Grafika inżynierska – geometria wykreślna

4. Wielościany.
Budowa. Przekroje.

dr inż. arch. Anna Wancław

Politechnika Gdańska, Wydział Architektury

Studia inżynierskie, kierunek Gospodarka przestrzenna, semestr I

 4. Wielościany.
Budowa. Przekroje.

• Wielościany – definicje, klasyfikacja

• Transformacja celowa – powtórzenie
• Budowa wielościanów - zadania
• Przekroje wielościanów płaszczyzną rzutującą
• Związki kolineacji i powinowactwa
Wielościany
wokół nas
 Wielościany - definicja
Wielościan – bryła geometryczna, ograniczona powierzchnią
utworzoną ze skończonej ilości wielokątów spełniających
następujące warunki:
1) Każde dwa wielokąty mają bok, bądź wierzchołek wspólny,
albo nie mają żadnego punktu wspólnego,
2) Każdy bok wielokąta jest bokiem wspólnym tylko dla dwóch
wielokątów
3) Każdy wierzchołek wielokąta jest wspólny dla co najmniej
trzech wielokątów
Każdy wielościan utworzony jest ze ścian, krawędzi i
wierzchołków.
„Grzech pierworodny teorii wielościanów popełniony został już w czasach Euklidesa,
i był popełniany przez Keplera, Poinsota, Cauchy'ego i wielu innych. Nigdy nie udało
im się określić, czym są wielościany.” Branko Grünbaum
 Wielościany - klasyfikacja

•Wielościany foremne (umiarowe, platońskie)

•Wielościany półforemne (archimedejskie)
•Ostrosłupy
•Graniastosłupy
•inne
Wielościany foremne

- czworościan
- sześcian
- ośmiościan
- dwunastościan
- dwudziestościan
 Wielościany
półforemne

Istnieje 13 (15) wielościanów półforemnych

oraz dwie nieskończone serie.
 Ostrosłupy

wysokość

prosty
spodek
prawidłowy wysokości
 Graniastosłupy

prostopadłościan

wysokość
prawidłowy
prosty
P”

TRANSFORMACJA
R” x12
- przyjęcie rzutni
równolegle
R’
i prostopadle
do prostej.
P’ Rzeczywista
wielkość odcinka.
P”

TRANSFORMACJA
R” x12
- przyjęcie rzutni
równolegle do
R’
x13 prostej.
R’”

P’

Rzeczywista wielkość odcinka.

P’”
P”

TRANSFORMACJA
R” x12
- przyjęcie rzutni
równolegle
R’
x13 i prostopadle
R’” do prostej.
P’

P’”

x34
PIV=RIV
Położenie rzutujące odcinka.
 Q”
TRANSFORMACJA - przyjęcie rzutni
prostopadle i równolegle do płaszczyzny.
Położenie rzutujące i rzeczywiste
wielkości na płaszczyźnie.
P”

R” x12
P’
R’

Q’
 Q”
TRANSFORMACJA - przyjęcie rzutni
prostopadle do płaszczyzny.

1”
P” m”

R” x12
P’
R’
m’ 1’

Q’
Chcąc przyjąć trzecią rzutnię prostopadle
do płaszczyzny PQR przyjmujemy na niej
pomocniczą poziomą prostą m.
Wyznaczamy rzut poziomy prostej m.
 Q”
TRANSFORMACJA - przyjęcie rzutni
prostopadle do płaszczyzny.

Przyjmujemy rzutnię
P” 1” m” trzecią prostopadle do
płaszczyzny trójkąta PQR
R” x12 (oś rzutów x12 jest
P’ prostopadła do rzutu
R’ poziomego prostej m).
m’ 1’ R”’

P”’=m’”=1’”
Q’
Położenie rzutujące
trójkąta.
x13 Q”’
 Q”
TRANSFORMACJA - przyjęcie rzutni
prostopadle i równolegle do płaszczyzny.
Rzeczywiste wielkości na płaszczyźnie
PIV
P” 1” m”
Rzeczywista wielkość
R” x12 trójkąta.
RIV mIV
P’
R’ 1IV
m’ 1’
R”’

P”’=m’”=1’”
Q’ QIV

x13 Q”’ x34

Budowa wielościanów
Zadanie W W”

A”

p p”
A

p’
Skonstruować rzuty
ostrosłupa prawidłowego
czworościennego,
którego krawędzią boczną
jest odcinek AW, w’
A’
a przekątną podstawy
prosta p.
Budowa wielościanów PLAN ROZWIAZANIA:
Zadanie W
1. Ponieważ proste a i b określają
a płaszczyznę przekroju ostrosłupa,
możliwe jest wyznaczenie trójkąta
przekroju AWC (prostopadle do p
D
prowadzimy wysokość ostrosłupa,
C spodek wysokości S określi nam
S p
A środek podstawy i połowę
przekątnej.
B 2. Na prostej prostopadłej do AWC, w
odległości równej połowie
Skonstruować rzuty przekątnej będą leżały pozostałe
ostrosłupa prawidłowego naroża podstawy – B i D.
czworościennego, Sprowadzając płaszczyznę przekroju
którego krawędzią boczną AWC do położenia rzeczywistych
jest odcinek AW, wielkości (za pomocą transformacji),
a przekątną podstawy będziemy mogli powyższy plan
prosta p. wykonać w rzutach prostokątnych.
Budowa wielościanów
Zadanie W”

Ze względu na miejsce do a”
konstrukcji, transformację A” n”
prostopadle do płaszczyzny a=a,p
1”
przyjmiemy w stosunku do rzutni
pionowej. p”
W tym przypadku do wyznaczenia p”
x12
rzutni trzeciaej przyjmiemy
pomocniczą prostą czołową n.
p’

1’ n’
w’
A’ a’
Budowa wielościanów
Zadanie x23 W”

Prostopadle do n” a”
przyjmujemy oś rzutów x23. A” n”

1”

p”

x12

p’

1’ n’
w’
A’ a’
Budowa wielościanów
x23
Zadanie W”

Wyznaczamy rzut trzeci a”

danych elementów, A” n”
płaszczyzna a będzie w
1”
tym rzucie rzutująca.
2”
p”
A’”
x12
W”’=m’”=1’”
a”’=a”’=p’” 2’ p’
2’”

1’ n’
w’
A’ a’
Budowa wielościanów x23 W”
Zadanie
a”
Równolegle do płaszczyzny a A” n”
przyjmujemy rzutnię czwartą. Można
przyjąć rzutnię w tym samym miejscu 1”
co płaszczyzna (a’”=x34). 2”
p”
A’”
W”’=n’”=1’” x12

a’”=a”=p’”=x34 2’ p’
2’”
AIV
1IV

aIV 1’
nIV n’
w’
pIV A’ a’

WIV 2IV
Budowa wielościanów x23 W”
Zadanie
a”
Ponieważ w rzucie czwartym wielkości
A” n”
są rzeczywiste, konstruujemy trójkąt
przekroju AWC. Z rzutem spodka 1”
wysokości S pokryją się rzuty
2”
prostopadłej przekątnej BD. p”
A’”
W”’=n’”=1’” x12

a”=p’”=x34 2’ p’
2’”
AIV

aIV 1’ n’
SIV=BIV=DIV
w’
a’
A’
pIV
WIV 2IV
CIV
Budowa wielościanów x23 W”
Zadanie
Wyznaczamy w rzucie trzecim punkt C a”
(leżący na p) oraz przekątną BD, która A” n”
jest w tym rzucie w rzeczywistej B’”
1”
wielkości.
2”
p”
A’”
W”’=n’”=1’” x12
S’”
a”=p’”=x34 2’ p’
2’” C’”
AIV

aIV 1’
D’” n’
SIV=BIV=DIV w’
A’ a’
pIV
WIV 2IV
CIV
Budowa wielościanów x23 W”
Zadanie
Wyznaczamy w rzucie trzecim a”
krawędzie ostrosłupa. A” n”
B’”
1”
2”
p”
A’”
W”’=n’”=1’” x12
S’”
2’ p’
2’” C’”
AIV a”=p’”=x34

aIV 1’
D’” n’
SIVBIV=DIV
w’
A’ a’
pIV
WIV 2IV
CIV
Budowa wielościanów x23 W”
Zadanie B”
Wyznaczamy w rzucie drugim a”
(pionowym) punkty B, C i D . A” n”
B’”
1”
2”
p”
A’” C”
W”’=n’”=1’” x12
S’” D”
a”=p’”=x34 2’ p’
2’” C’”
AIV

aIV 1’
D’” n’
SIVBIV=DIV
w’
A’ a’
pIV
WIV 2IV
CIV
Budowa wielościanów x23 W”
Zadanie B”
Wyznaczamy w rzucie drugim a”
(pionowym) krawędzie A” n”
1”
ostrosłupa, określamy B’”
widoczność.
C” p”
2”
A’”
W”’=n’”=1’” x12
D”
a”=p’”=x34 2’ p’
2’” C’”
AIV

aIV 1’
D’” n’
BIV=DIV w’
A’ a’
pIV
WIV 2IV
CIV
Budowa wielościanów x23 W”
Zadanie B”
Wyznaczamy w rzucie pierwszym a”
(poziomym) punkty B, C i D . A” n”
1”
B’”

C” p”
2”
A’”
W”’=n’”=1’” x12
B’
D”
a”=p’”=x34 2’ C’
2’” C’”
AIV
p’

aIV 1’
D’” n’
BIV=DIV w’
A’ a’
pIV D’
WIV 2IV
CIV
Budowa wielościanów x23 W”
Zadanie B”
Wyznaczamy w rzucie pierwszym a”
(poziomym) krawędzie A” n”
1”
ostrosłupa, określamy B’”
widoczność.
C” p”
2”
A’”
W”’=n’”=1’” x12
B’ D”
2’
a”=p’”=x34 C’
2’” C’”
AIV
p’

aiV 1’
D’” n’
BIV=DIV w’
a’
A’
D’
pIV
WIV 2IV
CIV
 Przekroje wielościanów płaszczyzną rzutującą
W”
g”
e”
A”
P”
S” B”
Q” E”
R”

S” R’ C”
D”
D’
E’
Q’
P” A’=C’

B’

W’
 Przekroje wielościanów płaszczyzną rzutującą
W”
g”
e”
A”
P”
S” B”
Q” E”
R”

S” R’ C”
D”
D’
E’
Q’
P” A’=C’

B’

W’
 Przekroje wielościanów płaszczyzną rzutującą
W”
g”
e”
A”
P”
S” B”
Q” E”
R”

S” R’ C”
D”
D’
E’
Q’
P” A’=C’

B’

W’
 Związki kolineacji i powinowactwa

33
 Związki kolineacji i powinowactwa w przekrojach
W”
p” g”=k”
e”
A”
P”
S” B”
Q” E”
R”
a”
S” R’ C”
D”
D’
k’=b’
E’
Q’
P” A’=C’

B’
p’
Osią powinowactwa (p) lub kolineacji (k) jest W’
krawędź przecięcia się płaszczyzn podstawy i przekroju (a i e oraz b i g).
 Związki kolineacji i powinowactwa w przekrojach
W” g”=k”
p” P1” A1”
S1” Q1” e” B1” A”
R1 ” C”
P” E1” 1
S” D1 ” B”
Q”
R” E”
a”
S” R’ C”
D”
D’
S1’ k’=b’
E’
Q’
P” R1 ’ A’=C’
D1 ’ E1’
P1’ A1’ B’
Q1’ C1 ’
p’ B1’
Konsekwentny system oznaczeń punktów W’
podstawy i przekroju ułatwi sprawdzenie związków kolineacji lub powinowactwa.
 Związki kolineacji i powinowactwa w przekrojach
W” g”=k”
p”=I”=II” P1” A1”
S1” Q1” e”
B1” A”
R1 ” C1 ”
P” E1”
S” D1 ” B”
Q”
R” E”
a”
I” S” R’ C”
D”
D’
S1’ k’=b’
E’
Q’
P” R1 ’ A’=C’
D1 ’ E1’
II” P1’ A1’ B’
Q1’ C1 ’
p’ B1’
Proste na których położone są odpowiednie boki wielokąta W’
podstawy i przekroju przecinają się na osi powinowactwa . Punkty przecięcia opisujemy cyframi rzymskimi.
 Związki kolineacji i powinowactwa w przekrojach
W” g”=k”
p”=I”=II” P1” A1”
S1” Q1” e”
B1” A”
R1 ” C1 ”
P” E1” III”
S” D1 ” B”
Q”
R” E”
a”
I’ S” R’ C”
D”
D’
S1’ k’=b’
E’III’
Q’
P” R1 ’ A’=C’
D1 ’ E1’
II’ P1’ A1’ B’
Q1’ C1 ’
p’ B1’
W’
 Związki kolineacji i powinowactwa w przekrojach
W” g”=k”
p”=I”=II” P1” A1”
S1” Q1” e”
B1” A”
R1 ” C1 ”
P” E1” III”
S” D1 ” B”
Q”
R” E”
a”
I’ S” R’ C”
D”
D’
S1’ k’=b’
E’III’
Q’
P” R1 ’ A’=C’
D1 ’ E1’
II’ P1’ A1’ B’
Q1’ C1 ’
p’ B1’
Rzuty punktu przecięcia się przedłużeń boków W’
podstawy i przekroju z osią kolineacji muszą leżeć na jednej odnoszącej (III’ i III”).
 Związki kolineacji i powinowactwa w przekrojach
W”
p”=I”=II” P1” A1” IV”
S1” Q1” e”
B1” A”
R1 ” C1 ”
P” E1” III”
S” D1 ” B”
Q”
R” g”=k” E”
a”
I’ S” R’ C”
D”
D’
S1’ k’=b’
E’ III’
Q’ IV’
P” R1 ’ A’=C’
D1 ’ E1’
II’ P1’ A1’ B’
Q1’ C1 ’
p’ B1’
W’
Rzuty punktu przecięcia się przedłużeń boków podstawy
i przekroju z osią kolineacji muszą leżeć na jednej odnoszącej (III’ , IV’ i III”, IV”).
Skonstruować rzuty ostrosłupa
prawidłowego czworościennego,
którego krawędzią boczną jest W”
odcinek AW, a przekątną podstawy
prosta p. a”
A”

p”

p’

w’
a’
A’
 x23 W”

a”
A” n”

1”
2”
p”
A’”
W”’=m’”=1’” x12

a”=p’”=x34 2’ p’
2’”
AIV

1’ n’
w’
pIV A’ a’

WIV 2IV
Przekroje wielościanów płaszczyzną rzutującą

W”
g”
e”
A”
P”
S” B”
Q” E”
R”

S” R’ C”
D”
D’
E’
Q’
P” A’=C’

B’

W’