YON 5

REHI
BICOL
N NG
HIYO
RE
NILALAMAN
A N N G
LA W IG
G A L A N A T
M R E G I O
B IC O L A N LA N
A K A K IL G
P AG K N A H IN
P A N G U
MGA KTO
PR O DU Y O N
T R A K S
M G A A KA N N G
P AN I TI
M G A
IY O N 5
RE H
 REHIYON 5
REHIYON NG BICOL BINUBUO NG MGA
LUPAING: (ALMANAC 232)
REHIYON V - PANLIMA SA MGA MAY
PINAKAMALAKING PANGKAT NG MGA
ETNOLINGGWISTIKA SA PILIPINAS: MAY MGA
AGTAS NA MATATAGPUAN SA ISAROG NG
IRIGA.
WIKANG BICOL - IBINATAY SA MALAYO
POLYNESIAN NA MAY HALONG ARABIA,
INTSIK AT KASTILA.

ALBAY, CAMARINES SUR, CAMARINES

NORTE, MASBATE, SORSOGON AT
CATANDUANES

MAY 6,082,165 NA POPULASYON

 IBALON MATANDANG
KASAYSAYAN NG IBALON
IBALON” O “IBALNON” ANG NAGING TAWAG NG MGA KASTILA SA
POOK NA ITO AT SA PANGALANG ITO UNANG NAKILALA ANG
LUPAIN NG MGA SINAUNANG BIKOLANO. NAGING BATAYAN NITO
ANG “IBAL” O “IBAY” NA SIYANG KAUNA-UNAHANG TAWAG NG
TANGWAY NG BIKOL. ANG “IBALL” AY SALITANG PINAIKLI NA ANG
IBALYO(BIKOL) O IBAYLO(BISAYA) NA NANGANGAHULUGAN NA
MAGING TUWIRAN MULA SA BISAYA PATUNGO SA KABILANG
IBAYO SA DAKONG TIMOG LUZON.
 PANGUNAHING HANAPBUHAY AT
PRODUKSYONG AGRICULTURA
pangunahing hanapbuhay nila ay pagsasaka at pangingisda

pangunahing produktong agrikultura nila ay abaka, niyog, pinya, palay,

mais at saging

sa kanila nanggagaling ang pili nuts

mayaman din ang rehiyon 5 sa mga produktong metal tulad ng ginto,

pilak, at kromo gayundin sa mga di metal tulad ng buhangin, graba, uling,
apog, perlita, silica, marmol, buhanging itim, buhanging puti, guano at
asin.
PANINIWALA AT TRADISYON
NG MGA BIKOLANO
Kilala sila sa pagiging relihiyoso nila dala na rin ito ng
impluwensiya ng mga Kastila. Hanggang ngayon ay malakas
parin ang pananampalataya ng mga tao sa Diyos at ang
kahiligan nila sa mga pagkaing maaanghang at may gata.
Mahilig sila sa pagsasayaw at pagdalo sa mga kasayahan.
Simple lamang ang pananamit ng mga kalalakihang Bikolano
ngunit ang mga kababahian ay mahilig magpaganda at
gumagamit sila ng mga palamuti sa katawan.
KAUGALIAN SA PANLILIGAW
LAGPITAO O PALAKTAW-LAKTAW - UNANG PAGKIKITA SA PAMAMAGITAN NG ISANG
TAGAPAMAGITAN.
PASANCO - PAGSUSURI NG BAWAT ISA SA PROSPEKTIBONG KAPAREHA.
PAG-AGAD - PANINILBIHAN SA TAGALOG. ANG PANUNUYO NG LALAKI SA PAMILYA NG BABAE, MAY
NEGOSASYON DIN BAGO IKASAL (DOWRY) O DOTE SA KATAGALUGAN.
SINAKAT - REGALO SA BABAING IKAKASAL MULA SA MGA KAMAG-ANAK NA DUMALO SA KASALAN.
ILINAKAD - EKSTRANG BAYAD PAG ANG BABAING IKAKASAL AY SIYANG PINAKAMATANDA SA
PAMILYA.
SAYOD (DRAWINGS) NG KASUNDUAN SA PAGPAPAKASAL - ANG DALAWANG PANIG AY
NAGSASAGAWA NG TRONCO (PANUNUSOG NG LAHI/PINAGMULANG ANGKAN PARA MAIWASAN ANG
PAGSASAMA NG MAGKAMAG-ANAK).
PAGCAYA - SA WAKAS ANG PAGSAKSI SA KASAL.
PURURAN O HURULUNGAN - ANG PAGBIBIGAY NG MGA REGALO.
PASTORAS - KAUGALIAN KUNG KAPASKUHAN. ANG MGA SAYAW AT AWITIN NITO’Y PINANANATILI AT
IPINAMAMANA NG PAMILYA AT KAMAG-ANAK NG “PARABULO” O TAGAPAGSANAY.
 ANIM NA
MUNISIPALIDAD NG
REHIYON V
 ALBAY
LEGAZPI

MAY SUKAT NA 2,574.91 SQ. KM

BACACAY, CAMALIG, DARAGA, GUINOBATAN,

JOVELLAR, LEGAZPI, LIBON, LIGAO,
MALILIPOT, MALINAO, MANITO, OAS, PIO
DURAN, POLANGUI, RAPU RAPU, STO.
DOMINGO, TABACO, TIWI

PAGTATANIM NG NIYOG, PALAY, ASUKAL,

ABAKA AT MAIS, PANGINGISDA,
PAGGUGUBATAN AT PAGTATAHI
SIKAT NA PAGKAIN SA
ALBAY
PINANGAT
KANDINGAN
GINULAY NA SANTOL
COCIDO
PILI CHEESECAKE
ICE CREAM GALORE
SILI
MGA ATRAKSYON
AT PIYESTA SA
ALBAY
 ATRAKSYON

ST. JOHN THE MAYON VOLCANO DARAGA CHURCH

BAPTIST CHURCH NATURE PARK
 ALINAO FESTIVAL PINANGAT FESTIVAL
PIYESTA (JULY 20-26) (JUNE 10-24)

MAGAYON FESTIVAL IBALONG FESTIVAL

(MAY 1-31) (AUGUST 10-19)
CAMARINES SUR
PILI
MAY SUKAT NA 5,511.90 SQ. KM

CABUSAO, DEL GALLEGO, LUPI, RAGAY, SIPOCOT,

GAINZA, LIBMANAN, MILAOR, MINALABAC,
PAMPLONA, PASACAO, SAN FERNANDO, BOMBON,
CALABANGA, CAMALIGAN, CANAMAN, MAGARAI,
OCAMPO, PILI, CARAMOAN, GARCHITORENA, GOA,
LAGONOY, PRESENTACION, SAGNAY, SAN JOSE,
SIRUMA, TIGAON, TINAMBAC, BAAO, BALATAN, BATO,
BUHI, BULA, NABUA

PANGINGISDA, PAGSASAKA, AT PAGHAHAYUPAN

SIKAT NA PAGKAIN SA
CAMARINES SUR
KINALAS
SINARAPAN
SILI ICE CREAM
PILI NUTS
LAING PIZZA
 ATRAKSYON

SAN FRANSCISCO OUR LADY OF TAN-AWAN ECO

CHURCH PEÑAFRANCIA PARK
SHRINE
 PIYESTA

HARANA FESTIVAL KAOGMA FESTIVAL PEÑAFRANCIA FESTIVAL

(Karantahan nin MAY 24-31 3RD WEEK OF SEPTEMBER
Pagranga)
FEB 11-15
CAMARINES NORTE
DAET

MAY SUKAT NA 2,320.07 SQ. KM

BASUD, CAPALONGA, DAET, JOSE PANGANIBAN,

LABO, MERCEDES, PARACALE, SAN LORENZO RUIZ,
SAN VICENTE, SANTA ELENA, TALISAY, VINZONS

PAGSASAKA, PAGMIMINA AT PANSARILING

HANAPBUHAY
SIKAT NA PAGKAIN SA
CAMARINES NORTE
PILI TARTS
MASA PODRIDA
KINAKAW
CACAO TABLEAS
BAGOONG BICOL
PANDECILLIOS
BINAMBAN
 ATRAKSYON

ST. PETER THE BINUANG MAMPUROG RIVER

APOSTLE PARISH WATERFALLS
CHURCH
 MERCEDES KADAGATAN
PIYESTA
PINYASAN FESTIVAL
(JUNE 15-24) FESTIVAL (AUG 1-8)

BUSIG-ON FESTIVAL RAHUGAN FESTIVAL

(SEPT 7-8) (OCT 18-24)
CATANDUANES
VIRAC
MAY SUKAY NA 151,150 SQ. KM

VIRAC, VIGA, SAN MIGUEL, SAN ANDRES,

PANDAN, GIGMOTO, CARAMORAN, BATO,
BARAS, BAGAMANOC, PANGANIBAN

PAGSASAKA AT PAGTOTROSO

ABAKA, PALAY, NIYOG, AT MGA

HALAMANG-UGAT, TROSO, MGA YAMANG
MINERAL, GINTO, PILAK, MARMOL,
MANGANESE- PANGUNAHING PRODUKTO.
SIKAT NA PAGKAIN SA
CATANDUANES
LATIK
BALISUNGSONG
BICOL EXPRESS
BINUTONG
GINATAANG SUSO
LAING
NILUPAK
BUKAYO
 ATRAKSYON

Bato-Balombong Igang Beach Baras-Macutan

Falls Falls
 BURUNYOGAN FESTIVAL
PIYESTA
Manok-Manok Festival
(June 12-13) (APRIL 15)

BURAC FESTIVAL ABACA FESTIVAL

(DEMBER 8) (JUNE 24)
 MASBATE
MASBATE CITY
MAY SUKAT NA 4,151.78 SQ. KM

AROROY, BALENO, BALUD, BATUAN, CATAINGAN,

CAWAYAN, CLAVERIA, DIMASALANG, ESPERANZA,
MANDAO, MASBATE CITY, MILAGROS, MOBO, MONREAL,
PALANAS, PIO V. CORPUS, PLACER, SAN FERNANDO, SAN
JACINTO, SAN PASCUAL, USON

PAGSASAKA, PAG-AALAGA NG BAKA, PANGINGISDA,

PAGMIMINA AT PAGTOTROSO

MAIS, NIYOG, SAGING, BIGAS, AT MGA YAMANG MINERAL

NA GINTO, PILAK, BAKAL, KARBON, OKSIDO AT
MANGANESE
SIKAT NA PAGKAIN
SA MASBATE
PINAKRO
KANDINGGAN
PINAKUL-AW NA DAING
 ATRAKSYON

ST. ANTONY OF AROROY BAT-ONGAN CAVE

PADUA LIGHTHOUSE
CATHEDRAL
 PANGUMAGAT
PIYESTA
PAGDULANG
FESTIVAL FESTIVAL

RODEO MASBATEÑO FLUVIAL FESTIVAL

SORSOGON
SORSOGON CITY
MAY SUKAT NA 2,119.01 SQ. KM

BARCELONA, BULAN, BULUSAN, CASIGURAN, CASTILLA,

DONSOL, GUBAT, IROSIN, JUBAN, MAGALLANES, MATNOG,
PILAR, PRIETO DIAZ, SANTA MAGDALENA, SORSOGON CITY

PANGUNAHING TRABAHO PANGINGISDA, PAGSASAKA,

PAGTOTROSO AT PAGHAHAYUPAN

PANGUNAHING PRODUKTO ABAKA, PALAY, PILI, NIYOG, AT

KOPRA

YAMANG MINERAL ASIN, BATO, AT BAKAL

SIKAT NA PAGKAIN
SA SORSOGON
SINAPOT
TURON
PUTO
KALAMAY
KINAGANG
SUMAN
 ATRAKSYON

SORSOGON PLAZA ESCUDERO 16K BLUE ROSES

PROVINCIAL
MUSEUM
 BUTANDINGAN

PIYESTA
KASANGGAYAHAN
FESTIVAL FESTIVAL
(OCTOBER 1-31)

MAGALLEONES PARAY FESTIVAL

FESTIVAL
 TIKAN
PANI
RAFAEL GRAGERA
SUMULAT NG MAYON VOLCANO.
"THE WINGS OF TIME SNATCHED BY
STRENGTH NO LONGER CAN I
CLIMB, NO LONGER CAN I VISIT
YOU. I WATCHED YOU FROM THE
DISTANT PLAIN MY HEART IS
DROWNED IN LONGING PAIN."
SALAWIKAIN O KASABIHAN
NAGIGING BATAYAN NA GINAGAMIT KADALASAN LALO NA SA “PAGPAPAALALA SA MGA TAO
NG MAAARING KALABASAN NG MALING GAWA.”

HAL.
KUN MINASIMBAG NA DAE PINAGHAHAPOT TANDA NA MAY GIBONG MARAOT.
(TO ANSWER WITHOUT BEING ASKED IS A SIGN OF GUILT)

MARHAY PA AN MAGSOLO-SOLO CAN MAGIBA ICA CON MARAOT NA TAO.

(MABUTI PANG NAG-IISA KAYSA MAY MASAMANG KASAMA.)

Awiting Bayan o Kantang Suanoy

PAGPAPAHAYAG NG NARARAMDAMAN AT PANINIWALA NG MGA
TAO NA NILIKHA SA PARAANG PAAWIT. TUMATALAKAY SA
UNANG DALAWANG ASPETO: PAKSA (TUNGKOL SA PAMAGAT NG
KANTA) AT PAGHAHANDOG (PARAAN NG PAGPAPALAWAK SA
PAKSA NG MGA KANTA).
SOROMPONGAON O DUGSUNGAN - PALIGSAHAN SA PAG-AWIT
TUWING MAY MGA KASIYAHAN. ILAN SA MGA ITO AY ANG
SUMUSUNOD: 
MANANG PULANA - MAYROONG BERSYON NA NAKATALANG
PINAKAMALASWA. 
“NANAY, MAY TAO SA SIRONG” AT “SI BENTOY” - AWITING MAY
KAUGNAYAN SA PAGTATALIK 
“AN MASINUNODSUNOD” (ANG MABUTING TAGASUNOD) -
NAGMUMUDMUD NG PANUTONG MORAL, BINUBUO NG MGA PAYO
SA MGA KABATAAN PAGDATING NG PAG-IBIG AT
PAGPAPAKASAL, AT PAGGALANG SA MGA NAKAKATANDA. 
“SARONG HATOL” (ISANG PAYO) - PAYO SA MGA TAMAD NA TAO.
AWITING BAYAN

SARONG BANGGI

SARONG BANGGI SA HIGDAAN

NAKADANGOG AKO HINUNI RIN SARONG GAMGAM
SA LOBA KO KATOROGAN
BAKO KUNDI SIMONG BOSES IYO PALAN
DAGOS AKON BANGON SI SAYKUYANG MATAS IMINUKAT
DUMAN SA KADIKLOMAN AKO NANGALAGKALAG
ASO ITUON KO SI SAKUYANG MATA PAITAAS
SIMONG LAWOG NAHILING KO MALIWANAG
POON KAIDTONG BANGGI NA MAHILING TAKA
AN SAKUYANG PUSO PIRMENG NAGDUDUSA
LAWAG MONG MAGAYON AN SAKONG GIROMDOM
DI MALILINGAWAN SAGKOD NOARIN PA MAN.
AN DANGOG SIRING KAN NIYOG NA KON MAPISAY DAI NA MABIBILOG.
REPUTATION IS LIKE A COCONUT WHICH IS HARD TO PUT BACK TOGETHER ONCE IT IS
DESTROYED
BUGTONG SA BICOL
Halimbawa:
kapti ang ikog ko, ta maladop ako

Salin:

hold my tail, for i will dive

Sagot: NIYOG
BUGTONG SA BICOL
Halimbawa:
Tolo na gurang naghoroharampangan

Salin:

Three old people, sit facing each other

Sagot: TALOHONG/ STOVE

BUGTONG SA BICOL
Halimbawa:
Isda ko sa mariveles sa irarom and kiskis

Salin:

My fish in mariveles has scale inside

Sagot: SILI/ PEPPER

ALAMAT AT MITO
Ang Pinagmulan ng Daigdig
Ang Alamat ng Albay
Si Irago at ang Binata
Ang Alamat ng Buhi
Ang Alamat ng Birheng Penafrancia
Ang Alamat ng Bulkang Mayon
Ang Alamat ng Iriga
IBA’T IBANG KUWENTONG BAYAN Juan Osong
Ang Kapanganakan ni Juan Osong,
Ang Paglisan ni Juan Osong
Ang Hari at ang Anak ng Magsasaka
Ang Salbaheng Anak
Ang Tamad na Asawa
Ang Magsasaka at ang Pari
ALAMAT AT MITO
Engkanto - maaaring maging anumang uri ng hayop, ibon, isad o tao. 
Banog - isang ibon sa gabi na isang uri ng engkanto, lumalabas sa oras ng
gabi para manguha ng mga bata at ihuhulog mula sa puno ng niyog,
kakaw o kawayan hanggang sa mamatay ito. 
Aswang - nagpapaiba-iba ng hitsura at porma tulad ng taong lumilipad sa
gabi at kumakain ng ibang nilalang. Paniniwala sa mga espiritu - may
kaugnay sa pamumuhay at paniniwala ng mga taga-Bikol.
Hal.
“Panyong Binurdahan” - isang babaeng nagngangalang Lulay ay
inutusang paikut-ikutan ang ulo ni Juan.
“Papel de Canton” - isang mahabang kanta na sulat diumano ng isang
lalaki na ipinadala bilang pagsuyo sa kanyang minamahal.
 KATANGIAN NG
EPIKONG IBALON
Binubuo ng 10 saknong, at may 4 na taludtod bawat saknong. Ang sukat ay 12 pantig
ang bawat taludtod. Isinalin ni Fr. Jose Castano sa Kastila.
Ang kayarian nito ay nahahati sa dalawang bahagi:
Kahilingan ni Iling kay Kadugnung na awitin nitong huli ang mga pangyayaring
nagpapakilala sa kabayanihan ng bayaning si Handyong (may 6 na saknong)
Ang awit ni Kadugnung na naglalaman at naglalahad ng mga pangyayaring
naganap noong matagal na panahon. 
Iling - isang ibong laganap sa Kabikulan at kung inaalagaan ay maaaring turuang
bumigkas ng ilang salita. 
Kadugnung - mang-aawit at matalinong makata at sa kahilingan ni Iling ay inawit
niya ang epiko. Siya ang nagsalaysay ng epiko kay Fr. Jose Castano.
 M G A
UL A T
AN U N N G
M IT IK A
G PA N
N IK O L
B
MARIANO PERFECTO
Albay; 1850-

Father of Bikol Literature

An Parabareta (The Newsman)

Imprenta De Nuestra Senora De Penafrancia (Unang

palimbagan)

An Pagguiao kan mga pastores sa belen (Ang pagkagising

ng mga pastol sa kapanganakan niHesus)

Comedian a dapit sa Dios o magna Cahayagan can

pagcamondag ni Jesus (Isang dulang tungkolsa Dios o mga
bagay na may kinalaman sa kapanganakan ni Hesus)

Mag-amang pobre (Corridos)

MANUEL TRIA FUENTABELLA
Sangay, CamSur; Oktubre 11, 1889

Manunulat sa Bicol at Spanish

An Pana (Ang Pana)

“Maski nanok ang pagtorog ko” (Though Fast

Asleep)

“Mayda Baya Ranga” (Come, Oh Comfort)

“O Obispong Namomotan” (O beloved bishop)

“Ang Santong kundiman” (Our song)

“Luhang Mapait” (Bitter Tears)

 IBA PANG MGA BANTOG NA
MANUNULAT SA BICOL REGION
Angelo de Castro
Valerio Zuñiga Mariano
Goyema del Prado
Ben Frut Antonio
Salazar Agapito
San Antonio Clemente
Alejandria Fortunato Reyes
Juan Peñalosa
Sirelo Salvador Adolfo Caro
 MARAMING SALAMAT!!!
REHIYON V/ BICOL REGION MEMBER

CAÑA, NICA MADELINE

BULALA, MARK ANTHONY
BONALOS, JEROD GYNER
CADORNA, DEUCH MARK
CAPARAS, GISELLE
CAYOSA, REYNEL