MANANALIKSIK: Ken Edward Dar Dasco

Ipapasa kay: Ginoong Airo Jay Advincula

PARACALE

(GININTUANG BAYAN, MAY GININTUANG KASAYSAYAN)

(1581 – 1981 APAT NA DAAN TAON NANG NAITATAG)

AYON SAAKING NAKALAP NA PANANALIKSIK AYUN SA AKING

NAPILING AKDANG PAMPANITIKAN TUNGKOL SA KASAYSAYAN NANG AMING
BAYAN, ANG BAYAN NG PARACALE. GALING SA TANGGAPAN NANG OPISINA
NANG DEPARTAMENTONG TURISMO NANG PARACALE ANG ISANG BUOD
NANG PAPEL NA ANG NILALAMAN AY ANG KASAYSAYAN NANG PARACALE.
PINAMAGATANG “GININTUANG BAYAN, MAY GININTUANG KASAYSAYAN.”

SINABI NG ISANG PARING HESUWITA – “SA PAMAMAGITAN NG

MASUSING PAG-AARAL NG ATING NAKARAAN AT ANG PAG-AARAL NG ATING
NAKARAAN AT ANG PAG-UNAWA SA MGA MAKABAGONG SUKAT NG
PANGKASALUKUYAN, AY MATITIYAK NATIN KUNG ANO ANG ATING
MAGIGING HUWARANG MORAL SA HINAHARAP”. SA TAONG ITO HINDI KAYA
NARARAPAT LAMANG NA PAG-UKULAN NG PANSIN NG MGA PARACALENO
ANG GININTUANG KASAYSAYAN NG KANYANG BAYAN? NGAYONG 1981 AY
IKA-APAT NA DAAN TAONG PAGKAKATATAG NG BAYAN NG PARACALE. SA
TAONG ITO’Y DAPAT LAMANG NA PAGBALIK-ARALAN ANG KANYANG
LUMIPAS GAYON DIN ANG MGA BAGAY-BAGAY NA MASASABING ANGKIN AT
KALINANGANG PARACALENO.

BAGO DUMATING ANG MGA KASTILA SA DAKONG ITO NG LUPAING

PERLAS NG SILANGAN, MASASABING ANG POOK NA ITO AY MAY SARILI
NANG KABIHASNAN, LALONG-LALO NA SA MGA BAGAY NA MAY KINALAMAN
SA GINTO. SINABI NG BAYANI NG CAMARINES NORTE NA SI WENCESLAO Q.
VINZONS NA ANG GINTO AY IPINAGPAPALIT SA MGA GUSING TSINO NOONG
KAPANAHUNAN NG MGA T’ANGS. TINAGURIAN NI PADRE FRANCISCO COLIN
AT IBA PANG “FILIPINO HISTORIAN” NA “GOLDEN CHERSONESE” IBIG
SABIHI’Y GINITUANG TANGWAY O PENINSULA. SA MGA PAG-UULAT NI
PADRE MARTIN DE RADA AT SULAT NI GOVERNADOR GUIDO DE LAVEZARES
KAY HARING FELIPE II LUMABAS NA SA BAHAGING ITO NG LUZON, ANG
GINTO AY BAHAGI NA NG KANILANG ANGKING KABIHASNAN.

NOONG TAONG 1571, DALAWANG EKPLORASYON ANG INILUNSAD SA

MAYNILA, MATAPOS ITATAG ANG BAYAN NG NABOTAS. ANG UNANG
EKPLORASYON PAPUNTANG HILAGA AY PINAMUNUAN NI MARTIN DE GOITE,
KASAMA ANG MGA PARING AGUSTINO SINA PADRE FRANCISCO DE ORTEGA
AT DIEGO DE ESPINAR. ANG KANILANG LAYUNIN AY MAKIPAGKASUNDO SA
MGA PAMPANGOS. ANG IKALAWA AY PINAMUNUAN NG APO NG
“ADELANTADO” MIGUEL LOPEZ DE LEGAZPI NA SI JUAN DE SALCEDO
KASAMA SINA PADRE ALONZO DE ALVARADO, osa AT PADRE DIEGO DEL
ESPINAR, osa, MGA PARING AGUSTINO. ANG KANILANG LAYUNIN AY UPANG
MAKIPAGKASUNDO AT HIKAYATIN SA KRISTIYANISMO ANG MGA TAGALOG
AT DITO’Y NAPADAKO SILA SA POOK NA NGAYO’Y TINATAWAG NA
PARACALE. ANG PANGKAT NA ITO NG MISYON ANG NAGBIGAY NG
PANGALAN SA BAYANG ITO. DITO NAGMALASAKIT ANG DALAWANG PARING
AGUSTINO NA HIKAYATIN SA KRISTIYANISMO ANG MGA KATUTUBO AT
INILIGTAS SA PAGKAKAALIPIN ANG MGA TINGUIAN O MGA ITA. ITO ANG
UNANG GAWAING EBANGHELISASYON SA BUONG PROBINSIYA NG AMBOS
CAMARINES. MABIBIGYANG PANSIN NA AGAD TINAGGAP NG MGA
KATUTUBO ANG PANANAMPALATAYANG IPINAHAYAG SA KANILA NG MGA
PARING AGUSTINO. MAIPAGMAMALAKI NA ANG PARACALE AY ANG KAUNA-
UNAHANG POOK NG EBANGHELISASYON SA BUONG PROBINSIYA. ANG
MISYON NG MGA PARING AGUSTINO AY NAUDLOT NANG IPATAWAG NA
MULI SA MAYNILA ANG KAPITAN JUAN DE SALCEDO, AT DAHIL SA
KAKULANGAN NG MGA PARING MISYONERO, ANG MISYON SA DAKONG ITO
NG BANSA AY NAPABAYAAN.
` ANG BALITA TUNGKOL SA GINTO ANG SIYANG NAGPASIGASIG KAY
SALCEDO UPANG SAKUPIN ANG “MINAS DE PARACALE” PATI NA ANG BIKOL.
ANG MGA KATUTUBO AY SINASABING PINAKAMAHUSAY GUMAWA NG
ALAHAS NA GINTO. SILA AY MAIHAHAMBING SA MGA INCAS NG TIMOG
AMERICA SA UBOD NG HUSAY SA PAGGAWA NG MGA ALAHAS NA GINTO.
ITO ANG DAHILAN UPANG SI SALCEDO AY BUMALIK NOONG 1573, SA
PAGKAKATAONG ITO NARATING NIYA ANG ILOG NG BIKOL HANGGANG SA
LOOK NG BATO AT ITINATAG ANG VILLA SANTIAGO DE LIBONG (NGAYO’Y
LIBON, ALBAY).

NANG DUMATING ANG MGA PRANSISKANONG PRAYLE NOONG 1578,

ANG REHIYON BIKOL AY INILAGAY SA KANILANG PAGKAKANDILI. ITINATAG
NILA ANG MGA BAYAN NG NAGA, QUIPAYO AT NABUA NUONG 1578 AT
IKINALAT ANG MABUTING BALITA SA PRONCIA DE CAMARINES. NOONG
TAONG 1581, APAT NA DAANTAON NA ANG NAKARARAAN, ITINATAG NA
BAYAN O “PUEBLO” ANG PARACALE. KASABAY NA NAITATAG ANG BAYAN NG
DAET AT INDANG AY ITINATAG DING PAROKYA ANG PARACALE DAHIL SA
KAKULANGAN NG MGA PARI AY NANANTILING MISYON AT NAITATAG NA
PAROKYA NOONG 1611, ANG IKATLONG PAROKYA SA LALAWIGAN NG
KAMARINES NORTE. SA PAGLAGO NG PANANAMPALATAYA, INIHIWALAY NG
PAROKYA ANG ISA SA KANYANG MISYON NOONG 1634 SA PAMAMAHALA NG
MGA PRANSISKANONG PRAYLE AT NGAYO’Y BAYAN NA NG CAPALONGA.
ANG MAMBULAO (NGAYO’Y JOSE PANGANIBAN) AY NAITATAG NA BAYAN AT
PAROKYA NOONG 1666 LAMANG SA ILALIM NG PAMAMAHALA NG MGA
PRANSISKANONG PRAYLE. ANG ISA PANG KARATIG-BAYAN, ANG LABO, NA
DATING NAYON LAMANG NG INDAN AY NAITATAG NOOG 1656.

SA PAGKAKATAONG ITO, MASASABI NA ANG MGA PARACALENO AY

NAITALI NG MAHIGPIT SA KADENA NG KATOLISISMO AT ITO AY MAKIKITA SA
MGA TRADISYON AT KAUGALIAN NA HANGGANG NGAYON AY
MASASAKSIHAN PA. ANG PANANAMPALATAYA AY NAITANIM SA MGA
PARACALENO NG MGA MISYONERO. NABAGO NILA ANG KANILANG LUMANG
KAUGALIAN AT URI NG PAMUMUHAY AT UMAYON SA BAGONG
PANANAMPALATAYANG KATOLIKO. MAKIKITA PA NGAYON ANG TANDA NG
PANANAMPALATAYANG ITO SA SIMBAHANG KATOLIKO NG PARACALE NA
MASASABING ISANG “BANTAYOG NG ARKITEKTURA”. SA PAGDIRIWANG NG
BANAL NA TAON NOONG 1974-1975 ANG SIMBAHANG KATOLIKONG ITO NG
BAYANG PARACALE AY OPISYAL NA IDINEKLARANG “ARCHDIOCESAN
PILGRIM SITE” NG MABUNYING MONSIGNOR TEOPISTO V. ALBERTO,
ARSOBISPO NG CACERES. KAYA’T ANG PARACALE AY ISANG BANAL NA
LUNAN UPANG PAGDAUSAN NG PEREGRINASIYON. ISA PANG KAHANGA-
HANGANG RITUAL NA BUNGA NG TALINO NG ATING NINUNO AY ANG UGALI
NG SALUBONG TUWING PASKO NG PAGKABUHAY, KUNG SAAN ANG IMAHEN
NG SANTA MARIA MAGDALENA AY ITINATAKBO SA IBA’T-IBANG KALYE NG
BAYAN BAGO ITUNTON ANG ANGHEL NG PAGKABUHAY. ANG UGALING ITO
AY HINDI MASASAKSIHAN KAHIT SAAN BAYAN SA PILIPINAS KAYA’T
MASASABING ITO’Y ANGKIN AT KALINANGANG PARACALENO LAMANG.
PINATUTUNAYAN NILA NA ANG UGALING IYON AY INIUGNAY SA
EBANGHELYO NI SAN JUAN. SAYANG NGA LAMANG AT ITO’Y PINALITAN NA
NGAYON NG IBANG PALABAS, BINALIWALA NA ANG BUNGA NG MGA ISIP NG
ATING MGA NINUNO. ANG IPINALIT AY GALING SA TALINONG HIRAM SA
IBANG BAYAN.

ISA PANG KALINANGANG PARACALENO AY ANG GININTUANG GAYAK

NG MAHAL NA BIRHEN NG CANDELARIA. ITO ANG KANILANG PARAAN
UPANG GUMANTI SA MGA PAGKAKANDILI NG INA NG DIYOS, SA MGA
PAGTUGON SA KANILANG PAGTAWAG AT LALONG-LALO NA SA HIMALA NA
KANYANG IPINAMALAS SA MGA MATA NG ATING MGA NINUNO NOONG IKA-
29 NG AGOSTO, 1809. AT SIYA RING DAHILAN UPANG ILUKLOK SIYANG
PATRONA NG BAYAN NOONG 1881, IKA-ISANDAANTAON NA NGAYON. DAHIL
SA KANILANG PAG-IBIG SA MAHAL NA INA NA INIALAY NILA ANG MGA
NATATANGI NILANG YAMAN. SAPAGKA’T IBINIBIGAY SA MINAMAHAL ANG
MGA BAGAY NA PINAKAMAHALAGA SA IYO – ITO ANG PINAKAMATAAS NA
ANTAS NG PAGSAMBA, PAGHANGA AT PAG-IBIG. “SINASALUBONG KA NG
MGA ANAK NA BABAE NG MGA HARI; ANG REYNA AY NASA GAWING KANAN
MO NA MAY KASUOTANG GINTO. MAALINDOG ANG ANAK NA BABAE NG HARI
SA KANYANG PAGPASOK ANG KANYANG KASUOTAN AY GININTUAN” (SALMO
44, 10:14). SI MARIA ATING PATRONA, NA HUWARAN NG SANTA IGLESYA NA
NOBYA NG KORDERO ANG PINAG-UUKULAN NG SALMONG ITO. NINAIS NG
ATING MGA NINUNO NA MAIPALIWANAG MULA SA KANILANG PAGKUKURO
AT NGAYO’Y LARAWAN UPANG PAG-UKULAN NG PAGNINILAY.
 MAKALIPAS ANG APAT NA DAANG TAON, ANG MGA TRADISYON AT
KAUGALIAN SA MGA SALIN-LAHI SA BAYANG ITO AY MASASABING ISANG
KUMIKISLAP NA HIYAS SA TRADISYONG PILIPINO.

SA IKAAPAT NA DAANG TAON NG BAYAN PARACALE SANA’Y

MAKITANG MABUTI AT MALINAWAN NG MGA TAGA-PARACALE NGAYON ANG
LARAWAN NG KANILANG MGA NINUNO, AT PANATILIHIN ANG MGA
KALINANGANG NAGMULA SA KANILA LALO NA’T ITO AY LIKAS AT TUNAY.
MAGKAROON SANA SILA NG LARAWAN NGAYON NA MAY KAUGNAYAN SA
NAKARAAN, SAPAGKA’T IPINAHAYAG NG ATING BAYANING SI GAT. JOSE
RIZAL, “ SA PAGHAHAYAG NG KAHIHINATNAN NG ISANG BANSA, DAPAT
LAMANG NA BUKSAN ANG AKLAT NA NAGSASAAD NG KANYANG
NAKARAAN”. SANA’Y MAUNAWAAN NILA NA ANG TAONG ITO AY
MAIPAGDIWANG NG NAAAYOS BILANG TAON NG BAYANG PARACALE. ISANG
“QUADRICENTENIAL CELEBRATION” ANG NGAYON SAPAKA’T HINDI NA
BABALIK ANG TAONG ITO, WALA NG IBA PANG PAGKAKATAON UPANG
IPAGDIWANG ANG GANITONG KAPANAHUNAN. SANA’Y MATAWAG ANG
PANSIN NG MGA NAMAMAHALA NG BAYAN UPANG SILA ANG MAGPASIMUNO
NG NAANGKOP NA MGA PAGDIRIWANG. AYON SA NAITONAL ARTIST NICK
JOAQUIN “ANG KABAYANIHAN AY LAGING NAGSISIMULA SA PAMPOOK NA
KABANALAN, ANG PAGTATANGI NA NADARAMA NATIN SA ATING
SINILANGANG BAYAN. AT ANG ATING PAGKATAO AY NABUBUO, HINDI
LAMANG NG PAGTATANGING ITO, NGUNI’T MAGING ANG MGA BAGAY NA
MAY KAUGNAYAN SA BAYAN; ANG KANYANG MGA ALAMAT AT MGA
TRADISYON, ANG KANYANG MGA KAUGALIAN AT PAGDIRIWANG, ANG
KULTO AT PISTA NG PATRON, AT MAGING LAKI AT ANYO NG KANYANG
SIMBAHAN”..

(EXCERPTED FROM THE SOUVENIR PROGRAM OF PARACALE TOWN

FIESTA 1981)