Barok we Włoszech

Barok
Okres w dziejach kultury europejskiej od końca XVI w
do XVIII wieku.
Słowo Barok pochodzi prawdopodobnie
od portugalskiego barroco – „perła o nieregularnym
kształcie”, lub włoskiego – dziwność, nietypowość.
Jego początki wiążą się z kontrreformacją, czyli walką
Kościoła Katolickiego o odzyskanie wpływów
utraconych w wyniku reformacji.
 Cechy sztuki baroku
• Wykorzystanie krzywizn, zaokrągleń i nieregularnych
wygięć,
• wnętrze miało być intymne, wygodne,
• asymetria,
• różnorodna tematyka dzieł sztuki np.: rośliny, zwierzęta,
fantastyczne twory,
• przepych w zdobnictwie,
• brak uporządkowania i brak przesłania artystycznego,
• parki stylizowane na naturalny, „dziki” krajobraz.
 Architektura
• Duży rozmach budowli,
• monumentalizm,
• ciężkie proporcje,
• bogactwo dekoracji i form ornamentalnych,
• wykorzystanie krzywizn, zaokrągleń i
nieregularnych wygięć,
• wnętrze miało być intymne, wygodne,
• asymetria.
 Kościół Il Gesu
Kościół zakonu jezuitów w Rzymie. Był to pierwszy kościół wybudowany w stylu
barokowym. Świątynia stanowi prototyp wielu barokowych kościołów jezuickich
znajdujących się na terenie całej Europy. Kościół zaprojektowany został
przez Giacoma della Porta oraz Jacopa Barozziego da Vignola. Zbudowano go w
latach 1568–1584. Autorem elewacji jest della Porta.
Kościół Santa Maria Della Salute w Wenecji
Bazylika została zbudowana, zgodnie z dekretem senatu 22 października 1630 roku,
jako wotum dziękczynne po zakończeniu epidemii dżumy. Została usytuowana
nad Kanałem Grande obok budynku morskiej komory celnej Dogana da
Mar. Barokowa budowla została zaprojektowana na rzucie ośmioboku
otoczonego arkadami i zwieńczona kopułą ustawioną na bębnie. Kościół otacza
sześć kaplic. Projektantem kościoła był Baldassare Longhena.
 Fasada bazyliki świętego Piotra w
Watykanie
Bazylika Świętego Piotra na Watykanie- rzymskokatolicka bazylika na Wzgórzu
Watykańskim, zbudowana w latach 1506–1626, na miejscu starszej bazyliki
wczesnochrześcijańskiej, jeden z najważniejszych ośrodków pielgrzymkowych.
Czołowe dzieło architektury renesansu i baroku, z bardzo bogatym wystrojem
wnętrza. W okresie nowożytnym swoje dzieła sztuki wykonali tu Michał
Anioł (Pieta Watykańska), Gianlorenzo Bernini(m.in. ołtarz Świętego Piotra z
baldachimem, Cathedra Petri).
Plac św. Piotra z kolumnadą Berniniego
Należy do najznamienitszych przykładów rzymskiego baroku i jest jednym z
najlepszych dowodów kunsztu oraz wyobraźni słynnego Gian Lorenzo Berniniego.
Olbrzymia, czterorzędowa kolumnada w porządku toskańskim, zwieńczona
jest attyką, na której ustawiono posągi 140 świętych. Wśród nich, po lewej stronie,
na wysokości fontanny, można znaleźć pomnik św. Jacka Odrowąża, dominikanina.
Symbolika kolumnady ma związek z kontrreformacją i można się w niej dopatrywać
wyciągniętych rąk Kościoła, pragnących ogarnąć wszystkich wiernych.
 Pałac Carignano
Pałac Carignano barokowy, ceglany pałac w centrum Turynu we Włoszech, w
którym mieści się Muzeum Risorgimento. Była to prywatna rezydencja książąt
Carignano, od której pochodzi jej nazwa. Tym co wyróżnia pałac jest zaokrąglona
fasada, która różni się od innych fasad o tej samej strukturze.
 Rzeźba
Rzeźba barokowa była przede wszystkim uzupełnieniem architektury i barokowych
założeń ogrodowych, ale wydała również wiele świetnych dzieł rzeźby samodzielnej.
Cechy:
• dynamika kompozycji często oparta na linii diagonalnej lub spiralnej
• charakterystyczna ruchliwość form i akcentowanie kontrastów uzupełniają efekty
światłocienia
• przewaga tematyki religijnej a także mitologicznej, np. rzeźby ogrodowe
• teatralne i wyraziste gesty, pozy i mimika, wyrażające uczucia, emocje i stany duszy
ludzkiej
• postacie w obfitych i szatach
 „Dawid” Berniniego
Marmurowa rzeźba naturalnej wielkości
wykonana przez Włocha
Giovanniego Lorenza Berniniego.
Znajduje się w Galerii Borghese w Rzymie.
Biblijny bohater Dawid został przedstawiony
w kulminacyjnym momencie walki z
filistyńskim wojownikiem Goliatem,
w chwili kiedy wyrzuca kamień w kierunku wroga.
Bohater jest prawie nagi, okryty jedynie krótką szatą,
a przez ramię ma przewieszoną torbę pasterską.
Jego twarz ma zacięty wyraz.
 „Apollo i Dafne”
Marmurowa rzeźba naturalnej wielkości
wykonana przez Giovanniego Lorenza Berniniego.
Znajduje się w Galerii Borghese w Rzymie,
jedno z najsławniejszych dzieł artysty.
Artysta uwiecznił w formie rzeźby moment
przemiany Dafne w krzak wawrzynu
(drzewo laurowe). Apollo uważany za boga
piękna zakochał się w Dafne. Ona, daremnie
próbując uciec od zakochanego, uprosiła matkę,
aby zmieniła ją w drzewo wawrzynu.
Dafne jest symbolem miłości niedostępnej i
dziewictwa.
 „Ekstaza świętej Teresy”
Barokowa grupa rzeźbiarska wykonana przez Giovanniego Lorenzo Berniniego.
Przedstawia ona świętą Teresę z Avili i anioła.
Dzieło to stało się najbardziej kontrowersyjnym
w dorobku Berniniego, ale i najbardziej
podziwianym oraz uznanym za jego
szczytowe osiągnięcie.
Rzeźba z białego marmuru umieszczona
jest w niszy w nastawie ołtarzowej w
kaplicy Cornaro.
Ukazana przez Berniniego scena jest ilustracją
widzenia Teresy, w którym zobaczyła anioła.
Włócznią przeszył jej serce, sprawiając ból i radość
równocześnie.
 Malarstwo
Malarze baroku podejmowali najczęściej tematykę religijną, mitologiczną,
alegoryczną, historyczną i portretową. Popularność zaczęły zdobywać pejzaże,
sceny rodzajowe i martwe natury. Stosowano chętnie światłocień, bogatą
symbolikę i efektowny iluzjonizm.
Cechy malarstwa barokowego:
• ukazanie ruchu,
• kompozycja dynamiczna,
• teatralność,
• ukazanie emocji,
• ostre kontrasty światłocieniowe.
 Powołanie św. Mateusza
Obraz olejny włoskiego artysty barokowego Caravaggia. Treścią dzieła jest scena, w
której Chrystus powołuje do służby Mateusza (Mt 9, 9). Artysta umiejscawia ją w ciemnym
pomieszczeniu, którym jest zapewne komora celna. Całość oświetlona jest strumieniem
ostrego światła, wpadającym przez niewidoczny otwór z prawej strony.
Caravaggio posługujący
się światłocieniem wykorzystał wszystkie walory ostrego i ukośnego oświetlenia sceny.
Światło wyodrębnia jedynie fragmenty twarzy i postaci podkreślając ich emocje, zdziwienie
Mateusza, zachłanność starych celników i zuchwałość młodych. W oknie przedstawionym nad
sceną dominuje ciemny znak Krzyża, również układ postaci układa się w ten znak
zapowiadający męczeńską śmierć Zbawiciela i trud czekający wybranego Mateusza.
 „Chłopiec z koszem owoców”
Jest to jedno z najwcześniejszych dzieł Caravaggia, powstałe ok. 1593 roku, na
początku jego pobytu w Rzymie. Na płótnie przedstawiony został młody
mężczyzna, trzymający przed sobą koszyk wypełniony owocami. Kompozycja
oświetlona jest diagonalnie, z niewidocznego źródła – światło koncentruje się na
prawej stronie postaci, która została wysunięta nieco do przodu. Obraz jest
realistyczny, szczególnie wiernie oddano najdrobniejsze detale zawartości koszyka,
stanowiącego samodzielną martwą naturę. Tło jest neutralne, szare, gwałtownie
przechodzące do czerni. Asymetryczny cień na ścianie być może został rzucony
przez malarza, który stał pomiędzy oknem a modelem.
 „Apoteoza św. Ignacego” Kościół San
Ignazio w Rzymie Andrea del Pozzo
Słynna kwadratura z 1685 roku jezuity Andrei del Pozzo Apoteoza św. Ignacego,
która przedstawia niebo otwierające się przed św. Ignacym.
 Wybitni twórcy baroku
Giovanni Lorenzo Bernini- zw. Gianlorenzo (ur. 7 grudnia 1598 w Neapolu,
zm. 28 listopada 1680 w Rzymie) – włoski rzeźbiarz, malarz i architekt; jeden z
najwybitniejszych artystów baroku.
Do jego najwybitniejszych dzieł należą, min.:
• rzeźby: Dawid, Apollo i Dafne, Ekstaza św. Teresy
• Plac św. Piotra
• Cathedra Pietri- Ołtarz Główny w bazylice
watykańskiej
• Fontanna Czterech Rzek
• Fontanna Trytona
 Wybitni twórcy baroku
Andrea del Pozzo lub Andrea Pozzo (ur. 30 listopada1642 w Trydencie, zm. 31
sierpnia 1709 w Wiedniu) – włoski malarz, architekt barokowy i jezuita. Zajmował
się malarstwem iluzjonistycznym, w którym starał się zacierać granice pomiędzy
architekturą a malarstwem (tzw. kwadratura).
Najbardziej znane dzieło to fresk „Apoteoza św. Ignacego”.
 Wybitni twórcy baroku
Michelangelo Merisi da Caravaggio (ur. 29 września 1571, Mediolan, zm. 18 lipca 1610
w Porto Ercole koło Monte Argentario) – włoski malarz działający w latach 1593–
1610 w Rzymie, Neapolu, na Malcie i Sycylii.
Był reformatorem malarstwa europejskiego
na przełomie XVI i XVII wieku.
W swoich obrazach wyrzekł się piękna ludzkiego
ciała, idealizowanego przez malarzy renesansowych.
W celu ukazania realizmu wprowadził do swych
dzieł ostry światłocień.
Malowidła Caravaggia cechuje połączenie fizycznej
formy i psychologicznej treści. Jego styl stał się wzorem
dla malarzy epoki baroku. Caravaggio był zapomniany
w wiekach XVIII i XIX, został na nowo odkryty w
XX stuleciu; obecnie jest uznawany za wielkiego
artystę barokowego.
Dziękuję za uwagę