Maraton Maturalny

Średniowiecze
02.02.2021
godz. 19:30

część 3
prezentacja 2/5

sztuka romańska
 Romanizm
w Europie Zachodniej

ZACZYNAMY!

43
© artfreak.pl
 ROMANIZM WE
FRANCJI
Romanizm ROMANIZM WE

w Europie WŁOSZECH

ROMANIZM W
Zach. NIEMCZECH

ROMANIZM W
HISZPANII

ROMANIZM W
ANGLII

44
© artfreak.pl
Romanizm we Francji
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

architektura sakralna

opactwo benedyktyńskie Cluny III, kościół Notre Dame la Grande w kościół Saint- Sernin w Tuluzie,
św. Piotra i Pawła, XII w. Poitiers, XII w. XI- XII w.

45
© artfreak.pl
Romanizm we Francji
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

architektura sakralna

kościół Saint- Pierre w kościół Saint- Pierre w Moissac, kościół Saint- Trophime w Arles,
Angoulême, XI w. XI- XII w. XII w.

46
© artfreak.pl
Romanizm we Francji
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

architektura sakralna

kościół benedyktyński św. Marii kościół św. Fides w Conques, kościół św. Łazarza w Autun,
Magdaleny w Vézelay, XII w. XI- XII w. XII w.

47
© artfreak.pl
Romanizm we Francji
Najważniejsze dzieła do matury

*obiekt pojawił się już na maturze

Cechy formy:
opactwo benedyktyńskie Cluny III
- plan podłużny,
- układ bazylikowy,
- pięć naw,
- nawa główna wyższa i szersza od naw bocznych,
- dwa transepty,
- addycyjność brył,
- wokół prezbiterium występuje obejście (ambit) z
wieńcem kaplic w układzie promienistym,
- dwie wieże na skrzyżowaniu naw,
- od zachodu narteks i dwie wieże.

ADDYCYJNOŚĆ BRYŁ-
cecha bryły obiektów szczególnie romańskich polegająca na
tym, że plan wygląda jakby skomponowany był z prostych,
zestawionych ze sobą brył geometrycznych, z wyraźnym
wyróżnieniem każdej z nich
48
© artfreak.pl
Romanizm we Francji
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

zamek Carcassonne, XII w.

architektura obronna

49
© artfreak.pl
Romanizm we Francji
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

najważniejsze tympanony romańskie

Chrystus między 4 Ewangelistami z "Sąd Ostateczny"z kościoła "Sąd Ostateczny" Gislebertusa z kościoła
kościoła Saint- Trophime w Arles św. Fides w Conques św. Łazarza w Autun

50
© artfreak.pl
Romanizm we Francji
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

najważniejsze tympanony romańskie

"Sąd Ostateczny" z kościoła "Rozesłanie Apostołów" z kościoła Chrystus między symbolami Ewangelistów
św. Marii Magdaleny w Vézelay św. Marii Magdaleny w Vézelay z kościoła Saint- Pierre w Moissac

51
© artfreak.pl
Romanizm we Francji
Najważniejsze dzieła do matury

RZEŹBA

najważniejsi rzeźbiarze i ich dzieła

*obiekt pojawił się już na maturze

B. Gelduinus, "Chrystus na Maje- "Pieśń o Rolandzie" z kościoła Gislebertus, "Sąd Ostateczny"-
stacie" z Saint- Sernin w Tuluzie Saint- Pierre w Angoulême tympanon ze św. Łazarza w Autun

52
© artfreak.pl
Romanizm we Francji
Najważniejsze dzieła do matury

RZEŹBA

najważniejsi rzeźbiarze i ich dzieła

Gislebertus, "Ucieczka do Egiptu"- Gislebertus, "Sen trzech króli"- Gislebertus, "Ewa"- nadproże
kapitel ze św. Łazarza w Autun kapitel ze św. Łazarza w Autun z kościoła św. Łazarza w Autun

53
© artfreak.pl
 Romanizm we Francji
Najważniejsze dzieła do matury

*obiekt pojawił się już na maturze

Tkanina artystyczna królowej Matyldy, wykonana
tkanina z Bayeux, XI w
metodą haftu w ośmiu kolorach nici.

Jej wysokość to 50 cm, a długość 70 m.

Tematem przedstawienia jest podbój Anglii przez

Wilhelma I Zdobywcę. Tkanina upamiętnia bitwę
pod Hastings w 1066 roku. Dekoracja historyczna
jest otoczona pasem bordiury.

Fundatorem obiektu był biskup Odon z Bayeux.

BORDIURA-
ozdobny pas dekoracji otaczający przedstawienie,
stanowiący zamkniętą całość kompozycyjną
54
© artfreak.pl
Romanizm we Włoszech
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

*obiekt pojawił się już na maturze

kompleks budowli w Pizie, XI- XII w.

bazylika Wniebowzięcia "krzywa wieża", kampanila/

baptysterium św. Jana Chrzciciela
Najświętszej Marii Panny dzwonnica

55
© artfreak.pl
Romanizm we Włoszech
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

architektura sakralna

kościół San Miniato al Monte we katedra Wniebowzięcia NMP w katedra Wniebowzięcia NMP i
Florencji, XI- XIII w. Modenie baptysterium w Parmie

56
© artfreak.pl
Romanizm we Włoszech
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

opactwo benedyktyńskie na Monte Casino, XIII w.

57
© artfreak.pl
Romanizm we Włoszech
Najważniejsze dzieła do matury

RZEŹBA

najważniejsi rzeźbiarze i ich dzieła

Wiligelmo, fryz ze scenami historii Benedetto Antelami, "Zdjęcie z Benedetto Antelami, cykl
Adama i Ewy z katedry w Modenie krzyża" w katedrze w Parmie "Miesiące", baptysterium w Parmie

58
© artfreak.pl
Romanizm w Niemczech
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

architektura sakralna

kościół Najświętszej Marii Panny opactwo benedyktyńskie w Maria

na Kapitolu w Kolonii, XI w. Laach, XII- XIII w.

59
© artfreak.pl
Romanizm w Niemczech
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

architektura sakralna

katedra Wniebowzięcia NMP i św. katedra św. Marcina i Szczepana katedra św. Piotra w Wormacji,
Szczepana w Spirze, XI- XII w. w Moguncji, XI- XII w. XII w.

60
© artfreak.pl
Romanizm w Hiszpanii
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

Portal Chwały, Santiago de klasztor benedyktyński, Mistrz z Tahull, Chrystus

Compostela, XII w. Montserrat, XII w. (XIX) Pantokrator- fresk z Tahull, XII w.

61
© artfreak.pl
Romanizm w Anglii
Najważniejsze dzieła do matury

Biblia z Winchester, "Bóg i

katedra w Durham, X- XIII w.
Jeremiasz", XII w.

62
© artfreak.pl
 Romanizm
w sztuce polskiej

ZACZYNAMY!

63
© artfreak.pl
Sztuka przedromańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

sztuka preromańska

palatium i rotunda na Ostrowie rotunda NMP na Wawelu w

Lednickim Krakowie, X/XI w.

64
© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

*obiekt pojawił się już na maturze

rotunda św. Mikołaja i Wacława w rotunda św. Prokopa w Strzelnie, krypta św. Leonarda an Wawelu w
Cieszynie, XI- XII w. XII- XIII w. Krakowie, XII w.

65
© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

*obiekt pojawił się już na maturze

kolegiata NMP i św. Aleksego w kolegiata św. Piotra i Pawła w kościół św. Andrzeja w Kraków,
Tumie pod Łęczycą, XII w. Kruszwicy, XII w. XI w.

66
© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury
Plan i układ przestrzenny: *obiekt pojawił się już na maturze
- plan podłużny,
- plan krzyża łacińskiego, kolegiata śś Piotra i Pawła w Kruszwicy, XII w.

- trzy nawy,
- trójprzęsłowy korpus,
- nawa główna szersza od bocznych,
- jednonawowy transept,
- dwie pasydy dostawione do transeptu od strony wsch.,
- prezbiterium zamknięte półkolistą apsydą,
- po obu stronach prezbiterium zakrystie z apsydiolami,
- dwa wejścia w ścianie południowej, jedno w północnej,
po jednym w szczytowych ścianach transeptu
Bryła i dekoracja:
- bryła masywna,
- bryła o surowym charakterze,
- bryła rozczłonkowana,
- addycyjność brył (składa się z prostych brył
geometrycznych zestawionych ze sobą),
- układ bazylikowy, 67
© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury

*obiekt pojawił się już na maturze

- nawa główna wyższa od bocznych,
kolegiata śś Piotra i Pawła w Kruszwicy, XII w.
- nawa główna ma własne światło,
- górujące bryły transeptu i prezbiterium,
- prezbiterium zamknięte apsydą,
- nawę główną i transept kryją dachy dwuspadowe,
- nawy boczne kryją dachy pulpitowe (jednospadowe),
- spiętrzenie apsyd i bloków zakrystii (partia
wschodnia z charakterystycznym spiętrzeniem brył),
- nawę główną od bocznych oddzielają filary o
kwadratowym przekroju, z profilowanymi gzymsami,
na których wspierają się łuki półkoliste,
- portale zamknięte półkoliście, o skromnej dekoracji,
- wnętrze surowe, bez dekoracji,
- belka tęczowa z rzeźbiarską dekoracją Ukrzyżowania,
- grube ściany przeprute małymi oknami, zamknięte
półkoliście.

68
© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury

RZEŹBA

*obiekt pojawił się już na maturze

kolumny cnót i przywar z klasztoru Norbertanek w Strzelnie, XII w.

69
© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

najważniejsze tympanony

fundacyjny z kościoła Norbertanek trójlistny z kościoła Norbertanek w fundacyjny z rotundy św. Prokopa
w Strzelnie Strzelnie w Strzelnie

70
© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury

ARCHITEKTURA

najważniejsze tympanony

północny z kolegiaty NMP i św. tympanon Dawidowy z opactwa rewers tympanonu z opactwa
Aleksego w Tumie pod Łęczycą cysterek w Trzebnicy św. Wincentego na Ołbinie (Wrocław)

71
© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury

*obiekt pojawił się już na maturze

Posadzka rytowana w gipsie znajduje się Posadzka wiślicka- posadzka w podziemiach kolegiaty w

w środkowej nawei niewielkiej, Wiślicy, XII w.

czterokolumnowej krypty pierwotnej

dwunastowiecznej kolegiaty w Wiślicy.

W obu polach występują po trzy

postacie. W dolnym polu przedstawiono
zapewne fundatora- Kazimierza
Sprawiedliwego w otoczeniu rodziny.
Sceny figuralne otacza bordiura roślinna
z wplecionymi treściami symbolicznymi.

72
© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury

*obiekt pojawił się już na maturze

Osiemnaście prostokątnych pól, wypełnionych
Drzwi gnieźnieńskie, II poł. XII w.
równomiernie wielofigurowymi scenami z życia
świętego Wojciecha, okala szeroka, bogata bordiura z
motywem wici roślinnej, w którą wplatane są postacie
ludzkie i zwierzęce.

Drzwi odlano z brązu metodą na wosk tracony. Lewe

skrzydło odlano w jednym kawałku, prawe składa się z
24 części wykonanych oddzielnie. Lewe skrzydło
obejmuje okres życia świętego poprzedzający jego
przybycie do Polski, prawe zawiera wyłącznie sceny
związane z misją, męczeńską śmiercią w Prusach i
pochówkiem.

Dziś drzwi znajdują się w gotyckim portalu

zachodniego przęsła nawy południowej katedry
gnieźnieńskiej.
73
© artfreak.pl
 Ofiarowanie św. Wojciecha Modlitwa św. Wojciecha Nadanie św. Wojciechowi godności biskupiej
przez Ottona II

Śmierć męczeńska św. Wojciecha Wykupienie ciała św. Wojciecha przez Złożenie ciała św. Wojciecha
Bolesława Chrobrego do grobu 74

© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury
Dziś osadzone w portalu zachodnim Soboru Sofijskiego w *obiekt pojawił się już na maturze
Nowogrodzie Wielkim, znalazły się tam już w okresie
Drzwi płockie, poł. XII w.
średniowiecza.

Dwadzieścia sześć pól ujmuje rama z krzyżujących się

wypukłych, półkolistych w przekroju listew, pokrytych
plastyczną, bogatą dekoracją roślinną. Drzwi płockie nie są
jednolitym odlewem. Składają się z kilkudziesięciu plakietek
przymocowanych do drewnianego podłoża i skrępowanych
ramą. Głównym cyklem dominującym treść przedstawień
płaskorzeźbionych drzwi jest cykl Zbawienia, począwszy od
sceny stworzenia pierwszego człowieka, aż po Chrystusa
tronującego jako sędzia na majestacie, w otoczeniu
Ewangelistów.

Niektóre elementy lub sceny były uzupełniane po

zniszczeniu oryginalnej dekoracji. Tak na przykład fragment prawego skrzydła
tłumaczymy dziś wizerunek centaura w dolnej, prawej ze sceną "Ukrzyżowania"
kwaterze. 75
© artfreak.pl
Sztuka romańska w Polsce
Najważniejsze dzieła do matury

rzemiosło artystyczne

Patena Kaliska z Lądu (Mieszka III Kielich Dąbrówki z Trzemeszna,

czara z Włocławka, X w.
Starego), XII w. XII w.

76
© artfreak.pl
 SŁOWNICTWO Z EPOKI

Addycyjność bryły Orientacja kościoła

Ambit (obejście) Palatium

MZINAMOR
Bazylika (układ bazylikowy) Plecionka romańska
Biforium Płaskorzeźba
Bordiura Portal
Chór (prezbiterium) Portal uskokowy
Emalia Prawo ram
Filigran Relikwiarz
Fryz arkadkowy Rotunda
Granulacja Sakramentarz
Gurt (pas sklepieniowy) Sklepienie kolebkowe
Kampanila (campanile) (+ kolebkowe z gurtami)
Kapitel kostkowy Sklepienie krzyżowe
Kolumny międzynawowe Sygnaturka
Krypta System wiązany
Łuk półkolisty Triforium
Niello Tympanon 77
© artfreak.pl
*zagadnienie pojawiło się już na maturze!
Przejdź do części trzeciej prezentacji!