LOGO

Eğitimci: Onur Ünlü

Mak.Yük.Müh.
Enerji Verimliliğinin Önemi ve Yönetimi

Enerji Kaynakları

Kazanlar ve Yanma

Isı Geri Kazanım Sistemleri

Uygulama Örnekleri

2
www.iskav.org.tr
Enerji Verimliliğinin Önemi ve Yönetimi

Enerji Kaynakları

Kazanlar ve Yanma

Isı Geri Kazanım Sistemleri

Uygulama Örnekleri

3
www.iskav.org.tr
En güncel konu: ENERJİ

Enerji ve Enerji Verimliliği nasıl en güncel

konu başlığı oldu?

Bu sorunun cevabını, enerji tüketiminin

%73’ünü gerçekleştiren endüstriyel işletmeler
ve binalar açısından incelemek gerekir.

4
En güncel konu: ENERJİ

Türkiye’nin 2012 yılı enerji tüketimi;

Toplam : 82.2 Milyar USD

İthalat : 60.1 Milyar USD

Enerjisinin 73,1% İTHAL eden Türkiye!

5
 - 570%
32%

46%
61%

46%

76%
73% 66% 75%

6 www.iskav.org.tr
Enerji talebi artarken, dışa bağımlılık ciddi oranda artmaktadır.

7 www.iskav.org.tr
Türkiye’nin Durumu

Türkiye hızla kalkınmakta olan ve nüfusu artan bir

ülke olması nedeni ile enerji tüketimi hızla
artmaktadır.

Enerji tüketimi hızla artan Türkiye enerjiyi ne kadar

verimli kullanmaktadır?

8
Türkiye’nin Durumu

Enerjinin verimli kullanılıp kullanılmadığını gösteren

en önemli kriter, GSYH başına tüketilen enerji
miktarı olarak tarif edilen enerji yoğunluğudur.

Enerji Yoğunluğu = Enerji Tüketimi(TEP)/ GSYH($)

9
 JP Enerji Yoğunluğu
0,09
AB
0,16
TR
OECD 0,28
0,19 GR
0,20

10
Türkiye’nin Durumu

11
Türkiye’nin Durumu

12
Türkiye’nin Durumu

*Kişi başı elektrik tüketimi (kWh)

13
Türkiye’nin Durumu

*m2 başı ısıtma enerjisi tüketimi (kW/h)

14
En güncel konu: ENERJİ
Enerji Dışı
Ulaşım 3%
19% Tarım
5%

Sanayi
37%
Bina
36%

15
En güncel konu: ENERJİ

 Endüstriyel işletmeler
Kuruluş amacı üretmek ve ürettiğini satmak olan
endüstriyel işletmelerin maliyetleri üzerinde;
küreselleşen ekonomi, artan rekabet şartları ve
evrensel ekonomik krizlerin baskısı artmaktadır. Bu
artan baskının üzerinden gelebilmenin tek yolu ise
enerjinin akıllıca ve verimli kullanımı ile maliyetleri
aşağıya çekmektir.
16
En güncel konu: ENERJİ

 Endüstriyel işletmeler

• Toplam enerji tüketiminin %37’si

• %15 – %40 tasarruf potansiyeli

• Yılda $4,5 ~ $11 milyar enerji tasarrufu potansiyeli

17
En güncel konu: ENERJİ

 Binalar
Ekonomik ve sosyal kalkınmanın önemli girdilerinden biri enerjidir. Bu
yönüyle enerji bir toplumun yaşam standardının yükseltilmesinde
önemli rol oynar. Dolayısı ile artan yaşam standartları artan konfor
demektir. Isıtma, Soğutma ve Havalandırma sistemlerinin daha
yaygın kullanılması; daha çok çamaşır/bulaşık makinası kullanımı;
daha çok ev eğlence sistemlerinin kullanılması yani kısacası daha
çok enerji kullanılması demektir. Bu durum her geçen gün yaşam
maliyetlerinin artmasına yol açmaktadır. Artan maliyetleri düşürmenin
yolu binalarda da aynıdır: enerjinin akıllıca ve verimli kullanımı.

18
En güncel konu: ENERJİ

 Binalar

• Toplam enerji tüketiminin %36’sı

• %30 – %50 tasarruf potansiyeli

• Yılda $8,5 ~ $14 milyar enerji tasarrufu potansiyeli

19
En güncel konu: ENERJİ

 Enerjinin Kontrolü:

%36 + %37 = %73

İklimlendirme (HVAC-R) Mühendislerinin
kontrolündedir.

20
Significant EE potential Significant EE potential
through low-cost – Investments required
measures
21 www.iskav.org.tr
Enerji Verimliliği
Üretim kalitesini, işletme karlılığını ve konfor şartlarını
etkilemeden;
• Birim ürün başına tüketilen enerjinin azaltılmasıdır,
• İsrafı asgariye indirmek veya ortadan kaldırmaktır,
• Atıkları değerlendirmek veya geri kazanmaktır,
• Ürün veya hizmetin maliyetini azaltmaktır,
Aynı miktardaki ürün veya hizmeti daha az enerji ile yada
aynı miktardaki enerji ile daha çok ürün veya hizmeti
üretmektir
22
Enerji Yönetimi

 Hedef : İşletmenin, karını maksimize etmek ve

rekabetçi pozisyonunu geliştirmek amacı ile enerjisini etkili
ve verimli kullanması.
 Yöntem :
• Enerjinin izlenmesi, raporlanması, yorumlanması
• Yönetim stratejileri geliştirilmesi ve uygulanması
• İlgi, bilgi ve bilinç seviyesinin artırılması

 Sonuç : Sürdürülebilir Enerji Tasarrufu

23
Enerji Yönetimi
Mikro Ölçek - İşletme
Karlılık üzerine kurulmuş ticari hayatın devamı için
masrafların azaltılması ile elde edilen rekabet
avantajıdır.

Makro Ölçek - Ülke

İşletmelerde uygulanacak etkili Enerji Yönetimi, enerji
konusunda dışa bağımlı olan ülkemizin, enerji ithalatının
azalmasına ve her geçen gün artan enerji talebini
karşılamak için yapması gereken enerji üretim ve
dağıtım yatırımlarının azalmasına yol açacaktır.
24
Enerji Yönetimi
Planlama

I. Hemen Kazan Projeleri

 Yatırımsız/ Az Yatırımlı
 GÖS – 1 yıldan az
II. Temel Tasarruf Projeleri
 Orta Yatırımlı
 GÖS – 1 yıl ile 2 yıl arasında
I. Büyük İkame Projeleri
 Büyük Yatırımlı
 GÖS – 2 yıldan uzun

25
Enerji Verimliliğinin Önemi ve Yönetimi

Enerji Kaynakları

Kazanlar ve Yanma

Isı Geri Kazanım Sistemleri

Uygulama Örnekleri

26
www.iskav.org.tr
Türkiye’nin enerji üretiminin
kaynaklara göre dağılımı

27
Fosil Kaynaklar

 GAZ
– Doğal Gaz, LNG, CNG
– LPG
 KATI
– Taş Kömürü
– Linyit
 SIVI
– Fuel Oil
– Motorin

28
Yenilenebilir Kaynaklar

 Hidrolik
 Güneş
 Rüzgar
 Jeotermal
 BioMass

 Hidrojen
 Nükleer
29
Enerji Verimliliğinin Önemi ve Yönetimi

Enerji Kaynakları

Kazanlar ve Yanma

Isı Geri Kazanım Sistemleri

Uygulama Örnekleri

30
www.iskav.org.tr
Kazan Çeşitleri ve Özellikleri

KAZANLAR: Yüzeylerin bir tarafında ısı alan

akışkan su, termik yağ, hava vs.) ile diğer
tarafında ısı veren bir yakıtın yakılması
neticesinde oluşan alev ile duman gazlarının
dolaştığı yollar bulunan kapalı kaba kazan
denir.

31
Kazan Çeşitleri ve Özellikleri

1- Isı alan akışkanın özelliklerine göre;

a) Sıcak su kazanları (Kalorifer kazanları)
b) Kızgın su kazanları
c) Kızgın yağ kazanları
d) Buhar kazanları
Alçak basınç (≤ 1 barg)
Yüksek basınç (> 1 barg)
32
Kazan Çeşitleri ve Özellikleri

2- Kazanın ihtiva ettiği su hacmine göre;

a) Büyük su hacimli kazanlar
b) Küçük su hacimli kazanlar
c) Çok küçük su hacimli kazanlar
(Buhar Jeneratörleri)

33
Kazan Çeşitleri ve Özellikleri

3- Alev-duman gazlarının dolaşım durumuna göre;

a)Alev borulu, Duman borulu, Alev-duman borulu
kazanlar (tek geçişli, 2 geçişli, 3 geçişli, 4 geçişli)
b)Su borulu kazanlar
c) İki tipin karışımı kazanlar
4- Suyun dolaşım şekline göre;
a) Tabii (Doğal dolaşımlı kazanlar)
b) Cebri dolaşımlı kazanlar
34
Kazan Çeşitleri ve Özellikleri
5- Yaktığı yakıta göre;
a)Katı yakıt yakan kazanlar
b)Sıvı yakıt yakan kazanlar
c) Gaz yakıt yakan kazanlar
d)Çok yakıt yakan kazanlar
e)Yanabilir endüstri atığı ve çöp yakan kazanlar
f) Atık ısı kazanları
g)Elektrikle ısı veya buhar üreten kazanlar
35
Kazan Çeşitleri ve Özellikleri

36
Kazan Çeşitleri ve Özellikleri

37
Kazan Çeşitleri ve Özellikleri

38
Yanma
Yakıtların oksijen ile tepkimeye girerek ısı ve
diğer yanma ürünlerini oluşturmasına yanma
diyoruz. Biz havanın içindeki yanma için gerekli
olan oksijeni yakıt ile karıştırarak yanmayı
gerçekleştiriyoruz.
Yanma Çeşitleri :
a - Az hava ile yanma
b - Fazla hava ile yanma
c - Tam yanma
39
Yanma

40
Enerji Verimliliğinin Önemi ve Yönetimi

Enerji Kaynakları

Kazanlar ve Yanma

Isı Geri Kazanım Sistemleri

Uygulama Örnekleri

41
www.iskav.org.tr
Ekonomizer
 Kazanı terk eden duman gazlarının sıcaklığı, kazandaki
suyun doyma sıcaklığından 40–75°C fazladır.
 Hiçbir önlem alınmaz ise buhar kazanlarında duman
sıcaklıkları 190-350°C arasında dışarı atılmaktadır.
 Halbuki duman gazları, yakıtın kükürt içeriğine bağlı
olarak asit yoğuşma sıcaklığına kadar soğutulabilir.
 Bu sıcaklık farkından faydalanabilmek ve enerji
tasarrufu sağlamak için baca gazı ekonomizeri kullanılır.
 Geri kazanılacak enerji ile brülör yakma havasını, besi
suyunu veya make-up suyunu ısıtmak mümkündür.

42
43
44
45
Ekonomizer
Gaz Sıcaklıkları;
 Buhar kazanlarında ~250 oC
 Kızgın yağ kazanlarında ~ 350 oC
 Kupol ocaklarında ~ 650 oC
 Tav fırınlarında ~ 600 oC
 Gaz motorlarında ~ 450 oC
 Cam eritme fırınlarında ~ 750 oC
 Çimento fırınlarında ~ 700 oC
Duman gazında her 20 oC sıcaklık düşüşü
yaklaşık %1 yakıt tasarrufu sağlar.
46
Ekonomizer

47
Ekonomizer

48
Ekonomizer

49
Ekonomizer

50
Ekonomizer

51
Ekonomizer

52
Yoğuşmalı Ekonomizer

53
Yoğuşmalı Ekonomizer

54
Ekonomizer
İşletme kapasitesine, kazanın kapasitesine,
kazanın kullanım süresine, yakılan yakıta,
bacaya atılan duman gazı sıcaklığına bağlı
olarak;
a) Yoğuşmasız ekonomizerlerde ısı geri
kazanım için yapılan yatırımın amorti süresi 6
– 12 ay arasında değişir.
b) Yoğuşmalı ekonomizerlerde bu süre 9 –18
ay arasında değişir.
55
Reküperatör

56
Reküperatör

57
Reküperatör

58
Reküperatör (İklimlendirme)
İklimlendirme uygulamalarında soğutma ve
ısıtma yüklerinde dış hava yükü
(havalandırma) yaklaşık %30 mertebesinde
bir değere sahiptir.

Bu hava yükünü azaltıp enerji tasarrufu

sağlamak için besleme havası ve egzoz
havası arasında duyulur (sıcaklık değişimi) ve
gizli (nem değişimi) gerçekleştirilebilir.
59
Reküperatör (İklimlendirme)
Genel olarak dört tip ısı geri kazanım ünitesi
vardır;

 Plakalı tip IGK ünitesi

 Döner tamburlu tip IGK ünitesi
 İki bataryalı IGK ünitesi
 Isı borulu IGK ünitesi

60
Reküperatör
Plakalı Tip IGK Üniteleri

 Isı geri kazanım uygulamalarında yaygın bir

kullanıma sahiptir.
 Etkin ve direkt aktarımlı bir ısı transferi
sağlar.
 Verimi %45-60 arasında değişmektedir.

61
Reküperatör (İklimlendirme)
Döner Tamburlu Tip IGK Üniteleri

 Isı transferi döner bir tambur içindeki oluklu

alüminyum levhalar aracılığıyla sağlanır
 Hem duyulur hem gizli ısı transferi
olanaklıdır.
 Verim %50-75 arasında değişmektedir.

62
Reküperatör (İklimlendirme)
 İki Bataryalı IGK Üniteleri
 Bataryalar genellikle bakır boru alüminyum kanatlı
olarak tasarlanır.
 Egzoz havası tarafındaki bataryadaki suya
transfer edilen ısı, temiz hava tarafındaki batarya
yardımıyla, bataryadan geçen havaya transfer
edilir.
 İki batarya arasında aracı akışkan
olarak su kullanılır.
 Hijyenik uygulamalarda tercih edilir.
 Verim %30-50 arasında 63 değişmektedir.
Reküperatör (İklimlendirme)
 Isı Borulu IGK Üniteleri

 Buharlaşma ve yoğuşma bölgelerini oluşturan iki

ayrı batarya mevcuttur.
 Bataryalar üst üste veya ayrı konumlandırılabilir.
 Borular dikey/açılı, kanatlar ise dik pozisyondadır.
 Bataryalar arasında aracı akışkan kullanılır.
 Genellikle hijyenik uygulamalarda tercih edilir.
 Verim %40-50 arasında değişmektedir.

64
65
Reküperatör (İklimlendirme)

Seçimlerde göz önüne alınması gerekenler;

 Yatırım maliyeti
 Amortisman süresi
 Maksimum verimlilik
 Sızdırmazlık
 Dayanıklılık
 Minimum basınç kaybı
 Kirlenme ve tıkanma riski
66
Atık (Boyalı) Sudan IGK

 Özellikle tekstil sektöründe faaliyet gösteren

boyahaneler başta olmak üzere, birçok işletme ve
prosesten yüksek sıcaklıkta su atılmaktadır.
 Bu atık suyun ısısından faydalanarak yeni alınan
suyun ön ısıtılmasının yapılması mümkündür.

67
Atık (Boyalı) Sudan IGK

68
Atık (Boyalı) Sudan IGK

69
Atık (Boyalı) Sudan IGK

70
Su Kaynaklı Isı Pompası ile IGK

71
Su Kaynaklı Isı Pompası ile IGK

72
Su Kaynaklı Isı Pompası ile IGK

73
Amonyaklı Soğutma Gruplarından IGK

74
 Flaş Buhardan IGK
laş Buhar Çıkışı

 Yüksek basınç ve sıcaklıktaki bir su daha

düşük basınca açıldığı zaman oluşan
buhara “Flaş Buhar” denir.

 Genellikle, atmosferik kondens tanklarının

havalıklarından veya açığa tahliye edilen
ondens Çıkışı kondenstopların çıkışlarından tüten buhar
olarak tanımlanır.
75
Flaş Buhardan IGK
 7 bar basınçta çalışan bir proseste buhar yoğuşup
kondens formuna döndüğünde oluşan kondens 7
bar basınçta doymuş suyun entalpisine sahiptir.
hf= 721,56 kJ/kg (Buhar tablolarından – 7 barg)

 Bu kondens atmosferik bir kondens tankına

boşaltılır ise bünyesinde tutabileceği enerji 0 bar
basınçta doymuş suyun entalpisi kadardır.
hf= 419,1 kJ/kg (Buhar tablolarından – 0 barg)

 Aradaki entalpi farkı bir miktar kondensi

buharlaştırır. Oluşan bu buhara “Flaş Buhar” denir.
76
Flaş Buhardan IGK

Entalpi farkı (hf7bar – hf0bar)

721,56 kJ/kg – 419,1 kJ/kg= 302,46 kJ/kg

0 bar’daki buharlaşma entalpisi

hfg = 2256,66 kJ/kg

Flaş buhar oranı

302,46 kJ/kg = 0,134 (%13,4)
2256,66 kj/kg
77
Flaş Buhardan IGK

78
Basınçlı Hava Kompresöründen IGK

79
Enerji Verimliliğinin Önemi ve Yönetimi

Enerji Kaynakları

Kazanlar ve Yanma

Isı Geri Kazanım Sistemleri

Uygulama Örnekleri

80
www.iskav.org.tr
Ekonomizer

81
Reküperatör

82
Flaş Buhar

83
Ekonomizer / Kimya Fabrikası
Uluslararası bir kimya firmasında ekonomizer kullanımı ile besi
suyu ön ısıtması sağlanmıştır.

Önceki Durum
Kazan Isıl Kapasitesi : 6.000.000 kcal/h
Buhar Üretim Kapasitesi : 10.000 kg/h
İşletme Basıncı : 8 barg
Baca Gazı Sıcaklığı : 200 °C
Besi Suyu Sıcaklığı : 80 °C

84
Ekonomizer / Kimya Fabrikası
Uygulama Sonrası:
Kazan Isıl Kapasitesi : 6.000.000 kcal/h
Buhar Üretim Kapasitesi : 10.000 kg/h
İşletme Basıncı : 8 barg
Baca Gazı Sıcaklığı : 120 °C
Besi Suyu Sıcaklığı : 104 °C
Tasarruf Edilen Enerji : 240.909 kcal/h
123.480 TL/yıl (7.200 h/yıl)
Yatırımın Amorti Süresi : 7 Ay

85
Ekonomizer / Gıda Fabrikası
Türkiye’nin en büyük gıda işletmelerinden bir tanesinde proses
bacalarından atılan gazlar ile işletmenin sıcak su ihtiyacı
karşılanmıştır.

Önceki Durum
Baca Adedi :7
Toplam Baca Gazı Debisi : 36.241 Nm3/h
Baca Gazı Sıcaklığı : 200 °C
Su Sıcaklığı : 20 °C

86
Ekonomizer / Gıda Fabrikası
Uygulama Sonrası:
Baca Adedi :7
Toplam Baca Gazı Debisi : 36.241 Nm3/h
Baca Gazı Sıcaklığı : 120 °C
Su Debisi : 15.000 kg/h
Su Sıcaklığı : 80 °C
Tasarruf Edilen Enerji : 927.770 kcal/h
399.847 TL/yıl (6.400 h/yıl)
Yatırımın Amorti Süresi : 9 Ay

87
Flaş Buhar / Otel
Ülkemizin önemli turizm merkezlerinden birinde faaliyet
gösteren bir otelde kondens geri dönüşüne uygulanan flaş
buhar geri kazanım sistemi ile enerji tasarrufu sağlanmıştır.

Önceki Durum:
Buhar Debisi : 2.200 kg/h
Kondens Dönüş Oranı : %87
İşletme Basıncı : 8 barg
Kondens Dönüş Sıcaklığı : 152 °C

88
Flaş Buhar / Otel
Uygulama Sonrası:
Kondens Debisi : 1.914 kg/h
Elde Edilen Flaş Buhar Basıncı : 0,2 barg
Elde Edilen Flaş Buhar Debisi : 170,54 kg/h
Yakıt Tasarrufu : 13,05 Nm3/h
Su Tasarrufu : 170,54 kg/h
Kimyasal Tasarrufu : 15 gr/h
Tasarruf Edilen Enerji Miktarı : 91.528,8 kcal/h
48.620 TL/yıl (5.000 h/yıl)
Yatırımın Amorti Süresi : 4 Ay
89
Atık Sudan IGK / Tekstil Fabrikası
Büyük bir tekstil boyama işletmesinde uygulanan atık boyalı
sudan geri kazanım sistemi ile proses suyu ön ısıtması
yapılarak enerji tasarrufu sağlanmıştır.

Önceki Durum:

Atık Kirli/Boyalı Su Debisi : 55.000 kg/h

Atık Kirli/Boyalı Su Sıcaklığı : 65 °C
Temiz Proses Su İhtiyacı : 55.000 kg/h
Temiz Proses Su Sıcaklığı : 20 °C
90
Atık Sudan IGK / Tekstil Fabrikası
Uygulama Sonrası:
Temiz Proses Suyu Debisi : 55.000 kg/h
Temiz Proses Suyu Sıcaklığı : 58 °C
Tasarruf Edilen Enerji Miktarı : 2.090.000 kcal/h
1.011.600 TL/yıl
Yatırımın Amorti Süresi : 8 Ay

91
Reküperatör / Petrokimya Fabrikası
Uluslararası bir petrokimya firmasında reküperatör kullanımı
ile yakma havası ön ısıtması sağlanmıştır.

Önceki Durum
Kazan Isıl Kapasitesi : 4.000.000 kcal/h
Buhar Üretim Kapasitesi : 8.000 kg/h
İşletme Basıncı : 8 barg
Baca Gazı Sıcaklığı : 233 °C
Besi Suyu Sıcaklığı : 120 °C

92
Reküperatör / Petrokimya Fabrikası
Uygulama Sonrası:
Kazan Isıl Kapasitesi : 4.000.000 kcal/h
Buhar Üretim Kapasitesi : 8.000 kg/h
İşletme Basıncı : 8 barg
Taze Hava Giriş Sıc. : 20 °C
Besi Suyu Sıcaklığı : 166,5 °C
Tasarruf Edilen Enerji : 128.628 kcal/h
60.720 TL/yıl (3.744 h/yıl)
Yatırımın Amorti Süresi : 1,5 Yıl

93
Yoğuşmalı Ekonomizer / Kağıt Fabrikası
Uluslararası bir kağıt firmasında reküperatör kullanımı ile
yakma havası ön ısıtması sağlanmıştır.

Önceki Durum
Kazan Isıl Kapasitesi : 3.500.000 kcal/h
Buhar Üretim Kapasitesi : 6.000 kg/h
İşletme Basıncı : 6 barg
Baca Gazı Sıcaklığı : 180 °C
Besi Suyu Sıcaklığı : 50 °C

94
Yoğuşmalı Ekonomizer / Kağıt Fabrikası
Uygulama Sonrası:
Kazan Isıl Kapasitesi : 3.500.000 kcal/h
Buhar Üretim Kapasitesi : 6.000 kg/h
İşletme Basıncı : 6 barg
Make Up Suyu Giriş Sıc. : 20 °C
Besi Suyu Sıcaklığı : 70 °C
Tasarruf Edilen Enerji : 101.464,5 kcal/h (Gizli Isı)
222.925 kcal/h (Duyulur Isı)
237.666 TL/yıl (6.400 h/yıl)
Yatırımın Amorti Süresi : 2,1 Yıl
95
Amonyak - IGK Projesi/ Gıda Fabrikası
Uluslararası bir gıda firmasında eşanjör kullanımı ile
kondenserde soğutulan amonyak akışının ısısından
faydalanılarak pastörizasyon eşanjörünün yükü azaltılmıştır.

Uygulama Sonrası:
NH3 Giriş-Çıkış Sıcaklığı : 80-66 C
Isıtılan Su Sıcaklığı : 25-79,5 C
Tasarruf Miktarı : 344.000 kcal/h
243.777 TL/yıl (8.000 h/yıl)
Yatırımın Amorti Süresi : 1,29 Yıl

96
LOGO