- 16 -

1.9. TRANSFORMACJA
Transformacja to poszerzenie rzutowania w metodzie „Rzuty Monge’a” na dodatkowe
rzutnie. Celem transformacji jest uzyskanie korzystnych dla projektanta lub
odczytującego widoków podstawowych elementów przestrzeni lub ich układów i ich
relacji między sobą. Najczęściej chodzi o uzyskanie naturalnych odległości między
elementami lub naturalnych wielkości tych elementów. Niekiedy jednak chodzi o
uzyskanie (szczególnie w architekturze) widoku nieortogonalnego, jak rzut, elewacja,
lecz z innego kierunku, wręcz aksonometrycznego.
W każdym wypadku rzutnia dodatkowa byłaby „dowolnie” ustawiona względem
układu z rzutniami Л1 i Л2. Ustawienia takiego dokonuje się poprzez trzecią rzutnię Л3
prostopadłą do jednej z dwóch podstawowych, do których to dostawić się powinno
rzutnię zamierzoną Л4.

Rys.16.

Poniżej zasada odmierzania wysokości do kolejnych rzutni

- 17 -
 - 18 -

Główny cel zastosowania transformacji

Jak wspomniałem, głównym celem transformacji jest jednak uzyskanie naturalnych
wielkości prostej (odcinka) i płaszczyzny, lub uzyskanie pozycji rzutowej tych
elementów.

• Transformacja prostej
a). prosta dowolna
By uzyskać wyżej wymienione położenia (naturalnej wielkości lub położenia
rzutującego), pierwszą transformację Л3 ustawiamy równolegle do prostej, by w trzecim
rzucie prosta znalazła się w naturalnej wielkości (n.w.). Nie ma to znaczenia, czy
powyższe działanie wykonamy na rzutni poziomej, czy pionowej.
Następnie ustawiamy czwartą rzutnię Л4 prostopadle do Л3 i prostopadle do prostej
l=(1,2). W czwartym rzucie punkty 1 i 2 pokryją się, a prosta uzyska tzw. położenie
rzutujące l IV (p.rz.)

Rys.1. Transformacja
prostej dowolnej

Dla prostych poziomych lub czołowych dokonuje się tylko jedną transformację.
b). prosta pozioma c). prosta czołowa
Rys.2. Transformacja prostej poziomej Rys.3. Transformacja prostej czołowej
 - 19 -

Natomiast dla prostych pionowych i celowych nie dokonuje się transformacji, gdyż już
w tych rzutach proste te są albo w naturalnej wielkości, albo w położeniu rzutującym.
d). prosta pionowa e). prosta celowa

Na zagadnienie transformacji istnieje niezliczona ilość zadań. Poniżej podaję przykłady

niektórych z nich:

1.Wyznaczyć odległość między dwiema 2.Wyznaczyć odległość między dwiema

prostymi równoległymi m i n. prostymi skośnymi a i b.

3. Wyznaczyć wielkość kąta f 4. Obrócić punkt dookoła prostej o 90°

pomiędzy płaszczyzną α=∆ABC
oraz płaszczyzną β=ABD
 - 20 -

• Transformacja płaszczyzny
By uzyskać wspomniane wcześniej położenia płaszczyzny (naturalną wielkość lub
położenie rzutujące) należy:
1. obrać na płaszczyźnie dowolną prostą poziomą lub czołową
2. wykonać transformację prostopadłą do obranej prostej w odpowiednim rzucie
3. w efekcie otrzymamy prostą w położeniu rzutującym, a jednocześnie daną
płaszczyznę również w położeniu rzutującym.
4. dokonując kolejnej transformacji – (równoległej do trzeciego rzutu płaszczyzny),
otrzymamy naturalną wielkość tej płaszczyzny.

a). płaszczyzna dowolna b). płaszczyzna poziomo-rzutująca

e). pł. pozioma

c). płaszczyzna czołowa d). płaszczyzna

pionowo-rzutująca
 - 21 -

W przypadku płaszczyzn szczególnych, np.;

płaszczyzn poziomo - rzutujących lub pionowo – rzutujących, dokonujemy tylko jednej
transformacji równoległej do płaszczyzny w tym rzucie, gdzie ma ona położenie
rzutujące.
Dla płaszczyzn poziomych lub czołowych nie dokonuje się już transformacji, gdyż takie
płaszczyzny mają już w jednym rzucie położenie rzutujące, a w drugim naturalną
wielkość.

Na zagadnienie transformacji płaszczyzny istnieje również niezliczona ilość zadań:

1. Zadany jest trójkąt ∆ ABC.
Wyznaczyć środek koła opisanego
na tym trójkącie lub
środek koła wpisanego w trójkąt
2. Dana jest płaszczyzna wyznaczona
przez dwie proste równoległe a i b
oraz punkt A na jednej z nich.
Zbudować kwadrat, którego punkt A
jest jednym z wierzchołków, punkt B
leży na tej prostej, a C i D na prostej
równoległej.

3. Wyznaczyć naturalną wielkość kąta pomiędzy dwiema przecinającymi się prostymi

m i n.
 - 22 -

• Transformacja płaszczyzny oraz prostej prostopadłej do tej płaszczyzny –

jako podstawa do wszelkich działań geometrycznych, jak;
-budowa wielościanów,
-wyznaczanie naturalnych wielkości pomiędzy podstawowymi elementami przestrzeni.

Transformując płaszczyznę poprzez jej położenie rzutujące do naturalnej

wielkości, automatycznie transformujemy prostą prostopadłą do niej poprzez
naturalną jej wielkość do położenia rzutującego.

Transformacja płaszczyzny trójkąta ABC

 - 23 -

Świadomość tej własności pozwala nam zbudować różnego rodzaju bryły

geometryczne, a przede wszystkim wielościany.

Zadania na ćwiczenie 4.
1). Dana jest przekątna ośmiościanu foremnego E, F. Zbudować ten ośmiościan w
rzutach.
2). Dana jest wysokość ostrosłupa czworościennego o podstawie kwadratu. Zbudować
ten ostrosłup.
3). Dane są dwie proste równoległe m i n. Zbudować sześcian, którego dwa wierzchołki
A i B leżą na jednej prostej a C i D na drugiej prostej.
4). Dana jest prosta oraz punkt. Zbudować czworościan foremny, którego jednym z
wierzchołków jest punkt a dwa inne leżą na prostej.

Ćwiczenie 4.

Zad 1. Dana jest przekątna ośmiościanu
foremnego EF
(podany rzut pionowy i poziomy).
Zbudować ten ośmiościan.
Zad.2 Dane są dwie proste równoległe
m i n. Zbudować sześcian, którego
dwa wierzchołki leżą na prostej m
a pozostałe dwa wierzchołki tej
podstawy leżą na prostej n.
 - 24 -

Zad.1.
Ogólna dyspozycja:
doprowadzić
transformacjami
prostą l (EF) do
położenia rzutującego

Dyspozycja szczeg.:
1.Ustawiamy rzutnię
Л3 (x13) równolegle do
prostej EF.
2.W trzecim rzucie
otrzymujemy n.w.
(naturalną wielkość)
odcinka EF.
3.Wprowadzamy
kolejną – czwartą
rzutnię prostopadłą do
EF, by otrzymać ją
jako punkt.
4.Wielokąt podstawy
ośmiościanu ABCD
będzie w tym rzucie w
naturalnej wielkości.
Jego przekątne będą
równe EF.
5.W rzucie trzecim
przyjmie ten wielokąt
postać odcinka
A”’,B”’,C’”,D’”.
6.Podstawa w trzecim
rzucie będzie leżeć na
płaszczyźnie γ,
prostopadłej do EF,
przechodzącej przez
środek S.
7.Powracamy z
wielokątem ABCD do
rzutni Л1 i Л2.
 - 25 -

Zad.2.
Ogólna dyspozycja:
doprowadzić transformacjami
pł. α (m,n) do naturalnej
wielkości.
Dyspozycja szczeg.
1.Na pł. α (m,n) przyjmujemy
prostą poziomą p.
2.Ustawiamy rzutnię Л3
prostopadle do p’, by otrzymać
pł. α w położeniu rzutującym
(α”’).

7.Powracamy z obiema
podstawami na Л1 i Л2

6.W trzecim rzucie podstawa EFGH

będzie odległa od podstawy ABCD
o bok sześcianu.

5.Wykreślamy sześcian,
którego podstawa ABCD
pokryje się z górną
podstawą EFGH.

3.Wprowadzamy czwartą
rzutnię Л4 (x34) równolegle do
α’”(m,n).
4.W czwartym rzucie
otrzymujemy nat. wielk.
płaszczyzny, a więc odległość
m od n.