BIOLOGICZNE PODSTAWY ZACHOWAŃ (wykład I)

ZAGADNIENIA OGÓLNE

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Psychologia biologiczna (biopsychologia) bada fizjologiczne, ewolucyjne i rozwojowe mechanizmy

zachowań i przeżyć psychicznych. Anatomia stanowi ich przyczynę.

Neuronauka- interdyscyplina naukowa zajmująca się badaniem układu nerwowego, głównie

Ośrodkowego układu nerwowego. Leży na pograniczu wiedzy medycznej, biologicznej, biochemicznej,
biofizycznej, informatycznej, psychologicznej.

Redukcjonizm biologiczny – perspektywa metodologiczna powstała w związku z rozwojem

koncepcji ewolucyjnej polegająca na sprowadzeniu (redukcji) w opisie ludzkich działań społecznych i
kulturowych do mechanicznych efektów zjawisk biologicznych. Podwaliny stworzył Karol Darwin.
Podejście redukcjonistyczne w neuronauce zakłada że całokształt zachowań jest odbiciem czynności
mózgu.

Eric Kandel- psychiatra, który w 2000 roku otrzymał nagrodę Nobla z medycyny za badania nad
molekularnymi (genetycznymi) podstawami pamięci. Uczenie się, nabywanie doświadczenia zmienia
połączenia pomiędzy neuronami w mózgu. To powoduje, że mózg każdej osoby jest jedyny
i niepowtarzalny, różni się od mózgów innych ludzi. Badania Kandela stały się kamieniem milowym
w poznaniu związków neurobiologii z procesami psychicznymi i psychoterapią

Optogenetyka – technika stosowana w neurobiologii, polegająca na kontrolowaniu aktywności

określonej grupy neuronów za pomocą światła

Monizm- przeciwieństwo dualizmu. Założenie, że wszechświat składa się wyłącznie z jednego typu
substancji.

Materializm – teoria filozoficzna, według której to co istnieje ma charakter materialny lub fizyczny.
Pojęcie materializm jest często stosowane zamiennie z nowszym określeniem fizykalizm, które jednak
uwzględnia nowsze odkrycia w fizyce[1]. Jednym z odmiennych poglądów od materializmu
jest idealizm ontologiczny. Całokształt życia jest funkcją mózgu, nawet transcendencja

Teoria identyczności- procesy umysłowe są identyczne z pewnym typem procesów myślowych, ale
opisuje się je za pomocą różnych pojęć. Substancje mają charakter zarówno materialny i umysłowy.

Kognitywistyka (nauki kognitywne, nauki o poznaniu) – dziedzina nauki zajmująca się obserwacją i
analizą działania zmysłów, mózgu i umysłu, w szczególności ich modelowaniem. Jest nauką
interdyscyplinarną, znajduje się na pograniczu wielu dziedzin: psychologii poznawczej, neurobiologii,
filozofii umysłu, sztucznej inteligencji, lingwistyki oraz logiki i fizyki.

Neurokognitywistyka łączy psychologię z najnowszą wiedzą na temat funkcjonowania mózgu.

KOMÓRKI NERWOWE

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Mózg (łac. cerebrum) – organ, który służy jako centrum układu nerwowego u wszystkich kręgowców i
większości bezkręgowców. Zbiór komórek w interakcji z układem krwionośnym, oddechowym,
immunologicznym. Składa się z około 50-100 miliardów komórek nerwowych.
Tkanka nerwowa– tkanka składająca się z neuronów (komórek nerwowych) i komórek glejowych,
tworząca układ nerwowy.

Komórki glejowe pełnią różnorodne funkcje, nie do końca zbadane. Mają funkcję budulcową,
ochronną. Jest ich jest znacznie więcej niż neuronów.

Neurony- podstawowe komórki budujące układ nerwowy. Różnią się od innych komórek wyjątkowym
kształtem, zawierającym wypustki (neuryty) .

Dendryty odbierają informację i przekazują impulsy do ciała komórki (afferent). Średnica dendrytu
zwęża się.

Akson jest zawsze tylko jeden i przesyła informację od ciała komórki (efferent). Akson ma równą
średnicę. Osłonka mielinowa aksonu pomaga mu szybciej przewodzić informację. W chorobie
stwardnienie rozsiane dochodzi do uszkodzenie osłonki mielinowej aksonu.

Synapsa połączenie między neuronami stanowiące szczelinę, przerwę.

Kolec dendrytyczny – wypustka pokrywająca dendryty niektórych neuronów, odbiera sygnały

pobudzające od innych neuronów poprzez znajdującą się na jej szczycie synapsę. Zwiększa
powierzchnię. Dendryty pojedynczego neuronu mogą być pokryte tysiącami kolców dendrytycznych.
Kolce dendrytyczne zostały po raz pierwszy opisane przez neuroanatoma Santiago Ramón y
Cajala ( pioniera neurobiologii). Kolce dendrytyczne charakteryzują się dużą plastycznością.
Apoptoza- jest jednym z mechanizmów neuroplastyczności polecającym na eliminacji neuronów

Neurony (komórki) piramidowe - typ morfologiczny neuronu. Stanowią ok. 60% wszystkich
neuronów kory mózgowej. Ma ciało komórki o kształcie trójkąta oraz dwa odrębnych
drzeweka dendrytyczne.

INFORMACJA W NEURONIE

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Informacja w neuronie ma charakter elektro biochemiczny. Potencjał czynnościowy komórki

(elektrofizjologiczny) zamieniany jest na impuls biochemiczny. Zmiana potencjału
czynnościowego (decyzja czy będzie impuls) zaczyna się we wzgórku aksonalnym

Neurotransmitery (neuroprzekaźniki, neuromediatorzy) umożliwiają przesyłanie informacji między

komórkami nerwowymi. To związek chemiczny, którego cząsteczki przenoszą sygnały pomiędzy
neuronami, poprzez synapsy, a także z komórek nerwowych do mięśniowych lub gruczołowych.
Najbardziej rozpowszechnionymi neuroprzekaźnikami są: glutaminian, GABA, acetylocholina,
noradrenalina, dopamina i serotonina.

Neuroprzekaźnik służy do zamiany sygnału elektrycznego na sygnał chemiczny w synapsie i do

przekazywania tego sygnału z jednej komórki (zwanej presynaptyczną) do innej (zwanej
postsynaptyczną).

Dyfuzja (rozprzestrzenianie)– proces samorzutnego rozprzestrzeniania i przenikania się cząsteczek lub

energii w każdym ośrodku.
BIAŁKA

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Gen to fragment DNA, który zawiera instrukcję do produkcji jednego białka.

Białka to makrocząsteczki zbudowane są z aminokwasów, połączonych wiązaniami peptydowymi.

Stanowią podstawowy budulec organizmów żywych. Białka katalizują reakcje chemiczne (enzymy),
transportują inne cząsteczki w organizmie i zapewniają strukturę komórkom i tkankom

Transkrypcja (translacja) jest pierwszym etapem ekspresji genów. Polega na kopiowaniu sekwencji
DNA genu, aby zsyntetyzować cząsteczkę RNA. Transkrypcję przeprowadzają enzymy nazywane
polimerazami RNA, które łączą nukleotydy i tworzą nić RNA (wykorzystując nić DNA jako matrycę).

BUDOWA KOMÓRKI

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Błona cytoplazmatyczna- (komórkowa) półprzepuszczalna błona biologiczna oddzielająca wnętrze

komórki od świata zewnętrznego. Jest ona złożona z dwóch warstw fosfolipidów oraz białek.
Kontroluje wymianę substancji i interakcję z otoczeniem. Woda, tlen, CO2 mogą swobodnie
przechodzić przez błonę. Cząsteczki posiadające ładunek, jony sodu, wapnia, potasu , chloru mogą
przechodzić przez błonę dzięki kanałom białkowym. Większość innych związków nie przechodzi przez
błonę.
Jądro- zawiera chromosomy.

Mitochondrium odpowiada za metabolizm- dostarcza energii. Spalanie glukozy, tlenu a wydziela Co2 i
ciepło. „kotłownia”. Znajdują się w całym neuronie. Powstaje w nim większość ATP

Rybosom – kompleks białek z kwasami nukleinowymi służący do produkcji białek w procesie

translacji. Przetwarzają informację genetyczną mRNA w białko. Rybosomy znajdują się
głównie wokół jądra komórkowego.

Mikrotubula (microtubuli cellulares) – włóknista rurkowata sztywna struktura .Mikrotubule wraz z

innymi strukturami pełnią funkcję cytoszkieletu nadając komórce kształt, a nawet
przyczyniając się do jego zmiany. Biorą udział w transporcie wewnątrzkomórkowym stanowiąc
szlak, po którym przemieszczają się białka motoryczne, biorą udział w czasie podziału
komórki. „szyny”

Siateczka śródplazmatyczna (retikulum) szorstka (reR) system kanałów odizolowanych od

cytoplazmy podstawowej błonami. Izoluje, modyfikuje i transportuje białka.

Na cytoplazmatycznej stronie błony lokalizują się liczne rybosomy, a sama siateczka utworzona jest
głównie z charakterystycznych rurek. Zsyntetyzowane białka są transportowane do różnych
miejsc w komórce.

sER- gładka siateczka śródplazmatyczna

Ciałko Nissla (tigroid) (ziarnistość Nissla). Wyróżnia neurony wśród innych komórek. grudki substancji
zasadochłonnej w neuronach, znajdowane w ciałach komórek nerwowych i dendrytach. Jest
specyficzną dla neuronów postacią szorstkiej siateczki śródplazmatycznej i miejscem
intensywnej syntezy białek (jest skupieniem rybosomów oraz RNA). Obecność tigroidu jest
jedną z przyczyn szarej barwy skupisk ciał komórek nerwowych – stąd noszą one nazwę istoty
szarej. Zostały opisane w 1894 roku przez Franza Nissla.

Istota biała- skupiska wypustek neuronów aksonów

Aparat Golgiego- organellum występujące powszechnie w komórkach eukariotycznych, służące

chemicznym modyfikacjom wytwarzanych przez komórkę substancji, ich sortowaniu oraz
dystrybucji w obrębie komórki.

Ciało neuronu (soma, perikariont) - „gęsty kisiel”

Transport aktywny jest rodzajem przenikania związków chemicznych przez błony komórkowe. Na
drodze tego transportu następuje transport glukozy.

Transport aktywny to sposób przemieszczania się cząsteczek przez błony komórkowe zawsze
przeciwko gradientowi stężeń, z udziałem przenośników i wymagający dostarczenia energii. Transport
ten dotyczy transportu wielu jonów (np. Ca2+, Na+, K+) glukozy.

Komórka Schwanna- komórka glejowa obwodowego układu nerwowego występująca w zespołach