğu
ze‘âmetinin baş kalemi olub müşterekiyle kayd ve berâtına dâhil sâlifu’z-zikr
Ulumuasara karyesini ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî tarafından subaşısı Seyyid Yusuf
müşterekiyle zabt ve vâkî‘ olan mahsûl ve rüsûmu ahz ve kabz murâd eyledikde
âherden dahl olunmak icâb itmez iken ecânib ve ashâb-ı ağrâzdan Ayıntab sükkânından
Battal Ağa ve Tor Mehmed ve emmisi Sadık nâm kimesneler hilâf-ı Defter-i Hâkânî
fuzûlî ve bilâ-sened müdahale ve tarafından subaşısının zabtına ve vâkî‘ olan mahsûl ve
rüsûmunun ahz ve kabzına muhalefet ve gadr sevdâsında oldukların bildirüb karye-i
mauasara el-mezbûrda ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî müşterekiyle mûmâ-ileyhn
tarafından subaşısına zabt ve vâkî‘ olan mahsûl ve rüsûmu kanûn ve defter mûcebince
ahz ve kabz itdirilüb ecânibden olan mezkûrları Hilâf-ı Defter-i Hâkânî defter ve kanûn
istid‘â bâbında hükm-i hümâyûnum ricâ ve defterhâne-i âmiremde mahfûz rûz-nâmçe-i
hümâyûn ve defter-i icmâl ve mufassala müraca‘ât olundukda Telbaşer nâhiyesine tâbî‘
elli iki nefer re‘âyâ ile tâbî‘ karye-i Ulumuasara hâsıl-ı kısm-ı mine’s-sümün hınta ve
şâ‘îr ve bâde hevâ yekün ma‘â gayrihî on iki bin akça yazuları defter-i mufassalda
muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde ma‘â gayrihî on dörd bin akça yekünundan
yedi bin akça ifrâz ve ma‘â gayrihâ birikdirülüb yirmi akçasi ze‘âmet ber-icmâl ve
icmâl-i mezbûr tamâmen mûmâ-ileyhe tekâ‘üd Halil biraderi hassa ve yekün-i
mezbûrun bâkîsi müştereki kaydında olacağı mestûr ve mukayyed bulunmağın Defter-i
Hâkânî mûcebince ‘amel olunmak içün yazılmışdır.
Fî Evâhîr-i Rebî‘û’l-evvel sene 1201 / Aralık-Ocak 1786-1787.

Maraş beylerbeyisi dâme ikbâluhû ve Ayıntab mollasına hüküm ki
Ayıntab sâkinlerinden Hacı Mehmed ve Emin Efendi ve Veli oğlu Ali ve Suhte oğlu
Mehmed ve Hacı Himmetoğlu Ahmed dimekle mâ‘rûf kimesneler südde-i sa‘âdetime
‘arz-ı hâl irsâliyeleriyle üzerlerine edâsı lâzım gelen ‘avârız-ı divâniyye ve sâir alacaklar
ile berâtda olan tekâlîf-i malı tahâmmüllerine göre hisselerine ‘isâbet iden hüccet-i
mezbûra edâ idüb kusûrları yoğ iken Ayıntab kazâsına tâbî‘ Nurkana nâm karye
sâkinlerinden Hacı Mehmed ve kethüda Cafer oğlu dimekle mâ‘rûf kimesneler kendü
hâllerinde olub bin yüz doksan senesinde hilâf-ı şer‘-i şerîf bî-gayr-i hakk bunların
yüzer gurûşlarını ahz ve ziyâde gadr eylediklerin bildirüb şer‘le görülüb bâ‘de’s-subût
114
istirdâd ve ihkâk-ı hakk ve fî-ma‘â-bâd ol-vechle ta‘addi itdirilmeyüb men‘ ve def‘ ve

rızâm üzere emr-i ‘âlî-şânım ricâ etmegin mahallinde şer‘le görülmek içün yazılmışdır.
Fî Evâîl-i Cemâziyü’l-Evvel sene 1201 / Şubat-Mart 1787. Necmi

El-Hac Mehmed nâm kimesne gelüb Ayıntab sâkinelerinden hemşiresi Fatıma nâm
Hatun bin yüz doksan senesinde müteveffiye oldukda beş bin gurûşlukdan mütecâviz
emvâl ve eşyâsı bunun ile zevci Mehmed Ali dimekle mâ‘ruf kimesneye münhâsıra
oldukda bu diyâr-ı âherde bulunduğundan mezbûr Mehmed Ali cümlesini zabt ve
müte‘âkîben fevt olub ânın terekesini yine Ayıntab sâkinlerinden emmizâdesi Halil nâm
kimesne ahz ve kabz idüb bu dahi diyâr-ı âherden gelüb hemşiresi müteveffiye-i
mezbûreden müntâkil hakk-ı irsiyesini müteveffâ-i sânî-i mezbûrun terekesin kabz iden
mezbûrdan taleb eyledikde edâda ta‘allül ve muhalefet ve mahallinde mû‘în-i kesîresi
olduğundan mukâvemet ve ihkâk-ı hakk mümkün olmayub mağdur olduğun bildirüb
mahallinde şer‘le görülüb hakk-ı irsiyesi alıvirilüb icrâ-yı hakk olunmak bâbında emr-i
şerîfim ricâ etmegin mahallinde şer‘ ile görülmek bâbında.
Fî Evâîl-i Cemaziyü’l-evvel sene 1201 / Şubat-Mart 1787.

Hısn-ı Mansur Kâdîsına Hüküm ki
Maraş sancağında Hısn-ı Mansur nâhiyesinde yüz kırk altı nefer re‛aya ile karye-i
Ziyaret Ebâ Hazreti … Gıffari ve Dülüklü Pınar ile baş vakf-ı zaviye-i Ebî Zeri Gıffari
rüsûm-ı örfiyyesi tımar hass cüz vakf hınta ve şa‛ir ve resm-i çift ve resm-i bennak ve
resm-i mücerredan ve resm-i desşbâni ve resm-i tapu ve resmi bostan ve resm duhan ve
resm-i güvare ve resm-i bennak … ve resm-i yave resm-i ‛arûs ve bad-ı hevâ yekün
ma‛a gayrihi iki bin iki yüz seksen sekiz akça hisse-i vakf hububat iki bin dört yüz on
akça merhum mezbûrun mezar-ı şerifi bululunduğu karye-i Ziyareti Şeyh Hass İbrahim
nâm kimesne merhumun ihlaslı muhibbi olub ihyâ eylediği ecilden meşihatin ve ta‛yin
olunan sahibleri mezkûre ve kendüden sonra neslen ba‛de neslin aslah ebnasına
meşruta eylediği mukarrer nameleri bulunmağın ‛ala vukû‛ihi kayd bulunuğu cema‛at-i
der-vişân der-karye-i mezbûre Şeyh Yakub veled-i Şeyh Halil bâ-berât ma‛a Dervişân
on yedi mezkûr dervişler Şeyh ve zâviyedarlar olub … ve ahaliye hidmet itmeğin
tekâlif örfiyeden eminler deyü ile … defter-i mufassalda muharrer kalemi tahrîr
olunduğu Defter-i Hâkânîde mukayyed vakf-ı mezbûr mütevellisi eş-Şeyh es-Seyyid
Mehmed’in der-‛aliyeme takdim eylediği memhur arzuhâl karye-i mezbûr toprağında
zira‛ olunan hububatın şer‛le müteveccih bulunan öşrün taraf-ı vakfda ahz ve kabza
murâd eyledikde ecanibden olan kimesneler ahz ve kabz mu’mana‛at eyledikleri inhâ
ve karye-i mezbûr toprağında zer‛ olunan hububatın şer‛le müteveccih olan öşrün
alıverilüb hilâf-ı kânun üzere dahl ve ta‛arruz itdirilmemek bâbında hükm-i hümâyûnum
ricâ ve Defterhâne-i ‛Amiremde mahfuz defter-i mufassala müraca‛at olundukda veçhi
meşrûh üzere olduğu mestûr ve mukayyed bulunmağın Defter-i Hâkânî mucebince
‛amel olunmak içün yazılmışdır.
Fî Evâsıt-ı C. sene 1201-Şubat/Mart 1787.

Ayıntab mahallâtından Ömer mahallesi ahâlisinden sadât-ı kirâmdan es-Seyyid Ahmed
zîde şerefuhû gelüb kazâ-yı mezbûra tâbî‘ Kara Yusuflu nâm karyede vaz‘ eylediği iki
115
yüz on adet mülk arı kovanlarında âhere ‘alâkası olmayub ber-vechle dahl olunmak icâb
itmez iken ma‘rû’z-zikr Yusuflu karyesi sâkinlerinden Kızık ‘aşiretinden Ali ve
mâ‘lûmu’l-esâmi kimesneler birbirleriyle yekdil olunarak bin iki yüz senesinde iki yüz
on adet arı kovanların ahz ve ballarını ekl ve arı kovanlarını itlâf ve iza‘ât ve gadr
eyledikleri ve tarâf-ı şer‘i den yedine î‘lâm-ı şer‘a virildiğin ve mezkûrlar ile
mukâvemet ve ihkâk-ı hakk mümkün olmadığın bildirüb zâbitleri ma‘rifetiyle şer‘le
görülüb mezkûrların hilâf-ı şer‘i şerîfe bî-gayr-i hakk ahz ve itlâf eyledikleri iki yüz on
adet kovanlarının ve ekl eyledikleri ballarının şer‘le icâb iden kıymeti alıvirilüb ihkâk-ı
hakk olunmak bâbında emr-i şerîfim ricâ olmagın mahallinde şer ‘le görülmek içün
yazılmışdır.
Fî Evâsıt-ı Receb sene 201-Nisan-Mayıs 1787. Nedim

Maraş Beylerbeğisi ve Maraş Nâibine Hüküm ki
Kâza-i mezbûra tabi‛ Yaylak kebir nâm karye sâkinlerinden Kemalzâde Molla İsmail
demeğle ma‛ruf kimesne gelüb bu kendi halinde ‛arzıyla mukayyed olub hilâf-ı şer‛i
şerife vaz‛ ve haraket ve kendüye ve bilâ kifaleti olmayub üzerine dahi şer‛an bir
müstebân? olmuş değil iken … mezbûr sakinlerinden Süleyman oğlu Hasan ve Bekir
nâm kimesneler kendü hallerinde olmayub bin iki yüz senesinde hilâf-ı şer‛i şerif
ma‛lûm ol-mikdâr veya katırlarını gasben ahz taleb eyledikde bize bir mikdâr akça
vererek katırlarını virelim deyü i‛tikal birle yüz gurûşunu dahi cebren ahz ve ziyadesi
gadr ve te‛addi ve zulm-i sarih eylediklerin bildirüb şer‛le görülüb ve yerlerin hilâf-ı
şer‛i şerif cebren ahz itdikleri katırları ol-mikdâr gurûş hakkı tamamen tahsîl ve bi-
kusur aldırılub icâryı şer‛ ve ihkâk-ı hakkın olunmak bâbında hükm-i hümâyûnum ricâ
itmeğin inhâ ve vaki‛ itdirilmek bâbında
Fî Evâhir Şa. sene 1200-Temmuz/ Ağustos 1786.

Maraş Beylerbeğisi dâme ikbâlehûya ve Hısn-ı Mansur Kâdîsına hüküm ki
Nişân-ı hümâyûna virilen dergâh-ı mu‛allam çavuşlarından Mehmed veled-i Ömer zîde
kadrühûya gelüb Maraş sancağına Hısn-ı Mansur nâhiyesine … nâm karye ve gayriden
yirmi dört bin altı yüz yetmiş üç akça berât-ı ‛alişân tamamı mutasarrıf olduğu Zamantı
karyeleri … bin iki yüz bir senesine mahsuben tarafından ba-‛alişan subaşısı olan olan
el-Hac Abdurrahman nâm kimesne zabt u vaki‛ olan mahsulât ve rüsûmat ve kanun ve
defter mucebince ahz u kabz murad eyledikde mugayir gayr-i ez dahl u ta‛arruz ve
zabtıyla muhalefet olunmak icab itmez iken Ecânibden İbrahim nâm kimesne hilâfı ve
Defter-i Hâkâni ve mugayir mezkûr …Müdahale ve zabtına muhalefet gadr-ı cesaret
eylediği inhâ ve ze‛âmet-i mezbûr karyelerini ber-muceb berât tarafından Subâşı
merkum zabt u vaki‛ olan mahsulat ve rüsûmât kanun ve ve defter kanun ahzû kabz
itdirilüb ecânibden olan mezbûr hilaf ve Defter-i Hâkâni ve mugayir kanun vusul-i
merahim bir dürlü dahl ve ta‛arruz ... muhalefet olunmayub men‛ u def‛ olunmak
babında emr-i şerfim sudurını istid‛a ve Defterhâne-i ‛Amirem’mde mahfûz Rûz-
nâmçe-i hümâyûnum müraca‛at olundukda ze‛amet-i mezbûr ber-vech meşrûh han
berât-ı şerifimle Çavuş mûmâ ileyh Mehmed veled-i Ömer’in üzerine olduğu mestur
olunmak Defterhâne mucebince kanun üzere ‛amel olunmak emr-i şerfim yazılmışdır.
Fî Evasıt Sa. sene 1201/ Kasım-Aralık 1786.

Maraş Beylerbeğisine Maraş Kazâsı nâîbine hüküm ki
116
Üsküdar’da medfun kutbu’l-‛arifin Hüdâyi Mahmud Efendi kuddise sırrehü’l-aziz

vakfının mülhâkatından müteveffa-i mir-mirândan Halil Paşa ve birâderi Mehmed Paşa
evkafından Maraş kazâsı muzafatından Zeytun nâhiyesine tabi‛ kal‛a-i Zeytun ve
Karalos? nâm karyelerin bin yüz doksan iki ve doksan üç senelerinde hâsıl olan öşr
mahsulatı? … … der-anbar olunmuş bin iki yüz ellişer gurûşdan iki senelik iki bin beş
yüz gurûşluk mahsulü ecânibden Maraş kazâsı sakinlerinden Abdullah Bey ve sairleri
fuzuli ahz ve vakf-ı şerife gadr-ı itdirmeğin mukadddemen mütevelli vakf olan Mehmed
Emin zîde kadruhû ba-‛arz-hâl inbâ ve inayet? istid‛a itmeğin senki mîr-i mîrân-ı mûmâ
ileyhsin Maraş Valisi mağrifetiyle ve ahar hususa memur mübâşir ma‛rifetiyle vak-ı
mahsûl mezbûr tahsîl istirdad olunan doksan beş senesi Evâhir-i rebiyyül ‛ulasında emri
şerif sadır olmuş idi bu def‛a vakf-ı mezbûrum mütevelli ve katib ve cabi ve sair ehli
mürtezikanın der-‛aliyyeme takdim itdikleri ‛arzıhallerinde emr-i şeriFî merkuma
mehalline tesyar ve ber-vechi mezbûr Abdullah iteat-i emr-i ‛ali eylemeyüb ve sene-i
mezbûreden berü mir-miran-ı kiram dâme ikbalehû vakf-ı mezbûr karyelerini yedi
seneden beri ve ta‛şir ve vakf-ı şerife gadr itdirmekle ve husus-ı mezbûr ve da‛va ve ahz
ve kabza cab-i vakf Hafız mustafa-i nâm kimesneyi vekil eylediklerin inbâ ve senki
Mevlana-i mûmâ ileyhsin sana hitaben hükmü hümayunum suret-i istid‛a ve divân-ı
hümayunumdan mahfuz kuyud ve Ahkâma müracaat olundukda vechi meşruh üzere
tarih-i mezburda emr-i şerif verildiği mastur ve mukayyed bulunmağla senki mîr-i
mîrân-ı mumâ ileyhsin mukaddemen sadır olan emr-i şerif mucebince ‛amel içün
yazılmışdır.
Fî Şevval sene 1201 /Temmuz-Ağustos 1787.

Maraş Valisine ve Elbistan Kâdîsına Hüküm ki
Hâlâ divân-ı mu‛alla erkanında Çavuşbaşı olan mir es-Seyyid Numan dâme
mecdühûnun Südde-i Sa‛adet makrunuma takdim eylediği ‛arz-ı hâlinde mûmâ ileyhin
Kapıkethüdası olduğu Kayseriyye mutasarrıfı Vezirim İbrahim Paşa iclâlehûnun
Elbistan Kazâsı ahalileri zimmetlerinde bin yüz doksan senesinden berü iki kıt‛a
temessükât muceblerince iki bin üç yüz gurûş mahkûmın-bih alacak hakkı olub bi’d-
defe‛ât mütalebe eyledikde ağzar-ı beyhude irâdla imrâr-ı vakf ve ibtal-i hakka tasaddi
eylediklerin inhâ tasaddi etlediklerin siz ki mevlâna-yı vezir müşar ve Mevlâna-yı
mûmâ ileyhümasız ber-müceb-i temessükât mahkûmun-bih olan ol-mikdâr gurûş hakkı
tamamen tahsil ve kabza me’mura edâ teslim itdirmek babında size hitaben emr-i
şerifim sudurını istid‛a eylediği ecilden siz ki vezir-i müşâr ve Mevlâna-yı mûmâ
ileyhümasız vechi meşrûh üzre ber-muceb-i temessük şer‛an mahkunun-ib olan
meblağın tahsil-i fermanım olmağın işbu emr-i ‛alî-şanı isdâr ve irsâl olmuşdur imdi siz
ki vezir müşâr ve mevlâna-yı mûmâ ileyhümasız ber-minvâl-i muharrer temessükâtda
isimleri mastur kimesneleri mahallinde meclis-i şer‛a ihzâr ve zimmetlerinde sabit ve
mahkumun-bih olan meblağ-ı mezbûru tamamen tahsil ve bi-kusur kabzına me’mura
edâ ve teslim birle icra-yı şer‛ ve ihkak-ı hakka mezid ihtimam ve dikkat olunmak
babında
Fî Evasıt L. sene 1201-Temmuz/Ağustos 1787.

Kars-ı Maraş kâdîsına Hüküm ki
Erbâb-ı tımardan Mehmed nâm sipâhi gelüb Kars-ı Maraş saçağında ve kasabası
muzafatından Kösen nahiyesinde mezra‛a-i Küblüce ve gayriden beş bin sekiz yüz elli
akça berât-ı şerifimle mutasarrıf olduğu tımarının baş kalemi ve müşterekiyle kayd-ı
117
hasılı salifü’z-zikr Küblüce mezra‛asını ber-muceb Defter-i Hâkâni müşterekiyle zabt

ve vaki‛ olan mahsulat ve rüsûmatdan berâtı yazusuna göre hissesine isabet ideni kanun
ve defter mucebince ahz ve kabz murad eyledikde berâtı yazusuna göre hissesine isâbet
iden mahsûl ve rüsûmuna ahardan dahl ve ta‛arruz olunmak icâb itmez iken kura-i
mezbûrda Aladuna? nahiyesinde mezra‛a-i ve Kamışlık-ı Kebir ve sağir ve gayriden üç
bin yüz on sekiz akça tımara mutasarrıf Mıkdad Veled-i Ömer nâm sipahi tımarı
mezra‛asını zabta kana‛at itmeyüb mezra‛a-i Küblüce el-mezbûrede hisse ve alakası
yoğiken livâ-i mezbûr Alaybeğisi olmak hevesiyle? mezra‛a-i Küblüce? Zabta ve berâtı
yazusuna göre hissesine isabet iden mahsûl ve rüsûmun ahz ve kabz murad defter-i
hâkânî ve mugayir-i kanûn fuzuli müdahale ve hissesine düşen mahsûl ve rüsûmunı ve
… … gadr-ı külli eylediğin bildirüb mezra‛a-i Küblüce el-mezbûre ber-muceb-i Defter-i
Hâkânî müşterekiyle kendüye zabt ve vaki‛ olan mahsûlât ve rüsûmatdan berâtı
yazusuna göre hissesine isabet iden mahsûl ve rüsûm kanûn ve defter-i mucebince ahz
ve kabz itdirilüb merkûmı hilâf-ı Defter-i Hâkâni ve mugayir-i kanûn bir dürlü dahl ve
ta‛arruz ve mümana‛at ittirilmeyüb vaki‛ olan müdehale ve te‛addisi men‛ ve def‛ ve
tegallüben aldığı mahsul ve rüsûm tahsil ve istirdad olunmak babında emr-i şerifim ricâ
ve Defterhâne-i ‛Amiremde mahfuz Rûznâmçe-i Hümâyûn ve defter-i icmâl ve
mufassala müraca‛at olundukda Kösten nâhiyesine tabi‛ mezra‛a-i Küblüce Göbeklü
cemâ‛at-i ve gayriler mezra‛ayı zira‛at iderler ve hasıl-ı tahtında hınta ve şa‛ir ve resm-i
dönüm ve resm-i bostan ve resm-i tapu yekûn ma‛a gayrihî iki bin dört yüz akça yazu
ile defter-i mufasalda muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde altı yüz akçası ifrâz
ma-‛ada ile bir görülüb beş yüz akça ber-icmâl ve bir …dahi yüz otuz dört akçası ifraz
ve ma‛a gayrihi bir görülüb bin üç yüz atmış iki akça ber-icmâl ve icmâl ve … tamamen
merkûm Mehmed’in ve mezra‛â-i mezburenin yazu-yı bakisi müştereki kaydında ve
bin yüz kırk iki akça yazar mezra‛a-i Kamışlık-ı Kebir ve sağir (s.84) ve sekiz yüz otuz
iki akça yazar mezra‛â-i ser-gerdandan? Nahiye-i Karamanlu ahalisi bir görülüb iki bin
akça ber-icmâl ve yine Aydon? nâhiyesi tabi‛ ‛an karye-i … ma‛a rüsum gayr-i ez
ağdet-i ağnam dört bin üç yüz altmış iki akça yazusundan bin yüz doksan sekiz akçası
ifrâz ve yine nâhiye-i mezbûre tabi‛ altı yüz akça yazar mezra‛a-i Toprak Kal‛a ma‛a
Yarbaşı ile bir görülüb bin yedi yüz on sekiz akça olduğu başka bir icmâl ve icmâl
olanlar müstegıllen mezbûr Mıkdâd veled-i Ömer’in tımarı olduğu mestur ve mukayyed
ve müfid olmağın Defter-i Hâkânî mucebince ‛amel olunmak babında
…
Fî Evasıt-ı V sene 1201/Temmuz-Ağustos 1787.

Kösten nâhiyesi nâibine Hüküm ki
zü‛emadan Mehmed Veled-i Mustafa gelüb Kars-ı Maraş sancağından Kösten
nahiyesinde mezra‛a-i Alaca Çayır der-nezd-i karye-i Ulağlar? Ve gayriden otuz iki bin
üç yüz yirmi altı akça ze‛amete mutasarrıf Süleyman Veled-i Mehmed’in bâ-fermân-ı
‛âlî me’mur olduğu Ahısha ve Ahil Kelek kal‛aları tamiri hidmetinde na-mevcudundan
mir-i alay Mustafa ‛arzıyla bin yüz doksan dokuz senesi Şabanının yirmi beşinci
hününde mûmâ ileyh Mustafa’ya tevcih ve halen berât-ı şerifimle üzerinde olduğu
defter-i hâkânide mukayyed ve ze‛amet-i mezbûr karyelerini mûmâ ileyhin tarafından
vekili nâm kimesne zabt ve vaki‛ olan mahsûl ve rüsûmun kanun ve defter mucebince
ahz ve kabz mudar eyledikde dahl icâb itmez iken ol-canibde ba‛zı kimesneler hilâf-ı
defter-i hâkânî ve mugayir-i kanun fuzuliden müdahaleden hali olmadıkların bildirüb
ze‛amet-i mezbûr karyelerini ber-muceb-i defter-i hâkâni mûmâ ileyhin ze‛ameti
tarafından vekiline zabt ve vaki‛ olan mahsûl ve rüsûm kanun ve defter mucebince ahz
118
ve kabz ittirilmek babında hükm-i hümâyûnum ve Defterhâne-i ‘Amiremde mahfûz

Ruznamçe-i hümâyunuma müraca‛at olundukda ze‛amet-i mezbûr vech-i meşruh üzre
halen berât-ı şerifimle mûmâ ileyhin üzerinde olduğu mestur ve mukayyed bulunmağın
defter-i Hâkâni mucebince ‛amel olunmak babında.
Fî Evâil-i N. Sene 1201-Haziran/Temmuz 1787.

Maraş alaybeyisine hüküm ki
Receb nâm kimesne gelüb Maraş sancağında ve nâhiyesinde ‛an-karye-i tabi‛ nam … ve
gayriden yirmi bin üç yüz elli beş akça ze‛amet Recebin fevtinden murtazaya Miralayı
Seyyid Süleyman arzıyla bin yüz on beş senesi saferinin on yedinci günü tevcih
ve berât ve tahvilinden tahvil hükmiyle mutasarrıf oğlu Seyyid Mehmed Abdal tahvilin
zayi‛ itmeğle bin yüz seksen yedi senesi Rebi‛ü’l-evvelinin beşinci günü kasr-ı yed ve
müdahalesine itibar olunmamak şartıyla zayi‛den ibka ve tahvil hükmüyle ze‘amet-i
mezbur merkum Seyyid Abdal ve murtazanın kaydında olduğu Defter-i Hâkânîde
mukayyed ve mezbur Recebin babası Murtaza bundan akdem Bender muhafazasında
fevt oldukda ze‘amet-i mezkur onunla karındaşı mezkur seyyid Mehmed Abdal’a ber-
vechi iştirah tevcih olunmak iktiza eder iken mezbûr Receb alil olduğu hasebiyle
karındaşı mezkur ze‘amet-i mezkurun nıfsını cebelü bedeliyesiyle sen ve nıfsını dahi
eşkincilik veçhiyle üzerlerimize tevcih oldu deyü haber verüb tarih-i mezburdan bu ana
gelince kardeşi mezkur ze‘amet-i mezkuru alil olduğu hasebiyle idare ve nasb olan aşar
ve rüsûmun beraberce ekl ve şurb ve beher sene cebelü verürüm deyü ze‘amet-i mezbur
hâsılatının bir mikdarın dahi ahz ve ol esnada karındaşım mezkur Seyyid Mehmed
Abdal fevt olub senetlere nazar olundukda tama-ı hamından naşi ze‘amet-i mezkûru
külliyen üzerine berât ve gadr eylediğün bildirüb ve sen ki mir alay-ı mûmâileyhsin
vuku‛ üzre senden arz mütalebe eylediğin bir kıta tahvil emrine muhtaçdır deyü cevab
eyledigin inhâ ve ol-babda istilâm-ı hâvi emr-i şerifim sudurunu istid‛a ve şurût-ı su‛al
olundukda husus-ı mezkûrun sıhhat ve hakikatini sacaklusundan su‛al ve Alaybeyisine
‛arz eylemesi içün emr-i şerif sudûrunu nizam-ı müstahsene şurutu na-mütabıktır deyû
tahrîr olunmakla senki Miralay-ı mûmâileyhsin husus-ı merkumun sıhhat ve hakikati
sancaklusundan su‛al ve tahkik birle ‛ilâm eylemen babında ferman-ı alişanım sadır
olmuşdur.
Fî Evâhir-i Z sene 1201/ Ağustos-Eylül 1787.

Maraş kâdîsına hüküm ki
Medine-i Maraş kazâsı ahalileri gelüb kazâ-yı mezbur sakinlerinden ayanlık iddasından
olan Kanadıkırık oğlu Mehmed nam kimesne kendi halinde olmayub şerir ve gammaz
olub daima Kâdî ve Naib ve Mütesellim ve Voyvoda ve Subaşı ve sair ehl-i örf taifesi
yanlarına varub fukara-i hilaf-ı vaki‛ mevad isnadıyla hilaf-ı şer-i şerif ve ehl-i örfe
gammaz ve bi gayr-ı hak akçaleri alınmağa ba’is ve kendüsü dahi alub alaka ve
müdahale ? olmadığı iş? ve mesalihlerine ve bila emr-i şerif tekalifleri umuruna karuşub
bunun emsali zulm ve te‛addisinin nihayeti olmayub ahval-ı fukara diğer gün olduğun
ve minval-i muharrir üzre olduğunu natik canib-i şeriden yederine i‛lâm-ı şeriyye
verildiğin bildürüb yedlerinde olan i‛lâm-ı şeriyye mucebince mezburun hilaf-ı kanun
ol-vecle zahir olan zulm ve teaddisi men ü def olunmak babında hükmü hümayunum
rica eyledikleri ecilden muktezayı kanun üzre amel olunmak babında
Fî Evâil-i Z. sene 1201/Eylül-Ekim 1787.
119

Zamantı nâhiyesi Alaybeğisi zîde fazlühûye hüküm ki
Maraş sancağında Çörmüşek nâhiyesi Çiras? nâm karye ve gayriden dört bin dört yüz
elli dört akça mutasarrıf es-Seyyid Ali veled-i Davud’un terk-i hidmetinden Seyyid
Hasan veled-i İbrahim’e tevcih ve berât ve ba‛dehû tımar-ı mezbûr Hacı Veli veled-i
Mehmed’in … tımarı olduğundan Zamantı Alaybeyisi Mehmed Sadık veled-i Mehmed
ve … rızasıyla kasr-ı yedinden es-Seyyid Mehmed veled-i Seyyid Ali doksan beş
senesi muharreminde ve berât ve onun dahi re‛finden sahib-i evvel Seyyid Hasan
veled-i İbrahim’e sene-i mezbûre Rebiyyü’l-evvelinin üçüncü gününde tevcih ve berât
ve onun dahi bilâ veled fevtinden mülazımlardan Seyyid Mehmed veled-i Seyyid Ali’ye
Zamantı nâhiyesi Alaybeğisi Seyyid Osman ‛arzıyla bin iki yüz senesi Receb’inin yirmi
birinci gününde tevcih ve …berât-ı şerifi üzerinde olduğu mezbûr Seyyid Mehmed
veled-i Seyyid Ali bâ-ârz-ı hâl inhâ ve itmekle istid‛â mezkûr Seyyid Ali veled-i
İbrahim muhilli şefa‛at tımar-ı mezbûr … … … mezkûr Seyyid Mehmed veled-i Seyyid
Ali mahazırında tımar-ı mezbûr bâ-berât-ı ‛ali mutasarrıf olan merkum Seyyid
Mehmed’in babası müteveffa Seyyid Ali … tarik-i hıdmetinden mezbûr Seyyid Hüseyin
veled-i İbrahim’e tevcih olunduktan sonra mezkûr Seyyid Hüseyin mukaddemen bilâ
veled fevt olmağla mahlülünden bin iki yüz senesi Recebü’l-ferdinde merkum Seyyid
Mehmed veled-i Seyyid Ali’ye tevcih olunub ve merkum Seyyid Mehmed bu def‛a
sefre-i hümâyûna azimet idüb lakin ben bilâ veled fevt olan mezbûr Seyyid Hüseyin’in
karındaşı mahlulünden bana tevcih olunmak muradıımdır deyü takrir-i meşrûhu üzre
tımar-ı mezbûr Seyyid Mehmed’in babası nân-paresi olduğu ikrar ve itirafından ma-
‛ada mücerret müteveffa Seyyid Hüseyin’in karındaşı olduğuna binaen tımar-ı
mezbûrun şer‛an ve kanunen ref‛ine müdde-i mezbûr Seyyid Ali’nin mutasarrıfı iktizâ
itmemekle mu‛arazadan ba‛de’l-men mezbûr Seyyid Mehmet veled-i Seyyid Ali’nin
yerine istihdamı? Hâvî bir kıt‛a tuğralı emr-i âlî i‛tâ olunmasını bil’l-fi‛il Rumeli kâdî
askeri sür‛atcisi? Mevlâna Seyyid Ahmed zîde ilmûhû i‛lam itmeğin şurût su’al
olundukda fermân-ı âlîye imtisalen taraf-ı şer‛den i‛lam verilmiş nizâm-ı müstahsene
şurûtı üzre Alaybeyisi ‛arz eylemek iktizâ eylediği tahrir olunmağla Mevlânâ-yı mûmâ
ileyhin i‛lamı ve şurût-ı nizâm muktezâsı üzre hakikât-i madde beyanıyla senki
Mevlana-yi mûmâ ileyhümasın … ‛arz eylemen babında
Fî Evâil-i M. sene 1202-Ağustos Eylül 1791.

Maraş kâdîsına ve Kars-ı Maraş valisine hüküm ki
Zü’emadan Seyyid İbrahim veled-i Ahmed zîde kadruhû gelüb Maraş sancağına Kars-ı
Maraş nâhiyesine Kaya Pınar nâm karye ve gayrisine yigirmi üç bin yüz akça ruhsat-ı
şerifimle mutasarrıf olduğu ze’ametin baş kalemi olan mezkûr karye Kaya Pınar taife-i
Kâdîrgalu ve Karaderelü ve Saru ve İsalu ve havlulu kışlayub zira‛at iderler tahtında on
nefer re’aya ile cemâ‛at-i havlulu ve altmış altı nefer re’aya ile cemâ‛at-i Karaderelü
ve otuz ve kırk beş nefer reaya ile cemâ‛at-i Saru İsalu hâsıl-ı hınta şa‛ir ve öşr-i çeltük
ve resm-i çift ve çubuk ve bad-ı heva …. ma’a gayrihî üç bin dört yüz iki akça yazu ile
defter-i mufassalda muharrir kılıcıyla tahrîr defter-i icmâlde ma’a rüsûm-ı gayrez adet-i
ağnam deyü yazdı kisesiyle tahrîr ve ma’a gayrihî bin dört yüz yirmi beş bin akça
ze’amet ber-icmal ve icmal-i mezbûrun yirmi üç bin akçasi mûmâ ileyhânın ze‛ameti ve
bakisi müşteriki kaydlarında olduğu defter-i Hâkânîde mukayyed olmağla karye-i
mezbûre-i ber-muceb-i Defter-i Hâkânî tarafından subaşısı müşterekiyle ber-vechi
sebesiyyet … vaki olan mahsûl ve rüsûmuna kanûn ve defter mucebince ahz u kabz ve
edâ eylediğin bir dürlü dahl icâb itmez iken ‛ayândan Yörük ta’ifesinden Abdülkerim
120
oğlu Süleyman ve karındaşı Hacı Abdülkerim hilâf-ı Defter-i Hâkâni ve mugayyir-i

kânun-ı fuzûli müdâhale birle vaz-ı yed ettirmediklerin nısfî aşiret ihtiyarlarından Halil
ve Hüseyin piri ve Cafer nâm kimesneler merkûmların biz tasallutlarını def‛ kaydında
iken merkûman Abdülkerim oğlu Süleyman ve karındaşı Halil Abdlkerim ve
merkumunu katl ve gadr eylediklerin bildürüb karye-i mezbure ber muceb-i Defter-i
Hâkânî müşterekiyle tarafından su başısına sebestiyyet üzre zabt ve vaki mahsul ve
rüsûm ve kanun ve defter mucebiyle ahz ve kabz ettirilüb hilaf-ı Defter-i Hâkânî ve
mugayyir-i kanun bir dürlü gadr ve teaddi ettirmeyüb men ü def ettirmek babında hükm
ü hümayunum rica ve defterhane-i ‛Amiremde mahfuz ruznamçe-i hümayun ve defter-i
icmal ve mufassala müraacat olundukda veçh-i meşruh üzre olduğu mastur ve
mukayyed olduğundan Defter-i Hâkânî mucebince ‛amel olunak babında
Fî Evâsıt-ı S. sene 1202-Kasım-Aralık 1787.

Maraş kâdîsına ve Eyalet-i Maraşda vaki sıbyan kaydı ve cebelü bedeliyesiyle ze‛amet
ve tımar mutasarrıflarının oldukları kazâların kuzât ve Nüvvabına hüküm ki
Maraş sancağında sabık ve ocak Miralayı tezkireci ve sa’ir zü‛emâ ve erbâb-ı tımarları
taraflarından takdim olunan mazharlarının me’alinden müddet-i vafireden berü Maraş
eyaletinde vaki‛ ve vaki‛ eşkinci züema ve erbab-ı tımardan fevt oldukların sıbyan
kaydı ve cebelü bedeliyesiyle evlatlarına tevcih olunan ze‘amet ve tımarlarının badehû
tüvana ve kılıca kadir olduklarından sonra cebelü kaydları terkin olunması kanun u
kadim ve şer-i meriyyeden iken ol-makule tüvana ve kılınca kadr olan züema ve erbab-ı
tımarın cebelü kaydları terkin olmadığından eyalet-i mezkurenin eşkinci züema ve
erbab-ı tımarının kılletine bais ve ma’a heza eyalet-i mezkure merkûm İsmail ser-askeri
maiyetinden sarf ve tehdit ile… başbuğu maiyetine dahl olduğunu beyan birle … üzre
ol-makule sıbyan kaydlarıyla mukayyed olub tuvana ve kılınca kadir olanların cebelü
kayıtları terkin ve alaybeyleri bayrağı altında mevcut bulunmak üzre memuriyetlerini
hâvî emr-i şerifim sudurunu istidasından ibaret ve icazet ettirmekden kuyudundan …
nazır olunan ve mütala olundukda on beş yaşı mütecaviz idüb tüvana ve kılınca kadir ve
sefere etmeğe muktedir olanların cebelü payesinden dahi elbise baş muhasebesi olan
kaydları terkin ve suret verilmuhu kanun ve kadim ve nizam-ı cedid müstahsene
şurutundan olub ancak Defter-i Hâkânî kaydından natık olunan eyalet-i mezbûresi
sıbyan? kaydıyla mukayyed olan altmış altı buçuk neferin tevcihleri tarihinden iki yüz
bir senesi gayetine değin mukayyed olan cebelülerinden zimmetleri görünen yetmiş bin
iki yüz yetmiş gurûş tahsîldarlara verilen emr ve deftere müdahale olmakdan naşi
meblag-ı merkumeyi tahsîldara edâ ve teslîm eylemelerini müşir tahsîldardan olanları
makbuz temessükatı gelüb mahalline kayd olunmadıkça zimmet-i sahihleri keyfiyeti
deyû tarafda malum olmagla deyû suretde neferat-ı merkumenin ol edâsı mutasarrıf
oldukları ze‘amet ve tımarların da yazı ve baş kelemleri ve tarih-i tevcih ve mikdar-ı
cebelülerinin müfredat üzre mümzi ve mahtum üzere tabi emr-i şerifimle mahsuben
mahalline … birle senki Vezir-i müşarûn ileyhsin ma‛rifetin ve ma‛rifet-i şer‛ ve bi’l-
cümle Sancaklu ma‛rifetiyle berât üzrinize inha nazar u dikkatinize göre mezkûr tatbik
ve … dikkat olunarak … tüfekleri elinize göre sonra iktizasına göre şart-ı mer‛iye ve
kanun mukarrebe tatbik birle hibe kaydları tertib olunmak arzum gelmeğle vechi
meşruh üzre neferât-ı mezbûrenin tahsis ve mahtum suduru defter-i ahardan mahalline
deyu … … mezkûr üzerine teslîmat ve bakiyelerinin başka başka miktardan üzere tahsis
ve mahtum defteri ile berâta göre evvela terekeleri der-‛aliyyem irsal ve ‛az ve i‛lâm
olunmak içün istidad hâvî emr-i şerifim tahrîri babında bi’l-fi‛il baş defter ve edâsı
üzerine dâme uluvvehû i‛lâm … … mucebince ‛amel olunmak fermanım üzere imdi
121
senki vezir-i müşîrûn ileyhasız ber-vechi muharrir mu‛ine deyu … … mezkûr ondan
teslîmat ve bakırlarından başka başka mukarrerat üzere tahsis ve mahtum ve defteri ile
berâta göre tezkire emini der-‛aliyyem irsâl ve ‛arz ve i‛lâm olunmak babında
Fî Evasıt-ı S. sene 1202- Kasım/Aralık 1787.

Maraş valisine ve Ayıntab nâ’îbine hüküm ki
Sâdât-ı kirâmdan Seyyid Mustafa gelüb bunun babası kazâ-i mezbûr sâkinlerinden eş-Şeyh
Abdurrahman Efendi dimekle mâ‘ruf kimesne yüz doksan senesinde fevt oldukda emvâl ve
eşyâsıyla kazâ-i mezbûrda vâkî‘... mülk menzili ‘irsen buna intikâl idüb ecânibden dahl icâb
itmez iken kazâ-i mezbûr sükkânından Mustafa nâm kimesne hilâf-ı şer‘-i şerîf ve fuzûlî
menzîl-i mezbûru zabt ve gadr sevdâsında olduğun bildirüb şer‘le görülüb mezbûrun
babasından müntakîl mülk menzîl-i mezbûru kendüye alıvirilüb icrâ-yı şer‘ ve ihkâk-ı hakk
olunmak bâbında hükm-i hümâyûnum ricâ itmeğin mahallinde şer‘le görülmek içün
yazılmışdır.
Fî Evâsıt-ı Râ. sene 202 / Aralık-Ocak 1787-1788.

Maraş Beğlerbeğisi dâme ikbâlehûye ve Elbistan Kâdîsına hüküm ki
Elbistan kazâsı ahalileri gelüb bunlar üzerlerine edâsı mülâzım gelen ‛avarız ve imdâd-ı
hazariye ve sa’ir emr-i şerifemle varid olan tekâliflerin tahamüllerine göre hisselerine
isabet ideni me’mur edâda kusurları olmayub bir-veçhle dahl ve ta‛arruz olunmak icâb
itmeyüb ve kazâ-i mezbûr sadr-ı esbâk müteveffa Darende Mehmed Paşa’nın üzerine
olub ve kazâ-i mezbûr ve kaza-i mezbûr Voyvodası ve her sene taraf-ı vakıfdan nasb
olunur iken senki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhsin tarafından bir adamın bin yüz doksan
senesinde kazâ-i mezbûre ber-takribVoyvoda nasb ve yine kazâ-i mezbûr sakinlerinden
zümre-i eşkıyadan mahtül Hasan Çelebi oğlu Hasan ve Güneş oğlu Ali dimekle ma‛ruf
şekavet-pişeler delil Voyvoda-yı merkûm ittifak ve iki üç def‛a beşer yüz süvari ile
ahali-yi fukaranın üzerlerine tasallut ve emr ve defterden zeyade kendü nefsleriçün
tevzi defterine elli beş kese akça vetarh ve cebren tahsîl ve birkaç nefer bi-günâh
adamların katl ve emvâl ve eşyaların nehb-ü garet ve hetki a‛râz ve bazılarını dahi hilâf-
ı şer‛-i şerif ve bilâ emr-i münif Maraş kal‛asına kala‛ bent ve ahalinin otuz aded ve
anbarlarını zabt ve mahsulatı istihlak ve … ümrnâ? Zulm ve te‛addiye ibtidar ve ahvâl-
i fukara diğer-gûn ve perişan sayeşte-i merhamet oldukların inhâ ve ol-bâbda inâyet ve
merhamet istid‛a itmeleriyle senki mir-i mirân-ı mûmâ ileyhsin ma‛rifetin ve tayin
olunan mübaşir ma‛rifetiyle mezbûru huzur-ı şer‛a i ihzâr ve mü‛ddaîleriyle terafu‛-ı
şer‛ olunmak babında … hukuk-ı istirdad ve ihkâk-ı hakk ve min-ba‛d bu makule emr-i
emr-i münkerde bulunmasını rabıta-i kaviyete rabt ve keyfiyet-i mezburanın keyfiyetleri
ve der-‛aliyyeme ‛arz ve i‛lam olunmak bâbında fermân-ı ‛âlişanım yazılmışsır.
Fî Evâhir-i Ra. sene 1206/ Kasım-Aralık 1791.

Hısn-ı Masur Kazâsına ve Maraş mütesellimi zîde mecdühûye Hüküm ki
Maraş sancağının Hısn-ı Masur nâhiyesinde Gelincik? nâm karye ve gayriden yirmi dört
bin altı yüz yetmiş üç akça ze‛amet dergâhı mu‛allam çavuşlarından Mehmed veled-i
Ömerin fevtinden ancak ancak zimmeti Sulbi oğulları Nevan Mustafa ile İbrahim ve Ali
ve Hüseyin ve Ahmed nâm sağirlere şeref-yafte-i sudûr olan hattı hümâyûn mucebince
işterâken bin iki yüz altı senesine Cemaziye’l-Evâhir-inin altıncı gününden tevcih ve
berât-ı şerifimle üzerlerine olduğu Defter-i Hâkânî’de müfid olmağla ze‛amet-i mezbûr
karylerini ber-muceb Defter-i Hâkânî mâmâ ileyh Mustafa ile Subli mezkûrda İbrahim
122
ve Ali ve Hüseyin veled-i Mehmed’in ve hassa taraflarından subaşılarına zabt ve vaki‛

olan mahsûl ve rüsûmunı ve kanun ve defteri mucebince ahz u kabz itmez murâd
eylediklerine hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve yedlerinde olan berât-ı şerifime mugayir dahl u
ta‛arruz olunmak icâb itmez iken ecânib-i ashab a‛razinden ba‛zıları hilâf-ı Defter-i
Hâkâni fuzuli Müdahale ve zabtlarına muhalefet ve gadr eylediklerin mûmâ ileyh
Mustafa ile … merkûmanın ve sabileri bâ-‛arzûhâl inhâ ve ze‛amet-i mezbûr karyeleri
muceb ve Defter-i Hâkâni subaşıları merkum zabt u vaki‛ olan mahsûl ve rüsûmatı ve
kanun ve defteri mucebince ahz u kabz itdirüb ecânib ve ashab-ı a‛razadan olan
kimesnelerin hilâf-ı Defter-i Hâkâni dahl ve taarruz ve itdirilmemek bâbında hükmü
hümâyûnum ricâ ve Defter-i Hakâni ‛Amiremde mahfuz ruznamçe-i hümâyûnuma
müraca‛at olundukda ze‛amet-i mezbûr veçhi meşrûh üzre merkûmanın ber-vechi
iştirâken berât-ı şerifimle hâlâ üzerlerinde olduğu mestur ve mukayyed bulunmağın
Defter-i Hâkâni mucebince ve kanun üzre ‛amel olunmak bâbında
Fî Ş. Evâhir sene 1203- Haziran/Temmuz 1789.

Maraş Sancağında vaki‛ Çörmüşek nâhiyesine tabi‛ olduğu Kazânın kâdîsına hüküm ki
Erbâb-ı tımardan es-Seyyid Mehmed veled-i Seyyid Ali nâm sipahi gelüb Maraş
sancağında Çörmüşek nâhiyesinde karye-i Çiras ve gayriden dört bin dört yüz elli dört
akça bâ-berât-ı ‛alişân mutasarrıf olduğu tımarı mülhakâtından Çörmüşek nâhiyesine
tabi‛ karye-i Güllüce Viran tahtında atmış nefer re‛aya hasıl-ı hınta ve şa‛ir ve resm tapu
yekün ma‛a gayrihi iki bin akça yazular ile defter-i mufassalda muharrir kalemiyle
tahrîr ve defter-i icmâlde ‛an karye-i Güllüce ve Viran gayr-i ez resm-i çift ve bennak ve
mücerredân ve ‛ağdet-i ağnam deyü yazıyu mezkûresiyle tahrîr ve mezkûr ‛an karye-i
Çiras ve ma‛a gayrihi bir görülüb üç bin beş yüz akça ber-icmâl ve icmâl-i mezbûrun üç
bin akçası ve merkûmun bakisi müştereki kaydından ve yine Çörmüşek nâhiyesine tabi‛
karye-i Güllüce Viran nısf-ı galal-i vak‛ı zaviye-i Ala‛ü’d-Devle Bey der-karye-i
mezbûre nısf-ı aher ma‛a rüsûm-ı tımar tahtında otuz sekiz nefer re‛aya hasıl-ı hınta ve
şa‛ir ve resm-i tapu yekün ma‛a gayrihi bin yüz akça yazu ile olduğu defter-i
mufassalda muharrir kalemiyle tahrîr ve minha? hisse-i vakf ‛an nısfin hububat sekiz
yüz otuz üç akça ve hisse tımar ‛an nısf hububat ma‛a rüsûm çüz has bin yüz akça ve
defter-i icmâlde yine nâhiyesine tabi‛ Korcuga nâm karye ve ma‛a gayrihi bir görülüb
üç bin beş yüz üç akça ber-icmâl ve tamamen Hüseyin’in tımarı ve tezkere ile üzerine
olduğu Defter-i Hâkânide mukayyed olmağla salifü’l-zikr altmış neref re‛aya ve iki bin
akça yazar Güllüce Viran’ı karyesini ber-muceb-i Defter-i Hâkânî müşterekiyle zabt ve
vaki‛ olan mahsûl ve rüsûmun kanun ve defter mucebince ahz ve kabz ve edâ eyledikde
bir dürlü dahl icâb itmez iken Alaü‛ü’d-Devle Bey zaviyesi vakfı mütevellisi zuhur ve
otuz sekiz nefer re‛aya ve bin yüz akça Yazar Güllüce Viran karyesini ve tımar
mutasarrıfı olan mezkûr Hüseyin ile zabta kana‛at etmeyüb bunun marru’l-beyan
müşterekiyle kayd ve berâtına dahil atmış nefer re‛aya ve iki bin akça yazar Güllüce
Viran karyesine müdahale deyü dahi Ala‛ü’d-Devle Bey zaviyesi vakfıdır senin alakan
yokdur deyü var sen karyeni gayri yerde ara deyü fûzuli zabt ve gadrı sevdasında
olduğun bildirüb salifü’z-zikr atmış nefer re‛aya ve iki bin akça yazar Güllüce ve Viran
karyesi ber-muceb Defter-i Hâkânî müşterekiyle kendüye zabt ve vaki‛ olan mahsûl ve
rüsûm ve kanun ve defter-i mucebince ahz ve kabz itdirilüb hilâfî Defter-i Hâkânî ve
mugayir-i kanun vakf-ı mezbûr mütevellisi ol-vechile dahl ve ta‛arruz itdirilmeyüb
men‛ ve def‛ itdirilmek bâbında hüküm-i hümâyûnum ricâ ve Defterhâne-î ‛Amiremde
mahfûz rûznâmçe-i hümâyûn ve defter-i icmâl ve mufassala müraca‛at olundukda vechi
123
meşrûh üzre olduğu mestûr ve mukayyed bulunmağın Defter-i Hâkânî mucebince ‛amel
olunmak babında
Fî Evâhir-i Ş. sene 1203/ Temmuz-Ağustos 1789.

Maraş Valisine ve Maraş Naibine Hüküm ki
Devlet-i ‛aliyyem memlekelerinden vârid ve esbâk nam Yahudiler gelüb bunların hâlâ
Maraş da sakin Maraş sancağı Alaybeğisi Ömer Ağa dimeğle ma‛rûf kimesne
zimmetinde bin iki yüz senesinden berü bâ-temessük sekiz yüz yetmiş gurûş cihet-i
karzdan alacak hakları olub bi’d-def‛at haber irsiyle taleb olunmak murad
eylediklerinde hilâf-ı şer‛i şerif edâsı te‛allül ve muhalefet ve gadr-ı sevdâsında olduğu
bildirüb ol-tarik bu kalemiye ma’mur havasgerân divân-ı hümâyûndan Mehmed zîde
mecdühû ma‛rifetiyle şer‛le görülüb meblağı mezbûr alıverilerek icrâ-i şer‛ve ihkâk-ı
hak olunmak bâbında emr-i şerifim ricâ eyledikleri ecilden bu kalemi hatta mûmâ ileyhâ
mübâşiretiyle muhalefet-i şer‛a görülmek bâbında
Fî La. Evâhir-i sene 1202/ mayıs-Haziran 1787.

Maraş beylerbeğisi Vezire ve Malatya Kâdîsına hüküm ki
Osman zîde kadruhû gelüb Malatya sancağında ve kazâsı muzâfatından Gerger Hacılu
nâhiyesine tabi‛ Süleyman Said? mülükat nefs-i Malatya’dan Mescid-i Harsu nâm diğer
üç mescid vakfı ve Voyvodası ile yine Malatya kazâsı muzafatından Araban vakf-ı
nâhiyesine tabi‛ iki der-nezd-i karye-i Hacılı mezra‛ası havas-ı hümâyûn mülhakatı ve
ber-vechi mülükâne iştiraken mûmâ ileyhâ Osman’ın ‛uhdesinde olmağla mûmâ ileyh
karye-i Süleyman Said olmadığını mescid-i mezbûr vakfî mutasarrıflarıyla …
mezra‛asına dahi iki … hattı hmâyûn tarafına zabt ve karye-i mezbûr Voyvoda tarafına
‛aid mahsûl ve rüsûm ile karye-i mezbûrun bi’l-cümle vaki‛ olan mahsûl ve rüsûma
hattı hümâyûn tarafına ahz ve kabz murâd eyledikde ahiren kat‛an ‛ulufe ve Müdahale
olmayub ber-vechi dahl ve ta‛arruz olunmak icâb itmez iken ecânib ve ashâb-ı ağrazdan
olan sekineler karye-i mezbûrun Voyvodası tarafına aid mahsûl ve rüsûm ile mezbûre-
ye hilâf-ı Defter-i Hâkânî fuzuli ve tegallüben zabt ve gadr sevdasına oldukların
bildirüb karye-i .. … … mülükâne masarifleriyle mezra‛a iken ol mikdâr dahi iki baştan
hilâf-ı hümâyûnuma ber-vechi mülûkâne mutasarrıfıyla zabt-ı karye-i mutasarrıfın
dinvân tarafına ‛aid mahsûl ve rüsûm ile mezra‛i mezbûrenin bi’l-cümle vaki‛ olan
mahsûl ve rüsûm ve kanun ve defter mucebince ahz ve kabz itdirilüb hilâf-ı Defter-i
Hâkâni ecânib ve ashab-ı a‛razdan oldukları ahirden bir ferdi dahl ve ta‛arruz itdirilüb
men‛ ve def‛ olunmak babında hükmü hümâyûnum ricâ ve Defter-i Hâkânî ‛Amiremde
mahfuz ve defter-i icmâl ve mufassal ve defter-i evkâf müraca‛at olundukda … … tabi‛
olunmuş bir nefer re‛aya ile karye-i Selmani Migal … … hınta ve şi‛ar iki bin altı yüz
akça yazusundan bin üç yüz akçasi hassa divâna tımar-ı rüsûm çift ve bennak ve bad-ı
havâ ma‛a resm ‛arus yekûn ma‛a gayrehû divâna ma‛a rüsûm üç bin üç yüz beş akça ve
… nâhiyesine tabi‛ mezra‛i der-nezd-i karye-i hassaları hassa şâhi hassa altı yüz akça
yazu ile defteri mufassalda muharrir kalemiyle başka başka tahrîr ve defter-i icmâlde
hilâf-ı hümâyûnum muhalefet ve Malatya tâbi‛ vakf-ı mescid Harsu nâm diğer Odaca
mescid der-nefsi Malatya deyü yazıdığı mehalde ‛an karye-i Selmani Migal? tabi‛
Kengel Hacılı tımarı üç yüz akça yekûn ma‛a gayride iki bin üç yüz seksen akça tımarı
üç yüz akça … mutasarrıf iki bin seksen akça ciheti mukabele ve derviş Mustafa Fî
yevm tarihen Fî sene beş yüz kırk akça ma‛a cihet-i saire … … … üç yüz akça deyü …
… … muharrir kalemiyle tahrîr olunduğu mestur Defterhâne-i ‛Amiremde mahfuz baş
124
muhasebe defterlerine nazar olundukda karye-i Selmanı ma‛a karye-i … ve gayre ber-
vechi mülükane vaki‛ hassasına mûmâ ileyh Osmanın berât-ı şerifimle üzerine olduğu
mukayyed ve Divân-ı hümâyûnuma fuzuli sual olundukda karye-i Selmanı Migal?
Karyesinde divân tarafına aid mahsûl ve rüsûm ile onun mezra‛ası iki bostan bi’l-cümle
mahsûl ve rüsûm hassı tarafına mutasarrıfına ve karye-i mezbûrenin malikane tarafına
aid mahsûl dahi mescid-i mezbûr vakf-ı tarafından ahz u kabz itdirilmek muzafatın
Defter-i Hâkâni ve mevafık ve kanûn vakfına olub ecânib ve ashab-ı a‛razından olan
kimesnelerin Müdahaleleri hilâf-ı Defter-i Hâkâni ve mugayir kânun olduğu tahrîr
olunmağla ve Defter-i Hâkâni mucebince ve kanun üzre ‛amel olunmak bâbında
Fî Ra Evâhir-i sene 1207/ Kasım-Aralık 1792.

Maraş Valisine ve ahalisine kazâsıyla Gögürciyan ve Yenice kal‛a ve Zeytun nâhiyeleri
nâîbine hüküm ki
Defter-i Hâkâni kalemi katiblerinden es-Seyyid Mehmed Garari zîde kadruhû gelüb
Haleb ve Kilis ve Maraş sancaklarına ve gayri nâhiyelerine Hisar nâm karye ve
gayriden altı yüz sekiz bin beş yüz yirmi akça berât-ı şerif ‛alişânımla mutasarrıf
olmayub … mülhakatından Maraş sancağında Görgürciyân nâhiyesine tabi‛ nâhiye …
… … sene beş bin ve yine Görgürciyan nâhiyesine tabi‛ Hak Ebâ kara … üç bin akça ve
Elbistan kazâsı muzafatından … dere nâhiyesine tabi‛ seksen üç nefer re‛aya ile karye-i
… kebir ve hassa ve çift ve resm bostan … hevâ ve resm ... … yekûn ma‛a gayrihî on
iki bin dört yüz on yedi akça yazular ile defter-i mufassalda muharrir kalemiyle başka
başka tahrîr ve defter-i icmâlde ‛an karye-i Müslüman?? … kebir olmadığından yazıyu
mezkûr … bin akçasi … ve nâhiye Yazar Ursanlu ?? … … … … ile bir görülüb dokuz
bin akça ber-icmâl mezbûrun bin beş yüz akçasi ve Defterhâne-i ‛Amirem kaleminden
üç yüz nefer mezbûr mülâzımlarından olma üzre … meşruh mûmâ ileyh muharrir …
bahsi müştereki kayd iden ve yine Görgüciyan nâhiyesine tabi‛ yirmi dokuz nefer re‛aya
ile karye Tomtom cem‛ati Uşayir ve gayriler mektûb? Ve zirâ‛at ideler ve hassa hınta ve
şiar ve resmi bostan nısf heva ve resmi tapu yekûn ma‛a gayrihî beş bin altı yüz akça ve
Yenice Kal‛a nâhiyesine tabi‛ yirmi yedi nefer re‛aya ile karye-i … … … cemâ‛at
Atmanlu ve gayriler zira‛at iderler hassa tahtına hınra ve şi‛ar resm-i bostan … … … …
ve kayd ber-muceb cema‛at-i şer‛iye kat‛a beş yekûn ma‛a gayrehû beş bin yüz sekesen
beş akça ve Elbistan kazâsı muzafatından … nâhiyesine tabi‛ doksan sekiz nefer re‛aya
ile karye-i Arsil ve hassa cercefe ve hınta ve şi‛ar ve resm-i bostan ve tımar ve resm-i
tapu … … yekûn ma‛a gayrehû on bin akça yazılar ile onlar dahl icâb mufassallar
kalemiyle başka başka tahrîr ve defter-i icmâlde Tabtuk karyesinden yazusundan ola bin
akça ve … karyesine defter yazudan mezkûr …iki bin iki yüz doksan dokuz akça ve
Dersil karyesinden defter yazuyı mezkûr … üç bin akça iktizâ-i birgörülüb sekiz bin iki
yüz doksan dokuz akça ber-icmâl mezbûrun dört yüz doksan beş akçasi ma‛liye?? Es-
Seyyid Mehmed Gadri … müşterekleri kayd ona ve yine Rüsun nâhiyesine tabi‛ zira‛a
yekûn ma‛a gayrihî dört bin iki yüz sekiz akça yazu ile olduğu defter-i mufassalda
muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde yazu-i mezkûr seneden iki bin yüz dört
akçasi … ve yine Görgürciyan nâhiyesine tabi‛ hassa ma‛a resmi bin seksiz yüz yirmi
akça yazar Kürd Deresi mezra‛asının bin sekiz yüz on yedi akçasi … ve ma‛a gayri
birgörülüb üç bin dört yüz seksen iki akça yekûndan beş bin iki yüz elli akçasi … ve
ber-icmâl ve icmâl-i mezbûrun iki bin üç yüz yirmi beş akçasi mûmâ ileyha es-Seyyid
Mehmed Gadri ve bakiyesi müşterekleri kaydına olduğu Defter-i Hâkânide mukayyed
ve … … olmadığın epey müşterekleriyle ber-muceb Defter-i Hâkâni tarafından Subaşısı
zabt ve vaki‛ olan mahsulat ve rüsûmat ve … … … Karasu ve Katar … … nâhiye-i
125
Görgürciyan olmayanların rüsûmatından berât yazısına göre hassasına isabet iden ve

kanun ve defter-i mucebince ahz u kabz edâ eyledikde Maraş eyaletinin eyaletinin tımar
Tezkerecisi Süleyman Efendi demeğle Arif kimesne ile müşterekleri olan veresesinden
berü berât yazısına göre hassasına isâbet iden mahsûl ve rüsûmât ahz u kabz idüb gadr-ı
eylediklerin bildirüb … mezra‛a ve bac-ı bazar ve hakkı ab Karasu ve … … nâhiye-i
Görciyân olmadığın ber-muceb Defter-i Hâkâni müşterekleriyle mûmâ ileyhânın
tarafına Subaşısı … zabt ve vaki‛ olan mahsûlat ve rüsûmatdan tereke yazanları
yazularına göre hisselerine isabet iden ve kanun ve derter mucebince ahz u kabz
itdirilüb mezbûr Süleyman müştereklerine zahir olan üzerleri men‛ ve vaki‛ sene-i
mezbûresi fuzuli ahz eyledikleri mahsûl ve rüsûm her ne ise tevcih idenler zikri
senesiyle aldırılub hilâf-ı Defter-i Hâkâni …şer‛a itdirilmek bâbında hükmü
hümâyûnum ricâ ve Defterhane-i ‛Amiremde mahfuz rûznâmçe-i hümâyûnum ve
defter-i icmâl ve mufassal ve icâb olundukda vechi meşrûh üzere olub mestur ve
mukayyed bulunmağın Defter-i Hâkâni mucebince ve kanın üzere ‛amel olunmak
babında
Fî B Evâhir-i sene 1207-Şubat-Mart 1793.

Maraş vilayeti Vezirene Zamanti Kâdîsı ile zikr ze‛amet karyelerinin nâm ile oldukları
kazâ ve nevahiyesine ... ... hüküm ki
Nişan-ı hümayûnum verilen der-gâh-ı ma‘lûm çavuşlarından İsma‘il oda çavuşunun …
gelüb Maraş sancağının Zamanti kazâsı musafatından Hamus nâhiyesinin Karaçoban
nâm karye ve gayriden yirmi altı bin akça Nahr kazâsında vaki‘ bâ-berât-ı ‛âlişân
mutasarrıf olduğu ze‘ameti karyelerini ber-mûceb Defter-i Hâkânî tarafından yeniçeri
subâşı olan … Karyeye zabt u vaki‘ olan mahsûl u rüsûmun kanûn ve defter mûcebince
ahz u kabz murad eylediğin emrin kıt‘a ‛ilâm ve müdahale olunuz ber-vechle dahl u
ta‘arruz olunmak icâb itmez iken Zamaneti sakinlerinden Ekrâd aşiretinden Bayezid
oğlu Kalenderin dimekle ma‘ruf kimesne beher sene bin beş yüz gurûşa iltizâm olunan
gelüb ze‘amet-i mezkûr karyelerini tarafından subâşısı zapt ittirmeyüb bin iki yüz dört
ve beş ve altı senelerini ze‘amet-i mezbûr karyelerini hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve
yedeynde olan berâtım mûcebince mûmâ ileyh İsma‘il … ... tarafından subâşisi zapt u
vaki‘ olan mahsûl u rüsûmu kânûn ve defter mûcebince ahz u kâbız ittirilip hilâf-ı
Hâkânî mevaki‛ icâbından olan … Kalenderi ve ahirden dahl ve ta‘arruz itdirilmeyüb
men‘ u refi‘ … ahz u kabz eylediken üç senelerin mahsûl u rüsûmu … Bâbında hükmü
hümâyûnum ricâ ve Defterhane‘‛Amiremden mahfuz ruz nâmce hümâyûnum müraca‘at
olundukdan ze‘amet-i mezbûr hâlâ berâtile mûmâ ileyh İsma‘il ... bâ-berât-i şerîf ‛âlîş-
anüzerinde olduğu mestûr u mukayyed verilerin hümâyûnumdan …. … oldukdan
ze‘amet-i mezbûr Defter-i Hâkânî yedeynde olan berât-ı mûcebince mûma ileyh İsma‘il
… …. hâsıliyenin tarafından subâşisi zapt-ı vaki‘ olan mahsûl u rüsûmu kanûn ve defter
mûcebince ahz u kabz ittirilmek muktazayı Defter-i Hâkânî muvafık kanûn olub mezkûr
Bayazid oğlu Kalenderin mudahele-i hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayır kânûndan ve bu
tahrîr olmağla senki vezir müşarûn ileyhsin ve Defter-i Hâkânî mûcebince her kimden
zimmetine ise marifet-i şer‘le tahsîl olunmak bâbında
Fî evâsıt Safer sene 1207/ Eylül-Ekim 1792.

Maraş Vâlisine ve Ayıntab kazâsı na’ibine hüküm ki
Enderûn-ı hümâyûnum gedüklülerimden Mustafa Istabl ‘Amire-i hâlife zîde mecdehû
gelüb Kastamonu ve Çorum ve Birecik ve Ayıntab sancaklarında Sinop ve gayrı
126
nâhiyelerde Ereglü nâm karye ve gayriden kırk beş bin altı yüz seksen yedi akçe berâtı
şerîfimle mutasarrıf olduğu ze‘ameti mülhakatından Ayıntab sancağında ve kazâsı
muzâfâtındanTelbaşer nâhiyesinin on dört bin beş yüz akçe ze‘ameti karyelerini Defter-
i Hâkânî mûcebince tarafından bâ-temessük subaşısı zapt u vaki‘ olan mahsûl ve
rüsûmu kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz murâd eyledikde aherden bir vechle dahl
ve ta‘arruz olunmak icâb itmez iken yine Ayıntâb sâkinlerinden ecânib ve ashâb-ı
ağrâzdan olan kimesneler hılâf-ı Defter-i Hâkânî ve yedinde olan berâtına mugâyır
fuzûli müdâhale ve zabtına ve vaki‘ olan mahsûl u rüsûmunun ahz ve kabzına
mümânaʿat ve ze‘ameti mahsûlunun kesr ve noksân terettübüne ba‘is ve bâdî …..
oldukların bidirüb Ayıntab sancağında vaki‘ zeʿâmet-i mezbûr karyeleri Defter-i Hâkânî
ve yedinde olan berâtı mûcebince mûmâ-ileyhin tarafından subaşısına zabt ve vâkiʿ olan
mahsûl ve rüsûm kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz itdirilüp hılâf-ı Defter-i Hâkânî
ve mugayır-ı berât-i ecanib ve ashâb-ı ‛ağrâzdan olan kimesnelerin zahir olan müdahale
ve ta‘addîlleri men‘ u defi‘ olunmak bâbında hükm-i hümayûnum ricâ ve Defterhâne-i
‘Âmire’mde mahfûz Rûz-nâmçe-i Hümâyûnuma müraca‘at olundukda ze‘amet-i
mezbûr hâlâ berât-ı şerîfimle mûma ileyh Mustafa İstabl-ı ‘Âmire Halîfe hâlife zîde
mecdühûnun üzerinde olduğu mestûr ve mukayyed ve Dîvân-ı Hümâyûnum’dan kânûnu
sual olundukda Ayıntab sancağında Telbaşir nâhiyesinde Karacaviran nâm karye ve
gayriden on dört bin akçe ze‘amet-i mezbûr karyeleri Defter-i Hâkânî ve yedinde olan
berâtı mûcebince tarafından subâşısına zapt u vaki‘ olan mahsûl u rüsûm kânûn ve
defter mûcebince ahz u kabz ittirilmek mukteza-yı Defter-i Hâkânî ve muvafık-ı kânun
olub ecanib ve ashâb-ı ağrâzdan olan kimesnelerin müdâhaleleri hılâf-ı Defter-i Hâkânî
ve mugayir ve kânundur deyu tahrîr olunmagla Defter-i Hâkânî mûcebince kânun üzre
‛amel olunmak bâbında
Fî Evâhir-i R. sene 1207/Kasım-Aralık 1792.

Maraş beylerbeyisi dâme ikbâluhûya ve Zamantı Kâdîsına hüküm ki
Mustafa nâm kimesne gelüb Maraş sancağında Zamantı nâhiyesine Zâviye-i Melik Gazi
yazıldığı mahalde Zamantı kazâsı muzâfâtından Cörmüşek nâhiyesine tabi‘ Direklü
Virân karyesinin nısf-ı gallâtı …. … Vakf-ı Zâviye-i ‘Alâü’d-Devle Bey ve resm-i çift
ve bennâk ve mücerredânı Hass-ı Hümayûn ve nısf-ı ahar gallâtı ile sa’ir rüsûmâtı dahi
tımar ve yine Cörmüşek nâhiyesine tabi‘ Cörmüşek Virânı mezraʿasının dahi nısf-ı
hububatı Vakıf-ı Zâviye-i ‘Ala’ü’d-Devle Bey ve resm ve dahi? Hass-ı Hümayûn ve
nısf-ı ahar hububatı ile rüsûmatı tımar olduğu Defter-i Hakâni’de mukayyed ve merkûm
Mustafa ‘Ala’ü’d-Devle Bey zâviyesi vakfının olunan? evladiyet ve meşrutiyet üzere
mutasarrıf olmağla sabıkü’z-zikir Direklü Virân karyesi Cörmüşek Virânı mezra‘asını
ber-mûceb Defter-i Hakânî hass ve tımar mutasarrıflarıyla zapt ve zâviye-i mezbûre
vakfı tarafına ‘aid ve nısfiyet-i gallâtı ….. ……. ve hububatı kânûn ve defter mûcebince
ahz u kabz murâd eyledikde bir türlü dâhl-ı icâb itmez iken ecanibden baʿzı kimesneler
hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugâyir-i kânûn fuzûlî müdahale ve gadr sevdasında
oldukların bildirüb mârrü’l-beyân Direklü Virân karyesiyle Cörmüşek Virânı mezra‘ası
ber-mûceb-i Defter-i Hakâni has ve tımar mutasarrıflarıyla ‘Ala’ü’d-Devle Bey zâviyesi
vakfî tarafından zapt ve zaviye-i mezbûr vakfî canibine vâkiʿ nısf gallâtı ve nısf
hububat-ı kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilip hılâf-ı Defter-i Hâkânî ve
mugayr-ı kânun âhardan bir kimesneyi fuzuli müdahale itdirilmeyüb men‘ u defi‘
ittirilmek bâbında hükm-i hümâyûn ricâ ve Defterhâne-i ‛Âmire’mde mahfûz Defter-i
Mufassal’a …. müraca‘at olundukda Zamantı nâhiyesine tabi‘ zâviye-i Melik Gazi
tahtında on nefer reʿâyâ ve Cörmüşek nâhiyesine tabi‘ neferât ile karye-i Direklü Virân
127
cema‘ati Gölükler zira‛ati ederler. Nısf-ı gallât vakf-ı zâviye-i ‘Ala’ü’d-Devle Bey der-
karye-i mezbûre nısf-ı âharı maʿa rüsûm tımar ve hâsılı tahtında hınta ve şaʿîr ve resm-i
çift hass ve rem-i bennak hass ve resm-i mücerret hass ve resm-i bostan ve resm-i tapu
ve resm-i küvâre ve resm-i deşt-bâni ve resm-i duhan ve resm-i tiyek resm-i yave ve
resm-i ‛arûs ma‛a … bad-ı hevâ nısf ve ağdet-i ağnâm hassı minhâ hisse-i ve nısf-ı
hububat bin dört yüz kırk iki akça ve hisse-i tımar ‘an nısf-ı hububat ma‘a rüsûm …
hass bin sekiz yüz akça ve tahtında yedi nefer re‛aya ve hasıl-ı ‘aded-i ağnâm ve resm
yava ve resmi ‛arûs ve bad-ı heva ve yine nâhiye-i mezbûre tabi‘ mezra‘a-i Çörmüşek
virânı nezd-i karye-i mezbûre nısf-ı hububat vakıf-ı zâviye-i ‘Alaü’d-Devlen Bey der-
karye-i Direklü Viran ve nısfî ahar ma‘a rüsûm-ı tımar ve hasıl-ı tahtında hınta ve şa‘ir
ve resm-i duhan hass ve resm-i deşt-bani ve resm-i tapu minha hisse-i vakf ‘an nısf-ı
hububat dört yüz yetmiş akça ve hisse-i tımar ‘an nısf-ı hububat ma‘a rüsûm-ı cüzden?
beş yüz akça yazularıyla … … muharrir kalemiyle bâşka bâşka tahrîr olunub bu
takdirce ber-mûceb defter-i hakânî zikr olunan Melik Gazi zâviyesi el-yevm bâ-berât
mutasarrıfı tarafından ve Direklüviran karyesinin nısf-ı hububatı ile Çörmüşek Viranı
mezra‛asının dahi nısf-ı hububatı ‛Ala‛üd-Devle zâviyesi vakfî tarafından ve karye-i
Direklü Viran mezra‛a-i Çörmüşek Viranı el-mezbûrların nısf hububatları ile hass
tarafına tayin olunan rüsûmattan nısfî sa’ir rüsûmatı dahi tımar mutasarrıfları tarafından
bâşka bâşka zabt olunması muvafık-ı defter-i hakâni idüğün bi’l-fi‛il defter-i emini olan
mir Mehmed Hakkı dâme mecdühû ‛arz itmeyin ‛arz mûcebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Evasıt Câ. sene 1207/Aralık-Ocak 1792.

Maraş beylerbeyisine ve Maraş naibiyle zikri ati ze‘amet karyelerinin tabi‘ oldukları
kazâların kudât ve nüvvâbına hüküm ki
Zü‘emadan Mustafa zîde kadrühû gelüb Maraş sancağında ve nâhiyesinde mezra‘a-i
Yaba? Kömür nâm karye ve gayriden yirmi iki bin altımış dört akça ze‘amet
mutasarrıfıÖmer veled-i el-Hac Mehmed’in hüsn-i rızasıyla kasr-ı yedinden yedine emr-
i şerîf verilen mülazımlar mezkûr Mustafaya iki yüz altı senesi Şa‘banının yirmi üçüncü
gününde tevcîh ve hâlâ berâtı şerîfimle üzerinde olduğu defter-i Hâkânîde mukayyed
olmağla ze‘amet-i mezbûr karyelerini sene-i mezbûre mahsuben ber-mûceb-i Defter-i
Hâkânî ve yedinde bera’âtı mûcebince zabt ve tahvili tarihine düşen mahsûl ve rüsûmu
ahz murâd eyledikde ecanibden bazı kimesneler mugayir-i bera’at fuzûli Müdahale ve
zabtına mümanaat eylediklerin bildürüb ze‛amet-i mezbûr karyeleri Defter-i Hâkâni ve
yedinde olan berât-ı mucebince kendüye zabt ve tahvili tarihine düşen mahsûl ve rüsûm
ahz u kabz itdirilüb ecânibden olan mezkûrları bilâ-sened Müdahale itdirilmemek
bâbında emr-i şerifim ricâ ve defterhane-i ‘‛Amiremde mahfûz ruz-ı nâmce-i
hümayûnuma müraca‘at onlundukda vech-i meşrûh üzere olduğu mestûr ve mukayyed
bulunmağın Defter-i Hâkânî mûcebince kanûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâhir-i Câ. sene 1207- Ocak-Şubat 1793.

Maraş beylerbeyisine ve nâibine hüküm ki
Selanikli Hafız Nika? demekle ma‛rûf kimesne gelüb bunun Maraş sakinlerinden
Alaybeyi Ömer ve Kâdîzâde es-Seyyid Mehmed ve Recebzâde Seyyid Memili nâm
kimesneler zimmetlerinde birbirleri kifayetleriyle bin iki yüz altı senesinden berü bâ-
temessük bin beş yüz gurûş alacağı olub taleb eyledikde vermeyüb gadr-ı külli
eylediklerin ve tarafından nâm kimesne vekil eylediğin bidirüb mahallinden şe‛rle
128
görülüb alıverilüb icrâ-yı şer‛ ve ihkâk-ı hâk olunmak babında emr-i şerîfim ricâ
eylediği ecilden mahalinde şer‛le görülmek bâbında
Fî Evâhir-i Câ sene 1207-Ocak-Şubat 1793.

Maraş beylerbeyisi dâme ikbâleyhû ve Hısn-ı Mansur Kâdîsına hüküm ki
Hısn-ı Mansur sakinlerinden Süleyman nâm kimesne gelüb bu kendü halinde olub
ta‛ddi icâb itmez iken yine kazâ-i mezbûr sakinlerinden Hüseyin veled-i Yusuf mezkûr
Rıdvan nâm kimesneler kendü hallerinde olmadıklarından hevalarına tabi‘ ‘aveneleriyle
müttefikan bin iki yüz senesinde bunun hânesi basub mecmû‘ emvâl ve eşyasını nehb u
garet eylediklerinden mâ‘adâ hânesini dâhi hedm ve gadr külli eylediklerin bidirüb
mahallinde şer‛le görülüb icrâ-yı hâk olmak bâbında emr-i şerîfim ricâ eylediği ecilden
mahallinde şer‛le görülüb ihkâkı-ı hâk olunmak içün emr-i şerîf yazılmışdır
Fî Evâ’il-i B. sene 1207-Şubat-Mart 1793.

Maraş beylerbeyisi ve Malatya Kâdîsına hüküm ki
Süleyman nâm kimesne gelüb bunun Malatya kazâsına tabi‘ Hasek nâm karye
sakinlerinden Devehan oğlu Ali demekle ma‛rûf kimesne zimmetinde cihet-i ve karzı
şer’iden bin iki yüz senesinde merd bâ temessük … Beş yüz otuz gurûş olacağı olub
kable’l- ahz merkûm Aydın Güzelhisarında fevt olub gerek ol-tarafta ve gerek ol tarafta
olan emvâk ve eşyasını zapt ve kabz eden yine karye-i mezbûr sakinlerinden
mal‛ûmu’l-isim vereselerinde … … den taleb ve almak murad eyledikde hilâf-ı şer‘i
şerîf vermekte imtina ve gadr sevdâsında olduğun ve tarafından nâm kimesneyi vekil
eylediğin ve bu bâbda da‛vasına ma‛lûmat idüb mahallinde şer‛le görülüb müteveffa-i
merkûmun zimmetinde olan ba-temessük ol mikdâr gurûş hakkı terekesi ahz u kabz
iden vereselerinden ma‛âlı müteveffadan tamamen tahsîl ve … vekili merkum
ittirilmeyüb ihkâk-ı hâk olunmak bâbında hüküm-ı hümayûnum ricâ eylediği ecilden
mahallinden şer‛le görülmek bâbında
Fî Evâil-i B. sene 1207-Şubat-Mart 1793.

Mir-i mirân kirâmdan Maraş beylerbeyisi dâme ikbâlehû ve Ayıntab kazâsı nâibine
hüküm ki
Kazâ-i mezbûr sâkinlerinden es-Seyyid el-Hac Mehmed Şakirlerin Nakıb Mustafa zîde
şerîfe gelüb bundan yine kazâ-i mezbûr sakinlerinden ….. oğlu el-Hac Mehmed vasFî
nâm kimesne zimmetinde bin iki yüz altı senesinden beru ‘aded-i altın saat bahâsından
yetmiş beş ve bir ‘aded mushaf-ı şerîf hediyesinden otuz gurûş ve ‘adedi bahasından
otuz beş ve kendu umuruna binaen umuruna bâ-defter-i müfredât masrûFî olan yüz elli
üç gurûş otuz pâreke min hays-ı mecmu‘-i üç yüz üç buçuk gurûş olacak hakkı olub
bundan akdem taleb eyledikde meblag-ı mezbûrden yüz kırk sekiz gurûş otuz pâresini
edâ ve baki yüz elli dört gurûş otuz pâre gayrı ez teslîm zimmetinde olacak hakkı kalıp
taleb eyledikde edâsı te‛âli ve muhalefet ve gardı külli da‘iyanesinin oldugı ve bu
bâbında da‛vasına muvaffık Şeyhülislâmdan münevver fetevayı şerîfe verdiğün bildirüb
şer‛le görülüb mezbûrun zimmetinde olan gayr-i ez teslîm ol-mikdâr gurûş hakkı
tamamen tahsîl-i ve kendüye bildirûlüb icrâ-yı şer‘ ve ihkâk-ı hak olunmak bâbında
emr-i şerîfim sudûrını istid‛â‛ eylediği ecilden mahallenin şer‛le görülmek bâbında
Fî Evâhir-i B. sene 1207Şubat-Mart 1793.
129

Mir-i mirân-ı kirâmdan Maraş beylerbeyisi dâme ikbalehû ve Ayıntab Kâdîsına hüküm
ki
Ayıntab sakinlerinden Nakıbzâde el-Hac es-Seyyid Mehmed zîde şerefehû gelüb bunun
zevci Hadice binti İbrahim nâm hatun iki yüz üç senesinden müteveffâ oldukda bu
diyar-ı ahirde iki yüz hissesine isabet eden ber-muceb defter-i emvâl ve eşyadan
hissesine dahl olunmak icâb itmez iken yine kazâ-i mezbûr sükkanından müteveffâ-i
mezbûrenin babası İbrahim refikası Gülistan ve karındaşları İbrahim ve Mustafa nâm
kimesneler hilâf-ı şer‘-i şerîf fuzûli zabt eylediklerinin tarafından vekili Dayısı oğlu
‘Abdullah nâm kimesne defa‛atle mutalebe eyledikde vermekde ta‛allül ve muhalefet ve
gadrı sevdasında oldukları ve bu babda davâsına muvâfık Şeyhü’l-İslam’dan fetva-i
şerîfe verildiğin bidirüb fetvâ-i şerîfesi mûcebince mahallinden şer‛le görülüb
mezbûrunun müteveffâ-i mezbûreden müntakil ber-mûceb-i defter-i hilâf-ı şer‘-i şerîf
fuzuli eyledikleri hisse-i irsîyesi her ne ise alıverilüb icrâ-yı şer‘ ve ihkâk-ı hak olunmak
bâbında emr-i şerîfim ricâ itmeğin mahallinde şer‘le görülmek emrine himmeti
yazılmışdır.
Fî Evâil-i Ş. sene 1207/ Kasım-Aralık 1793

Maraş beylerbeyisi İbrahim dâme ikbalehûya ve Berit nâhiyesi na’ibine hüküm ki
Anadolu kavağı canibinden Yuşâ‛ burnu tabyası kasabası kethüdası Mustafa zîde
hıfzahû südde-i sa‛adedime ‛arzhâl edib Maraş sancağında Berit nâhiyesinde İsa seküsü
nâm karye ve gayriden sekiz bin akça gedik tımar ile tabye-i merkûm kethüdalığına hâlâ
berâtı şerîfimle mutasarrıf olub Maraş da sakin mirmirân-ı Ömer Paşa tarafından beher
sene beş yüz gurûş iltizam oluna gelen tımarı karyelerinin bin iki yüz beş ve altı
senelerinde berâtı mûcebince hizmeti mukabelesinde müstahak olduğu mahsûlü ve
rüsûmu tarafından ahz u kabz olunmayub ‛âla hali kaldığın …ve berât-ı mûcebince
hizmeti mukabelesinde müstahak olunduğı seneteyini mezbûreteyin mahsûl ve rüsûmu
tevcîh itdirilüb tahsîl olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve Defterhâne-i
‛Amiremde mahfuz rûznâmçe-i hümayûna müraca‛at olundukda ber-minvâl muharrir
gedik tımar ile tabye-i merkûm kethüdalığı hâlâ berâtı şerîfimle merkûm Mustafa
üzerinde olduğu mukayyed ve divan-ı hümâyûnumda sual olundukda defter-i Hâkânîde
mestûr Anadolu kavağı canibinde Yuşa‛ Burnu tabyası kethüdalığına mahsus gedik
tımar karyelerinin iki yüz beş ve altı senelerinde berât-ı mûcebince hıdmeti
mukabelesinde müstehak olduğu mahsûl ve rüsûmu tarafıdan ahz u kabz olunmayub
‛âlâ halihî kaldığı vaki‛ ise berâtı mûcebince hidmeti muklabelesinde müstehak olduğı
iki senelik mahsûl ve rüsûm re‛ayadan mıdır gayride midir her kimden ise teveccüh ider
ise ba‛de sübut tarafından kabzına me’mura alıverilmek kânûn idüğü tahrîr olunmağla
sen ki mirmirân-ı mumâileyhsin ber-mukteza-i kanûn iki senelik mahsûlü her kimin
zimmetinde kalmış ise ma‛rife-i şer‛le ‛ala eyyi hâl tahsîl olunmak fermânım olmağın
imdi kathüdâ-i merkûm leylü nehar hidmet-i lazımesinde mukim ve medâr-ı ma‛aşı
tımarı mahsûlüne münhasır olmağla ber-minval muharrir kethüdalığa mahsus olan gedik
tımar karyelerinin seneteyin-i mezbûreteyn berât-ı mûcebince hidmeti mukabelesinde
müstahak olduğu mahsûl ve rüsûmu tarafından ahz u kabz olunmayub ‛âlâ halihî kaldığı
mütabık olduğu surette berâtı mûcebince hıdmeti mukabelesinde müstahak olduğu iki
senelik mahsûlü ve rüsûm re‛aya mıdır gayride midir her kimin zimmetine geçmiş ise
ma‛rifetin ve marifet-i şer‘le tevcîh edenlerden ‛âlâ eyyi hâl tahkik ve tarafından
kabzına me’mura teslîm birle infaz-ı emr-i münifime ihtimam ve dikkat ve bu vesile ile
130
re‛ayadan bir kimesne bir senede iki def‛a mahsûl alınmakda begayet hazer ve
mücanebet olunmak bâbında
Fî Evâsıt-ı Ş. sene 1207-Mart-Nisan 1793.

Maraş beylerbeyisi ve Maraş nâibine hüküm ki
Mevlânâ-yı mûmâileyh Mehmed şehriyar? ‛ulemâsın Südde-i Sa‛adetime mektûb
gönderip Maraş kazâsından sakin bundan var her ne olaki lüzûm gelen devamı sabıkalar
varid olan tekâyüdler defter-i tahsîli ……. edâsı süvariler tev‛iyesi bir tahmil ... fetvası
meclis-i şer‘-i varud kazâ-i mezbûr sükkanından Faruk oğlu Mehmed sağir refiki oğlu
Hasan ve Şeyhiden oğlu ……. ve Zü’l-Kâdîroğlu ... dimekle ‛arif kimesneler kendü ve
hallerinden oldukdan ‛ayanlığını edâsı ile işbu …. mübarekeden kendü takdiri hak
tekâyütlerine oran elli bin gurûş bakiye-i ve sâdır tahsîl ve yekûn ve bey‘ ve gadr ve
tahlil mübâşir ma‛rifetiyle şer‛le ru’yet mezbûren tahsîl eyledikleri ve alduklarına tahsîl
ve ashabına ….. ve teslîm biraderleri şer‘ mukataatı üzere olunmak bâbında emr-i
şerîfim sudûr ricâsına ve Allahu ta‛ala bi’l-hassa ‛arz demeğle mübâşir ma‛rifetiyle
mahallinde şer’le görülmek içün emr-i şerîf yazılmıştır
Fî Evâhir-i N. sene 1207-Nisan-Mayıs 1790.

Maraş beylerbeyisine ve Ayıntab kazâsı nâ‛ibine hüküm ki
Ayıntab kal‛ası dizdârı es-Seyyid Mustafa dizdarı hassa zîde hıfzuhû gelüb ‘-Ayıntab
sancağında Tel-başer nâhiyesinde Kantara nâm karye ve gayriden altı bin akça gedik
tımar ile yine Ayıntab kal‛ası dizdarlığına berât-ı şerîf-i ‛âlişânımla mutasarrıf olub
gedik tımarı mülhakatından Ayıntab nâhiyesine tabi‘ dokuz nefer re‛aya ile hâsıl-ı
kısım-ı mine’s-sümün tahtıbda hınta ve şaʿîr öşür-i bostan ma‛â gayrihi sekiz bin akça
yazu ile defter-i mufassalında muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde karye-i
mezbûre bin ma‛a rüsûm yazıyı mezbûren sene bin beş yüz akçasi ifrâz ve Til-Başer
nâhiyesine tabi‘ karye-i Kantara ma‛â rüsûmu yekün ma‛a gayrihî altı bin akça ber-
icmâl ve temamen Ayıntab kal‛ası dizdarı mûmâ-ileyh es-Seyyid Mustafa dizdâr
hassaının tımarı ve karye-i mezbûre tımarı bakiyesi müştereki kaydlarından olduğu
Defter-i Hâkânîde mukayyed ve karye-i mezbûre ber-mûceb Defter-i Hâkânî müşterekle
gedik tımarı tarafından zabt ve hidmeti mukabilisinde müstahâk olduğu mahsûl ve
rüsûmun icâb ahz ve kabz murad eyledikde aherden ber-vechle dahl ve ta‛arruz
olunmak icâb itmez iken ecanib ve ashab-ı ağrazdan Davud oğlu Mir-‛alay sabık Hacı
Battal demeğle meşhur kimesne defter-i Hâkânînin tarafından subaşısı ta‛yin ve
dizdarın merkûmun müşterekle kayd ve berâtına dahl salifû’z-zikir karye re‛ayalarından
vakt-i harmanda harmanlarını vusûli ve bilâ-sened tâ‛yîni ve te‛sir ahz ve kabz idüb ve
gadr-ı külli eylediğin bidirüb salifû’z-zikr karye-i Battal el-mezbûrun ber-mûceb-i
Defter-i Hâkânî müşterekiyle Ayıntab kal‛ası dizdâr-ı mûmâ ileyh Seyyid Mustafa
dizdârı hıssanın gedik tımarı tarafından subaşısı olan nâm kimesne zabt ve hizmeti
mukabelesinde müstahak olunduğu mahsûl ve rüsûmu kanûn ve defter mûcebince ahz
ve kabz itdiğin hilâf-ı Defter-i Hâkânî bi-vechi ve bilâ-sened ecânibden olan Davud
oğlu miralay sabık Hacı Battal ve ahir karye-i mezbûrenin zabta ve hizmete
mukâbelesinin müstehâk olduğu mahsûl ve rüsûmu ahz u kabz ve bir dürlü dahl
re‛ayalarının harmanlarına dahi ta‛arruz ittirilmeyüb zahir olan müdahale ve
ta‛addisinin men‘ u def‛ olunmak bâbında hükmü hümayûnum ricâ ve Defterhane-i
‛Amiremde mahfûz rûznâmçe-i hümâyûn ve defter-i icmâl ve mufassala müraca‛at
olundukda gedik tımar-ı mezbûr ile kal‛a-i mezbûr dizdarlığı mûmâ ileyh es-Seyyid
131
Mustafa dizdârı hassa üzerinde olduğı mestûr ve ashab-ı ağrâz ve müteg‛âlibeden

maktûl Battal ‛avanesinden ba‛zı kimesneler hilâf-ı inhâ üzerindeden ref‘ u maktul-ı
merkûmun kendisine tevcîh ittirilmek sevdasında olduklarını bâ-‛arzûhâl inhâ etmeğin
‛arz-ı ve ‛arzûhâl zuhurunda mahallinde bi’l-muvacehe murafa‛a olundukça kayd-ı der-
kenâr olunmamak içün bin iki yüz yedi senesi Evasıt-ı Şevvâlinde bâ-emr-i ‛âlişanım
verildiği dahi mestûr ve mukayyed bulunmağını Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn
Fî Evâhir-i Z. sene 1207/ Ocak-Şubat 1793.

Maraş beylerbeyisi ve Ayıntab Kâdîsına hüküm ki
Ayıntab kal‛ası dizdârı es-Seyyid Mustafa dizdârı hassa zîde hıfzuhû gelib Ayıntab
sancağına ve kazâsı mükâfatından Tel-Başer nâhiyesinin Kantara nâm karye ve
gayriden altı bin akça gedik tımar ile kal‛a-i merkûme dizdarlığına bâ-berâtı ‛âlişân
mutasarrıf olub gedik tımar bâşkalemi olan salifü’z-zikr Kantara karyesi mustakilen ve
yine gedik tımarı mülhâkatından Ayıntab nâhiyesine tabi‘ Karadinek karyesi
müşterekiyleyle kayd ve berâtına dahl olmağla karye-i Kamtara el-mezbûre-i
müstekilen ve salifû’z-zikr Karadirek karyesini dâhi müşterekiyle ber-mûceb Defter-i
Hâkânî zabt ve karye-i Kantara el-mezbûre vaki‘ olan mahsûl ve rüsûmun müstakilen
ve karye-i Karadinek el-mezbûre dahi müşterekiyle vaki‘ olan mahsûl ve rüsûmundan
berâtı mûcebince hizmeti ve mukabelesinde müstahâk olduğu mahsûl ve rüsûmun
kânûn ve defter mûcebince ahz ve kabz murad eylediğin dahl olunmak icâb itmez iken
Nehrü’l-Cecaz nâhiyesinin karye-i mezra‛ mülhakatından Kera deyü mukayyed karye-i
Kantara ve karye-i Karadinek el-mezbûrlar içün mülhakatındandır deyü hilâf-ı Defter-i
Hâkânî fûzuli müdahale ve ta‛arruz ve gadrı iradesinde olan tegallüben bildirüb karye-i
Kantara el-mezbûren mustakilen salifü’z-zikr Karadirek karyesi dahi müşterekiyle kale-
i mezbûr dizdârı mûmâileyh tarafından zabt ve berâtı mûcebince hizmeti mukabelesinde
müstahak olduğu mahsûl ve rüsûmu ahz u kabz itdirilüb hilâf-ı Defter-i Hâkânî vakıf-ı
mezbûr mültezımetlerini birdürlü hâsıl … itdirilmeyüb men‘ ve def‘ olunmak bâbında
hükmü hümâyûnum ricâ ve defterhane-i ‛Amiremden mahfûz rûznâmçe-i hümayûnum
ve defter-i icmâl ve mufassala müraca‛at olundukda Telbaşer nâhiyesine tabi‘ on beş
nefer re‛aya ile karye-i Kantara ve tahtında hâsıl kısmı mine’s-sümün hınta ve şaʿîr ve
rüresm-i çift yekün ma‛a sekiz bin akça yazu ile defter-i mufassala muharrir kalemiyle
bâşka bâşka tahrîr defter-i icmâl zikr olunmak Karadirek karyesinin beşyüz akça
ifrazıyle birikdirilüb altı bin akça ‛Ayıntab kal‛ası dizdârlarına mahsûl ve gedik tımar ve
berâtla merkûm es-Seyyid Mustafa dizdâr hassı zîde hifzihûnun üzerinde ve karye-i
Karadirek el-mezbûrenin bakiyesinin müşterekî kaydında ve şehri Nehrü’l-Cevaz
nâhiyesine tabi‘ yirmi dört nefer re‛aya ile karye-i mezra‛a mahallatından der-nezd-i
Kerat tahrında hâsıl-ı kısm-ı mine’s-sümün mülhâkından hınta ve şa‛ir ve rüsûmu çift
haracü’l-kürûr yekün ma‛a gayrihi iki bin altımış altı akça yazuyla defter-i mufassalda
muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde hassa-ı mülhakatından iken karye-i
İbrahim ve bir duçâr ve müteşekkil ve ve mütesellimi su‛al ve hasr ve berâtı ve mahallat
Darende … Karagöl nâm mezra‛a Mehmed Ensari ve Mustafa ve Mehmed Pir Mehmed
ve Hacım nâm kimesnelerin ceddi ve Şamızadenin vakfı iken miri tarafına zabt olunan
Bargiri nâm karye ve gayriden ba‛zı on dört kıta‛a vakf karye ve mezra‛a mukabelisinde
vakf erbab-ı istihkâkına tevcîh olunan yüz yirmi akça ‛örfiye bedel işbu karye ve
mezra‛alar ta‛yin olunub beher vakf-ı şerîfe varid emri ‛aliyye virilmişken Fî ma‛a ba‛d
dokuz aded karye ve mezra‛alara kimesne dahl etmeyüb vazifelerine bedel-i mutasarrıf
olmak üzere bâ-hattı tevki‛ tahsis olduğu mestur ve mukayyed divan-ı hümâyûnumdan
132
kânûnen su‛al olundukdan Kantara karyesi müstakilen ve karadirek karyesi

müşterekiyle Ayıntab kal‛ası dizdârı es-Seyyid Mustafaya zabt ve berâtı mucabince
hizmeti mukabelesinin müstahak olduğu mahsûl ve rüsûmu ahz u kabz itdirilüb
mukteza-i Defter-i Hâkânî ve muvâfık-ı kânûn olub aherin müdahalesi hilâf-ı Defter-i
Hâkânî ve mugayir kânûndur deyü tahrîr olunmakla Defter-i Hâkânî mûcebince kanûn
Fî Evâil-i Râ. sene 1208/ Ekim-Kasım 1793.

Maraş beylerbeyisi dâme ikbalehû ve Ayıntab Kâdîsına hüküm ki
Bedestânı el-Hac Ali nâm kimesne gelüb bunun ‛Ayıntab sakinlerinden Seyyid Hasan
Ağa dimekle ma‛rûf kimesne zimmetinde bin iki yüz dört senesinden berü iki kıta‛
temessük mucebince iki bin iki yüz gurûş alacak hakkı olub kable’l-ahz fevt olub emvâl
ve eşyasına vaz‛-ı yed olan kazâ-ı mezbûr sakinlerinden oğlu Mir Seyyid Mehmed ve
kızları Şerîfe ve Hadiceden ve mal-ı müteveffadan taleb eyledikde bi-vech-i şer‘i edâda
muhalefet ve gadr-ı külli sevdasında oldukların bildürüb mahallinden şer‘le görülüb
müteveffa-i mezbûrun zimmetinde olan ber-mûceb-i temessükat ol mikdâr gurûş hakkı
oğlu ve kızları mezbûrundan mâl-ı müteveffadan tamamen tahsîl ve bi-kusur âlıverilüb
bi-tevcîh şer‘i ta‛âlül ve muhalefet ittirilmeyüb icrâ-i şer‛ ve ihkâk-ı hâk olunmak
bâbında emr-i şerîfim ricâ itmemesi mahallinden şer‘le verilmek içün emr-i şerîfim
yazılmıştır
Fî Evasıt-ı Râ. sene 1208-Ekim-Kasım1793.

Maraş Vâlisine ve zikr olan ‛aşiret eh‛âlisinin bulundukları mahallinin Kâdîsına hüküm
ki
Maraş na’ibi Mevlânâ Mehmed Şehri zîde ‛ilmuhûnun der-sa‛âdetime varid olan ‛ilâmi
mefhumunda Kayseriye sükanından olub Maraş ve Ayıntab canibine gümrükleri
uhdelerinde olan Abbas zâde Mehmed Sadık zîde kadrühû tarafından zikr olunan
gümrük mal-ı kabzına me'mur Mehmed ve diğer Mehmed nâm kimesneler işbu sene-i
mübârekede mabeyn-i Antabından Maraşa gelürler iken Maraş ve haVâlisinde olan
Umcur Garazatlu aşiretinden Kör ve Ahmed bin Ayıntabde sakin Kıluçlu sefinesinden
Cece Morzoğlu ve pederin oğlu Hacı Ayıntabin sakin Okçu ve Bekçi Hüseyin ve
İbrahim ... oğlu ve Abdulfattah oğlu Ayıntabin sakin Uncu Hüseyin ve beğinin demeğle
meşhur ekrâd ve merkûmanın önüne çikub altı yüz gurûş nakd-ı mâl-ı gümrük ile iki
re'sden ve ber-mûceb defter-i iki bin gurûşluk emti‛a ve eşyalarını nehb u gâret
itmeleriyle marez-i şer'le mütalebe olundukda zikr olunan nakd u eşyâ-i ekrâd ikrâr idüb
gör bağbane hareket u şekâvetinden izhâr umerlumlar öteden berü vaki‛ tarik ve
seferatdan ve Akkol şen‛iye ile mülhâk oldukları aşikâr olduğu beyaniyle tahsîl bâbında
emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â olunmuş gâretenizde eşkıya olan nakd u eşya bâ-tahriri
lazım gelenlerden ‛âli eyyi hâl tahsîl u istirdâd ve cesaret edenlerin iktizâ iden te'dibleri
icrâsıyla fimâ ba‛d bu misillü halet-i vuku'a gelmemek üzere hüsnü rabıtesına ikdâm
olunmak fermânım olmadığın imdi emvâl ma‛zuviye mezkûr temâ-i ... olunarak zahir
ihrâc ve bu makule şena‛at ihbâr edenlerin teriyân hazineleri icrâsına vakf misüllü halet-
i ru‛iye vuku'a gelmesiçün rabıta tahtına ahir malım ile gayretinin emniyetleri matlub-ı
şahânem olmağla ma‛kûl meşrûh üzere gasb olunan nakd u eşya-i bâ-tahrir luzûm
gelenlerden bi-eyyi hâl tamamen tahsîl u istirdad ve cesaret edenler dahi ihtisaların iden
te'diblerini icrâsıyla ba‛de azası bu misillü halet-i vuku'a gelmemiş üzere hüsnü rabîtâna
133
ikdam u devlet emr u tenbihe agraz ve ruhavet ve hasaret idenleri güne ve ihkâk. ...
güne hareket ... mücanebet olunmak bâbında
Fî Evasıt-ı Râ. sene 1208-Ekim-Kasım 1793.
İşbu emr-i Ali lede'l-vusûl iki yüz üç senesinden ermeni senesi gayrtine gelince
haVâline mezbûreye civâr istilasıyla mezru'atları telakki ve hâne-i vahide hâsıl olmayub
berât-ı senesinin dahi hava civa ile fuzuli zira‛ati olmagla nâşi ze'ameti mezbûren
iltizâmı kimesneye virûd Ahmed Beğinden Bayezid zâde es-Seyyid Kalenderin ta‛sir ve
bade'l-hesab iki yüz elli gurûş tahsîl ve sekiz senesi hâsılâtı dahi müşterek hesabıyla beş
yüz gurûş ba‛de’l-vaki‛ bâ-emr-i ‛âli kabzına me’mur mübâşir nakden iki yüz elli gurûş
ve beş yüz gurûş kıymetlü beş aded Defter-i Hâkânî taleb kapu ... görün ita‛ ve mübâşir
merkûm dahi kabzına hazır-ı şer‛ide takrir eylediğini ... Maraş na’ibi Mehmed Emin
ihtiramında vusûl divan-ı i‛lâmı mefhûm evrâk mûcebince ‛âli şerh verilmişdir
Fî 20 Muharrem 1208/ 28 Ağustos sene 1793.

Maraş beylerbeyisi dâme ikbalehû ve Nurhak Kâdîsıyla ze‛ameti zikr olan ze‛âmet-i
karyelerinin kasaba ve nevahine hüküm ki
Nişân-ı hümâyûnum verilen der-gâh-ı mu‛allam Çavuşlarından İsmail sedâret-i
kostantin hassa-i zîde kadrühû gelüb Maraş sancağında İshak kazâsı müsafatından Hâlâş
nâhiyesinde Karaçoban nâm karye ve gayriden yirmi altı bin akça taht-ı kazânızda bâ-
berât-i ‛âlişân mutasarrıf olduğu karyeleri ber-mûceb Defter-i Hâkânî tarafından bâ-
temesük subâşisi olan nâm kimesne zabt u vaki' olan masul u rüsûmun kânûn ve defter
mûcebince ahz u kabz murad eylediğin dahl olunmak icâb itmez iken süleha
sakinlerinden ekrâd-ı aşiretinden Beyazıd oğlu Kalender bin demeğle ma‛rûf kimesne
beher sene bin beş yüz gurûş iltizâm oluna gelen ze‛amet-i mezbûr karyelerini
tarafından subâşısına zabt ittirmeyüb iki yüz dört beş altı seneleri ze‛amet-i mezbûr
karyelerini fuzûli zabt u vaki' olan mahsûl u rüsûmun ahz idüb gadrı eylediğünü
mükaddemâ ‛arzûhâl inhâ ze‛ameti mezbûr karyelerini Defter-i Hâkânî birûn olan berât-
ı mûcebince mûmâ ileyh tarafından subâşısı merkûm zabt u vaki‛ olan mahsûl u rüsûmu
kanûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilüb hilâf-ı Defter-i Hâkânî merkûm
Kalenderi ve ahiri dahl ve ta‛arruz ittirilmeyüb men' u def‛ olunmak ve mahsûl ahz u
kabz eylediği üç senelik mahsûl alıverilmek bâbında hükmü hümâyûnum rıcâ ve
Defterhâne-i ‛Amiremin mahsûlü ruznâmçe-i hümâyûnuma müraca‛at olundukda
ze‛amet-i mezbûre bâ-berât-i ‛âli İsmail şurût-ı üzerinde olduğu mestûr u mukayyed ve
divân-ı hümayûnumda ... su’âl olundukda ze‛ameti mezbûr berât-ı mûcebince mûmâ
ileyh Samsat tarafından subâşısıne zabt u vaki' olan mahsûl u rusûmı kanûn ve defter
mûcebince ahz u kabz ittirilmek muktezâ-i Defter-i Hâkânî ve muvaffak kânûndur deyü
tahrîr olub mezkûr Bayazid oğlu Kalenderin müdahelesi hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve
mugayri kânûndur deyü tahrîr olmağla Defter-i Hâkânî mûcebince her kimin
zimmetinde ise ma‛rifet-i şer'le tahsîl olunmak bâbında Maraş Vâlisine ve Sahanıka
Kâdîsına hitâben iki yüz yedi senesi Evasıt-i Seferinde emr-i şerîf verilmiş iken tenkiz-i
emr-i ‛âli mümkün olduğundan ma‛adâ yedi senesi mahsûl u rusûmu ‛ala hâl kaldığına
üç sene bede’l-i iltizâmdan Taşçı Ali oğlu Yusuf nâm kimesne zimmetinde altı yüz
gurûş olacak hakkı olduğu bildirüb ahir husûsa me’mur muceddiden emr-i celilü'l-
kaderim sudûrunu istid‛â‛a ve divân-ı hümâyûnumda yolunda kuyud-ı ... müraca‛at
olundukda tarihi merkûmda emr-i şerîf verildiği mestûr bunulmakla sâdır olan emr-i
şerîfim mcebince ahir hususuna me’mur-i mübâşir marifeti ve marifet-i şer'le her kimin
zimmetinde ise temamen tahsîl olunmak bâbında
134
Fî Evâhir-i Râ. sene 1208-Ekim-Kasım 1793.

Mîr-i mirân-ı kirâmımdan olub hâlen Maraş mutasarrıfı dâme ikbâlehuya ve Ayıntab
kazâsı nâ’ibine hüküm ki
Asitâne-i ‘âliyyem sâkinelerinden Fatıma nâm hatun gelüb bunun zevci ve bâ-hüccet-i
şer‘ vasiyeleri olduğu oğlu Seyyid Mehmed ve Şerîfe Hadice ve Şerîfe Zeliha nâm sağır
ve sağirelerin babaları fi’l-asl Ayıntab ahâlisinden olub hassa silahşörlerinden Seyyid
Hasan Ağa dimekle mâ‘ruf kimesne mukaddemâ Behisni ve Maraş ve sâ’ir ol-havâliye
bâ-fermân-ı ‘âli me’mûren ‘azîmet ve bâ‘de itmâmu’l maslaha mu‘âvedet ve sıla-i
rahim arzusuyla Ayıntaba lede’l-vusûl kendü halinde ‘ırzıyla mukayyed ve hilâf-ı şer‘
vaz‘ ve hareketi olmayub ber-vechle taaddi olmak icâb itmez iken Ayıntab
sâkinlerinden Battalzâde avanesinden Veli Paşa ve kullukçuoğlu Mustafa ve Hacı İshak
Efendi ve Karamanî Mehmed ve Hacı Mennan dimekle mâ‘ruf kimesneler kendü
hallerinde olmadıklarından nâşi birbirleriyle müttefikan bin iki yüz senesinde mûmâ-
ileyh hilâf-ı şer‘-i şerîf ve bî-gayr-i hakk katl ve hâne ve çiftliğinde bâ-defter-i
mukaddemât eben-an-ced mâlik olduğu emvâl ve eşyâ ve hayvanât ve sâ’ir otuz dokuz
bin sekiz yüz ve yanında nakid mevcûd on iki bin beş yüz cem‘an elli iki bin üç yüz
gurûşluk malını gasb ve gâret ve ziyâde gadr ve ta‘addi eylediklerin inhâ ve sen ki
Maraş mutasarrıfımîr-i mîrân-ı mûmâ-ileyhsin mâ‘rifetin ve mübâşir mâ‘rifetiyle şer‘le
ru’yet ve gasb ve gâret eyledikleri salifu’z-zikr eşyâ ve nakd-i bi’l-esâle ve’l-vesâya
kendüye alıvirilüb katl maddesi dahi sabit olur ise ber-nehc-i şer ‘i müstakim ihkâk-ı
hakk olunmak bâbında sana hitâben emr-i şerîfim sudûrunu istid‘â itmeğin sen ki Maraş
mutasarrıfımîr-i mîrân-ı mûmâ-ileyhsin mâ‘rifetin ve mübâşir mâ‘rifetiyle mahallinde
şer‘le görülmek bâbında.
Fî Evâhîr-i Râ. sene 1208 / Ekim-Kasım 1793.

Mirmirân-ı kirâmdan Maraş beylerbeyisi dâme ikbaleyhû ve zikir an Mirmirândan
olduğu mahalden Kâdîsına hüküm ki
Sakızlı bendli nâm dahi gelüb bundan sabıkkan Maraş mutasarrıfımirmirândan zu’l-
Kâdîr zâde Ömer dâme ikbaleyhû zimmetinin bin iki yüz senesi …… beru mahsûr ve
ma‛mûliye senedât-ı mûceblerince yetmiş beş bin altı yüz doksan üç gurûş olacak
hakkını liecli’l-mutalaba tahrîrât-ı irsâl eyledikçe her birine birer güne alıb ve bahane
irâd der-güne edâ olunur deyu irâd-ı ... eylediğinden nâşi meblag-ı mezbûren ahz-ı içün
karındaşı Caf nâm dahi … birâder o misli mir-mûmâ-ileyh tarafına irsâl eylediği bir
seneden mütecâviz meksi ve meblag-ı mezbûren ‛adem edâsını zü‛emâ olmagla gaibe-n
‛avdet murad eylediği dahi envâ‛i …… ve ta‛diye ibrâz ve nihayet evâmir-i karındaşı
edâsı müfererleri oldukların ... anların dahi yanlarına mevcûd ma‛lûm ol-mikdaâr emvâl
ve eşyalarına hilâf-ı şer’-i şerîf ve Hayırcak zabt ve ol-vechle mağdur u medyûn ve
perişan ol-ahvâl ve şâyân-ı merhamet olduğu ve tarafından Kürt Ali nâm kimesneyi
vekil eylediği bildirüb ahir hususa me‛mur mübâşir ma‛rifetiyle şer‘le görülüb vekil
mezbûren alıverilüb icrâ-ı şer‘i ve ihkâk-ı hâk olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu
istid‛a eylediği ecliden ahir hususa me‛mûr mübâşir ma‛rifetiyle mahallinden şer‘le
görülmek bâbında
Fî Evâil-i B. sene 1208-Şubat-Mart 1794.
135
Maraş Kâdîsıyla ze‛amet-i mezbûr karyalerin tabi‛ oldukları kazâların kuzât ve kavaine
hüküm ki
Tevid-i Mehmed Said Çavuş der-‛âli Çavuş zîde kadrühû gelüb Maraş ve Bozluka
sancaklarının ‛ayni …. Ve gayrı nâhiyelerde bin sagir nâm karye ve gayriden altmış beş
bin yüz yetmiş sekiz akça ze‛amet mutasarrıfı mûmâ-ileyh Mehmed Said Çavuş g‛âlib
ve ihtiyâr olub rukub u nüzule adem el-iktidar olmağla beher sene kânûn üzere üç nefer
cebelu bedeliyesi cânib mirmirân edâ itmek şartıyla teka‛üd bâ-‛arzû-hâl bin iki yüz iki
senesi Ramazanın on birinci gününden teka‛üd izâ ve tevcîh ve hâlâ berât-i ile üzerinde
tevdi‛ olduğu Defter-i Hâkânînden mukayyed ve Maraş kazâsı muzafatından ‛ayne’l-
gurûş nâhiyesine bin sagir teva‛i-i karyelerinin iki yüz iki senesinden beru vaki olan
mahsûlat-ı ve rüsûmat-ı mûmâ ileyhden berâtı mûcebince tahvile tarihine düşmeğin
tarafından ahz u kabz olmayıp ba‛zı mevaki‛ sünbüli ‛ala hali kaldığı bidirüb ze‛amet-i
mezkûr karyelerini Defter-i Hâkânî ve yedinde olan berât-i mûcebince tarafından kabz-ı
me’mur... zabt u tahvil tarihine düşmesin mezbûrun mahsûl u rüsûmu tevcîh idenlerden
tahsîl ve tarafından kabzına me’mur... ‛âliverilüb Hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir
kânûn bir ferdi ta‛allül u teza‛ ittirilmemek bâbında hükümü hümâyûnum ricâ ve
Defterhane-i ‛Amiremden mahfûz Rûz-nâmçe-i hümâyûnuma müraca‛at olundukda
ze’amet-i mezbûr vech-i meşrûh üzere mûma ileyh Mehmed Said Çavuş veled-i Ali
Çavuş zîde kadrühû nezâ‛id tevcîh-i ve hâlâ berât-ı şerîfimle üzerinde olduğu mestûr ve
mukayyed ve divan-ı hümâyûnumdan kanûn su‛al olundukdan Maraş sancağının vaki‘
ze‛amet-i mezbûr karyelerinin iki yüz iki senesinden beru vaki‘ olan mahsûlat u
rüsûmatı mümû ileyh Mehmed Sa‛ideyn berâtı mûcebince tahvili tarihine düşmüşken
tarafından ahz u kabz olmayıp ba‛zı mevaki‛ sünbüle ‛âli hale kaldığı vaki‛ ise berât-ı
mûcebince tahvili tarihine düşmesinin mezbûren mahsûl u rüsûmu re‛ayadan mü‛eyyid
gayriden müeyyirler ahmedden içün tevcîh eder ise mukarrer olunmaktan hazar olarak
ba‛de... tarafından kabzına me’mure ‛âliverilmeden kânûndur deyu tahrîr olunmakla
Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evasıt-ı Râ. sene 1208-Ocak-Şubat 1794.

Mir-i mirân kirâmımdan Maraş beylerbeyisine ve Ayıntab kazâsı nâibine hüküm ki
Kuzâtdan kudvetü’l-kuzât ve’l-hükkam Mevlânâ Halil zîde fazluhû gelüb mûmâ ileyhn
Ayıntab kazâsına tabi‘ Dülük nâm karye sakinlerinden kara kethüdâ demeğle ma‛rûf
kimesne zimmetinde bin iki yüz yedi senesi seferinden beru cihet-i karz-ı şer‘den altmış
gurûş alacak hakkı olub defa‛atle taleb ve almak murâd eylediğin bi-vech-i şer‘i taallül
ve muhalefet ve ibtâl-i hâk ve gadr iradesinde olduğu ve tarafında kâtib Ahmet Fenni
Efendi demeğl ‛arif kimesneyi vekil eylediğin bidirüb şer‘le görülüb mezkûrun ol
mikdâr gurûş hakkı tamamen tahsîl ve tarafından vekil-i mezbûra alıverilüb icrâ-i şer‘
ve ihkâk-ı hâk olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istidâ eylediği ecilden
mahalline şer‘le görülmek bâbında
Fî Evâil-i C. sene 1208/Aralık-Ocak 1793-1794.

Maraş beylerbeyisi dâme ikbalehû ve Ayıntab Kâdîsına hüküm ki
Nişân-ı hümâyûnum verilen Dergâh-ı mu‛allam çavuşlarından Mustafa Kuşçu teberdr-ı
Zülfiyân-ı hassa zîde kadrühû gelüb Ayıntab ve Çorum sancaklarında Tel-bâşer ve gayrî
nâhiyelerde Arkık nâm karyede ve gayriden kırk altı bin altı yüz yetmiş yedi akça-i
berât-ı ‛âlişân mutasarrıf olduğu ze‛ametin kalemi olub mustekilen kayıd ve bildirilerine
136
dahl salifü’z-zikr Arkık karyesiyle yine nâhiye-i mezbûra tabi‘Merhaman nâm-ı diğer
İkiz Kuyu Rum Evlek Tahtani karyelerini ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî müstakilen
tarafından şubâşılısı zîde kadrühû zabt ve vaki‛ olan mahsûl ve rüsûmatı kanûn ve
defter-i mû‛cebince ahz ve kabz itmek murad eyledikde dahl olunmak icâb itmez iken
yine nâhiye-i mezbûre tabi‘ Kartara nâm karye ve gayretden altı bin akça tımar ile
Ayıntab kal‛ası dizdârı es-Seyyid Mustafanın teberdr-ı hassa zuhûr ve kurâyı mezbûrda
benim dahi hisse ve ‛alakam vardır deyü hilâf-ı Defter-i Hâkânî fuzûli Müdahale ve
vaki‘ olan mahsûlatı ve rüsûmatın ahz ve kabzına mühalefet ve gadr-ı külli dâ‛iyesinde
olduğun bildirüb karye-i Arkık ve karye Merhaman nâm-ı diğer İkiz Kuyu ve karye-i
Evlek Tahtani mezbûreleri ber-muceb-i Defter-i Hâkânî müstakilen tarafından subâşısı
merkûm zabt ve vaki‘ olan mahsûl u rüsûm kanûn ve defter-i mu‛cebince ahz ve kabz
ittirilip dizdâr-ı merkûmu ve aherdenbir ferdidahi hilâf-ı Defter-i Hâkânî bir dürlü dahl
ve ta‛arruz ittirilmeyüb men‘ ve def‛ olunmak bâbında hükmü hümâyünum ve
Defterhâne-i Âmiremden mahfûz rûznâmce-i hümâyun ve defter-i icmâl ve mufâssal
mürâca‛at olundukda Tel-başer nâhiyesine tabi‘ otuz dokuz nefer re‛aya ile karye Arkık
ve tahınada hâsıl-ı kısm-ı mine’s-sümün hınta ve şa‛ir yekûn ma‛a gayrehû on iki bin
dört yüz seksen iki akça ve yine nâhiye-i mezbûre tabi‘ yüz kırk iki nefer re‛aya ile
karye Rum Evlek ve Tahtani tahtında hâsıl-ı kısım-ı mine’s-sümün hınta ve şa‛ir yekûn
ma‛a gayrehû on altı bin beş yüz akça yazılar ile defter-i mufâssalda muharrir kalemiyle
tahrîr ve defteri icmalde birikdirilüb yekûn kırk bin iki yüz otuz iki akça ber-icmâl ve
icmâl-i mezbûr mustakillen mûmâ ileyh Mustafa Kuşçu birâderi Zülfüyan hassanın
kaydında olduğu mestûr ve mukayyed ve divan-ı hümayûnumdan kanunen su‛al
olundukda defter-cedidde mestûr kurâ ze‛amet mutasarrıfıDergâh-ı ma‛allum
çavuşlarından Mustafa Kuşcu teberâr-ı zilfiyar-ı hassasının tarafından ba-temessük
Subâşısına zabt ve vaki‘ olan mahsûl ve rüsûm kanûn ve defter-i mu‛cebince ahz u kabz
ittirilmek muktezâ-i Defter-i Hâkânî ve muvâfık kânûn olub Ayıntab ka‛lası dizdârı
Mustafa teberdâr-ı hassının müdahalesi hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir bulundurur
deyü tahrîr olmagla kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evasıt-ı Râ. sene 1208 / Kasım-Aralık 1793.

Mir-i mirân-ı kirâmdan Maraş beylerbeyisine ve Maraş Kâdîsına hüküm ki
İhkâk-ı hâk olunan divan-ı hümayûnumdan Abdulkadir Hilmi zîde mecdühû gelüb
mümâ ileyhden Maraş kazâsına tâbi‘ Enderun nâm karye sükânından Bayezid oğlu
Abdullahdan degmekle meşhûr kimesne zimmetinin cihete karşı şeri‘at bâbından iki yüz
senesinden berû bâ-tımar beş bin iki yüz on yedi gurûş alacak hakkı olub lede’l-
mutâlabe …… irâdıyla olan muhâlefet eylediğin mûmâ ileyh mukaddemâ bâ-‛arzûhâl
lede’l-inhâ olunan saat ahir hususu me’mur mübâşir ma‛rifetiyle mahallinden şer‘le
görülmek içün iki yüz altı senesi evâhiri Recebin emr-i şerîfim sâdır olmuş iken
merkûma ‛adem ita‛at birle tagallüb u muhâlefet ve ihkâk-ı hâk sevdâsına olduğu
bidirüb ahir hususuna me’mûr mübâşir ma‛rifetiyle mukaddemâ sâdır olan emr-i şerîfim
mu‛cebince ‛amel olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve divân-ı
hümâyûnumdan mahfûz-ı kuyûd-ı ahkâma müraca‛at olundukdan vech-i meşrûh üzere
tarih merkûmdan emr-i şerîfim verildiği mestûr ve mukayyed olunmağın senki Maraş
beylerbeyisi mûmâ ileyhsin ahir hususuna mezbûr mübâşir ma‛rifetiyle mukaddemâ
sâdır olan emr-i şerîfim mu‛cebince mahalline şer‘le görülmek bâbında
Fî Evâhir-i Câ. sene 1208- Ocak-Şubat 1794.
137

Mir-i mirân-ı kirâmımdan Maraş beylerbeyisi dâme ikbâlehû ve Ayıntab na’ibine
Hüküm ki
Hassa silahşörlerından Süleyman zîde mecdühû südde-i sa‛adedime ‛arzûhâl edüb
mûmâ ileyh hâlâ Ayıntab kazâsında sakin bağilerinden Hasan nâm kimesne zimmetinin
bin iki yüz senesinden berû bi’l-i iltizâm akçasinden olmak üzere dört bin gurûş alacak
hâkkı olmagla bundan akdem gelûb lede’l-mutalebe meblagı mezbûr silahşor mûmâ
ileyhden ve ahîr hususu mezbur mübâşir ma‛rifetiyle mahallinde şer‘le görülüb
mezbûrun zimmetinde bedel-i iltizâmdan olan ol mikdâr gurûş alacak hakkı tamamen
tahsîl ve bi-kusûr ‛âliverüb bi-vechi şer‘i ta‛allül ve muhalefet idirülmeyüb icrâ-i şer‘
ihkâk-ı hâk olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛a-yı inayet eylediği ecilden
aher hususu memur mübâşir ma‛rifetiyle mahallinden şer‘le görülmek bâbında
Fî Evâ’il-i B. sene 1208/ Şubat-Mart 1974.

Mir-i mirân-ı kirâmımdan Maraş beylerbeyisi dâme ikbâlühû ve Ayıntab kazâsı nâibine
hüküm ki,
Mehmed Sa‛id nâm kimesne gelüb bunun Silahşor Hassa’da Haleb Mütesellim-i sâbık
Ayıntabî Seyyid Hasan Ağa zimmetinde cihet-i karz-ı şer‘den bâ-tahvîl bin iki yüz
senesinden berû on dört bin gurûş olacak hakkı olub Âsitâne-i Sa‛adet’ime gelmek
üzere iken Ayıntab kazâsında İshak Efendi ve karındaşı Esad nâm kimesneler
hevâdarlarıyla bi’l-ittifâk esna-i rahda katl ve emvâl u eşyaların gasıp u gâret ve
meblağ-ı mezbûr müteveffa-i mezbûrun zimmetinde kalub ol-vechle gadrı külli olduğu
bildirüb senki Maraş beylerbeyisi mir-i mirân-ı mûmâ ileyhsin aher hususa me’mur
mübâşir ma‛rifetiyle şer‘le rü’yet ve müteveffa-i mûmâ ileyhn zimmetinde bâ-tahvil ol
mikdâr gurûş hakkı terekesi ahz u kabz eden kazâ-i mezbûr sakinlerinden ve
vereselerinden ve mâl-ı müteveffadan tamamen tahsîl ve bi-kusûr kendüye ‛âliverilüb
icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hâk olunmak bâbında sana hitaben emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â
eylediği ecilden senki Maraş beylerbeyisi mir-i mirân-ı mûmâ ileyhsin ma‛rifetiyle ve
ahir husus-ı me’mur mübâşir-i mûmâ ileyh ma‛rifetiyle mahallinden şer‘le görülmek
bâbında
Fî Evâhir-i B. sene 1208/ Şubat-Mart 1794.

Ayıntab Kâdîsına ve Maraş mütesellimine hüküm ki
Sâbıkân Belgrad Kâdîsı Şeyhzâde Mehmed Seyyid zîde fezâiluhunun bundan akdem
Ayıntab Kâdîlığı hengâmında Küçük Ali oğlunun galebesi zımnında Maraş
mutasarrıfının ve me’muriyeteyn-i sâ’irenin Ayıntaba vürûdunda mesârif-i malzeme-i
sâ’iresi içün ahâli-i beldeden Koca Hasan Efendi ve şehir kethüdâsı Zekeriyya ve serdâr
Kasaboğlu İbrahim Ağa dimegle ma‘rûf kimesneler ile vücûh-ı beldeden sâ’ir
mâ‘lûm’el-esâmi otuz üç nefer kimesneler birbirleriyle kefil bi’l-mâl olarak mûmâ
ileyhden bin iki yüz senesinden dört bin gurûş istikrâz ve çend-i rûz zarfında edâya
cümlesi müteahhid olarak bir kıt‘a deyn temessükü i‘tâ eylediklerinden sonra şehir
kethüdâsı Zekeriyya dahi meblâğ-ı mezbûr içün bâşkaca bir kıt‘a deyn temessükü i‘tâ
itmiş olunduğunu ve bundan ma‘âda müddet-i hükûmetinde harâc-ı hüccet ve i‘lâmât ve
resm kısmından dahi dört bin beş yüz gurûşdan mütecâviz alacağı var eylediği maktûl
Battal oğlu Mehmed Paşanın Ayıntab’a duhûlunda ashâb-ı temessükün kimini katl ve
kimini firâr itdirmiş oldukları ve maktul-i merkûm mevlânâ-yı mûmâ ileyh meblâg-ı
merkûm içün fakat bin gurûş i‘tâ birle ahâli-i merkûmenin verdikleri temessükü
138
yedinden ahz itmiş olduğu ve merkûm Zekeriyya’nın virdiğü temessükü el-yevm

yedeynde mevcûd ve zabt olunub meblag-ı bâkiyeden zimmetinde kaldığı ve bu vechle
gadr-i küllî olduğu mûmâ ileyh mukaddemâ bâ-‛arzu hâl inhâ ve’l-istid‘ân mübâşir
mâ‘rifetiyle mahallinde şer‘le rü’yet ve bâ‘de’s-subût ihkâk-ı hak olunmak bâbında iki
yüz altı senesi evâhîr-i cemâziye’l-âhirinde sâdır olan emr-i şerîfim mübâşeretiyle
lede’l-vürûd merkûmdan meblâğ-ı mezbûrdan fakat iki bin beş yüz gurûş ikrâr ve
ma‘âdası der-zimmet olanların maktûl merkûm kimini katl ve kimi şerrinden firâr itmiş
olduklarını huzûr-ı şer‘ de takrîr ve bu vechle edâda ta‘allül ve muhâlefet ve maktûl
olanların emvâllerine ve vaz‘u’l-yed olanların vârisleri kazâ-i mezbûrda mevcûd
eyledikleri ve firârîleri dahi şimdi vatanlarına vürûd etmiş oldukları beyânıyla
mukaddemâ sâdır olan emr-i münîfim mûcebince meblag-ı merkûme gerek
merkûmlardan ve gerek maktûllerin mallarına vaz‘u’l-yed olanlardan ve mâl-ı
müteveffâdan firâr idüb bu def‘a vürûd idenlerden şer‘le rü’yet olunub tahsîl ve
alıverilmek bâbında tekrâr bâ-‛arzu hâl emr-i şerîfim sudûrunu istid‘â eyledikde vech-i
meşrûh üzere mukaddemâ sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince ‛amel olunmak içün iki
yüz yedi senesi evâîl-i ramazanında sâdır olan emr-i şerîfim mahalline lede’l-vürûd
mezbûrların zimmetlerinde bâkî kalan üç bin beş yüz gurûş taleb olundukda ikrâr-ı deyn
birle istimhâllerini müşîr taraf-ı şer‘î den i‘lâm-ı şer‘iyye i‘tâ olmuş iken meblâğ-ı
mezbûru edâsı ta‘allül ve muhâlefet eylediklerin bildirüb ol-tarafa âhir husûsa me’mûr
sadrazam mektubu hilâflarından kudvet’ül-emâsil ve’l-akrân Halil Recai zîde kadruhû
mübâşiretiyle mukaddmâ sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince mahallinde şer‘le ru’yet ve
ihkâk-ı hak olunmak bâbında müceddeden emr-i şerîfim sudûrunu istid‘â ve dîvân-ı
hümâyûnumda mahfûz kuyûd-ı ahkâma mürâca‘ât olundukda vech-i meşrûh üzere
olduğu târih-i mezbûrda emr-i şerîfim virildiğü mestûr ve mukayyed bulunmagın âhir
husûsa me’mûr mübâşir mûmâ-ileyh mâ‘rifetiyle mukaddemâ sâdır olan emr-i şerîfim
mûcebince mahallinde şer‘le görülmek bâbında.
Fî Evâhir-i Ş. sene 8/ Mart-Nisan 1794.

Sabıkân Maraş beylerbeyisi İbrahim dâme ikbâlehûya hüküm ki
İstanbul Duhan gümrük mülhakâtından ona ve Duhan gümrük emini Küçük
Mehmedeyn emr-i ‛ali iktizâ eylediğin mebni mahalli merkûmdan canib Estanaya gelir
iken müteharriki mifâç olub Kayseriyeye dört saat karib Kazâvarbikari nâm mahalle
derûnunda hulûl-ı ecel mev‛udiyle ahar var yaka itmiş olub müteveffayı merkûmdan
Duhan gümrük vech-i olan yedi yüz gurûş kıymetlü bir reis isbat-ı evmâl ve eşyasıyla
bâbında olan itiya‛dileri Kayseriye gelir iken senki mir-i mirân-ı mûmâ ileyhsin hudud-ı
tarikte bu esnada reis gelüb eşya-i mezkûre takımıyla ma‛a cebren ahz eyledikden ve
taraf-ı şer‛den bir iki def‛a tahrîr ve haseb-ı mezbûre taleb olmagın kat‛an istimâ‛ ve
i‛tibâr eyleyüb el-yevm haseb-ı mezkûr zabtanında olmagla canib-i mirîye-i hasaret-i
mûceb olduğu beyanıyla hesab-ı mezkûren bahası tahsîl ve canib gümrüğe teslîm
olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu hâlâ İstanbul gümrük olan der-gâh-ı mu‛allam
kapucu bâşılarından Seyyid Osman dâme mecdühû bâ-takrir istidâ etmegle vech-i
meşrûh üzere ‛amel olunmak fermânım olmağın imdi senki mir-i mirân-ı mûmâ ileyhsin
inhâ olunduğu üzere hesab-ı mezkûre takımıyla cebren ahz itmiş oldugundan muvafık
evâmir olduğu has kıymetini tamamen ve kâmilen kabzınâ me’mura teslîme mubâderet
ve hilâfından mugâyir itmek bâbında
Fî Evâil-i M. sene 1208- Ağustos-Eylül 1793.
139

Maraş Kâdîsı zîde fazlehû ve zikri âtî ze‛amet karyelerinin Maraş sancağında vaki‘ tabi‘
oldukları sa’ir kazâların kuzetâ ve tevvabına ‛âli ze‛ameti kaidelerinde Mehmed Said
Çavuş veled-i Çavuş zîde kadrühû gelüb Maraş ve ba‛de evladı sancaklarında ‛ayn ‛arûs
ve gayrı nâhiyelerde Sagir nâm karye ve gayriden altmış beş bin yüz yetmiş sekiz akça
ber-vech-i takkayyüd bâ-berât-ı ‛âlişân mutasarrıf olduğu ze‛ameti mülhakâtından
Maraş sancaklarında Tahta Kazânır olan karyelerini bin iki yüz sekiz senesine
mahsuben tarafından yatması mültezim ve vekili olan Hasan bin oğulları Seyyid
Mehmed Emin ve Seyyid Ahmed nâm kimesneler ber-mûceb Defter-i Hâkânî zabt u
vaki‘ olan mahsûlatı ve rüsûmatını kanûn ve defter mûcebince ahz u kabz murad
eyledikde ahirden bir dürlü dahl ve ta‛arrûz olunmak icâb itmez iken na-mevcudların
ze‛amet u tımarlarını canib-i miriden iltizâm edenler tâkayyüd mûmâ ileyhn marû’z-zikr
ze‛ameti karyelerini na-mevcudlarının ze‛amet u tımarlarıyla ma‛an zabt ederim deyü
tarafından mültezimi mezkûrların zabtlarıyla hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayiri kanûn
ve temessük muhâlif fuzûli müdahale ve tâkayyüdden ve hâli olmadıkların inhâ ve
müteka‛id mûmâ ileyhn sâbık olunan ze‛ameti mülhakâtından Maraş sancağında olan
karyeleri tarafından mültezim ve vekili mezkûrat-ı ber-mûceb Defter-i Hâkânî zabt ve
vaki‘ olan mahsûlat-ı rüsûmât-ı kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilüb na-
mevcûdların ze‛amet ve tımarlarını canib miriden iltizâm edenleri hilâf-ı Defter-i
Hâkânî ve mugayir-i kanûn ve temessük muh‛âlif ol-vechle fuzûli müdahâle ve
zabıdlarına ve mahsûlu u rüsûmun ahz u kabzına muhalefet ve tâadî ittirilmeyüb zahir
olan müdahaleleri men‘ u defi‘ olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve
Defterhâne-i Âmiremde mahfûz rûznâmçe hûmâyuna müraca‛at olundukda ze‛amet-i
mezkûr ber-vech-i meşrûh mütekâ‛id mûmâ ileyh Mehmed Said Çavuş veled-i Ali
Çavuşun ze‛ameti hâlâ berât-i şerîfimle üzerinde olduğu mukayyed ve divân-ı
hümâyûnumda lede’l-su‛al mûmâ ileyh tâkayyüd Mehmed Said Çavuş veled-i Ali
Çavuş ze‛âmeti mülhakâtından Maraş sancağında olan hassa iki yüz sekiz senesi
mahsuben tarafından mültezim ve vekili olan Hasan bin oğulları Seyyid Mehmed Emin
ve Seyyid Ahmed zabt ve vaki‘ olan mahsûlat-ı rüsûmât-ı kânûn ve defter mûcebince
ahz u kabz ittirilmek muktezâsı Defter-i Hâkânî ve muvaffak kânûn olub na-mevcud
olanların ze‛amet ve tımarların canib miriden iltizâm edenler za‛im mûmâ ileyh
tâkayyüd Mehmed Said Çavuş veled-i Ali Çavuş ze‛âmeti karyelerini na-mevcûd
olanların ze‛amet ve tımarlarıyla ma‛an zabt ederim deyû tarafından mültezimleri
mezkûrlarının zabtlarına muhalefet ve ta‛adileri hilâf-ı defter-i Hâkân-î ve mugayiri
kanûn idüğün tahrîr olunmagla defter-i Hâkân-î mûcebince kânun üzere ‛amel olunmak
bâbında
Fî Evâhir-i Z. sene 1208-Haziran-Temmuz 1794.

Zû‛emâdan Seyyid Mehmed Hafız veled-i Seyyid İbrahim gelüb Maraş sancağının ve
nâhiyesinin ‛an cema‛at der-kânar tâbi‘ taife-i Kara livalı cema‛at-i ‛an Yorkan ve
gayriden yirmi bin akça bâ-berât-i ‛âlişân mutasarrıf olduğu ze‛ametinin bâş kalemi
olub müşterekle kayıd ve berâtıne dahl defter-i icmâlde sabıkü’z-zikr ‛an cema‛at Karib
husulü tabi taife-i fukara bin on bir hâsılı ma‛a rüsûmu on beş bin yüz elli altı akça ‛an
cem‛at karib husulü tabi‛ ta’ife-i üç aded yorgan Maraş ve ‛an cem‛at mezbûr nebâm
husûlü görün neferan Beygirci Bölük ma‛a gayrehû fukarâ üç yüz elli iki hâsılı ma‛a
rüsûm beş bin beş yüz kırk dört cem‛an yirmi bin yedi yüz akça yazı ile ber-icmâl ve
icmâl mezbûren yirmi bin akçasi mûmâ ileyh Seyyid Mehmed Hâfız veled-i Seyyid
140
İbrahimin ze‛ameti bâ-gayri müşterekleri kayıdlarının ve zikr olunan yirmi nefer ile
muharrir Ca‛al Körük? cema‛etinin hâsılı mahalli Defterhâne-i ‛Amiremin olunmadığı
cevab zahir ‛arzû hâlâ tahrîr olunmakla zikr olunan cemaetleri ber-mûceb Defter-i
Hâkânî müşterekyile zabt ve cema‛et mezbûr re‛ayalarının üzerlerine edâsı lazım gelen
rüsûmâtı kanûn ve defter mûcebince ahz u kabz itmek murad eylediğin dahl olunmak
icâb itmez iken ecânib ve ashab a‛râzdan ba‛zı kimesneler fuzûli müdahale ve cema‛at-i
mezbûreden re‛ayaların rüsûmatların ahz u kabzına muhalefet ve gadrı külli da‛iyesinin
oldukların bildirüb zikr olunan cema‛atleri ber-mûceb Defter-i Hâkânî müşterekleriyle
kendüye zabt u cemâ‛at-i mezbûrden re‛ayalarının üzerlerine edâsı lazım gelen
rüsûmatları kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilüb ecânibten olan kimesneleri
hilâf-ı Defter-i Hâkânî bir dürlü dahl ve ta‛arrûz ittirilmeyüb men‘ u refi‘ olunmak
bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛a ve Defterhâne-i ‛Amiremden mahfûz rûz-nâmçe-
i hûmâyûn ve defter-i icmâl ve ma‛zûl müraca‛at olundukdan vech-i meşrûh üzere
olduğu mestûr ve mukayyed ve divân-ı hûmâyunumdan kuvvet-i su‛al olundukdan
Defter-i Hâkânîn mestûr cema‛at ve bekası ve ‛an cema‛at-i karib husul ve ‛an cema‛at-i
mezbûr Ca‛al Görülü mukayyed cema‛atleri müşterekiyle mûmâ ileyh Seyyid Mehmed
Hafız veled-i İbrahim zabt ve cemâ‛at-i mezbûreden re‛ayalarının üzerlerine edâsı
lazım gelen rüsûmatı kanûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilmek muktezâ-i Defter-
i Hâkânî ve muvaffık kânûn olub ahiren müdâhil hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir
kânûndur deyü tahrîr olmağla Defter-i Hâkânî mûcebince kanûn üzere ‛amel olunmak
bâbında
Fî Evâhir-i C. sene 1209-Kasım-Aralık 1794.

Maraş Kâdîsına ve Maraş Mollasına hüküm ki
Erbâb-ı tımar muteka‛idlerinden Mehmed veled-i Hüseyin Kirvarı nâm tâkayyüd gelüb
Maraş sancağında ve kazâsına musafatından ... nâhiyesinde sağir kebir nâm kârye ve
gayriden on yedi bin on yedi akça tımara ber-vech-i takayyüd bâ-berât-ı ‛âlişân
mutasarrıf olub tımarının bâş kalemi olan defter-i icmâlde karye-i sakız ma‛a rüsûm-ı
ağraz irâd-ı ‛agnâm iki bin dört yüz on dört akçasi ma‛a gayrehû terkedilüb yirmi yedi
bin dört yüz on sekiz akça bu gününden yedi bin iki yüz akçasi ifrâz ve ber-icmâl ve
yine Maraş kazâsına musafatından her biri nâhiyesine tabi‘ karye-i Karacı gayri ez
resmi hıfz ve bina-yı müceddiden on ve garâd ve ağnâm deyü bin altmış dört akçasi
ma‛a gayrehû bir görülüb sekiz bin seksen akça ber-icmâl ve yine Maraş kazâsı
musafatından uruna bâbında nâhiyesine tabi‘ ‛an harbiye-i erbâb ma‛a rüsûmu gayri ez
resmi çift ve adedi ağnâm deyû on bin akça yazısından iki bin akçasini ifrâz ve gayrehû
iki bir giderilüb dört bin iki yüz akça bir icmâl ve ….. nâhiyesine tabi‘ karye-i Humus ...
ma‛a rüsûmu gayri ez adedi ağnâm deyû on bir bin akçasinden beş bin beş yüz akçasi
ifrâz ve ber-icmâl ve yine Hamo nâhiyesine tabi‘ karye-i Camuslu ve Bekar deyü tevcîh
iki bin akça yazısından altı bin akçasi ifrâz ve ma‛a gayrehû bir görülüb on bin altı yüz
kırk akça ber-icmâl ve yine Maraş müzafatından Bekar Paşa nâhiyesine tabi‘ an karye-i
Görcükan gayri ez resmi çift ve bennak mahduden ve adedi ağnâm deyü altı bin üç yüz
elli akça yazısından üç bin üç yüz elli bir akçasi ifrâz vaki‛ ‛uhde zikredilüb on dört bin
akça bir icmâl ve Gögür Hanbar? nâhiyesine tabi‘ ‛an nâm zade İstlantoloni seniye beş
bin akçasi ma‛a gayrehû bir görülüb dokuz bin akça bir icmâl ve icmâl evvelden iki bin
iki yüz ve sâlisinin bin dört yüz altmış sekiz rabi‛an iki bin ve hamisen iki bin ve
sadisen iki bin ve sabi‛an üç bin üç yüz elli ve saminin iki bin dokuz yüz doksan dokuz
akçaleri tâkayyüd merkûm Mehmed veled-i Hüseyin gönderenin veya kıymetini
müşterek kaydlarında olunduğu Defter-i Hâkânînin mukayyed olmağla sabıkü’z-zikir
141
karabi ber-mûceb Defter-i Hâkânî müşterekyile zabt u vaki‘ olan mahsûl u rüsûmâtı
berât yazısına göre hıssasına isabet eden mahsûl u rüsûmu kanûn ve defter mûcebince
ahz u kabz ve tımar murad eyledikde bir dürlü dahl ve ta‛arruz icâb itmez iken Maraş
eyaletinde na-mevcûd devletlerinin tımarlarını zabt-ı içün taraf miriden iltizâm eden
mültezimler zuhûr ve na-mevcud olan kimesnelerin tımarları ile ma‛an istar tımarın yeni
dahi zabt ederim deyü müdahale ve gadrı sevdasında oldukların bildirüb sabıkü’z-zikr
fedâ ber mûceb Defter-i Hâkânî müşterekleriyle kendüye zabt u vaki‛ olan mahsûl ve
rüsûm kanûn derfteri mûcebince olmak bâbında hüküm hümâyûndan Derfteri Hâkâni-i
‛Amiremde mahfuz rûznâmçe-i hümâyûn ve defter-i icmâl müraca‛at olundukda vechi
meşrûh üzerine olduğu mestûr müşterekleriyle kenduye zabt u refi‘ olan mahsûl u
rüsûm kânûn ve defter mûcebince ahz u kabzına ittirilüb hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve
mugayir kanûn ol-vechle dahi veta‛ruza itdirilmeyüb men‘ u def‘ olunmak bâbında
hükmü hümayûnum ricâ ve Defterhâne-i ‛Amiremde mahfûz ruznâmçe-i hümâyûn ve
defter-i icmâl müraca‛at olundukda ve vech-i meşrûh üzere olunduğu mestûr ve
mukayyed ve fuzûli su‛al olundukda ber-vech mestûr fedâ ber-mûceb Defter-i Hâkânî
müşterekiyle tâkayyüd merkûm Mehmed veled-i Hüseyin Gürbüzün tımarı tarafından
mültezimine zabt u vaki‘ olan mahsûl u rüsûmdan beraat-ı yazısına göre hıssasına eden
kanûn ve defter mûcebince ahz u kabzına ittirilmek muktezâ-i Defter-i Hâkânî ve
muvaffık kanûn olub Maraş eyaletinde na-mecbur oldukların tımarları satılmak taraf-ı
mîr-i mîrân-ı iltizâm iden merkûm tâkayyüd Mehmed veled-i Hüseyin Kebirinin
tımarlarını na-mevcûd olan kimesnelerin tımarlarıyla ma‛an zabt ederim deyü
müdahaleleri hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir-i kanûn idüğü tahrîr olunmağla bilâ
senedi ahiren müdahalesi vaki‘ ise Defter-i Hâkânî mûcebince kanûn üzere ‛amel
olunmak bâbında
Fî Evâsıt-ı N. sene 1208-Mart-Nisan 1794.

Defterhâne-i ‛Âmirem kalemi kâtiblerinden Mehmed Zâhidî zîde kadruhû gelüb Haleb
ve Kilis ve Maraş sancaklarında hâric ve gayri nâhiyelerde Hasır Hâlid nâm karye ve
gayriden otuz üç bin dokuz yüz on altı akça ze‛amet yine Defterhâne-i Âmire’m kalemi
kâtiblerinden es-Seyyid Mehmed İzzeddin’in üzerinde iken âhar ze‛amet tevcîh olunub
ze‛âmet-i mezbûr bin iki yüz sekiz senesi Saferinden mûmâ ileyh Mehmed Zühde’ye71
tevcîh ve hâlen berât-ı şerîfimle üzerinde olmağla ze‛amet-i mezbûr mülhakâtından
Maraş sancağının ve kazâsı muzâfâtından Güvercinlik nâhiyesinin ‛an-bâc-ı râh
Arslanlu ve gayriden bin üç yüz on altı akçaye dâhil kûra-i ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî
mûmâ ileyhn ze‛amet-i tarafından zabt ve vâki‘ olan mahsûl ve rüsûmun kânûn ve
defter mûcebince ve kabz itmek murad eylediğinde dahl îcâb itmez iken ecânibden ba‛zı
kimesne fuzûlî müdâhale ve ta‛addîden hâlî olmadıkların bildirüb mârrü’z-zikr ... an-
bâc-ı râh Arslanlu ve gayriden beş bin üç yüz on altı akça dâhil ber-mûceb Defter-i
Hâkânî mûmâ ileyhn ze‛ameti tarafından zabt ve vâki‘ olan mahsûl ve rüsûm kânûn ve
defter mûcebince ahz u kabz itdirilüb âharı hılâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir-i kânûn
bir dürlü dahl ve ta‛arruz itdirilmeyüb men‘ u def‛ olunmak bâbında hükm-i [hümâ]yûn
ricâ ve Defterhâne-i Âmire’mde mahfûz Rûznâmçe-i Hümâyûna müraca‛at olundukda
vech-i meşrûh üzere olduğu mastûr ve mukayyed bulunmağın Defter-i Hâkânî
mûcebince kûnûn üzere ‛amel olunmak bâbında
71
Zühdü ile Zahidi, Safer ve Sefer kelimelerinde olduğu gibi defteri yazan Katibin imla hatası yapabildiği
anlaşılmaktadır.
142
Fî Evâhir B. sene 1209-şubat-Mart 1795.

Defterhâne-i ‛Âmirem kalemi kâtiblerinden es-Seyyid Mehmed ... Südde-i Sa‛adetime
‛arz-û hâl idüb Haleb ve Kilis ve Maraş sancağlarında hariç ve ….. nâhiyelerde Cesir
nâm karye ve gayriden elli dokuz bin sekiz yüz otuz iki akça ze‛amet-i mutasarrıf
Defter-i Hâkânî kâtiblerinden ‛ansûvar veled-i Abdullahın bilâ veled fevtinden yirmi
dokuz bin dokuz yüz on altı akçasi bin iki yüz üç senesi ve berâtıyla üzerinde iken
mûmâ ileyhn üzerine ze‛amet-i tevcîh olunub ze‛amet-i mezbûr kalemi mezbûr
mülazımlar Mehmed Zühdiye ba‛de’l-‛arz iki yüz sekiz senesi Saferinden yirmi birinci
gününde tevcîh olduğu Defter-i Hâkânîde mukayyed u ze‛âmet-i mezbûr mülhakatından
Maraş sancağında ve kazâsına muzafatından GögüCanlı nâhiyesinde … arsalonlu ve
gayriden beş bin üç yüz on altı akçaye dahl kurânın tevcîhi tarihinden ref‛i tarihine
gelince vaki‛ olan mahsûlât-ı rüsûmâtı vuku‛ mûmâ ileyh Mehmed Garaz berâtı
mûcebince tahvili tarihine düşmüşken tarafının ahz u kabz olmayub … bildirüb
ze‛amet-i mezbûr karyelerin merfu‘ mûmâ ileyh Seyyid Mehmed … tevcîhi tarihinden
ref‘i tarihine gelince berâtı mûcebince tahvili tarihine deyü senesinin mezbûre mahsûl u
rüsûmu tevcîh itdirilüb tahsîl ve tarafına kabzına me’mure itdirilmek bâbında hükümü
hûmâyunum ricâ ve Defterhâne-i Âmiremin mahfûz ruznâmçe-i hûmâyunuma
müraca‛at olundukda vech-i meşrûh üzere olduğu mestûr ve mukayyed olmağın Defter-i
Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâhir-i B. sene 1209- Şubat-Mart 1795.

Mustafa ve İbrahim Alevi nâm sipâhîler südde-i sa‛adedime gelüb Haleb ve Kilis ve
Maraş sancaklarında hariç ve gayri nâhiyelerde hâsir nâm karye ve gayriden elli dokuz
bin sekiz yüz otuz iki akça ze‛ametine mutasarrıf Defter-i Hâkânî kâtiblerinden Ali
veled-i Abdullahın fevtinden nısfı Hüseyin Rahmiye tevcîh ve berât u mûmâ ileyh
Hüseyin Rahmi ahir tımar tevcîh olunub ze’amet-i mezbûren nısfî Mustafa sipâhîye ve
nısfî ahire dahi İbrahim Aleviye bin iki yüz beş senesi Saferinin on birinci gününde
tevcîh on dört bin dokuz yüz elli sekiz akçalük bulmak üzere bâşka bâşka bir mezbûr ile
üzerlerinde olduğu Defter-i Hâkânîde mukayyed ve ze’amet-i mezbûr mülhakatından
Maraş sancağında ve kazâsı musafatından Gerger Hanbalın nâhiyesinde gurabası ‛an
bac-ı rah… mollası ve gayriden ikişer bin altmış yüz altmış üçer akçaye dahl kûra iki
yüz beş senesinden berü vaki‘ olan mahsûl u rüsûmu murâfaa Mustafa sipâhî ve İbrahim
‛Alevinin berâtleri mûcebince tahvilleri tarihine düşmüşken taraflarından ahz u kabz
olmayub ‛alî hâle bildirilüb berâtleri mûcebince tahvillerî tarihine hoş sebt-i mezbûre
mahsûl u rüsûmu tevcîh idenlerin merkûmânın taraflarının kabzına me’mure alıverilüb
hilâf-ı kânûn bakılub ve nizâ‘ ittirilmemek bâbında hükmü hümâyûnum ricâ ve
Defterhâne-i Âmiremde mahfûz rûznâmçe-i hümâyûnuma mürâca‛at olundukda tımar-ı
mezbûr tarihi mezbûran merkûmân Mustafa sipâhî ve İbrahim ‛Alevi ye tevcîh ve bâşka
bâşka berât-ı olunub kayıdları meşrûh olduğu mestûr ve mukayyed bulunmağın Defter-i
Fî Evâhir B. sene 1209-Ocak-Şubat 1795.
143

Nişân-ı hümâyûnum verilen der-gâh-ı mu‛allam çavuşlarından Seyyid Halil zîde
mecdühûnun südde-i sa‛âdetime takdim eylediği ‛arzûhâl mefhûmundan Maraş
sancağından Arune niyâbet nâhiyesinden Ereğli nâm karye ve gayriden otuz bin dört
yüz yirmi bir akça bâ-berâti ‛âlişân mutasarrıf olduğu ze’amet-i karyelerini bin iki yüz
bir senesine mahsûben zabt u vaki‘ olan mahsûlât-ı rüsûmatını kânûn ve defter
mûcebince ahz u kabz eylemek üzere hâlen Maraş’da sâkin mir-i mirânlığı merkûm
Ömer zîde mecdühû aktine ihâle ve temessük irsâl eyledikde ol-dâhi sene-i mezbûrede
ze’amet-i mezbûr karyelerini zabt ve ta‛şir ve hâsılât-ı rüsûmât-ı ahz idüb ze’amet-i
mezbûr karyelerinden öteden berü beher sene beş yüz gurûş hâsıl olageldiğine
makûliyeti dahi beş yüz gurûşa bâliğ olduğuna binâen iki yüz elli gurûş tahsîl eylediği
da‛vâsını dahi tahsîl ile cümlesini ma‛an gönderdim deyü tahrîrâtım vâridolmuşken el-
yevm bir akça ve bir habbe göndermediği ve taleb olundukça Seyyid nas ile edâsına
muhâlefet üzere olduğu ahir hûsûsu me’muriyetiyle ol-tarikden olan sadrazâm çûkadârı
ma‛rifeti ve ma‛rifet-i şer‘le ze’amet ve muhalefetinden olan sene-i mezkûr tamâmen
tahsîl olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â etmekle ahir husûsa me’mur
mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle tahsîli fermânım olmağın itimadî senki Mevlanâ-i
mûmâ ileyhden zimmetinin kânûn-ı şer‘-i ru-i lazım gelen mablağ her ne ise ahir
husûsuna me’muru mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle tamamen ve kâmilen tahsîl ve
mûmâ iley tarafına irsâl ve teslîm birâ icrâ-i hakikate dikkat olunmak bâbında
Fî Evâil-i Ş. sene 1209-Mart 1795.
Sayfa 147 / Hüküm No:3

Maraş Mollasına ve Subarık … ve Kara Habit nâhiyeleri nâibine hüküm ki
Zü‛emadan Mehmed zîde kadrühû gelüb Maraş Saruhan nâhiyesinin ‛alemdâr nâm
karye ve gayriden yirmi altı bin sekiz yüz kırk dokuz akça ze’amet babası İbrahim
fevtinden ve karındâşı Mustafanın adem za‛tiyeden ve Ebû Bekirin dahi livâ-i mezbûre
Lunar nâhiyesinin üç bin yüz on bir akça Haleb nâm karye tımarı ser-asker tezkiresiyle
üzerinden olduğundan iki yüz altı senesinde mûmâ ileyh Mehmede tevcîh ve berât-i
şerîfimle üzerinden iken merkûm Ahmed Aranil bu kalemisinden nâ-mevcûd dürlü
mülâzım olunarak iki yüz sekiz senesi Rebiyyülevvelin dokuz yüzüncü gününün
merkûm Bekir’e tevcîh ve ibka merkûmdan Aranil bu kalemisi hazreti iki yüz altı senesi
rebüyülâhirinin on birinci gününün ve babası merkûm İbrahim bu kalemiden bekâsı
emin olub oğlu mûmâ ileyh mecdühû bu kaleme istisnâsının tevcîh olmaktan nâşi bu
kalemde nâ-mevcûd hükmüne ve dahl olmayub gadr olduğunu liva-i mezbûr alaybeyisi
Osman ‛arz-ı ve eyalet-i mezbûran sudûr ve sabık mutasarrıfları murad etmeleriyle
mezbûr ebu Bekir veled-i İbrahimden refikadan sahib olan mûmâ ileyh Mehmed veled-i
İbrahim iki yüz dokuz senesi Martından zabt olunan sekiz senesi cemaziyelahirinin on
dokuzuncu gününden ibkâ ve sedâ berât-i şerîfimle üzerinden olmağla ze‛amet
mülhakâtından müşterekiyle kayıd ve bera‛âtine dahl Suluoba nâhiyesine tabi‘ … el-
hesâb Makar ... nâhiyesine tâbi‛ karye Nucur an ma‛a Bostan çukuru ve Katranlık ve
kuru bakar ve kara Humut nâhiyesine tabi‘ Sofyan karyesi Defter-i Hâkânî iki yüz
dokuz senesi Martından zabt u vâki‘ olan mahsûlât u rüsûmâtından bera‛ât yazısına
kendü hassasına imtina iden defter mûcebince ahz u kabz murad eylediği dahl icâb
itmez bilâde müzâfâtından bin nâhiyesi sakinlerinden der-livâ mün‛ale deyü Çoban oğlu
Mehmed bin demeğle ma‛ruf kimesne hilâf-ı Defter-i Hâkânî fuzûli müdâhele ve
zabtına ve bera‛ât yazısı göre cürm-i sabıka iden mahsûl u rüsûmu ahz u kabzına
muhâlefet ve kendisi ahz-ı ibtidâr ve gadr-ı külli da‛iyesinden olduğu bildirüb zikr
144
olunan fermân ber-mûceb Defter-i Hâkânî müşterekiyle kendüye zabt u vaki‘ olan
mahsûlât-ı rüsûmâtından berât yazısına kendi hassasına emanet eden kânûn-ı defter
mûcebince ahz u kabzına ittirilüb merkûm Çoban Mehmed Bey hilâf-ı Defter-i Hâkânî
murad ve müdefa‛ iddirilüb men‘ u refi‘le olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu
istid‛â ve Defterhâne-i Âmiremde mahfûz rûz nâmçe-i hümâyûn ve defter-i icmâl ve
mufâssala mürâca‛at olundukda Hayyotar nâhiyesine tâbi‘ elli sekiz nefer ra‛bet ile
karye-i İlhâs vâsıl tahtına hınta ve şa‛ir ve rüsûm çift ve üç ve nısf bâde-hevâ … ma‛-
gar-ı on bir bin sekiz yüz seksen akça yazı ve karakolluk nâhiyesine tâbi‘ otuz üç nefer
re‛âyâ ile karye-i Kumrudan men‛ esnâfın çukâdarı ve katranlık ve kurubatara tâbi‘
mezbûr cemâ‛at-i Timura tabi‛ Mazmanlu dokuz ve gayriler müsellübder-zira‛at iderler
ve hınta ve şa‛ir ve rüsûm çuka üç ve nısf bâade-hevâ büyükçe ma‛a gayr-ı iki bin sekiz
yüz yetmiş yedi akçave Karahafız nâhiyesine tâbi‘ on iki nefer re‛yâ ile karye sevâb ve
hâsılı tahtına hınta ve şa‛ir ve rüsûm çift ve üç ve nısf bâd-ı hevâ bi-vechi ma‛-gayr-ı
elli bin dokız yüz elli altı akça yazı ve Maraş nâhiyesine tâbi‘ yüz kırk dokuz nefer
re‛yâ ile cemâ‛at Budanlu ‛an … Maraş Görgür sonra gelüb hak nâm karye müsebib bi-
vech ... ederler ve vasi‛ resm bennak meraâsîbin ve nısf bâdi Böğüce mâ gayrehû dokuz
nefer seksen sekiz akça yazularla elli Defter-i Hâkânî muharrir kalemiyle bâşka bâşka
tahrîr ve defter-i icmâlde ... karyesinin on bin beş yüz altmış iki akçasinden dört bin iki
yüz doksan yedi akçasi ifrâz vergi verilüb on beş bin akça bu gününden beş bin akçasi
ifrâz ve ber-icmâl ve icmâl-i mezbûr tamamen mûmâ ileyh Mehmed veled-i İbrahimden
mâhı müştereki kaydlarının olunduğu mestûr ve mukayyed ve divân-ı hümâyûnumdan
kânûn su’âl olundukdan Defter-i Hâkânînin mestûr ze’amet mülhâkatından ve tahsîl bu
müzadeyi ve sevkiyatın karyeleri ber -mûceb Defter-i Hâkânî sene-i mezbûr Martından
mûmâ ileyh müşterekiyle zabt u vâki‘ olan mahsûl u rüsûmun ahz u kabz ittirilmek
muktezâ-i Defter-i Hâkânî ve muvaffak kânûn sahib-i ecânib ve mütedglibeye Çoban
oğlu Mehmed Beylerin müdahalesi hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugâyir kânûndur
kânûndur deyü tahrîr olmağla Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn üzerine ‛amel olunmak
bâbında
Fî evasıt-ı N. sene 1209-Nisan 1795.

Maraş beylerbeyisi dâme ikbalehû ve Maraş kurâsına hüküm ki
Sabıkân Es-Seyyid Abdullah zîde şerefhûya gelüb bundan Maraş sâkinlerinden Seyyid
Ali Efendi karındaşı Muhsin Efendi ve Mehmed Esad Efendi demeğle ‛arz kimesneler
zimmetlerinden bin iki yüz senesinden berü Pamova cihetine Kars-ı şer‘den üç yüz
gurûş alacak hakkı olmayub taleb eylediği üzere muhâlefet ve gadr-ı sevdâsına
müdahâle sebeb ve bu bâbında da‛vasına muvafık fetvâ-i şerîfe verildiğin ... ve
mahallinden şer‘le görülüb zimmetlerinde olan bâ-tımar ol mikdâr gurûş hakkı kendüye
‛âliverilüb icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hak olmak bâbında emr-i şerîfim ricâ itmeğin
mahallinin şer‘le görülmek bâbında
Fî Evâil-i L. sene 1209- Nisan-Mayıs 1795.

Mir-i mirân-ı kirâmımdan Maraş beylerbeyisine Ayıntab kazâsı na’ibine hüküm ki
Haleb tüccarlarından NaFî veled-i Asan nâm zımmî gelüb bunun Ayıntab kazâsı
sükanından müderrisin-i kirâmdan Karamani zâde Seyyid Mehmed Efendi ve Seyyid
Abdulmenan Efendi demeğle ma‛rûf kimesneler zimmetlerinden iki yüz senesinden
berü bâ-tımar-ı kârye karz-ı şer‘den olmak üzere dokuz bin beş yüz gurûş alacak hakkı
olub bi‛d-def‛aat taleb eyledikde mezbûrlar bi- vechi şer‘i vermek ve muhâlefet ve gadrı
145
külli sevdâsına oldukların bildirilüb senki mir-i mirân mûmâ ileyhsin ma‛rifetinle
mehallinde şer‛le görülüb alıverilüb edâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hak olunub eğer mehallinde
ihkâk-ı hak mümkün olmaz ise der-‛âliyeme ihzâr olunmaları bâbında vech-i meşrûh
üzere emr-i şerîfim sudûrunu bi’l-fi‛il Şeyhül-islam ve müftiyü’l-enâm olan Mevlânâ
Mehmed Arif edâmallahu te‛ala fezalihû kasaba sakinleri samedkarıyla senki mir-i
mirân mûmâ ileyhsin hasaretleri mûcebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil L. sene 1209- Nisan Mayıs 1795.

Hâlâ Maraş beylerbeyisi dâme ikbalehû Ayıntab Kâdîsına hüküm ki
Sabıkan Belgrad Kâdîsı Mevlânâ Şeyh zâde Mehmed Said zîde fadâilûhunun bundan
akdem Ayıntab ve senki her hengamında Göçer oğlu Ali oğlunun galebesi zımmında
Maraş mutasarrıfının ve me’muru sa’irenin Ayıntaba vürudunun masârıf malzeme içün
ahâli-i beldeden Koca Hasan Efendi ve şehri kethüdası Zekeriya ve serdâr Kasaboğlu
İbrahim Ağa demeğle ma‛ruf kimesneler ile vücûh-u beledden sa’ir ma‛lumu’l-esami
otuz üç kimesneler birbirlerine kefil bi’l-mâl olarak mûmâ ileyhn bin iki yüz senesinde
dört bin gurûş istikrâz ve çend-rûz tarafından edâya cümlesi müte‛ahhid olarak bir kıta‛
deyn temessük itâ eylediklerinden sonra şehir kethüdâsı mezkûr Zekeriya dahi mablğ-ı
mezbûr içün bâşkaca bir kıt‛a deyn temessük olunmuş olduğunu ve bundan ma‛adâ
müddet-i hükümetden harcı hüccet ve ‛i‛lâmat ve resim kısmından dahi bin beş yüz
gurûşdan mütecaviz olunmağı var iken maktûl Battal oğlu Mehmed Paşanın Ayıntab a
duhulünden ashâb-ı temlik kimini katıl ve kimini firar itdirmiş olduğu ve maktûl
merkûm Mevlâna mûmâ ileyh meblağ-ı mezbûr içün nfakat bin gurûş i‛ta birle ahâli-i
merkûmanın verdikleri temessük bundan ahz itmiş olduğu ve merkûm Zekeriya’nın
verdiği deyn temessükü el-yevm yedinde mevcud ve zabt olunub meblag-ı baki
zimmetinde kaldığı ve bu vechle gadr-ı külli olduğun mûmâ ileyh mukaddeâ bi-emr-i
külli lede’l-inhâ ve istid‛â mübâşir ma‛rifetiyle mahallinde şer‘le rü‛yet ba‛de’s-sübut
ihkâk-ı hâkk olunmak bâbında iki yüz altı senesi evâhir cemaziye’l-ahirede sudûr iden
emr-i şerîfim mübâşir yediyle lede’l-vürûd merkûmun meblag-ı mezbûrdan fakat iki bin
beş yüz gurûşunu ifrad ve ma-‛ada sı der-zimmet olunduğun maktûlu merkûme kimini
katl ve kimini şiddetten firar itmiş olmağla huzur-ı şer‘i takrir ve bu vechle edâda
ta‛allül ve muhalefet ve maktûl olanların ma-memleketlerine vaz‛u’l-yed olan varisleri
ve kazâ-i mezbûrda mevcud firarları dahi vatanlarına dönmüş oldukların bayanıyla
mukaddemâ sâdır olan emr-i münifim mûcebince mebalağı merkûmenin gerek
maktullerin mallarına vaz‛u’l-yed olanlardan mal-ı müteveffadan ve firar idüb ve virûd
eylediklerinde şer‛le ru‛yet ve tahsîl ve istirdâd olunmak bâbında tekrar inayet istiddâ
eyledikde vech-i meşrûh üzere mukaddemâ sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince ‛amel
olunmak içün iki yüz yedi senesi eva‛il Ramazandan dahi sâdır olan emr-i şerifim
mahalline lede’l-vürûd mezbûrların zimmetlerinde baki kalan üç bin beş yüz gurûş taleb
oldukdan ikrâr-ı deyn birle inhaları meşir taraf-ı şer‛i itâ olunmağın meblağ-ı mezbûru
edâdı ta‛allül eyledikleri cihetden ahir hususa me’mur mübâşir ma‛rifetiyle mukaddemâ
sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince mahallinden şer‘i rü’yet olunmak bâbında sene-i
vechi mazi-ye maziye Evâhir-i Şabanın dahi sudur iden emr-i şerîfim lede’l-vusûl
meblağ-ı merkûmdan bin gurûş teslîm ve bekası a‛raz-ı vahiyye irâdıyla ibtal-i hakk ve
gadr sevdasında olundukların bu defa dahi bir kıt‛a ‛arz-ı üzre inhâ siz ki mir-i mirân ve
Mevlânâ-i mûmâ ileyhümasız mukaddemâ sâdır olan emr-i celi’l-i gadrim mucebince
size hitaben emr-i şerîfim sudûrunu istid‛a ve divân-ı hümâyûnumda mahfûz ve
kuyudat-inkirâz oldukda bir minvâl-i muharrir şer‛e mutabık muharrir emr-i şerifim
146
verildiği mestûr ve mukayyed olduğundan senki mir-i mirân-ı mûmâ ileyhsin

mukaddemâ sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâhir-i L. sene 1209/ Nisan-Mayıs 1975.
Sayfa: 150 / Hüküm No:2

Maraş Alaybeyisine Hüküm ki
Maraş sancağından ‛an-arûs nâhiyesinden Molla nâm karye ve gayriden iki bin altmış
iki ve yine liva-i mezbûr ve Kara Hatta nâhiyesinin Gökçema‛dan nâm karye ve
gayriden altı bin akça ve yine liva-i mezbûrdan Yörüklü nâhiyesinden Günlüce nâm
karye ve gayriden bin beş yüz akça ve yine liva-i mezbûrda ve Elbistan nâhiyesinin bu
kere nâm karye ve gayriden üç bin akça ve yine nâhiye-i mezbûreden ol-mihmanlı karye
ve gayriden ol mikdâr akça ve ona Niyabet nâhiyesinin Öskürd ve gayriden bin akça ve
yine liva-i mezbûrdan Cenartiyan nâhiyesinde Berat mezraası nâm karye ve gayriden üç
bin dokuz yüz otuz dokuz akça ve yine nâhiye-i mezbûre tabi‘ Atlıca…nâm karye ve
gayriden bin dört yüz doksan dokuz akça tımarlarda mutasarrıflarının ibka… na-
mevcûdlarından tımarı mezbûrların iki yüz yedi ve sekiz ve dokuz senesi dört bin
mezburân canab miriden zabt olunduğunua müşir bâş muhasebeye kayd ve ahz ...
ilmühaber kaimesi hafz ve zikir olunan tımar karyeleri harab olunduğuna binaen
tevkifen almaları iki yüz gurûş muaccele ve senevi altı bin akça ve bin iki yüz akça
kalemiye ile sadrazam mektebcisi hilefasından ve eyaleti Maraşda dahl iki yüz sekiz
senesine mahsuben zabt olunan tımarların hilâf-ı hazırana tahsîline me’mur Halil
sahibini zîde mucdehû ile veradede sükanından arasa hesabına ber -vech-i m‛âlikâne
tevcîh olunmuş sabıkân Diyabakır Vâlisi vezirim … mübâşirler ... olunan ihdarla tahrîr
u iltizâm eylediklerine binâen şeref-yafte-i sudûr olan ... hümâyûn izet-i füruh
mûcebince mezkûr ol mikdâr mâl müeccele ile marü’z-zikr sekiz aded tımarlar
mezkûrlarına ber-vech-i mülükâne tevcîh olunmak üzere kaydları mahalli tevkiFî
sedâreti hümâyûnum tashih olunması içün bâş defterdarım u’lumuyla işbu sene-i
mübareke Rabiulevvelinin on üçüncü gün tarihine ikrâm divan-ı hümâyûnumdan tashih
emr-i ısdâr bulundurulmak zikir olunan tımarların bi-kusur ... nâm iki adedi tımarlar
mutasarrıfların na-mevcudlarından tashih emr-i tarihinden muahir olarak mülazımlar
tevcîh ve berât olunmuş olduğunabinaen muahharen tevcîh olunan tımar-ı mezbûrların
berât kayıdları refi‘ u terafu‛ ve sabıkü’z-zikr altı aded tımarlar ile ma‛a havas-ı
hümayûnum tashih ve Defterhâne-i varisler cedid hazinesine bâşka bâşka ilm u
haberleri i‛ta u refi‘ … ve senki miralay mûmâ ileyhsin hitaben …. İ‛lan ... nefer emr-i
şerîfim isdârı iktizâ eylediğin ricâl divan-ı ‛âliyemden sâdır eyalet nazırı el-Hac Mir
Mehmed Hakkı dâme mecdühû bâ-takrir üç temessük vech-i meşrûh üzere tımar
mezbûrlar havas-ı hümâyûnum tashih ve mu’aharen tevcîh olunan berât kaydları ricâ‛
.... ve bâş muhasebeye irâd-ı cedid taraflarına ilm u haberleri verilmekle senki miralay
mûmâ ileyhsin ... ricâl dahi ilan ... müşir fermânım imdi zikri olunan bekalar havas-ı
hümâyûnum tashih olunacağı ve me’murlar tarih işe mülazımlara tavsiye olunan
maru’z-zikr iki aded tımarların dahi berât kaydları Defterhâne-i ‛Amiremden refi‘ u ifâ‛
ve ibka olunmuş olacağı ma‛lumdan oldukda bir minvâl Mehmed havas-ı hümayûnum
tashih olunan sabıkü’z-zikir tımarlara fimâ ba‛ad ta‛arruz vuku‘-ı tahviz olunmamak
bâbında
Fî Evâhir-i Za. sene 1209-Mayıs/Haziran 1795.
147
Sayfa 151- Hüküm No:2

Sadat-ı kirâmdan Seyyid Mustafa bin Seyyid Halil zîde şerefahûm gelüb bu sahih
esbâbı sadât-ı kirâmdan olub Maraş kasabası toprağının bi-fi‛il zabt u tasarruflarının …
sâyeste kuyub-ı ... olunmak icâb eder kadimî re‛âya ve emlâk ve re’yi olmayub tek‛âlife
ta‛kib ba‛dı olunmak icâb itmez iken kasabâ-ı … ol-hava-yı zuhûr ve emr-i şerîf e vârid
olan tekâlifiyenin sa’ireci ... ... ... hıssa-i talebi ve dahl ‛örf taifesi taraflarından dahi bilâ
emr-i şerîf mutabık şâka-yı mutâlebesiyle ta‛addi merci‛inde sahib oldukları bildirüb
hilâf-ı kânûn ol-vechle olan ta‛adide men‘ u refi‘ ittirilmemek bâbında hükmü
hümâyûnum ricâ eyledikleri umûr olmak üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil-i Z. sene 1209- Haziran/Temmuz 1795.
Sayfa 153/ Hüküm No:1

Mir-i mirân-ı kirâmdan Maraş beylerbeyisi dâme ikbâleyhû ve ‘Ayntab kazâsı na’ibine
hüküm ki
Haleb tüccarından Şimon karındâşı Harun nâm Yahudi gelüb bin iki yüz senesinde
ticaret ile ‘Ayntab sâkinlerinden Abdulmenaf Ağa demeğle ma‛rûf kimesne bunun yüz
gurûşunu alub meblağ-ı merkûm bi’d-def‛aat taleb eylediğin mütegallibeden olmağla
vermekde bi-vech-i şer‘i ta‛allül ve muhâlefet ve ibtal-i hak sevdâsının olduğu bu babda
da‛vâsına muvâfık Şeyhülislamdan fetvâ-i şerîfesi verildiğin bildirüb fetvâ-i şerîfesi
mûcebince şer’le görülüb mezkûrun zimmetinde olan yüz gurûşu tamamen tahsîl ve bi-
kusûr kendüye alıverilüb icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hak olunmak bâbnıda hükmü
hümâyûnum ricâ eylediği ecilden mahallinde şer‘ görülmek bâbında
Fî Evâ’il-i Muharrem sene 1210/ Temmuz/Ağustos 1795.
Sayfa 153 /Hüküm No:3

Maraş beylerbeyisine ve Maraş na’ibine hüküm ki
Maraş sükkanından Veli oğlu Ahmed nâm kimesne kendü halinde olmayub mâl
sevdâsıyla ihtilâl bilüb müeccel hilâf-ı ricâl etvâr ... mukaddemâları ve virûd inhâ
hakkında emr-i Ali sâdır olmuş iken mezbûr karar ve ber vechi sene-i taşrası keşide-i
güzâr ve iki seneden berü Maraşa vürûd... ...ibtidar itibâr da’iyesiyle emvâl miriyenin
kat‛iye berât ve envâ‘ madde-i sa‘i ve izrâr ve fukara-i mûceb halinden hasaret
olunduğu beyanıyla merkûmdan ol-vechle vaki‘ olan ta‛adi men‘ u refi‘ olunmak
bâbından senki mir-i mirân mûmâ ileyhsin… hitaben emr-i şerîfim sudûr-ı Mevlâna
mûmâ ileyh tarafından bu def‛a der-‛âliyede vârid olan i‛lâmda tahrîr ve istid‛â alınmış
senki mir-i mirân mûmâ ileyhsin merkûm Veli Ahmedeyn hilâf-ı şer‘-i şerîf ve mugâyir
rifâ-yı hareket ittirüb vârid olan u‛lemanın mefâhiminden sabık olmagla hilâf-ı şer‘-i
şerîfim refi‘ olan müdahale ve te‛addisinden menFî fermânım olmağın işbu emr-i
şerîfim isdâr u irsâl olmuştur emri senki mir-i mirân ve Mevlânâ mûmâ ileyhinsiz ber
vech-i meşrûh merkûmdan hilâf-ı şerîfin gadr u mugâyir rızâ ol-vechle ref‘ olan
Müdahale ve ta‛disi men‘ ref‛le ve fukarayı re’inin tahsîliden asayiş ... hususuna
ihtimam ve vaktü hilâf-ı gadr hazır ve müba‛ide etmek bâbında
Fî Evasıt-ı Muharrem sene 1210-Temmuz/Ağustos 1795.
Sayfa 154 /Hüküm No:2

Maraş kazâsı nâibine hüküm ki
Senki Mevlâna mûmâ ileyh hevace zâde el-Hac Mehmed zîde ilmuhû südde-i
sa‛adedime mektub gönderüb Maraş kazâsı mahallatından hazinedâr-ı muhasebesi
imâmı es-Seyyid İbrahim zîde şerefehû meclis-i şer‘le varub Maraş kasabası büyük
148
gözüm mahâlib huruç bir nefs Maraş kazâsı vurûş vaki‘ harka kadim ona müdebbir
sevrye ... …. merkûm Seyyid İbrahim beher hafta Cuma günü tulu‘-ı şemsde ‛arzuya
edâ müstehillen ve sa’ir ahâl-i dahî münâviye tarikiyle bağ ve bahçe ve tarla vesa’ir
süruriyetleri saki ve şerb ve intika‛ idegelüb ahirden ber-vechle dahi ve ma‛ufda
olunmak icâb itmez iken kasabâ-i mezbûre ahâlilerinden ba‛zıları ehl-i örfe istinaden
kontlarına razı olmayub hilâf-ı şer‘ ve kadime mugayir merkûmdan kontuna ve taddiden
hasar olmamalarıyla mahalline şer‘le rüyet olunub almadıkdan berü kasabâ-i mezbûre
ahâlisine ve merkûma ol-vechlelerin iyileşüb ve intifa‛ idegelmişler ise yine ol-vechle
münaviye tarikiyle kadimesi uzlaşub ve intifa‛ ittirilüb hilâf-ı şer‘ ve kadim mugayir
muhâlifet ve nakdi ittirilmemek içün ... hüküm-i hümâyûnum verilmek ricâsına vaki‘
hesablu itmesi ‛arz‛ eylediğin ecilden mahallinde şer‘le görülüb kadime mugâyir
müdâhale bâbında
Fî Evasıt Sa. sene 1210- Ağustos-Eylül 1795.

Maraş beylerbeyisi Ömür Paşa dâmehû m‛âliyeye ve Maraş Kâdîsına hüküm ki
Maraş sancağında ve kazâsına muzafatından Sarsaban nâhiyesinde Alemdar nâm karye
ve gayriden yirmi altı bin sekiz yüz kırk dokuz akça ze‛amet babası İbrahimin fevtinden
ve karındaşları Mustafanın ‛adem rahmetliden diğerin dahi yine liva-i mezkûrda Kübran
nâhiyesinde üç bin yüz on bir akça hesab ile nâm karye tımarı ser-asker tezkiresiyle
üzerinde olduğundan refinden iki yüz altı senesi rebi’ulevvelinin on birinci gününde
Mehmede tevcîh ve berâtle üzerinde ve hüdâmat-ı ‛âliyemde mevcûd olub ve bu
kalemiyeden sonra tevcîh olunub ze‛ametine ber-vechle dahi icâb itmez iken karındaşı
mezbûr Ebubekir hileyi silüb ve zikir olunan tımar üzerinde iken ze‛amet-i mezbûre
mutasarrıf Mehmed veled-i İbrahim Cibra’il bu kalemesinde nâ-mevcuddur deyü
mülâzım olarak Av‛an eyaleti Maraş mutasarrıfıİbrahim Paşa i‛âneti ile Maraş alay
beyisi Osmandan cebren olduğu ‛arz-ı ile ze‛âmet-i mezbûr bu kalemci ma‛rifetle iki
yüz sekiz senesi rebi’ül-evvelinin dokuzuncu gününde üzerine tevcîh ve berât ittirüb
merkûm Mehmed veled-i İbrahim gadr olunduğunu mir-alay merkûm Osman ve eyâleti
merkûme mutasarrıf el-Hac İbrahim Paşa ve sabıkı Ömer Paşa dâmehû mecdühû bâşka
bâşka ‛arz ve Maraş Kâdîsı ‛avam müdde-i ve erbâb-ı tımar dahi üç kıt‛a mahzar
ittiklerinden sâdır olan fermân-ı ‛âlişânıma iktidâr kuyudâta lede’l-muraca‛ad eyâlet-i
mezkûrenin Cebrail bu kalemesi defter-i iki yüz altı senesi rebiulahirenin on birinci
gününde Defterhâne-i Âmiremde hıfz olunmuş olmagla ve ze‛amet-i mezbûr mutasarrıf
İbrahim bu kalemden mukaddem fevt olub oğlu merkûm Mehmede bu kalemle edâsında
tevcîh ve berât olunmakdan nâşi vuku‘ olan bu kalemde merkûm na-mevcûd hükmüne
dahl olmayub na-mevcudundan ahire tevcîh olunması gadrı mûceb olduğundan bâşka
mülâzım deyü tevcîh olunan Bekirin üzerinde ahir tımar olduğu mutabık olduğuna
binaen ze‛amet-i mezbûr na-mevcudundan olunmak üzere tevcîh ve berât olunan
mezbûr Ebubekir veled-i İbrahimden ref’inden sahib olan merkûma iki yüz dokuz
senesinden itibâren ibkâ olunması atufetlü nazırı i‛dâm eylediği ecelden mûcebince
Ebubekir veled-i İbrahimden ref‘inden sahib evvel merkûm Mehmed veled-i İbrahim iki
yüz dokuz senesi Cemazeyilevvelden on dokuzuncu gününde ibkâ ve hâlen berâtle
üzerinde olduğu defter-i Hâkânîde mukayyed ve senki Mar‘aş beylerbeyisi mîr-i mîrân-ı
mûmâ ileyhsin tarafından der-‛âliyeme vârid olan bir kıt‛a ‛arzında Maraş Kâdîsı
i‛lâmında ze‛âmet-i mezkûre muceddeden merkûm Mehmede …… ve berât
olunduğundan ber mûceb Defter-i Hâkânî zabt u rafı‘ olan mahsûl u rüsûmunu kânûn ve
defter mûcebince ahz u kabz murad eyledikten merkûm ebu Bekir hilâf-ı Defter-i
Hâkânî zabtına fuzuli müdahaleden hasaret olduğu beyanıyla ol-vechle müdahalesinin
149
men-i içün emr-i Ali sudûrunu istid‛â ve Defterhâne-i ‛Amiremde mahfuz ruz-nâmce-i
hümâyûnum mürâca‛at olundukda veh-i meşrûh üzere olduğu mestûr ve mukayyed ve
ze‛âmet-i mezbûr hâlâ bera‛âtle merkûm Mehmed üzerinde olmağla bu suretde Defter-i
Hâkânî mu‛cebince tarafından zabtı ve mezkûr be-geregi müdahalesinin men‘-i içün
emr-i şerîfim tahrîri bâbında bâ-fi‛il re’isü’l-küttâbım olan Ebu Bekir sâtub dâme
mecdühû i‛lâm i‛lâmı mu‛cebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil-i Rabiulevvel sene 1210-Eylül/Ekim 1795.

Maraş beylerbeyisi paşa dâme’t me‛âlihuya ve Ayıntab Kâdîsına hüküm ki
El-Hac Ebu Bekir zîde kadrühûnun Ayıntab sakinlerinden Kamalak zâde Mehmed
Sadık dimekle ma‛rûf kimesne zimmetinde cihet-i karz-ı şer‘den bâ-temessük bin yüz
ve yüz on Turvani zâde Seyyid Mehmed Efendi dimekle ma‛ruf kimesne zimmetinde
beş yüz min haysü’l-mecmu‛ merkûmân zimmetlerinde bin iki üç senesinden berü bin
altı yüz gurûş alacak hakkını bi‛d-def‛aât bâ-mektûb taleb eylediğin vermekde ta‛allül
ve muhâlefet ve gadr sevdasının oldukları ve tarafından müftü Seyyid Mehmed Efendi
dimekle ma‛rûf kimesneyi vekil eylediğin mûmâ ileyh mukaddemâ bâ-‛arzû hâl lede’l-
inhâ ve istiddâ mahalinde şer‘le görülmek bâbında iki yüz yedi senesi evâ’il
Ramazanında ‘Ayıntâb Kâdîsına hitâben emr-i şerîfim sâdır olmuşdur el-hâletü’l-hazihî
mûmâ ileyh el-Hac ebu Bekirin südde-i sa‛adedime takdim eylediği ‛arzû hâl
mefhûmunda ber-vech-i muharrir şerefsudûr eden emr-i münifim vekil-i şer‘le
mehalline irsâl oldundukda merkûmanın ba‛zı mütegâllibeye istinâdları sebebiyle
alacak ibtal-i hakk ve tenfiz-i emr-i ‛âli mümkün olmayub ekl ve bel‛ irâdesinde
oldukların beyânıyla tarafından nâm kimesneyi vekil-i nasb eylediğin inhâ ve senki
Maraş mutasarrıfımir-i mirân-ı mûmâ ileyhsin sana hitaben müceddeden emr-i şerîfim
sudûrunu istid‛â eylediğine binâen senki mir-i mirân-ı mûmâ ileyhsin mukaddemâ sâdır
olan emr-i şerîfim mu‛cebince mahallinin şer‘le görülüb şer‘ân zimmetlerinde
mütehakkık olan deynlerini bu def‛a dahî be-vech-i şer‘i edâda te‛allül ve muhâlefet
ederler isede der-‛âliyeme ihzâr olunacakları ifade ve tehdîd olunarak tahsîl ve ihkâk-ı
hak dikkat ve hakîkât malda i‛lâm mubâderet olunmak fermânım olmağın imdi senki
mir-i mirân mûmâ ileyhsin husûs-ı mezbûr mukaddemâ ve hâlâ sâdır olan evâmir-i
‛âliyyem mantûkı üzere kemâl-i hak ve ‛adl üzere mahaline şer‘le ru‛yet ve şer‘ân
zimmetlerinde mütehakkık olan deynlerini bu def‛a dâhi bi-vechi şer‘i edada te‛allül ve
tereddüdleri zâhir olur ise der-‛âliyeme ihzâr olanacaklarını bir-hoşca ifâde ve tehdit
birle meblagı mezbûr tamâmen ve kâmilen tahsîl ve tarafından mensûb vekil-i merkûm
bi-kusûr redd ve teslîm birle icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hak ve tenfiz emr-i münifime dikkat
ve hakikat malda der-‛âliyeme ‛ilâm ve inhâya mubaderet olunmak bâbında
Fî Evâhir-i Rabiulahire sene 1210/ Ekim-Kasım 1795.

Maraş beylerbeyisi Paşa dâmehû ma‛liyeye ve Hısn-ı Mansur kâdısına hüküm ki
Mustafa zîde kadrühû ile zikr olan sabıların ve sabıları nâm kimesne südde-i sa‛âdetime
gelüb Maraş sancağında Hısn-ı Mansur nâhiyesinde Gelincek nâm karye ve gayriden
yirmi dört bin altı yüz yetmiş üç akça ze‛âmet-i mutasarrıf Dergâh-ı Mu‛llâ’m
çavuşlarından Mehmed veled-i Ömer Ömerin kuvvetinden ancak sulbi oğulları Mustafa
ile Hatibi İbrahim ve Ali ve Hüseyin ve Ahmed ve Mehmede şeref-yafte-i sudûr olunan
hattı-ı hümâyûn şevket makrûn mûcebince beher sene iktizâ eden cebelu bedeliyesiyle
bin iki yüz altı senesi Cemadeyilevvelinin altıncı günü bunlara tevcîh ve hasbî kaydıyla
ber-vech-i iştirâk berât-ı şerîfimle üzerlerinde olmagla tahrîr kâzalarından vaki‘
150
ze‛amet-i mezbûr karyalerinin bin iki yüz üç ve dört ve beş senelerde vaki‘ mahsûl u
rüsûmu müteveffayı mezbûrun berât-ı mûcebince tahvili tarihine ... Tarafından …taksir
ve terkib ... anbar olunub re‛âya zimmetlerinde olanı kırdıktan sonra fevt olub mahsûl u
mezbûr irs-i şer‘le oğlulları merkûmun Mustafa ile hasbeten merkûmuna intikâl etmekle
bunların babaları müteveffa-i mezbûrdan müstakil ol mikdâr senelik mahsûlatı taleb
eylediklerinde tagallüb u muhalefet üzere oldukların mukaddemâ inhâ ve senin
mezbûrların mahsûlu alıverilüb tagallüb u muhalefet ittirilmemek bâbında hükmü
hümâyûnum sudûrunu istid‛â ve Defterhâne-i ‛âmirem mahfûz rûz-nâmçe-i
hümâyûnum mürâca‛at olundukda vech-i meşrûh üzere olduğu mestûr ve mukayyed
olunmağın defter-i hâkanî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında bin iki yüz
yedi senesi Evâhir-i Ramazanında sâdır olan emr-i şerîfim mahalline lede’l-vürud
nâhiye-i mezbûr sükkanından Nakib Yusuf Ağa ve El-Hac Yakub oğlu Mustafa Efendi
ve Abdi nâm kimesneler birbirleriyle müttekisinin mezbûranın mahsûlatını ahz u kabz
itmiş olduklarına binâen lede’l- mutâlebe edâsı tagallüp u muhâlefet eylediklerinden
mâadâ merkûm Abdi cami Ham-i tâ‛yîn u ze‛amet-i mezkûre bir takrib küsrisinden
almak sevdasıyla yedeynde olan berât sûretini ve bin gurûşluğundan mütecâviz emvâl-i
eşyasını gâret üç senelerin hâsılâtını dâhî tagallüben ahz u kabz ve … merkûmuna
vucûhle gadıra cesâret idüb ol-vechle tenfiz emr-i Ali ve ihkâk-ı hak mümkin olmadığı
inhâ ve saray-ı ‛atik mâ‛mûrem tımar mezbûrun El-Hac Ali zîde kadrühû mübâşeretiyle
mahallinde şer‛le ru‛yet ve merkûm ... … olan emvâl ve eşyasıyla tagallüben zabt
eylediği ol mikdâr senelik mahsûlatı tamamen ve kâmilen tahsîl ve bi-kusur Ali verilüb
ihkâk-ı hak olunmak bâbında medâr müceddiden hükmü hümâyûnum sudûrunu istid‛â
ve divân-ı hümâyûnumda mahfûz kuyud-ı ihkâme müracâ‛at olundukda vech-i meşrûh
üzere olduğu mestûr ve mukayyed olunmağın senki Maraş beylerbeyisi mûmâ ileyhsin
sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince tımar mûmâ ileyh mübâşir mübâşiretiyle mahallinde
ihkâk-ı hak mütemekkin olmadığı surette der-sa‛adedime ihzâr olunmak bâbında
Fî Evasıt-ı C. sene 1210-Aralık/Ocak 1795.

Erbâb-ı tımardan Mustafa veled-i Mehmed nâm sipâhî gelüb Maraş sancağında ve
Desni karye … ve gayriden on iki bin dokuz yüz doksan sekiz akça tımar
mutasarrıfıMehmedeyn tecrübe? bu kalemde ... iki yüz on senesi Martından zabt etmek
üzere iki yüz dokuz senesi Muharreminin on dokuzuncu gününe buna tevcîh olan berât-ı
şerîfimle üzerinden olub tımarının bâş kalemi ve müşterekiyle kaydeyna dahl sabıkü’z-
zikir Berger karyesinin hıssa-i ... Rüsûmu intibah tımarına hâsılı kayd olduğu defter-i
Hâkânînin mukayyed olmagla karye-i mezbûr topraklarının davarları samanlıkda
tutulan? Defterler hariç reâyâ taifesinin kânûn üzere eşyanın? Resimlerin ahz u kabz
murad eylediği neferden dahl olunmak icâb itmez iken ecânib ve esbab-ı arazîden
münadim? her birinden ba‛zı kimesneler hilâf-ı Defter-i Hâkânî def‛ ber... fuzuli
müdahale ve ahz u kabzına mezbûren tımarı mahsûlatını noksan tertibatı bais ve bâd-ı
havas mahalerine inha ve Defter-i Hâkânî mûcebince ‛amel olunub karye-i mezbûre
toprağının davarları zibanlıkca? tutulan reâyâ taifesinin zilleti üzere istibar resimleri
müşterekiyle kendüye alıverilüb ecanib esbâb-ı arazi olanları hilâf-ı Defter-i Hâkânî …..
fuzuli müdahale ve ahz u kabzna muhalefet ve ta‛di ittirilmeyüb zahir olan müdahale ve
taadutleri me‘ u defi‘ olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve Defterhâne-i
‛Amiremin mahfuz-ı rûz-nâmce-i hümâyûn ve defter-i icmâl ve mufassala mürâca‛at
olunduğun Maraş nâhiyesine refi‘ yüz otuz dört nefer reâyâ ile karye birlikleri hâsılatı
bahşiş hınta ve şaʿîr ve rüsûmu istibanı bugün ma‛a gayrihi dokuz yüz seksen akça yazı
151
ile defter-i mufassaladan muharrir kalemin tahrîr ve defter-i icmâl ma‛a gayriden bir
görülüb on bin yedi yüz iki akça bu gününden bin altı yüz akçasi ... ve bir icmâl ve
icmâl-i mezbûr tamamen sipâhî merkûm Mustafa veled-i veraseti Mehmedeyn ve bugün
karındaşı? Bakiyesi müşterekiyle kaydeynın olduğu mestûr ve mukayyed neferatı su’al
olundukdan Defter-i Hâkânî mestûr Börklü karyesinin hâsılı tahtına rüsûm ...
mişterekiyle merkûm Mustafa veled-i Derviş Mehmedeyn tımarına hâsıl yazılmakla ...
resmi bir kimesne Müdahalesine ... kantar ve merkeb ve öküz girüb hazır ve nalbantlık
bâbında ... sahiplerinden tevarih bâşına beş vekilin urulub beş akça ve altın kirası dört
bin urulub dört akça ve buzağın kirası bir vekilin bir akça ve kaydeyna ve keçi kirası iki
kapudan iki keçiyi bir vekilin urulub bir akça kara canavar kirası ... ... iki vekilin urulub
iki akça alınmak ve kânûn idiğü tahrîr olunmağla Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn
Fî Evâil-i Cemazeyilahire sene 1210-Aralık-Ocak 1795.

Mir-i mirân kirâmımdan Maraşdan beylerbeyisi ve Ayıntab kazâsı nâibine hüküm ki
Genç Hacı Ali zîde kadrühûnun südde-i sa‛adedim takdim eylediği ‛arzuhalinde bu
ba‛zı umurunu ru‛yet zımnından bundan akdem Ayıntab kazâsına irsâl ile yetmiş dört
bin yüz ve bilâ-temessük iki yüz yetmiş gurûşuna min haysü’l-mecmu‘ dört bin üç yüz
yetmiş gurûş alacak hakkı olub kable’l-ahz mezkûr Hacı İbrahim Ayıntab ’da sakin
olduğu halde fevt olmagla bu dahi meblağ-ı mezkûr müteveffa-i mezkûrun terkesine
vaki‘ü’l-yed olan yine Ayıntab kazâsının sükkanından vereselerinden mâl-ı
müteveffadan taleb ve almak murad eyledikde hilâf-ı şer‘-i şerîf edâda ta‛allül ve
muhalefet ve ibtal-ı hak ve gadrı külli daiyesinden olan ve tarafından nâm kimesneyi
vekil eylediğin bildirüb şer‛le görülüb müteveffa-i mezkûrun zimmetinde bâ-temessük
ve bilâ-temessük ol mikdâr gurûş alacak hakkı tamamen tahsîl ve bi-kusur vekil-i
mezkûra edâ ve teslîm ittirilüb bi-vech-i şer‘ ta‛allül ve muhalefet ittirilmeyüb bi-vech-i
şer‘ enver icrâ-yı şer‘ ve ihkâk-ı hak olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â
itmeğin meblağ-ı mezbûr mahallinde marifet-i şer‛le verese-i müteveffa-i mezbûrdan
mâl-ı müteveffadan tamamen tahsîl ve vekil-i şer‛isine teslîm ve ihkâk-ı hak olunmak
fermânım olmağın imdi sizki mir-i mirân-ı ve Mevlânâ mûmâ ileyhümâsız
ma‛rifetinizle verese-i merkûmunu mahallinde meclis-i şer‘ihzar ve mûmâ ileyhüma
vekil şer‛le tarafı‘-ı şer‘ ve mukaddemâ bir def‛a şer‛le görülüb fâsıl olunmadan
hususların tamam hak ve adl üzere mukayyed olub göresiz ilâm olunduğu üzere ise ol-
babda muktezâ-i şer‘i kavim ile ‛amel idüb dahi ber-vech-i muharrir müteveffa-i
mezkûrun zimmetinde bâ-temessük ma‛rul-beyan dört bin yüz ve bilâ-temessük iki yüz
yetmiş gurûş alacak hakkı ba‛de’s-subut hükm idüb verese-i müteveffa-i mezkûrdan
mal-ı müteveffadan tamamen tahsîl ve bi-kusur vekil-i mezkura edâ ve teslîm birle icrâ-
i şer‛ ve ihkak-ı hak ihtimâm ve dikkat ve hilâfından ittika ve mübâ‛adet olunmak
bâbında
Fî Evasıt-ı R sene 1210-Ocak-Şubat 1796. Hasbi

Defterhane-i ‛Amirem kaleminin otuz nefer mülazımlarından olmak üzere kaydı meşrûh
Eyüp Sabri südde-i sa‛adedime ‛arz-ı hal idüb Kayseriye ve Maraş ve Sivas ve Karasi
sancaklarında Sahra ve gayri nâhiyelerde civarına nâm karye ve gayriden otuz üç bin
altmış altı akça berât şerîf-i ‛âlişanımla mutasarrıf olduğu ze‛ameti mülhakatından
Maraş sancağında ve nâhiyesinde Mamlu nâm karye ve bin elli akça yekûn dahl
152
kurâdan hıssasını ber-mûceb Defter-i Hâkânî tarafından bâ-tımar mültezimi olan Hasan
bin oğlu Seyyid Ahmed zîde kadrühû zabt ve vaki‘ olan mahsûl u rüsûmunu kânûn ve
defter mûcebince ahz u kabz itmek murad eyledikde ahirden dahl olunmak icâb itmez
iken ecanibden ba‛zı kimesneler hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayiri tımar fuzuli
müdahale ve mültezimi merkûmun zabtına ve mahsûl u rüsûmunun ahz u kabzına
muhalefet ve gadrı iradesinde olduğun bildirilüb kurâ-i mezbûrdan hıssasını ber-mûceb
Defter-i Hâkânî tarafından mültezimi merkûm zabt ve vaki‘ olan mahsûl u rüsûmu
kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilüb ecanibden olan kimesneleri hilâf-ı
Defter-i Hâkânî ve mugayir bâ-tımar bir dürlü dahl ve ta‛arruz ittirilmeyüb men‘ u defi‘
olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve Defterhâne-i ‛Amiremde mahfuz ruz
nâmce-i hümâyûnuma müraca‛at olundukda vech-i meşrûh üzere olduğu mestûr ve
mukayyed ve divân-ı hümâyûnumda kânûn-ı su’al olundukda Defter-i Hâkânî kaleminin
otuz nefer mürettib borçlularından Eyüp Sabrinin ze‛ameti mülhakatından Maraş
sancağının vaki‘ kurâda olan hıssasını tarafından bâ-tımarı mültezimi Seyyid Ahmed
zabt u vaki‘ olan mahsûl u rüsûmu kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilmek
muktezası Defter-i Hâkânî ve muvaffık kânûn olub ahiren müdahalesi hilâf-ı defter-i ve
mugayiri kânûndur deyü tahrîr olunmakla Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn muvaffak
kanun olub ahiren Müdahalesi ve hilâf-ı defteri ve mugayir ve kanunudur deyür tahrîr
olunmağla defteri Hâkânî mûcebince ve kanun üzere ‛amel olunmak bâbında hasip
Fî Evâhir-i Recep sene 1210-Ocak-Şubat 1796.
Sayfa No:124 / Hüküm No:3M

Rum ile beylerbeyliği payesiyle Maraş beylerbeyisi olan Paşa dâme ma‛âliyeyihi ve
Maraş nâibine hüküm ki
Üsküdar da …kutbu’l-arifeyin …. vasileyin Hüdai Mahmud Efendi Kudus süddetü’l-
aziz vakfıdan mülhakatından müteveffa … Paşa ve biraderi Mehmed Paşa evkâfından
senede bin üç yüz gurûş iltifâm olunan gelen Maraş kazâsı muzafatından Zeytun
nâhiyesine tabi‘ kale-i Zeytun …nâm karyelerin iki yüz iki senesinden beru on bin dört
yüz gurûş lık …ve der enbar altmış mahsûlatını kazâ-i mezbûr sakinlerinden bâ-berid
oğlu Kalenderin ve sa’ir mâlûmu’l-esami kesan fuzuli zabt u vakıf-ı şerîfe gadırı külli
eylediklerin vakfa mezbûren mütevellileri Seyyid Ahmed ve Seyyid Mustafa zîde
şerefehuma bâ-‛arz-ı hal inhâ ve senki Paşayı mûmâ ileyhsin marifetin ve mübâşir
ma‛rifetiyle mahallinin şer‛legörülüb mezbûren zimmetinden olan ol mikdâr gurûş luk
mahsûlat-ı tamamen ve kamilen tahsîl ve bi-kusur vakfî şerîf Ali verilüb icrâyı şer‘ ve
vihkâk-ı hak olunmak bâbında ……. hitaben emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â eyledikleri
ecelden sadr-ı azem mektûbçusu hulefasından Nezahet zade Ataallah zîde mecdühû
mübâşiretiyle meblağ-ı mezbûr marifeti şer‛leala eyi hal-n tahsîl ve cânib vakfı içün
mütevelli taraflarına teslîm olunmak fermânım olmağın …… Paşa ve Mevlânâ mûmâ
ileyhümasiz vakfe mezbûr hâsılatından sinin merkûm mahsube-n merkûmların
zimmetinin şer‘e-n sabit olan hâsılatı tamamen ve kâmilen tahsîl ve cânib vakıf içün
mütevelliler taraflarına teslîmi matlup ……. ve gadrı mûceb halin vukuuna rifâyı ‛âliye
olmadığı mâlûmanız olduğun marifetiniz mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle mekumları
mahallinin meclis-i şer‘ ihzar ve hak u adıl üzere terafu‘ şer‘ve ber vech-i meşrûh
mezbûrlar taraflarından fuzuli zabt olunan mahsûlat-ı her ne ise bade ….. hüküm eden
ve iptal hakkı mûceb olur halet vukuundan ….. ve …… eylemeniz bâbında
Fî Evasıt zilkade sene 1210- Mayıs Haziran 1796.
153
Sayfa No: 127 / Hüküm No:1M

Osman veled-i Mehmed nâm kimesne gelüb Maraş sancağında ve kazâsı muzafatından
Kara Hafza nâhiyesinde nefsi ... ve gayriden yedi bin dört yüz doksan iki akça tımara
mezbûr Osman veled-i Mehmed beher sene üzerine edâsı lazım gelen otuz bin sünbül
soğan göndermek şartıyla berât-ı şerîfimle mutasarrıf olub tımarının bâş kalemi olan
sabıkü’z-zikir tahrisince tahım veren kanat hâsılı hıssa-i tımar deyû dört bin beş yüz
akça yazı ile defter-i mufassalda muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde bir def‘a
iki bin altı yüz altmış altı ve bir def‘a dahi üç yüz seksen sekiz akçaleri ifrâz ve bâşka
bâşka iki aded icmâl olub ve icmâl-i mezkûrların tamamı merkûm Osman ve
Mehmedeyn tımarı mülhakâtı olduğu Defter-i Hâkânîde mukayyed ve tahrisince el-
mezbûre sipâhî mezbûran ve toprak ahir sipâhînin olub sipâhî mezbûr Osman veled-i
Mehmed toprak sipâhî ile ma‛an taraflarından reçber taifesine tahım verib harç ve sa’ir
lazımın görüb kadimden tahım verese gelen yerlere nehri mezkûr ile tahım zer‘ olunub
hâsıl olan mahsûlat-ı tahım ihraç olundukdan sonra bâki kalan mahsûl tensibin olunub
nısfî ‛ali seviye sipâhîleri ve nısfî reçberin olmağla ahirden ber-vechle dahl u ta‛arruz
olunmak icâb itmez iken ecânib ve eshab-ı ‛arazdan ba‛zı kimesneler zuhûr ve nehri
mezbûreden ve hassasının ‛ulufeden yokdur deyû hilâf-ı Defter-i Hâkânî ... müdahale ve
aid olan mahsûlde ahz u kabzına muhalefet ve adedi sevdasında oldukların bildirib
Defter-i Hâkânî mûcebince ‛amel olunub hilâf-ı Defter-i Hâkânî ecânib ve ashab-ı
arazdan olan kimesnelerin ol-vechle vaki‘ müdahale ve ta‛arruzları men‘ u defi‘
olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve defterhane-i ‛âmiremde mahfûz
rûznâmçe-i hümâyûn ve defter-i icmâl ve … müraca‛at olundukda vech-i meşrûh üzere
olduğu mestûr u mukayyed ve divân-ı hümâyûnumdan kânûn-ı su’al olundukda tahrisce
el-mezbûre sipâhî mezkûr Osman veled-i Mehmedeyn ve toprak ahir sipâhî olub
sipâhîleri taraflarından rençber taifesine tahım verib harç u sa’ir levazımın görüb
kadimden tahım gelen yerler ve nehri mezkûr ile tahım zer‘ olunub hâsıl olan mahsus-ı
tahım ihraç oldukdan sonra bâki mahsûl tensik olunub nısfî ‛ala’l-seviye Sipâhîleri
olanlar olub ve nısfî ahire rençber girer ve eğer sipâhîler tahım vermeyib harç ve sa’ir
levazımın görmeyib kendüleri görürlerse hâsıl olan mahsûlatı toprak sahibi olan sipâhî
şer‛le mutevecih olan işrun aldıktan sonra tansif ederiz deyû ta‛di ittirilmemek içün
Defter-i Hâkânî mûcebince emr-i şerîf îtâsı kânûn olduğu tahrîr olunmağla Defter-i
Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında.
Fî Evâhir-i Rabiulevvel sene 1211-Eylül-Ekim 1796.

Rumeli beylerbeyisi payesiyle Maraş beylerbeyisi olan Derviş Hasan Paşa dâmet
ma‛âlihû ve Ayıntab na’ibine Hüküm ki
Yeni Han’da mütemekkin Nefri nâm zamimî gelüb mersûmun Ayıntab kazâsı
ahâlilerinden Seyid Yusuf nâm kimesne zimmetinden bin iki yüz yedi senesinden beru
bâ-tımar iki bin beş yüz gurûş alacak hakkı olub bundan akdem merkûm Yusuf der-
‛âliyeminin iken mezbûr ile Rumeli kazâskeri huzurunun lede’l-vaki‘ mablagı merkûm
şer‘i bâbında ve zâhir ve edâsına … birle cânib-i şer‘den bir kıt‛a i‛lâm şer‘iye i‛tâ
olundukdan sonra üç yüz gurûşunu teslîm ve bakiyesini dahi ahz u kabzı itmek üzere
iken mezbûr Yusuf der-‛âliyemden firâr ve hâlâ Ayıntab kazâsından olduğun bildirüb
senki paşayı mûmâ ileyhsin marifetinin ve ahir hususu me’mur mübâşir ma‛rifetiyle
mahallinin şer‛le görülüb mezbûran zimmetinden bâ-i‛lâm şer‘i mahkûmiye olub baki
kalan gayrı-ez teslîm ol mikdâr gurûş olacak hakkı alıverilüb icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hak
154
olunmak bâbında ... Hattı bâ-emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â itmegle senki paşa-i mûmâ
ileyhsin ahir hususu me’mur mübâşir ma‛rifetiyle şer‛le ru‛yet tahsîl olmak bâbında
Fî Evâil-i zilhicce sene 1211.
Sayfa No: 131 / Hüküm No: 1M

Müderris-i kirâmdan Ahmed Reşid zîde ilmehu gelüb Maraş sancağının ve kazâsına
muzafatından Kurupınar Nâhiyesinin karye Hürüsü’l-meşhur Genccer? Nam-ı diğer
Kabdenil ma‛a Kayaburun ve Tokmak ve Bozdoğanludepe Pakpınar ve Kandil Hais
deyu mukayyed karyenin mahsûlatı nefs-i Maraş’da vaki‛ ibaret nebeviye li-Ala’ü’d-
Devle vakfî rüsûmu tımar ve Maraş sancağının Aynü’l-‛Arus Nâhiyesinin ‛an karye
Lokuroğlu ve gayriden dört bin beş yüz altmış dokuz akça tımarın mutasarrıf Seyyid
Mehmed veled-i Hasanın ‛an mahlûl mufassal deyû tamamen kaydeyndan ve yine
Maraş sancağının ve kazâsı muzafatından Zeytun nâhiyesinden Karaağaç karyesinin
dahi bi’l-cümle mahsûl ve rüsûmunun nısfî Nefsi Maraş’da Begüye ‛icareti vakfî ve
nısfî ahiri Kudüs-i şerîf vakfî ve yine Maraş Sancağının ve kazâsı muzafatından Zeytun
nâhiyesinin kale-i Zeytun karyesinin mahsûlat u rüsûmatı Mehmed Paşa mülki ve
bağnak der-karye kal‛a-i Zeyin el-mezbûran bin otuz üç nefer giran ve reâyâsının
rüsûmatı arfiyeleri Nefsı Maraşta ara’i mahdule bin medresesi vakf olduğu defter-i
hakânde mukayyed ve mûmâ ileyh Ahmed Reşid zîde ‛ilmehû nebeviyye-i ‛ara-i
mahdule devlet-i ‛imareti ve medresesi vakıflarının bâ-berâtı mütevellileri ve
medresenin müderrisi olmağla sabıkü’z-zikir ... meşhur Genç Cid karyesini ‛imareti
nebeviyye-i ... ... devletiye? sipâhî merkûm Seyyid Mehmed veled-i Hasan ve kara ……
karyesini dahi kudus-ı şerîf ‛imareti vakfî tarafına ‛aid bi’l-cümle mahsulatıyla
Karaağaç karyesinin nebeviyye-i ‛imareti vakfî tarafına ricâ‛ bi’l-cümle mahsulat ve
rüsûmatı nısfı ile bend-i ‛ara-i ‛ulufeleri medresesi vakfî tarafına ‛aid olan Zeytun
Kal‛ası karyesinde olan otuz üç nefer-i giran bağ-bani rüsûmatı arefe-i leyyin ahz u
kabz murad eyledikde bir dürlü ahz u kabz olunmak icâb itmez iken Taş medresesi
müderrisleri hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir kânûn fuzuli müdahaleden hâli
olmadıklarından bildirüb men‘ u defi‘ ittirilmek bâbında hükmü hümâyûnum ricâ ve
defterhane-i ‛Amiremde mahfûz rûz-nâmçe-i hümâyûn ve defter-i icmâl ve mufassala
müraca‛at olundukdan kuru Bekar nâhiyesine tabi‘ otuz iki nefer giran reâyâ ve yedi
nefer rüsûmatı reâyâ ile karye ... ... Genç Çur nâm diğer Kars ma‛a ... revak ve ...
...‛uluvviye ve yeni ... ... hair tabi‛ mezbûr ... vakf-ı ‛imaret ... Ala‛ü’d-Devlenin der-
nefsi Maraş rüsûm tımarı hâsıl ve rüsûmı iki bin sekiz yüz otuz bir akça ve hınta ve şa’ir
ve resmi çift ve duhn ve resmi ve mücerred olan ve resmi bostan ve haraç bağan ve ve
öşr ishâr ve nebeviyye ve rsmi han u san ve resmi tapu ve resmi ... ve resmi hitabatı ve
resmi ‛arusane ma‛a berâtı ...‛icâb ağnâm has Kaya Karan Karye mezbûre beher ...
yirmi beş akça ve yekûn ‛an el-rüsûmatı dokuz yüz yirmi bir buçuk akça yazu ile defter-
i mufassaldan muharrir kalemiyle tahrîr ve ‛an rüsûm mezkûr mahlûl mufassaldan
Seyyid Mehmed veled-i Hüseynin kaydeynda ve Zeytun nâhiyesine tabi‘ yüz iki nefer
re‛âyâ ile karye Karaağaç nısf-ı vakf-ı imâret ... der-nefsi Maraş ve nısfî ahire vakfî
Kudüs şerîfine el-vakfî hâsılı tahtına hınta ve şa‛ir ve çift duyun u rüsûmu ... ve rüsûmu
mücerredât u rüsûmu bostan ve resmi güvare ve haram bağan ve öşr ishak ve resmi
esbab ve resmi tapu ve resmi ... ve resmi han u san ve resmi ... ve bad-ı hava ve adedi
ağnâm ... giran beher nefer elli beşer akça yazu ile defter-i mufassaldan muharrir
kalemiyle tahrîr ve nâhiye mezbûre tabi‘ bin otuz nefer reâyâ ile karye kale-i Zeytun
havvası hümâyun ve yirmi üç nefer reâyâ ... ... vakf-ı ‛imaret Ala‛ü’d-Devle der-karye
kale-i Zeytun ve hâsılı der-karye Has der-karye ve tahtına hınta ve şa‛ir ve resmi çift
155
koç bennakve resmi mücerred olan ve haram bağan ve öşr isticar meyve mahur ve resmi
bostan ve güvare ve resmi tapu ve resmi ….. bağan ve …….. ve resmi duğan …… ve
resmi tapu ve resmi...ve resmi esbabı ve resmi han u san ve resmi ... arusan ma‛a berât-ı
ve bad-ı hava ve baç bazar karye mezbûre ... ... karye-i mezbure ve... kuzetan-ı karye
mezbur ... giran yekun elli bir bin altıyüz dokuz akça yazu ile defetr-i mufassaldan ol-
dahi muharrir kalemiyle tahrîr veolunmuşken karye-i mezbur Rumili Beylerbeğisi
Mehmed Paşaaya bâ-hattı ol-vaki‛ ... tashih olmuşdurve yine nâhiye-i mezbureye tabi
olunuz üç nefer re‛aya bağnanın der-karye Zeytun el-mezbur vakf-ı medrese Ala’ü’d-
Devle der-nefsi Ma‛raş hassı ... ve resmi bennak ve resmi muharrerden olan resmi yevm
ve resmi arusana ve bad-ı hava ve karye giran bin altıyüz elli akça yazu ile defteri
mufassal muharrir kalemiyle kalemiyle tahrîr ve defter olunmuşdur bu takdirce bir
mukteza-i Defter-i Hâkânî Karye Hor ol mezburenin mahsulatı Nefsi Ma‛raş’da vaki‛
Ala‛ü’d-Devle ... ‛imareti vakfî olmak üzere mütevellisi tarafından ve rüsûmatları sipahi
merkum Seyyid Mehmed Veledi Hasan tarafından ve Karye-i Karaağaç ol mezburenin
mahsulatı ve rüsûmatları ber-vechi müteallik vakf-ı ‛imaret Ala‛ü’d-Devlenin ve Kars-ı
şerîf vakf-ı mütevellileri taraflarından zavt ve karye-i Kal‛a-i Zeytun ol mezbûrun
re‛ayâsının cizye-i küberanından ma‛adâ mahsulat ve rüsûmatları ber-mûceb tashih
Mehmed Paşanın mülkiyeyeti üzere mutasarrıfıtarafından ve karye-i mezbûreden ka’in
otuz üç nefer reâyâ-i bağbanların rüsûmatı ‛arfiyeleri Maraş’da vâki‛ Ala‛ü’d-Devle
Bey medresesi vakfî olmak vechle medrese tarafından zabt-ı iktizâ eylediğin bi’l-fi‛il
defter-i emini olan Mehmed Emin … dâme mecdühû ‛arz itmeğin ‛arzu mûcebince
‛amel olunmak bâbında
Fî Evasıt-ı B. sene 1211-Aralık/Ocak 1796.

Maraş Beylerbeyisine Ayıntab Kazâsı Nâibine Hüküm ki
Kürkçü Toma? Ve Kuyumcu Nervos? nâm zeımmîler gelüb bunların Ayıntab
sükkanından za‛im Süleyman Ağa demekle meşhur kimesne zimmetinin bin iki yüz
senesinden beru bâ-temessukât on dört bin altı yüz gurûş alacak hakları olub taleb
eylediklerinde bi-vechi şer‘i edâda ta‛allül u muhalefet ve gadrı iradesinde olduğu
lede’l-inhâ ve’l-istid‛â Sadrazam enderun ağalarından Abdulfettah zîde kaderhû
mübâşeretiyle mahallinde şer‛le rü’yet olunmak bâbında işbu sene-i mübareke olan
sene-i mübareke Evasıt-ı rebi‛ü’l-evvelinde sana hitaben sadır olan sâdır olan emr-i
şerîfim tenfiz ve icrâsı mümkün olmayıp gadr-ı külli olduğu inhâ ve mukaddemâ sâdır
olan emr-i ‛âlişân mûcebince müceddeden sana hitaben emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â
ve divan-ı hümâyûnumda mahfûz kuyud-ahkâma müraca‛at olundukda vech-i meşrûh
üzere tarihi merkûmdan emr-i şerîfim verildiği mestûr ve mukayyed olunmağın senki
Mevlana-i mûmâ ileyhsin mübâşir-i merkûm ma‛rifetiyle vech-i meşrûh üzere ‛amel
olunmak bâbında
Fî Evâhir-i Zi’l-ka‛de sene 1211/ Nisan-Mayıs 1797.

Hâlâ Maraş Vâlisi Vezir Mehmed Şerîf Paşa İclalehûya Hüküm ki
Dergâh-ı mu‛allam kapıcı bâşılarından hâlâ bâşkapucu İsmail dâme mecdühûnun
mukaddemâ Pederik mütevefFî Süleyman Paşanın kapukadhüdâsı olmak hasbiyle
zimmetinde alacağı olan kırk dokuz bin üç yüz elli dört gurûşun bâ-irade-i ‛âliye
mikdârı tenzil ile mâ‛adasında îtâsı hususuna müsa‛ade-i ‛âliyem enderunu kılınmak
bâbında emr-i şerîfim sudûrunu mûmâ ileyh bir kıta takririyle inhâ ve istid‛â eyledikde
meblağ-ı mezbûran mahalliden ve tevcîhiyle te’iriyesi İktizâ eder deyû su’al olundukda
156
müteveffa-i mûmâ ileyhden mülhakkatı zabtına me’mur Dergâh-ı mu‛allam kapıcı

bâşlılarından Çakırcıbâşı Paşa Mehmed Emin dâme mecdühû ma‛rifetiyle füruhat
olunan muhalefetinden bâşka mahallinde kalan muhalefet-i sa’iresiyle ma‛ân Çaldır
Eyaleti bundan akdem İshak Paşanın canib darphane-i ‛âmirem edâsına müte‛ahhid
olduğu iki yük yirmi beş bin gurûş mukabili Paşa-i mûmâ ileyhne tevcîh olunub
muhalefeti mezkûre pahası olan otuz bin sekiz yüz seksen dokuz darphane-i ‛âmirem
teslîm birle kusur yüz doksan dört bin yüz on bir gurûşunu edâ iden dediğine binâen
eyalet-i mezkûre mûmâ ileyhümadan ‛uhdesinden kara ve ma‛a ... bir yük doksan beş
bin gurûş yedek mukabili senki Vezir müşârûn ileyhsin sana tevcîh olundukdan sonra
meblağ-ı mezbûreden fakat on dört bin gurûş darphane-i ‛âmirem teslîm olunub küsür
yüz seksen bir bin gurûş zimmetinin olduğu ve senin darphane-i ‛âmirem muta‛ahhid
olduğun meblağ-ı mezbûr tamamen ifâ eyledikten sonra mûmâ ileyhden kapıkethüdâlık
hesabından Pederik müteveffa-i mûmâ ileyh zimmetinin alacağı olan marü’z-zikr kırk
dokuz bin üç yüz elli dört buçuk gurûşu dahi olan yol tedârik ve mûmâ ileyhne birle
edâyı deyn eylemek içün bundan akdem divân-ı hümâyûnumdan emr-i şerîfim verildiği
mukayyed olmağla bu suretde divan-ı hümâyûnumdan sudûr eden emr-i şerîfim
mûcebince darphane-i ‛âmirem müta‛ahit olduğun akçayi tamamen edâ eyledikten sonra
mûmâ ileyhden matlûbu olan meblağ-ı mezbûr olan yol tedarik ve tarafından kabzına
me’mure edâ ve teslîm eylemek içün tâkayyüdü hâvi emr-i şerîfim isdârı ka‛ide-i
me‛riye-i miriye muktazasından idiğü bâş muhasebeden tahrîr olunduğu beyanıyla
mukaddemâ sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince muceddiden emr-i münifim sudûrunu
bi’l-fi‛il bâşdefterdârım olan el-Hac İbrahim dâme ‛uluvvehû bâ-tefsir ifade etmeğle
vech-i meşrûh üzere ‛amel olunmak fermânım olmağın tâkayyüd hâvî işbu emr-i şerîfim
dahi ısdâr u irsâl olunmuşdur imdi senki vezir-i müşârûn ileyhsin mukaddemâ ve hâlâ
sudûr eden evâmir-i ‛âliyem mûceblerince ‛amel ve hareket ve ber-vech-i meşrûh
darphane-i ‛âmirem müte‛ahhid olduğun akçayi tamamen ifâ eyledikden sonra ol-yol
meblağ-ı mezbûre tedarik ve mûmâ ileyhn tarafından kabzına me’mur edâ ve teslîm
birle edâ-i deyn ve te’diye zimmetine ol-ikdâm ve hilâf-ı emr-i rızâ eğmaz ...
sedâretimden ve ‛affu te’hir güne hâlâ vuku‛ati tecvizden hazır müsâkatı tam eylemek
bâbında
Fî Evasıt B. sene 1212-Aralık-Ocak 1797.

Maraş kazâsı Nâibine hüküm ki
Senki Maraş kazâsı nâibi Mevlâna-i mûmâ ileyh es-Seyyid İbrahim zîde ‛ilmuhû südde-
i sa‛adedime mektûb gönderub Maraş kazâsına tabi‘ Kızseki nâm karye sakinlerinden
nâm kimesne meclis-i şer‘ varub bundan karye-i merkûm toprağından vaki‘ kadimden
berât-ı ân hidmetinden mutasarrıf olunduğu davar tımar? ... olunub ağline dahl olunmak
icâb itmez iken yine karye-i merkûma sakinlerinden Küçük Ali oğlu Kara Hüseyin
dimekle ma‛rûf kimesne... mezkûre... mutasarrıfım deyû hilâf-ı şer‘-i kânûn müdahale
ve üzerine hasaret olduğunu inhâ olunan vaki‘ olan ta‛adisi men‘ u vaki‘ olunmak
bâbında emr-i şerîfim sudûru ricâsına vaki‘ hasaret bâ-iltimas ‛arz ve divân-ı
hümâyûnumdan kânûn su’al olunduğun bundan mutasarrıf olduğu i‛timâ dahl eden Kara
Hüseyine tabi‛ başvaftiz ile bey‘ ... ... ve men‘ olunmuş tevcîh ma‛ruf-ı şer‛le rivayet ve
hilâf-ı şer‘ kânûn te‛adisi men‘-i içün emr-i şerîf îtâsı olunduğuna ibraz deyu tahrîr
olmağla mahallinin şer‘ ve kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil-i Cemazeyilahire sene 1212- Kasım-Aralık 1797.
157

Erbâb-ı tımardan Seyyid Abdurrahman veled-i Abdüsselam nâm sipâhî gelüb Maraş
sancağında ve kazâsı muzafatından Yörüklü nâhiyesinde iken Kebir nâm karye ve
gayriden üç bin yüz altmış sekiz akça berât-ı şerîf-i ‛âlişanımla mutasarrıf olduğu tımar
Binbâşı kalemi olan sabıkü’z-zikir iken Kebir karyesi re‛âyâlarından ba‛zıları karyeleri
toprağında zira‛atine sâlihü’l-hâs ve birer yerlerin bi’t-tamam zira‛at itmeden bırakub
varub ahiren tımarı karyeleri topraklarında zirâ‛at ve zirâ‛at eyledikleri terekelerini
zirâ‛at eyledikleri mehalde hürmet itmeden götürüb sipâhî mezbûren karyesi toprağında
hürmet ve bu vechle tımarının ... ba‘is ve mağduriyetine yaren oldukların bildirüb
karye-i mezbûre reâyâları karyeleri toprağının zirâ‛atine sâlihü’l-hâ ve birer berât bi’t-
tamam zirâ‛at itmeden bırakub varub ahiren tımarı karyleri topraklarından zira‛ât idüb
ziraâatleriyle hâs eylediklerin terekeleri zira‛ât eyledikleri mehalde hürmet itmeden
kendü sipâhi merkûman marü’z-zikr iken Kebir Karyesi toprağında hizmet ittirilmemek
bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve defterhane-i ‛Amiremde mahfûz rûznâmçe-i
hümâyûnuma müraca‛at olundukdan tımar-ı mezbûr iki yüz dokuz senesi tarihi ve berât-
ı şerîfimle merkûm Seyyid Abdurrahman veled-i Abdüsselam sipâhînin üzerinde olduğu
mestûr ve mukayyed ve divân-ı hümâyûnumdan kânûn su’al olundukda merkûm Seyyid
Abdurrahman veled-i Abüsselam sipâhînin tımarının bâşkalemi olan ve mâr olunan iken
Eğir keryasi re‛ayalarından ba‛zıları karyeleri toprağının zirâ‛ati sâlihü’l-hasıl ve birer
yerlerin bi’t-tamâm zirâ‛at itmeden bırakub varub ahiren karyaleri topraklarında zirâ‛at
idüb zirâ‛atlarına hâsıl eyledikleri terekelerine zirâ‛at eyledikleri mahalde hürmet
itmeden götürüb karye-i mezbûre toprağında hürmet itmemek üzere emr-i şerîfim îtâsı
kânûndur deyû ve bu tahrîr olunmağla Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel
olunmak bâbında
Fî Evâhir-i Cemazeyilahire sene 1212- Kasım-Aralık 1797.

Erbâb-ı tımardan el-Hac Hasan veled-i Ahmed nâm sipâhî gelüb Maraş sancağına ve
nâhiyesinde Bulanık nâm karye ve gayriden üç bin beş yüz doksan dokuz akça berât
şerîf-i ‛âlîş-anile mutasarrıf olduğu tımarın mülhâkatından Maraş nâhiyesine tabi‛
mutasarrıf olduğu tımarın mülhakatından Maraş nâhiyesine tabi‘ defter-i mufassalda
dört bin akça yazar resmi bâ-berâtı hüsnü ahur deyu mukayyed ve müşterekiyle kayd ve
berâtına dahl olmağla bâ-berâtı mezbûre ber-mûceb Defter-i Hâkânî müşterekiyle zabt u
zamanından kabul ve sa’ir davarlarıyla çıkıb bulunub yakalanub ... ve sevabınla intifağ
edenlerin tahammüllerine göre bâ-berât-ı resmi icâb ve iktizâ edenlerden
müşterekleriyle ahz olunacak murad eyledikte haricden dahl olunmak icâb itmez iken
ecânib ve ashab ağrazdan ba‛zı kimesneler hilâf-ı Defter-i Hâkânî fuzuli bilâ-sened bâ-
berâtı mezbûre müdahale ve bâ-berât-ı resminin ahz u kabzına muhalefet tımarı
hâsılatının küsrü noksan ... ba‛is ve bâdı oldukların bidirüb bâ-berât-ı mezbûre ber-
mûceb Defter-i Hâkânî müşterekiyle kendüye zabt u zamanından kubur ve sa’ir
davarlarıyla çıkub ya bırakub tutuk ve savbından intifâ‛ edenlerin tahammüllerine göre
bâ-berât resimleri ‛âlıverilüb ecânib u ashâb ‛arazından olanları bilâ-sened fuzuli
müdahale ve ta‛arruz itdirilmeyüb zâhir olan müdahale ... men‘ u def‘ olunmak bâbında
emr-i şerîfim ricâ defterhane-i ‛Amiremde mahfûz ruznâmçe-i hümayûn ve defter-i
icmâl ve mufassala mürâca‛at olundukda Maraş nâhiyesine tabi‘ resmi bâ-berât ... ....
hâsıl dört bin akça yazu ile defter-i mufassalda muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i
icmâlinde ‛an cemâ‛ati Şeyh kerim sakin Maraş ve ma‛a gayrihî ber-görülüb on bir bin
158
yüz akça ber-icmâl ve icmâl-i mezbûrun altı yüz akçasinden ma‛a edâsı bin elli
tarihinde bâ-hat tevki‛-i havâs-ı hümâyûnuma tashih olunub zikr olunan altı yüz akça bu
za’idi ‛an havâs-ı hümâyûn deyû merkûm el-Hac Hasan veled-i Ahmedeyn kaydında
olduğu mestûr ve mukayyed ve divân-ı hümâyûnumdan kânûn su’al olundukda bâ-berât
mezbûr ber-mûceb Defter-i Hâkânî müşterekle merkûm el-Hac Hasan veled-i
Ahmedeyn zabt u zamanından … ve sa’ir davarlarıyla çıkub ya varub önünden ve
suyundan intifâ‛ edenlerin tahammüllerine göre bâ-berât resmi ahz u kabz ittirilmemek
muktazâ-yı Defter-i Hâkânî ve muvaffak kânûn olub ahzına müdahalesi hilâf-ı Defter-i
Hâkânî ve muğayir kânûndur deyu tahrîr olunmağla Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn
Fî Evâhir-i L. sene 1212-Mart/Nisan 1798.

Maraş sancağında vaki‘ Zikri ati vakfî karyelerin tabi‘ olduğu kazâların kuzâtı
Nevvabına hüküm ki
Ebâ Eyübü’l-ensarın vaki‘ mir-i mirân merhûm Mehmed Paşa türbesi vakfından bâ-
berât-ı Ali mütevellisi olan es-Seyyid Mustafa zîde kadrühû südde-i sa‛adedime takdim
eylediği memhur ‛arzuhalinden vakfı mezbûran defter-i Hâkânînin mukayyed
karyelerinden Maraş sancağının tahyir kazâ ... ka’in Zeytun ve Tarsus … kurâlarını bin
iki yüz on iki senesine mahsuben taraf-ı vakıfdan Bozaran sancağını mutasarrıf Dergâh-
ı mu‛allam kapıcı bâşlarından Cabbar zâde Mir Süleyman dâme mecdühû ba‛is der-
‛uhde ve iltizâm olmağla kurâ-i mezbûrı mir-mûmâ ileyh yedinden olan tımar
mûcebince sene-i mezbûre mahsuben zabt u vaki‘ olan mahsûlatı ve rüsûmâtını ahz u
kabz murad eyledikde ecânibden Bayezid oğlu ve ahire mugayir tımarı fuzuli müdahele
ve zabtına müraca‛at uzağına inhâ yedinden olan tahrîr mûcebince mir-mûmâ ileyh zabt
u vaki‘ olan mahsûlatı u rusûmât ahz u kabz ittirilmemek bâbında emr-i şerîfim
sudûrunu istid‛â itmeğin vech-i meşrûh üzere zabt ittirilmek bâbında
Fî Evâhir-i Zilkade sene 1212/ Nisan -Mayıs 1798.

Maraş ve Elbistan ve Kars-ı Zü’l-kadriye kazâlarıyla Maraş sancağında vaki‘ Samsad
nâhiyesinin Kozan Nüvvâbına zîde fazlehûma hüküm ki
Maraş nâhiyesine tabi‘ karye Balasur ve Derzeha karye ... ma‛a rüsûmu yedi yüz kırk
sekiz akça ve Elbistan nâhiyesine tabi‘ karye … ma‛a rüsûmu on altı bin dört yüz on
yedi akça ve Sarsarna nâhiyesine tabi‘ karye Soğulan ma‛a rüsûmu yirmi sekiz bin otuz
iki akça yazılarıyla defter-i icmâlde mir-i mirân ve vilayeti Zu’l-kadriye hususundan
olduğu defter-i Hâkânîde mukayyed ve Maraş eyaleti vezirim şerîFî Mehmedeyn avâm
Allahû te‛ala ahzuna bin iki yüz on bir senesine Şevvâlinin dördüncü gününde tevcîh ve
bundan eyaleti mezbûr mir-i mirân kirâmımadan olub Rumili pâyesi olunan Derviş
Hasan Paşa dâme mu‛âllemaya bin iki yüz on iki senesine Zilhiccesinin on ikinci
gününde tevcîh ve bundan eyalet-i mezbûre vezirim ‛azim zade el-Hac Abdullah Paşa
iclâlehû bin iki yüz on üç senesi Rabiulevvelinin üçüncü gününde tevcîh olunub hâlâ
üzerinde ve bin iki yüz on akça senesinde sahib-i mezbûr karyelerinin terki mahsûlu
müşarûn ileyh şerîf Mehmedeynin tevcîhi tarihine düşmüş iken tarafından ahz u kabz
olunmadığın karye-i mezbûreden Has mezbûr karyelerinin terkine hasadı müşarûn ileyh
şerîf Mehmed Paşanın tevcîhi tarihine düşdüğünü Maraş nâ’ibi i‛lâm eylediğin
kapıkethüdası bâ-takrir inhâ ve bin iki yüz on iki senesinde hala mezbûr karyelerinden
müşârûn ileyhn tevcîhi tarihine düşen terk mahsûlu tarafından kabzına me’mur avamına
verilüb hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayiri kânûn muhalefet ittirilmemek bâbında emr-i
159
şerîfim sudûrunu istid‛â ve defterhane-i ‛Amiremde mahfûz defter-i icmâle mürâca‛at

olundukda vechi meşrûh üzere olduğu mestûr ve divân-ı hümâyûnumda mahfûz kuyud-ı
ihkâk lede’l-istikrar vechi muharrir üzere olduğu mukayyed muktezâsı su’al olundukda
bu makule miri olacağı karyelerinin terki mahsûlünde bi-hasb-ı kânûn i‛tibâr vakid
hisarı olunub ve vakidi hisarı bir yerde terki aşub kemalin bulunup tahmilinde haiz olan
ve Kendir ... ... olmak lazım değildir ol-vakitde her kimin tevcîhi tarihine düşmüş olan
cümle ‛aşiret mahsulü inha tarafından ahz u kabz ittirilmemek kânûn olmağla Defter-i
Hâkânî mûcebince kânûn üzere emir-i ‛ali îtâsı iktiza eylediği tahrîr olunmağla Defter-i
Fî Evâil-i Z. sene 1213- Mayıs/Haziran 1799.

Maraş Vâlisine ve Maraş Mollasına hüküm ki
Nu‘man nâm kimesne orduya gelüb bu işbu sene-i mubarekede nefs-i Maraş kendü
hâlinde sakin iken Zü’l-kadriye ve Bayezidin avamlarını mâlûmu’l-isim kimesneler
Gemneler Kalime ile Bozyar sakini olduğu mahalleye gelüb defter-i müfredâtı bir aded
sureti ve ba‛de ve simli hamail ve bir aded simli ... bir aded taç kılıç ve birer top
cebkenli ve birer tob kastono(kumaş türü) ve bir aded çuka niş ve bir aded keten ve üç
aded cebgenli ve bir aded saç alacası gantarı ve beş aded ... ...ve bir aded çuka ... ve iki
aded astar ve bir keten çamaşur ve bir aded kebir fistan minder şer‛ ... ... ve bu vechle
gadrı külli eylediklerin bidirüb senki veziri müşârûn ileyhsin mutasarrıf ve mübâşir
ma‛rifetiyle şer‛le görülüb eşya-i metrukat-ı mezkûre zahir ifası ve kendüye alıverilüb
icârasına ... olunmak bâbında … emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â etmeğin senki vezir
müşârûn ileyhsin mübâşir ma‛rifetiyle bâ-tahrir eşya-i metruka-i mezkûre zahir izâm
olunmak bâbında
Fî Evâhir-i Safer sene 1214-Temmuz-Ağustos 1799.

Maraş Vâlisine ve Maraş Mollasına ve zikri ati husûs-ı mahsus mübâşir tâ‛yîn olunan
Sadrazam hazîne kâtibi zîde mecdühûya hüküm ki
Maraş sakinlerinden Zü’l-kadir zâde Nu‘man ve karındaşı Duranın veraseti pederimiz
misillü zabt eder sevdasıyla sekiz nefer hizmetkarlarını tahrik birle bin iki yüz on
senesinin Maraş sakinlerinden Mahmud nâm mazlumu medreseden hanesine giderken
kurşun ile zabt u mecruh ile eydiklerinin ahâli-i Maraş bâ-hücum bu ... mir merkûmân
tahrîren … ... Said Efendi ve Sarı Kadir zade Mehmed Efendi Kadir Efendi Ahmed
efendi demeğle meşhur kimesneler birbirleriyle ... ve kendüye olacak merkûman Zü’l-
kedir zâdeler Numan ve Hidayet ile Ömer zadeler Mustafa Bey ve on sekiz nefer
kimesneler bi-gayri hak ve bilâ-sübut katl bil-cümle emvâl ve eşya ve Emlakların-ı hasb
u garet eyledikleri bâ-takrir inhâ olunmağla siz ki vezir müşârûn ve Mevlânâ ve mûmâ
ileyhümasız bu misillü hilâf-ı rıza-yı tabir ve mugayir rifâ-yı cihandarı fezahat-i cesaret
edenler kimlerden muktedir ve marifet ve tâ‛yîn olunan mübâşir mûmâ ileyh marazı va
marazı şer‛le su’al alenen taharri olunarak zahire ihraç ve katl maddeleri sabit
olundukdan … ikâ‛ ve keyfiyeti suret sicilatıyla i‛lâm ve inhâ mübadert olunmak
fermânım olmağın siz ki Mevlânâ-yı mûmâ ileyhümasız merkûman Sabir zade Esad ve
… zade Mehmed Veli Efendi zâde Ahmed Birecik kal‛asına kal‛a bendleri içün bâşka
emr-i şerîfim sâdır olduğu mâlûmunuz olunacak madde-i mezkûreye cesaret edenler
kimlerden erbab-ı merkûman serian ve alenen gerek gibi tecessüs ve tahakkuk ederek
katiller her kimler ise hapisden ipka ve keyfiyetleri suret-i sicillatıyla orduyu
hümâyûnuma tahrîr ve inhâya mübaderet ika‛d hilâfını tahrîr ve kaleme olmaktan ve bu
160
maddeyi celb-i mâl vesile olan ittihâzıyla kazâsına mezkûrede Müdahale olmayan ...
makulesine ... bir güne zülm ve ta‛addi olmakdan ta‛bir zaruri ve ... ve senki mübâşir
mûmâ ileyhsin … hususu mezbûre tahkik birle icrâ-i emr ve iradeyi şahaneme ihtimam
ve ikrar ve hilâf-ı haleti vuku‛ndan itka ma‛iyet eylemek bâbında
Fî Evasıt-ı Sa. sene 1214-Temmuz/Ağustos 1799.

Maraş sancağı dahlinde kain Enderiye ve Yenice kal‛a ve Calusetin nâhiyeleri
na’iblerine ve bu def‛a nevâhî-i merkûmeye Boyangı ... olunan Bayezid zâde
Kalanderin zîde kadrühû hüküm ki
Senki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhsin bu defa orduyu hümâyûnuma varid olan tahrîratında
sabikü’z-zikir nâhiyeler Maraş tarafından varid olan tek‛âliFî ve hazıriye mallını Maraş
Vâlilerine tamamen edâ eylemek şartıyla büyük yılkı ‛uhde ki ihâle olunması hususunu
ricâ ve niyâz eylemişsin fîmâ ba‛d kendü ‛arza varub derkâr-ı sabık meşgul olub fukara-
yı ra‛iyeti vucûh-ı mezâlim ve ta‛adiyatından vakâya duhule-i merkûmada geşt ü gûzâr
eden ceride ve Afşar ve Kılıçlu sa’ir bunlar misillü eşkıya ve haramzâde ta’ifelerinden
ferd u efride-i Maraş tarafına imdadlarına cevâz olan ve vukû‛nda mahkeme tertib
eylemeden ve Maraş Vâlilerine ‛âid olan hazeriye ve sâ’ireyi edâ eylemek ve zikr
olunan nâhiyeleri varidlerinde olan evkâf u ze‛âmet ve tımar kurâlarına dahl ve ta‛arruz
vuku‛a gelmemek ve mâl menzili ve nazil u ‛avârızı ve Maraş tarafından gerek bâ-
evâmir-i ‛âliyem ve gerek ma‛rifet-i şer‘ ve cümle marifet ve afâkıyla vârid olan
tek‛âlif-i te’diye-i mübâderet ve bir mahalle me’murinin zuhûrında der-‛ikâb kıyâm ve
hareket ve sevib me’mure ki ‛azâmet eylemek şartıyla sabikü’z-zikir nâhiyelerin devâ-yı
kılıç ‛uhde ki ihale olunmakla i‛lâm ve ahirden divân-ı hümâyûnumdan mahsusan işbu
emr-i ‛âlişanım isdâr ve irsâl olmuşdur imdiden bilâdesi mestûr nevâhiye … nasb u
tâ‛yîni olmak ve fîmâ ba‛d kendü ‛arza varub derkar-ı sabıkla iştigâl ve fukarâ-i ra‛iyeti
vücuh-ı mezâlim ve ta‛adiyatıdan himayet u duhule-i merkûmede geşt ü güzâr eden
Cerid ve Afşar ve Kılıçlı ve sa’ir bunlar emsâli eşkıya ve haramzade ta’ifelerinden ferd
u ihdâs Maraş tarafına imdâdına ruhsat verilmemesi ve Maraş Vâlilerine ‛aid olan
hazarıya ve sa’ireyi vaktiyle tamâmen edâsı ve evkâfî ve ze‛amet ve tımar karyelerine
kıt‛â dahi ve ta‛arruz vuku‛a gelememesini ve mâl-ı menzil ve nazil ve avarrızı ve bâ-
evâmir ‛âliyem varid olan tekâlifî saireyi hesab alâ’l-iktifâ bir mahalle me’muriyetinde
derhâl hareket ve kıyâm ve sevab me’mureler ‛azimet sur‛at u ihtimam ihale iradesine
mebni idüğü ve şurût-ı merkûmelerin ‛ali iddiası ‛amel ve hareket olunması matlub kat‛i
şahanem olduğu ve ser-muhalefet halet-i vuku‛una kıt‛a rızâ-yı ‛âliyem olmadığı
mâlûmun oldukda ber-vech-i meşrûh ‛amel ve hareket-i mezid ikdâmı ve vakid ve
vakid-i mine’l-evkât hilâf-ı fermân ve mugayiri tenbihât-ı şahanem hareketi hudusunu
tecviz ile minvâl nedâmet olmakdan ikâ ve zira‛at eyleyesin ve sizki Mevlâna-i mûmâ
ileyhinsiz şurût-ı mezkûre ile zikr olunan yevmi ... mir-mûmâ ileyhden ‛uhdesine ihaâe
olunduğu mâlûmunuz olarak mûceb emr-i şerîfimle ‛amel ve hareket ve hilâf-ı kanun
hazır … eylemek bâbında
Fî Evasıt-ı Safer sene 1214-Temmuz/Ağustos 1799.

Dergâh-ı mu‛allam kapıcı bâşlarından Cabbar zâde dâme mecdühû ve Maraş
sancağından vaki‘ Adana nâhiyesiyle zikr-i ati ze‛amet karyelerinin vaki‘ oldukları
kazâların kuzat-ı ... hüküm ki
Nişan-ı hümâyûnum verilen Dergâh-ı mu‛allam çavuşlarından el-Hac Ahmed tır-dar-ı
selayı atik zîde kadrühû südde-i sa‛adedime gelüb Maraş sancağının Adana niyabeti
161
nâhiyesinin Ergani nâm karye ve gayriden otuz bin yirmi bir akça ze‛amet bâ-berât-ı
‛âlişân mutasarrıf olub ze‛amet-i mezbûr karyelerini ber-mûceb Defter-i Hâkânî
tarafından subâşısı zabt u vaki‘ olan mahsûl u rüsûmat kânûn ve defter mûcebince ahz u
kabz itmek murad eylediği bir dürlü sahib ve ta‛arruz olunmak icâb itmez iken ecânib
ve ashâb ‛arazdan ba‛zı kimesneler Hilâf-ı Defter-i Hâkânî fuzûli müdâhele ve gadrı
sevdasının oldukların bidirüb ze‛amet-i mezbûr karyelerin ber-mûceb Defter-i Hâkânî
tarafından subâşısına zabt u vaki‘ olan mahsûl u rüsûmu kânûn ve defter mûcebince ahz
u kabz ittirilüb hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir kânûn ecânibden bir kararı fuzûli
müdahale itdirilmeyüb men‛ ve def‛ itdirilmek bâbında hükmü hümâyûnum ricâ ve
defterhane-i ‛Amiremden mahfûz rûznâmçe-i hümâyûnuma mürâca‛at olundukda vech-i
maşrûh üzere olduğu mestûr ve mukayyed ve kânûn su’al oldukda ze‛amet-i mezbûr
ber-mûceb Defter-i Hâkânî mûmâ ileyh tarafından subâşısına zabt u vaki‘ olan mahsûl
ve rüsûmu kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilmemek muktezâ-yı Defter-i
Hâkânî ve muvaffak-ı kânûn olub ecânib ve ashâb-ı a‛razdan müdahalesi hilâf-ı Defter-i
Hâkânî ve mugayir kânûndur deyû tahrîr olunmağla hin-i murafa‛ada meda‛inin hakkı
sabit olmayub muhazaradar ve taciz içün da‛vaya salık zahir oldukdan ücret mübâşireye
mazlûm olan müdde-i aleyhiden taleb olunmayıb ber-mûceb fetvâ-i şerîfe hususumdan
taziye eden mudde-i tahsîl olunmak üzere senki Cabbar zâde mûmâ ileyhsin Defter-i
Fî Evâhir-i Rabiulahire sene 1217-Ağustos 1802.

Maraş beylerbeyisi ve Maraş nâibine hüküm ki
Nişân-ı hümâyûnuma verilen Dergâh-ı mu‛allam çavuşlarından el-Hac Ahmed Serdar
…… zîde kaderehû gelüb Maraş sancağında ve kazâsı muzafatından Uzun niyabet
nâhiyesinin Erğene nâm karye ve gayriden otuz bin dört yüz yirmi bir akça ze‛amet
berât-ı şerîfimle mutasarrıf olub ze‛ameti mezbûr karyelerini tarafından subâşısı ber -
mûceb Defter-i Hâkânî zabt u vaki‘ olan mahsûl u rüsûmunu kânûn ve Defter-i Hâkânî
mucabince ahz u kabz itmek murad eylediği bir dürlü dahl ve ta‛arruz olunmak icâb
itmez iken ecânib ve ashâb ‛arazından ba‛zı kimesneler fuzûli müdahale ve ze‛ameti
mahsûlunu gadrı murad eylediklerin bidirüb ze‛âmeti mezbûr karyeleri ber -mûceb
Defter-i Hâkânî tarafından subâşısına zabt u vaki‘ olan mahsûl u rüsûmu kânûn ve
defter mûcebince ahz u kabz ittirilüb hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir kânûn ecânib
ve ashab-ı ‛arazdan bir ferdi fuzuli müdahale itdirilmeyüb men‘ u defi‘ ittirilmemek
bâbında hükmü hümâyûnum ricâ ve defterhane-i ‛Amiremde mahfûz rûznâmçe-i
hümâyûnum mürâca‛at oldukda vech-i meşrûh üzerine olduğu mestûr ve mukayyed
bulunmağın hin-i murâfa‛ada müddeinin aleyhiden taleb olunmayıp ber mûceb fetvayı
şerîfe husumet-i kazibe eden müdde‛inin hakkı sabit olmayub ... ihdâr ve ta‛ciz içün
da‛vaya salık zahir oldukda üçreti mübaşiriye matlub olan med‛i aleyhine taleb itmeyüb
ber-mûceb fetevâ-yı şerîfe hususumda taziye iden med‛i ... tahsis olunmak üzere senki
beylerbeyisi mûmâ ileyhsin Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak
bâbında
Fî Evâhir-i Rabiulahire sene 1217- Ağustos 1802.

Maraş sancağının vaki‘ … Dursun nâhiyelerine tabi‘ olanları kazâların kâdıları zîde
fazlehû hüküm ki
Defterhane-i ‛Amiremde kal‛anın otuz nefer mürettib şerhlülerinin Es-Seyyid Ahmed
hâlis zîde kadrühû gelüb Haleb ve Kilis ve Maraş sancaklarından hâvi ve gayri
162
nâhiyelerin Hasır nâm karye ve gayriden otuz sekiz bin beş yüz yirmi sekiz akça
ze‛âmet iki yüz on iki senesi Ramazanının tevcîh silahdar şerîfmle üzerinden olmagla
ze‛âmet mezbûr mülhakatından müşterek kaydına dahl Maraş sancağının Elbistan
nâhiyesine tabi‘ Keşancık kebir ve Rusan nâhiyesinin mezra-i tekfur bikârı ma‛a
şehzadesi Üstaze Cemâ‛at dülüklü zira‛at eder deyu mukayyed karye ve istid‛anın olan
iki senesinden altı senesine gelince vaki ‛ olan mahsulat ve rüsûmat medâr u ibrâz
mûcebince tahrib tarihine düşmemişken bazı mevâki‛ hasebiyle tarafından ahz u kabz
oluncak ‛ali hâl kaldığın bildirüb berât-ı mûcebince tahvili tarhine düşen sittin merkûma
mahsulat ve rüsûmatı her kimden tevcîh iderim tevcîh edenlerden muhasib edecek
edâsına ahz u kabz ittirilmemek bâbında hükmü hümâyûnum ricâ ve defterhane-i
‛Amiremde mahfûz rûznâmce-i hümâyûn defter-i icmâl ve mufassal mürâca‛at
olundukda Maraş sancağının Elbistan nâhiyesine tabi‘ seksen üç nefer reâyâ ile karye-i
Kışlacık kebir ve hâsılı tahtına mürâca‛at ve hınta ve şaʿîr ve resmi ‛adiye ma‛a berâtı
Bektaş ma‛a gayrihî on iki bin dört yüz on yedi akça yazı ile defter-i mufassalatı
muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i ol-hakikat bin akçasi ... ... ...nâhiyesine tabi‘ olan
Rişvanlu nâm karye ve ma‛a gayrihî vergi verilmeyüb dokuz bin akça ber-icmâl ve
icmâl mezbûrun bin beş yüz akçasi mûmâ ileyh Seyyid Ahmed Hâlilin veya kayd
müşterek kaydlarından ve Zeytun nâhiyesine tabi‘ mezra-i Tekfur Patrik ma‛a ... ...
Güstezan cemâ‛ati dimekle zirâ‛at eden vasıl hınta ve şa‛ir ve ma‛a resmi … ... ma‛a
gayrihî dört bin iki yüz sekiz akça yazı ile olduğu defter-i mufassala muharrir kalemiyle
tahrîr ve defter-i icmâlden iki bin on dört akçasi ifrâz ma‛a gayrehû bir görülüb bin dört
yüz seksen iki akça bu gününden beş bin iki yüz elli akçasi zarar ve ber-icmâl mezbûren
iki bin altı yüz yirmi beş akçasi mûmâ ileyhden ve bâki yazısı müşterek kayyıtlarından
olduğu mestûr ve mukayyed ve divân-ı hümâyûnumdan kânûn minvâl mutasarrıfına
zikr olunan karye ve medresenin on iki senesinden ... altı senesine gelince vaki‛ olan
mahsulatdan ve rüsûmatları berât-ı mûcebince tahvili tarihine düşülmeğin ba‛zı mevâki‛
hasbiyle tarafından ahz u kabz olunmayub ‛ali hâl kaldığı vaki‘ ise berât-ı mûcebince
tahvili tarihine düşen ... ... mahsûlatı ve rüsûmatı re’âyâ zimmetlerinin ... ahâli ve
re‛âyâdan sonra mahsûlü ve rüsûmu olunmaktan zarar olunarak tevcîh idenleriniz
ba‛de’l-basiret idilmemek icâb kânûn emr-i şerîf yazıyla gelmişdir deyu tahrîr
olunmagla Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil-i C. sene 1217-Eylül/Ekim 17802.

Maraş beylerbeyisi Kalender Paşa dâme’t- me‛âlihû ve Maraş kazâsı nâibine hüküm ki
Maraş nâhiyesinin Zeytun nâm karye ahâlileri öteden beru kendü hallerinde olmayub üç
vilayet ve hüküm şeri‛ate adem ita‛at ve evamir-i ‛âliye ile varid olan tekâlifî vermekde
mühalefet ve yağına zekat mübaderet ve etrafıyla ve enbâ-i sünbüle isâl hasaret ve gasb
emvâl ve katl-ı nüfus misillü hareket ... hasaret üzere oldukları bu def‛a bâ-takrir inhâ
olmagla sizki Paşa ve Mevlâna-yı mûmâ ileyhümasız karye-i merkûm ahâlilerinden
kuzât-ı merkûmeye mücâser olanlar ahz ve idi‛â-i hukuka eden husemalarıyla terafu‘-ı
şer‘ ve ba‛de ... ihkâk-ı hakk mübâderet ve haklarında inhâ olunan mevâd-ı vaki‘
mutabık ise fîmâ ba‛d taraflarından ebna ve sünbüle ve sa’ir hiç ferdden mikdarında
zarar ve ziyân vuku‛a gelmemek üzere nizâm ... rabt birle keyfiyeti suret-i sicillatıyla
der-sa‛adedime ilâm müsara‛at eylemeniz fermânım olmağın imdi siz ki Paşa ve
Mevlâna-yı mûmâ ileyhümasız karye-i mezbûr ahâlilerinden bu makule fezâhate casaret
edenler her kim ise ahz u girift ve iddi‛a-i hukuk eden hassalarıyla terâfu‛ şer‘ ve ba‛de
işbu ihkâk-ı hak ihtimam ve vakid olunmak ve ahâli-i merkûm haklarında inhâ olunan
mevâd vaki‘ mutabık ise fîmâ ba‛d taraflarından enba-i sünbüle ve sa’ir hiç bir ferd
163
mikdârından zarar u ziyan vuku‘a gelmemek üzere nizâm kaviye rabt ve köşk birle
keyfiyet nizâmını suret-i sicillatıyla der -‛âliyeme tahrîr ve i‛lam müsara‛at eylemeniz
matlub-ı mülükânem idiğün ve bu madde-i celb maddesiyle ... ittihadıyla fezâhat-ı
merkûmede ‛alaka ve Müdahale olmayan bi-cürm makulesine hilâf-ı şerîfe mutahhara
mikdârdan ta‛addi ve ta‛arruz vuku‛una kıt‛â rızâ-i mülukânem olmadığı mâlûmunuz
oldukda ber-vech-i muharrir ‛amel ve hareket ve hilâf-ı fermân ve mugayir rızâ
mikdârında vaz‘ vuku‛undan hazır ve mâ‛ideden eylemeniz bâbında
Fî Evâil-i B. sene 1217- Ekim-Kasım 1782.
Sayfa No: 154/ Hüküm No:1M

Rumeli beylerbeğisi olub Hala Maraş ve Ayıntab Voyvodası Kalender Paşaya ve
Ayıntab Kazâsı Nâibine Hüküm ki
İstanbul sakinlerinden El-Hac Ebubeki Ağa ile İbrahim kimesnenin Ayıntab müftüsü
sabık Karamani zâde Seyyid Mehmed Efendi demeğle meşhur kimesne zimmetinde
üçyüz on senesinden beru üç bin ikiyüz elli gûruş alacağı olub taleb ve almak üzere iken
merkûm Seyyid Mehmed fevt olmağla terekesi ahz u kabz iden kazâ-i mezbûr
sâkinelerinden zevci-i metrûkesi Aişe binti Mehmed nâm Hatun ve mâl-ı müteveffadan
alıverilmuhuni bâ-‛arzûhâl istid‛a müsahhar bundan beş sene mukaddem müteveffa-i
mezbûr Mehmed Efendiye Abdullah zimmetinde cihet-i karzdan üç bin iki yüz gurûş
alacağı olub el-yevm tekesi merkûm zevcesi zimmetinde olmağlabi’l-vekalet taleb
iderim deyû ba‛de’l-da‛va ve’l-inkar da‛vasını mübeyyin-i sebtiye taleb oldukda
Abdullah bin Mehmed ve Zekeriyya bin Abdullah şahadet itmeleriyle ba‛de’l-istişhad
ve’t-tezkiye şahadeleri makbul olmağın merkûm Aişe Hatuna müteveffa-i mezbûrun
terekesinden edâsına yeter olunduğu sen ki Ayıntab nâibi Mevlanâ-i mûmâ ileyh
Mehmed Efendi zîde ‛ilmûhusun i‛lam itmekle senki Paşa-i mûmâ ileyhsin i‛lâmı
mûcebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil-i Ş sene 1217/ Kasım-Aralık 1802 Eyüb.

Erbâb-ı tımardan Mehmed veled-i Abdulkadir nâm sipâhî gelüb Maraş sancağında ve
kazâsı musafatından Aynü’l-Arus nâhiyesinden mezra-i ... ve gayriden sekiz bin üç yüz
doksan iki akça berât şerîf-i ‛âlişanımla mutasarrıf olduğu tımarı Binbâşı kalemi olan
sabıku’z-zikir … mezra‛sını ber -mûceb Defter-i Hâkânî müşterekiyle zabt u vaki‘ olan
mahsûl u rüsûmatı kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz etmeniz murad eylediğin
ahirden dahl ve ta‛arruz olunmak icâb itmez iken ecânib ve ashâb ‛arazdan mâ‛lûmu’l-
isim kimesneler hilâf-ı Defter-i Hâkânî fuzuli müdahale ve mahsûl u rüsûmunun ahz u
kabzına mühalefet ve gadr-ı sevdâsına oldukların bidirüb mezra-i mezbûre ber-mûceb
Defter-i Hâkânî müşterekiyle sipâhî merkûme zabt u vaki‘ olan mahsûl u rüsûmu kânûn
ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilüb ecânib ve ashâb ‛arazdan olan mezbûrları hilâf-ı
Defter-i Hâkânî bir dürlü dahl u ta‛arruz itdirilmeyüb men‘ u refi‘ olunmak bâbında
emr-i şerîfim sudûrunu ricâ ve defterhane-i ‛Amiremden mahfûz rûznâmçe-i hümâyûn
ve defter-i icmâl ve mufassala mürâca‛at olundukda Aynu’l-‛arûs nâhiyesine tabi‘
mezra-i ... Dernezid karye-i Molla cema‛t hududlu zirâ‛at eder hâsılı tahtına hınta ve
şa‛ir yekûn ma‛a gayrihî dokuz yüz yirmi akça yazı ile defter-i mufassaladan muharrir
kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlat-ı ma‛a rüsûmu yazı mezkûresiyle bir görülüb yekûn
ma‛a gayrihî iki bin dokuz yüz doksan dokuz akça ber-icmâl ve icmâl mezbûrun iki bin
akçasi merkûm Mehmed veled-i Abdulkadirin bakiye müşterekleri kayyidların ver bu
takdirce ber-muktezası Defter-i Hâkânî mezra-i ... el-mezbûren mahsûlatı merkûm
164
Mehmed veled-i Abulkadir ile sa’ir müşterekleri taraflarından zabt olunmak iktizâ
eylediğin bi’l-fi‛il defter-i emini olan Mehmed Emin dâme mecdühû ‛arz etmeğin ‛arz-ı
mûcebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil-i Safer sene 1217-Haziran-Temmuz 1802.

Nezaret sadrazamın ... evkâftan ve zîde Halil Paşa ve Mehmed Paşanın cami‘ ve
türbeleri vakıflarının bin iki yüz on senesi Ramazan şerîfinin ikinci günün bâ-işaret
Şeyhülislam ve bâ-fermân ‛ali ve nezaret muhasebesine kayıd olunan bin otuz altı
tarihile ma‛ruf vakfıye olunan merkûm Halil Paşanın biraderi Mehmed Paşa ruhu-içün
vakf eylediği Maraş sancağından ve kazâsı muzafatından nâhiyesine tabi‘ karyesi
kurbunda vaki‘ Fernos nâm karye ve tarihi mezkûr ile ma‛rûf ve kasabâ-i saniyede zikr
olunan Zeytun karyesi mestûr olub karye-i mezbûrların hâsılatı vakfî müşârûn
ileyhümanın şart eyledikleri hayratlarına sarf olunan deyu ma‛rûf olduğu mukayyed ve
evkâFî mezkûrenin ber-vech-i iştirâk mütevellileri olan es-Seyyid Mustafa ve es-Seyyid
Abdulhamid zîde kadrühûnun taraflarından kaymakam olan es-Seyyid Mustafa ibni
Mehmed Emin nâm kimesne meclisi şer‘ hatır-ı evkâFî mezkûrenin sabıkü’z-zikr
Fermos ve Zeytun karyeleri hâsılatı şeyh ve azizleri Uskudardan merkûman kâtibü’l-
Arifin ... ...es-Şeyh es-Seyyid Sedaret Mehmud Efendi Kudüs südde-i el-azizin Asıtane-
i karye fukara ve daruhanelerin seneden yeri Hacı Şerîfe kethüdâ veta‛akiyeylerine
meşrût olub öteden berü cânibi vakıfdan iktizam ve bedel-i iltizaâmıyla gaza müşârûn
ileyhden Asıtanelerine sakin Daruhane ve fukara-i sa’ire haklarının vakf-ı müşârûn
ileyhden şurût-ı icrâ olunur iken beş on seneden beru karyeteyin mezkûrenin dest
mezâlime giriftâr ve eyâleti mezkûrdan mütekallidden ba‛zı kimesneler taraf vakıfdan
zü‛emâsınla bilâ-sened zabt ve hâsılatını kabz birle vakf-ı şarife gadr ve kendüleriyle
mukâvemet bir dürlü mümkün olmadığından şurût-ı mezkûreyi re‛ayet olunmak
mümessi‛ olmagla husus-ı mezbûr erbab-ı vakfı bi-garaz has-menbasına ba‛de’l-
istinaddan karyeteyn mezkûrenin onların tegallüblerinden tahlis ve cânib-i vakf-ı
şerîfimden layık ve tahmil üzere ikdâm olunub şart vakf-ı icrâ olunmak bâbında yedine
bir kıt‛a Celil-i nişan îtâsı niyazıyla i‛lâm olması bâ-tevliye matlubumdur dediğin
hususu mezbûre vakfa adamları olan kaymakam vakfî Sedaret müşârûn ileyh Ali Efendi
ibni Mustafa ve İmam es-Seyyid Mehmed Efendi ibn el-Hac Ahmed ve kâtib vakf-ı
müşârûn ileyh es-Seyyid Emrullah Efendi ibn Veliydeyn ve türbedâr İsmail Efendi ibn
Süleyman ve ve İsa Veledi Ali Efendi ibn Hamza ve Sabi vakıf müşârûn ileyh Mehmed
Efendi ibn Mehmed ve Muhterem Mustafa Efendi ibn Osman ve es-Seyyid Ahmed
Efendi ibn Mustafa ve Mustafa Efendi ibn Mahmuddan her biri fi’l-hakika vakıfayın
mezkûrenin mülhakatından olub biraderi Merhum Mehmed Paşa ruhu-içün vakf
eylediği karye-i Zeytun el-mezbûre karyeteyin vaki‘ mezkûr Ferkos karyesiyle mezkûr
Zeytun karyesi vakf-ı müşârûn ileyhnden müstekilatından olub iki aded karyeler öteden
berü cânib vakf-ı şerîfeden iktizâm ve bedel-i iltizamıyla gadrı müşârûn ileyhden
Asıtanelerinde vakf-ı müşârûn ileyhümânın şurût-ı icrâ olunur iken beş on senesinden
berü desti mezâlime giriftâr ve eyaleti mezkûreden mütegallibeden ba‛zı kimesneler
cânib vakıftan bilâ-sened karyenin mezkûreteyni fuzuli zabt ve tasarruf ve hâsılatını
kabz birle vakf-ı şerîfe gadr külli olduğunu ‛ala tarik eş-şahade haber vermeleriyle vechi
meşrûh üzere karyeteyn mezkûreteyn bir mütegallibeden hülasa ve kemâ fi’s-sabık
cânib-i vakıfdan iltizâm ve ahirden bir kimesne dahl u ta‛arruz almayıp hâsılatıyla tahrîr
müşârûn ileyhânın Daruhaneleri ve fukaralarından senede biri Haccı şerîfe kethüdâ
üzere ve ta‛amiyelerine olan şurût-ı vakf-ı icrâ olunmak üzere … emr-i şerîfim sudûru
165
bâbında mütevelli merkûm es-Seyyid Mustafa istid‛âyı gayret eylediğini hâlâ evkâf-ı
müfettişi Seyyid Mehmed zîde ilmehû i‛lâm ve Defterhâne-i ‛Amiremden mahfûz
defter-i icmâl ve mufassala mürâca‛at olundukda Maraş sancağının Zeytun nâhiyesine
tabi‘ sekiz yüz doksan bir takrir reâyâ ile tashih olunduğu vechle ….

Maraş beylerbeysi ve Ayıntab kazâsı nâibine hüküm ki
Kıdvetü’l-süleha el-sâlikin es-Seyyid eş-Şeyh el-Hac Mehmed Sırrı el-Kâdîrî zîde
salahuhu gelüb Ayıntab sancağında ve nâhiyesine tabi‘ Başkendi karyesinin haracü’l-
kürüm mahsûlâtı Dülükbaba zâviyesi vakfî iken Tophanede vaki‛ Abdulkadir Geylani
kuddise sırrıhu’l-‛aziz hazretlerinin zâviyesinin şeyhi ile fukarâsına ta‛amiye olmak
üzere bâ-hattı tevki‛ tashih olundu ve karye-i mezbûrenin rüsûmu ‛örfiyesi dahi havas-ı
hümâyûna tahrîri ve tahsis kılındığı defter-i Hâkânîde mukayyed ve mûmâ ileyh es-
Seyyid eş-Şeyh el-Hac Mehmed Sırrı zikr olunan Abdulkadir Geylani kuddise sırrıhu’l-
aziz hazretlerinin Tophanede vaki‘ zâviyesinde bâ-berât-ı ‛âlîş-anseccade- nişin ve
şeyhi olub karye-i mezbûreyi ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî ve tashih havass-ı mezbûr
mutasarrıflarıyla tarafından zabt ve haracü’l-kürüm mahsûlatını kânûn ve defter
mûcebince ahz u kabz itmek murad eyledikte dahl olunmak icâb itmez iken ecânib ve
ashâb-ı ağrazdan ba‛zı kimesneler hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayiri kânûn fuzuli
müdahale birle tagallüben zabt ve iki yüz on altı senesine mahsuben vakfı mezbûre ‛aid
mahsûlatın ahz ve kabz idüb gadr-ı külli eylediklerin bidirüb karye-i mezbûr ber-
mûceb-i Defter-i Hâkânî ve tashih-i hâss-ı mezbûr mutasarrıfıyla mûmâ ileyhn
tarafından zabt ve haracü’l-kürüm mahsûlatı zikir olunan Abdulkadir Geylani
hazretlerinin zâviyesi vakfî tarafından ve rüsûm-ı ‛örfiyyesi dahi hass-ı mezbûr
mutasarrıfıtarafından kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilüb ecânibden olan
kimesnelerin hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayiri tashih bir dürlü dahl ve ta‛arruz
itdirilmeyüb men‘ u defi‘ ve fuzuli ahz eyledikleri zâviye-i mezkûre vakfı tarafına ‛aid
sene-i merkûm mahsûlatı istirdad olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve
Defterhane-i ‛Amiremde mahfûz defter-i icmâl ve mufassal ve defter-i evkâfa mürâca‛at
olundukda Ayıntab nâhiyesine tabi‘ vakf-ı zâviye-i Dülükbaba deyu yazıldığı mahallin
iki bin beş yüz akça yazar karye-i bâş tamamen yekûn ma‛a gayrihî dokuz bin dört yüz
on beş akça minhâ’l-masraf cihet-i teveliyet fi’l-yevm dört akça Fî sene bin dört yüz
kırk akça cihet-i meşihât Fî yevm beş akça Fî sene bin sekiz yüz akça ma‛a cihat-ı sa’ire
adet ve tahtında suret-i tevzi‘-i ta‛âm ayende ve revendeye sabah vaktinde peynir ve
pekmez ve ekmek verile akşam vaktinde yağluca şorba bişüb fukara-i varidine ve
tullabına verile berâyı nân Fî yevmi Osmani dört akça hınta bera-yı şorbâ fi-yevm tam
Osmani akça ma‛a makulât-ı sa’ire zikr olunan kura ve mezra‛ada tâ‛yîn olunan
hisseleri selattin-i Çerkesmukaddemâ Dülükbaba zâviyesinde tekke nişin olarak bi-
tarikü’l-rızk ve sadaka tâ‛yîn etmeğin kadimü’l-eyyandan şimdiye değin mezbûr ve
mübâşir-i Selatin mûcebince zâviye masarafıçün zabt olunur iken ibtidâ yazılan vilayeti
defterinden muhtaç ‛arz deyu kayd olunub ba‛dehû yazılan vilayet defterinde vakf-ı
zâviyeye kayd olunmağın bi-tarikü’l-rızk ve sadaka verilenlerin sırr-ı vakfına salâhiyeti
olmadığı sebepten Hüdavendigar esbak vakf idüb min-ba‛de zikir olunan hisseleri
zâviye-i mezbûreye mahsus vakf olub ayende ve revendeye sabah ve akşam ta‛amı içün
tevzi‘ olunub dahi vazifelerin tâ‛yîn olundu deyu defter-i evkâfta muharrir kalemiyle
tahrîr ve defter olmuşdur zikir olunan kurâ ve mezari‘ olub tekke-i merkûma ta‛âmiye
olmak üzere hatt-ı hümâyûn ile mukaddemâ tevcîh olunub mâliye tarafından birle
olunub lakin defter-i evkâfta mahalli açık kalub ba‛zı kimesneler dahl eylemeleriyle
zâviye-i mezbûr Şeyhi ile fukarasına ta‛âmiye olmak üzere doksan dokuz tarihinde bâ-
166
hattı tevk‘i tashih olmuşdur ve hass-ı hümâyûn mülhakâtından olan rüsûmu ‛örfiye ve
bade- hevâların mukabil sened-i da‛va eminlerine altmış buçuk gurûş taraFî vakftan edâ
ve mâlikanelerin kaydı ref‘ ve mustakilen taraf-ı vakıftan zabtını müşir bin yüz yetmiş
dokuz tarihinde mahfûz ‛ilm-i haber kaimesi mestûr ve Ayıntab nâhiyesine tabi‘ karye-i
Başkendi re’ayası müteferrik olub yazılmadılar vakf-ı zâviye-i Dülükbaba tamamen
hâsıl ma‛a haracü’l-kürüm iki bin beş yüz akça rüsûm ‛örfiye has iki yüz elli akça yazı
ile defter-i mufassalda muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde ‛an rüsûmu ‛örfiye
yazısıyla hass-ı hümâyûn mülhakatından olmak üzere tahrîr ve defter olmuşdur bu
takrirce ber-muktaza-i Defter-i Hâkânî karye-i Başkendi el-mezbûrenin ma‛a-haracü’l-
kürüm mahsûlatı ber-mûceb tashih Tophanede vaki‘ Abdulkadir Geylani hazretlerinin
zâviyesinde Şeyh ve fukarâsına ta‛âm olmak üzere zâviye-i mezbûr vakfın tarafından ve
karye-i mezbûrenden rüsûmu ‛örfiye dahi hassı hümâyûn tarafından ve karye-i
mezburenin rüsûm-ı ‛örfiyesi dahi hass-ı hümayun tarafından zabt olunmak iktizâ
eylediğin bi’l-fi‛il defter emini olan Mehmed Emin dâme mecdühû ‛arz etmeğin senki
paşa-i mûmâ ileyh ‛arz mûcebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil-i Ramazan sene 1217/ Aralık-Ocak -1802-1803 Hasbi

Mir-i mirân-ı kirâmdan Maraş beylerbeyisi dâme ikbalehû ve Ayıntab Mollasına hüküm
ki
Haleb tüccarlarından Seyyid Mehmed Emin zîde şerefühûnun südde-i sa‛adet kararıma
takdim eylediği ‛arz-ı hâlinden tüccar-ı merkûm mabeyn-i Halebde mukim İngiltere
konsolosu Hafbegir nâm şahametden bin iki yüz on altı senesinin bin altı yüz aded-i
riyâl mezkûrun beherine dörder pâre noksan tekliFî eylediklerine binâen riyâl-i
mezkûrun mahruse-i mezbûrede fark itmeyüb cümlesini kendisin kedü meta‛ında mühür
derunun vaz‘ birle konsolosu mersum tarafına irsâl ve teslîm olunmak içün karban72
bâşı Acemoğlu Mustafa nâm kimesneye teslîm eyledikten sonra esna-i rahda medine-i
Maraşta vaki‘ cihân mütevelli nâm mahalde karban bâşı merkûm fevt olub Ayıntab
nâibi sabık Mehmed Emin nâm kimesne zikir olunan mühür ve tekne ve vaz‛iyyed ve
bu karbanın cümle malı Acemoğlu malıdır deyu temhir ve temhir ve resm-i kısmet
aldım deyu cümlesini zabt eylediğin dürlü mezkûren ve mabeyni söküb dernundan olan
mâ‛lûmu’l-mikdâr riyâl ihraç ile ahz edüb tüccar-ı merkûm dahi Ayıntab tarafına adem
irsâliyle ... ol mikdâr riyal inkar edüb ancak Haleb tüccarlarından mâlûmu’l-esami
kimesneler Bursa da zahir mezkûresi temhir ve Ayıntaba değin ve dahl olub memhuren
nâib-i merkûm bir odaya vazı‘ ve temhir eyledikden sonra ol mikdâr riyâl … mezbûr
derunundan ahz ile sa’ir eşyası nâib-i merkûm ademisine teslîm eylediğini tevatüren
haber verdiklerini Haleb Kâdîsı Hafit zâde Mehmed Emin zîde’t- fedailuhununû
mukaddemâ der-‛âliyeme vürud eden i‛lâmının derc ve tasdir olunmakdan nâşi nâ‛ib-i
sabık merkûm Haleb Vâlisi ma‛rifetiyle Halebe ihzâr ve şer‛le rü‛iyet ve ihkâk-ı hak
olunmak içün işbu sene-i mübareke evâsıtı Rabiulevvelinin bir kıt‛a emr-i şerîfim sâdır
olmuş iken nâ’ib-i sâbık merkum der-‘âliyyeme gelüb huzûr-ı sadr-ı ‘azâmda lede’t-
terâfû‘u … merkumun şahidler mahallinde mevcûd olduğu beyânıyla ol-bâbda emr-i
şerîfim merhamet … sudûrunu istid‘â etmekten nâşî siz ki mîr-i mîrân ve mevlânâ-i
mûmâ-ileyhumâsız husûs-ı mezbûr tarafına hazır oldukları halde ‘arz odasında sadr-ı
‘azâm huzûrunda şer‘le terâfû‘u şer‘ olduklarından müdde-i merkum şâhda havâle
olunub ancak şâhid cümlesi mahallinde başka madde-i merkuma cümle istidlâl ve
ahâlinin mâ‘lûmları olduğunu ifâde ve takrîr ve tarafeyni gadr ve himâyeden beri ve şek
72
Karban: Kervan kelimesinin eski metinlerde rastlanan asıl şekilleridir.
167
ve şübheden ârî olarak ihkâk-ı hakk lâzime-i hâlden olmağla husûs-ı mezbûr mahallinde
istidlâl ve ahâliden mevsûk etmekle bî-garâz Müslimiyn ve şâhidleri mahallinde şer‘le
ihzâr ve hakikât hâlde gereği gibi tashîh ve tahkîk birle ‘alâ vechi’l-ehemm sûret-i
secedâtıyla der-‘âliyyeme ‘arz ve î‘lâm olunmak fermânım olmağın imdi siz ki mîr-i
mîrân ve mevlânâ-i mûmâ ileyhumâsız keyfiyyet mâ‘lûmunuz oldukda husûs-ı mezbûr
mahallinde istirdâd ve ahâliden mevsûk itmekle bî-garâz Müslimiyn ve şâhidleri huzûr-
u şer‘a ihzâr ve hakikât-i maddeyi şek ve şübheden ârî olarak gereği gibi su’âl ve tahkîk
birle keyfiyyet-i hâli ‘alâ vechi’l-ehemm sûret-i secedâtıyla der-‘âliyyeme ‘arz ve î‘lâma
mubâderet ve vâkı‘ın hilâfını kaleme almakdan ve ehâd-i tarafeyne gadr-i mûceb hâlet
vukû‘unu tecvîzden tevâkkî‘ ve mübâ‘adet olunmak bâbında.
Fî Evâhîr-i Rebî‘û’l-evvel sene 212 / Ağustos-Eylül 1797
Sayfa No: 158 /Hüküm No:3M

Maraş beylerbeyisi Kalender Paşa dâme’t- mâ‛alihûya ve Maraş Mollasına ve Kars
Zü’l-kadriye Kâdîsına hüküm ki
Maraş cizyedarı sabık Mustafa zîde kadrühû gelüb bundan Maraş sakinlerinden
mütesellim sabık Abdullahın zimmetinde iki yüz on üç senesinden beru bâ-tahvilinin ve
diğer bir kıt‛a tahvil ile hayriye malından üç bin iki yüz elli gurûş ve yine Maraş
sakinlerinden tüccar taifesinden baki Celebi oğlu Seyyid İbrahim nâm kimesne
zimmetinin ciheti farzından bâ-temâs dört yüz gurûş ve yine kazâ-i mezbûr
mütemekkinlerinden mâlûm el-isim ... zimmetlerinde cizye malından birbirlerinin
kifaletleriyle bâ-temas iki bin beş yüz gurûş ve Kars kazâsı sakinlerinden Abdulkerim
oğlu Süleyman nâm kimesnenin zimmetinin mal-ı cizyeden gayri ez teslîm bâ-tahvil bin
beş yüz gurûşun min haysu’l-mecmu‘ sekiz bin altı yüz elli gurûş alacak hakkı olub
bad-ı fevt taleb eyledikde bi-vech-i şer‘ vermekde tagallüb ve muhalefet ve ibtal üzere
oldukların bidirüb senki paşa-i mûmâ ileyhsin ahir hususuna me’mur-ı mübâşir
ma‛rifetiyle mahallinde şer‛le görülüb merkûmların bâ-temessukat zimmetlerinde olan
ol mikdâr gurûş kenduye ‛âlıverilüb icrâyı şer‘ ve ihkâk-ı hak olunmak bâbında emr-i
şerîfim sudûrunu istid‛â ve hususu mezkûr hin-i bilâ fa‛ide idüğü tahakkuk eyledikte
tâ‛yîn olunan mübâşirin ahiret-i mübâşireyse ber-mûceb fetva-i şerîfe müdde-i …tahsili
olunmak üzere senki paşa-i mûmâ ileyhsin sadrazam Enderun ağasından ahir hususu
me’mur Hacı Veli zîde kaderehû mübâşeretiyle mahallinde şer‛le görülüb ihkâk-ı hak
olunmak bâbında
Fî Evâil-i Muharrem sene 1218-Nisan-Mayıs 1802
Remzi

Maraş beylerbeyisi paşa dâmet ma‛âlîhû-ya hüküm ki
Malatya sancağının Hayberi nâhiyesinin Elmanı nâm karye ve gayriden iki bin altmış üç
akça tımarı fuzuli ömrün na-mevcudundan iki yüz on yedi senesi Camaziyelevvelinin
Gerger nâhiyesi Alaybeyisi Ebubekir ‛arzıyla Mehmede tevcîh olunmuş olduğu defter-i
Hâkânînin mukayyed olub ancak merkûm Ömer … … Kadir me’mur olduğuma
mahallerde isbât vücud olunmuş olduğu … mazarrat-ı sefaret dahi mevcud olduğundan
gayri muahharen me’muriyetinden ‛aflar içün tahsîli fermânım olan bedelliye dahi
tamamen edâ eylediği nefer … senedatı olduğu hal-ı böyle iken miralay merkûm
kendüye iştirakiyle ‛arzan na-mevcudundan tımarını refi‘ itmiş olduğunu ve
mukaddemâ bu kalemde dahi sadr-ı azam huzurundan etbanın vücud eylediğini ifade ve
beyan ve mir-alayı merkûm bu esnada vefat edüb yerine mülhakatından … idüğü nasb
olduğu tımar-ı mezbûr Mehmed in ref’inden kema kan sahip ol-merkûm tevcîh ve ibka
168
olmasını hâlâ tahta alay beyisi olan Maraş alay beyisi … Der-‛âliyem varid olan
mahzarlarından müstebat ve ref‘i tarihi dahi orduyu hümâyûnumdan avdetinden sonra
… zahir olmaktan tımarı mezkûr Mehmed’in ref‘inden kemâ-ken sahib ol-merkûm
tevcîh-i ve ibkâ olunması hala taht-ı Alaybeğisi olan Maraş Alaybeğisi ile Sancaklusuna
der-‛aliyyem varid olan muhazırlarındna iştiyak ve ref‛i tarihi dahi ordu-yu hümâyûn
‛avdetinden sukûd eylediğin zahir ol mikdâr tımar-ı mezkûr Mehmed’in ref‛inden
kemâ-ken sahib ol-merkûm tevcîh ve infâ olmağla ancak liva-i mezbûr Alaybeğisi olan
merkûm inhâ olduğu vechle …. ve idareye … … ise tahkik ve keyfiyeti hakiketi üzere
der-saadetime i‛lâm olunmak üzere senki Maraş Beylerbeyisi mir-mûmâ ileyhsin sana
hitaben emr-i şerîfim sudûrunu hallice eyaletlü nazırı İbrahim Şeyh dâme mecdühû
i‛lâm itmeğle senki mir-paşayı mûmâ ileyhsin i‛lâmı mûcebince Gerger Alaybeyisi
merkûmdan der-‛âliyeme ‛arz eylemek fermânım olmağın imdi senki paşa-i mûmâ
ileyhsin mir-alay merkûm inhâ olduğu üzere…idareye ‛adım alakadar … … güçlü ve
kuvvetli … … tevcîhle lede’l-tahkik sıhhat ve hakikati üzere der-‛âliyeme… …
musaraat ve vaki‘an hilâfeti tahrîrden … mecanib olunmak bâbında
Fî Evâhir-i Muharrem sene 1218-Nisan -Mayıs 1803

Erbab-ı tımar müte‛akidlerinden? Mehmed veled-i Hüseyin … ... nâm kavâ‛id südde-i
sa‛adedime ‛arz-ı hâl edib Maraş sanacağında ve kazâsında taife üzerine Banat
nâhiyesinde Sakız Kebir nâm karye ve gayriden on yedi bin on yedi akça ber-vech-i
teka‛üd berât-ı şerîfimle mutasarrıf olduğu tımarı mülhakatından nâhiye-i Orta Benat el-
mezbûreye tabi‘ fukaradan ve mahallat-ı ile karye-i Onat? hassı tahtında cema‛t ve hınta
ve şaʿîr ve resmi kivvâare ve resmi bennak içün ma‛a gayrı on bin akça yazı ile defter-i
mufassalda muharrir kalemiyle tahiri ve defter-i icmâlde iki bin akçasi ifraz ve ma‛a
gayrihî bir görülüb dört bin iki yüz akça icmâl ve icmâl-ı mezbûren bin akçasi
mütek‛aid merkûm Mehmed veled-i Hüseyin … hissesinin ve bakiyesi müştereken
kaydında olduğu defter-i Hâkânînda mukayyed olmağla karye-i Onat? el-mezbûre-i ber-
mûceb Defter-i Hâkânî müşterekiyle mütek‛aid merkûmun tarafından bâ- … … zabt ve
vaki‘ olan mahsûl u rüsûmunu kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz murad eyledikten
ahirden dahl olunmak icâb itmez iken ecânib ve ashâb-ı ağrazdan ba‛zıları karye-i
mezbûrenin … … Hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayiri kânûn fuzuli müdahale ve
tarafından zabtına ve mahsûl u rüsûmunu ahz u kabzına muhalefet ve tagallübe-n zabt
ve … ve gadrı hasaret eylediği inhâ ve karye-i … el-mezbûre ber mûceb Defter-i
Hâkânî müşterekle tarafından mültezim merkûme zabt ve vaki‘ olan mahsûlatı u
rüsûmatı kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilip ecânib ve ashâb-ı ağrazdan
olduğu hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayiri kânûn ol-vechle fuzuli müdahale ve zaptına
ve mahsûl u rüsûmunun ahz u kabzına muhalefet itdirilmeyüb zahir olan müdahale ve
tadilleri men‘ u refi‘ olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve Defterhâne-i
‛Amiremde mahfuz ruz nâmce-i hümâyûn ve defter-i icmâl ve mufassala mürâca‛at
olundukdan vech-i meşrûh üzere olduğu mestûr u mukayyed bulunmağın Defter-i
Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında Haşim
Fî Evasıt Rabiulevvel sene 1218-Haziran Temmuz 1803

Rum ile beylerbeyliği payesiyle Maraş mutasarrıfıKalender Paşa dâme’t- meâlihû-ya ve
Ayıntab nâibine hüküm ki
169
Mabeyn-i Ayıntab saükkanından zevât-ı kirâmdan kudve-i şâdânu’l-kiram es-Seyyid el-

Hac Mehmed zîde şerefhû südde-i saadedim ‛arz-ı hâl idüb bu kendü hâlinde ‛ırzıyla
mukayyed olub hilâf-ı şerîât-ı garra ve mugayir-i rıza vaz u hareket olmayub ve üzerine
dahi şer‛an nesne pâye ve zahir olmuş değil iken bin iki yüz on yedi senesinde ber-takrir
Ayıntab serdarlığını tahsîl eden mütegallibeden Kör Hasan demekle ma‛rûf kimesne bi-
gayri Hakk-ı Te‛ala ahz ve ... taleb ve enva-ı cevr ve ezâ iderek bin beş yüz gurûşun
dahi hilâf-ı şer‘-i şerif cebren ahz ve kabz idüb gadr-ı külli ve zülm-ü sarih eylediğin ve
bu bâbında davasına muvafık fetvayı şerîfesi olduğun inhâ ve senki paşa-i mûmâ
ileyhsin ber-mûceb fetva-i şerîfe-i şer‛iyye rü‛yet ve mezbûren fuzuli ahz eylediği
meblağ-ı merkûm tahsîl ve istirdad ve icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hak olunmak bâbında sana
hatiben emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â eylediği ecilden senki paşa-i mûmâ ileyhsin
mahallinde şer‛le rü‛yet olunmak bâbında mütemerrid şurût derciyle emr-i şerifim
yazılmıştır Haşim
Fî Evâhir-i Rebi‛u’l-ahir sene 1218 / Temmuz-Ağustos 1803

Rum ile beylebeyisi payesiyle Maraş mutasarrıfıKalender Paşa dâme’t- mealihuya ve
Ayıntab nâibine hüküm ki
Sadr-ı âzam tatarlarından Ayıntablı Mehmed Tatar zîde kadrühû gelüb bu kendü
halinden ‛ırzıyla mukayyed ve hilâf-ı şer‘-i şerîf kimesneye vaz‘ ve hareket ve deyn ve
kefaleti olmayıp dahl olunmak icâb eder hali yoğken kazâ-i mezbûr sakinlerinden
mütegallibe ve cebabireden Canan oğlu Emin nâm kimesne avâneleriyle yekdil olub
senki paşa-i mûmâ ileyhsin seninle muharebesi esnasında icrâ-yı arz içün iki yüz on altı
senesinde mezbûru hilâf-ı şer‘-i şerîf ve bi-gayri hak takdir eylediğinden ma-‛ada iki
bin gurûşunu cebren ahz ve kabz edib gadr-ı külli ve zülüm-ü sarih eylediğin bidirüb
mahallinde şer‛le görülüb mezbûrun hilâf-ı şer‘-i şerîf fuzuli ahz eylediği ol mikdâr
gurûş kendüye alıverilüb icrâyı şer‘ ihkâk-ı hakk olunmak bâbında sana hitaben emr-i
şerîfim sudûrunu istid‛â ve husus-ı mezbûr hin-i terâfû‛ virildiği tahakkuk eylediği tayin
olunan mübâşir ücreti mübâşiriyyesi ma‛lum olan ber-mûceb-i fetva-i şerîf müdde-i
mütemerridden tahsîl olunmak üzere senki paşayı mûmâ ileyhümasın mahallinde şer‛le
rü‛yet ve ihkâk-ı hak olunmak bâbında
Remzi
Fî Evasıt Rabi‛u’l-ahire sene 1216/ Temmuz-Ağustos 1803

Maraş beylerbeyisi Kalender Paşa dâmet me‛âlihû ve Maraş nâibine hüküm ki
Rişvanzâde Hacı Ali oğulları demekle garib ma‘lumü’l-isim kimesneler sude-i
sa‘adedime gelüb bunların Maraş kasabası sakinlerinden Toğlu? boy beyisi köylü oğlu
Abdurrahman zimmetinde bin iki yüz on senesinden beru yetmiş bin iki yüz elli ve
Maraş mutasarrıfısabık Ömer Paşanın oğlunun oğlu nâm kimesne zimmetinde bu dâhi
yine sene-i mezbûrdan beru sana beş yüz yirmi beş gûruş alacak hakkı hakları olub
edâde muhalefet üzerinden aldukların ve yine Maraş da sâkin Toğlu? Boy beyisi
Mustafa nâm kimesne dâhî sene-i mezbûrede bunların ma‘lum eylediği tereke
mahsûlları hilâf-ı şer‘-i şerîf cebren ahz u zabt idüb gadr eylediğin bidirüb senki paşa-i
mûmâ ileyhsin ma‛rifetinle mahallinden şer‛le görülüb alıverilüb icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı
hakk olunmak bâbında sana hitâben emr-i şerîfim sudûrunu ricâ eyledikleri ecilden
cebren ve terafu‛ … idiğun gadr-ı şer‘ tahkik eylediği halet-i ahire mübaşiriyle ma‛lum
olan müdde‘-i aleyhimden taleb olunub ber-mûceb fetva-i şerîfe husus-ı … müdde-i …
170
ahz tahsîl mübaret? olunmak üzerine senki paşa-i mûmâ ileyhsin mahallinden şer‛le
görülüb ihkâk-ı hakk olunmak bâbında
Fî evâsit Şevval sene 1218-Ocak-Şubat 1804

Maraş ve Adana naiblerine hüküm ki
Darende? kazâsına tabi‘ Gürmez? nâm karye sakinlerinden Molla Hüseyin nâm kimesne
sude-i sa‛adetime gelüb bu kendi halinde ‛arzla mukayyed ve kimesne vaz’ u hareketi
olmayub şer’an dahl-ı icâb eder hasaret yogken Molla Osman ve Halil ve Mustafa ve
sa’ir mâlûmü’l-isim kimesneler kendü hallerinde olmayub bin iki yüz on altı senesinde
bundan sekiz yüz gûruşlukdan mütecaviz emvâl ve eşya u nukudeyn hilâf-ı şer’-i şerîf
nehb u gâret idüb gadr eylediklerin ve mezbûrlar el-yevm Maraş ve Adana kazâlarından
mürur u ubur üzere olundukların bidirüb bulundukları mahalde şer’le görülüb
mezbûrların hilâf-ı şer’-i şerîf nehb u gâret eyledikleri emvâl ve eşya ve nükudunu
kendüye alıverilüb icrâ-i şer’ ve ihkâk-ı hakk olunmak bâbında emr-i şerîfim ricâ
eylediği ecilden mahallinde şer’le görülmek bâbında
Fî Evasıt Şevval sene 1218- Ocak-Şubat 1804
Nazif

Maraş beylerbeyisi Kalender Paşa dâme’t-me‛âlihû-ya hüküm ki
Mehmed veled-i Hüseyin’nin babası merkûm Maraş sancağında Zamantı nâhiyesinde
Sarı Oğlan demeğle ma‛rûf tımarın mutasarrıf iken fevt oldukda tımarı mezbûrı büyük
karındaşı Ali ve sagir karındaşı Ahmed kendü üzerlerine tevcîh ittirüb kendüye gadr
eylediklerini ve karındaşı merkûm Ali dahi veft oldukdan ol-vaktinden Bagdadi?
canibinde bulunduğundan tımarı mezbûr ahire gecüb … … mahrûm olduğu beyanıyla
tımarı mezbûrun kendüye verilmuhuni rikab-ı kamartab hasravaneme? bâ-‛arzuhâl inhâ
ve Defterhâne-i ‛Amiremde mahfûz Ruznâmçe-i Hümâyûnuma mürâca‛at olundukda
Maraş sancağından Zamanti nâhiyesinin Sarı Oğlan nâm karye ve gayriden dokuz bin
dokuz kırk altı akça tımarın mutasarrıf Pederi merkûm Hüseyin veled-i Ahmedeyn
mahlûlinden iki yüz iki tarihinden nısfî oğlu ‛Aliye ve nısfî dahi tahminen beş yaşından
diğer oğlu Ahmedeyn Zamanantı Alaybeyisi Mustafa ‛arz ve kânûn üzere …… tevcîh
olunub tâ‛yîn iki yüz yedi senesinde bu kalemce ma‛rifetiyle na-mevcudlerinden yine
ala-i mezbûr alay beyisi Mustafanın ‛arzıyla mülazım mallarından Mehmed veled-i
kıfneci zadeye tevcîh ve …. iki yüz on üç senesinin merkûm mülazim Mehmedeyn na-
mevcudeynden karye-i merkûm ve gayriden iki bin akça ahir tımarın ilhak olunarak
mülazimlerden Ebubekir veled-i İbrahime bu kalemci marifeti ve alay beyi Mehmed
‛arzla tevcîh ve el-yevm üzerinden olduğı Defterhâne-i kuyudatından müsteban ve
merkûmun pederi Hüseyin fevt olduğı tarihinden ve vilayetinden olub tımar-ı mezbûr
bi-tahsil ve kendu dürud-ı nişan zümresinden ve seyahinden olduğınden reğbet itmeyup
şimdi vilayete geldiği tımar-ı mezbûr ahiren tımarına ilhak olduğınden pederim …. eder
ahire vermem deyulerden ve istid‛â-i ibtidar eylediği nefer yedeynden munfehim olub
ancak tımar-ı mezbûr pederi müteveffanın Hüseyin fevtinden kendunden adam
rağbatinden nâşi karandaşlarının verilup on altı sene zaman ederek iki duf’e bu kalemci
ma‛rifetiyle na-mevcud ve bi-tahsil kimesne ragbet etmediğinden ahiren tımarına
ilhaken verilmiş olduğı gayet u zaman murur eylediğinden merkûmen iddiat-ı salahiyeti
olamayacağı ve’l-yevm mutasarrıfımerkûm Ebubekir tevcîhi tarihinden beru bayrağı
altından iktifâ eden hadamatın mevcud olunmuş olduğınden ref’i hususundan şayet-i
gadr bâ-her ….. istid‛âsı ve duf’e mutabik olduğı takdirce peder ….. seneden mucerred
171
mebni ruz görülmecegi zahir u işkar olmağla husus-ı mezbûren tahfi-Fî lazimeden ve
mahallinden tashihi hakkaniyet ve adalet ve nısfî olmağla senki paşayı mûmâ ileyhsin
husus-ı mezbûr mir alayı ve sancak muhtarları ve merkûman ve sa’ir-i bi-taarız erbab
….. huzurunun hazır oldukları halde hakiket-i malde sancak muhtarları ve
sancaklusundan ve sa’irlerinden gadr ve himayeden ari olunarak tashih-i birle bâ-
muvache zahir ihrac ve alay beyisi ve sancaklusa ma‛rifetiyle şurut-ı mustahsine tatbik
ederek hakk-ı nizâme rabt u hakiket maldeyi ala vechi’l-ifâh alay beyisi ‛arz u
sancaklusa mahzar ve sen-dahi inhâ eylemek içün senki hitaben isti‛lâmı hâvî emr-i
şerîfim îtâ raye munavvat iduğun eyaletlu nazr olan iftiharü’l-emacid ve’l-akarım mir
Ahmed dâme mecdühû i‛lâm etmekle i‛lâmı mûcebince ‛amel olunmak fermânım
olmağın imdi senki paşayı mûmâ ileyhsin husus-ı mezbûren bâ-isti‛lâm tahkiki
lazimeden olmağla ma‛rifetiyle mir alayı ve sancak muhtarları ve sancaklusundan ve
sa’irlerinden gadr u himayeden ari ve …. şübheden beri olarak tashih-i birle bâ-
muvache zahire ihrac ve şurut mustahsineye tatbik ederek husun ve nizâme rabt u
hakiket maddeye ala vechü’l-ifâh der-‛âliyemesi … ve alay beyi ve sancaklusuna dahi
kez‛âlike ‛arz u mahzer ittirup hilâf-ı hareketinden mucanebet olunmak bâbında
Fî Evasıt zilhicce sene 1218- Mart Nisan 1804

Maraş beylerbeyisi Kalendar Paşa dâme’t- me‛âlihû-ya ve zikri ati eşkiyanın bulunduğu
mahallin Kâdîsına hüküm ki
Tüccar tayifesinden Hacı Osman nâm kimesne gelüb merkûm işbu sene-i mubarekede
li-ecili’t-ticare Halebü’ş-şehbadan emti’a-i mütenevvi’a ile der-‛âliyeme gelir iken
esnayi raheda Ayıntab kazâsında Kümme karyesine iki saat mesafe mahalle virûdunda
Türkman tayifesinden Ömer nâm Ekrad aveneleriyle leylen basub yirmi kise akçalıkdan
mütecaviz eşyasıyle altı kise akçalık altunını hilâf-ı şer’-i şerîf ve bi-gayr-i hakkın gasb
ve garet idüb gadr-ı külli eylediklerin inhâ ve senki vezir-i müşârûn ileyhsin marifetin
ve mübâşir ma‛rifetiyle şer’le görilüb mezbûrun emvâl-i ma‛subesi zahire ihrac vr tahsîl
ve bi-kusur kendüye ‛âliverilüb icrâ-yi şer’ ve ihkâk-ı hakk olunmak bâbında sana
hitaben emr-i şerîfim sudûrını istid‛â itmeğin senki paşa-yı mûmâ ileyhsin mübâşir
marifeti ve marifet-i şer’le görilüb emvâl-i mansube her ne ise zahire ihrac ve ihkâk-ı
hakk olmak fermânım olmağın imdi siz ki paşa ve Mevlânâ-yı mûmâ ileyhimasız
marifetiniz ve mübâşir-i mûmâ ileyh ma‛rifetiyle merkûmlat eyalet-i Maraş’da
buldukları mahalde meclisi şer’a ihsar ve bununla terafu‛ ve hilâf-ı şer‛ ve bi-gayr-i
hakkın gasb u garet eyledikleri emvâl ve eşyaları her ne ise zahire ihrac ve tahsîl ve
temamen kendüye teslîm olunması hususunda ihtimam ve dikkat olunmak matlûb idüğü
ve bu husus Rakka Vâlisine diğer emr-i şerîfim ısdârıyla tenbih olduğu mâlûmun
oldukda ber-vech-i meşrûh mezbûrların hilâf-ı şer’-i şerîf ve bi-gayri hakkın gasb u
gâret eylediklerini emvâl ve eşya ve nukudı her ne ise bade’s-subût hüküm idüb
‛âliverilüb icrâ-yı şer’ ve ihkâk-ı hakka dikkat ve hilâf-ı şer’ gadr-i mûcib kusur ve
mücanebet ve ücreti mübâşireye şurût-ı nizâmını hâvî sudûr eden emr-i münifimin dahi
müfid ve icrâsına dikkat olunmak bâbında
Fî Evâil-i Safer sene 1219-Mayıs-Haziran 1804

Maraş sancağında ve kazâsı muzâfâtında Yedikli nâhiyesinde Alişar mezra‛ası
zirâ‛atcileri olan mâ‛lûmü’l-esâmi kimesneler gelüb bunlar mezra‛a-i mezbûre
toprağında vaki’ resmi defterde mukayyed mâlûmetü’l-hudud yerlere mutasarrıflar ve
172
ol-yerlerde zirâ‛at ve hırâset edüb zirâ‛atleriyle hâsıl eyledikleri terkelerinden öşüre

mu‛âdil resimlerin mezra‛a-i mezbûre mutasarrıfı olan Maraş sancağında Ahsen Dere
nâhiyesinde ‛an karye-i Kabak ve gayriden on bin bir akça tımara mutasarrıf Seyyid
Mehmed veled-i Numan nâm sipâhî ve müştereklerine edâda kusurları olmayub ziyade
mutalebesiyle ta‛addi olunmak icâb itmez iken sipâhî mezkûrlar öşüre mu‛âdil
resimlerini ahza kanâ‛at itmeyüb ziyade talebiyle ta‛addi ve rencideden hali
olmadıkların ve bu bâbda da‛vasına muvâfık fetevâ-yı şerîfe verildiğin bildirüb Defter-i
Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunub sipâhî mezkûrların hilâf-ı kânûn ol-vechle
ziyâde mutalebesiyle vaki’ olan müdahele ve ta‛addileri men’ u defi’ olunmak bâbında
emr-i şerîfim sudûrını istid‛â ve Defterhane-i‛Amiremde mahfuz rûz-nâmce-i hümâyûn
ve defter-i icmâl ve mufassala mürâca‛at olundukda Yerikli? nâhiyesine tabi’ mezra‛a-i
Alişâr ağcası Der-Nezd karye-i Ağca Alan ve hâsılı tahtından hınta ve şaʿîr ve resim
dönüm yekûn ma‛a gayrihi bin dört yüz akça yazu ile defter-i mufassala muharrer
kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde Göynük nâhiyesine tabi’ İlbeyli karyesi ve …
gayrihâ bir görülüb beş bin sekiz yüz kırk altı akça ber-icmâl ve icmâl-i mezkûrun bin
dört yüz on bir akçasi sipâh-î merkûm Seyyid Mehmed veled-i Nu’manın bakisi
müşterekleri kayıdlarında olduğı mestûr ve mukayyed ve divan-ı hümâyûnumdan
kânûnu su’al olundukda defter-i hâkânîde mestûr ve Yerikli nâhiyesine tabi’ mezra‛a-i
Alişar Ağcası Der-Nezd-i karye-i Ağca Alan’ı deyû muharrer mezra‛a tahtından resmi
dönüm yazılan yerlere mutasarrıf olmalarıyla zirâ‛atleriyle hâsıl eyledikleri
terkelerinden öşüre mu‛âdil resmlerin mezra‛a-i mezbûre mutasarrıfları Seyyid Mehmed
veled-i Nu’man ile sa’ir müşterekleri olan sipâhîlere edâda kusurları yoğiken sipâhî
mezkûrlar kana‛at itmeyüb ziyâde talebiyle ta‛addi ve rencide eyledikleri vaki’ ise men’
ve def’i içün tembihm ve te’kîdi havî kânûn üzere emr-i şerîfim yazıla gelmişdir deyû
tahrîr olunmakla Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil-i Rebi‛u’l-evvel sene 1219-Haziran Temmuz 1804

Zikr-i ‛atî sabîlerin bâ-hüccet-i şer’iye vasîsi nâm kimesne gelüb Maraş sancağında ve
nâhiyesinde ‛an cema‛tinde … tabi’ taife-i Karalivalu ve gayriden yirmi bin akça
ze‛âmet mutasarrıfıSeyyid Mehmed Hafızın fevtinden oğlulları ve bunun vasisi olduğı
tahminen altı yaşında Seyyid Mehmed ile tahminen üç yaşında Seyyid Ali zîde
kadrühûmaya Miralay Seyyid Mehmed ‛arz-ı ve beher sene kânûn üzere iki nefer cebelü
bedeliyesiyle iki yüz on beş senesi Cemaziye’l-ulânın on beşinci günde ber-vech-i
iştirak tevcîh ve hâlâ berât-ı şerîfimle mutasarrıf oldukları ze‛âmetleri mülhakâtından
Maraş nâhiyesine tabi’ ‛an cema‛ti Avcı tabi’-i taife-i mezbûre ve ‛an cema‛ti
mezbûreler cema‛ati Karaçakallu ve ‛an cema‛ti mezbûre tabi‛ be-nâm Çakal kürdleri
deyû muharrer cema‛atleri müşterekleriyle sabî-i merkûmanın ze‛âmetleri dahlinde
olduğı defter-i hâkânîde mukayyed olmağla ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî
müşterekleriyle zabt ve vaki’ olan rüsûmatlarından berâtları yazularına göre hisselerine
isabet edeni kânûn ve defter mûcebince bi’l-vesaye ahz u kabz itmek murâd eyledikde
dahl olunmak icâb itmez iken ecânib ve ashâb-ı ağrâzdan mâlûmü’l-esâmi kimesneler
Hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir-i kânûn muhalfet ve gadr irâdesinde oldukların
bildirüb zikr olunan cema‛atler ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî müşterekleriyle sipâhî-i
merkûmun taraflarından bi’l-vesaye kendüye zabt ve vaki’ olan rüsûmatından berâtı
yazusuna göre hisselerine isabet eden kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilüb
ecanib ve ashab-ı ağrâzdan olan mezkûrları ve ahârı bir dürlü dahl u ta‛aruz
ittirilmemek bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve Defterhane-i‛Amiremde mahfûz
173
ruz-nâmçe-i hümâyûn ve defter-i icmâl ve mufassala müraca‛at olundukda Maraş

nâhiyesine tabi’ kırk iki nefer ile ‛an Cema‛ti Avcı tabi’-i taife-i mezbûre Koç Dağında
yaylayub Revan da kışlarlar ve tahtında yedi nefer ile ‛an cema‛âti mezbûre deyû
cema‛ti Karaçakallu ve hâsılı tahtında resmi bennak ve resm-i kara yekûn ma‛a gayrîhi
yedi yüz doksan dört akça yazu ile defter-i mufassalda muharrir kalemiyle tahrîr ve
defter-i icmâlde ‛an-cema‛ti ve Vikade? Karayuvalu ‛an Yörügan-ı Maraş yekûn
neferen bin on bir hâsıl (s.174) ma‛a rüsûm on beş bin yüz elli altı akça ve ‛an cema‛ti
Kızıl Haculu tabi’ taife-i Avcu‛an Yörügan-ı Maraş ‛an cema‛at-i Avcu tabi’-i taife-i
mezbûr neferen kırk sekiz ve ‛an cema‛ti mezbûre Benam Çakal Kürdler neferen yirmi
yekûn ma‛a gayrihi neferen üç yüz elli iki ve hâsıl ma‛a rüsûm beş bin beş yüz kırk dört
yekûn yirmi bin yedi yüz akça yazıyla ze‛âmet deyû ber-icmâl ve icmâl-i mezbûrun
yirmi bin akçasi ber-vech-i iştirak sabi Seyyid Mehmed ve Seyyid Ali veledân-ı Seyyid
Mehmed Hafızın bakîsi müşterekleri kaydlarında ve defter-i hâkânîden mestûr yirmi
nefer iki Çakal Kürtler cema‛tinin mufassalı mahalli bulunmadığının cevab-ı tahrîr
olunmağla bu takdirce ber- muktaza-yı Defter-i Hâkânî salifü’l-zikr ‛an Cema‛t Avcu
tabi’ taife-i mezbûre ve ‛an cema‛ti mezbûre deyû cema‛ti Kara Çakallu ve ‛an cema‛ti
mezbûre Benam Çakal Kürdleri hâsıl-ı rusumatı mûmâ ileyhimâ Seyyid Mehmed ve
Seyyid Ali veledân Seyyid Mehmed Hafız ile sa’ir müşterekleri taraflarından zabt
olunmak iktizâ eylediğin bi’l-fi‛il defter-i emini olan Mehmed Raşid dâme mecdühû
‛arz itmeğin ‛arz-ı mûcebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil-i Râ. sene 1219-Haziran-Temmuz 1803

Maraş nâîbine hüküm ki
Ahmet veled-i Mustafa zîde kadruhû gelüb … … Maraş kazasında berât-ı ‛alişân
muhâzır başı olmağla mahzâr başılık mezkûrı tarafından bâ-temessük vekili olan
Ahmed nâm kimesne zabt va‛idatını ahz ve kabz murâd eyledikde aherler ber-vechle
dahl ve ta‛arruz olunmak icâb itme iken ecânib ve ashâb-ı ağrazdan ba‛zı kimesneler
zuhur vekili merkûman muhâzır başılık umurına bi-vechle bilâ berât ve bilâsına fuzûli
müdahale ve zabtına ve a‛idâtının ahz ve kabzına muhâlefet birle gadr edâsında
oldukları inha ve icâbında olan kimesnelerin bi-vechi bilâ berâtı ve bilâdesinde vaki‛
olan müdâhaleleri men‛ ve vaki‛ olunmak bâbında emr-i ‛alişânım sudûrunu istid‛â ve
Hazine-i ‛Âmiremde mahfûz başı hasebiyle defterlerine nazar oldukda Maraş kazâsında
muhazır başılığı bin yüz doksan bir tarihinde verilerek berâtla husus-ı cihete hâlâ
üzerinde olduğu mestûr ve mukayyed olunmak kanun üzere ‛amle olunmak babında
Fî evâhir-i Ra. Sene 1219-Aralık-Ocak 1804

Maraş Naibine Hüküm ki
Ahmed veled-i Mustafa zîde kaderühû gelüb mûmâ ileyh Maraş kazâsının bâ-berât-ı
‛âlîş-anmahzar bâşısi olmağla mahzar bâşılıkı mezkûru tarafından bâ-temessük vekili
olan Ahmed nâm kimesne zabt ve aidatını ahz u kabz murad eyledikde aherden bir
vechle dahl u ta‛aruz olunmak icâb itmez iken ecanib ve ashab-ı arazdan ba‛zı
kimesneler zuhûr vekili merkûmun mahzar bâşiliği umurına bi-vech bilâ berât ve bila
sened fuzuli müdahele ve zabtına ve aidatının ahz u kabzına muhalefet birle gadr
idaresinde oldukların inhâ ve …olan kimeslerin bi-vech bilâ berât ve bila sened vaki’
olan müdaheleleri men’ ve def’ olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‛â ve
hazine-i ‛Amiremde mahfûz bâş muhasebe defterilerine nazar olundukda Maraş
174
kazâsının mahzar bâşiliği bin yüz doksan bir tarihinde verilen berâtle mûmâ ileyhin hâlâ
üzerinde olduğı mestûr ve mukayyed olunmağın kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evasıt Râ. sene 1219- Haziran-Temmuz 1803

Maraş sancağında vaki‛ Payas Kâdîsına hüküm ki
Payas kasabas-ı ahalileri gelüb bunların kasabaları kurbunda vaki‛ Sarı oğlan nehri
demekle ma‛ruf su kadimden bunların kasabalarına cereyan ve tarla ve sa’ir
mezrû‛atların ve hayvanatları sak ve şirb intifâ‛ idüb ve aharden müdehâle ve ta‛arruz
olunmak icâb itmez iken kasaba-i mezbûre tabi‛ sakça oğlan nâm karye ahalileri hilâf-ı
şer‛i ve muğayir kadim bundan akdem ol-suyun mecrâ-yı kadimden ihraç ve kendü
karyelerine ve aher mahalle icrâ ile bunların zaruret ve muzayakalarına ba‛is ve ba‛di
oldukların bildirüb mahallinde şer‛le görülüb ol-su kadimisi üzerine icrâ itdirilmek
bâbında emr-i şerifim sudûrını istid‛â ve divân-ı hümâyûnumdan muktezâsı su‛al
olundukda husus-ı mezbûr mahallinde şer‛ ve kadime havale ile emr-i şerifim i‛tâsı
iktizâ eylemediği tahrir olmağla vech-i meşrûh üzere mahallinde şer‛le görülmek
bâbında
Fî Evâhir-i C. Sene 1219- Eylül-Ekim 1804

Senki Mevlânâ-yı mûmâ ileyh es-Seyyid Ahmed Nuri zîde ilmühusun sude-i sa‛adetime
mektûb gönderüb kasaba-i mezbûre mahallatından Bogaz Kesen mahallesi
sakinlerinden arazi tasarruf edenlerden Kara Hatib-zâde Ömer bin Ebubekir nâm
kimesne fevt oldukda oğlu ve kızı ve baba bir er karındaşı ve sa’ir tapu ashabından
kimesneler kalmayub kânûn üzere müstahakk-ı tapu olundukda ol-yerleri sahib-i ‛arza
resim-i tapu ile Kalendar Paşa dâme’t- me‛âliyehûye verüb yedine verilen sahib-i ‛arz
temessukü mûcebince tarafından zabt ve zirâ‛at ve öşür ve resmin sahib-i ‛arza edâ ede
gelüb ahardan müdahele olunmak iktizâ etmez iken müteveffa-yı merkûmun Ammi-
zadesi der-‛âliyem sekenesinden Osman nâm kimesnenin vekili es-Seyyid Mustafa nâm
kimesne zuhur ve ol yerler üzerinde ekme ve işleme ve terbiyesiyle neş-vü nemâ
bulmuş eşcar-ı müsmire olduğından görüb güzükmekte su‛ûbet olub ahare verilmekten
mezbûre verilmesi evlâ olduğuna binâen sahib-i arzdan ben alırum deyû müdahele ve
araz-i mezkûre bi-garaz ile lede’l-mu‛ayene ol-yerler üzerinde eşcar müsmire olmaduğu
zahir ve hilâf-ı kânûn vaki’ olan müdahelesi men’ olunmuşiken vekil-i merkûm hicab
ve mündefi’ olmayub hilâf-ı kânûn fuzuli müdahale ve nizadan hali olmadığı beyanıyla
hilâf-ı kânûn vaki’ olan müdahelesi men’ ve defi’ olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrı
ricâsına vaki’ hali bi’l-iltimas bâ-‛arz ve divan-ı hümâyûnumdan muktazası su’al
olundukda husus-ı mezbûre kânûna da’ir mevaddan olmağla bu suretde kânûn üzere
emr-i şerîf îtâsı muktaza-yı maslahatdan iduğü tahrîr olunmağla ber-vech-i meşrûh
kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî evâsıt-ı L sene 1219-Ocak 1805

Mir-i mirân kirâmdan olub Maraş beylerbeyisi Paşa dâme’t- ma‛âlihi Maraş ve Kars-ı
Zü’l-kadriye nâiblerine hüküm ki
Maraş cizyedârı sabık Mustafa zîde kadruhû gelüb buna Maraş sakinlerinden
mütesellimi sabık Abdullah bey zimmetinde iki yüz on üç senesinden beru bâ-tahvil bin
175
gurûş ve diğer bir kıt‛a tahvil ile cizye malından üç bin iki yüz elli gurûş ve yine Maraş
sakinlerinden tüccar taifesinden Baki Celebi oğlu Seyyid İbrahim zimmetinde cihet-i
karızdan bi’t-temessük dört yüz gurûş ve yine kazâ-i mezbûr mütemekinlerinden
mâlûmü’l-ism zimmiler zimmetlerinde cizye malından birbirlerinin kefaletiyle bi’t-
temessük iki bin beş yüz gurûş ve Kars-ı Zü’l-kadriye sakinlerinden Abdulkerim oğlu
Süleyman zimmetinde mal-ı cizyeden gayr-i ez-teslîmden bâ-tahvil bin beş yüz gurûş ki
min haysü’l-mecmu’ sekiz bin altı yüz elli gurûş alacak hakkı olub vermekte ta‛ab
eylediklerin lede’l-inhâ ahar hususa me’mur Hacı Veli mübâşeretiyle mahallinde şeri’le
görülüb ihkâk-ı hakk olunmak bâbında iki yüz on sekiz senesi Evâil-i Muharreminde
emr-i şerîfim sâdır ondukdan sonra merkumun Baki Celebi oğlu Seyyid İbrahim ve
Abdulkerim oğlu Süleyman mütaakiben fevt olub terkelerini kazâ-i mezbûr
sakinlerinden mâlûmü’l-esami vereseleri ahz eylediklerinden mezbûranın terkelerini
kabz eden vereselerinden mal mutasarrıfıdan mezbûrlardan mezkûr Abdullah Bey
mâlûmü’l-esami zimmilerden temamen tahsîl ve bi-kusûr alıvermek bâbında sana
hitaben hüküm-i hümâyûnum ricâ etmeğin ücret-i mübâşereye nizâmını hâvî
mukaddemen sudûr eden emr-i şerîfimi mazmun-ı icrâ birle senki mir-i mirân mûmâ
ileyhsin marifetin ve sarayı hümâyunum endrun-ı hademelerinden ahar hususa me’mur
Hacı Osman zîde kadruhû marifeti ve ma‛rifetiyle şer’le görülüb sabit ve mutehakkık
olan matlubu alıvermek bâbında
Fî Evâhir zilkade sene 1219-Şubat-Mart 1805

Mir-i mirân-ı kirâmdan hâlâ Maraş beylerbeyisi Kalendar Paşa dâme’t- ma‛âliyehûya ve
Senki paşa-yı mûmâ ileyhsin mütegallibe ve cebabire gürûhundan Kanlı oğlanm ve …
başı Muhzır oğlu Süleyman nâm müfsidlerind ve gamzve nifaklarıyla Maraş ahâlisinden
bila-cürm kat-i vafir kimesneleri ahz ve rencide ederek sekiz yük dört bin dört yüz
yetmiş beş gurûşluk emvâl ve eşyaların cebren ve kahren ahz itmiş olduğından mâ‛adâ
ahal-i merkûmeden vefat edenlerin kafe-i emval ve emlaklerini zabt ile vereselerini
gadr-ı külli ve bunun emsali nice nice mez‛âlim ve ta‛addiyata tasaddi birle ahali
fukarasının emn ve rahatları meslub olarak bu esnada yeniden mütecaviz fukara perişan
ve tarik-i evtân oldukları bi’l-ihbar tahkikınızda yad-ı şahanem olub zaman-ı sa‛d
ikdiran-ı şahanemde bi’l-cümle sükkanı memleket ve fukara-i ahali ve ra'iyyetin kâfe-i
mez‛âlim ve ta‛addiyatdan vikayelarıyla müsterihû'l-hal ve mütma'inü'l-leyal olmaları
ehass-ı met‛âlib-i daveranem olduğı birbirleri bedidâr ve eyâlât ve elviyeye ve mir-i
mirân ta'yin ve tahsisinde maksud ahali ve fukara-yı himayet ve bir güne zülm ve
ta‛addi vuku‛a kgelmemesine dikkat eylemeleri kaziyye olduğı zahir ve aşikar iken
senin bu dakikalara adem ri’âyet ile ol-makule hiyanetinkarana ruhsatı i‛tasıyla acze-i
ahâli ve fukaraya zülm u ta‛addi isaline ibtidar ve nasın mal ve emlakini ahz u gasba
ictisârın rızâ-yı ‛âliyyemin külliyyen mugayiri olmak hasabiyle te'dib ve guşmâ‛alin
icrâsı lazım gelmişiken fimâ ba'd hilâf-ı şerî‛at-i garra zir-i hükümetinde el-ân
fukarasına mıkdâr-ı zerre zülm ve te‛addi vüku'undan mücanebet ve mugayir-i rizâ
ahaliden gasb olunan cera'im ve emlak ve eşya her ne ise eshabına red ve teslîm ile
te'minlerine dikkat eylemen şartıyla bu daf‛alik icrâ-yı te'kdibinden iğmaz olunmağla
vüsul-ı emr-i şerîfimde ahali ve fukaradan cebren ahz itmiş olduğın emval ve eşya her
ne ise marifet-i şer' ve mahsusı mübâşir tâ‛yîn olunan Sakabaşı zîde kadruhû
ma‛rifetiyle ashabına red ve îtâsına ve fima ba‛d ol-makule mugayir-i rizâ ve münafî-i
tenbihat-ı şahanemden hâl ve hareketi tecvizden müba'det ve ahali ve fukarayı her halde
himayet ve siyanet eylemen fermânım olmağın tenbihen ve ihtimamen ve tevbihan ve
176
ikazan mahsusan divan-ı hümâyûnumdan işbu emr-i şerîfim ısdâr ve mübâşir mûmâ
ileyh ile irsâl olmuşdur imdi hilâf-ı şeri‛at-ı garra ve mügayir-i rizâ ahali-yi fukaradan
cebren ve kahren me’huzun olan emval ve eşya her ne ise marifet-i şer' ve mübâşir-i
mûmâ ileyh ma‛rifetiyle ashabına bila ta‛allül red ve teslime min ba‛d ol-makule vaz' u
hareketden muba‛aded ve himayet-i ahali ve ra’iyet-e ihtimam ve dikkat-i eylemen
matlub-u kat‛î-i daveranem olduğı ve bundan sonra hilâf-ı emr ve rizâ etvâr-ı sabıkanda
ısdâr ve perişan-ı ahali fukara-yı mûceb keyfiyata ictisarın ihbar ve tahkik olunmak
lazım gelir ise beher hâl hakkında vehamet ve nedamet der-kar idüğü mâlûmun
oludukda ber-vech-i meşrûh ‛amel ve harekete ihtimam ve dikkat ve hilâf-ı fermân ve
münafi‛ tenbihat-ı hüsrevanem vaz'a cesaretle mübtela-yı eşeddi ukubet olmakdan
ziyade tehaşi ve mücanebet eyleyesin ve senki Mevlânâ-i mûmâ ileyhsin mazmun-ı
emr-i şerîfim senin dahi meczumun olarak mûceb ve muktazasıyla ‛amel ve hareket ve
inkad ve icrâsına ikdam ve müsara‛at ve hilâf-ı vaz-ı tecvizden tevakki‛ ve muba‛aded
eylemen bâbında
Fî Evâil-i Rabiulevvel sene 1220-Mayıs-Haziran 1805

Maraş beylerbeyisi dâme’t- me‛aliyehûya hüküm ki
Malatya sancağında Subiret? nâhiyesinde Elmalı nâm karye ve gayriden iki bin altmış
üç akça tımar mutasarrıfı Ömer’in na-mevcudundan iki yüz on yedi senesi
Cemadiyelevvelinde Gerger nâhiyesi Alaybeyisi Ebubekir ‛arzıyla Mehmede tevcîh
olunmuş olduğı defter-i hâkânîde mukayyed olub ancak merkûm Ömer şimdiye kadar
me'mur olduğı mahallerde isbat-ı vücud olunmuş olduğı ve hatta Mısır seferinde dahi
mevcud olduğından gayri mu'ahharen me'muriyetden afvular içün tahsîli fermânım olan
pusulayı dahi temamen edâ eylediğini müşir yedinde senedi olduğı ve hal böyle iken
miralay merkûm kendu istirkab ile garazan na-mevcudundan tımarını ref' itmiş olduğı
ve mukaddemen yoklamada dahi sadr-i azam huzurunda isbat-ı vücud eylediğini ifade
ve beyan ve mir-i alay merkûm ol-esnade vefat idüb yerine müta‛allikatından bir sabi
alaybeyi nasb olunmağla tımar-ı mezbûr Mehmed’in ref'inden kema-kan sahib-i evvel
merkûma tevcîh ve ibka olunması taht alaybeyisi olan Maraş alaybeyisiyle
sancaklusunun mükaddemen der-‛âliyyeme varid olan mahzarlarında müsteban ve ref'i
tarihi dahi orduyu hümâyûnumun avdetinden sonra idüği zahir ve ayan olmaktan nâşi
tımar-ı mezkûr Mehmed’in ref'inden kema-kan sahib-i evvel merkûma tevcîh u ibka
olunmağla ancak liva-i mezbûr alaybeyisi olan merkûm inhâ olunduğu vechle sabi ve
edâda adimü'l-iktidar ise tahkik ve keyfiyeti sahhati üzere der-sa‛adedime i‛lâm-ı ‛arz
eylemen bâbında senki Maraş beylerbeyisi paşayı mûmâ ileyhsin sana hitaben iki yüz
on sekiz senesi evai'l-i Muharreminde sadr olan emr-i şerîfimlede’l-virûd Maraş sancağı
alaybeyisi ve sa’irlerini huzuruna cem' ve celb birle merkûmun hal ve keyfiyeti istifsar
olundukda merkûm sabi olmayub haddi yaşı? olduğından kânûn u şürutın icrasından
tekçsül ve i‛mal-i neferata gayr-i muktedir ve sancaklusı kendudan razi ve hoşnut
olmadıklarından Sobrat nâhiyesinin iki bin altmış üç akça tımara mutasarrıf olan Ömer
veled-i Murad nâhiye-i mezbûreye alaybeyi nasb olunması içün Maraş sancağı
alaybeyisi ve muhtarlarının mahzar ve tarafından varıd olan ‛arzda dahi ve derbâr-ı
şevketkararıma varıd olan mahzarlarında derç ve iş'ar olunmuş ve kuyuda lede'l-
muraca‛a alaybeyi nasb olunacak Ömer veled-i Murad’a tımar-ı mezbûr na-
mevcudundan on sekiz senesi Cemadeye’l-ahirenin ibka ve tevcîh olunduğu ve alay
beyi Mehmed’in ‛arzıyla mukaddem na-mevcudundan ahere verilmiş olduğından şimdi
yerine alaybeyi nasb olunması bir nev' icrâyı nefsaniyet idüği münfehim olduğından
bâşka bu def‛a bâ-hattı hümâyûn kânun-nâme hümâyûnuma zeylolan alaybeyleri
177
şürutında fima ba'd nasb olunacak alaybeyi her sancağın mevcud olan üç beş nefer
muhtarlarının kangısı sancaklusu intihab eder ise alaybeyi nasb olunması içün
sancaklusu mahzar ve vâlisi dahi mahzarlarını müsaddak ‛arz eylemek hususu münderic
bulunduğu cihetden merkûm Ömer veled-i Murad liva-imezbûren muhtarlarından
olmadığına binâen alaybeyi nasbı verilen nizâm-ı mugayir olmağla nâhiye-i mezbûre
muhtarları ve sancaklusı tekrar tarafına celb birle cümle ittifakıyle nâhiye-i mezbûrenin
muhtarlarından kangısı sancaklusu bi’l-intihab alaybeyi nasb olunmasını matlub ederler
ise mahzar edüb sen dahi mahzarlarını müsaddak tekrar ‛arz eylemek bâbında isti‛lâmı
hâvî emr-i şerîfim sudûrını hâlâ eyaletlü nazırı olan miri Ahmed dâme mecdühû bâ-
takrir ifade etmekle vech-i meşrûh üzere ‛amel ve hareket olunmak farmanım olmağın
işbu emr-i şerîfim ısdâr ve irsâl olmuşdur imdi (s. 186)nâhiye-i mezbûranın muhtarları
ve sancaklusuna tekrar tarafına celb birle cümle ittifakıyla nâhiye-i mezbûrun
muhtarlarından kangısı sancaklısu intiâb ile Alaybeyi nasb alınması matlub verirler ise
muhazır idüb sen dahi mahzarlarını musaddak tekrar arz eylemen mukteza-yı şurutından
idüğü ma‛lumun oldukda ber-vechi muharrer ‛amel ve harakete ihtimam ve dikkat ve
hilâf-ı fermân ve mugayir-i şurût ve vaz‛-ı tecvizden müba‛adet eylmek babında.
Fî Evasıt R. sene 1220 /Ağustos-Eylül 1805

Mir-i mirân kirâmden Maraş Beylerbeyisine hüküm ki
Seyyid Mustafa veled-i Mustafa nâm kimesne gelüb Maraş sancağında Hısn-ı Mansur
nâhiyesinde Kılıç Bekâr nâm karye ve gayriden yedi bin yedi yüz yirmi bir akça tımara
pederi Seyyid Mustafa mutasarrıfiken on dört târîhinde fevt oldukda livâ-i mezbûr ordu-
i hümâyûnuma me’mur olduğundan berderi (pederi) mahlûlundan oğlu merkûm Seyyid
Mustafa’ya tevcîh olunmak içün iktizâ eden ‛arzını Mahmud nâm kimesne ben alay
beyinden olur üzerine tevcîh ederim deyu kendüyi iğfâl ve merkûm Mahmud alay
beyinden ‛arz ahz ve kendu üzerine tevcîh ve baʿdehû ordu-i hümâyûnum ile avdet ve
vilâyeti tarafına geldikte berâtını taleb eyledikte berâtını yapdırur sana virirüm deyu
ifade birle te’hîr ve merkûm Mahmud ber-mûceb-i ‛arz on sekiz târîhinde berâtını
tanzîm ve ahz ve gadr dâʿiyyesinde olduğu beyânıyla tımar-ı mezbûr ref’inden kenduye
tevcîh olunması istid‛â ve Defterhâne-i ‛Âmire’mde mahfûz rûz nâmçe-i hümâyûnuma
mürâcaʿat olundukda tımar-ı mezbûr on dört senesinde Mustafa’nın nâ-mevcûdundan
Seyyid Mahmud veled-i ‛Ali’ye tevcîh ve on sekiz senesinde berât verdiği mestûr ve
mukayyed olunmağın ber-takdirce mâddede iştibâh vâkiʿ olub mezbûr gadr dâʿiyyesi
münfehim olduğundan nâşî husûs-ı mezbûr sen ki mîr-i mîrân-ı mûmâ ileyhsin
huzûrunda alaybeyi beyi ve sancaklusu … … ve merkûm Seyyid Mahmud ve mezbûr
Seyyid Mustafa hâzır oldukları halde merkûm Seyyid Mustafanın inhâsı vaki’ mutâbık
mıdır değil midir sancaklusundan ve bî-garaz erbâb-ı vukûfdan tashîh ve tahkîk ile
inhâsı vâkıʿa mutâbık ise pederi mahlûlundan merkûma tevcîh olunmak içün ber-
mûceb-i şurût alaybeyisi ‛arz ve sancaklusu mahzar itmeleri içün istiʿlâmı hâvî sana
hitâben emr-i şerîfim iʿtâsını hâlâ ….. Ahmed dâme mecdühu i‛lâm etmekle i‛lâmı
mûcebince ‛amel olunmak fermânım olmağın imdi senki miîr-i mirân-ı mûmâ ileyhsin
ber-minvâl-i muharrir Seyyid Mustafa’nın inhâsı vaki’a mutabık mıdır değil midir
sancaklusundan ve bî-garaz erbâb-ı vukûfdan tashîh ve tahkîk birle inhâsı vaâkiʿa
mutabık ise pederi mahlûlünden merkûma tevcîh olunmak içün ber-mûceb-i şurût
alaybeyisi ‛arz ve sancaklusuna dahi mahzar i[t]dirilmesine ihtimâm u dikkat ve vâkıʿın
hilâf-ını tahrîrden hazer ve mücânebet olunmak bâbında
Fî Evâhir-i Rebîʿü’l-âhir sene 1220- Ağustos Eylül 1805
178

Hâlâ Maraş beylerbeyisi Kalander Paşa dâme’t- me‛âliyehûye hüküm ki
Mukaddemân Mısır Kahireye vuku’ bulan sefer-i hümâyûn nusret makrununda sabıkân
Maraş’da me’zûnû’n-bi’l-if‛tâ olan Şeyh Mahmud zîde ilmuhû Maraş ve havalisinden
iken ve bahadır iken ve cenk ve harbe kadir bin nefer mirilü piyâde asker tahrîr ve bin-
nefes istishâb ile canib-i kahire-i mezkûre sürat eylemek üzere me’muriyetini hâvî sadır
olan emr-i şerîfim mûcebince Mevlânâ-yı mûmâ ileyh Maraş’dan huruç edeliden berü
diyâr-ı ahardan geştügüzâr ve hane ve evladından dur olmak hasbiyle iyâl ve evladları
perişan ve kendüsü dahi sefil ve ser-gerdân olduğundan bahisle hanesine gelüb
ikametine ruhsatı hâvî emr-i şerîfim sudûrı niyaz ve istirhamını mübeyyen Mevlânâ-yı
mûmâ ileyh ile ‛iyal ve evladının ‛arzuhalleri takdim olunmuş idüğü beyanıyla
Mevlânâ-yı mûmâ ileyhin haline terahhûmen ve ‛iyal ve evladının perişaniyetlerine
merhemeten hanesine gelüb ikametine ruhsatı şamil emr-i şerîfim sudûr-ı dergah-ı
mu‛allam kapucı bâşılarından mirahur-ı evvelim payesiyle ber-vech-i mâlikane Bozok
sancağı mutasarrıf Cabbarzâde mir Süleyman dâme mecdühû tarafından bu def‛a
derbar-ı merhamet-mukarer-i mülükâneme varid olan tahrîratda tahrîr ve istid‛â
olunmuş mûmâ ileyh hakkında mukaddemen sefer ve cihâda … … bir güne emr-i
‛âlişânım sudûr itmemiş ise dahi mûmâ ileyh meşahih-i ‛âliyye-i Nakşibendiyeden
ri’ayet ve ihtiramı vacib zevât-ı kirâmdan olduğuna binâen himayet ve sinâyet lazımeti
olmağla hane-i ve ‛iy‛âlinin yanına gelüb ikametine müdahele olunmamak fermânım
olmağın tenbihen ve ifham işbu emr-i şerîfim ısdâr ve irsâl olmuşdur imdi Mevlânâ-yı
mûmâ ileyh meşayih-i‛âliyye-i Nakşibendiyeden ri’ayet ve ihtiramı vacib zevât-ı
kirâmdan olmakdan naşi ... ‛iya‛linin yanına gelüb ikametine bir gûne müdahele
olunmayub vücûhla himayet ve siyaneti emrine ihtimam ve dikkat olunmak matlub-ı
hümâyûnum idüği senki paşa-i mûmâ ileyhsin mâ‛lûmun oldukda ber-vech-i meşrûh
‛amel ve hareket ve her halde himayet ve siyaneti ile refah-ı bâl ve arâmdan … mûcib
olur esbâbın istihsalina ihtimam ve dikkat ve hilâfına fermân vaz’ tecizden ittigâ ve
müba‛adet olunmak bâbında
Fî Evâil-i Cemaziyelevvel sene 1220-Temmuz-Ağustos 1805

Sarraf taifisinden Karabet nâm zımmi gelüb mesfûrun kuzâtdan İbrahim Edhem
zimmetinde iki yüz on beş senesinden berü üç bin dört yüz seksen gurûş alacak hakkı
olub kable’l-edâ merkûm İbrahim Edhem Maraş canibinde niyabet hizmetinde iken iki
yüz on altı senesinde fevt oldukda emvâl ve eşyasında yanından damadı Yusuf vaz’
idüb badehû mahalli mezkûrdan der-‛âliyyeme geldikde mezkûrdan mal-ı müteveffadan
taleb eyledikde müteveffanın mal ıtlak olunur çıkmadı deyû def‛le cevab ve bu vechle
gadr-i mucib bir halde olduğun inhâ ve ol-babda inayet istid‛â ve divan-ı
hümâyûnumdan muktezası lede’s-su’al müteveffa-yı mezbûrun hin-i vefatından Maraş
tarafında olub tahrîr olunan terekenin defter-i kaydı sicilden ihrac ve i‛lâm ile der-
sa‛âdetime irsâl olunmak içün emr-i şerîf î‛tâsı re’ye menût idüği tahrîr olunmağla
vech-i meşrûh üzere sicilden ihrac ve hakiket-i hal der-sa‛âdetime ‛ilâm olunmak
fermânım olmağın imdi senki Mevla-yı mûmâ ileyhsin müteveffa-yı mezbûr hin-i
vefatından Maraş tarafında olub tahrîr olan terkesinin defteri kaydı sicilden ihrac ve
hakikat-i halin sıhhati derbar-ı şevket karar-ı mülukaneme i‛lâm ve inhâsına mübaderet
ve vakı‛ın hilâfını kaleme almaktan hazer ve mücanebet eylemen bâbında
Fî Evasıt Ramazan sene 1220-Kasım-Aralık 1805
179

Maraş Vâlisi vezirim Mehmed Paşa iclâlûhûya ve Maraş nâibine ve husus-ı atiyü’z-
zikre mübâşir tayin olunan zîde kadrûhûye hüküm ki
Şerîfe Hanife nâm hatun gelüb bunun Medine-i Haleb’de müsaferiten sakin olan babası
Tokâdî Mehmed dimekle ma‛rûf kimesnenin Haleb kazâsına tabi’ Bara Kadi ve sa’ir
kurâ ‛alilerinden mâlûmü’l-ism kimesneler zimmetlerinde üç kıta hüccec-i şer’iye
mûceblerince bin iki yüz on senesinden berü on altı bin beş yüz ve yine kasaba-i mezbûr
sakinlerinden hulâm dimekle Arîf kimesne zimmetinde yine sene-i mezbûreden berü bâ-
temessük yüz doksan beş ve Çingarzâde Abdurrahman zimmetinde yine sene-i
mezbûreden berü bâ-temessük üç bin ve Sol ağası Receb dimekle meşhur kimesne
zimmetinde dahi bâ-temessük beş yüz ve yine kasaba-i mezbûre sakinlerinden Haleb
beyt? Ölçücüsü nâm kimesne zimmetinde dahi … veyine sene-i mezbûreden berü sekiz
yüz gurusu ki cem’ân yirmi bin dokuz yüz doksan beş gurûş alacak hakkın kable’l-ahz
fevt olundukda meblağ-ı mezbûr ırs-i şer’le mezbûreye intikal etmeğin itmişiken
Beytü’l-mâlcısı merkûm zikr olunan hücec ve temessükleri ahz birle bi’l-cümle emvâl
ve eşya-yı ma‛rifet-i şer’le füruht ve resm-i kısmeti ahz ve baki kalan nükud-ı me‛men
vaz’ ve hıfz olunmak üzere eylemek? ol-esnada Haleb beytü’l-mal eminliği senki vezir
müşarûn ileyhsin meblag-ı merkûmı varisi zuhurunda benden mütalebe eder deyû adem
irs‛âliyle cebren ahz eylediği ve bu tarafdan mezbûreye ihbar olunduğu inhâ ve ma‛rifet
şer’ ve mübâşir ma‛rifetiyle tahsîl olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrını istid’a
itmekle marifet-i şer’ ve mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle senden tahsîl fermân
olmadığı mahsusen işbu emr-i şerîfim ısdâr ve mübâşir mûmâ ileyh ile irsâl olmuşdur
imdi mezbûrenin pederi müteveffa-yı merkûmdan ırsen muntakil olub cebren me’huzun
olan meblag-ı mezkûrun marifet-i şer’ ve mübâşir-i mûmâ ileyh ma‛rifetiyle temamen
ve kamilen te’diyeye mübâderet ve iğmaz ve tesamüh misilli vaz-ı tecvizden tevakki‛ ve
mübaderet eyleyesin ve senki Mevlânâ-yı mûmâ ileyhsin sen dahi mûceb-i emr-i şerîfim
üzere ‛amel ve hareket ve müşarün ileyhin me’huzu olan meb‛âliğ-i merkûmeyi
marifet-i şer’ ve mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle temamen tahsîl ile ihkâk-ı hakka ve
ücreti mübâşiriyye nizâmını hâvî sudûr olan evamir-i ‛âliyem mûcebince harekete
ikdam ve dikkat eyleyisin ve senki mübâşir mûmâ ileyhsin mazmun-ı emr-i ‛âlişanımı
sen dahi meczumun olarak mûceb ve muktezası üzere ‛amel ve harekete vaki’ emr-i
mübâşerete damen-i dermiyan-ı gayret ve hilâf-ı vazı temaşi ve mücanebet eylemek
bâbında
Fî Evasıtı L. sene 1220 Aralık-Ocak 1806

Maraş sancağında vaki’ Pınarbaşı nâhiyesinin tabi’ olduğu kazânın Kâdîsına hüküm ki
Sülehaden es-Seyyid eş-Şeyh İbrahim ve mir Osman zîde selahûhuma gelüb Maraş
sancağında Pınarbaşı nâhiyesine tabi’ Gömgöm nâm-ı diğer Dede Abdal-ı cema‛at ve
… ve gayriden zirâ‛at ederler deyû müfid-i karyenin nısfı hububat mahsûlatı Ala’ü’l-
devle zâviyesi vakfî çift ve bennak ve mücerredân ve adâ? ve adet-i ağnâm adâ? nısfı
hububat mahsûlatıyla rüsûm-ı sa’iresi tımar iken yüz yirmi dört tarihinde bâ-hatt-ı
tevki’-i havas-ı hümâyûnuma tashih olunduğu defter-i hâkânide mukayyet ve merkûman
Seyyid İbrahim ve mir Osman’ın zikr olunan Ala‛ü’l-devle zaviyesinin tevliyet ve
meşihâti ber-vech-i iştirak berât-ı şerîfle üzerlerinde olmağla karye-i mezbûreyi ber-
mûceb Defter-i Hâkânî havas-ı hümâyûnum mutasarrıflaryla zabt ve karye-i
mezbûreden zâviye-i mezbûreye tahsis kılınan nısf hububat mahsûlatını kânûn ve defter
mûcebince zâviye-i mezbûre vakfı içün bi’t-tevliye ahz ve kabz etmek murad
eylediklerinde dahl olunmak icâb etmez iken ecanib ve ashab-ı ağrazdan ba‛zı kesan
180
hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve münâfî-i kânûn fûzuli mudahele ve gadr-ı iradesinde

oldukların bildirüb karye-i Gömgön nâm-ı diğer Dede Abdal el-mezbûre ber-mûceb-i
Defter-i Hâkânî havas-ı hümâyûnum mutasarrıflarıyla zâviye-i mezbûre vakf-ı içün bi’t-
tevliye kendülerine zabt ve karye-i mezbûredan zâviye-i merkûme vakfına tahsîs kılınan
nısf hububat mahsûlatını kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilüb ecanibden olan
kesanı hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir-i kânûn bir de[r]lü dahl ve ta‛aruz ittirilmeyüb
men’ u def’ olunmak bâbında hükm-i hümâyûnum ricâ ve defterhane-i ‛Amire
‛Amiremde73 mahfûz defter-i icmâl ve mufassala muraca‛at olundukda Pınarbaşı
nâhiyesine tabi’ neferen aded ile karye-i Gögön nâm-ı diğer Dede Abdal cema‛ati Deve
Abdal ve gayriler zira‛at ederler nısf hububat-ı vakıf-ı zâviye-i Ala‛ü’l-devle zâviyenin
der-karye-i mezbûre nısf-ı diğer ma‛a rüsûm gayr-i ez resim-i çift ve bennak ve
mücerredân tımar ve … tahtında hınta ve şaʿîr minhâ hisse-i vakıf nısf hububat altı yüz
atmış yedi akça hisse-i tımar nısf hububat ma‛a rüsûm sekiz yüz on akça yazular ile
defter-i mufassalada muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde nısf-ı gayri ez resim
çift ve bennak ve mücerredân ve … ağdet-i ağnam sekiz yüz akça yazu-yı mezkûresiyle
şirketleri? yekûn ma‛a gayrihî bin doksan yedi akça tımar-ı mezbûr icmâl iken Maraş
eyaletinde Zamantı Pınarbaşı ve Ceridi Çörmüşek nâhiyelerinde vaki’ dört bin … …
otuz üç kaydı tımarın mahalleri yüz yirmi dört tarihinde bâ-hat-ı tevki’i havas-ı
hümâyûnuma tashih olunmuşdur bu takdirce ber-muktazası Defter-i Hâkânî karye-i
Gümüşgün nam-ı diğer Deve Abdal cema‛ati Deve Abdal ve gayriler zira‛at ederler el-
mezbûrunun nısf hububat mahsûlatı karye-i merkûmede vaki’ Ala‛üd-devle Beyin
zâviyesi vakfî tarafından ve çift ve bennak ve mücerredân ve ağdet-i ağnâm
rüsumundan ma-‛adâ nısf-ı diğer hububatı mahsûlatıyla rüsûm-ı sa’iresi ber-mûcebi
tashih hass-ı hümâyûnumdan ber-vech-i mâlikane mutasarrıfları taraflarından zabt
olunmak iktizâ eylediği bi’l-fi‛il defter emini olan Osman dâme mecdühû ‛arz itmeğin
‛arzı mûcebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Eva’il Zilkade sene 1220-Ocak Şubat 1806

Maraş Vâlisi vezirim Mehmed Paşa dâme edâmallahû te‛ala iclalehûye ve Maraş
nâibine ve hususu atîyü’z-zikre ve mübâşir taiyn olunan Sadrazam kethüdası
Çukadarlarından el-Hac Yusuf zîde kadrühûya hüküm ki
Şerîfe Münife nâm hatun gelüb bunun Medine-yi Haleb’te müsafireten sakin olan
babası Tokâdî Mehmed dimekle ma‛rûf kimesne bin iki yüz on senesinden fevt oldukda
bi’l-cümle emvâl ve eşyası irs-i şer’le mezbûreye intikal itmişiken Haleb Beytü’l-
mâlcısı nâm kimesne bi’l-cümle emvâl ve eşyayı ma‛rifet-i şer’le füruht ve resm-i
kısmeti ahz ve baki kalan sekiz yüz yirmi dört gurûşu mahalli me’men vaz‛ ve hıfz
itmek üzere iken ol-esnade Haleb beytü’l-mal eminliği senki vezir-i müşarun ileyhsin
iltizamen uhdende olmak mülabesesiyle meblag-ı merkûmu varis-i zuhurunda benden
mutalebe eder deyû adam irsaliyle gerek meblag-ı merkûm ve gerek yirmi beş bin
gurûşluk zimemât-ı temessükatını bi’l-emane ahz eyledikliğini bu tarafta mezbûreye
ihbar olduğundan inhâ ve marifet-i şer’le ve mübâşir ma‛rifetiyle tahsîl olunmak üzere
emr-i şerîfim sudûrını istid‛â etmekle marifet-i şer’ ve mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle
senden tahsîl fermânım olmağın mahsusen işbu emr-i şerîfim ısdâr ve mübâşir mûmâ
ileyh ile irsâl olmuşdur imdi mezbûrenin pederi müteveffa-yı merkûmdan irsen
muntakil olub bi’l-emane me’huzun olan meblag ve temessükât her ne ise marifeti şer’
ve mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle temamen ve kamilen te’diye ve teslîmine
73
İki kez yazılmıştır.
181
mübaderet ve i‛mâz ve tesamuh güne vaz‛ı tecvizden tevakki ve müba‛adet eyleyesin ve

senki Mevlânâ mûmâ ileyhsin sen dahi müceb-i emr-i şerîfim üzere ‛amel ve hareket ve
müşârûn ileyhin me’huzı olan meblag ve temessükatı merkûmeyi marifet-i şer’ ve
mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle temamen tahsîl ile ihkâk-ı hakk ve ücreti mübâşiriye
nizâmı hâvî sadr olan evamir-i ‛âliyem mücebince harekete ikdâm ve dikkat eyleyesin
ve senki mübâşir mûmâ ileyhsin mazmun-ı emr-i ‛âlişanım senin dahi meczumun olarak
muceb ve muktazası üzere ‛amel ve harekete ihtimam emr-i mübâşerete dâmen-i
dermiyan gayret hilaFî vaz‛ı tecvizden te‛haşi ve müba‛adet eylemen babında
Fî Evasıt-ı Za. sene 1220-Ocak-Şubat 1806

Maraş Vâlisi vezirim Paşaya ve Kars-ı Maraş sancağı Alaybeyisi ve Liva-i mezbûr
muhtarları zîde kaderehûm
Kars-ı Maraş sancağında Mu‛at? nâhiyesinde resmi yaylakha … ve gayriden altı bin altı
yüz seksen dört akça tımar mutasarrıfıAhmed veled-i Ebubekir’in na-mevcudundan
mülazım Osman veled-i Hâlil’e Alaybeyisi Seyyid Hasan ‛arzıyla işbu sene-i mübareke
Cemaziyelahirinde tevcîh ve berât olumuş olub ancak merkûm Ahmed mukaddemen
vuku’ bulan Mısır seferinde mevcud ve hâlen sancağında sakin iken mir-i alay merkûm
tama-ı hamı ve garez-ı nefsaniyete mebni Osman veled-i Halil ismine ‛arz ve tevcîh
ittirüb gadr itmiş olduğu Maraş Alaybeyisi es-Seyyid Numan ile Maraş tımar-ı
tezkirecisi üç nefer mühürleri mutabık sancaklusu ‛arz ve mahazar eylemeleriyle ve
ref’inden kema-kân ifkâsını istid‛â husus-ı mezbûr eyaletlü nazırı mir-i Ahmed dâme
mecdühûye havale olundukda merkûm Ahmed bundan akdem Erzurumda vuku’ olan
bulan yoklamada yokulanmış olduğu zahr-ı berâtında olan yoklama işaretinden ve
Defter-i Hâkânî der-kenarından zahir ve müsteban olmağla yoklamada na-mevcud
olmayub ancak sancağının alaybeyisi na-mevcudundan ‛arz itmiş olduğından bu
yoklamadan sonra sancağında sakin olmayub bayrağı altında na-mevcud mudur değil
midir mâlûm olamadığı hasebiyle sancaklusundan tahkîkî lazım geldiği beyanıyla
husus-ı mezbûr sancaklu ve bi-garaz erbab-ı vukufdan su’al ve tahkik olunarak sahhat
ve hakikati tekrar ‛arz ve mahzar olunmak bâbında senki vezir müşârûn ve alaybeyi ve
muhtarları mûmâ ileyhimsiz size hitaben isti‛lâmı hâvî emr-i şerîfim sudûrını i‛lam
itmekle i‛lamı mûcebince ‛amel olunmak fermânım olmağın isti‛lâmı hâvî işbu emr-i
şerîfim ısdâr ve irsâl olmuşdur imdi senki vezir müşâr ve alaybeyi ve liva-yı mezbûr
muhtarları mûmâ ileyhimsiz yoklamadan sonra sancağında sakin olmayub bayrağı
altında na-mevcud olduğundan mı merkûm Osman Veled-i Halil’e ‛arz ve tevih
olunmuş yoksa fi’l-vaki‛ bayrağı tahtında iken garaze mebni mi ‛arz olmuşdur ve bi-
garaz erbab-ı vukufdan sırren ve alenen gerek gibi su’al ve tahkik birle keyfiyeti şek ve
şüpheden ‛arî ve gadr himayeden beri olarak alâ vechi’s-sıhha der-‛âliyeme tahrîr ve
mûmâ ileyhime dahi ‛arz ve mahzar ittirüb vakı‛ın hilâfını tahrîr almaktan ve
aldırmaktan gayetü’l-gaye tehaşi ve mücanebet eylemeniz bâbında
Fî Evasıt-ı Za. sene 1220-Ocak-Şubat 1806

Divan-ı hümâyûnum kalemi küttabından mümeyyiz-i Ahkâm ve muharrir-i kânûn olan
es-Seyyid Ali Hasib zîde mecdühûnün Südde-i Sa‛âdetime takdim eylediği ‛arz-ı
hâlinde Maraş sancağında ve nâhiyesine tabi’ defter-i icmâlde hass ma‛a rüsûm-ı gayr-ı
ez adet-i ağnâm dokuz bin dokuz yüz seksen akça yazar karye-i Zelikan ve yine Maraş
nâhiyesine tabi’ hâsıl ma‛a rüsûm yedi yüz yirmi iki akça yazar ‛an mazraa-i Saru
182
ma‛an ma‛a Kızılyazu ve Pirağıl der-nezd-i karye-i mezbûre deyû yazu-yı

mezkûreleriyle bir görülüb on bin yedi yüz iki akça yekûnundan bin üç yüz akçası ifrâz
ve ber-icmâl ve icmâl-i mezbûrun yedi yüz akçası icmâl bozulmamak üzere divan-ı
hümâyûnum kaleminin katiblerinden Malatya ve Haleb ve Kilis ve Maraş sancaklarının
kasaba ve gayri nâhiyelerde Yakacık nâm karye ve gayriden seksen dört bin dört yüz
kırk üç akça ze‛âmete mutasarrıf Mustafa ... ze‛âmeti mülhakatından iken bilâ veled
veftinden divan-ı hümâyûnum kaleminde mümeyyiz-i ahkâm ve muharrir-i kânûn olan
mûmâ ileyh es-Seyyid Ali Hasib zîde mecdûhûye bi’l-fi‛il re’isü’l-kutabım olan Ahmed
Vasık dâme mecdûhûnun ‛arzıyla iki yüz yirmi senesi Şabanın sekizinci gününde tevcîh
ve hâlen berât-ı şerîf-i ‛âlîş-anımla üzerinde olunduğu inhâ ve karye-i Berilkeş? Saru
ma‛an ma‛a karye-i Kızılyazu Pir Ağıl el-merkûmeler ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî
müşterekleriyle tarafından iki yüz yirmi senesine mahsuben bâ-temessük mültezimi olan
nâm kimesneye zabt ve vaki’ olan mahsûl ve rüsûmundan berâtı yazısına göre hissesine
isabet eden mahsûl ve rüsûmı kânûn ve defter mûcebince ahz ve kabz ettirilüb aherden
bir ferdi hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mûnâf-i temessük ve kânûn bir dürlü dahl ve taa‛rruz
ittirilmeyüb men’ ve def’ olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrını istid‛â ve Defterhane-
i‛Amiremde mahfûz ruz-nâmçe-i hümâyûn ve defter-i icmâle müraca‛at olundukda
vech-i meşrûh üzere olduğu mestûr ve mukayyed bulunmağın Defter-i Hâkânî
mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak fermânım olmağın imdi senki Mevlânâ-yı
mûmâ ileyhsin mûmâ ileyh Seyyid Ali Hasib divan-ı hümâyûnum kaleminin
mümeyyiz-i ahkâm ve muharrir-i kânûn hizmetinde müstahdem olub mutasarrıf olduğı
ze‛âmeti tarafından mültezimine zabt ve hâsılatı ve rüsûmatı kânûn ve defter mûcebince
ahz ve kabz ittirilmesi hususuna ikdâm ve mubaderet olunub matlub-ı mülükanem
olduğı ve hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve münafî-i fermân aherden ferd-i vahidin dahl ve
ta‛aruzuna bir vechle rızâyı hümâyûnum olmadığı mâlûmun oldukda karye-i Zelikan ve
mezra‛a-i Saru ma‛an ma‛a Kızılyazı ve Pir Ağıl el-merkûmeler ber-muceb-i Defter-i
Hâkânî müşterekleriyle mûmâ ileyh Seyyid Ali Hasib’in tarafından mültezimine sene-i
merkûme mahsuben zabt ve vaki’ olan mahsûl ve rüsûmından mûmâ ileyhin berâtı
yazısuna göre hissesine aid mahsûl ve rüsûm kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz
ittirüb hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir-i fermân bir dürlü müdahele ittirmeyüb men’
ve def’ine ihtimam ve dikkat ve mugayiri vaz‛ı tecvizden gayetü’l-gaye tevakki ve
muba’aded eylemen bâbında
Fî Evasıt-ı Z. sene 1220-Subat-Mart 1806

Maraş Vâlisi vezirim Mehmed Paşa iclalühûye hüküm ki
Maraş eyaletinde vaki’ Ayıntab sancağının bundan akdem alaybeyisi olan Mustafa nâm
kimesne hizmet makulesinden ve a‛mal-i neferâta ademü’l-sadakatdar olduğundan ma-
‛ada sancaklusu dahi kendü dahi hoşnud ve razi olmadıklarına binâen Ayıntab
sancağının Nehrü’l-Cevaz Hamali nâm nâhiyesinin karye nâm karye ve gayriden on
yedi bin akça tımara mutasarrıf Seyyid Mehmed veled-i Mustafa a‛mal-ı neferata kâdîr
sadakat-kar olduğunu Maraş beylerbeyisi sabık Kalandar Paşa dâme’t- me‛âlihuya ‛arz
ve zuema ve erbab-ı tımarı mahzar eylediklerine ibtina-i rıfatten liva-ı mezbûr
alaybeyliği merkûme işbu sene-i mübareke Rebi‛u’l-ahirinin yirminci gününde tevcîh
ve istihdam-ı içün emr-i şerîfim i‛ta olunmuş olub ancak Mehmed Emin nâm kimesne
merkûm Mustafayı hizmetkar mekulesi deyu hilâf-ı inhâ paşa mûmâ ileyhe ‛arz ve
Maraş sancaklusuna mahzar itdirüb Ayıntab sancaklularından sahte mahzar tertib ile
der-saadetime azimet ve kendu hizmetkarı olan merkûm merkûm Seyyid Mehmedi
alaybeyi nasb ittirilüb bade't-tevcîh biraz muhtar mühurleri dahi vaz' u tertib ve günagün
183
gadr ve mügayir şürut harekete cesaret eylediği beyanıyla merkûm alaybeyliğinden azl
ve yerine Ayıntan sancağında ve nâhiyesinden Güllüce nâm karye ve gayriden olan iki
bin beş yüz akça tımara mutasarrıf Mehmed veled-i Mustafa nâm kimesne alaybeyi
nasb olunmasını Ayıntab ve Maraş sancaklusu mahzarlarıyla iltimas ve Ayıntab sancağı
tımarlularına çend nefer erbab-ı tımarın mühürleri muhtar olarak hıfz olunmasını
sancaklusu diğer mahzarlarıyla istid'a eyledikleri senki vezir-i müşarun ileyhsin der-bâr-
ı şevket karar varid olan iki kıta ‛arzında tahrîr ve iş'ar olunmuş Ayıntab sancağı ağırca
Maraş eyaleti dahlinde olub ancak hususı mezbûre Maraş sancaklusu mahzar idüb
Ayıntan sancaklusu tarafından olarak neferin olunan mazharın mühürleri mutabık
olmadığından iştibah der-kar olduğundan bâşka bu def‛a nasbını istid'a olunan kimesne
mukaddem mazul olunan alaybeyinin muta‛alakatından olub işbu ‛arz ve mahzar fesade
mebni idügü der-sa‛adedimde mevcud olan erbab-ı vukufdan tahkik olunmaktan nâşi bu
surette hâlâ alaybeyi olan merkûm sancaklusu istid'asiyle uhde karipte nasb olunmuş
iken şimdi azli istid'a olunmuş ne sebebe mebnidir Ayıntab sancaklusunun cümlesinden
su’al ve fi'l-hakikâ ‛azlini istid'a ederler ise cümlesi beyan olunmak ise sıhhat ve
hakikati üzere ‛arz ve mahzar olunmak içün sana hitaben isti'lam-ı hâvî emr-i şerîfim
sudurunu eyaletlü nazırı Mir Ahmed dame mecdühû i‛lam itmekle i‛lâmı mucebince
‛amel olunmak fermanım olmağın istilâmı hâvî iş bu emr-i şerifim isdâr ve irsâl
olmuşdur imdi keyfiyyet ma'lumen oldukda ber vech-i müharrer hâlâ alaybeyi olan
merkûm sancaklusu istid'a ile ahd-ı kurban nasb olmuşken şimdi ‛azli istid'a olunması
ne sebebe mebnidir Ayıntab sancaklusunun cümlesinden sırren u alenen sual ve fi'l-
hakike azlini istid'a ederler ise cümlesi beyan olunarak yerine her kimi ihtiyar ederlerse
sıhhat ve hakiketi üzere der-‛âliyyeme ‛arz ve mahzar olunmak ve hilâf-ı fermân garaz
ve tam'a mebni vak‛inin hilafını kaleme almak ve aldırmak misillü vaz' ve haledden
tecviz olunmamak bâbında
Fî evâsıt zilhicce sene 1220/ Şubat-Mart 1806

Maraş sancağında vaki' Nurhak nâhiyesinin tabi' olduğı kazânın Kâdîsına ve voyvodası
zîde kaderühûye hüküm ki
Erbab-ı tımardan Seyyid Nu'man veled-i Hasan nâm sipâhî gelüb Maraş sancağında
Nurhak nâhiyesinde mezraa-i İbrahim ve gayriden beş bin iki yüz on iki akça berâtı
‛âlişandan mutasarrıf olduğı tımarı mülhakkatından Nurhak nâhiyesine tabi' altı nefer
re'aya ile karye-i Eğin hâsılı tahtında her çift ve ağnâm hınta ve şa'ir ve rüsûm-ı bennak
ve yekün ma‛a gayrihû bin beş yüz akça yazu ile defter-i mufasalda muharrir kalemiyle
tahrîr ve defter-i icmâlde ma‛a rüsûm-ı gayr-i ez ağed-i ağnâm deyû ber-icmâl ve icmâl-
ı mezbûr temamen Ali veled-i Hasanın tımarlı mülhakatından iken bilâ veled fevtinden
merkûm Seyyid Numan veled-i Hasan’a Maraş alaybeyisi Seyyid Numan ‛arzıyla iki
yüz on dokuz senesi Martından zabt itmel şartıyla iki yüz on dokuz senesi Saferinin on
yedinci gününde tevcîh olunub hâlâ berât-ı şerîfimle üzerinde olduğı defter-i hâkânîde
mukayyed olmagla sipâhî merkûm Seyyid Numan veled-i Hasan karye-i Eğin el-
mezbûre-yi ber-mûceb Defter-i Hâkânî sene-i merkûme mahsuben zabt ve vaki' olan
mahsûlat ve rüsumat kânûn ve defter mûcebince ahz ve kabz murad eyledikde aherin
alakası yoğiken ecanib ve mütegâlibeden Karas? oğlu Süleyman nâm kimesne zuhur
oğlu ve karandaşı ile yekdil olarak karye-i mezbûru teğallüben zabt ve vaki' olan
hâsılatın cebren ve kahren ahz ve kabz eylediğinden mâ‛adâ karye-i mezbûr ahâlilerini
dahi bi-gayri hakkın tecrim birle ta‛addiden hali olmadığın bildirüb şer'le görilüb
merkûmun tağallüben me'huzı olan hâsılatı her ne ise alıverilmesi bâbında emr-i şerîfim
sudûrını istid'a ve Defterhane-i‛Amiremde mahfuz ruz-nâmçe-i hümâyûn ve defter-i
184
icmâl ve mufassala müraca’at olundukda vech-i meşrûh üzere olduğı mestûr ve

mukayyed ve muktazası lede's-su’al husus-ı mezbûr inhâ olunduğu üzere olduğı halde
merkûmun fuzuli me’huzu olan hâsılı her ne ise lede's-sübut alıverilmek içün
mahallinde şer'a havale ile emr-i şerîfim îtâsı iktizâ eylediği tahrîr olunmağla sizki
Mevlânâ ve Voyvoda-i mûmâ ileyhûmasız Defter-i Hâkânî mûcebince mahallinde şer'le
Fî Evasıt-i Z. sene 1220- Şubat-Mart 1806

Hacegan-ı divan-ı hümâyûnumdan Maraş sancağı Yoklamacısı zîde mecdühû ve Maraş
sancağı Alaybeyisi ve muhtarları zîde kadrühûme hüküm ki
Maraş sancağında Hısn-ı Mansur nâhiyesinde Çakallı nâm karye ve gayriden altı bin iki
yüz doksan bir akça tımar mutasarrıfı Seyyid Ahmed veled-i Abdurrahmanın hüsnü
rızasıyla kasr-ı yedinden İbrahim veled-i İbrahim’e alaybeyisi ‛arzıyla iki yüz on dokuz
senesi Cemaziyelahirenin birinci gününde tevcîh ve hâlâ berât şerîfimle üzerinde olduğı
defterin hâkânîde mukayyed olub ve merkûm İbrahim veled-i İbrahim sancağında sakin
ve hidmetinde mukim olduğından tımarına dahl icâb itmez iken Alaybeyi merkûm ileyh
sancağında sakin ve mevcud değildir diyerek ref'inden ahere ‛arz itmek da'iyesinde
olduğı beyanıyla senki yoklamacı-i mûmâ ileyhsin müvacehende isbat-ı vücud
eyledikde tımarına zara getirmek üzre bir kıt‛a emr-i şerîfim sudûrını bâ-‛arz-ı hal istid'a
ve madde-i mezbûre ricâl devlet-i ‛âliyyemden eyaletlü nazırı olan mir Ahmed dâme
mecdühû havale oldukdan fi'l-hakika merkûm sancağında sakin ve bayrağı altında
mevcud ise bi-vech özr vuku'a gelmeyüb tımarına dahl ve ta‛aruz olmamak içün senki
Yoklamacı ve ve mir alayı ve sancak muhtarları mûmâ ileyhimsiz size hitaben emr-i
şerîfim îtâsını i‛lâm itmekle i‛lâmı mûcebince ‛amel olunmak fermânım olmağın imdi
sizki Yoklamacı ve miralayı ve sancak muhtarları mûmâ ileyhinsiz ber-vech-i meşrûh
fi'l-hakika merkûm İbrahim sancağında sakin ve bayrağı altında mevcud ve
huzurunuzda isbat-ı vucud eylediği surette tımarına bi-vech ve hilâf-ı rızâ dahl ve
ta‛arruz vuku'uyla gadri mûcib vaz'ı tecvizden tevakki‛ ve müba'adet olunmak bâbında
Fî Evâil-i R. sene 1221-Şubat-Mart 1807

Maraş Vâlisine ve Maraş Kâdîsına hüküm ki
Arasat? Egob nâm zımmi gelüb bunun karındaşı Kores? oğlu Şoderik? nâm zımmi ile
iki yüz on sekiz senesinden berü ahz u îtâsı olub zimmetinde dahi mâlûmu’l-mikdâr
alacak hakkı ve emvâl ve eşyasını taleb ve almak murad eyledikde vermekte te‛allül ve
muhalefet ve gadr-ı külli eylediğin bildirüb senki vezir müşârûn ileyhsin mahallinde
şer’le görülüb karındaşı masfûr zimmetinde ma‛lumu’l-mikdâr alacak hakkı ve emval
ve eşyası kendüye alıverilüb iclal-ı şer' ve ihkâk-ı hak olunmak bâbında sana hitaben
emr-i şerîfim sudûrunu ricâ ve husus-ı mezbûr hin-i terafu'da tezvir idüğü inde’ş-şer
tahakkuk? eylediği halde ta'yin olunan mübâşirin ücreti mübâşereyesi mazlûm olan
müddei-i mezburdan tahsîle mübaderet olunmak üzere senki vezir-i müşârûn ileyhsin
mahallinde şer'le görülmek bâbında
Fî Evâhir-i R. sene 1221-Haziran-Temmuz 1806

Maraş sancağınında vaki‛ Kara Hait nâhiyesi nâibine hüküm ki
Erbab-ı tımardan Ali veled-i Ali nâm sipâhî gelüb Maraş sancağında Kara Hait
nâhiyesinde ‛an nehri …? ve gayriden yedi bin dört yüz doksan iki akça tımar
185
mutasarrıf Osman veled-i Mehmed’in fevtinden merkûm Ali veled-i Ali’ye Maraş naibi
‛arz ve bostancı bâşı esbak i‛lâmı mûcebince beher sene hadika-i hassaya otuz bin
sünbül soğanı göturmek şartıyla iki yüz on sekiz senesi zilhiccesinin altıncı gününde
tevcîh ve hâlâ berât-ı şerîfimle üzerinde olduğı defter-i hâkânîde mukayyed olmağla
tımar-ı mezbûrı Defter-i Hâkânî ve yedinde olan berâtı mûcebince zabt ve vaki' olan
mahsûl ve rüsûmunı kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz itmek murad eyledikde dahl
olunmak iktifâ itmez iken ashab-ı ağrazdan ba‛zı kesan hilâf-ı Defter-i Hâkânî münafi‛i
kânûn füzuli müdahele ve zidan hali olmadıkların bildirüb tımar-ı mezbûr Defter-i
Hâkânî ve yedinde olan berât-ı ‛ali mûcebince kendüye zabt ve vaki' olan mahsûl ve
rüsûm kânûn ve defter mûcebince ahz u kabz ittirilüb ecanibden bir ferdi hilâf-ı Defter-i
Hâkânî münafi‛i kânûn bir ferdi dahl ve ta‛aruz itdirmeyüb men' ve def' olunmak
bâbında hükm-i hümâyûnum ricâ ve Defterhane-i‛Amiremde mahfuz ruz-nâmçe-i
hümâyûnuma müracâ‛at oldukda vech-i meşrûh üzere olduğı mestûr ve mukayyed
bulunmağın Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâhir-i L. sene 1221-Aralık-Ocak 1806

Mîr-i mîrân-ı kirâmdan olub Mar‘aş beylerbeyisi dâme mealuhû ve Ayıntab kazâsı
nâ’îbine hüküm ki
Sen ki mevlânâ-yı mûmâ-ileyhsin
Kâdîzâde Şerîf Mehmed Emin zîde ilmuhu südde-i sa‘âdetime vârid olan î‘lâm ve
ahâlilerinin mahzârlarında medîne-i Ayıntab sâkinlerinden Cenânîzâde es-Seyyid el-
Hac Mehmed Emin nâm kimesne meclîs-i şer‘e vârub iki yüz on altı senesine mahsûben
uhde-i iltizâmında olan Ayıntab kazâsında vâkî‘ müş‘îrlik su mukata‘âsı kurâlarında
Büyük Kızılhisar ve Sazgın ve Seylan karyeleri ahâlilerinden ber-mûceb-i defter
mâ‘lûmu’l-esâmi kesân zimmetlerinde on üç keyl kendir tohumu ve beş keyl küncü ve
on beş Halebî kantar kendir ve üç yüz elli bin adet ceviz mahsûlü ve dörd yüz elli gurûş
ciger(?) bağât ve rüsûmâtı bekâya kaldığından gayri mahsûlât-ı mukata‘âdan cem‘ ve
tahsîl ve mukata‘â-i mezbûre kurâsından mâru‘l-beyân Kızılhisar karyesi ahâlileri
mâ‘rifetiyle ve der-anbâr eylediği beş yüz kırk üç keyl Ayıntabî hıntâ ve seksen üç keyl
şâ‘îr ve yirmi sekiz keyl mercimek ve yirmi keyl küşne ve yirmi dörd keyl culban ve
sekiz keyl hürle hububâtı ol-tarafda Ayıntabın ve havâlisinin ihtilâfı takrîbiyle zikr
olunan Kızılhisarlı Yahya boybeyi mâ‘lûmü’l-esâmi kesânı tahrîk ve kendüye tâ‘yin ile
hububât-ı mezbûreyi tegallüben ahz ve beynlerinde taksîm eylediklerini mültezîm-i
mezbûr inhâ ve keyfiyyet-i vech-i muharrir üzere olduğun sıkât-ı sahihâtü’l-kelîmât
‘âlâ’t-tarîku’ş-şehâde ihbâr eyledikleri beyânıyla husûs-ı mezkûr mahallinde mâ‘rifet-i
şer‘le görülüb merkum Yahya ve avânesinden ve sâ’ir icâb ve iktizâ idenlerden
tamâmen ve kâmilen tahsîl ve mültezim-i merkuma teslîm olunmak bâbında sana
hitâben emr-i şerîfim sudûrunu tahrîr ve istid‘â ve kuyûda havâle olundukda mukata‘â-i
mezbûr senevî elli bin beş yüz doksan dörd buçuk gurûş mal ile mîr Rıfat Salih zîde
mecdühûnun ber-vech-i mâlikâne uhdesinde olduğu mestûr ve mukayyed ve mahallinde
mâ‘rifet-i şer‘le kabz virilmek üzere sana hitâben dîvân-ı hümâyûnumdan emr-i şerîfim
ısdârını bi’l-fiil baş defterdârım olan Osman dâme uluvvuhu î‘lâm itmekle sen ki paşa-i
mûmâ-ileyhsin î‘lâmı mûcebince ‘amel ve hareket olunmak fermânım olmağın imdi siz
ki paşa ve mevlânâ-yı mûmâ-ileyhumâsız husûs-ı mezbûru mahallinde ber-vech-i
hakkaniyyet-i şer‘le rü’yet ve mültezim-i merkumun ahâli-i merkumların zimmetlerinde
olan ber-mûceb-i defter-i hububâtı her ne ise bâ‘de’s-subût hükm edib ve ihkâk-ı hakka
ihtimâm ve dikkat ve ücret-i mübâşiriye şurûtu nizâmını hâvî mukaddemen sâdır olan
186
emr-i şerîfimin dahi inkal ve icrâsına ihtimam ve dikkat ve sa‘y-ı tecvîzden tevakkî‘ ve
muba‘âdet olunmak bâbında.
Fî Evâîl-i Zi’l-hicce sene 1221 / Eylül-Ekim 1792 Nâzif

Maraş Naibine Hüküm ki
Müderrisîn-i kirâmdan Mehmed sun‛ullah zîde ilmuhû ile Mehmed muhadderatdan
Esma Hanım zîde’t-iffetühâ’nın Südde-i Sa‛adetime takdim eyledikleri ‛arzu hallerinde
bunların Medine-i Münevvere Kadîsi Sabık Hamdizade el-Hac Musatafa’nın Maraş
mutasarrıf Kalender Paşa dâme’t-me‛aliyehû zimmetinde hüccet ma‛lumeden bin iki
yüz on senesinden berü üç bin gurûş alacak hakkı olub taleb ve almak üzere iken
babaları merkûm fevt oldukda meblaiğ-i merkûme ırsen bunlara intikal itmeğle bunlar
dahi babalarından müntakil ol-mikdâr gurûşuna hakk-ı ırsiyelerini paşa-yı mûmâ
ileyhden taleb ve ahz zımmında Sadrazam tarafından mektub ahz ve irsâl eylediklerinde
mukırr ve mu‛terif iken ağzar-ı vahiye iradıyla bî-vechi şer‛i edâda ta‛allül ve muhalefet
ve gadr-ı külli eylediğin inhâ ve mübâşir ma‛rifetiyle şer‛le ru’yet ve paşa-yı mûmâ
ileyhin zimmetinde olan ol-mikdâr gurûş hakk-ı ırsiyeleri kendilere alıverilübb ihkâk-ı
hakk olunmak bâbında emr-i şerifim sudurunu istid‛a eyledikleri ecilden senki
Mevlanâ-yı mûma ileyhsin meblag-ı mezbûr ma‛rifetin ve ma‛rifet-i şer‛ ve mübâşir
ma‛rifetiyle ‛alâ eyyi hâl tahsîl birle ihkâk-ı hakka mübaderet olunmak fermanım
olmağın imdi senki Mevlâna-yı mûma ileyhsin ma‛rifetin ve ma‛rifet-i şer‛ ve ta‛yin
olunan mübâşir mümâ ileyh ma‛rifetiyle ber-vechi hakkaniyet-i şer‛le ru’yet ve babaları
müteveffa-yı mezbûrdan müntakil Paşa-yı mûmâ ileyhinn zimmetinde olan ol-mikdar
gurûş hakkı ırsiylerin ba‛de sübût tahsîl ve bunlara alıverilüb icrâ-i şer‛ ve ihkâk-ı hakka
dikkat ücret-i mübaşiriye şurut-ı nizamını hâvî mukaddemen sudur iden emr-i şerifimin
dahi infâz ve icrasına mübaderet olunmak babında
Fî Evasıt-ı M. Sene 1222/ Mart 1807

Maraş Beylerbeğisine ve Ayıntab Kazası nâ’îbine hüküm ki
Medine-i Ayıntab sakinlerinden Cenânizâde es-Seyyid Mehmed Emin nâm kimesnenin
iki yüz on altı senesine mahsuben ‛ahd-iltizâmında olan Ayıntab kâzasına vaki‛
Haşberlik? Su mukataası kuralarından Büyük Kızılhisar? ve Hacer? … … karyeleri
ahalilerinden ber-muceb defter-i ma‛lumu’l-esami kesan zimmetlerinde on üç bin keyl
ve beş keyl kendir tohumu ve beş keyl … on beş halebi kantar ve kendür ve üç yüz elli
bin aded ceviz mahsulü ve dört yüz elli gurûş çeker yaya ve rüsûmâtı bakâye
kaldığından gayri mahsulat-ı mukata‛adan cem‛ ve tahsil ve mukata‛a-i mezbûre
kurasından zikr olunan Kızılhisar karyesi ahalisi ma‛rifetiyle der-ambarr eylediği beş
yüz kırk üç keyl-i Ayıntabî hınta ve seksen üç buçuk keyl şa‛ir ve yirmi sekiz keyl
mercimek ve yirmi keyl küşne ve yirmi dört (s.210) cülban ve sekiz keyl horla?
Hububatını ol-vakitde Ayıntab’ın ve havalisinin ihtilali takribiyle zikr olunan
Kızılhisarlu Yahya Boybeyi ma‛lumü’l-esami kesanı tahrik ve kendüye teba‛iyyet ile
hububatı mezbûreyi tegallüben ahz ve beynlerinde taksim eylediklerine mültezim-i
mezbûr inha ve keyfiyet vech-i muharrer üzre olduğu sikaktü sahihatü’l-kelimât
kimesne ‛alâ tariki’ş-şahade ihbar eyledikleri beyanıyla mezbûr Yahya ve
avanesindenve sair icab ve iktiza edenlerden tamamen ve kamilen tahsil ve mültezim-i
mezbûre teslim olunmak babında sana hitaben emr-i şerif sudurunu mukaddemen vârid
olan i‛lam ve mahzarda tahrir ve istid‛a kuyuda havale olundukda mukata‛a-i mezbûre
senevi iki bin beş yüz doksan dört buçuk gurûş mal ile mir rif‛at Salih zîde mecdehûnun
187
ber-vechi malikane ‛uhdesinde olduğu mestur olmağla mahallinde ma‛rifet-i şer‛le

tahsil olunmak üzre senki paşa-yı mûmâ ileyhsin sana hitaben divan-ı hümâyûnumdan
emr-i şerif isdarını baş defderdarı esbak ilam itmekle ilam-ı mu‛cebince ‛amel olunmak
babında iki yüz yirmi bir senesi Evâil-i zilkadesinde sadır olan emr-i şerifimin tecdidini
mülteizim-i merkûm es-Seyyid el-Hac Mehmed rikab-ı hümâyûnuma bâ-arz-ı hâl inhâ
ve inayet istid‛a ve divân-ı Hümâyûnumda mahfûz kuyud-ı ‛ahkâma müraca‛at
olundukda vech-i meşrûh üzre tarih-i merkumda emr-i şerif verildiği mukayyed olmağın
mukaddemen sadır olan emr-i şerif mucebince ‛amel olunmak fermanım olmağın imdi
sizki paşa ve Mevlana-yı mumâ ileyhümasız husus-ı mezbûr mahallinde ber-vechi
hakkaniyet şer‛le rü‛yet ve mültezim-i mezbûrun ahali-yi merkumelerinin destlerinde
olan ber-muceb-i defter hububatı her ne ise ba‛de sübut hükmi idüb aluverüb ihkak-ı
hakka dikkat ve ücret-i mübaşiriyye şurıt-ı nizamı hâvî mukaddemen sadır olan emr-i
şerifimin dahi mazmununı icraya dikkat ve hilafından müba‛adet olunmak babında
Fî Evâil-i R. 1223

Senki Mevlânâ-yı mûmâ ileyh es-Seyyid el-Hac Hamid zîde fazlühûsun rikâb-ı
hümâyûnuma varid olan bir kıt‛a i‛lâmında eimmeden el-Hac Mehmed zîde salahuhu
meclis-i şer'a varub Maraş’da vaki' merhûm Ala’ü’d-Devle Camii kebirine ma‛aliye
tarafından ve verilen berât-ı ‛âlişanım ile imamı olub ‛uhdesine edâsı lazım gelen
hizmetini sıdk ve istikamet üzere ru'yet idüb resm-i râ‛iyet ve bilâ emr-i ‛alî tekalif-i
şakka talebiyle te‛addi olunmak icâb itmez iken kasâba-i mezbûre zabtı tarafından resm-
i ra‛iyet ve ehl-i örf ta'ifesi mülazımlarından dahi bila emr-i şerîf tek‛âlif-i şakka talebi
hilâf-ı kânûn te‛addiden hali olmadığı beyanıyla kânûn üzere ‛amel olunub kasaba-i
mezbûre zabtı tarafından resmi ra‛iyet ve ehl-i örf ta'ifesi taraflarından dahi bilâ emr-i
şerîf tek‛âlif-i şakka mütalebesiyle hilâf-ı kânûn vaki' olan ta‛adileri men' ve ref' olmak
bâbında bir kıt‛a emr-i şerîfim sudûrını ricâsına vaki' hali bi’l-iltimas ‛arz ve divan-ı
hümâyûnumdan kânûnu lede's-su’al bu makule camii şerîfimde bâ-berat-ı ‛ali imam ve
hatib olanları ma‛damki sana imamet ve hitabet hidmetinde oldukca mukteza-i …
oldukları ihbarıyla rüsûm-ı râiyet ve bila emr-i şerîfe tek‛âlif-i şakka mütalebesiyle
tea‛adi olunmak hilâf-ı kânûndur deyü tahrîr olmağla kânûn üzere ‛amel olunmak
bâbında
Fî eva'il-i Râ. sene 1222- Mayıs-Haziran 1806

Hacı Hasan nâm kimesne rikabı[hümayunuma] gelüb ‛arzu hal idüb bu kendü halinde
‛ırziyle mukayyed olub hilâf-ı şer'-i şerîf kimesneye vaz' u hareket ve deyn ve kefaleti
olmayub üzerine dahi şer'an bir nesne sabit ve zahir olmuş ve değil iken kasaba-i
mezbûre sakinlerinden sabıkan Maraş na'ibi Sarı … Oğlu Nazmi Hasan ve demekle
ma‛rûf kimesne kendü halinde olmayub iki yüz yirmi senesinde bunun yüz kırk dört
gurûşunu hilâf-ı şer'-i şerîf ve bi-gayri hakkın gasben ahz idüb gadr-ı külli eylediğin ve
bu babda da‛vasına müvafık Şeyhü'l-islamdan fetva-i şerife verildiğin bildrüb
mahallinde şer' görülüb mezbûrun hilâf-ı şer'-i şerif ve bi-gayri hakkın gasb eylediği ol-
mikdâr gurûş hakkı kendüye alıverilüb bi-vechi şer' te‛allül ve muhalefet ittirilmeyüb
icrâ-i şer' ve ihkâk-ı hak olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûr-ı istid'a eylediği ecilden
mahallinde şer'le görülmek bâbında
Fî Evâil-i Râ. sene 1222-Mayıs-Haziran 1807
188

Maraş Vâlisine ve Maraş sancağında vaki' Zeytun nâhiyesinin tabi' olduğı kazânın
Kâdîsına ve hassa silahşörlerimden husus-ı ahara me'mur olub zikr-i ‛ati hususuna
mübâşir ta'yin olunan Abdulkadir zîde mecdühûya hüküm ki
Mehmed Paşa ve Celil Paşa mülki karyelerinden kale-i Zeytun ve Kırnos karyeleri
ahâlilerinden mâlûmü'l-esami kesan gelüb bunlar kendü hallerinde ‛ırzılarıyla
mukayyed olub hilâf-ı şer'-i şerîf kimesneye vaz' ve hareketleri olmayub bir vechle dahl
olunmak icâb eder halleri yoğiken karyeteyini mezbûreteyini sakinlerinden Maraş
beylerbeyisi sabık Kalander Paşa dâme’t- ma‛âliyehûnun akrabasından Ahmet Bey
dimekle ârif kimesne ile Sürsün oğlu Hacik nâm zimmı kendü hallerinde
olmadıklarından birbirleriyle müttefiken karyeteyin-i mezbûreteyin ahâlilerine enva'
mez‛âlim ve ta‛adiyat ibtidâr eylediklerinden mâ‛adâ karyeteyini mezbûreteyn
ahâlilerinden ba‛zı bi-cürm makulelerine hilâf-ı şer'-i şerîf katl ve emvâl ve eşyalarını
bi-gayri hakkın gasben ahz ve ol-vechle gadr-ı külli ve zülm-i sarih eylediklerin inhâ ve
senki vezir-i müşârûn-ileyhsin aher hususa me’mur mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle
mahallinde şer'le ru'yet ve ber-muktaza-i şer'-i mutahhar icrâ-i şer' ve ihkâk-ı hakk
olunmak bâbında sana hitaben emr-i şerîfim sudûrını istid'a itmeğle senki vezir-i
müşârûn ileyhsin aher hususa me’mur mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle merkûm
Ahmed Bey ve mezfur Haçik zımmi huzur-ı şer'-a ihzâr ve inhâ olunduğu üzere madde-i
merkûme ru'yet ve emval-i mağsube-i mezkûre her ne ise lede'd-tahkik zahire ihrac ve
ashabına istirdad katl maddesi dahi sabit ve mütehakkık olur ise ihkâk-ı hak ve keyfiyet
suret-i sicillilatıyla der-sa‛âdetime ‛arz ve i‛lâm olunmak fermânım olmağın imdi senki
vezir-i müşâr ve Mevlânâ-yı mûmâ ileyhimsiz marifetiniz ve ta'yin olunan mübâşir-i
mûmâ ileyh ma‛rifetiyle Ahmed Bey ile Zimmı-i Masfuri meclis-i şer' ihzâr ve iddiâ-i
hukuk ve ta'yin-i madde eden husemâsıyla terafu'-ı şer' ve bade's-subut ber-muktaza-i
şer'-i mutahhar icrâ-yı şer' ve ihkâk-ı hakka dikkat ve keyfiyeti suret-i sicillilatıyla der-
sa‛âdetime ‛arz ve inhâya müsara‛at ve ibtal-i hakkı ve hilâf-ı şer' gadri mûcib vaz‛dan
tehaşi ve mücanebet ve ücret-i mübâşeriye şurut-ı nizâmına hâvî sudûr eden emr-i
‛âliden dahi intikaline ve icrâsına dikkat eylesiz ve senki mübâşir mûmâ ileyhsin
mazmun-ı emr-i şerîfim senin dahi meczumun olarak mûceb ve muktazasıyla ‛amel ve
hareket ve hilâfınan tevaki‛i ve müba‛adet eylemen bâbında
Fî Evasıt-ı N. sene 1222-Ekim-Kasım 1807

Maraş Vâlisi vezire ve Maraş sancağında vaki' Zeytun nâhiyesinin tabi' olduğı kazânın
Kâdîsına ve hassa silahşörlerimden husus-ı ahare me’mur olub zikr-i âtî hususa dahi
mübâşir ta'yin kılınan Abdulkadir zîde mecdühûye hüküm ki
Es-Seyyid Mustafa ve es-Seyyid Abdulhamid zîde şerefuhûmâ gelüb Maraş sancağında
Zeytun nâhiyesine tabi' neferatı ile karye-i kal'a-i Zeytun tahtında hınta ve şaʿîr ve resm-
i çift ve dönüm badı-havâ yekün ma‛a gayrihî elli bir bin altı yüz dokuz akça ve yine
nâhiye-i mezbûre tabi' neferatı ile karye-i Kırnos Cisr-i Ceyhun’dan Saraycık beli nâm
mahalle yerde andan tarik-i amın üzerinde vaki' olmuş derbent ve hâsılı tahtında hınta
ve şaʿîr ve resm-i çift ve dönüm ve bad-ı hava yekûn ma‛a gayrihî otuz iki bin dört yüz
akça yazuları ile defter-i mufassalda muharrir kalemiyle tahrîr ve defter-i icmâlde
hashaâ-i cedid-i hümâyûn mülhakatından iken zikr olunan Zeytun karyesi ve Narlı?
neferatı? ile Rumili beylerbeyisi olan Mehmed Paşaya temlik olunub mülk-name-i
hümâyûn verilmekle bâ-hatt-ı tevkî'î tashih ve zikr olunan otuz iki bin akça yazar Fırnos
karyesi mukaddemen … sancağında yirmi bin üç yüz akça yazar karye mâlikane ile
189
vezir-i sani Halil Paşa mülkâneme-i hümâyûn ile mutasarrıf olub lakin karye-i mezbûre
semt olmayub mukaddemen müteveffa olan karındaşı beylerbeğisi Maraş eyaletinde
eyledüğü? Zeytun nâm karye bâ-hatt-ı tevkî'î tashih olunduğu defter-i hâkânîde
mukayyed olmağla ve mûmâ ileyh es-Seyyid Mustafa ve es-Seyyid Abdulhamid
karyeteyini mezbûreteyini ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî bi’t-tevcîh zabt ve vaki' olan
mahsûl ve rüsûmunu kânûn ve defter mûcebince ahz ve kabz itmek murad eyledikde
dahl olunmak icâb itmaz iken mir-i mirân-ı kirâmımdan sabıkan Maraş beylerbeyisi
Kalandar Paşa dâme ikbalehûnün akrabasından Ahmed nâm kimesne ile Sürsün oğlu
Haçik nam zümmi birbirleriyle müttefikan karyeteyini mezbûreteyni hilâf-ı Defter-i
Hâkâni bila-sened zabt ve hâsılat ve rüsûmatını tagallüben ahz ve gadr eylediklerin inhâ
ve senki vazir-i müşârûn-ileyhsin aher hususa me’mur mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle
karyeteyini mezbûreteyn ber-mûceb Defter-i Hâkânî bi’t-tevcîh kendülere zabt ve vaki'
olan mahsûl ve rüsûm kânûn ve defter mûcebince ahz ve kabz ittirilüb merkûmanı hilâf-
ı Defter-i Hâkânî ve münafi‛i kânûn bila-sened bir dürlü dahl ve ta‛arruz ittirilmeyüb ve
fuzûli ahz itdikleri mahsûl ve rüsûm ma‛rifet-i şer'le istirdad olunmak bâbında sana
hitaben emr-i şerîfim sudûrını istid'a itmekle senki vezir-i müşarûn-ileyhsin ahar hususa
me’mur mübâşir mûmâ ileyh defter-i hâkân-i mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak
farmanım olmağın imdi sizki vezir-i müşâr ve Mevlânâ-yı mûmâ ileyhimâsız
marifetiniz ve mübâşir mûmâ ileyh ma‛rifetiyle karyeteyini mezbûreteyini ber-mûceb
Defter-i Hâkânî bi’t-tevcîh merkûmana zabt ve vaki' olan mahsûl ve rüsûmat kânûn ve
defter mûcebince ahz ve kabz ittirüb merkûm Ahmed Bey ile zimm-i mesfuru hilâf-ı
Defter-i Hâkânî ve mugayir-i kânûn bir dürlü dahl ve ta‛arruz ittirmeyüb men' ve def'
eylesin dahl olunub merkûm Ahmed Bey ile zımmi-i mesfurun füzuli ahz eyledikleri
mahsûl ve rüsûm her ne ise ba‛de’s-sübût hüküm idüb alıverüb ihkâk-ı hakka dikkat ve
ücret-i mübâşiriye şurût-ı nizâmını hâvî mukaddemen sudûr iden emr-i münifim dahi
infâz ve icrâsına mübaderet eylesin ve senki mübâşir mûmâ ileyhsin sen dahi mûceb-i
emr-i şerîfimle ‛amel ve hareket ve hilâfından tevakki‛ ve müba‛adet eylemen bâbında
Fî Evasıt-ı N. sene 1222-Kasım-Aralık 1807

Maraş Kâzası nâibine hüküm ki
Erbab-ı tımardan Mehmed veled-i Mustafa nâm sipâhî rikab-ı hümâyûnma gelüb Maraş
sancağında ve kazâsı muzafatından Kemer nâhiyesinde Kemer nâm karye ve gayriden
yedi bin beş yüz akça bâ-berât-ı ‛âlîşân mutasarrıf olduğı tımarın bâşkalemi olub
müşterekiyle kaydına dahil olur beş nefer ra'ya ile marû’l-beyân karye-i Kemer cemâ‛at-
i Küşne? Kışlayub zira‛at ider ve hâsıl-ı tahtında hınta ve şaʿîr ve resm-i tapu yekün
ma‛a gayrihî dört bin iki yüz elli beş akça yazu ile defter-i müfassalda muharrir
kalemiyle tahrir ve defter-i icmâlde yazı-yı mezkûresinden iki def'a ikişer bin akçaları
ifrâz ve bâşka bâşka iki aded icmâller olub icmâl-ı evvel ve sani temamen sipâhî
merkûmun bakisi müştereki kaydında olduğı defter-i hâkânîde mukayyed olmağla
sipâhî-i merkûm karye-i Kemer-i Ahmer Kuyucalu ber-mûceb Defter-i Hâkânî
müşterekiyle zabt ve vaki' olan mahsûl ve rüsûmundan berâtı yazusuna hissesine isabet
edeni kânûn ve defter-i mucebince ahz u kabz murad eyledikde dahl olunmak icâb itmez
iken ecanibden Elbistanlı Şeyh dimekle meşhur kimesne zuhur ve karye-i Kemer el-
merkûmeye hilâf-ı defter-i hâkân-i ve magayir-i kânûnî füzuli müdahele birle tagalluben
zabt ve hâsılat ve rüsûmatını ahz ve gadr eylediğün bildirüb karye-i Kemer el-mezbûre
ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî müşterekiyle kendüye zabt ve vaki' olan mahsûl ve
rüsûmundan berâtı yazusuna gün göre hissesine isabet eden kânûn ve defter mûcebince
ahz ve kabz ittirdüb mezbûru hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir-i kânûn bir dürlü dahl
190
ve ta‛aruz ittirilmeyüb men' ve def' ve füzuli ahz eylediği mahsûl ve rüsûm marifet-i
şer'le istirdad olunmak bâbında hükm-i hümâyûnum rica ve Defterhane-i‛Amiremde
mahfuz ruz-nâmçe-i hümâyûna ve defter-i icmâle ve mufassala müraca'at olundukda
vech-i meşrûh üzere olduğı mestûr ve mukayyed bulunmağın Defter-i Hâkânî
mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında
Fî Evâil-i L. sene 1222 Aralık 1807

Huffâzdan Hafız Halil zîde salahûhu gelüb Medine-i Maraş mahtından Hatuniye
mahallesinde vaki' Şemsi Hatun nâm sahibetü’l-hayrın bina eylediği Camii Şerîfde bâ-
berât-ı ‛alî hatib olub üzerine edâsı lazım gelen hizmetini sadâket ve istikamet üzere
ru'yet idüb resm-i ra'iyet bilâ emr-i şerîf tek‛âlif-i şâkka mütâlebesiyle ta‛addi olunmak
icâb itmez iken Maraş kazâsı zabiti tarafından resm-i ra'iyet ve ehl-i örf ta'ifesi
caniblerinden dahi bilâ emr-i şerîf tek‛âlif-i şâkka mutâlebesiyle hilâf-ı kânûn te‛addi ve
rencideden hali olmadıkların bildirüb kânûn üzere ‛amel olunub kasaba-i mezbûre zabiti
tarafından resm-i ra'iyet ve ehl-i örf ta'ifesi caniblerinden dahi bilâ emr-i şerîf tek‛âliFî
şâkka mütâlebesiyle hilâf-ı kânûn vaki' olan müdahele ve ta‛addileri men' ve def'
olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrını istid'a itmeğin kânûn üzere ‛amel olunmak
bâbında
Fî eva'il-i C. sene 1223- Temmuz Ağustos 1808

Maraş sancağında vaki' Çörmüşek nâhiyesinin tabi' olduğı kazânın Kâdîsına hüküm ki
Ahmed ve Mehmed ve Sadık nâm kimesneler gelüb Maraş sancağında Cümüşşek
nâhiyesinde Mancınıklar karyesinin hâsılatında bir rub' hububatı Ala‛ü’d-Devle Bey
zâviyesi vakfî ve üç rub' hububatıyla rüsûmatı Maraş sancağında Hayderi nâhiyesinde
Sarıoğlan-ı Kebir nâm karye ve gayriden dokuz bin dokuz yüz kırk altı akça tımara
mutasarrıf Mahmud Halife veled-i Hüseyin’in müşterekleriyle tımarı mülhakatı ve
resm-i çift ve resm-i bennak ve resm-i müceredânı hass-ı Hümâyûn aklâmından olduğı
defter-i hâkânîde mukayyed ve merkûm Ahmed ve Mehmed ve Sadık zikr olunan
Ala‛ü’d-Devle Bey zâviyesinin bâ-berât-ı ‛alî ber-vechi iştirak zâviyedârı olmalarıyla
salifü’l-zikr Mancınıklar karyesinin ber-mûceb-i Defter-i Hâkânî sipâhî merkûm
Mehmed veled-i Hüseyin müşterekleri ve hass-ı-hümâyûn mutasarrıflarıyla ve zabt ve
vaki' olan hâsılatından zâviye-i merkûmu vakfına ta'yin ve tahsîl kılınan bir rub'
hâsılatını kânûn ve defter-i mûcebince ahz ve kabz murad eyledikde dahl olunmak icâb
itmez iken sipâhî merkûm Mehmed veled-i Hüseyin ve müşterekleri karye-i
merkûmenin üç rub' hâsılatıyla rüsûmatını tımarları taraflarından ve hass-ı hümâyûnum
mutasarrıfları dahi karye-i merkûmenin defter-i defterlü re'ayalarının üzerlerine edâsı
lazım gelen resm-i bennak ve resm-i mücerredleriyle karye-i merkûme toprağında
kadimi re'aya yedlerinde tasarruf edenlerin icâb eden cift resimlerin hass-ı hümâyûn
tarafından kânûn ve defter mûcebince ahz 'adem kana'at birle ecanibden ba‛zı
kimesneler ile yekdil olarak salifü’l-beyan zâviye-i merkûmeye ta'yin kılınan bir rub'
mahsûlata Hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve mugayir-i kanun müdahele ve nizâ'dan hali
oldukların inhâ ve Hefter-i Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunmak bâbında emr-
i şerîfim sudûrını istid'a ve Defterhane-i‛Amiremde mahfuz ruz-nâmçe ve defter-i icmâl
ve mufassala müraca'at olundukda Çörmüşek nâhiyesine tabi' elli dört nefer re'aya ile
karye-i Mancınıklar karye-i rub' Galal-i vakf-ı zavye-i Ala‛ü’d-Devle Bey der-karye-i
mezbûre üç rub' ma‛a rüsûmı tımar ve hâsılı tahtında hınta ve şaʿîr ve resm-i çift hass ve
191
resm-i bennak hass resm-i mücerred has ve hisse-i vakıf ‛an rub' hububat yüz seksen altı
akçadan tımarı üç rub' hububatı ma‛a rüsum-ı cüz hass dokuz yüz akça yazu ile defter-i
müfassalda müharrir kalemyile tahrîr ve defter-i icmâlde dokuz yüz akça yazusuyla
Hayderi nâhiyesine tabi' Saruoğlan-ı Kebir karyesiyle bir görülüb ma‛a gayrihi yedi bin
dört akça ber-icmal ve cemal-i mezbûrun bin elli iki akçası Mehmed veled-i Hüseyin’in
bakisi müşterekleri kaydlarındadır bu takdirce ber-müktazayı Defter-i Hâkânî cüz hass
karye-i Mancınıklar … rub' hububatı mahsûlatı Ala‛ü’d-Devle Bey zâviyesi vakfî
tarafından ve üç rub' hububat mahsûlatıyla rüsumatı sipâhî-i merkûm(s.251) Mehmed
veled-i Hüseyin ile sa’ir müşterekleri taraflarından herkesin berâtları yazularına göre
zabt eylemeleri iktizâ eylediğin bi’l-fi‛il defter emini olan Mehmed Vahid dâme
mecdühû ‛arz itmeğin ‛arz-ı mûcebince ‛amel olunmak bâbında
Fî Eva’il-i Râ. sene 1224-Nisan Mayıs 1809

Senki Mevlânâ-yı mûmâ ileyh Mehmed Emin zîde ilmuhusun sude-i sa‛âdetime varid
olan i‛lâmında Eimmeden Seyyid Ahmed Hâlife zîde salahûhu meclis-i şer'e varub
merkûm Seyyid Ahmed Hâlife Maraş’ta vaki' Hatuniye mahallesinde vaki' Hatuniye
Camii şerîfinde bi’l-fi‛il berât-i ‛âlîşanımla imam olub mahalle-i merkûmede vaki' gasl-
i meyyit ve akd-ı enkihâ ve camii mezkûrda imam olanlar kadimden berü rü'yet ide
gelmekle merkûm dahi kadimesi üzere mahalle-i merkûmede vuku' bulan mevta-yı
müsliminin gaslini ashabının taleb ve rızâlarıyla ve mani‛-i şer‛isi olmayub gasl ve akd-
ı enkihâ dahi izni müş‛ir taraf-ı şer‛den verilen mür‛asele-i şer‛iye mucebince rü'yet ede
gelüb aherden müdahele ve mümana‛at olunmak icâb itmez iken cevirda vaki' ba‛zı
mesacid imamları merkûmun rü'yetine bi-vech mümana‛at itmeleriyle kadimesi üzere
‛amel olunub kadime mugayir bi-vech vaki' olan müdahelelerin men' ve def' olunmak
bâbında emr-i şerîfim sudûrını der-i devlet medara i‛lâm edver deyü ilhah ve iltimas
itmekle ol-babda hükm-i hümâyûnum verilmek ricâsına vaki' hali bil-iltimas ‛arz ve
Hazine-i ‛Amiremde mahfuz Anadolu muhasebesi defterlerine nazar olundukda
imamet-i mezbûr yevmi altı akça vazife ile merkûm Seyyid Ahmed Hâlife bıraderi işbu
müşterek ..... hâlâ berât ile üzerine olduğı mestûr ve Dvan-ı Hümâyûnumdan muktazası
su’al olundukda mahalle-i merkûmede vuku' bulan mevta-i müslimini ashabının taleb ve
rızâlarıyla gasl ve akd-ı enkihayı dahi izni taraf-ı şer'den verilen mürasele mûcebince
kadimden camii şerîf-i mezkûr imamları rü'yet ede gelmişiken ba‛zı mesacid imamları
bi-vech müdahele eyledikleri vaki' ise men' ve ref' içün mahallinde şer'a havale ile emr-i
şerîf îtâsı iktizâ eylediği tahrîr olunmağla vech-i meşrûh üzere mahallinde şer'le
Fî Evâhir-i Râ. sene 1224- Nisan Mayıs 1809

Eyâlet-i Maraş’a vaki' Behisni kazâsı nâibine hüküm ki
Behisni sakinlerinden sadat-ı kirâmdan es-Seyyid Mehmed zîde şerefhûhu gelüb bu
sahihü'n-neseb sadat-ı kirâmdan olub isbat-ı neseb eylediğine ba‛zı İstanbul
nükabasından mamulü’n-bih hüccet ve temessükü olub ve bu makule sahihü'n-neseb
sadat-ı kirâmdan olanların sebeb-i ma'işetleriçün besledikleri yüz ellişer re's ağnamdan
adet-i ağnâm mütalebesiyle te‛addi olunmak icâb itmez iken ağnâm cem'ine me’mur
olanlar taraflarından adet-i ağnâm talebiyle hilâf-ı kânûn te‛addiden hali olmadıkların
inha ve men‛ ve def‛i babında emr-i şerîfim sudûrını istid'a itmekten nâşi divan-ı
hümâyûnumdan muktazası su’al olundukda merkûm Mehmed sahihü'n-neseb sadat-ı
192
kirâmdan olub isbat-ı neseb eylediğine yedinde İstanbul nükebâsındn mamu’lü bih
hüccet ve temessükü olduğı halde bu makule sahihü'n-neseb sadat-ı kirâmdan olanların
sebeb-i ma'işetleriçün besledikleri yüz ellişer re's ağnâmdan adet-i ağnâm mutalebe
olunmamasını kanun muktazası idüğü tahrîr olunmağla kanun olunmak bâbında
Fî Evâil-i N. sene 1224-Eylül-Ekim 1809

Mir Ahmed zîde kadruhû gelüb bunun kazâ-i mezbûr toprağında vaki' mutasarrıf olduğı
mâlûmü'l-hudud mülk arsasında aharın alakası olmayub dahl olmak icâb itmez iken
ecanibden ve kazâ-i mezbûr sakinlerinden mâlûmü'l-ism kimesneler iki yüz yirmi
senesinde ‛arsa-i mezkûru üzerlerine kendi nefsleriçün tagallüben bina ve ihdas idüb
gadr-ı külli eylediklerin ve bu babda davasına müvaffık canib-i Şeyhü'l-islamiden fetva-
yı şerîfe verildiğün bildürüb mahallinde şer'le görülüb mezbûrların hilâf-ı şer'-i şerîf
vaki' olan gadr-ı şer'ileri men' ve def' olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrını istid'a
itmekden mahallinde şer'le görülmek bâbında
Fî Evâhir-i Ş. sene 1226-Ağustos Eylül 1811

Maraş eyaletinde vaki' Kars-ı Zü'l-kadriye Kâdîsına hüküm ki
Simon nâm zımmi rikab-ı hümâyûnuma gelüb kazâ-i mezbûre muzafa Haçin kasâbası
toprağında vaki' mutasarrıf olduğı mâlûmetü’l-hudud bir kıt‛a mülk bağında ahırın
alakası olmayub dahl olunmak icab itmez iken kasaba-i mezbûre mütemekinlerinden
Avak oğlu Kirkor nâm zımmi iki yüz on altı senesinde zikr olunan bağı hilâf-ı şer'-i
şerîf füzuli zabt idüb gadr-ı külli eylediğinde ve bu babda davasına müvafık canib-i
Şeyhü'l-İslamiden fetva-yı şerîfe verildiğün bildirüb mahallinde şer'le görülüb mesfûrun
hilâf-ı şer'-i şerîf füzuli zabt eylediği mülk bağı kendüye ‛âliverilüb icrâ-yı şer' ve
ihkâk-ı hakk olunmak bâbında hükm-i hümâyûnum ricâ itmekten nâşi mahallinde şer'le
Fî Evâil-i B. sene 1223-Ağustos-Eylül 1808

Rumeli beylerbeyiliği pâyesiyle Mar‘aş beylerbeyisi paşa dame’t-mealiyehûye ve
Ayıntab nâ’îbine hüküm ki
Hâcegân-ı divân-ı hümâyunumdan Seyyid Mehmed Hamid zîde mecdühünün rikâb-ı
hümâyûnuma ‘arz-ı hâl idüb mûmâ-ileyhin Ayıntab sâkinlerinden Arif nâm kimesne
zimmetinde bin iki yüz on sekiz senesinden berü cihet-i mâ‘lûmeden sekiz yüz gurûş
alacak hakkı olub bâ-mektûb bi’d-defa‘ât taleb ve almak murâd eyledikde bî-vech-i
şer‘i edâda ta‘allül ve muhalefet ve ibtâl-i hakk daiyyesinde olduğun bildirüb
mahallinde şer‘le görülüb merkumun zimmetinde olan ol-mikdâr gurûş alacak hakkı
tamâmen tahsîl ve bî-kusûr kendüye alıvirilüb bî-vech-i şer‘i ta‘allül ve muhalefet
itdirilmeyüb icrâ-i şer‘ ve ihkâk-ı hakk olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrunu istid‘â
itmekden nâşî sen ki paşa-yı mûmâ-ileyhsin mahallinde şer‘le görülmek bâbında.
Fî Evâsıt-ı Râ. sene 1228 / Temmuz-Ağustos 1813

Maraş kâzası nâibine hüküm ki
Es-Seyyid Ataullah zîde ilmuhûsun rikâb-ı hümâyûnuma varid olan i‛lâmında es-Seyyid
Eş-Şeyh Mehmed Efendi dimekle ma‛ruf kimesne meclis-i şer‛a varub mûmâ ileyh
193
sahihû’n-neseb sâdaât-ı kiramdan ve esbât-ı neseb eylediğine yedinde İstanbul

nükâbasından me’mûlün-bih siyadet hüccet temessükü olub Maraş kasabası toprağında
bi’n-nefs zabt ve tasarrufunda hane avarıza bağlu tekalif alınmak icâb ider kâdimî
re‛aya emlâk ve yerleri olmayub tekâlif talebiyle te‛addi olunmak icâb itmez iken
kasaba-i mezbûre ahalisi taraflarından emr-i şerif ile varide olan tekâlifden hisse ve ehl-i
örf caniblerinden dahi bilâ emr-i şerif tekâlif-i şâkka mütalebesiyle hilâf-ı kanun te‛addi
ve rencideden hali olmadıkları beyanıyla ol-babda hükm-i hümâyûnum verilmek
ricasına vaki‛ hâli bi’l-iltimas ‛arz eylediğin ecilden divân-ı hümâyûnumdan kanunu
su’al olundukda mûmâ ileyh sahihü’n-neseb sâdadat-ı kirîmdan olub isbâtü’n-neseb
eylediğine yedinde İstanbul nükâbasından ma‛mulün-bih siyâdet-i hüccet ve temessükü
var ise kasaba-i mezkûre toprağında bi’l-fi‛il zabt ve tasarrufunda hane-i ‛avarıza bağlu
tekâlif alınmak icâb ider kâdimi re‛aya ve emlâk ve yerleri yoğise kasaba-i mezbûre
ahalisi taraflarından emr-i şerif ile vâride olan tekâlifden ve ehl-i örf taifesi
caniblerinden dahi bilâ emr-i şerif tekâlif-i şâkka mütalebesiyle te‛addi olunması
mugayir kanun idüğü tahrir olunmağla kanun üzere ‛amel olunmak babında
Fâ Evâhir-i R. Sene 1228
Tabib

Rumeli beylerbeyiliği pâyesiyle Mar‘aş mutasarrıfıPaşa dâme’t-meâliyehûye ve
Ayıntab kazâsı nâ’îbine hüküm ki
Mehmed nâm kimesne rikâb-ı hümâyûnuma gelüb bunun kazâ-i mezbûr sâkinlerinden
voyvodalık daiyyesinde olan Hacı Bekir nâm kimesne zimmetinde bin iki yüz yirmi
senesinden berü ve cihet-i havâleden bâ-temessükât bin dörd yüz doksan ve Hacı Battal
dimekle meşhûr kimesne zimmetinde bâ-temessükât yedi yüz sekiz gurûş alacak hakkı
olub taleb ve almak üzere iken merkûm Hacı Battal fevt olmağla bu dahi mebâliğ-i
merkûmeyi merkûm Hacı Bekir ile merkûm Hacı Battal’ın terekesini ahz ve kabz iden
kazâ-i mezbûr sükkânından mâ‘lûmu’l-ism veresesinden mâl-ı müteveffâdan taleb
eyledikde vermeyüb gadr-i küllî eylediklerin merkûm Mehmed mukaddemen bâ-‘arz-ı
hâl lede’l-inhâ ve’l-istid‘â mahallinde şer‘le görülmek bâbında bin iki yüz yirmi altı
senesi evâîl-i Muharreminde sudûr iden emr-i şerîfimin tenfîz ve icrâsı mümkün
olmadığın bildirüb mukaddemen sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince ‘amel olunmak
bâbında te’kîdi hâvî müceddeden emr-i şerîfim sudûrunu istid‘â itmekden nâşî dîvân-ı
hümâyûnumda mahfûz kuyûd-ı ahkâma müraca‘ât olundukda ber-vech-i muharrer târih-
i merkumda emr-i şerîfim virildiği mestûr ve mukayyed bulunmağın husûs-ı mezbûr
hîn-i terâfû‘da tezvîr idüğü inde’ş-şer‘ tahakkûk eyledikde tâ‘yin olunan mübâşirin
ücret-i mübâşiriyyesi mazlûm olan müdde‘-i ‘aleyhden taleb olunmayub ber-mûceb-i
fetvâ-i şerîfe husûmet-i kâzibe iden müdde‘-i mütemerrîdden tahsîl olunmak üzere sen
ki paşa-yı mûmâ-ileyhsin mukaddemen sâdır olan emr-i şerîfim mûcebince ‘amel
olunmak bâbında.
Fî Evâhîr-i L. sene 1228 / Temmuz-Ağustos 1813

Maraş Nâibine hüküm ki
Topal Osman dmekle ma‛ruf kimesne gelüb bunun Maraş kasabası toprağında bi’l-fi‛il
zabt ve tasarrufunda hane-i ‛avarıza bağlu tekalif alınmak icâb ider kâdimi re‛aya emlâk
ve yerleri olmayub te‛addi olunmak icâb etmez iken kasaba-i mezbûre ahalisi
taraflarından bilâ evâmir-i ‛aliyye üzerimize varide olan tekâlifden sen dahi bizimle
ma‛an hisse ver deyû hilâf-ı kânun hisse tekâlifî mutalebesiyle te‛addi ve rencideden
194
hali olmadıkların bildirüb kanûn üzre ‛amel olunub kasaba-i mezbûre ‛ahalisi
taraflarından hilâf-ı kânun hisse-i tekâlif mütalebesiyle te‛addi ve rencide ittirilmemek
babında emr-i şerifim sudûrunu istid‛a etmekten nâşî kanun üzre ‛amel olunmak
babında
Fî Evâhir-i L. Sene 1228

Maraş ve Elbistan nâibilerine hüküm ki
Zü'emâdan Seyyid Mehmed veled-i Seyyid Ahmed zîde kaderühû sude-i sa‛âdetime
gelüb Kütahya ve Maraş ve Ankara sancaklarında Şeyhlü ve gayri nâhiyelerde Selak
nâm karye ve gayriden yirmi sekiz bin üç yüz altmış akça bâ-berât-ı ‛âlîş-anmutasarrıf
olduğı ze'ameti mülhakatından Maraş sancağında ve nâhiyesine tabi' cema’ati Kıllılu ve
cema’ati Oruç Gazilü ve Elbistan nâhiyesine tabi‛ Taçzâde Ağca Derbent ve yine Maraş
nâhiyesine tabi' cema’at-i Zeyneblü cema’ati Özlü? deyû muharrer cema’at ve bac-ı rah
müşterekiyle mûmâ ileyhlerin kaydına dahil idüğü Defter-i Hâkânîde mukayyed olduğı
ve zikr olunan cema'etlerin hassları tahtlarında resmi bennak ve bâd-ı heva tahrîr
olunduğuna binâen merkûm Seyyid Mehmed zikr olunan cema'etlerin defterde
mukayyed ve râ’yet ve Râiyeti oğlularından evlülerinin üzerine edâsı lazım gelen resm-i
bennak ve üzerlerine cürm sabit olanların kânûn üzere icâb iden cerimeleriyle bac-ı rah
Ağca Derbent dahi kâdîmden ne-vechle alına gelmiş ise yine ol-vechle kadimesi üzere
müşterekiyle ahz u kabz etmek murâd eyledikde dahl olunmak icâb itmez iken
ecanibden ba‛zı kimesneler Hilâf-ı Defter-i Hâkânî füzuli müdahele ve gadr-ı külli
eylediklerin bildürüb Defter-i Hâkânî mûcebince kânûn üzere ‛amel olunub ecanibden
olan merkûmların Hilâf-ı Defter-i Hâkânî ve münafi‛i kânûn zahir olan müdaheleleri
men' ve def' olunmak bâbında emr-i şerîfim sudûrını istid'a itmekten nâşi Defterhane-i
‛Amiremde mahfûz Ruz-nâmçe-i hümâyûn ve defter-i mufassala müraca’at olundukda
Maraş nâhiyesine tabi' neferat-ı aded ile cema’at-i Kıllılu tabi'-i ta'ife-i Cerid-i Ayıntab
teva‛binde kışlayub Malatyada yaylarlar ve hâsıl-ı tahtınde resmi bennak ve bâ-heva
yekün ma‛a gayrihi on iki bin akça ve yine nâhiye-i mezbûre tabi' neferat-ı aded ile
cema’ati Oruç Gazilü tabi'-i ta'ife-i mezbûr ve hâsıl-ı tahtında resmi bennak ve bâd-ı
heva yekün ma‛a gayrihi iki bin beş yüz akça ve Elbistan nâhiyesine tabi' bağc-ı rah
Ağca Derbent fî sene on beş bin akça ve yine Maraş nâhiyesine tabi' neferat-ı aded ile
cema’at-i Zeyneblü tabi'-i ta'ife-i mezbûr Haleb nâhiyesinde kışlayub Kabakdepe nâm
mahalde yayalarlar ve hâsıl-ı tahtında resmi bennak ve bâd-ı heva yekün ma‛a gayrihi
dört yüz yirmi akça ve yine nâhiye-i mezbûre tabi' neferat-ı aded ile cema’ati Bozlu tabi'
ta'ife-i mezbûr Çukur Abad’da kışlayub ve Homrahı yaylayub hâsıl-ı tahtında resm-i
bennak bad-ı heva yekün ma‛a gayrihi beş yüz seksen akça yazular ile defter-i
mufassalda muharrir kalemiyle bâşka bâşka tahrîr defter-i olunub ve cema’at-i Kıllılu
el-mezbûrenin yazusundan üç bin beş yüz akçasi ifrâz bir görülüb yekün ma‛a gayrihi
otuz beş bin beş yüz akça buzundu? ‛an hass yekünundan on bin beş yüz akçası Seyyid
Mehmed veled-i Seyyid Ahmed’in bakisi müşterekleri kayıdlarında olub bu takdirce
ber-muktaza-yı Defter-i Hâkânî cema’at-i Kıllılu ve cema’at-i Oruç Gazilü ve cema’at-i
Zeyneblü ve cema’at-i Özlü el-mezbûrelerin rüsumatları ve bağc-ı rah-ı Ağca
Derbentel-mezbûrenin fî sene muteveccihatı merkûm Seyyid Mehmed veled-i Seyyid
Ahmed ile sa’ir müşterekleri taraflarından zabt olunmak iktizâ eylediğin bi’l-fi‛il defter-
i emini olan Mehmed Arif dâme mecdühû ‛arz etmeğin ‛arz-ı mûcebince ‛amel olunmak
bâbında
Fî Evâhir-i R. sene 1229-Mart-Nisan 1814
195
SONUÇ Huri AKPINAR
SONUÇ
Osmanlı Devleti’nde bürokratik işlemlere ağırlık verilerek, devletin son

dönemlerine kadar defter tutma geleneğine devam edilmiştir. Osmanlı’nın üzerinde
durduğu en önemli bir diğer nokta ise, adaletin ülkenin her yerinde sağlanmasına ilişkin
uygulamalarıdır. Bu uygulamalarda re‛ayaların sorunlarını mahkemelerin yanı sıra
devlet görüşmelerinin karara bağlandığı Dîvân-ı Hümâyûn’a kadar taşıyabilme
özgürlüklerinin söz konusu olması dikkat çekicidir. Osmanlı tebası tarafından Dîvân’da
dile getirilen çeşitli şikâyet ve problemlerin kaydedildiği defterler, “ahkâm defterleri”
adını taşımaktadır.
Ahkâm defterleri, (H. 1155) 1742 yılından itibaren tutulmaya başlanmıştır. Bu
defterler 16 eyalet adına düzenlenmiş olup, ilgili bölgenin adıyla anılmaktadır. Ahkâm
defterleri, bir bölgenin sosyal ve ekonomik hayatını yansıtan kesitler sunmaktadır.
Yöneten-yönetilen ilişkileri, sivil kişiler ile idareciler arasındaki sorunlar, kanunların
böylesi durumlar karşısında ne derece pratiğe aktarılabildiği, ne tür hukuksal
boşlukların yaşandığı ve başkentin tutumunu gözler önüne seren veriler içermektedir.
Ahkâm defterleri, dönemin yaşanmış olayları ile o günkü koşullarını yorumlamamızı
sağlamıştır.Ekonomik anlamda, ahkâm defterlerinde, tımar tevcihi konusunda yaşanan
sorunlar, mültezimlerin zulmü, çeşitli vergiler karşısında halkın yakınmaları, borç,
alacak-verecek davalarına ilişkin kayıtlar,ticarî faaliyetler, miras hukuku gibi konularda
yaşanan problemler dile getirilmektedir.
III numaralı Maraş Ahkâm Defterinde tespit edilen hükümler içerisinde 106
hükümle Maraş, 49 Antep, 8 Elbistan, 7 Zeytun, 5 Malatya, Kayseri 4, ve Belek, Balas,
Behisni, Zamantı gibi birimlere de hüküm gönderilmiştir. Hükümlerin sayısal verileri ise
Mali ve tarım politikaları, tımar, ze‘amet, mukataa, iltizam ve malikane ile alakalı 76,
asayiş proplemleri ile alakalı 57 şikayet almıştır. Muhtelif meseleler 51, miras 27, 19 vakıf
kurumu ile alakalı hüküm tespit edilmiştir.
İncelenen defterde, Osmanlı Devletinin ekonomik uygulamaları tımar, iltizam ve
malikane sistemi ile alakalı hükümlerin içerikleri, konu edilen sistemlerin uygulamasında
yaşanan sıkıntılar ile alakalıdır. Bahsi geçen sistemlerin, devletin askeri, mali, toplumsal ve
tarım politikalarına biçim verir maiyette olması, devletin bu sıkıntıları çözüme kavuşturması
hususunda büyük çaba göstermesine sebep olmuştur. Bu bağlamda merkeze intikal eden
sorunların çözümü için, Defterhane-i Amire’de bulunan, icmal, mufassal ve Rûz-nâmçe-i
gibi has, ze‘amet ve tımar tevcihlerinin kayddedildiği defterler özenle kontrol edilerek,
kaynaklar çerçevesinde karar alınmaya çalışılmıştır. Aynı durum vergi tahsîlinde yaşanan
sıkıntılar içinde geçerlidir. Çünkü Devlet hazinesinin gelir kaynağı, reayanın üretimi
üzerinden vergi alınmasına bağlı olup, devlet hem reayanın hukukunu gözeterek haksız
müdahalelerin önüne geçilmesi, vergilerin düzenli bir tekilde tahsîl edilmesi için büyük
çaba göstermiştir.
Vakıflar ilgili hükümler, vakıf evlatlarına ve vakıf gelirine yapılan müdahale olarak
iki kategoride toplanmıştır. Müdahalelerin kaynakları farklı olup devletin düzenlediği bu
kurumun zarar görmemesi için çaba sarf etmiştir. Diğer şikayet konusu olan Miras meselesi
ise merkeze intikal eden şikayetlerin muhtevası ise söz konusu esasların uyğulanmasında ve
toplumun kubulünde yaşanan sıkıntılardan oluşmaktadır. Miras konusunda yerel
mahkemelerce hukuki olarak çözümler getirilmesine rağmen tarafların bu çözümlerden
tatmin olmaması sonucu şikayetler Divan-ı Hümâyûn’a intikal etmiştir.
Son olarak Ahkâm Defterlerinin bölge tarihi açısından önemine bakıldığında kaynak
olarak kullanılmakta olup, münferit çalışmalar yapılmadığı bilinmektedir. Bölgesel tarih
çalışmalarının yanında Osmanlı Devletinin sosyal, siyasi, iktisadi ve idari teşkilatına dair
196
SONUÇ Huri AKPINAR
çalışmalarda yararlanılması amacıyla Ahkam defterleri üzerinde yapılacak bu tür

çalışmaların gerekliliği görülmektedir.
197
KAYNAKLAR Huri AKPINAR
KAYNAKLAR
ALPARSLAN, A., 1994. ‘‘Divani’’, DİA, C. 9, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul.

AYSOY, A., 2017 “II Numaralı Ahkâm Defterinde, Adıyaman (Hısn-ı Mansur, Behisni,
Kâhta, Gerger, Samsad)’a Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyon ve
Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
BARKAN, Ö.L., 1979. ‘‘Tımar’’, İslam Ansiklopedisi, C. 12, Milli Eğitim Basımevi,
İstanbul.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No:108, İstanbul 2010.
DEVELİOĞLU, F., 2008,Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi,
Ankara, 1195s.
DURSU, Ö., 2016. “II Numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde Malatya’ya Gönderilen
Hükümlerin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (1765-1781)”, Yüksek Lisans
Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
GENÇ, Mehmet, ‘‘İltizam’’, DİA, C. 22, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 2000.
İNALCIK, H., 1988. ‘‘Şikâyet Hakkı: ‘‘arz-ı hâl ve ‘Arz-ı Mazhar’lar’’, Osmanlı
Araştırmaları VII-VIII, Ankara.
________, 2010. “Devlet-i Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I”,
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 377s.
_______, 2010. “Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600)”, Yapı Kredi
Yayınları, İstanbul, 356s.
KOZAK, Y., 2005. “V ve VI Numaralı Maraş Ahkâm Defterlerilerinde Maraş’a
Gönderilen Hükümler”, Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Kahramanmaraş.
KÜÇÜKDAĞILKAN, Ö., 2017. “II Numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde Maraş’a
Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (1765-1775)”, Yüksek
Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
KÜTÜKOĞLU, S. M., 1988. “Osmanlı Belgelerinin Dili, Kubbealtı Akademisi Kültür
ve Sanat Vakfı”, İstanbul 388s.
ÖZCAN, T., 2005.‘‘Muhallefat’’, DİA, C. 30, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 406-
407s.
ÖZEL, A., 1988.‘‘Ahkâm’’, DİA, C. 1, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul.
ÖZTÜRK, N., 1983. “Menşe’i ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar”, V.G.M.Y.,
Ankara.
ÖZVERİ, C., 2004. “1813-1834 Yılları Arasını Kapsayan IV Numaralı Maraş Ahkâm
Defteri’nde Maraş Kâdîlığı’na Gönderilen Hükümler”, Yüksek Lisans Tezi
Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
PAKALIN, M. Z., 1993. “Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü” C. I, Milli
Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
PAKÖZ, E., 2014. “I Numaralı Maraş Ahkâm Defterinde Malatya’ya Gönderilen
Hükümlerin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Sütçü
İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
PEKDOĞAN, S., 2014. “19 Numaralı Sivas Ahkâm Defteri Transkripsiyonu ve
Değerlendirilmesi (s.1-60)”, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
SAHİLLİOĞLU, H., 1988. ‘‘Ahkâm Defterleri’’, DİA, C.1, Türkiye Diyanet Vakfı,
İstanbul.
198
KAYNAKLAR Huri AKPINAR
_________, 1991. ‘‘Avârız’’, DİA, C. 4, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul.

SÖYLEMEZ, F.,2011. Osmanlı Devletinde Aşiret Yönetimi: Rişvan Aşireti Örneği,
Kitabevi, İstanbul 323s.
YANAR, Ö., 2016. “I Numaralı Maraş Ahkâm Defterinde Adıyaman (Hısn-ı Mansur,
Behisni, Kâhta, Gerger, Samsad)’a Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyon ve
Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
199
ÖZ GEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı – Soyadı : Huri AKPINAR
Doğum Tarihi :Merkez/ Kahramanmaraş-1987
Eğitim Durumu
Lisans Öğrenimi :Kilis 7 Aralık Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih
Bölümü
Yüksek Lisans Öğrenimi :Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen-Edebiyat
Fakültesi Tarih Bölümü
İletişim:
E-Posta Adresi :huri462010@hotmail.com
Tel :05301234259
Tarih :Ağustos-2019
EKLER
Ek 1: III Numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nin Kapak Sayfası

Ek 2: III numaralı Maraş Ahkâm Defterindeki Künyeler
Ek 3: III numaralı Maraş Ahkâm Defterindeki Künyeler

Ek 4: III numaralı Maraş Ahkâm Defterinden Örnek Hükümler: s.4/3 ve 4/4
Ek 5: III numaralı Maraş Ahkâm Defterinden Örnek Hükümler:8/1
Ek 6: III numaralı Maraş Ahkâm Defterinden Örnek Hükümler:30/1
Ek 7: III numaralı Maraş Ahkâm Defterinden Örnek Hükümler:131M/1

III Numaralı Maraş Ahkâm Defter'inden Maraş'a Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyonu 1877

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

III Numaralı Maraş Ahkâm Defter'inden Maraş'a Gönderilen Hükümlerin Transkripsiyonu 1877

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ

III NUMARALI MARAŞ AHKÂM

YÜKSEK LİSANS TEZİ

III NUMARALI MARAŞ AHKÂM

DANIŞMAN : Prof. Dr. Mehmet Zahit YILDIRIM

YÜKSEK LİSANS TEZİ

III NUMARALI MARAŞ AHKÂM DEFTER’İNDEN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Bu Tez ………….. Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından

Prof. Dr. Faruk SÖYLEMEZ Dr. Öğr. Üyesi Murat

Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.

Prof. Dr. Ahmet EYİCİL

Not: Bu tez ve projede kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin,

YÜKSEK LİSANS TEZİ

III NUMARALI MARAŞ AHKÂM DEFTER’İNDEN MARAŞ’A

Yıl : 2019, Sayfa: 199 +VI

Ahkâm Defterleri, halkın şikâyet ve problemlerini çözüme kavuşturmak ve

THE TRANSCRITION AND EVALUATION OF ADJUDGEMENTS

Supervisor : Prof. Dr. Mehmet Zahit YILDIRIM

Year :2019. Pages:199 +VI

Jury : Prof. Dr. Mehmet Zahit YILDIRIM (Chairperson)

Keywords: Ottoman Empire, Maraş, Ahkâm, Dîvân-ı Hümâyûn, Law, Ruling

Tarih araştırmalarında birinci elden kaynak niteliği taşıyan belgelerden olan

age. : Adı geçen eser

Tablo 2.1. Maraş Ahkâm Defterleri ..............................................................................3

3. III NUMARALI MARAŞ AHKÂM DEFTERİNDE MARAŞ’A GÖNDERİLEN

Bu bölümde, III Numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde Maraş’a gönderilen

Tablo 3.2. Defterdeki Hükümlerin Gönderildikleri İdari Birimler Ve Konularına Göre

Kategori İdari Birim Hüküm Sayısı Referans

Kategori İdari Birim Hüküm Sayısı Referans

Hısn-ı Massur 5 98/1m; 159/2; 186/1; 200/3; 207/1

Hayberi 3 2/1; 5/1; 159/1m;

Kategori İdari Birim Hüküm Sayısı Referans

Çörmüşek 2 107/1; 250/3

Kategori İdari Birim Hüküm Sayısı Referans

4. HÜKÜMLERİN İÇERİK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Söz konusu şikâyetlerin suretleri Ahkâm Defterlerine kaydedilirken hükmün

4.1.1. İlgili hükümlerin Temelinde Asayiş Problemleri

Asayiş problemleri ile alakalı 54 şikayetin genel olarak reayadan kimselerin

4.1.2. Asayiş İle İlgili Problemlerde Uygulanan Yaptırımlar

verdikleri zararlar tespit edilerek çözümün ne şekilde olacağına karar verebilmekteydiler26.

4.2. Mali ve Tarım Politikaları ile İlgili Hükümler

4.2.1. Tımar (Dirlik) Sistemi

Tımar, Osmanlı Devleti’nin toprak sisteminin idari ve askeri sınıflandırılmasında,

Tımar sisteminin uygulanması esnasında ortaya çıkan problemlere bağlı olarak

4.2.2 İltizam Sistemi

Osmanlı Devleti’nde XV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren dönemin siyasi ve

4.2.3 Malikâne sistemi

Osmanlı Devleti’nde XVII. yüzyılın sonlarından XIX. yüzyılın ortalarına kadar

4.2.4 Vergi Tahsilinde Yaşanan Problemler

Zirai üretimin yapıldığı toplumlarda devlet hazinesinin en temel gelir kaynağının

4.3 Vakıf Kurumu

4.3.1. Vakıf Gelirine Yapılan Müdahaleler

İncelenen hükümlerde, hem vakıf görevlilerine yönelik müdahaleler hem de

4.4. Miras Meseleleri

Bu bölümde miras meseleleri ile ilgili şikayetlerin çözümü için gönderilen

4.5. Muhtelif Meseleler

III numaralı Maraş Ahkâm Defteri’nde yukarıda değerlendirilen hükümler

5. İNCELENEN BELGELERİN ÖZETLERİ

Sayfa No: 1 / Hüküm No: 2

Sayfa No: 2 / Hüküm No: 1

Sayfa No: 2 / Hüküm No: 2