FILE - 20220226 - 080201 - Chương 4

TOÁN CAO CẤP A1
Đại Số Tuyến Tính
CHƯƠNG 3: KHÔNG GIAN VECTOR
GV. Trần Trịnh Mạnh Dũng
Ngày 31 tháng 12 năm 2021

NỘI DUNG CHƯƠNG 3
1 Không gian vector
2 Độc lập tuyến tính, phụ thuộc tuyến tính
3 Cơ sở và số chiều của không gian con
4 Tọa độ của vector đối với một cơ sở
ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 2021 2 / 49

Không gian vector
Định nghĩa tập hợp Rn

Một bộ gồm n số a1 , a2 , . . . , an có thứ tự được kí hiệu là (a1 , a2 , . . . , an ).
Tập hợp tất cả các bộ n số có thứ tự được kí hiệu là Rn . Như vậy
Rn = {(a1 , a2 , . . . , an ) | ai ∈ R, i = 1, . . . , n}
Vector thường được sử dụng là ma trận cột
Ví dụ 1
(1, −1), (0, 2) ∈ R2 và R2 = {(a1 , a2 ) | a1 , a2 ∈ R}
(1, −1, 3), (0, 2, −2) ∈ R3 và R3 = {(a1 , a2 , a3 ) | a1 , a2 , a3 ∈ R}

Không gian vector
Phép cộng và phép nhân

Xét Rn và hai phần tử x = (x1 , x2 , . . . , xn ) và
y = (y1 , y2 , . . . , yn ) ∈ Rn , k ∈ R. Trong Rn ta xác định hai phép toán
sau:
Phép cộng: x + y = (x1 + y1 , x2 + y2 , . . . , xn + yn ).
Phép nhân vô hướng: kx = (kx1 , kx2 , . . . , kxn ).

Không gian vector
Ví dụ 2
Cho α = (1, −1, 3), β = (0, 2, −2) ∈ R3 . Tính α + β và 2α
Giải
α + β = (1, −1, 3) + (0, 2, −2)

= (1 + 0, −1 + 2, 3 + (−2)) = (1, 1, 1)
2α = 2(1, −1, 3) = (2, −2, 6)

Ví dụ 3
Trong R2 , cho hai vector u = (2, 3), v = (4, 1). Tìm véctơ tổng u + v và
giải thích ý nghĩa Hình học và Vật lí của nó.
Giải Ta có: u + v = (6, 4).

Về mặt Hình học: độ dài vector tổng u + v là độ dài đường chéo
hình bình hành với hai cạnh có độ dài lần lượt là độ dài của hai véctơ
u và v.
Về mặt Vật lí: nếu ta xem u, v là các lực tác động lên một vật tại
ví trí gốc
√ tọa độ thì u + v là hợp lực của
√ hai lực u √
và v. Lực này có độ
lớn là 62 + 42 xấp xỉ với tổng độ lớn 22 + 32 + 42 + 12 của hai lực
u và v.

Không gian vector
Định nghĩa Không gian vector

Cho x, y ∈ Rn và λ, µ ∈ R. Tập hợp Rn cùng với hai phép toán cộng,
nhân thỏa 8 điều kiện đặc trưng sau
1. x + y = y + x.
2. (x + y) + z = x + (y + z).
3. x + O = O + x = x. O là phần tử trung hòa của phép cộng
4. ∀x ∈ V, ∃(−x) : x + (−x) = O.
5. 1.x = x. 1 là phần tử đơn vị của phép nhân
6. λ(µx) = (λµ)x = µ(λx).
7. (λ + µ)x = λx + µx.
8. λ(x + y) = λx + λy.
Khi đó, Rn được gọi là không gian vector.

Không gian vector
Tính chất của không gian vector

Trong không gian vector Rn ta có
1. vector O tồn tại duy nhất.
2. ∀x, y, z ∈ V : x + z = y + z ⇒ x = y (luật giản ước).
3. ∀λ ∈ R, x ∈ V : λx = O ⇒ x = O ∨ λ = 0.
4. ∀λ ∈ R, x ∈ V : −(λx) = (−λ)x = λ(−x).

Độc lập tuyến tính, phụ thuộc tuyến tính
Định nghĩa Tổ hợp tuyến tính

Một tổ hơp tuyến tính của các vector α1 , α2 , . . . , αn là một biểu thức
có dạng
n
X
ki αi = k1 α1 + k2 α2 + · · · + kn αn , ki ∈ R, i = 1, . . . , n
i=1
Định nghĩa Biểu thị tuyến tính Biểu diễn tuyến tính
vector β ∈ Rn được gọi là biểu thị tuyến tính (BTTT) được qua hệ
vector {α1 , α2 , . . . , αn } nếu tồn tại các số thực k1 , k2 , . . . , kn ∈ R sao
cho
β = k1 α1 + k2 α2 + · · · + kn αn

Ví dụ 4
Tìm biểu diễn tuyến tính của x = (−1; −3; 12) qua hai vector
u1 = (1; −1; 2) và u2 = (2; 0; −3).
ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202110 / 49

Ví dụ 4
Tìm biểu diễn tuyến tính của x = (−1; −3; 12) qua hai vector
u1 = (1; −1; 2) và u2 = (2; 0; −3).
Giải
Ta có:
x = α1 u1 + α2 u2 ⇔ (−1; −3; 12) = α1 (1; −1; 2) + α2 (2; 0; −3)

⇔ (α1 + 2α2 ; −α1 ; 2α1 − 3α2 ) = (−1; −3; 12)

 α1 + 2α2 = −1

α1 = 3
⇔ −α1 = −3 ⇔
 α2 = −2
2α1 − 3α2 = 12

Vậy x = 3u1 − 2u2 .

Ví dụ 5
Tìm biểu diễn tuyến tính của u = (−1; −2; 3) qua hai vector
v = (1; −3; −2) và w = (2; −1; −1).

Ví dụ 5
Tìm biểu diễn tuyến tính của u = (−1; −2; 3) qua hai vector
v = (1; −3; −2) và w = (2; −1; −1).
Giải
Ta có:
u = av + bw ⇔ (−1; −2; 3) = a(1; −3; −2) + b(2; −1; −1)


 a + 2b = −1

  a=1
⇔ −3a − b = −2 ⇔ b = −1
−2 + 1 = 3 (vô lý)
 
−2a − b = 3

Do hệ vô nghiệm nên u không có biểu diễn tuyến tính qua v và w.

Định nghĩa Phụ thuộc tuyến tính & Độc lập tuyến tính
Trong không gian vector Rn , hệ vector {u1 , u2 , . . . , um } được gọi là
■ Phụ thuộc tuyến tính (viết tắt là pttt) nếu có m số thực
α1 , α2 , . . . , αm không đồng thời bằng 0 sao cho
α1 u1 + α2 u2 + . . . + αm um = 0.
■ Độc lập tuyến tính (đltt) nếu nó không phụ thuộc tuyến tính,
nghĩa là nếu α1 u1 + α2 u2 + . . . + αm um = 0 thì:
α1 = α2 = . . . = αm = 0.

Ví dụ 6
Trong R2 , xét sự độc lập tuyến tính hay phụ thuộc tuyến tính của hệ
vector sau
A = {u1 = (2; 3), u2 = (5; −4)} .

Ví dụ 6
vector sau
A = {u1 = (2; 3), u2 = (5; −4)} .
Giải
α1 u1 + α2 u2 = O ⇔ α1 (2; 3) + α2 (5; −4) = (0; 0)

2α1 + 5α2 = 0
⇔
3α1 − 4α2 = 0
Do det A = −23 ̸= 0 nên hệ chỉ có nghiệm tầm thường.
Vậy hệ A là độc lập tuyến tính.

Ví dụ 7
Trong R4 , hệ vector sau là ĐLTT hay PTTT ?
α1 = (1, 0, 1, 1), α2 = (0, 1, 2, 3), α3 = (1, 2, 3, 4).

Ví dụ 7
Trong R4 , hệ vector sau là ĐLTT hay PTTT ?
α1 = (1, 0, 1, 1), α2 = (0, 1, 2, 3), α3 = (1, 2, 3, 4).
Giải
Xét phương trình vector

 x1 + x3 = 0


 x2 + 2x3 = 0
x1 α1 + x2 α2 + x3 α3 = 0 ⇒


x1 + 2x2 + 3x3 = 0

x1 + 3x2 + 4x3 = 0

Giải hệ phương trình bằng phương pháp Gauss

     
1 0 1 1 0 1 1 0 1
 0 1 2   0 1 2   0 1 2 
 1 2 3 → 0 2
A=   → 
2   0 0 −2 
1 3 4 0 3 3 0 0 0
Do r (A) = 3, nên hệ có nghiệm duy nhất là (0, 0, 0). Vậy hệ vector trên
ĐLTT.

Ví dụ 8
vector
u1 = (−1, 2, 1), u2 = (1, 1, −2), u3 = (0, 3, −1).

Ví dụ 8
vector
u1 = (−1, 2, 1), u2 = (1, 1, −2), u3 = (0, 3, −1).
Giải
Ta có
α1 u1 + α2 u2 + α3 u3 = O
⇔ α1 (−1, 2, 1) + α2 (1, 1, −2) + α3 (0, 3, −1) = (0, 0, 0)

 −α1 + α2
 =0
⇔ 2α1 + α2 + 3α3 = 0

−α1 − 2α2 − α3 = 0


Ta biến đổi về dạng ma trận

   
−1 1 0 −1 1 0
−1 1 0
A= 2 1 3  →  0 3 3  →
0 3 3
1 −2 −1 0 −1 −1
Do r(A) = 2 < 3, nên hệ đã cho có nghiệm không tầm thường.

Vậy hệ {α1 , α2 , α3 } là phụ thuộc tuyến tính.

Nhận xét
Để xét hệ m vector α1 , ...., αm là ĐLTT hay PTTT trong Rn ta lập ma
trận A với các cột là các vector α1 , α2 , ..., αm , sau đó tìm rank(A)
Nếu rank(A) = m ( số vector) thì hệ ĐLTT.
Nếu rank(A) < m thì hệ PTTT.
Nếu A là ma trận vuông thì hệ ĐLTT khi và chỉ khi detA ̸= 0.

Tính chất
Hệ chứa n vector là pttt khi và chỉ khi tồn tại trong hệ một vector
là tổ hơp tuyến tính của n − 1 vector còn lại.
Nếu hệ có vector không thì hệ PTTT.
Nếu trong một hệ có hai vector tỉ lệ với nhau thì hệ PTTT.
Nếu có một bộ phận của hệ PTTT thì hệ PTTT.
Hệ ĐLTT thì mọi hệ con của nó ĐLTT.

Ví dụ 9
a) Trong R3 , xét hệ:
A = {u1 = (1; 0; −1), u2 = (2; 1; 1), u3 = (3; 1; 0)}
Do u1 + u2 = u3 nên hệ A là pttt.
b) Trong R3 , xét hệ:
A = {u1 = (0; 0; 0), u2 = (1; 0; 1), u3 = (0; 1; 2)}
Do u1 = (0, 0, 0) nên hệ A là pttt.

c) Trong R3 , xét hệ:
A = {u1 = (3; 0; 3), u2 = (1; 0; 1), u3 = (0; 1; 2)}
Do u1 = 3u2 ⇒ u1 − 3u2 + 0 · u3 = 0 nên hệ A pttt.

Cơ sở và số chiều của không gian con
Định nghĩa Không gian con

Một tập V ⊂ Rn được gọi là không gian con của Rn nếu
V ̸= ∅.
∀x, y ∈ V, x + y ∈ V.
∀α ∈ R, x ∈ V : αx ∈ V.
Ví dụ 10
Tập W = {O} là không gian con tầm thường của Rn .
R2 là không gian con của R3 .
W = {(x, y, z) ∈ R3 |x − y + 2z = 0} là không gian vector con của
R3

Định nghĩa Hệ sinh

Cho W là một không gian con của Rn .
Trong không gian Rn , cho hệ vécto S = {u1 , . . . , um }. Ta kí hiệu ⟨S⟩ là
tập tất cả các tổ hợp tuyến tính của các véctơ của S, nghĩa là
⟨S⟩ = {a1 u1 + a2 u2 + . . . + am um | a1 , . . . , am ∈ R}
Nếu mọi vectơ nằm trong không gian con W của không gian Rn đều
có thể biểu diễn theo các vector của hệ S, tức là
∀w ∈ W, ∃a1 , a2 , ..., am ∈ R : w = a1 u1 + a2 u2 + . . . + am um
thì S được gọi là hệ sinh của W . Ta kí hiệu W = ⟨S⟩.

Ví dụ 11
Trong không gian R3 , cho
S = {u1 = (1, 1, 1); u2 = (1, 2, 1); u3 = (2, 3, 1)}
Hỏi S có là tập sinh của R3 không?

Ví dụ 11
S = {u1 = (1, 1, 1); u2 = (1, 2, 1); u3 = (2, 3, 1)}
Hỏi S có là tập sinh của R3 không?
Giải
Với v = (x, y, z) ∈ R3 , ta kiểm tra xem có tồn tại α1 , α2 , α3 sao cho:
v = α1 u1 + α2 u2 + α3 u3
Phương trình tương đương với hệ sau:

 α1 + α2 + 2α3 = x
α1 + 2α2 + 3α3 = y
α1 + α2 + α3 = z


   
1 1 2 x 1 1 2 x
Ā = (A | B) =  1 2 3 y  −→  0 1 1 y−x 
1 1 1 z 0 0 −1 z − x
Ta viết lại hệ sau

 
 α1 + α2 + 2α3 = x  α1 = x − y + z
α2 + α3 = y − x ⇐⇒ α2 = −2x + y + z
−α3 = z − x α3 = x − z
 
Như vậy, {u1 , u2 , u3 } là tập sinh của R3 . Hơn nữa,
⟨S⟩ = v ∈ R3 | v = α1 u1 + α2 u2 + α3 u3

= (x, y, z) ∈ R3 | (x, y, z) = α1 (1, 1, 1) + α2 (1, 2, 1) + α3 (2, 3, 1)

= {(α1 + α2 + 2α3 , α1 + 2α2 + 3α3 , α1 + α2 + α3 )}

Ta biết rằng một không gian con thường chứa vô số các véctơ. Tuy
nhiên không gian con này được sinh ra bởi một số hữu hạn các véctơ
nào đó (hệ sinh của không gian con). Nếu các véctơ này độc lập tuyến
tính thì nó trở thành một cơ sở của không gian con đó
Định nghĩa Cơ sở- số chiều

Hệ {u1 , u2 , . . . , um } được gọi là một cơ sở của không gian con W của
không gian Rn nếu nó thỏa:
{u1 , u2 , . . . , um } độc lập tuyến tính.
Mọi véctơ của W đều biểu thị tuyến tính được qua hệ
{u1 , u2 , . . . , um }.
Khi đó, ta gọi số tự nhiên m (số véctơ của hệ {u1 , u2 , . . . , um }) là số
chiều của không gian W . Kí hiệu: dim W = m.
dimW = Số vector trong cơ sở của W.

Ví dụ 12
Hệ vector {α1 = (1, 0, 0), α2 = (0, 1, 0), α3 = (0, 0, 1)} có là một cơ sở
của R3 (hay còn được gọi là cơ sở chính tắc của R3 ).
∀x ∈ R3 : x = (a, b, c). Khi đó,
k1 (1, 0, 0) + k2 (0, 1, 0) + k3 (0, 0, 1) = (a, b, c)

⇒ k1 = a; k2 = b; k3 = c
suy ra mọi vector x đều được biểu thị tuyến tính qua hệ vector trên.
Mặt khác: λ1 e1 + λ2 e2 + λ3 e3 = O
⇔ λ1 (1, 0, 0) + λ2 (0, 1, 0) + λ3 (0, 0, 1) = (0, 0, 0)
⇔ λ1 = λ2 = λ3 = 0
Vậy hệ vector {α1 = (1, 0, 0), α2 = (0, 1, 0), α3 = (0, 0, 1)} là cơ sở
của R3 .

Ví dụ 13
B = {u1 = (1, 1, 1); u2 = (1, 2, 1); u3 = (2, 3, 1)}
Kiểm tra B là cơ sở của R3 và tính dim R3 .

Ví dụ 13
B = {u1 = (1, 1, 1); u2 = (1, 2, 1); u3 = (2, 3, 1)}
Kiểm tra B là cơ sở của R3 và tính dim R3 .
- Đầu tiên kiểm tra B là độc lập tuyến tính. Thật vậy,
   
u1 1 1 1
A =  u2  =  1 2 1 
u3 2 3 1
Ta có det A = −1. Suy ra B là độc lập tuyến tính.
- Hơn nữa, B là tập sinh của R3 (đã cm).
Do đó B là cơ sở của R3 .
Vâv dim R3 = 3.
Ví dụ 14
Tìm số chiều của ⟨W ⟩, cho biết
W = {u1 = (−2; 4; −2; −4), u2 = (2; −5; −3; 1), u3 = (−1; 3; 4; 1)}

Ví dụ 14
Tìm số chiều của ⟨W ⟩, cho biết
W = {u1 = (−2; 4; −2; −4), u2 = (2; −5; −3; 1), u3 = (−1; 3; 4; 1)}
Giải
Xét ma trận sau
   
−2 4 −2 −4 −1 3 4 1
A=  2 −5 −3 1  →  0 1 5 3 
−1 3 4 1 0 −2 −10 −6
 
−1 3 4 1
→  0 1 5 3 
0 0 0 0
⇒ r(A) = 2 ⇒ dim⟨W ⟩ = 2.
Qui ước
Nếu V = {O} thì dim V = 0 và V không có cơ sở.
Ta có dim R2 = 2, dim R3 = 3
Tính chất
Cho dimV = n
i Mội tập con nhiều hơn n vector thì PTTT.
ii Hệ có n vector và ĐLTT là cơ sở
iii Mọi tập mà có hạng bằng n là tập sinh.
dim Rn = n.
Trong Rn , mọi hệ gồm n vector ĐLTT đều là cơ sở.

Ví dụ 15
Tìm điều kiện của m để hệ sau là cơ sở của R2 :
S = {u1 = (m; −2), u2 = (2m; m − 3)}

Ví dụ 15
Tìm điều kiện của m để hệ sau là cơ sở của R2 :
S = {u1 = (m; −2), u2 = (2m; m − 3)}
Giải
Do số phần tử của S bằng 2 nên S là cơ sở của R2 khi S độc lập
tuyến tính.

u1 m −2
Lập A = = .
u2 2m m − 3
Ta có det A = m2 + m. Suy ra, S độc lập tuyến tính khi det A ̸= 0.
Vậy để S là cơ sở của của R2 thì m ̸= −1 và m ̸= 0

Ví dụ 16
Tìm dim W , biết W ⊂ R3 xác định như sau:
{(α + 3β + 2γ; β + γ; −2α − 3β − γ)|α, β, γ ∈ R}.

Ví dụ 16
Tìm dim W , biết W ⊂ R3 xác định như sau:
{(α + 3β + 2γ; β + γ; −2α − 3β − γ)|α, β, γ ∈ R}.
Giải Gọi w ∈ W , ta có:

w = (α + 3β + 2γ; β + γ; −2α − 3β − γ)
= α(1; 0; −2) + β(3; 1; −3) + γ(2; 1; −1)
⇒ W = ⟨{(1; 0; −2), (3; 1; −3), (2; 1; −1)}⟩.
Ta có:    
1 0 −2 1 0 −2
A =  3 1 −3  →  0 1 3  .
2 1 −1 0 0 0
Do r(A) = 2 nên dim W = 2.
Định lí
Cho V là một không gian véctơ và hệ vector S = {u1 , u2 , ..., up }
Khi đó W = ⟨S⟩ là một không gian véctơ con có
số chiều bằng hạng r của S
mọi họ r véctơ độc lập tuyến tính rút từ S là một cơ sở của W.

Ví dụ
Cho W là không gian vectơ con của R4 sinh bơi các vector
α1 = (1, 3, 0, 3), α2 = (3, 2, −1, 2), α3 = (4, 5, −1, 5)
Tìm một cơ sở của W và tính dim W .
Giải
     
1 3 0 3 1 3 0 3 1 3 0 3
A =  3 2 −1 2  →  0 −7 −1 −7  →  0 −7 −1 −7 
4 5 −1 5 0 −7 −1 −7 0 0 0 0
=⇒ r(A) = 2
Vậy 1 cơ sở của W là (1, 3, 0, 3), (0, −7, −1, −7)
(hoặc (1, 3, 0, 3), (3, 2, −1, 2)) ). =⇒ dim W = 2.
Định nghĩa không gian nghiệm



 a11 x1 + a12 x2 + · · · + a1n xn = 0
a21 x1 + a22 x2 + · · · + a2n xn = 0


 .................................................
am1 x1 + am2 x2 + · · · + amn xn = 0

Mỗi nghiệm của hệ (I) có thể xem như là một vectơ trong không gian
Rn .
Tập tất cả các nghiệm của hệ (I) được gọi là không gian con các
nghiệm của hệ (I), kí hiệu là S.
Lúc này: dim S = n (số ẩn) − rank(A).
Cơ sở của không gian nghiệm S của hệ (I) chính là hệ nghiệm cơ bản
của hệ (I).

Ví dụ 17
Tìm cơ sở và số chiều của không gian nghiệm S của hệ phương trình


 x1 + 2x2 + 2x4 + x5 = 0
2x1 + 4x2 + x3 + 3x4 = 0


 3x1 + 6x2 + 2x3 + 3x4 + x5 = 0
x1 + 2x2 + x3 + x5 = 0

   
1 2 0 2 1 1 2 0 2 1
2 4 1 3 0
→
0 0 1 −1 −2
A = 
3 6 2 3 1 0 0 2 −3 −2
1 2 1 0 1 0 0 1 −2 0
   
1 2 0 2 1 1 2 0 2 1
0 0 1 −1 −2 0 0 1 −1 −2
→ → 
0 0 0 −1 2  0 0 0 −1 2 
0 0 0 −1 2 0 0 0 0 0

Ta thấy rank A = 3, hệ có vô số nghiệm phụ thuộc hai tham số

x2 , x5 . Hệ trên tương đương với hệ sau
 
x1 = −2x2 − 5x5
 x1 + 2x2 + 2x4 + x5 = 0

 

x3 = 4x5

x3 − x4 − 2x5 = 0 ⇔
x4 = 2x5
−x4 + 2x5 = 0

 

x2 , x5 ∈ R
 
* Cho x2 = 1, x5 = 0, ta có x1 = −2, x3 = 0, x4 = 0, ta được nghiệm
α1 = (−2, 1, 0, 0, 0)
* Cho x2 = 0, x5 = 1 ta có x1 = −5, x3 = 4, x4 = 2 ta được nghiệm
α2 = (−5, 0, 4, 2, 1)
Vậy dim S = 2 và một cơ sở là α1 = (−2, 1, 0, 0, 0), α2 = (−5, 0, 4, 2, 1).

Ví dụ 18
Tìm số chiều không gian nghiệm của hệ:

2x − y + z = 0

4x − 2y + 2z = 0

6x − 3y + 3z = 0

Hệ phương trình trở thành


x = α

2x − y + z = 0 ⇔ y = β

z = −2α + β

⇒ X = (α; β; −2α + β) = α(1; 0; −2) + β(0; 1; 1)
Vậy, không gian nghiệm của hệ là

W = ⟨{(1; 0; −2), (0; 1; 1)}⟩ và dim W = 2.
Ví dụ
Tìm cơ sở và số chiều của không gian nghiệm W của hệ
(
x+y+z =0
x−y =0
Giải
 
 x =α
x+y+z =0

⇐⇒ y =α , ∀α ∈ R
 x−y =0
z = −2α

Do đó
W = {(α, α, −2α) | α ∈ R}
= {α(1, 1, −2) | α ∈ R}
Đặt u = (1, 1, −2), suy ra W = ⟨u⟩. Vậy, {u} là cơ sở của W . Do đó,
dim W = 1
Một véctơ trong không gian luôn có thể được biểu thị tuyến tính qua
cơ sở của không gian đó và cách biểu thị đó là duy nhất. Khi đó, các hệ
số trong biểu thị tuyến tính của một véctơ đối với cơ sở được gọi là tọa
độ của véctơ đối với cơ sở đó
Định nghĩa tọa độ của vector đối với một cơ sở

Cho B = {u1 , u2 , . . . , un } là một cơ sở của không gian V và một vector
x ∈ V . Khi đó, x sẽ được biểu diễn duy nhất dưới dạng
x = α1 u1 + α2 u2 + . . . + αn un
Ta đặt  
α1
 α2 
[x]B = 
 
.. 
 . 
αn
và được gọi là tọa độ của vector x đối với cơ sở B.

Tọa độ của vector đối với một cơ sở
Ví dụ 19
Trong R2 , cho vector x = (7; 9) và cơ sở
B = {u1 = (3; −1), u2 = (−2; −5)} . Tìm [x]B .

Ví dụ 19
Trong R2 , cho vector x = (7; 9) và cơ sở
B = {u1 = (3; −1), u2 = (−2; −5)} . Tìm [x]B .

a1
Giải Gọi [x]B = , ta có x = a1 u1 + a2 u2 .
a2
⇔ [x] = a1 [u1 ] + a2 [u2 ]

⇔ (7, 9) = a1 (3, −1) + a2 (−2, −5)
( (
3a1 − 2a2 = 7 a1 = 1,
⇔ ⇔
−a1 − 5a2 = 9 a2 = −2.

1
Vậy [x]B = .
−2
Ví dụ 20
Trong R3 , cho vector v = (0; 2; 0) và cơ sở
B = {(1; 2; 3), (1; 1; 5), (1; 2; −1)}. Tìm [v]B .

Ví dụ 20
Trong R3 , cho vector v = (0; 2; 0) và cơ sở
B = {(1; 2; 3), (1; 1; 5), (1; 2; −1)}. Tìm [v]B .

T
Giải. Gọi [v]B = x y z , ta có:
(0; 2; 0) = x(1; 2; 3) + y(1; 1; 5) + z(1; 2; −1)

 
x + y + z = 0
 x = 3

⇔ 2x + y + 2z = 2 ⇔ y = −2
 
3x + 5y − z = 0 z = −1
 

3
Vậy [v]B = −2.
−1
Phép quay và phép co trong R2
Phép giãn và phép co

x x
Xét phép biến đổi T = =r trong đó r là một đại lượng
y y
vô hướng dương. Ánh xạ T biến một điểm trong 2 thành một điểm
cách xa gốc tọa độ gấp r lần.
Nếu r > 1, T di chuyển các điểm đó ra khỏi gốc tọa độ và được gọi
là phép giãn với hệ số r.
Nếu 0 < r < 1, T di chuyển các điểm đó gần gốc tọa độ hơn thì
được gọi là phép co với hệ số r.

Phương trình này có thể được viết dưới dạng ma trận sau đây

x r 0 x
T =
y 0 r y

Ví dụ
Khi r = 3, ta thấy ảnh cách xa điểm gốc ba lần

x 3 0 x x
T = =3
y 0 3 y y
1
Khi r = ảnh cách điểm gốc một nửa
2

x 1/2 0 x 1 x
T = =
y 0 1/2 y 2 y

Phép đối xứng trục

x x
Xét phép biến đổi T = = . Ánh xạ T biến một điểm
y −y
trong R2 thành một điểm đối xứng qua trục Ox.
T được gọi là phép đối xứng

Phương trình trên có thể được viết dưới dạng ma trận

x 1 0 x
T =
y 0 −1 y
Ví dụ

3
Ảnh của vector qua phép chiếu đối xứng trục Ox là
2

1 0 3 3
=
0 −1 2 −2

Phép quay quanh gốc tọa độ

Xét phép quay T quanh gốc tọa độ một góc θ
x′

x
Ánh xạ T biến điểm A thành điểm B
y y′

ˆ = α. Ta có
Giả sử OA = OB = r, AOC
x′ = OC = r cos(α + θ) = r cos α cos θ − r sin α sin θ
= x cos θ − y sin θ
′
y = BC = r sin(α + θ) = r sin α cos θ − r cos α sin θ
= y cos θ + x sin θ
= x sin θ + y cos θ
Các biểu thức của x′ và y ′ có thể được viết lại dưới dạng phương trình
ma trận duy nhất như sau
′
x cos θ − sin θ x
=
y′ sin θ cos θ y
Do đó, ta có kết quả sau: Phép quay với 1 góc θ được mô tả bởi

x cos θ − sin θ x
T =
y sin θ cos θ y

Xét phép quay với góc quay 90◦ quanh gốc tọa độ
π π
Vì cos( ) = 0 và sin( ) = 1 phép biến đổi lúc này là
2 2

x 0 −1 x
T =
y 1 0 y
Ví dụ

3
Ảnh của vector với góc quay 90◦ là
2

0 −1 3 −2
=
1 0 2 3

FILE - 20220226 - 080201 - Chương 4

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

FILE - 20220226 - 080201 - Chương 4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TOÁN CAO CẤP A1

Đại Số Tuyến Tính

CHƯƠNG 3: KHÔNG GIAN VECTOR

GV. Trần Trịnh Mạnh Dũng

Ngày 31 tháng 12 năm 2021

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 2021 2 / 49

Định nghĩa tập hợp Rn

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 2021 3 / 49

Phép cộng và phép nhân

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 2021 4 / 49

α + β = (1, −1, 3) + (0, 2, −2)

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 2021 5 / 49

Giải Ta có: u + v = (6, 4).

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 2021 6 / 49

Định nghĩa Không gian vector

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 2021 7 / 49

Tính chất của không gian vector

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 2021 8 / 49

Định nghĩa Tổ hợp tuyến tính

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 2021 9 / 49

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202110 / 49

x = α1 u1 + α2 u2 ⇔ (−1; −3; 12) = α1 (1; −1; 2) + α2 (2; 0; −3)

Vậy x = 3u1 − 2u2 .

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202111 / 49

u = av + bw ⇔ (−1; −2; 3) = a(1; −3; −2) + b(2; −1; −1)

Do hệ vô nghiệm nên u không có biểu diễn tuyến tính qua v và w.

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202111 / 49

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202112 / 49

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202113 / 49

α1 u1 + α2 u2 = O ⇔ α1 (2; 3) + α2 (5; −4) = (0; 0)

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202113 / 49

α1 = (1, 0, 1, 1), α2 = (0, 1, 2, 3), α3 = (1, 2, 3, 4).

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202114 / 49

α1 = (1, 0, 1, 1), α2 = (0, 1, 2, 3), α3 = (1, 2, 3, 4).

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202114 / 49

Giải hệ phương trình bằng phương pháp Gauss

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202115 / 49

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202116 / 49

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202116 / 49

Ta biến đổi về dạng ma trận

Do r(A) = 2 < 3, nên hệ đã cho có nghiệm không tầm thường.

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202117 / 49

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202118 / 49

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202119 / 49

A = {u1 = (1; 0; −1), u2 = (2; 1; 1), u3 = (3; 1; 0)}

A = {u1 = (0; 0; 0), u2 = (1; 0; 1), u3 = (0; 1; 2)}

Do u1 = (0, 0, 0) nên hệ A là pttt.

A = {u1 = (3; 0; 3), u2 = (1; 0; 1), u3 = (0; 1; 2)}

Do u1 = 3u2 ⇒ u1 − 3u2 + 0 · u3 = 0 nên hệ A pttt.

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202120 / 49

Định nghĩa Không gian con

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202121 / 49

Định nghĩa Hệ sinh

thì S được gọi là hệ sinh của W . Ta kí hiệu W = ⟨S⟩.

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202122 / 49

S = {u1 = (1, 1, 1); u2 = (1, 2, 1); u3 = (2, 3, 1)}

Hỏi S có là tập sinh của R3 không?

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202123 / 49

S = {u1 = (1, 1, 1); u2 = (1, 2, 1); u3 = (2, 3, 1)}

Hỏi S có là tập sinh của R3 không?

ĐH KHTN-Tran Trinh Manh Dung Toán A1 Ngày 31 tháng 12 năm 202123 / 49

Ta viết lại hệ sau

Như vậy, {u1 , u2 , u3 } là tập sinh của R3 . Hơn nữa,