PANITIKAN SA ILALIM NG KRUS AT ESPADA

NG ESPANYA(PANAHON NG KASTILA)ANG
SAKLAW NG PANAHON
BAGAMAT NOONG TAONG 1521 DUMATING SA
KAPULUAN ANG MGA KASTILA, ANG UNANG
PANANATILI O PANANAHANAN AT PANANAKOP NILA AY
NAGSIMULA LAMANG SA PAGTATAYO NG UNANG
BAYAN NI LEGASPI NOONG 1565 AT DITO RIN
SISIMULAN ANG KASAYSAYAN NG PANITIKAN. ANG
DIWA NG PASIMULANG ITO AY PATULOY NA WALANG
PAGBABAGO HANGGANG SA HIMAGSIKAN SA CAVITE
NOONG TAONG 1872. SUMASAKLAW ITO SA TATLONG
DANTAON.
MGA PANGYAYARING PANGKASAYSAYAN
ANG MGA SUMUSUNOD AY DAPAT MALAMAN
BILANG SANLIGAN NG ATING PAG-AARAL NG
PANITIKANG FILIPINO:

1. NAKARATING ANG MGA KASTILA SA ATING PULO DAHIL SA

PANGUNAHING HANGAD NA MAPALAGANAP ANG KATOLIKA
APOSTOLIKA ROMANA, KALAKIP ANG HANGARING
MAPALAWAK ANG KANILANG HANAPBUHAY NA PAMBANSA
AT NG KANILANG NASASAKUPANG LUPAIN.
2. NANG MASAKOP NA ANG KAPULUAN, PINANGALANAN ITO NI
VILLALOBOS NG “FELIPINAS O FELIPENAS BILANG
PARANGAL KAY HARING FELIPE II.
3. SA PAGITAN NG 1565-1872- UMUSBONG ANG
PAGTUTOL SA DAMDAMIN NG MGA PILIPINO AT
SILA’Y LUMABAN SA MGA MANANAKOP. ANG MGA
SUMUSUNOD AY MGA BAYANING NAGBUWIS NG
BUHAY PARA SA KALAYAAN:
a. LAKANDULA G. MANONG PULE
b. MAGAT SALAMAT
c. TAMBLOT
d. DAGOHOY
e. DIEGO SILANG
f. PALARIS
4. ANG MGA INTSIK, HAPON, OLANDES AT INGLES AY
NAGTANGKA RING SUMAKOP SA PILIPINAS TAONG 1762-1764
NGUNIT ANG MGA INGLES LAMANG ANG NAKAPASOK.
5. JOSE BASCO- SIYA ANG NAGING GOBERNADOR(1778) ANG
MGA SINING AT MGA SIYENSYA AY BINIGYANG
KASIGLAHAN GAYUNDIN ANG KAGALINGANG PANLIPUNAN.
SUMUNOD SI CLAVERIA(1849) ANG MGA PAMILYANG
PILIPINO AY BINIGYANG NG APILYEDONG KASTILA AT ANG
IMPLUWENSYA NILA AY NAKITA SA PANANAMIT, SINING,
MUSIKA, PANITIKAN, KAUGALIANG PANLIPUNAN,
GAYUNDIN SA KASIGLAHANG PANRELIHIYON AT
PAGKAMAPITAGAN SA KABABAIHAN.
6. SA HULING 50 TAON, ANG HANAPBUHAY NG MGA
TAO AY UMUNLAD DAHIL SA TUWIRANG
PAKIKIPAGKALAKALAN SA ESPANYA AT EUROPA.
NAGKAROON NG BAHAY ANG MGA TAO, MGA
KAGAMITAN PATI NA RIN ANG TREN AT BAPOR.
NAGSIMULA RIN ANG MAKUKULAY NA PISTA NGA
BAYAN, PAGDIRIWANG AT PAGPAPARANGAL SA MGA
SANTO, SA PAPA AT SA GOBERNADOR. NATUTO ANG
MGA TAO NG MGA HARANA, PAGHAHANDA AT
PANDARAYUHAN. NAGKAROON DIN NG MGA
LIBANGAN TULAD NG TEATRO, KARERA SA KABAYO,
SABONG AT IBA PA.
MGA KATANGIANG PAMPANITIKAN NG
PANAHON:
1. MAY SARI-SARING KAANYUAN AT
PAMAMARAAN, GAYA NG MGA TULANG LIRIKO,
AWIT, KURIDO, PASYON, DUPLO, KARAGATAN,
KOMEDYA, SENAKULO, SARSWELA,
TALAMBUHAY, AT MGA PAGSASALING-WIKA.
2. ANG KARANIWANG PAKSA AY PANRELIHIYON
3. ANG LALONG NAKARARAMI AY HUWAD, HALAW
SA ANYO, PAKSA O TRADISYONG KASTILA.
MGA IMPLUWENSYA NG KASTILA SA PANITIKANG FILIPINO
1. ANG ROMANISASYON NG ALIBATA O BAYBAYIN- PAGPAPALIT
NG MGA LETRA O TITIK NG ALPABETONG ROMANO SA MGA
TITIK NG DATING ALIBATA NG PILIPINAS.
2. PAGSULAT NG MGA GRAMATIKA NG IBA’T IBANG WIKA SA
PILIPINAS, GAYA NG TAGALOG, ILOKO, CEBUANO AT ILONGGO.
3. ANG PAGPAPASIGLA SA PANUNULAT SA ILALIM NG
PAMAMAHALA NG SIMBAHAN
4. ANG PAGTUTURO NG DOKTRINA KRISTIYANA AT NG MGA
KATANGIANG KANAIS-NAIS TAGLAYIN SA ILALIM NG
PANANAMPALATAYANG KRISTIYANO GAYA NG KABANALAN,
PAGPAPAKUMBABA, KARANGALAN, KALINISANG-BUDHI,
MABUTING PAKIKIPAGKAPWA, PAGTITIMPI, PAGTITIIS AT
PAGKAKAWANGGAWA.
5. ANG MULING PAGTITIPON NG MGA DATING PANITIKAN
MULA SA SALINDILA, MULA SA MGA NAABUTANG
NAKASULAT SA DAHON, BUMBONG O BALAT-KAHOY NA
HINDI NASIRA NG PANAHON BAGAMAT MAY MGA
PAGBABAGO, PAGDARAGDAG O PAGKAKALTAS NA GINAWA.
6. ANG PAGDADALA NG MGA ALAMAT NG EUROPA NA
INARING SARILI NG MGA PILIPINO, GAYA NG BERNARDO
CARPIO, MARIANG ALIMANGO, HARING PATAY
7. ANG WIKANG KASTILA NA PINAGHIRAMAN NG MARAMING
SALITA NG IBA’T IBANG WIKANG SARILI LALO NA SA
TAGALOG AT BISAYA.
8. ANG KALINANGAN AT SIBILISASYONG KASTILA NA
TINANGGAP AT INUGALI SA BUHAY AT PAMAMAHAY NG
MGA TAO, MAGING MAYAMAN AT MAHIRAP.
DALAWANG UNANG AKLAT NA NILIMBAG SA
PILIPINAS
1. DOCTRINA CHRISTIANA- KAUNA-UNAHANG AKLAT NA
NILIMBAG SA PILIPINAS NA MAY KINALAMAN SA
KAPULUAN. NILIMBAG SA PAMAMAGITAN NG
SILOGRAPIYA(XYLOGRAPHY) NOONG 1593. AKDA
NINA FR. DOMINGO NIEVA AT FR. JUAN DE PLASENCIA.
2. NUESTRA SEÑORA DEL ROSARIO-IKALAWANG
AKLAT NA NILIMBAG SA PILIPINAS. SINULAT NI FR.
BLANCAS DE SAN JOSE NOONG 1602. NAGING
KATULONG NIYA SA LIMBAGAN SI JUAN DE VERA,
ISANG MESTISONG INTSIK.
BARLAAN AT JOSAPHAT- ISANG SALAYSAY SA
BIBLIYA MULA SA GRIYEGO. ISINALIN NI FR.
ANTONIO DE BORJA NOONG 1708 AT 1712.
KAUNA-UNAHANG NOBELANG TAGALOG.
TANDANG BASIO MACUNAT-AKDA NI MIGUEL
LUCIO BUSTAMANTE NA KUNG SAAN DI MINABUTI
NG MGA PILIPINO DAHIL SA MABIGAT NA
PAGPAPAYO NG MGA PAG-UUGALI DAW NG MGA
KABATAANG PILIPINO.
PASYON- TULANG KINAKANTA TUWING MAHAL NA
ARAW UPANG IPAKITA ANG PAGPAPAKASAKIT NG
PANGINOONG HESU KRISTO.
KUMEDYA O MORO-MORO- ISANG PAGTATANGHAL
NA NAGLALARAWAN NG PAKIKIPAGLABAN NG
ESPANYA SA MGA MUSLIM. ISINASADULA NILA ITO
AT KINAGIGILIWAN NG MGA PILIPINO.
URBANA AT FELIZA-SINULAT NI P. MODESTO DE
CASTRO NA IPINANGANAK SA BINYAN LAGUNA.
NILALAMAN NITO ANG PAGSUSULATAN NG
MAGKAPATID NA URBANA AT FELIZA NA ANG
SAGISAG NG PANGALANG ITO AY KABUTIHANG
ASAL AT ANG FELIZA NAMAN AY SAGISAG NG
KALIGAYAHANG NATATAMO DAHIL SA
PAGPAPAKABUTI AT PAGKAMASUNURIN.
MGA DALIT KAY MARIA- SINULAT NI P. MARIANO
SEVILLA, MGA AWIT KAY BIRHENG MARIA NA
SINASABAYAN NG PAG-AALAY NG BULAKLAK.
DUNG-AW- KATULAD ITO NG
TAGHOY/PANAMBITAN SA TAGALOG. BINIBIGKAS
ITO NANG PAAWIT NG ISANG NAULILA SA PILING
NG BANGKAY NG YUMAO. WALANG TIYAK NA
TULA SAPAGKAT ANG BAWAT ISA’Y BUMIBIGKAS
NANG NAAAYON SA KANYANG DAMDAMIN.
KANTAHING BAYAN- ANG PAKSA NG MGA ITO AY
ANG PAMUMUHAY AT PAG-UUGALI NG MGA TAO
AT NG MGA KAISIPAN AT DAMDAMIN NG BAYAN.
TATLONG KAHALAGAHAN NG KANTAHING BAYAN
1. NAGPAPAKILALA NA ANG DIWANG MAKATA AY
KATUTUBO SA ATING LUPAIN.
2. NAGPAPAHAYAG NG TUNAY NA KALINANGAN NG
PILIPINO.
3. BUNGA AT BULAKLAK NG MATULAING
DAMDAMING GALING SA PUSO AT KALULUWA NG
BAYAN. ILAN SA MGA HALIMBAWA NITO AY BAHAY
KUBO, MAGTANIM AY DI BIRO, PARU-PARONG BUKID,
TINIKLING, AWIT NG LABANDERA, PANGANGALULUWA
KURIDO-GALING SA SALITANG “CORRIDO” NA
NANGANGAHULUGANG “KASALUKUYANG PANGYAYARI”
ISA SA MGA KATANGIAN NG KURIDO ANG
PAGTATAGLAY NG KABABALAGHAN. ISA MGA ITO AY
ANG IBONG ADARNA, DAMA INES, ANG HARING PATAY
ATB.
* ISA SA IPINAGMAMALAKING MAKATA NG PILIPINAS SI
FRANCISCO BALTAZAR NA KILALA SA TAWAG NA
“KIKONG BALAGTAS” SIYA ANG ITINUTURING NA
PINAKADAKILA AT PINAKABANTOG SA LARANGAN NG
PANITIKAN. WALA PANG NAKAKAPANTAY SA KANYANG
KABANTUGAN. ISA SA MGA AKDANG DI MATATAWARAN
NA KANYANG GINAWA AY ANG FLORANTE AT LAURA.
KARAGATAN- ISANG LARONG PALIGSAHAN SA
PAGTULA, GALING SA ALAMAT NG SINGSING NG
ISANG DALAGANG NAHULOG SA KARAGATAN,
ANG BINATANG MAKAKAKUHA ANG
PAGKAKALOOBAN NG PAG-IBIG NG DALAGA.
NGUNIT ITO’Y GINAGAWA SA PAMAMAGITAN NG
PAGHULA NG BINATE SA PALAISIPANG IBIBIGAY
NG DALAGA, PATULA ANG PAMAMARAAN NG
PAGSASALITA NG MGA MANLALARO. GINAGAWA
ITO TUWING IKAAPAT, IKASIYAM,
IKATATLUMPONG ARAW AT PAGKA ISANG TAON
NG NAMATAY.
DUPLO- NANGANGAHULUGAN ITO SA KASTILA NA
DOBLE O DALAWA, PAGTATALO ITO SA
PAMAMAGITAN NG PAGTULA NA KUNG SAAN
NAHAHAWIG SA BALAGTASAN. MAY TAGAHATOL
AT MAY BILYAKO(LALAKI) BILYAKA(BABAE)
MAGTATALO SILA HANGGANG SA MAGTALO AT
PAGKATAPOS AY IGAGAWAD NG HARI ANG
HATOL.
KARILYO- ISANG URI NG LIBANGAN NA ANG MGA
GUMAGALAW AY MGA KARTONG HUGIS-TAO SA
LIKOD NG ISANG KUMOT NA PUTI NA MAY
ILAW.
SENAKULO- ISANG DULANG NAGSASALAYSAY NG
BUHAY AT KAMATAYAN NG PANGINOONG HESUS.
ITINATANGHAL ITO SA PANAHON NG KWARESMA O
MAHAL NA ARAW.
TIBAG-ISANG PAGTATANGHAL TUWING BUWAN NG
MAYO. WALANG ENTABLADO ITO, ITINATANGHAL
KUNG SAAN NAGKAKATIPON ANG MGA TAO.
SARSUELA-ISANG KOMEDYA O MELODRAMANG
MAY KASAMANG AWIT AT TUGTOG, MAY TATLONG
YUGTO AT NAHIHINGGIL SA DAMDAMIN NG TAO,
PAG-IBIG, POOT, PAGHIHIGANTI, KASAKIMAN,
KALUPITAN ATB.
PANITIKAN SA PAGKAGISING NG DAMDAMING
MAKABAYAN
KALIGIRANG KASAYSAYAN:
 TINULUTANG MAKIPAGKALAKALAN ANG MGA
PILIPINO SA IBANG BANSA NA NAGGING DAHILAN
NG PAGKATUTO AT PAGKAMULAT NG MGA PILIPINO.
 NAGISING ANG KANILANG DAMDAMING
MAKABAYAN LALO NA NANG BITAYIN ANG TATLONG
PARING MARTIR(BURGOS, ZAMORA,GOMEZ)
 DAHIL NA RIN SA PAGPATAY SA IBANG PILIPINONG
WALANG KASALANAN KAYA LALONG TUMINDI ANG
PAGNANASA NG MGA PILIPINONG MAKALAYA.
NANG PANAHONG IYON, MARAMING MGA PILIPINO
ANG NASA IBANG BANSA DAHIL DOON SILA
NAKAPAG-ARAL KAYA NAKAPAGTATAG SILA NG
KILUSAN NA TINAWAG SA ATING KASAYSAYAN NA
“KILUSANG PROPAGANDA”
MGA HANGARIN NG KILUSAN
1. PAGKAKAPANTAY NG PILIPINO AT KASTILA SA
HARAP NG BATAS.
2. GAWING LALAWIGAN NG ESPANYA ANG PILIPINAS
3. IBALIKA NG PAGKAKAROON NG KINATAWANG
PILIPINO SA KORTE NG ESPANYA.
4. GAWING MGA PILIPINO ANG MGA KURA PAROKO
5. KALAYAANG PANGKATAUHAN SA MGA PILIPINO,
GAYA NG KALAYAAN SA PAMAMAHAYAG, SA
PANANALITA, SA PAGTITIPON AT PAGPUPULONG AT
SA PAGHINGI NG KATARUNGAN SA KAAPIHAN.
ANG MGA PROPAGANDISTA
1.JOSE RIZAL
2. MARCELO H. DEL PILAR
3. GRACIANO LOPEZ JAENA
ANG TATLONG ITO ANG PINAKATANYAG SA LAHAT
NG PROPAGANDISTA.
KASAMA SA MGA PROPAGANDISTA SINA:
1. MARIANO PONCE
2. JUAN LUNA
3. FELIX HIDALGO
4. PEDRO PATERNO
5. JOSE MA. PANGANIBAN
6. JOSE ALEJANDRINO
7. PEDRO SERRANO LAKTAW
8. ISABELO DE LOS REYES
9. DR. DOMINADOR GOMEZ