Giáo Trình Thống Kê Kinh Doanh

31 Ư Ơ N G Đ Ạ I H Ọ C K I N H TẾ Q U Ố C DÂN
M
ỵ ị ẰtAG KÊ - B ộ M Ô N T H Ố N G KÊ K I N H TÊ - X Ã H Ộ I
G I Á O T R Ì N H
M I ( M i
[_
ù Đ O A n o
N H À XUẤT B Ả N TRƯỞNG ĐẠI H Ọ C
Ì THỐNG KÊ K I N H TẾ Q U Ố C DÂN
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DẦN
K H O A T H Ố N G KÊ - B Ộ M Ô N T H Ố N G KẼ KINH TẾ - XÃ H Ộ I
Đồng chủ biên:
GS. TS. PHẠM N G Ọ C KIÊM - PGS. TS. NGUYÊN C Ô N G NHỤ
G I Á O T R Ì N H
T H Ố N G K Ê K I N H D O A N H
N H À X U Ấ T B Ả N T H Ố N G KẼ
HÀ N Ộ I - 2 0 0 4

33-335
-71-1218-2004
TK-2004

LỞI NÓI ĐẨU
Đáp ứng yêu cầu công tác quản lý hoạt động kinh doanh
của các đơn vị cơ sở nói chung, yêu cầu nâng cao chất lượng
đào tạo cử nhân kinh tê nói riêng cho phù hợp với cơ chê
quản lý mới, bộ môn Thông kê Kinh tế - Xã hội thuộc khoa
Thông kê, trường Đại học Kinh tê Quốc dân tiên hành biên
soạn cuốn "Giáo trình Thông kê kinh doanh" thay cho
cuốn "Giáo trình Thông kê doanh nghiệp" hiện đang được
sử dụng.
Trước khi xuất bản, giáo trình được biên soạn và qua
chỉnh sửa nhiều lần theo các ý kiến đóng góp của Hội đồng
tư vấn và Hội đồng thẩm định giáo trình trường Đại học
Kinh tê quốc dân nhằm đảm bảo tính Việt Nam, cơ bản và
hiện đại của giáo trình.
Theo chương trình môn học được phê duyệt, giáo trinh
gồm các chương sau:
Chương ì: Những vấn đề cơ bản của thống kê kinh doanh
Chương li: Thu thập thông tin thống kê trong đơn vị cơ sở
Chương HI: Thống kê kết quả hoạt động sản xuất, kinh
doanh của đơn vị cơ sở
Chương IV: Thông kê kết quả hoạt động kinh doanh dịch
vụ của đơn vị cơ sở
Chương V: Thống kê giá thành sản xuất và hiệu quả sản
xuất, kinh doanh của đơn vị cơ sở
Chương VI: Thông kê lao động của đơn vị cơ sở

WÊÊÊÊÊÊÊÊÊ
Chương VU: Thông kê tài sản cô định và đầu tư dài hạn

của đơn vị cơ sở
Chương VUI: Thống kê với vấn đề giải quyết những tồn

đọng trong các khâu của quá trình tái sản xuất và dự trữ cho
sản xuất của đơn vị cơ sở
Chương IX: Thông kê vốn và hoạt động tài chính của đơn
vị cơ sở
Giáo trình do NGƯT. GS. TS. Phạm Ngọc Kiểm, chủ

nhiệm bộ môn Thống kê Kinh tế- Xã hội và PGS. TS. Nguyễn
Công Như biên soạn, trong đó:
- NGƯT. GS. TS. Phạm Ngọc Kiểm viết chương ì, li, HI,
IV, V và VUI.
- PGS. TS. Nguyễn Công Như viết chương VI, vu và IX.
Trong lần biên soạn này, chúng tôi đã kế thừa một sô nội
dung mà PGS. TS. Nguyễn Bá Thạc và cốNGƯT. PGS. TS.
Nguyễn Thiệp đã tham gia biên soạn trong các lần xuất bẩn
trước. Đồng thời đã nhận được sự đóng góp ý kiên của Hội
đồng khoa học Khoa Thống kê và các giáo viên trong bộ môn.
Giáo trình biên soạn lần này được thực hiện rất công
phu, song do trinh độ của các tác giả và lượng tài liệu tham
khảo có hạn nên khó tránh khỏi thiếu sót và những hạn chế
nhất định. Chúng tôi mong nhận được ý kiên đóng góp của
bạn đọc, nhất là của các thầy, cô giáo cùng giảng dạy môn
học này trên phạm vi cả nước để lần xuất bản sau Giáo trình
được hoàn thiện hơn.
Hà Nội, tháng 5 năm 2004

TẬP THÊ TÁC G I Ả

Chương ì
NHỮNG VẤN ĐỀ CO BẲN
C Ủ A T H Ố N G KÊ K I N H DOANH
ì. ĐỐI TƯỢNG MÔN HỌC
Để phục vụ cho quá trình quản lý sản xuất, kinh doanh

của c á c đ ơ n v ị cơ sỏ, n g ư ờ i có t r á c h n h i ệ m q u ả n lý c ủ a đ ơ n vị
đó p h ả i n ắ m được c á c t h ô n g t i n v ề t o à n b ộ t ì n h h ì n h sản
x u ấ t , k i n h d o a n h , c á c n g u ồ n lực d ự t r ữ cho s ả n x u ấ t , v i ệ c sử
d ụ n g c á c n g u ồ n lực đó c ủ a đ ơ n v ị m ì n h n h ư t h ế n à o . Đ á p ứng
n h u c ầ u đó c ầ n t ổ chức t ố t c ô n g t á c t h ố n g k ê h o ạ t đ ộ n g s ả n
x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a c á c đ ơ n vị cơ sỏ.
Đ ố i t ư ợ n g c ủ a m ô n học t h ố n g k ê k i n h d o a n h l à bao g ồ m
t ấ t cả c á c h o ạ t đ ộ n g t ổ chức t h u t h ậ p , x ử lý, t ổ n g hợp c á c
t h ô n g t i n s ố l i ệ u có l i ê n q u a n đ ế n q u á t r ì n h t á i s ả n x u ấ t của
đ ơ n v ị cơ sỏ.
Q u á t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h được h i ể u l à v i ệ c t h ự c
h i ệ n m ộ t , m ộ t sô h o ặ c t ấ t cả c á c c ô n g đ o ạ n của q u á t r ì n h đ ầ u
t ư đ ể t á i s ả n x u ấ t , t ừ s ả n x u ấ t đ ế n t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m hoặc
c u n g ứng dịch v ụ t r ê n t h ị t r ư ờ n g n h ằ m m ụ c đ í c h s i n h l ợ i .
Đ ơ n v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h bao g ồ m t ấ t cả c á c h ộ gia
( t ì n h s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c á t h ể , c á c hợp t á c x ã , t ậ p đ o à n
s ả n x u ấ t , c á c t ổ chức c h í n h t r ị , t ổ chức c h í n h t r ị - x ã h ộ i . . .
t h u ộ c m ọ i t h à n h p h ầ n k i n h t ế có t i ế n h à n h s ả n x u ấ t , k i n h

doanh t r ê n m ọ i E n h vực m à l u ậ t p h á p cho p h é p g ọ i t ắ t l à đ ơ n
vị h a y đ ơ n vị cơ sở.
N h ư v ậ y , đ ố i t ư ợ n g của m ô n học n à y l à n g h i ê n cứu

p h ư ơ n g p h á p t h u t h ậ p v à x ử lý t h ô n g t i n m ộ t c á c h k h o a học,
t h ố n g n h ấ t cho t ấ t cả c á c đ ơ n v ị có t ổ chức h o ạ t đ ộ n g sản
x u ấ t , k i n h d o a n h t r ê n địa b à n l ã n h t h ổ V i ệ t N a m . N ộ i d u n g
t h ô n g t i n c ầ n t h u t h ậ p g ồ m t o à n b ộ c á c y ế u t ố n g u ồ n lực v à
c h i p h í đ ể t á i s ả n x u ấ t , k i n h doanh; k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g sản
x u ấ t , k i n h d o a n h của đơn vị; t h ị t r ư ờ n g đ ầ u v à o v à thị
t r ư ò n g đ ầ u r a của đ ơ n v ị . . . C ụ t h ể l à :
- T ổ chức t h u t h ậ p t h ô n g t i n b a n đ ầ u v ề c á c h o ạ t động
liên quan đ ế n q u á t r ì n h sản xuất, k i n h doanh của đơn vị.
N h ữ n g t h ô n g t i n n à y v ừ a p h ụ c v ụ cho q u á t r ì n h r a quyết
đ ị n h của n g ư ờ i q u ả n lý đ ơ n v ị đó đ ồ n g t h ờ i p h ụ c v ụ cho n h u
c ầ u t ổ n g hợp t h ô n g t i n của cấp t r ê n t h e o y ê u c ầ u c ủ a cơ q u a n
thống k ê n h à nước.
- X â y dựng p h ư ơ n g p h á p t í n h các chỉ t i ê u p h ả n á n h k ế t

quả hoạt động sản x u ấ t , k i n h doanh của đ ơ n vị b ằ n g các chỉ
t i ê u n h ư : G i á t r ị s ầ n x u ấ t ; G i á t r ị gia t ă n g ; G i á t r ị g i a t ă n g
t h u ầ n ; L ợ i n h u ậ n . . . m à đ ơ n v ị đ ạ t được t r o n g m ộ t t h ờ i k ỳ n h ấ t
đ ị n h . P h â n t í c h n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n d o a n h t h u do n â n g
cao c h ấ t l ư ợ n g v à sự t h a y đ ổ i v ề s ố l ư ợ n g s ả n p h ẩ m t i ê u t h ụ .
- T h ố n g k ê v ề c h i p h í s ả n x u ấ t (giá t h à n h ) ; ả n h h ư ở n g c ủ a
nó đ ế n lợi n h u ậ n đơn vị. P h ư ơ n g p h á p t í n h h ệ t h ố n g chỉ t i ê u
đo l ư ờ n g k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n v ị .
- X á c đ ị n h q u y m ô , cơ c ấ u n g u ồ n n h â n lực; c h ấ t l ư ợ n g
n g u ồ n n h â n lực; t ì n h h ì n h sử d ụ n g n ó . X á c đ ị n h q u y m ô , c ấ u
t h à n h q u ỹ p h â n p h ô i cho lao đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị ; sự b ì n h đ ẳ n g
v à b ấ t b ì n h đ ẳ n g trong p h â n p h ố i t h u n h ậ p của đ ơ n vị.

- T h ô n g k ê v ố n của c á c đ ơ n vị t r ê n c á c p h ư ơ n g d i ệ n n h ư :
Q u y m ô ; c ấ u t h à n h ; sự b i ế n đ ộ n g v à t ì n h h ì n h sử d ụ n g n ó .
- P h ư ơ n g p h á p g i ả i q u y ế t t ồ n đ ọ n g t r o n g c á c k h â u của
q u á t r ì n h t á i s ả n x u ấ t ; b à i t o á n d ự t r ữ cho s ả n x u ấ t .
T r ê n đ â y l à n h ữ n g n ộ i d u n g cơ b ả n m à t h ố n g k ê k i n h
d o a n h p h ả i n g h i ê n c ứ u đ ể sử d ụ n g t r o n g c ô n g t á c t h ự c t ế ,
li. VAI TRÒ CỦA THÔNG TIN THỐNG KÊ Đối VỚI QUẨN
LÝ Đ Ơ N V Ị
1. Sự khác biệt về vai trò và nhiệm vụ của thống

k ê đ ơ n vị c ơ sở t r ư ớ c đ ổ i m ớ i v à h i ệ n nay
V ề m ạ n g l ư ó i t h ố n g k ê cơ sở ( c h â n r ế t ) , t r ư ố c đ ổ i m ố i ở
n ư ó c t a t h ự c h i ệ n q u ả n lý theo cơ c h ế t ậ p t r u n g , k ế h o ạ c h
hoa. M ọ i h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h đ ề u t h ự c h i ệ n theo
k ế h o ạ c h . Do đó n h i ệ m v ụ của t h ố n g k ê cơ sở p h ả i theo dõi
c h ặ t c h ẽ v à t h ư ờ n g x u y ê n m ọ i h o ạ t đ ộ n g k i n h t ế của đ ơ n v ị
m ì n h đ ể p h ụ c v ụ cho v i ệ c :
+ K i ể m tra t ì n h h ì n h thực h i ệ n k ế hoạch

+ C u n g ứng c á c y ê u t ố s ả n x u ấ t theo m ứ c độ h o à n t h à n h
k ế h o ạ c h . P h ầ n l ổ n c á c v ậ t t ư được c u n g c ấ p theo k ê h o ạ c h
s ả n x u ấ t v à đ i ề u c h ỉ n h theo mức độ t h ự c h i ệ n k ế h o ạ c h , số
l ư ợ n g lao đ ộ n g được b i ê n c h ế c ũ n g x u ấ t p h á t t ừ n h i ệ m v ụ k ê
h o ạ c h s ả n x u ấ t (các đ ơ n v ị s ả n x u ấ t ) h o ặ c k i n h d o a n h ( k h ố i
t h ư ơ n g m ạ i - dịch v ụ ) được giao.
P h ả i t h ừ a n h ậ n r ằ n g , t r o n g cơ c h ế q u ả n lý k ế h o ạ c h hoa,
sự t h ố n g n h ấ t g i ữ a 3 l o ạ i h ạ c h t o á n : H ạ c h t o á n k ế t o á n , h ạ c h
t o á n t h ố n g k ê v à h ạ c h t o á n t á c n g h i ệ p đ ã có sự g ắ n k ế t v ố i
n h a u r ấ t c h ặ t chẽ. C h í n h đ â y là t i ề n đ ề quan trọng để thực

CHÁO TRÌNH T H Ố N G KẼ KINH DOANH
h i ệ n m ộ t c á c h t h u ậ n l ợ i c h ế độ b á o c á o t h ố n g k ê đ ị n h kỳ
( h à n g t h á n g , h à n g q u ý h o ặ c cả n ă m ) . C á c t h ô n g t i n t h ố n g k ê
được k h a i b á o t r u n g t h ự c , đ ả m b ả o độ c h í n h x á c cao v à k ị p
thời.
N h u c ầ u t h ô n g t ú i p h ụ c v ụ cho c ô n g t á c q u ả n lý t r o n g cơ
c h ê k ê h o ạ c h hoa c ũ n g đòi h ỏ i k h á c h i t i ế t . V i ệ c l ậ p k ê h o ạ c h
theo m ô h ì n h "2 l ê n , Ì x u ố n g " r ồ i "3 l ê n , 2 x u ố n g " v à v i ệ c
k i ể m t r a , đ ô n đốc, theo dõi t ì n h h ì n h t h ự c h i ệ n k ế h o ạ c h r ấ t
chặt chẽ. Các doanh nghiệp N h à nưốc trong l ĩ n h vực sản
x u ấ t h o ạ t đ ộ n g g i ố n g n h ư n h ữ n g " đ ơ n v ị l à m gia c ô n g " cho
C h í n h p h ủ còn các đơn vị l à m n h i ệ m v ụ l ư u t h ô n g p h â n p h ố i
h o ạ t đ ộ n g g i ố n g n h ư n g ư ờ i " g i ữ kho" đ ể c ấ p p h á t t h e o l ệ n h
p h â n p h ố i của m ộ t t r u n g t â m cấp t r ê n . Vì t h ê , c á c c h ỉ t i ê u v ề
m ặ t s ố l ư ợ n g ( k ể cả s ả n x u ấ t v à giao nộp) được t h e o d õ i r ấ t
chi t i ế t v à v ố i đ ộ i n g ũ t h ố n g k ê n h ư t r ê n đ ủ đ i ề u k i ệ n để thực
h i ệ n n h i ệ m v ụ t h u t h ậ p v à t ổ n g hợp t h ô n g t i n t h ố n g k ê .
T ừ k h i c h u y ể n đ ổ i cơ c h ế q u ả n lý, t ổ chức m ạ n g lưối

t h ố n g k ê có sự t h a y đ ổ i r ấ t n h i ề u . C á c d o a n h n g h i ệ p p h ả i t ự
m ì n h lo c á c y ế u t ố đ ầ u v à o v à t ự t ì m t h ị t r ư ờ n g đ ầ u r a . C á c
chỉ t i ê u s ả n x u ấ t hoặc t i ê u t h ụ k h ô n g p h ả i l ậ p đ ể g ử i v à chờ
đ ợ i cấp t r ê n g i ả i q u y ế t m à b ả n t h â n d o a n h n g h i ệ p p h ả i t ự lo
l ấ y . N h i ề u chỉ t i ê u t r ư ớ c đ â y r ấ t q u a n t â m t h ì giờ đ â y n ó t r ở
n ê n k h ô n g c ầ n t h i ế t nữa v à ngược l ạ i n h i ề u chỉ t i ê u t r ư ó c
đây ít quan t â m t h ì nay l ạ i r ấ t cần t h i ế t đối vói doanh
n g h i ệ p . C h ế độ b á o c á o t h ố n g k ê c h ỉ t h u t h ậ p m ộ t s ố t h ô n g
t i n t h ố n g k ê có ở d o a n h n g h i ệ p đ ể p h ụ c v ụ cho n h u c ầ u t h ô n g
t i n của n h i ề u đ ố i t ư ợ n g v ó i c á c m ụ c đ í c h k h á c n h a u .
T r ư ó c đ ố i m ớ i t h ô n g t i n t h ố n g k ê c h ủ y ế u p h ụ c v ụ cho
c ô n g t á c q u ả n lý của cấp t r ê n c ấ p d o a n h n g h i ệ p :

Chương ỉ:tì Ị H i ! Ị ị .-'V l i 111 MÊÊÊÊÊỀ
- Chính phủ, Trung ương hoặc chính quyền địa phương;

- Cơ q u a n c h ủ q u ả n ;
- Cơ q u a n l ậ p v à k i ể m t r a t h ự c h i ệ n k ế h o ạ c h ;
- Cơ q u a n n g h i ê n c ứ u .
N h ì n c h u n g c á c t h ô n g t i n t h ô n g k ê p h ụ c v ụ cho c á c cơ
q u a n l à c h í n h n ê n y ê u c ầ u p h ả i "bí m ậ t t h ô n g t i n " .
N g à y nay, t h ô n g t i n t h ố n g k ê có đ ố i t ư ợ n g sử d ụ n g r ộ n g
r ã i h ơ n , n g o à i c á c đôi t ư ợ n g n h ư t r ư ố c đ â y c ò n có t h ê m :
- C á c t ổ chức quốc t ê ;
- Các n h à đ ầ u tư nưóc ngoài;
- C á c doanh n h â n t r o n g nưốc...
Do đ ố i t ư ợ n g p h ụ c v ụ r ộ n g r ã i h ơ n n ê n n ó đòi h ỏ i t í n h
công k h a i của t h ô n g t i n t h ố n g kê. N h à đ ầ u t ư nước n g o à i
t r ư ố c k h i r a q u y ế t đ ị n h x e m có n ê n đ ầ u t ư v à o V i ệ t N a m hay
k h ô n g h ọ c ầ n p h ả i n ắ m được c á c t h ô n g t i n v ề k h ả n ă n g c u n g
c ấ p v à g i á cả c á c y ế u t ố đ ầ u v à o , t h ị t r ư ờ n g đ ầ u r a m à cụ t h ê
là mức t h u n h ậ p của cư d â n V i ệ t N a m n h ư t h ế n à o ? N g â n
h à n g t h ế giói, N g â n h à n g p h á t t r i ể n c h â u Á, Q u ỹ t i ề n t ệ quốc
t ế . . . t r ư ớ c k h i r a q u y ế t đ ị n h cho V i ệ t N a m v a y h ọ c ũ n g p h ả i
n ắ m được c á c t h ô n g t i n v ề t ì n h h ì n h k i n h t ế - x ã h ộ i v à sự
d i ễ n b i ế n c ủ a n ó t r o n g n h ữ n g n ă m qua, t r i ể n v ọ n g sắp t ố i . . .
ở đ â y d ư ờ n g n h ư có m ộ t m â u t h u ẫ n : Đ ô i v ố i c á c đ ơ n vị
sản x u ấ t c ầ n đ ả m bảo bí m ậ t t h ô n g t i n v ề t ì n h h ì n h hoạt
đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh, n ă n g lực v ề v ố n l i ế n g , cơ c ấ u c h i
p h í s ả n x u ấ t . . . của h ọ đ ể đ ả m bảo ư u t h ế trong c ạ n h t r a n h ,
t r o n g k h i đó x ã h ộ i l ạ i c ầ n c ô n g k h a i hoa t h ô n g t i n . Đ ể g i ả i
q u y ế t m â u t h u ẫ n n à y , n g à n h t h ố n g k ê chỉ c ô n g b ố s ố l i ệ u
t ố n g h ợ p m à k h ô n g c ô n g b ố s ố l i ệ u gốc của t ừ n g cở sở v à
màng H I I U H I t ể Quốc I U I

<MĂ3 ĩttếtH ĩ t ô m K i KÌNH QỌAÌW
thống kê cam kết: "Những thông tin thống kê về từng tô

chức, c á n h â n chỉ được sử d ụ n g cho m ụ c đ í c h t h ố n g k ê " . V à
n g h i ê m c ấ m các h à n h v i "Tiết l ộ t h ô n g t i n t h ố n g k ê thuộc
d a n h m ụ c b í m ậ t N h à nước v à t h ô n g t i n t h ố n g k ê g ắ n v ớ i
t ê n , địa chỉ, cụ t h ể của t ừ n g t ổ chức, c á n h â n k h i c h ư a được
sự đ ồ n g ý của t ổ chức, c á n h â n đó" ( K h o ả n 6, Đ i ề u 6 v à
K h o ả n 2, Đ i ề u 7, L u ậ t T h ố n g k ê ) .
2. Vai trò của thông tin đối với quá trình hình
t h à n h và p h á t t r i ể n của đ ơ n vị
T h ô n g t i n t h ố n g k ê l u ô n g ắ n v ố i q u á t r ì n h q u ả n lý v à r a
q u y ế t đ ị n h đ ố i v ố i m ọ i c ấ p q u ả n lý. B ở i v ì , t r o n g q u ả n l ý v à
r a q u y ế t đ ị n h đòi h ỏ i p h ả i n ắ m được h i ệ n t ư ợ n g k i n h t ế - x ã
h ộ i có l i ê n q u a n m ộ t c á c h c h u ẩ n x á c .
Những thông t i n quan trọng n h ấ t m à bất kì một n h à
q u ả n lý đ ơ n v ị n à o c ũ n g p h ả i n ắ m được bao g ồ m :
2.1. Thông tin xác định phương hướng sản xuất,

kinh doanh
Trưốc k h i x â y dựng m ó i hoặc mở r ộ n g quy m ô s ả n x u ấ t

của đơn vị hoặc t h a y đ ổ i p h ư ơ n g h ư ố n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh
n g ư ờ i có q u y ề n r a q u y ế t đ ị n h p h ả i n ắ m được c á c t h ô n g t i n v ề :
- Q u a n h ệ cung - cầu m ặ t h à n g n à y ở trong v à n g o à i n ư ó c
- T ì n h h ì n h p h á t t r i ể n của các m ặ t h à n g t h a y t h ế m ặ t
hàng này
- G i á cả c á c y ế u t ố đ ầ u v à o v à g i á t i ê u t h ụ m ặ t h à n g n à y
ỏ thị trường trong và ngoài nưốc
- T r ì n h độ p h á t t r i ể n của k h o a học, k ỹ t h u ậ t đ ố i v ớ i q u á
t r ì n h p h á t t r i ể n của m ặ t h à n g n à y t r o n g h i ệ n t ạ i v à t ư ơ n g l a i .

• Chương ỉ: mủng vấn đề cơ bàn của thững ké kỉnh doanh
Hệ thống thông tin trên lại phụ thuộc vào rất nhiều yêu
t ố k i n h t ê - x ã h ộ i k h á c có l i ê n q u a n . C h a n g h ạ n x é t v ề q u a n
h ệ cung - cầu l ạ i p h ụ thuộc vào h à n g loạt các t h ô n g t i n k h á c
n h a u . N ế u s ả n p h ẩ m đó p h ụ c v ụ cho n h u c ầ u s ả n x u ấ t t h ì
p h ả i x u ấ t p h á t t ừ c á c t h ô n g t i n v ề s u ấ t đ ầ u t ư của t o à n b ộ
n ề n kinh. t ế quốc d â n . N ế u n ó l à s ả n p h ẩ m t i ê u d ù n g của d â n
c ư t h ì p h ả i có được c á c t h ô n g t i n l i ê n q u a n đ ế n t h u n h ậ p của
d â n cư, t ỷ l ệ q u ỹ t i ê u d ù n g của d â n c ư d à n h cho t i ê u d ù n g
s ả n p h ẩ m n à y ; k h ả n ă n g s ả n x u ấ t r a v à sự b i ê n đ ộ n g có t h ể
v ề g i á cả c á c s ả n p h ẩ m t h a y t h ê . N g o à i ra, c ò n p h ả i x e m x é t
k h ả n ă n g x u ấ t k h ẩ u t r ê n cơ sỏ c á c t h ô n g t i n v ề n g o ạ i t h ư ơ n g .
Đ â y l à n h ữ n g v ấ n đ ề h ế t sức phức t ạ p l i ê n q u a n đ ế n v i ệ c
t h i ế t lập h ệ thống t h ô n g t i n để lập bảng c â n đối liên n g à n h .
2.2. Thông tin đảm bảo lơi thế cạnh tranh
Sản xuất hàng hóa đòi hỏi phải có sự cạnh tranh gay gắt
t r ê n t h ư ơ n g trường. M ọ i đơn vị đ ề u p h ả i x u ấ t h i ệ n trên
t h ư ơ n g t r ư ờ n g . Đ â y l à đ i ể m r ấ t k h á c b i ệ t v ớ i cơ c h ế q u ả n lý
k i n h t ế theo p h ư ơ n g t h ứ c q u ả n lý k ế h o ạ c h h ó a t ậ p t r u n g . Đ ể
c h i ế n t h ắ n g t r o n g c ạ n h t r a n h , m ộ t m ặ t đòi h ỏ i c á c cơ sở s ả n
x u ấ t p h ả i bí m ậ t t h ô n g t i n v ề t ì n h h ì n h sản x u ấ t và chi phí
s ả n x u ấ t c ủ a đ ơ n v ị m ì n h , m ặ t k h á c l ạ i p h ả i n ắ m b ắ t được
các t h ô n g t i n t r ê n ở các đ ố i t h ủ cạnh t r a n h .
Đ ể g i ả i q u y ế t m â u t h u ẫ n n à y đòi h ỏ i c á c đ ơ n vị v ừ a p h ả i
t ổ chức t h u t h ậ p t h ô n g t i n n ộ i b ộ đ ơ n v ị v ừ a p h ả i t ổ chức c á c
cuộc đ i ề u t r a c h u y ê n m ô n t r ê n t h ị t r ư ờ n g đ ể có c á c t h ô n g t i n
v ề đ ố i t h ủ cạnh t r a n h n h ư điều tra thị hiếu, điều tra nhu
c ầ u , g i á cả t h í c h hợp, n h u c ầ u v à n h u c ầ u có k h ả n ă n g t h a n h
t o á n c ủ a d â n cư...

THỐNG KẼ *
2.3. Thông tin phục vụ tối ưu hóa sản xuất
Đ â y là c á c t h ô n g t i n có l i ê n q u a n đ ế n v i ệ c c u n g v à sử
d ụ n g c á c y ế u t ố đ ầ u v à o n h ư lao đ ộ n g , n g u y ê n , n h i ê n l i ệ u ,
t h i ế t bị, m á y móc... T r o n g n ề n k i n h t ế t h ị t r ư ở n g t h ì " đ ầ u r a "
do t h ị t r ư ờ n g q u y ế t đ ị n h m ộ t c á c h k h ắ t k h e n h ư n g " đ ầ u v à o "
còn t ù y thuộc m ộ t p h ầ n v à o việc t ì m k i ế m n ó t r ê n t h ị t r ư ờ n g
của đ ơ n v ị . T r o n g đ i ề u k i ệ n h i ệ n nay, v i ệ c t ì m k i ế m c á c y ế u
t ố n à y đ ã v ư ợ t r a n g o à i p h ạ m v i của m ộ t v ù n g t h ậ m c h í c ủ a
m ộ t quốc gia. N g ư ờ i t a có t h ể t ì m t h ấ y n ó t r ê n p h ạ m v i t o à n
c ầ u do x u h ư ố n g t o à n c ầ u h ó a .
Do đó c á c đ ơ n v ị c ầ n n ắ m b ắ t được c á c t h ô n g t ú i có l i ê n
q u a n đ ế n s ả n x u ấ t , g i á cả c á c y ế u t ố đ ầ u v à o , t ì n h h ì n h t i ê u
t h ụ sản p h ẩ m đ ầ u ra t r ê n t h ị trường trong v à n g o à i míốc đế
ra quyết định t ố i ưu.
2.4. Thông tin về kỉnh tế vĩ mô
N h ữ n g t h ô n g t i n v ề k i n h t ế v ĩ m ô có v a i t r ò q u a n t r ọ n g
để các đơn vị dự đ o á n x u t h ế p h á t t r i ể n trong t ư ơ n g l a i g ầ n
v à t ư ơ n g l a i xa đ ể đ ơ n v ị t ì m r a p h ư ơ n g h ư ó n g , b ư ớ c đ i p h ù
hợp v ớ i t ì n h h ì n h c h u n g , t r a n h t h ủ t h ờ i cở v à k h ắ c p h ụ c r ủ i
ro t r o n g h o ạ t đ ộ n g của m ì n h .
X é t t r ê n g i á c độ t ổ chức, v i ệ c c u n g c ấ p t h ô n g t i n t ừ b ê n
n g o à i v à o g ồ m có:
+ T h ô n g t i n q u ả n lý: G ồ m n h ữ n g t h ô n g t i n m ố i n h ấ t v ề
các quan đ i ể m v ố i các l o ạ i ý k i ế n m ó i n h ấ t r ú t ra t ừ các h ộ i
t h ả o k h o a học p h ụ c v ụ cho v i ệ c r a q u y ế t đ ị n h : K i n h n g h i ệ m
q u ả n lý t i ê n t i ế n , n h ữ n g v ă n b ả n m ố i v ề p h á p l u ậ t , c á c c h í n h
s á c h k i n h t ế - x ã h ộ i của Đ ả n g v à N h à nưốc.

Chương ỉ: mứyg vãn 10 cơ bản ữẻơ mốnạkê kinh ckxmtì
+ Thông tin kinh tế: Bao gồm những thông tui về giá cả,
thị trường tài chính, thương mại...
+ T h ô n g t i n k h o a học - k ỹ t h u ậ t t r o n g v à n g o à i n ư ố c ,
c h ọ n v à đ á n h g i á c ô n g n g h ệ m à đ ơ n vị có t h ể n h ậ p , g i ớ i t h i ệ u
v à c h u y ể n giao.
T h ô n g t i n n ộ i bộ là t h ô n g t i n v ề q u á t r ì n h sản x u ấ t , k i n h
d o a n h của b ả n t h â n đ ớ n v ị p h ả i t ự t ổ chức t h u t h ậ p l ấ y .
3. N g u ồ n t h ô n g t i n p h ụ c v ụ q u ả n l ý đ ơ n v ị
Đ ể có t h ô n g t i n p h ụ c v ụ cho c ô n g t á c q u ả n lý đ ớ n v ị ,
n g ư ờ i t a có t h ể t h u t h ậ p t ừ 2 n g u ồ n t h ô n g t i n :
+ N g u ồ n t h ô n g t i n m à đ ơ n v ị p h ả i t ự t ổ chức t h u t h ậ p
X u ấ t p h á t t ừ n h u c ầ u t h ự c t ế t r o n g q u á t r ì n h q u ả n lý m à
đ ớ n v ị t ự t ổ chức t h u t h ậ p t h ô n g t i n .
N ế u l à t h ô n g t i n t r o n g p h ạ m v i đ ơ n v ị t h ì đ ơ n v ị có t h ể t ổ
chức g h i c h é p b a n đ ầ u đ ể có t h ô n g t i n hoặc t ổ chức đ i ề u t r a
t h ố n g k ê ( đ i ề u t r a t o à n b ộ hoặc đ i ề u t r a k h ô n g t o à n b ộ ) .
T h ô n g t i n n g o à i p h ạ m v i đ ơ n v ị t h ì đ ơ n v ị p h ả i t ổ chức
d i ề u t r a t h ô n g k ê h o ặ c m u a l ạ i t h ô n g t i n của c á c cơ q u a n có
liên quan.
+ N g u ồ n t h ô n g t i n s ẵ n có
Đ ó l à c á c t h ô n g t i n được l o a n t r u y ề n t r ê n c á c p h ư ơ n g
t i ệ n t h ô n g t i n đ ạ i c h ú n g : Radio, t r u y ề n h ì n h , s á c h b á o , n i ê n
g i á m t h ố n g k ê , t h ị t r ư ở n g chứng k h o á n , t h ô n g t i n q u ả n g cáo,
h ộ i chợ...
N h ữ n g t h ô n g t ú i n à y r ấ t có ích k h i h o ạ c h đ ị n h c h i ế n lược
p h á t t r i ể n d à i h ạ n của đơn vị.

to**ratomTHỐNG K
ni. PHƯƠNG PHÁP LUẬN CỦA MÔN HỌC THỐNG KÊ

KINH DOANH
1. Cơ sở phương pháp luận của môn học
Cơ sở p h ư ớ n g p h á p l u ậ n của m ô n học l à c h ủ n g h ĩ a d u y
v ậ t b i ệ n chứng. T h ố n g k ê l u ô n b i ể u h i ệ n m ặ t lượng của h i ệ n
t ư ợ n g k i n h t ế - x ã h ộ i , t h ô n g qua m ặ t l ư ợ n g đ ể n ó i l ê n m ặ t
chất. Thống k ê k i n h doanh l ấ y chủ nghĩa duy v ậ t b i ệ n c h ứ n g
l à m cơ sở p h ư ơ n g p h á p l u ậ n . Đ i ề u đó được t h ể h i ệ n t r ê n c á c
phương diện:
- P h ư ơ n g p h á p xem xét và đ á n h giá q u á t r ì n h hoạt động

của đ ơ n vị t r o n g t r ạ n g t h á i đ ộ n g , t r o n g m ố i q u a n h ệ v ề t h ờ i
gian v à k h ô n g gian; trong m ố i quan h ệ b i ệ n c h ứ n g vói các
h i ệ n t ư ợ n g k i n h t ế x ã h ộ i có l i ê n q u a n .
- X e m x é t sự b i ế n đ ộ n g của h i ệ n t ư ợ n g h o ạ t đ ộ n g sản
x u ấ t , k i n h doanh của đ ơ n vị t r o n g m ố i q u a n h ệ n h â n quả-
quan h ệ giữa n g ẫ u n h i ê n v ố i t ấ t n h i ê n ; quan h ệ giữa h i ệ n
tượng vói b ả n chất...
X â y d ự n g c á c p h ư ơ n g p h á p đo l ư ờ n g , c á c c ô n g t h ứ c t í n h
t o á n m a n g t í n h h ệ t h ố n g , lôgic...
Thống k ê k i n h doanh còn l ấ y Lý t h u y ế t thống kê- Lý

t h u y ế t x á c s u ấ t v à t h ố n g k ê t o á n l à m cơ sở p h ư ơ n g p h á p l u â n
vì c á c m ô n k h o a học n à y đ ã x â y d ự n g c á c p h ư ơ n g p h á p đ i ề u
t r a ; p h ư ơ n g p h á p c h ỉ n h lý v à t ổ n g hợp; p h ư ơ n g p h á p p h â n
tích m ặ t lượng các h i ệ n tượng và q u á t r ì n h p h á t t r i ể n k i n h t ế
- xã hội.
2. Cơ sở lý luận của môn học
Cơ sỏ lý l u ậ n của m ô n học l à c á c học t h u y ế t k i n h t ế hoe

c ủ a c h ủ n g h ĩ a M á c v à k i n h t ê học t h ị t r ư ờ n g . C á c m ô n k h o a
học n à y t r a n g b ị cho c á c n h à t h ố n g k ê h i ể u n ộ i d u n g k i n h t ế
c ủ a c á c c h ỉ t i ê u t h ố n g k ê m ộ t c á c h s â u sắc. T ừ đó p h â n b i ệ t
m ộ t c á c h r õ r à n g h ơ n sự k h á c b i ệ t v ề n ộ i d u n g v à p h ư ơ n g
p h á p t í n h c á c chỉ t i ê u đo l ư ờ n g k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t ,
k i n h d o a n h theo h ệ t h ố n g M P S v à h ệ t h ố n g S N A .
T h ố n g k ê l à c ô n g cụ p h ụ c v ụ cho c ô n g t á c q u ả n lý. Vì t h ế
p h ả i l ấ y đ ư ờ n g l ố i c h í n h s á c h của Đ ả n g v à N h à n ư ó c l à m cờ
sở lý l u ậ n .
IV. NHIỆM VỤ CÔNG TÁC THÔNG TIN THỐNG KÊ

KINH DOANH
Hiện nay các đơn vị hoạt động kinh doanh đa dạng, trên
n h i ề u l ĩ n h vực. Vì t h ê v i ệ c t h ự c h i ệ n c ô n g t á c t h ố n g k ê c ủ a
đ ơ n v ị đ ò i h ỏ i c ũ n g có n h i ề u đ ổ i m ố i . M ộ t m ặ t , t h ô n g k ê k i n h
d o a n h t h u t h ậ p c á c t h ô n g t i n p h ụ c v ụ q u ả n lý đ ơ n v ị . P h ạ m
v i h o ạ t động của đơn vị k h ô n g còn c h u y ê n m ô n h ó a s â u n h ư
trưóc đ â y nữa m à n g à n h n g h ề k i n h doanh đa dạng hơn, đơn
v ị có t h ể v ừ a s ả n x u ấ t , v ừ a m u a v à b á n s ả n p h ẩ m . M ặ t k h á c ,
đ ơ n v ị p h ả i t h ự c h i ệ n c h ế độ b á o c á o t h ố n g k ê theo L u ậ t
T h ố n g k ê l i ê n q u a n đ ế n n h i ề u n g à n h k i n h t ế quốc d â n . V ì
t h ế , T ố n g cục T h ố n g k ê b a n h à n h c h ế độ b á o c á o c h u n g cho
c á c đ ơ n v ị , cho m ọ i h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh. N h i ệ m
v ụ c ủ a t h ố n g k ê k i n h d o a n h có t h ể t ó m lược n h ư sau:
1. T h u t h ậ p c á c t h ô n g t i n l i ê n q u a n đ ế n c á c y ế u t ố đ ầ u
v à o c ủ a đ ơ n v ị : B i ê n đ ộ n g l ư ợ n g cung, g i á cả, d i ễ n b i ế n c ủ a
các t h ị t r ư ờ n g đ ầ u v à o ở trong và n g o à i nưốc.
2. T h u t h ậ p c á c t h ô n g t i n t h ố n g k ê p h ả n á n h t ì n h h ì n h

GIÁO TRÌNH THỐNG KẼ KỈNH DOANH
sử d ụ n g c á c y ế u t ố đ ầ u v à o của q u á t r ì n h t á i s ả n x u ấ t của
đ ơ n vị. T r ê n cơ sỏ n à y đ ơ n v ị c h ủ đ ộ n g đ i ể u c h i n h k ế h o ạ c h
sản xuất, dự trữ... để đ ả m bảo sản x u ấ t k i n h doanh đ ạ t h i ệ u
q u ả cao.
3. T h u t h ậ p t h ô n g t i n p h ả n á n h t ì n h h ì n h s ả n x u ấ t , t i ê u
t h ụ s ả n p h ẩ m , p h á t h i ệ n n h u c ầ u t h ị t r ư ờ n g đ ể có c h ủ t r ư ơ n g
sản x u ấ t đ ố i vói t ừ n g m ặ t h à n g .
T h u t h ậ p t h ô n g t i n liên quan đ ế n chi phí sản x u ấ t , giá

t h à n h , g i á cả, m ẫ u m ã , c h ấ t l ư ợ n g h à n g h ó a c ủ a đ ơ n v ị .
4. C u n g cấp t h ô n g t i n c ầ n t h i ế t l à m cơ sỏ đ ể x â y d ự n g c h i ế n
lược s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n v ị t r o n g t h ờ i g i a n t ố i .
5. P h â n t í c h c á c t h ô n g t i n đ ã t h u t h ậ p được l à m cơ sở cho
việc lựa chọn g i ả i p h á p n h ằ m củng cố v à p h á t t r i ể n s ả n x u ấ t ,
k i n h d o a n h của đ ơ n v ị đ ạ t h i ệ u q u ả k i n h t ế cao. P h â n t í c h
c á c n h â n t ô ả n h h ư ở n g t í c h cực h o ặ c t i ê u cực đ ế n k ế t q u ả s ả n
x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n vị t r o n g h i ệ n t ạ i v à t ư ơ n g l a i .
C ă n cứ v à o c á c t h ô n g t i n đ ã được x ử lý, t h ố n g k ê t i ế n
h à n h dự b á o n h u cầu v à k h ả n ă n g p h á t t r i ể n của đ ơ n vị để
lập kê hoạch n g ắ n h ạ n và dài h ạ n .
6. T h ư ờ n g x u y ê n l ậ p b á o c á o t h ố n g k ê đ ị n h k ỳ t h e o y ê u
c ầ u c ủ a địa p h ư ơ n g , n g à n h t à i c h í n h - n g â n h à n g , t h ố n g k ê . . .
theo y ê u c ầ u của L u ậ t T h ố n g k ê v à L u ậ t D o a n h n g h i ệ p

Chương h Những vãi đề Cữ bàn của thống ké kinh doanh
Tóm tắt c h ư ơ n g I
L à m ô n k h o a học độc l ậ p n ê n t h ố n g k ê k i n h d o a n h có đ ố i
t ư ợ n g v à p h ạ m v i n g h i ê n c ứ u r i ê n g . N ó chỉ n g h i ê n c ứ u c á c
h i ệ n tượng v à q u á t r ì n h t á i sản x u ấ t d i ễ n ra trong p h ạ m v i
c á c đ ơ n v ị cơ sỏ t h u ộ c m ọ i n g à n h v à m ọ i t h à n h p h ầ n k i n h t ế .
T r o n g n ề n k i n h t ế t h ị t r ư ờ n g , b ắ t buộc b ả n t h â n m ỗ i đ ơ n
vị p h ả i t ự v ậ n động để t ì m k i ế m t h ị trường đ ầ u vào v à t h ị
t r ư ờ n g đ ầ u r a cho m ì n h n h ằ m đ ả m b ả o s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h
d i ễ n r a ổn đ ị n h v à đ ạ t l ợ i n h u ậ n cao n h ấ t . Do đó n ó c ầ n p h ả i
n ắ m b ắ t t h ô n g t i n kịp thời và chuẩn xác.
T h ô n g t i n t h ố n g k ê g i ú p đ ơ n vị x á c đ ị n h p h ư ơ n g h ư ớ n g
s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h , l ậ p c h i ế n lược p h á t t r i ể n n g ắ n h ạ n v à
d à i h ạ n n h ằ m đ ả m b ả o độ a n t o à n v ố i h i ệ u q u ả cao.
T h ô n g t i n t h ố n g k ê giúp đơn vị xác định đ ú n g đ ắ n n ă n g

lực s ả n x u ấ t , k h ả n ă n g c ạ n h t r a n h của đ ơ n vị m ì n h n h ằ m
tìm giải p h á p tốt để hội nhập và chiếm lĩnh thị trường.
Đ â y l à m ộ t m ô n k h o a học độc l ậ p n ê n n ó p h ả i có cơ sở lý
l u ậ n v à cơ sở p h ư ờ n g p h á p l u ậ n m ộ t c á c h k h o a học, k h á c h
q u a n . T h ố n g k ê k i n h d o a n h l ấ y c h ủ n g h ĩ a duy v ậ t lịch sử v à
c á c hoe t h u y ế t k i n h t ế l à m cd sở lý l u ậ n v à l ấ y c h ủ n g h ĩ a duy
v ậ t b i ệ n c h ứ n g l à m cơ sỏ p h ư ơ n g Ị
I. KINH TỂ * 0T.KD
T r u ô n g Đ ọ i h ọ c Kỉnh t ế Q u ố c d â n 17

GIÁO TRÌNH THÔNG KÊ KINH OOANH
C â u hỏi thảo luận và ôn tập c h ư ơ n g I
1. T r ì n h b à y v a i t r ò c ủ a t h ô n g t i n t h ố n g k ê đ ố i v ố i q u ả n
lý đ ơ n v ị s ả n x u ấ t , k i n h doanh? Do sự t h a y đ ố i cơ c h ê q u ả n lý
đ ã có sự t h a y đ ổ i n h u c ầ u v ề t h ô n g t i n t h ố n g k ê đ ơ n v ị cở sỏ.
Em h ã y trình bày n h ậ n định trên?
2. T r ì n h b à y cơ sở lý l u ậ n v à cơ sở p h ư ơ n g p h á p l u ậ n của
t h ố n g k ê k i n h doanh?
3. Theo L u ậ t T h ố n g k ê , c á c đ ơ n vị p h ả i có t r á c h n h i ệ m
b á o c á o t h ố n g k ê k ị p t h ờ i v à t r u n g t h ự c . Đ i ề u đó có đ ả m b ả o
độ a n t o à n t h ô n g t i n cho đ ơ n v ị t r o n g c ạ n h t r a n h k h ô n g ?
18 Truồng Đ ạ i h ọ c Kinh t ế Q u ố c d â n

Chương fỉ: Thư thập mông tín mồng ké trong đơn Vị Cứ sợ
Chương li
THU THẬP THÔNG TIN THỐNG KÊ
T R O N G Đ Ơ N Vị c o SỎ
ì. TỔ CHỨC THU THẬP THÔNG TIN TỪ CÁC ĐƠN VỊ cơ

SỞ
Đ ể có t h ô n g t i n p h ụ c v ụ cho n h u c ầ u q u ả n lý c ủ a c á c đ ớ n
v ị cơ sở n g ư ờ i t a c ầ n t ổ chức t h u t h ậ p t h ô n g t i n . T ổ chức t h u
t h ậ p t h ô n g t i n t ừ c á c cơ sở s ả n x u ấ t , k i n h doanh, bao g ồ m c á c
c ô n g v i ệ c sau:
1. Tổ chức mạng lưới thu thập thông tin
M ạ n g l ư ố i t h u t h ậ p t h ô n g t u i t u y t h u ộ c n h i ề u v à o quy
m ô v à l o ạ i h ì n h t ổ chức s ả n x u ấ t c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ. V ó i d o a n h
n g h i ệ p N h à n ư ố c , q u y m ô s ả n x u ấ t l ớ n c ầ n có n g ư ờ i l à m c ô n g
t á c t h ố n g k ê ở c á c p h â n x ư ở n g (đội) s ả n x u ấ t . N h â n v i ê n
t h ố n g k ê t r o n g c á c p h â n x ư ở n g (đội) s ả n x u ấ t có t h ê c h u y ê n
t r á c h hoặc k i ê m n h i ệ m . H ọ t h u t h ậ p các t h ô n g t i n ban đ ầ u
v ề c h i p h í s ả n x u ấ t , k ế t q u ả s ả n x u ấ t hoặc t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m
h à n g n g à y v à l à cơ sỏ đ ể t ổ n g hợp t h ô n g t i n c h u n g t o à n
d o a n h n g h i ệ p . Đ â y l à n h ữ n g t h ô n g t i n r ấ t q u ý p h ụ c v ụ cho
v i ệ c x â y d ự n g c á c t i ê u c h u ẩ n đ ị n h mức k i n h t ế - k ỹ t h u ậ t hao
p h í s ả n x u ấ t v à d ự k i ế n k ế h o ạ c h s ả n l ư ợ n g s ả n x u ấ t của c h u
k ỳ t i ế p sau c ủ a p h â n x ư ở n g (đội) s ả n x u ấ t .
Đ ố i v ố i t o à n d o a n h n g h i ệ p t h ư ờ n g có p h ò n g (hoặc t ố )

c h u y ê n t r á c h thống kê. Đồng t h ờ i còn t h u t h ậ p t h ô n g t i n qua
c á c b ộ p h ậ n chức n ă n g n h ư p h ò n g T à i c h í n h - k ế t o á n ; p h ò n g
k ỹ t h u ậ t ; p h ò n g k i n h doanh...
Đ ố i v ố i d o a n h n g h i ệ p N h à n ư ố c có quy m ô v ừ a v à n h ỏ t h ì
n h â n v i ê n c h u y ê n t r á c h t h ố n g k ê ít m à t h ư ờ n g b i ê n c h ế c ù n g
v ố i p h ò n g T à i c h í n h - k ế t o á n của đ ơ n v ị .
K h u vực k i n h t ế t ư n h â n t h ư ờ n g có q u y m ô s ả n x u ấ t n h ỏ
n ê n v i ệ c t h u t h ậ p t h ô n g t i n t h ư ờ n g k ế t hợp v ớ i b ộ p h ậ n kế
t o á n để thực hiện.
2. Hệ thống chỉ tiêu thống kê cần thu thập
V ề v ấ n đề n à y cũng p h ụ thuộc vào l o ạ i h ì n h v à quy mô

của đ ơ n v ị s ả n x u ấ t .
V ó i d o a n h n g h i ệ p N h à n ư ố c h i ệ n n a y t h ự c h i ệ n c h ế độ
t h u thập t h ô n g t i n tương đối t o à n diện, vừa phục v ụ trực tiếp
cho c ô n g t á c q u ả n lý của d o a n h n g h i ệ p , v ừ a có t h ô n g t i n đ ể
l ậ p b á o c á o t h ố n g k ê theo c h ế độ B á o c á o t h ố n g k ê đ ị n h k ỳ v à
B á o c á o n ă m . H ệ t h ố n g c h ỉ t i ê u n à y được t h ự c h i ệ n t h e o c h ế
độ t h ố n g n h ấ t của T ổ n g cục T h ố n g k ê b a n h à n h t h e o L u ậ t
Thống kê.
Đ ố i v ớ i d o a n h n g h i ệ p n g o à i quốc d o a n h , k i n h t ế h ộ gia
đ ì n h n g à n h t h ố n g k ê thực h i ệ n đ i ề u t r a h à n g n ă m . T u y theo
n h u c ầ u c ủ a q u ả n lý đ ố i v ó i n ộ i d u n g đó v à t u y t h u ộ c v à o
n ă n g lực t à i c h í n h m à t i ế n h à n h đ i ề u t r a t o à n b ộ h o ặ c đ i ề u
tra k h ô n g t o à n bộ.
Tô chức phương pháp thu thập thông tin:

- P h ư ơ n g p h á p g h i c h é p b a n đ ầ u t ừ n g ư ờ i lao động- t ổ
đội sản x u ấ t ; t ừ p h â n xưởng... Thực h i ệ n n g u y ê n tắc: " A i l à m
v i ệ c gì t h ì g h i c h é p c ô n g v i ệ c đó". T r ê n cơ sỏ n g u ồ n t h ô n g t i n

Phượng tí: Thu thập thông tin mồng kê trong đơn É m sổ
n à y se c u n g c ấ p n h i ề u n ộ i d u n g r ấ t c ầ n t h i ế t cho c ô n g t á c
t í n h t o á n c á c chỉ t i ê u k i n h t ế t ổ n g hợp q u a n t r ọ n g .
- T h u t h ậ p t h ô n g t i n qua c á c b ộ p h ậ n chức n ă n g n h ư bộ
p h ậ n k ế t o á n ; b ộ p h ậ n k i n h doanh; bộ p h ậ n m a r k e t i n g ; b ộ
p h ậ n cung tiêu...
- T ổ chức đ i ề u t r a đ ể t h u t h ậ p t h ô n g t i n .
li. TỔ CHỨC ĐIỂU TRA THỐNG KÊ TRONG CÁC ĐƠN VỊ

C ơ SỞ Đ Ể T H U THẬP T H Ô N G T I N B A N Đ Ầ U
Thực hiện điều tra thống kê nhằm thu thập các thông tin
s ố l i ệ u v ề k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g k i n h doanh, l à b ộ p h ậ n c ô n g t á c
q u ả n lý k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n v ị .
Đ i ề u t r a t h ố n g k ê t r o n g đ ơ n vị được t h ự c h i ệ n theo h a i
l o ạ i : Một, điều tra thống kê toàn bộ t h u t h ậ p s ố l i ệ u v ề c á c c h ỉ
t i ê u k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g k i n h doanh, c h i p h í cho h o ạ t động
k i n h d o a n h , h i ệ u q u ả k i n h t ế h o ạ t đ ộ n g k i n h d o a n h của đ ơ n
vị t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u . N h ữ n g s ố l i ệ u đ i ề u t r a t h u được v ề
k ế t q u ả , c h i p h í , h i ệ u q u ả k i n h t ế l à cơ sở đ ể đ á n h g i á n ă n g
lực q u ả n l ý k i n h d o a n h v à đ á n h g i á x u t h ế p h á t t r i ể n sự t ă n g
t r ư ở n g c ủ a đ ơ n v ị ; Hai, điều tra mẫu thu thập số liệu n g h i ê n
c ứ u s â u c h u y ê n đ ề p h ụ c v ụ cho q u ả n lý đ ơ n vị, n h ư sử d ụ n g
t h ờ i g i a n l à m v i ệ c t r o n g ca lao đ ộ n g của c ô n g n h â n ; t h ờ i g i a n
h o ạ t đ ộ n g của c á c t h i ế t b ị s ả n x u ấ t ; c h ấ t l ư ợ n g của loại
n g u y ê n , v ậ t l i ệ u k h i đ ư a v à o sản x u ấ t sản p h ẩ m , chất lượng
h o ạ t đ ộ n g c ủ a q u y t r ì n h c ô n g n g h ệ s ả n x u ấ t v.v...
Đ i ề u t r a t o à n bộ là công việc l à m t h ư ò n g x u y ê n h à n g
n g à y c ủ a t h ố n g k ê q u á t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h doanh, t h ự c h i ệ n
t h e o p h ư ơ n g p h á p t h ố n g k ê cộng d ồ n . C á c chỉ t i ê u được theo
d õ i ở t ừ n g b ộ p h ậ n h o ạ t đ ộ n g b ắ t đ ầ u t ừ k ế t q u ả c ủ a ca l à m

<ạÀO TRÌNH THỐNG Kê KINH DOANH
việc, t ô n g hợp k ế t q u ả t ừ n g n g à y , t ừ n g t h á n g , t ừ n g q u ý v à cả
n ă m . C ô n g t h ứ c t ổ n g hợp m ộ t c h ỉ t i ê u , ví d ụ , k ế t q u ả sản
xuất một loại sản phẩm:
a) Tổng kết quả của công nhân . , ,

,' = Kết quả của ca làm việc
trong ca làm việc
b) Tổng kết quả các ca làm việc = Kết quả của ngày làm việc
c) Tổng kết quả của các ngày . , , . .

" Kết quả của tháng
làm việc
Đối với các hoạt động sản xuất không làm theo ca thì
t ổ n g hợp t ừ k ế t q u ả t ừ n g n h ó m (hoặc t ừ n g t ổ , đội) đ ã l à m
được t r o n g n g à y .
Sô l i ệ u t ổ n g hợp được d ù n g đ ể :
- Đ á n h g i á k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t của ca s ả n x u ấ t ,
của n g à y , t h á n g , q u ý v à n ă m ;
- N g h i ê n c ứ u , q u a n s á t mức độ, x u t h ế t ă n g t r ư ở n g , p h á t
t r i ể n của đ ơ n v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h ;
- Theo d õ i t i ế n độ s ả n x u ấ t v à c u n g c ấ p k ị p t h ờ i s ả n
p h ẩ m cho c á c n h u c ầ u t i ê u d ù n g n ộ i b ộ q u y t r ì n h s ả n x u ấ t ,
c u n g cấp đ ủ , k ị p t h ờ i cả s ố l ư ợ n g v à c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m cho
tiêu dùng xã hội;
- L ậ p b á o c á o g ử i l ê n c á c c ấ p q u ả n lý cấp t r ê n v à q u ả n lý
N h à n ư ó c theo c h ế độ b á o c á o k ế t o á n - t h ố n g k ê - t à i c h í n h
hiện hành.
Đ i ề u t r a m ẫ u t h ự c h i ệ n theo c h u y ê n đ ề có t h ể t ổ chức
điều tra thường x u y ê n n h ư điều tra chất lượng hoạt đ ô n g quy
t r ì n h c ô n g n g h ệ , t h ô n g qua k i ể m t r a c h ấ t l ư ợ n g s ả n phàm
m à q u y t r ì n h c ô n g n g h ệ l à m ra, h o ặ c t ổ chức đ i ề u t r a m ẫ u

Chượng ít mu thập mông tín thốrtg ké trong âm vị cơ sỗ
k h i c ầ n t h i ế t t h u t h ậ p số l i ệ u phục v ụ n g h i ê n cứu s â u một

c h u y ê n đ ề cụ t h ể , n h ư đ i ề u t r a lượng h à n g c h ư a b á n h ế t ;
đ i ề u t r a ý k i ế n k h á c h h à n g v.v...
K h i t h ự c h i ệ n đ i ề u t r a m ẫ u t h ư ớ n g sử d ụ n g c á c p h ư ơ n g
p h á p c h ọ n m ẫ u . L ý t h u y ế t t h ố n g k ê giói t h i ệ u c á c p h ư ơ n g
p h á p c h ọ n m ẫ u sau:
+ C h ọ n m ẫ u n g ẫ u n h i ê n một l ầ n , chọn m ẫ u n g ẫ u n h i ê n
n h i ề u l ầ n (chọn k h ô n g h o à n l ạ i v à c h ọ n h o à n l ạ i ) .
+ C h ọ n p h i n g ẫ u n h i ê n theo t ổ n g t h ể đ ã được p h â n l o ạ i ,
x ế p h ạ n g (chọn m ẫ u p h â n l o ạ i ; c h ọ n m ẫ u p h â n l o ạ i c ả i t i ế n ) .
+ C h ọ n m ẫ u m á y m ó c có k h o ả n g c á c h g i ữ a c á c đ ơ n vị
m ẫ u n h ư n h a u h o ặ c c h ọ n cả k h ố i .
Sử dụng p h ư ơ n g p h á p chọn n à o p h ụ thuộc vào điều k i ệ n
p h á t s i n h v à p h á t t r i ể n c ủ a chỉ t i ê u n g h i ê n c ứ u . V í d ụ , t h ự c
h i ệ n đ i ề u t r a m ẫ u đ ể k i ể m s o á t c h ấ t l ư ợ n g h o ạ t đ ộ n g của quy
t r ì n h c ô n g n g h ệ t h ô n g qua t i ê u c h u ẩ n c h ấ t lượng s ả n p h ẩ m ,
c h i t h ự c h i ệ n c h ọ n n g ẫ u n h i ê n m ộ t l ầ n theo t h ứ t ự t h ờ i g i a n
đã định.
Đ ể k i ế m t r a c h ấ t l ư ợ n g của t ổ n g l ư ợ n g s ả n p h ẩ m đ ã l à m
x o n g có t h ể c h ọ n n g ẫ u n h i ê n m ộ t l ầ n (chọn k h ô n g h o à n l ạ i ) ,
c ũ n g có t h ể c h ọ n n g ẫ u n h i ê n n h i ề u l ầ n (chọn có h o à n l ạ i ) .
K h i n g h i ê n c ứ u c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m t ồ n kho, có t h ế á p
d u n g k ế t hợp c h ọ n n g ẫ u n h i ê n t r o n g c á c lô h à n g được n h ậ p
k h o t h e o t h ứ t ự t h ờ i g i a n ( t r ư ố c v à sau) v à có t h ể c h ọ n cả
k h ố i đ ể k i ế m t r a . C ụ t h ể l à l ấ y r a cả k i ệ n h à n g ( t h ù n g h à n g )
đ ể k i ể m tra chất lượng.
L ư ợ n g m ẫ u c ầ n chọn để điều tra n g h i ê n cứu p h ụ thuộc
v à o đ ộ t i n c ậ y k h i suy r ộ n g (ưốc lượng) c á c chỉ t i ê u của m ẫ u
r a c á c c h ỉ t i ê u t ổ n g t h ể c h u n g . C h i p h í cho đ i ề u t r a k h ô n g

m o TRÌNH THỐNG KÊ KINH DOANH
t o à n bộ nói chung, đ i ề u t r a chọn m ẫ u n ó i r i ê n g t h ư ờ n g ít h ơ n

n h i ề u so v ố i đ i ề u t r a t o à n b ộ . Vì v ậ y , đ ể n ắ m được t h ô n g t ú i
v ề t ì n h h ì n h h o ạ t động sản x u ấ t , k i n h doanh của các đ ơ n vị
cơ sở n g o à i quốc doanh, n g à n h t h ố n g k ê h i ệ n n a y á p d ụ n g
đ i ề u t r a c h ọ n m ẫ u là c h í n h . T r o n g t h ự c t ế , có n h i ề u t r ư ớ n g
hợp k h ô n g t h ể đ i ề u t r a t o à n b ộ được b ắ t b u ộ c p h ả i đ i ề u t r a
k h ô n g t o à n b ộ . V í d ụ , m u ố n n ắ m được n ă n g s u ấ t , s ả n l ư ợ n g
sản p h ẩ m trồng t r ọ t hoặc c h ă n n u ô i của m ộ t n ô n g t r ư ờ n g
quốc d o a n h buộc n g ư ờ i t a p h ả i đ i ề u t r a k h ô n g t o à n b ộ đ ể suy
rộng.
M ộ t trong n h ữ n g y ê u c ầ u q u a n t r ọ n g của đ i ề u t r a chọn
m ẫ u l à p h ả i x á c đ ị n h quy m ô m ẫ u (cỡ m ẫ u ) .
C ô n g t h ứ c t í n h cỡ m ẫ u c ầ n c h ọ n được x â y d ự n g cho m ỗ i
p h ư ơ n g p h á p c h ọ n v à chỉ t i ê u c ầ n ước l ư ợ n g được x á c đ ị n h
n h ư sau:
Đ ể ước l ư ợ n g sô t r u n g b ì n h X :
+ Chọn n g ẫ u nhiên nhiều lần:
n>^- 2.1)
+ Chọn ngẫu nhiên một lần:
t V N
n
* t i » , (2-2)
eN + t a
z z
Đế ước lượng tỷ phần p:
+ Chon n h i ề u l ầ n :
t p(l-p)
2
n> , y K v >
(2.3)
24 Truông Đ ợ i h ọ c Kính tó diiÁr- HAn

Chương m Thự mập thông tin thống ké trong âm vị cơ sỗ
+ Chọn một lần:
n> ,! : ? (2.4)
2p(1 P N
E N + t p(l-p)
2 2
Trong đó:
n - Cỡ m ẫ u c ầ n c h ọ n đ ể đ i ề u t r a
t - H ệ s ố t i n c ậ y k h i ưốc l ư ợ n g
a - Đ ộ lệch c h u ẩ n
s - P h ạ m v i s a i s ố k h i ước l ư ợ n g
N - Tổng t h ể chung
p - T ỷ p h ầ n ( t ỷ t r ọ n g ) của b ộ p h ậ n c ầ n q u a n t â m .
T r o n g t h ự c t ế đ i ề u t r a có t h ể t ổ n g t h ể c h u n g N k h ô n g t h ể
x á c đ ị n h được h o ặ c q u á l ớ n , k h i đó n g ư ờ i t a sử d ụ n g c ô n g
thức chọn n h i ề u l ầ n đ ể xác định tổng t h ể m ẫ u n c ầ n chọn.
HI. GIỚI THIỆU MỘT SỐỨNG DỰNG ĐIỂU TRA CHỌN

M Ẫ U VÀO N G H I Ê N c ứ u CHUYÊN Đ Ể TRONG Đ Ơ N V Ị c ơ
SỞ
1.ứng dụng điểu tra mẫu nghiên cứu tình hình sử

d ụ n g lao đ ộ n g
T h ố n g k ê sử d ụ n g lao đ ộ n g n ó i c h u n g v à sử d ụ n g t h ờ i
g i a n l à m v i ệ c c ủ a lao đ ộ n g s ả n x u ấ t n ó i r i ê n g l à n h ữ n g c h ỉ
t i ê u được theo d õ i t h ư ờ n g x u y ê n , p h ụ c v ụ cho q u ả n lý lao
đ ộ n g của đ ơ n v ị cơ sỏ. T u y v ậ y , đ ể n g h i ê n c ứ u s â u t ì n h h ì n h
sử d ụ n g lao đ ộ n g , đ ớ n v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ò n t ô chức
c á c cuộc đ i ề u t r a m ẫ u t h u t h ậ p s ố l i ệ u n g h i ê n c ứ u c h u y ê n đ ề ,
k h ắ c p h ụ c k ị p t h ờ i c á c n g u y ê n n h â n ả n h h ư ỏ n g đ ế n sử d ụ n g
lao đ ộ n g c ủ a đ ớ n v ị cơ sở.
" *fUỐr»f>ỌH h o e Kinh t ể Q u á c đ ô n •

* Điều tra nghiên cứu thời gian ngừng việc trong ca của
lao động sản xuất:
G i ả sử đ i ề u t r a m ẫ u 100 lao đ ộ n g đ a n g l à m v i ệ c t r o n g
c á c p h â n x ư ở n g , t h u được s ố l i ệ u p h â n p h ố i s ố lao đ ộ n g t h e o
h a i t i ê u t h ứ c t h ờ i g i a n n g ừ n g v i ệ c t í n h theo p h ú t v à n g u y ê n
n h â n g â y n g ừ n g v i ệ c của lao đ ộ n g .
Bảng IU. B ả n g t h e o d õ i t h ò i g i a n n g ừ n g v i ệ c c ủ a lao đ ộ n g
Thời gian Nguyên nhản ngừng việc

ngừng việc (phút) Máy hỏng Chờ việc Việc riêng
4-8 3 4 6
8 - 12 5 8 4
12- 16 10 10 3
16-20 8 12 4
20-24 3 9 3
24-28 1 7 -
Cộng 30 50 20
Bảng 11.2. B ả n g t í n h t h ờ i gian n g ừ n g v i ệ c của 100 lao đ ộ n g

theo phút
Trị số giữa Nguyên nhân ngừng viêc

(phút) Máy hỏng Chờ viẽc Việc riêng Tổng cộng
6 18 24 36 78
10 50 80 40 170
14 140 140 42 322
18 144 216 72 432
22 66 198 66 330
26 26 182 - 208
Tổng c ộ n g 444 840 256 1540

Chương ti: Thu thập íhông m thống ké trong độn vị cơ sổ
Tính các chỉ tiêu phản ánh thời gian ngừng việc trong ca
c ủ a lao đ ộ n g :
- T h ờ i g i a n n g ừ n g v i ệ c t r o n g ca b ì n h q u â n Ì lao động:
1540 : 100 = 15,40 p h ú t
- T ỷ p h ầ n t h ờ i g i a n n g ừ n g v i ệ c theo n g u y ê n n h â n :
+ Do m á y h ỏ n g : 444/1540 = 0,288
+ Do chờ v i ệ c : 840/1540 = 0,545
+ Do v i ệ c r i ê n g : 256/1540 = 0,167
Q u a s ố l i ệ u đ i ề u t r a m ẫ u , t ổ n g hợp v à t í n h c á c chỉ t i ê u
theo v í d ụ t r ê n , t h ờ i g i a n n g ừ n g v i ệ c vì chờ v i ệ c của lao đ ộ n g
c h i ế m 54,5% t r o n g t ô n g t h ờ i g i a n n g ừ n g v i ệ c . Đ i ề u n à y p h ả n
á n h v i ệ c t ô chức p h â n c ô n g lao đ ộ n g v à t ổ chức c u n g cấp đ i ề u
k i ệ n h o ạ t đ ộ n g cho lao đ ộ n g l à m v i ệ c c ò n n h i ề u t h i ế u sót, c ầ n
p h ả i k h ắ c phục.
* Điều tra hiệu suất làm việc của lao động trong ca:
G i ả sử có sô l i ệ u đ i ề u t r a h i ệ u s u ấ t l à m v i ệ c của 100 lao
đ ộ n g đ a n g c ù n g l à m m ộ t c ô n g v i ệ c , t ừ đ ầ u giờ đ ế n h ế t giờ
l à m v i ệ c c ủ a ca m ộ t .
Bảng 11.3. K ế t q u ả đ i ề u tra h i ệ u s u ấ t l à m v i ệ c
Giờ Hiệu suất làm việc của lao động (m /giờ)

làm việc 5 6 7 8 9 10 11 12 Bình quản
6-7 30 60 10 - - - - - 5,80
7-8 - 20 30 40 10 - - - 8,40
8-9 - - - 10 20 50 15 5 9,85
9-10 - - - - 10 40 45 5 10,45
10-11 - - - - - 20 50 30 11,10
11-12 - - - - - 25 60 15 10,90
12-13 - - - - 20 30 45 5 10,35
13-14 - - - 10 30 40 20 - 9,70

jg l i i i l i l l Ì _
Hiệu suất trung bình Ì giò làm việc trong ca:
Wgiò = = 2ậẼẼ 9,568 * 9,57

=
n, 8
B i ể u đồ m ô t ả m ố i q u a n h ệ t h ứ t ự t h ờ i g i a n l à m v i ệ c
t r o n g ca v à h i ệ u s u ấ t t r u n g b ì n h giờ l à m v i ệ c của lao đ ộ n g :
B i ể u đ ồ 11.1
Ạ
12 -
Thứ tự giờ làm việc trong
Q u a k ế t q u ả t í n h được v à b i ể u đồ m ô t ả cho t h ấ y h i ệ u
s u ấ t lao đ ộ n g giò t ă n g n h a n h ở k h o ả n g t h ờ i g i a n đ ầ u ca l à m
v i ệ c , k h o ả n g g i ữ a ca t ă n g c h ậ m d ầ n v à g i ả m d ầ n ở c u ố i ca
l à m việc.
K ế t q u ả q u a n s á t cho t h ấ y , n ế u t ổ chức l à m t h ê m g i ờ
k é o d à i ca l à m v i ệ c , t h ì h i ệ u s u ấ t t r u n g b ì n h g i ờ c ủ a lao đ ọ n g
c à n g g i ả m hoặc h i ệ u s u ấ t giờ l à m v i ệ c đ ầ u ca t h ấ p có t h ể do
v i ệ c c h u ẩ n bị cho ca l à m v i ệ c c ủ a lao đ ộ n g c h ư a t ố t . . .
28 Truông Đ ạ i h ọ c Kinh ** m M

Chượngỉi: Tím mập Thông tin thốTỊgké tong đơn vị cữ sệ
2. Đ i ề u t r a t h ố n g k ê đ ể x á c đ ị n h k ế t q u ả s ả n xuất
c ủ a đ ơ n v ị c ơ sở
Đôi vói những đơn vị cơ sở có quy mô sản xuất trải trên

địa b à n r ộ n g n h ư c á c đ ơ n vị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h t h u ộ c l ĩ n h
vực n ô n g - l â m - n g ư n g h i ệ p , v i ệ c x á c đ ị n h k ế t q u ả s ả n x u ấ t
g ặ p n h i ề u k h ó k h ă n . T ừ k h i c h u y ể n sang q u ả n lý theo cỡ c h ế
m ố i t h ự c h i ệ n k h o á n s ả n p h ẩ m t ớ i n g ư ờ i lao động, đ ơ n vị s ả n
x u ấ t , k i n h d o a n h t h ư ờ n g k h ô n g n ắ m được t r ự c t i ế p k ế t q u ả
s ả n x u ấ t . Vì t h ế , đ ể có k ế t q u ả s ả n x u ấ t c h u n g của t o à n đ ơ n
vị n g ư ờ i ta p h ả i t i ế n h à n h điều tra thống kê. Chẳng h ạ n để
x á c định n ă n g suất - sản lượng cây trồng, đơn vị sản xuất
k i n h d o a n h t i ế n h à n h đ i ề u t r a m ẫ u đ ể suy r ộ n g .
Đ i ề u t r a n ă n g s u ấ t , s ả n l ư ợ n g c â y t r ồ n g có t h ể được t h ự c
h i ệ n b ằ n g n h i ề u c á c h c h ọ n m ẫ u k h á c n h a u , t ù y theo n g u ồ n
k i n h p h í c h i cho c á c cuộc đ i ề u t r a .
2.1. Điêu tra theo phương pháp chọn mẫu phân

loai (theo 2 cấp):
Cấp chọn mẫu thứ nhất:
T r ư ố c h ế t , n g ư ờ i t a p h ả i t h ă m đ ồ n g đ ể ưốc t í n h năng
s u ấ t t ừ n g t h ử a (hoặc t ừ n g lô đ ố i v ố i c â y l â u n ă m ) . T h ự c c h ấ t
đ â y là đ i ề u t r a t o à n d i ệ n n h ư n g t i ế n h à n h nhanh. N g ư ờ i ta
c h ỉ t ô c h ứ c đ o à n t h ă m đ ồ n g đi q u a n s á t t h ự c địa, q u a n s á t
m ậ t đ ộ gieo t r ồ n g , m ứ c độ đ ậ u q u ả . . . đ ể d ự ưốc. Do đó độ
c h í n h x á c c ò n h ạ n c h ế . T ừ n ă n g s u ấ t ước t í n h , x ế p độ dốc
theo t h ứ t ự t ừ t h ấ p đ ế n cao.
P h â n chia tổng t h ể n g h i ê n cứu t h à n h các tổ. Khoảng

c á c h g i ữ a c á c t ổ t h ư ờ n g g i ớ i h ạ n ở m ộ t mức độ n h ấ t đ ị n h (ví
dụ vối điều tra n ă n g suất lúa thường lấy khoảng cách tổ

GIÁO TRÌNH THỐNG KÊ KINH OOANH
5 0 k g / m ẫ u B ắ c b ộ hoặc 150 k g / h a ) . C ả n cứ v à o q u y m ô d i ệ n
tích của t ừ n g t ổ để chọn ra m ộ t số t h ử a đ ạ i diện, t ô i t h i ế u
m ỗ i tố chọn 3 thửa đ ạ i diện. Khoảng cách giữa các t h ử a đ ạ i
d i ệ n ( K ) được x á c đ ị n h theo c ô n g t h ứ c :
Số thửa của tổ
K= ——— (2.5)
Số thửa đại diện
Công việc tiếp theo là xác định thửa ruộng cụ thể. Việc
c h ọ n t h ử a cụ t h ể có t h ể t h ự c h i ệ n theo c á c p h ư ơ n g p h á p n g ẫ u
n h i ê n n h ư n g p h ả i đ ả m bảo t r ả i đ ề u trong tổ.
C h ẳ n g h ạ n , ỏ Ì t ổ có 15 t h ử a . N g ư ờ i t a c ầ n đ i ề u t r a 3
điểm đ ạ i diện:
K=iẼ = 5
3
N g h ĩ a l à cứ 5 t h ử a sẽ có Ì t h ử a p h ả i đ i ề u t r a .
* X u ấ t p h á t t ừ t r u n g vị đ ể toa ra:
T r u n g v ị ỏ đ â y l à 8. T h ử a t h ứ 8 l à t h ử a được c h ọ n l à m
đ ạ i d i ệ n . S a u đ ó toa v ề h a i b ê n .
Điểm số 2 là: 8 - 5 = 3
Đ i ể m s ô ' 3 1 à : 8 + 5 = 13
N h ư v ậ y , 3 t h ử a được c h ọ n ở t ổ n à y có t h ứ t ự t r o n g b ả n g
x ế p h ạ n g l à 3; 8; 13.
* X u ấ t p h á t t ừ đ i ể m t r u n g vị của m ỗ i n h ó m t r o n g tổ:
C h ẳ n g h ạ n , cứ 5 t h ử a có Ì t h ử a đ ạ i d i ệ n . D o đó, đ i ể m
được c h ọ n đ ầ u t i ê n l à t h ử a s ố 3.
Đ i ể m số 2 ỏ vị t r í 3 + 5 = 8
Đ i ể m s ố 3 ỏ v ị t r í 8 + 5 = 13
30 Truông Đ ạ i h ọ c Kinh * * m m m

mÊÊmÊSSẵẼÊSÈÊÊSSỆBÊÊÊÊÊÍBÊÊÊÊÊÊÊÊKBÊÊÊ
Cấp chọn mẫu thứ 2:
K h i điều tra, p h á i viên t ố i t h ử a điều tra để chọn vị trí

d i ê m g ặ t (hoặc c â y đ i ề u t r a ) . V ị t r í đ i ể m được c h ọ n theo
n g u y ê n t á c ở n ơ i có n ă n g s u ấ t v à o l o ạ i t r u n g b ì n h c ủ a t h ử a
c ầ n đ i ề u t r a . P h á i v i ê n đ i ề u t r a k h ô n g được đo g ặ t ỏ n h ữ n g vị
t r í có mức cao h ơ n h o ặ c t h ấ p h ơ n mức t r u n g b ì n h của t h ử a .
M ỗ i đ i ể m m ẫ u t h ư ở n g l à 9 m h o ặ c 36rrr. 2
C ă n cứ v à o k ế t q u ả đ i ề u t r a đ ể suy r ộ n g cho t ổ n g t h ể
chung.
2.2. Phương pháp chọn mẫu máy móc
P h ư ơ n g p h á p n à y được t h ự c h i ệ n h o à n t o à n n g ẫ u n h i ê n .
T r ư ớ c h ế t , n g ư ờ i t a x á c đ ị n h vị t r í đ i ể m đ ạ i d i ệ n t r ê n b ả n đồ.
Sau đó x á c đ ị n h n g o à i t h ự c địa. V ị t r í đ i ể m m ẫ u n g o à i t h ự c
địa t r ù n g k h ớ p v ố i v ị t r í m ẫ u t r ê n b ả n đồ. Theo p h ư ơ n g p h á p
n à y , t h ư ờ n g t i ế n h à n h đo g ặ t m ỗ i đ i ể m m ẫ u có d i ệ n t í c h l à
4m .2
Năng suất s
^ n ,ư<
? 9 thu được trong điều tra
n
bình quân I m 2 =
4 X Tổng số mẫu điểu tra ( 2
- 6 )
M u ố n x á c đ ị n h n ă n g s u ấ t Ì m ẫ u B ắ c bộ, Ì ha h o ặ c s ả n
l ư ợ n g c ủ a t o à n đ ơ n v ị t h ì c h ỉ v i ệ c n h â n v ớ i d i ệ n t í c h gieo c ấ y
c ủ a v ụ . Đ â y l à n ă n g s u ấ t , s ả n l ư ợ n g c h ư a t r ừ bờ. Đ ể x á c đ ị n h
n ă n g s u ấ t , s ả n l ư ợ n g t h ự c t ế n g ư ờ i t a p h ả i t r ừ đ i t ỷ l ệ bờ.
2.3. Phương pháp nắm thực thu tại nhà
N g ư ờ i t a l ậ p d a n h s á c h c á c h ộ của đ ộ i s ả n x u ấ t hoặc t o à n
đ ơ n v ị . Sau đó c h ọ n r a m ộ t s ố h ộ đ ạ i d i ệ n theo p h ư ơ n g p h á p
c h ọ n m á y m ó c . C á c h ộ được c h ọ n l ậ p t h à n h d a n h s á c h m ẫ u .
P h á i v i ê n đ i ề u t r a t h u t h ậ p s ố l i ệ u v ề s ả n p h ẩ m của l o ạ i c â y
mòng f>ọ( h ọ c Kinh t ể Q u ố c d â n • 3 t

GIÁO TRÌNH THÔNG KÊ KINH DOANH
t r ồ n g c ầ n đ i ề u t r a t r o n g v ụ đó m à h ộ đ ã t h u được. C ă n cứ v à o
s ả n l ư ợ n g t h ự c t h u v à d i ệ n t í c h gieo t r ồ n g của c á c h ộ đ ạ i d i ệ n
đ ể t í n h r a n ă n g s u ấ t , s ả n l ư ợ n g c h u n g cho t o à n đ ơ n v ị .
Ví dụ, qua l ự a c h ọ n v à t i ế n h à n h đ i ề u t r a ở 8 h ộ đ ạ i d i ệ n
t h u t h ậ p được t h ô n g t i n v ề d i ệ n t í c h c ấ y l ú a , g i ố n g l ú a v à s ả n
l ư ợ n g của t ừ n g g i ô n g l ú a n h ư sau:
Bảng HA. K ế t q u ả đ i ể u tra m ẫ u đ ạ i d i ệ n
Tên Giống lúa Diện tích Sản Tên Giống lúa Diện tích Sản
hộ cấy lúa lương hộ cấy lúa lương
(sào BB) (tạ) (sào BB) (tạ)
A IR203 2 3,5 E IR203 1 2,0

Tạp giao 3 6,0 Tạp giao 2 3,0
Chân châu lùn 1 1.5 Chân châu lùn 1 1,2
B IR203 1 2,0 F IR203 1 1.8
Chân châu lùn 3 4,2 Chân châu lùn 3 4,2
Thần nông 2 2,9 Thần nông 2 2,9
c Tạp giao 2 3,6 H Tạp giao 1 2,0
Chân châu lùn 1 1,6 Chân châu lùn 1 1,6
Thần nống 1,5 3,0 Thần nông 1,5 2,8
D IR203 1 1,2 G IR203 2 2,5
Chân châu lùn 1 1,4 Chân châu lùn 1 1.1
T ừ n h ữ n g t h ô n g t i n t r ê n t í n h được n ă n g s u ấ t t h e o t ừ n g
g i ô n g l ú a n h ư sau:
• T UÔ^Đẹit*ỌCXÍfìtlfế€MiỔcr»«
f

Chương ì/: mu mạp toong tin mống ké tri
Năng suất lúa (tạ)

Giống lúa
Trên 1 sào BB Trên 1 mẫu BB Trên 1 ha
Chân châu lùn 1,4 14 38,89
IR203 1,625 16,25 45,14
Thần nông 1,657 16,57 46,03
Tạp giao 2,07 20,7 57,40
Chung toàn đơn vị 1,742 17,42 48,395
Đ ố i v ớ i c á c đ ơ n v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h t r o n g K n h vực
n ô n g , l â m , t h ủ y sản, việc xác định n ă n g suất, sản lượng h o à n
t o à n dựa v à o số l i ệ u đ i ề u t r a t h ố n g k ê n h ư đã m ô t ả ỏ t r ê n .
3. V ậ n d ụ n g đ i ể u t r a m ẫ u q u a n s á t c h ấ t l ư ợ n g h o ạ t
đ ộ n g của quy t r ì n h c ô n g nghệ và chất lượng sản phẩm
Điều tra mẫu quan sát chất lượng trong phạm vi đơn vị
s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h p h ụ c v ụ cho k i ể m s o á t c h ấ t l ư ợ n g h o ạ t
đ ộ n g c ủ a q u y t r ì n h c ô n g n g h ệ s ả n x u ấ t , p h ụ c v ụ việc t h u
t h ậ p s ố l i ệ u v ề c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m , t í n h c á c chỉ t i ê u t h ố n g
k ê c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m , q u a n s á t m ố i q u a n h ệ g i ữ a c á c chỉ
t i ê u k i n h t ế k h á c t r o n g h o ạ t đ ộ n g k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n vị.
3.1. Vân dung điêu tra mẫu kiểm soát chất lương
hoạt động của quy trình công nghệ sản xuất bằng tiêu
thức biến sốx
Phường p h á p điều tra c h ọ n m ẫ u n h ỏ theo t h ờ i g i a n v ố i

quy t r ì n h h o ạ t động sản x u ấ t sản p h ẩ m . Lượng m ẫ u n c ầ n
c h ọ n được x á c đ ị n h t r o n g m ỗ i đ ơ n vị t h ờ i g i a n h o ạ t đ ộ n g của

quy t r ì n h . V í d ụ : Sau 15; 30 h a y 60 p h ú t t a c h ọ n n s ả n p h ẩ m
l à m m ẫ u k i ể m tra, để k i ể m tra t h ô n g số k ỹ t h u ậ t m ộ t hoặc
n h i ề u t i ê u c h u ẩ n c h ấ t l ư ợ n g của s ả n p h ẩ m .
K ế t q u ả đo k i ể m t r a t ừ n g t i ê u c h u ẩ n c h ấ t l ư ợ n g c ủ a sản
p h ẩ m t h u ộ c t ừ n g n h ó m m ẫ u n , được g h i v à o b ả n g t h e o dõi
l ầ n l ư ợ t theo t h ứ t ự t h ờ i g i a n , s u ố t cả q u á t r ì n h h o ạ t động
của q u y t r ì n h c ô n g n g h ệ s ả n x u ấ t . B ả n g theo d õ i có d ạ n g n h ư
sau:
Bảng 11.5. B ả n g t h e o d õ i k ế t q u ả k i ể m tra

t ừ n g t i ê u c h u ẩ n c h ấ t l ư ợ n g của m ộ t l o ạ i s ả n p h ẩ m
Thứ tự sản phẩm Nhóm m ẫ u kiểm tra chất lượng theo thời gian
trong nhóm
ni n 2 n 3
n 4 n 5
Xi ...
x 2
X3
K ế t q u ả s ố l i ệ u g h i t r o n g b ả n g l à cơ sở đ ể t í n h c á c c h ỉ
t i ê u t h ố n g k ê p h ụ c v ụ cho v i ệ c l ậ p b i ể u đ ồ k i ể m s o á t , đ ồ n g
t h ò i cũng là n g u ồ n số l i ệ u để t í n h các chỉ t i ê u t h ố n g k ê c h ấ t
l ư ợ n g s ả n p h ẩ m . Sau đ â y l à m ộ t v à i d ạ n g b i ể u đo k i ê m s o á t
c h ấ t lượng h o ạ t động của quy t r ì n h công n g h ệ .
* Quy trình lập cặp biểu đồ X và R:
Bước 1: T í n h c á c chỉ t i ê u c ầ n t h i ế t cho v i ệ c l ậ p b i ể u đồ
- G i á trị t r u n g b ì n h chung của các n h ó m m ẫ u ( X ) : T í n h

Chương H: Thu thập mông 1'm màng ké
qua h a i bước: T í n h X của t ừ n g n h ó m m ẫ u Xi = Ỉ Í L và tính

Hi
X = —, > trong đó k là số nhóm mẫu được chọn để kiểm tra

k
c h ấ t l ư ợ n g . C h ỉ t i ê u X l à đ ư ờ n g t â m của b i ể u đồ X .
- G i á t r ị t r u n g b ì n h R của c á c n h ó m m ẫ u , t í n h theo c ô n g
thức:
J> _ XX max ~ min)ĩ

X X
(2.7)
Trong- đ ó : i - M ẫ u t h ứ i
G i á t r ị R l à đ ư ờ n g t â m của b i ể u đồ R.
Bước 2: Tìm giá trị các hằng số A , D , D tương đương

2 3 4
v ó i cỡ m ẫ u n t r o n g b ả n g t í n h s ẵ n đ ể t í n h giói h ạ n t r ê n v à
d ư ó i của b i ể u đồ X v à R.
G i á t r ị g i ớ i h ạ n t r ê n v à d ư ố i b i ể u đồ X :
USLx = X + A R và LSLx = X - A R
2 2
G i á t r ị giói h ạ n t r ê n v à d ư ớ i b i ể u đồ R:
U S L = R D và L S L = R D
r 4 r 3
C á c g i á t r ị g i ó i h ạ n t r ê n v à giói h ạ n d ư ố i của b i ể u đồ
x v à R l à độ d u n g sai t h ự c r ú t r a t ừ c á c m ẫ u k i ể m t r a k h i
quy t r ì n h đ a n g h o ạ t động sản x u ấ t sản p h ẩ m .
Bước 3: Vẽ biểu đồ xvà R. Ghi các kết quả tính X và R

c ủ a t ừ n g n h ó m m ẫ u l i ; l ê n t ừ n g b i ể u đồ X v à R, n ố i c á c đ i ể m
l ạ i , t a có đ ư ờ n g m ô t ả t r ạ n g t h á i đ a n g h o ạ t đ ộ n g của quy
t r ì n h công nghệ.

&ẤQ TRỀNM THỐNG KÊ KINH DOANH
B i ể u đ ồ 11.2
Biểu đồ X
USL = X + A R 2
5 10 15 20 25 30
B i ể u đồ R
5 10 15 20 25 30
Q u a h ì n h t ư ợ n g c ủ a b i ể u đ ồ X v à R, h o ạ t đ ộ n g c ủ a quy
t r ì n h công n g h ệ s ả n x u ấ t đ a n g n ằ m trong các đường giói h ạ n
k i ê m soát. T u y v ậ y , h o ạ t động của q u y t r ì n h đ a n g có x u
h ư ố n g dịch l ê n p h í a g i ớ i h ạ n t r ê n c ủ a đ ư ơ n g t r u n g t â m X sẽ
l à m cho g i á t r ị X t ă n g l ê n (vì đ a n g có b ả y đ i ể m l i ê n t ụ c t ă n g
v ề p h í a t r ê n của đường t â m X ) . Đ i ề u n à y c ả n h b á o , c ầ n p h ả i
có sự đ i ề u c h ỉ n h đ ể q u y t r ì n h h o ạ t đ ộ n g t r ở l ạ i b ì n h t h ư ờ n g

Chương H: Thu mạp mỏng tín thống ké trong đơn v[c& sổ
* Quy trình lập cặp biếu đồ X và s
Bước 1: G h i k ế t q u ả k i ể m t r a t i ê u c h u ẩ n của t ừ n g s ả n
p h à m t h u ộ c n h ó m m ẫ u riị v à o b ả n g theo dõi n h ư b ả n g m ẫ u 1.
Bước 2: T í n h c á c c h ỉ t i ê u c ầ n t h i ế t đ ể l ậ p b i ể u đồ X v à s
+ T í n h g i á t r ị t r u n g b ì n h c h u n g X của c á c n h ó m m ẫ u :
Xi = 2ĩi và X =ỉlỉ- (k là số nhóm mẫu điều tra) (2.8)

ri; k
C h ỉ t i ê u X l à đ ư ờ n g t â m của b i ể u đồ X .
+ T í n h c h ỉ t i ê u s - g i á t r ị độ l ệ c h c h u ẩ n c h u n g của c á c
nhóm mẫu.
T í n h Sị c ủ a t ừ n g n h ó m m ẫ u
S ^ễEM và s ^ãH) (2.9)

i= =
Chỉ tiêu s là đường tâm của biểu đồ s.

+ T í n h g i á t r ị g i ó i h ạ n t r ê n v à d ư ố i c ủ a b i ể u đồ X v à s
G i á t r ị g i ó i h ạ n t r ê n v à d ư ố i c ủ a b i ể u đồ X :
USL X = x+ A S 3 và LSL = X - A S
X 3 (2.10)
G i á t r ị g i ớ i h ạ n t r ê n v à d ư ố i của b i ể u đồ S:
USL = B S và
S 4 LSL = B S
S 3 (2.11)
G i á t r ị c á c h ằ n g s ố A , B v à B t ì m được t r o n g b ả n g t í n h
3 3 4
t o á n t ư ơ n g đ ư ơ n g v ố i cỡ m ẫ u n của n h ó m m ẫ u .
Bước 3: S a u k h i t í n h được c á c g i á t r ị c ầ n t h i ế t t a l ậ p b i ể u
đ ồ X v à s. C á c h l ậ p t ư ơ n g t ự n h ư l ậ p b i ể u đồ X v à R.

3.2. Vận dụng điều tra mẫu kiểm soát chất lượng
hoạt đông quỵ trình bằng tiêu thức thuốc tính
Thực h i ệ n đ i ề u t r a p h á t h i ệ n các k h u y ế t t ậ t , t h i ế u sót

của s ả n p h ẩ m v à t ấ t n h i ê n n h ữ n g s ả n p h ẩ m b ị k h u y ế t t ậ t hay
t h i ế u sót đ ề u p h ả i l o ạ i bỏ. N ế u t ỷ p h ầ n s ả n p h ẩ m bị l o ạ i bỏ
t r o n g c á c n h ó m m ẫ u t ă n g l ê n p h ả n á n h h o ạ t đ ộ n g của quy
t r ì n h đ a n g p h á t sinh. t h i ế u s ó t , c ầ n p h ả i đ i ề u c h ỉ n h l ạ i n g a y
để quy t r ì n h h o ạ t động b ì n h t h ư ờ n g , l à m ra các sản p h ẩ m
hợp c h u ẩ n .
Đ ể t h ự c h i ệ n k i ể m s o á t h o ạ t đ ộ n g của quy t r ì n h b ằ n g
t i ê u t h ứ c t h u ộ c t í n h , t h ố n g k ề sử d ụ n g c á c b i ể u đồ p v à u .
Q u y t r ì n h l ậ p b i ể u đồ q u a n s á t t ỷ p h ầ n s ả n p h ẩ m k h u y ế t
tật:
Bước 1: K i ể m t r a p h á t h i ệ n k h u y ế t t ậ t , t h i ế u s ó t c ủ a s ả n
p h ẩ m t r o n g c á c n h ó m m ẫ u . SỐ n h ó m m ẫ u có t h ể l ấ y t ừ 20, 30
n h ó m h o ặ c n h i ề u h ơ n (k > 20), theo c á c k h o ả n g t h ờ i g i a n m à
quy t r ì n h đ a n g h o ạ t đ ộ n g .
K ế t q u ả k i ể m t r a t ừ n g n h ó m m ẫ u được g h i v à o p h i ế u
k i ể m t r a . K ế t q u ả theo d õ i t ổ n g hợp l à n g u ồ n d ữ l i ệ u đ ể t í n h
c á c chỉ t i ê u c ầ n t h i ế t l ậ p b i ể u đồ p, đ ồ n g t h ò i l à n g u ồ n s ố l i ệ u
đ ể t í n h chỉ t i ê u t h ố n g k ê v ề t h i ệ t h ạ i s ả n p h ẩ m h ỏ n g .
Bước 2: Tính các chỉ tiêu để lập biểu đồ p.
- S ố k h u y ế t t ậ t t r u n g b ì n h của m ỗ i n h ó m :
Số sản phẩm khuyết tật thuộc nhóm mẫu i

Pi =
l ĩ » Z Z ĨZ Z ĨZ ri r ~ 7 ~ - 7 7 - - 7 • (2.12)

S ố k h u y ế t t ậ t t r u n g b ì n h c h u n g của c á c n h ó m m ẫ u :
_ _ Tổng số sản phẩm khuyết tật thuộc c á c nhóm mẫu

(2.13)
Tổng số sản phẩm đã qua kiểm tra
C h ỉ t i ê u p l à đ ư ờ n g t â m c ủ a b i ể u đồ.
- G i ó i h ạ n k i ể m s o á t t r ê n v à d ư ố i của b i ể u đồ p :
USL =p+ 3| P i ( 1 P i )
và LSLp =p Pi(l-Pi) (2.14)
P
ri;
Bước 3: V ẽ b i ể u đồ. G h i g i á t r ị c á c Pi l ê n b i ể u đồ theo t h ứ

t ự t h ờ i g i a n l ấ y m ẫ u k i ể m t r a k h i quy t r ì n h đ a n g h o ạ t động.
Biểu đồ 11.3
0 5 10 15 20 25 30
Q u a n s á t h ì n h v ẽ m ô t ả t r ê n b i ể u đồ, t a t h ấ y quy t r ì n h
đ a n g h o ạ t đ ộ n g t r o n g t ầ m k i ể m s o á t của q u ả n lý c h ấ t lượng,
v ì k h ô n g có m ộ t đ i ể m n à o v ư ợ t q u á giói h ạ n t r ê n của b i ể u đồ,
h o ặ c có 7 đ i ể m l i ê n t ụ c n ằ m v ề m ộ t p h í a của đ ư ờ n g t â m .
L ậ p b i ể u đồ u q u a n s á t t ỷ p h ầ n s ả n p h ẩ m k h u y ế t t ậ t .
Bước 1: K i ể m t r a p h á t h i ệ n k h u y ế t t ậ t của s ả n phẩm

t r o n g c á c n h ó m m ẫ u . s ố n h ó m m ẫ u > 20 n h ó m . G h i k ế t q u ả
k i ê m t r a k h u y ế t t ậ t t ừ n g s ả n p h ẩ m của n h ó m v à o p h i ế u
k i ể m t r a . Đ ó l à d ữ l i ệ u đ ể t í n h c á c chỉ t i ê u q u a n s á t h o ạ t
đ ộ n g của quy t r ì n h . B i ể u đồ u được á p d ụ n g k h i d ữ l i ệ u có
p h â n p h ố i Poisson.
Bước 2: T í n h c á c chỉ t i ê u c ầ n t h i ế t đ ể l ậ p b i ể u đồ u .
+ Tỷ phần khuyết t ậ t trong nhóm m ẫ u :
Số đơn vị khuyết tật trong nhóm i

u,= ÍT——— : ĩ (2.15)
Sô đơn vị thuộc nhóm mâu i kiểm tra
+ T ỷ p h ầ n k h u y ế t t ậ t chung:
Tổng đơn vị khuyết tật

u = (2.16)
Tổng đơn vị kiểm tra
Chỉ tiêu u là đường tâm của biểu đồ u.
Bước 3: Sau k h i có được k ế t q u ả t í n h c á c c h ỉ t i ê u , t a v ẽ

b i ê u đồ u , g i ố n g n h ư c á c h t r ì n h b à y của b i ể u đồ p.
T ừ k ế t q u ả k i ể m t r a h o ạ t đ ộ n g của q u y t r ì n h , có t h ể h ì n h
t h à n h chỉ t i ê u t ỷ p h ầ n s ả n p h ẩ m hợp c h u ẩ n q v à t ỷ p h ầ n s ả n
p h ẩ m k h ô n g hợp c h u ẩ n p ( Ì = p + q).
T r ọ n g l ư ợ n g s ả n p h ẩ m hợp c h u ẩ n Q có t h ể được p h â n
bậc c h ấ t lượng: s ả n p h ẩ m bậc ì v à s ả n p h ẩ m b ậ c l i .
C á c chỉ t i ê u s ả n p h ẩ m h ợ p c h u ẩ n Q, s ả n p h ẩ m h ỏ n g Q
s ả n p h ẩ m bậc ì Q C I v à s ả n p h ẩ m bậc l i Q c n là dữ l i ệ u để t í n h
c á c chỉ t i ê u t h ố n g k ê p h ả n á n h c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m n h ư : t ỷ
p h ầ n s ả n p h ẩ m bậc ì, p h ẩ m c ấ p b ì n h q u â n , v.v... Q u a n h ữ n g
chỉ t i ê u n à y có t h ể q u a n s á t m ố i q u a n h ệ g i ữ a chỉ t i ê u c h à i
lượng s á n p h ẩ m vói chi p h í s ả n x u ấ t , giá b á n s ả n p h ẩ m v.v...
40 T r u ô n g Đ ọ i h ọ c Kòửề íệ €kifừĩ •

4- V ậ n d ụ n g đ i ề u t r a m ẫ u t h u t h ậ p ý k i ế n người
tiêu dùng
4.1. Điêu tra ý kiến khách hàng
Ý k i ê n k h á c h h à n g đ ô i v ố i s ả n p h ẩ m của đ ơ n vị s ả n x u ấ t ,
k i n h d o a n h t h ư ờ n g xoay q u a n h c á c chỉ t i ê u g i á t r ị sử d ụ n g
(chất lượng sản phẩm), h ì n h thức bề ngoài sản p h ẩ m (kiểu
d á n g , t r a n g t r í ) v à g i á b á n s ả n p h ẩ m . N h ữ n g chỉ t i ê u n à y
k h á c h h à n g t h ư ờ n g so s á n h v ố i s ả n p h ẩ m c ù n g l o ạ i của đ ơ n
v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h t r ư ớ c đ â y , hoặc so v ố i c á c s ả n p h ẩ m
đ a n g t h a y t h ê c ạ n h t r a n h . Đ ả m bảo c h ấ t lượng mong m u ố n
c ủ a k h á c h h à n g đ ố i v ố i s ả n p h ẩ m của đ ơ n v ị cơ sỏ l à đ i ề u
k i ệ n q u a n t r ọ n g đ ể đ ơ n v ị cơ sở p h á t t r i ể n m ỏ r ộ n g h o ạ t đ ộ n g
k i n h doanh.
N h ữ n g h ì n h thức điều tra thống kê ý kiến khách h à n g
t h ư ờ n g được sử d ụ n g :
- Phỏng v ấ n trực t i ế p giữa n h â n viên điều tra v ố i đ ố i
tượng.
- Phỏng v ấ n b ằ n g p h i ế u điều tra gửi đ ế n đ ố i tượng.
- T ổ chức h ộ i n g h ị k h á c h h à n g theo n ộ i d u n g định. t r ư ố c .
- T r ư n g b à y s ả n p h ẩ m ở c á c h ộ i chợ, t r i ể n l ã m t h u ý k i ế n .
- T h u ý k i ế n t ừ c á c cuộc b ì n h c h ọ n t r ê n p h ư ơ n g t i ệ n
thông tin đ ạ i chúng.
- G ử i p h i ế u t r ư n g c ầ u ý k i ế n k è m theo s ả n p h ẩ m .
Đ ố i t ư ợ n g đ i ề u t r a có t h ể h ì n h t h à n h h a i n h ó m :
- N h ó m c h u y ê n gia: C h u y ê n gia v ề s ả n p h ẩ m , c h u y ê n gia
t h u ộ c c á c l ĩ n h vực h o ạ t đ ộ n g k i n h t ế , x ã h ộ i v.v...
- N h ó m người tiêu dùng: Tiêu dùng thường xuyên sản

<aÁO TRÌNH THỐNO KÊ KINH DOANH
p h ẩ m của đơn vị s ả n x u ấ t , k i n h doanh; n g ư ờ i t i ê u d ù n g l à m

n ộ i trở; n g ư ờ i tiêu d ù n g b ì n h thường.
L ư ợ n g ý k i ế n k h á c h h à n g được t ổ n g h ợ p theo c á c t i ê u
thức p h â n tổ:
- T ổ n g hợp l ư ợ n g ý k i ế n k h á c h h à n g m à đ ơ n v ị s ả n x u ấ t ,
k i n h d o a n h t h u được t r o n g cuộc đ i ề u t r a .
- P h â n t ổ t ổ n g h ợ p ý k i ế n k h á c h h à n g theo c á c t i ê u t h ứ c :
+ P h â n t ổ theo đ ố i t ư ợ n g đ i ề u t r a .
+ P h â n t ổ theo c á c c h ỉ t i ê u g ó p ý : C h ấ t l ư ợ n g , h ì n h t h ứ c ,
g i á cả.
+ P h â n t ổ theo t i ê u t h ứ c đ á n h g i á t ừ n g c h ỉ t i ê u ( c h ấ t
lượng, h ì n h t h ứ c , g i á cả) ỏ c á c m ứ c t ố t , k h á , t r u n g b ì n h v à
kém.
+ P h â n t ổ ý k i ế n theo c á c k h â u h o ạ t đ ộ n g k i n h d o a n h
của đ ơ n v ị cơ sỏ.
+ P h â n t ổ ý k i ế n theo m ứ c độ t i ế p t h u c ủ a đ ơ n vị cơ sỏ.
S ố l i ệ u t ổ n g h ợ p ý k i ế n k h á c h h à n g c h u n g v à theo c á c
p h â n t ổ l à d ữ l i ệ u đ ể t í n h c á c c h ỉ t i ê u t ỷ p h ầ n so v ớ i t ổ n g s ố
và t ỷ phần trong từng tổ.
C á c c h ỉ t i ê u t ỷ p h ầ n t í n h ở k ỳ n g h i ê n c ứ u được so s á n h
v ố i c á c c h ỉ t i ê u t ỷ p h ầ n t í n h ỏ c á c k ỳ t r ư ố c . K ế t q u ả so s á n h
cho b i ế t mức độ q u a n t â m c ủ a k h á c h h à n g đ ố i v ố i s ả n p h ẩ m
của đ ớ n v ị cơ sỏ.
4.2. Kiểm tra đánh giá lượng sản phẩm đơn vị cơ sở

hiên có trên thị trường
Tổ chức kiểm tra mẫu các đại lý đang bán sản phẩm của
đ ơ n v ị cơ sỏ ở c á c v ù n g , đ ị a p h ư ơ n g đ ể t h u s ố l i ệ u v ề l ư ợ n g

s ả n p h ẩ m đ ơ n v ị cơ sỏ h i ệ n có t r ê n t h ị t r ư ờ n g ở t h ờ i đ i ể m
k i ể m tra.
L ư ợ n g s ả n p h ẩ m h i ệ n có t r ê n t h ị t r ư ờ n g được p h â n t ổ
t ô n g hợp theo các t i ê u thức:
+ P h â n theo lượng s ả n p h ẩ m h i ệ n có ỏ t ừ n g t h ị p h ầ n b á n
sản phẩm.
+ P h â n t h e o t h ờ i đ i ể m x u ấ t x ư ở n g của c á c lô h à n g .
+ P h â n theo t h ờ i h ạ n b á n v à t i ê u d ù n g s ả n p h ẩ m .
C á c c h ỉ t i ê u n à y đ ã được m ã h ó a t r ê n s ả n p h ẩ m k h i
chúng hoàn thành.
Kết q u ả t ổ n g h ợ p d ù n g đ ể t í n h c á c chỉ t i ê u t ỷ phần

c h u n g v à t ừ n g t ổ . C á c c h ỉ t i ê u t ỷ p h ầ n k ỳ n g h i ê n c ứ u được so
s á n h v ố i c á c c h ỉ t i ê u t ỷ p h ầ n c á c k ỳ k i ể m t r a t r ư ố c đó v à so
v ố i t ỷ p h ầ n c ù n g k ỳ c ủ a n ă m t r ư ớ c . K ế t q u ả so s á n h cho b i ế t
x u t h ê m ứ c độ b i ê n đ ộ n g l ư ợ n g s ả n p h ẩ m h i ệ n có t r ê n t h ị
t r ư ờ n g , đ á n h g i á v à d ự b á o mức độ t i ê u d ù n g s ả n p h ẩ m của
đ ơ n v ị cơ sỏ c ủ a n g ư ờ i t i ê u d ù n g . C h ỉ t i ê u l ư ợ n g s ả n p h ẩ m
h i ệ n có t r ê n t h ị t r ư ờ n g l à t i ê u c h í k i ể m c h ứ n g ý k i ế n k h á c h
h à n g đ ố i v ớ i s ả n p h ẩ m c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ. N ế u s ả n p h ẩ m m ố i
x u ấ t x ư ở n g c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ c h i ế m t ỷ t r ọ n g l ố n n h ấ t t r o n g
t ổ n g s ả n p h ẩ m h i ệ n có t r ê n t h ị t r ư ờ n g t h ì đó l à d ấ u h i ệ u t ố t
đ ố i v ó i h o ạ t đ ộ n g k i n h d o a n h của đ ơ n v ị .
5. Vận dụng điều tra mẫu trong kiểm tra chất

lượng hàng tồn kho
N h ữ n g sản p h ẩ m h o à n t h à n h v à các loại n g u y ê n , v ậ t l i ệ u

c h ư a b á n h o ặ c c h ư a sử d ụ n g (nói c h u n g l à h à n g t ồ n kho) sau
m ộ t t h ờ i g i a n l ư u k h o , n h ữ n g h à n g h ó a n à y có t h ể có n h ữ n g

b i ế n động v ề c h ấ t l ư ợ n g ( t h ư ờ n g l à b i ế n đ ộ n g g i ả m ) , v ì c h ị u
t á c động của c á c y ê u t ô n g o à i s ả n x u ấ t .
Điều tra chất lượng sản p h ẩ m h à n g t ồ n kho, thường á p

d ụ n g c h ọ n m ẫ u cả k h ố i n h ư t h ù n g , k i ệ n . . . ở t ừ n g v ị t r í đ ể lô
h à n g . C ứ m ỗ i v ị t r í đ ể lô h à n g c h ọ n r a m ộ t hoặc m ộ t s ố t h ù n g ,
k i ệ n đê k i ê m t r a chất lượng s ả n p h ẩ m đ ự n g trong đó.
N h ữ n g lô h à n g t h ư ờ n g được n h ậ p k h o theo t h ứ t ự t h ờ i
gian h o à n t h à n h v à n h ậ p kho s ả n p h ẩ m . H à n g trưóc k h i đ ư a
v à o k h o đ ã được k i ể m t r a c h ấ t l ư ợ n g , đó l à c á c t h ô n g t i n d ữ
l i ệ u sử d ụ n g đ ể đ á n h g i á c h ấ t l ư ợ n g h à n g l ư u k h o .
T ỷ p h ầ n c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m p l à c h ỉ t i ê u được d ù n g đ ể
đ á n h g i á . C ô n g t h ứ c t í n h sai s ố đ ể ư ố c l ư ợ n g t ỷ p h ầ n p n h ư
sau:
(Pr(l-Pr)
(2.17)
r vR-lJ
Trong đó: R - T o à n b ộ c á c k h ố i c ủ a t ổ n g t h ể c h u n g ;
r - S ố k h ố i được c h ọ n r a đ ể k i ể m t r a .
P h ạ m v i sai s ố cho p h é p k h i ư ố c l ư ợ n g t ỷ p h ầ n chất

l ư ợ n g s ả n p h ẩ m (s ) được x á c đ ị n h theo c ô n g t h ứ c :
p
Ep = tn (2.18)
p
Trong đó: t - H ệ s ố t i n c ậ y . G i á t r ị c ủ a t p h ụ t h u ộ c v à o độ
t i n cậy: N ế u độ t i n c ậ y = 0,6827 t h ì t = Ì , đ ộ t i n c ậ y = 0,9545
t h ì t = 2 v à độ t i n c ậ y = 0,9973 t h ì t = 3.
Sau k h i k i ể m t r a c h ấ t lượng t ừ n g s ả n p h ẩ m là t h ù n g
hoặc k i ệ n h à n g , g h i c á c k ế t q u ả v à o p h i ế u k i ể m t r a v à t í n h
chỉ t i ê u t ỷ p h ầ n s ả n p h ẩ m h ỏ n g p c ủ a t h ù n g hoặc k i ệ n h à n g .
r
44 ĩ^mĐmfmcf.mìểmổcđ6m

Chương tỉ: Thu thập thông tin thống ké trong vị<?ợ sở
Lương sản phẩm hỏng trong thùng hoặc kiện

^ = a a p,
d u n y u u ,y " •J_y
(2.19)
Lượng sản phẩm trong thùng hoặc kiện kiêm tra
Từ chỉ tiêu p ưóc lượng tỷ phần sản phẩm hỏng p của

r
t ừ n g lô h à n g đ a n g l ư u k h o :
P = p ±Sp (2.20)
r
Thực tế cho thấy tỷ phần sản phẩm hỏng biến động tỷ lệ

t h u ậ n v ố i t h ờ i g i a n l ư u kho. T ừ n h ậ n x é t n à y , l ậ p b ả n g số
l i ệ u p h â n t ổ t ỷ p h ầ n s ả n p h ẩ m hỏng quan h ệ vói t h ờ i gian
l ư u g i ữ h à n g h ó a t ạ i kho. Đ ể n g h i ê n cứu m ố i quan h ệ n à y
t h ố n g k ề có t h ể sử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p t ư ơ n g q u a n .
P h ư ơ n g t r ì n h b i ể u h i ệ n m ố i q u a n h ệ t ư ơ n g q u a n giữa t ỷ
p h ầ n c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m y ( t h a y cho p) v ố i t h ờ i g i a n l ư u
k h o h à n g h ó a X ( t h a y cho t ) t í n h theo n g à y , có d ạ n g :
Ỹ = a + bx (2.21)
x
và r = ^ỊỊĨ (2.22)
Chỉ tiêu tỷ phần sản phẩm giảm cấp chất lượng khi kiểm
t r a c ò n được so s á n h v ố i chỉ t i ê u t ỷ p h ầ n p h ẩ m cấp s ả n p h ẩ m
k h i n h ậ p k h o . K ế t q u ả so s á n h d ù n g đ ể t í n h chỉ t i ê u t h i ệ t h ạ i
s ả n p h ẩ m h ỏ n g do k é o d à i t h ờ i g i a n l ư u k h o h à n g h ó a .
IV. KIỂM TRA KẾT QUẢ số LIỆU ĐIỂU TRA THỐNG KÊ
Sô liệu thu được từ các cuộc điều tra thống kê đều có thế
có sai s ó t . N h ữ n g sai s ó t n à y l à m g i ả m độ t i n c ậ y k h i sử d ụ n g

mẰO TRÌNH THỐHG KẺ KINH DOANH
Số liệu để phân tích, rút ra các kết luận. Do vậy, trước khi
t ô n g hợp, p h â n t í c h s ố l i ệ u c ầ n p h ả i k i ể m t r a độ t i n c ậ y .
1. Thẩm tra phương pháp điều tra
K i ể m t r a l ạ i t ấ t cả c á c t h a o t á c , c á c bước h o ạ t đ ộ n g t h u ộ c
quy t r ì n h đ i ề u t r a của cuộc đ i ề u t r a t h ố n g k ê , n h ư t h ự c h i ệ n
t r ậ t t ự c á c t h a o t á c , c á c bước; t h ự c h i ệ n c á c y ê u c ầ u c ủ a m ỗ i
t h a o t á c , m ỗ i bước đ ố i v ố i n h â n v i ê n đ i ề u t r a , c h ú ý n h ấ t l à
t r á c h n h i ệ m của cá n h â n đ ố i v ớ i c ô n g v i ệ c . N ê u p h á t h i ệ n c á c
sai s ó t t h u ộ c p h ư ơ n g p h á p đ i ề u t r a ở bước n à o c ầ n p h ả i sửa
c h ữ a l à m l ạ i . N ế u d ữ l i ệ u t h u được t ừ h a i l ầ n đ i ề u t r a sai
k h á c n h a u q u á n h i ề u , có t h ể p h ả i h ủ y b ỏ k ế t q u ả đ i ề u t r a v à
làm l ạ i từ đầu.
2. Vận dụng một số phương pháp kiểm định thống

kê đê t h ẩ m tra số liệu điểu tra m ẫ u thực hiện trong
đ ơ n vị c ơ sở
- K i ể m đ ị n h t í n h c h ấ t t ư ơ n g t ự g i ữ a p h â n b ố m ẫ u so v ớ i
p h â n b ố tổng t h ể b ằ n g b i ể u đồ.
D ù n g b i ể u đồ p h â n p h ố i d ữ l i ệ u t h ố n g k ê có d ạ n g h ì n h
cột đ ể k i ể m đ ị n h t í n h c h ấ t t ư ờ n g t ự s ố l i ệ u t h ố n g k ê t h u t ừ
m ẫ u so v ố i s ố l i ệ u t h ố n g k ê của t ổ n g t h ể n ế u đ ã b i ế t , h o ặ c d ự
b á o t r ư ố c được p h â n p h ố i t ổ n g t h ể c h u n g có d ạ n g p h â n p h ố i
n à o . V í d ụ t ổ n g t h ể c h u n g có d ạ n g p h â n p h ố i c h u ẩ n . V ậ y k ế t
q u ả s ố l i ệ u đ i ề u t r a m ẫ u có p h â n p h ố i c h u ẩ n k h ô n g ? C ă n cứ
v à o s ố l i ệ u t h ố n g k ê đ i ề u t r a m ẫ u t h ự c n g h i ệ m đ ể v ẽ b i ể u đồ
p h â n phổi.
T a có b ả n g s ố l i ệ u v ề k ế t q u ả sai s ố đo c h i ề u d à y t í n h
b ằ n g p h ầ n t r ă m m m của 400 c h i t i ế t :

B ả n g 11.6
Sai số đo phần trăm Tần số phân phối Tần số phàn phối

mm mẫu chuẩn
2-4 6 10
4-6 56 54
6-8 146 136
8 - 10 128 136
10- 12 51 54
1 2 - 14 13 10
V ẽ b i ể u đồ p h â n p h ố i m ẫ u v à b i ể u đồ p h â n p h ố i c h u ẩ n :
B i ể u đ ồ II.4
3 5 7 9 11 13 3 5 7 9 11 13

caÀQ TRÌNH T H Ố N G KẺ KINH DOANH
So s á n h b i ể u đồ p h â n p h ố i m ẫ u v à b i ể u đồ p h â n p h ô i
c h u ẩ n , c h ú n g có d ạ n g t ư ơ n g t ự . K ế t q u ả t í n h c á c c h ỉ t i ê u t ừ
s ố l i ệ u m ẫ u có t h ể d ù n g đ ể ưốc l ư ợ n g c á c chỉ t i ê u c ủ a t ô n g
t h ể . P h ư ơ n g p h á p k i ể m đ ị n h b ằ n g v ẽ b i ể u đồ c h ỉ cho t a k ế t
quả n h ậ n thức trực giác.
* Kiểm định tính tương tự phân phối mẫu so với phân

phối tổng thể bằng các chỉ tiêu sô trung bỉnh, độ lệch chuân.
Theo v í d ụ t a l ậ p b ả n g s ố l i ệ u t í n h c á c c h ỉ t i ê u :
B ả n g 11.7
Tri s ố Tần số Tần số

giữa phân phân phối
(X, - X) 2
(X, - X ) f
2
(Xo - X ) 2
(X -X) f
0
2
0
sai số phối mẫu chuẩn

đo ơi) ơn)
3 6 10 25 150 25 250
5 56 54 9 504 9 486
7 146 136 1 146 1 136
9 128 136 1 128 1 136
11 51 54 9 459 9 486
13 13 10 25 325 25 250
400 400 1712 1744
T í n h các chỉ tiêu:

S ố t r u n g b ì n h của m ẫ u :
3202 : 400 = 8,005

S ố t r u n g b ì n h của p h â n p h ố i c h u ẩ n :
3200 : 400 = 8,00
Độ lệch chuẩn của mẫu:
ơi = ị X l
ỵ t f ỉ l
=^ = > 2 0 6 8
Độ lệch chuẩn phân phối chuẩn:
ơ o = j Z ( x 0 ^ x 0 ) f 0 = ^ = 2 ; 0 8 8
So sánh các chỉ tiêu phân phối mẫu vối phân phối chuẩn:
Xi = 8,005 » Xo = 8,00 và ơi = 2,068 * ơ = 2,088 0
* Sử dụng jf kiểm định sô liệu điều tra mẫu so với tổng

thê chung.
Theo số l i ệ u của b ả n g l i . 6 v ậ n d ụ n g công thức t í n h X

t h ự c n g h i ệ m (của m ẫ u ) :
X2 (0^
=z (2 23)
Trong đó:
o - T ầ n s ố p h â n p h ố i t h ự c của m ẫ u
E - T ầ n s ố p h â n p h ố i lý t h u y ế t
L ậ p b ả n g t í n h c á c t h ô n g sô đ ế t í n h ỵ: 2
Trtí^ỡỉ>g»họeKỉnbỉếât^c<ỉôn 4$

B ả n g 11.8
Trị s ố Tần số Tần số Kết quả tính tham s ố của X 2
giữa sai phản phối phân phối

2
O-E (O - E ) 2
(O - E) /E
số đo mẫu (O) lý thuyết (E)
3 6 10 -4 16 1,6
5 56 54 2 4 0,074
7 146 136 10 100 0,735
9 128 136 -8 64 0,470
11 51 54 -3 9 0,166
13 13 10 3 9 0,900
400 400 3,945
G i á t r ị X T N c ủ a m ẫ u : 3,945
Tìm giá trị XTN (lý thuyết) vối mức độ tin cậy 0,90 và bậc
t ự do (k - na - 1) = (6 - 2 - í ) = 3 t a được X T N = 6,25.
So sánh xị > < xị = ' . như vậy các chỉ tiêu

N
=3 945
N
6 25
t í n h t ừ m ẫ u có t h ể sử d ụ n g đ ể m ô t ả c á c k ế t q u ả t í n h c ủ a
tổng t h ể chung.

Chương Ịf: Tàu mập mộng tin thống kè trong đơn vị cơ sỏ
T ó m t ắ t c h ư ơ n g li
1. Thu thập thông tin thống kê trong các đđn vị hoạt

đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h là đ i ề u h ế t sức c ầ n t h i ế t k h ô n g
chỉ p h ụ c v ụ cho n h u c ầ u t r ự c t i ế p q u ả n lý của c á c đ ơ n vị đó
m à c ò n p h ụ c v ụ cho c ô n g t á c q u ả n lý c h u n g theo n g à n h v à
theo địa p h ư ơ n g
2 . M u ố n có được t h ô n g t i n của đ ơ n vị cơ sở c ầ n t ổ chức t ố t

m ạ n g l ư ố i t h u t h ậ p t h ô n g t i n ; c h u ẩ n h ó a h ệ t h ố n g chỉ t i ê u
thống kê cần thu thập.
3. T ù y theo q u y m ô d o a n h n g h i ệ p , l o ạ i h ì n h sỏ h ữ u m à có
p h ư ờ n g p h á p t h u t h ậ p t h ô n g t i n t h í c h hợp. Vói d o a n h n g h i ệ p
N h à n ư ớ c t h ư ờ n g t h u t h ậ p t h ô n g t i n t h ư ờ n g x u y ê n t h ô n g qua
g h i c h é p b a n đ ầ u h o ặ c qua c á c p h ò n g b a n chức n ă n g . Đ ố i v ố i
đ ớ n vị n g o à i quốc d o a n h t h ư ờ n g t ổ chức đ i ề u t r a c h ọ n m ẫ u .
4 . T r o n g cơ c h ế t h ị t r ư ờ n g , đ a s ố c á c t h ô n g t u i của t ừ n g
đ ơ n v ị cơ sở t h u ộ c v ề b í m ậ t n g h ề n g h i ệ p í t được c ô n g b ố . Vì
t h ế c à n g c ầ n có đ i ề u t r a t h ố n g k ê . Đ ồ n g t h ờ i đ ò i h ỏ i c á c đ ơ n
vị cơ sở c h ấ p h à n h n g h i ê m L u ậ t T h ố n g k ê .
5. G i á o t r ì n h giói t h i ệ u v i ệ c ứng d ụ n g đ i ề u t r a c h ọ n m ẫ u
t r o n g m ộ t s ố t r ư ờ n g h ợ p đ ể t h u t h ậ p t h ô n g t i n của c á c đ ơ n v ị
s ả n x u ấ t k i n h d o a n h n h ư n ắ m c á c n g u ồ n lực; t ì n h h ì n h sử
d ụ n g n g u ồ n lực lao đ ộ n g ; v ố n ; m á y m ó c , t h i ế t bị; k ế t q u ả
h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh; c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m . . .
6. Đ ế đ ả m b ả o độ t i n c ậ y của c á c t h ô n g t i n t h u t h á p đ ư ơ c
cần p h ả i k i ể m tra l ạ i k ế t quả điều tra như:

Gì Ao TRÌNH THÔNG KÊ KINH OOANH
- T í n h c h ấ t đ ạ i d i ệ n của m ẫ u đ i ể u t r a .
- Đ ộ c h í n h x á c của c á c t h ô n g t i n t h u được t r ê n t ừ n g đ ớ n
vị m ẫ u .
C â u h ỏ i v à b à i t ậ p c h ư ơ n g li
PHẦN CÂU HỎI
1. Hãy trình bày phương án điều tra năng suất, sản

l ư ợ n g l ú a theo p h ư ơ n g p h á p c h ọ n m ẫ u đ i ể n h ì n h p h â n l o ạ i
cải tiến?
PHẦN BÀI TẬP
1. Công ty VLC thường xuyên có 4.000 lao động. Để xác

định N S L Đ t r u n g b ì n h của t o à n công ty n g ư ờ i ta t i ế n h à n h
đ i ề u t r a c h ọ n m ẫ u . Y ê u c ầ u t r o n g cuộc đ i ề u t r a c ầ n đ ả m bảo:
Sai s ố c h ọ n m ẫ u k h ô n g v ư ợ t q u á 3 s ả n phẩm/ngày/người;
p h ư ơ n g sai của cuộc đ i ề u t r a t r ư ớ c được sử d ụ n g cho cuộc
đ i ề u t r a n à y là 30. Đ ộ t i n c ậ y theo x á c s u ấ t c ầ n đ ả m b ả o l à
99,7%.
a. H ã y t í n h s ố m ẫ u c ầ n t h i ế t p h ả i đ i ề u t r a t r o n g t r ư ờ n g
hợp c h ọ n h o à n l ạ i v à c h ọ n k h ô n g h o à n l ạ i ?
b. G i ả sử kết quả điểu tra ỏ số m ẫ u chọn ra đạt

200 s p / n g à y / n g ư ờ i . H ã y ước l ư ợ n g mức n ă n g s u ấ t lao động
t r u n g b ì n h c h u n g c ù a t o à n c ô n g ty?
2. Tỷ lệ sản phẩm hỏng của Công ty VLC trong năm qua
~ii ĩtưồm Đọi học Kính tể En dân

Chút 7_ỊỊ_ m téịặỷỊ lóng l i ý ị " 1 f
" Ị
là 1%. Đê đánh giá chất lượng sản phẩm mới sản xuất, người
ta c ầ n t i ế n h à n h đ i ề u t r a chọn m ẫ u . H ã y xác đ ị n h số m ẫ u
c ầ n đ i ề u t r a đ ể đ ả m b ả o sai s ố c h ọ n m ẫ u 0,5%; độ t i n c ậ y
99,7%.
3. Có tài liệu thông kê về kết quả điều tra năng suất lúa
c ủ a m ộ t s ố h ộ đ ạ i d i ệ n ở Ì đ ộ i s ả n x u ấ t n h ư sau:
Tên Giống lúa Diện tích Sản Tên Giống lúa Diện tích Sản
hộ gieo cấy lương hộ gieo cấy lương
(sào BB) (Tạ) (sào BB) (Tạ)
A IR203 3 4,5 E IR203 1 2
VN10 3 6 VN1Ũ 2 3
0M5 2 3 0M5 1 1,2
B IR203 2 3,8 F IR203 1 1.8
VN10 1 1,9 Tạp giao 4 9
0M5 2 3,6 0M5 3 4,2
Thần nông 2 2,9 Thần nông 2 2,9
c VN10 2 3,6 H VN10 1 2
0M5 1 1,6 OM5 1 1,6
Thần nông 1,5 3 Thần nông 1,5 2,8
D IR203 1 1,2 G IR203 2 2,5
VN10 2 4,2 VN10 2 4,8
OM5 1 1,4 OM5 1 1,1

<^?eềmm$ệ® Về KINH ' *'ỉ ' ; yí
:
.
Hãy xác định năng suất lúa tính bình quân trên Ì sào
B ắ c b ộ ; Ì h a của:
- Từng hộ
- C h u n g t o à n đ ị a p h ư ơ n g theo t ừ n g g i ố n g l ú a ?
4. Có tài liệu thống kê về kết quả điều tra năng suất cây
t r ồ n g c ủ a m ộ t g i ố n g c â y t r o n g Ì v ụ s ả n x u ấ t n h ư sau:
Số cây/mẫu Năng suất Số cây/mẫu Năng suất Số cây/mẫu Năng suất

điều tra (kg/mẫu điều tra (kg/mẫu điểu tra (kg/mẫu
điều tra) điều tra) diều tra)
36 1,55 32 1,35 42 1,62
36 1,54 33 1,40 45 1,38
35 1,38 36 1,55 41 1,40
37 1,40 35 1,58 43 1,55
36 1,41 34 1,33 45 1,40
32 1,36 37 1,60 44 1,42

30 1,33 40 1,61 42 1,56
G i ả sử độ m à u m ỡ c ủ a đ ấ t v à t r ì n h đ ộ t h â m c a n h ỏ c á c
điểm m ẫ u điều tra là n h ư nhau. D i ệ n tích m ộ t điểm m ẫ u là
4 m . H ã y p h â n t í c h ả n h h ư ở n g c ủ a m ậ t đ ộ gieo t r ồ n g đ ế n
2
năng suất cây trồng bằng các p h ư ơ n g p h á p p h â n t ổ v à

p h ư ớ n g p h á p h ồ i quy v à t ư ơ n g quan.

Chương HI
T H Ố N G KÊ K Ế T Q U Ả H O Ạ T Đ Ộ N G S Ả N X U Ấ T ,
KINH D O A N H C Ủ A Đ Ơ N v ị c ơ SỎ
ì. M Ộ T S Ố K H Á I N I Ệ M C ơ B Ả N V Ề K Ế T Q U Ả S Ấ N X U Ấ T ,
KINH DOANH
1. Hoạt động sản xuất và hoạt động sản xuất, kỉnh

doanh
Phân biệt hoạt động sản xuất tự cấp, tự túc vối hoạt
động s ả n x u ấ t , k i n h doanh của m ộ t đ ơ n vị là đ i ề u k i ệ n c ầ n
t h i ế t đ ả m bảo độ c h í n h x á c của các t h ô n g t i n t h ố n g k ê . C ă n
cứ v à o t ừ n g l o ạ i h ì n h h o ạ t đ ộ n g đ ể có p h ư ơ n g p h á p t h u t h ậ p
t h ô n g t i n m ộ t c á c h t h í c h hợp. C h ẳ n g h ạ n , đ ể x á c định k ế t
q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t t ự cấp, t ự t ú c c h ỉ có c á c h d u y n h ấ t l à
đ i ề u t r a m ẫ u đ ể suy r ộ n g . Đ ố i v ố i k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n
x u ấ t , k i n h d o a n h v ừ a có t h ể t h u t h ậ p t h ô n g t i n qua g h i c h é p
t r o n g sổ s á c h theo h ì n h t h ứ c l ậ p b i ể u b á o c á o t h ố n g k ê , v ừ a
có t h ể đ i ề u t r a m ẫ u . Đ i ể m g i ố n g v à k h á c n h a u của h o ạ t đ ộ n g
s ả n x u ấ t t ự cấp, t ự t ú c v ố i hoạt động s ả n x u ấ t , k i n h doanh là:
Giồng nhau: Đ ó l à v i ệ c sử d ụ n g c á c y ế u t ố đ ầ u v à o đ ể
s ả n x u ấ t r a s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t v à p h i v ậ t c h ấ t n h ằ m đ á p ứng
cho m ụ c đ í c h đ ã đ ị n h t r ư ố c c ủ a n g ư ờ i s ả n x u ấ t .

Khác nhau:
B ả n g III.1
Sản xuất tự cấp, tự túc Sản xuất, kinh doanh
- Mục đích sản xuất: Thỏa - Thu lợi nhuận tối đa

mãn nhu cầu của người s x
- Quy mô SX: Nhỏ - Tùy thuộc vào nhu cầu của thị
trường và năng lực s x của DN
- Không cần so s á n h v ề chất - Luôn quan tâm đ ế n so s á n h về chất
lượng, mẫu mã, hình thức... lượng, m ẫ u mã... với c á c DN khác
- Không cần phải được xã hội - Phải được xã hội thừa nhận
thừa nhận
- Không cần phải hạch toán - Luôn tiến hành hạch toán kinh t ế
kinh t ế
- Không cần quan tâm đ ế n - Luôn quan tâm đ ế n thông tin giá cả
thông tin giá cả thị trường. thị trường.
2. C á c d ạ n g b i ể u h i ệ n k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n xuất,
k i n h d o a n h c ủ a m ộ t đ ơ n vị cơ sở
2.1. Thành phẩm: L à s ả n p h ẩ m đ ã t r ả i qua t o à n b ộ c á c

k h â u của q u y t r ì n h s ả n x u ấ t c ủ a đ ơ n v ị ; đ ạ t t i ê u c h u ẩ n k ỹ
t h u ậ t m à đ ơ n v ị đó đ ề r a ; đ ã được t i ế n h à n h k i ể m t r a c h ấ t
l ư ợ n g v à đ ã hoặc đ a n g l à m t h ủ t ụ c n h ậ p k h o - đ ố i v ố i s ả n
p h à m v ậ t c h ấ t ( t r ừ m ộ t s ố l o ạ i s ả n p h ẩ m có quy đ ị n h r i ê n g
k h ô n g p h ả i k i ể m tra chất lượng sản p h ẩ m và k h ô n g p h ả i l à m
t h ủ tục n h ậ p kho: s ả n x u ấ t đ i ệ n n ă n g , s ả n x u ấ t nưốc sạch
s ả n x u ấ t n ư ớ c đ á . . . ) . V ớ i s ả n p h ẩ m dịch v ụ t h ì k h ô n g co

Chương W: Thống ké kểỉ quở hoại ổậrfg$XKŨ cưa đem vị có sả
những đặc điểm trên. sản phẩm dịch vụ có đặc điểm là: sản
xuất đ ế n đ â u t i ê u d ù n g n g a y đ ế n đ ấ y n ê n k h ô n g có sản
p h ẩ m l ư u kho; nơi s ả n x u ấ t là nơi t i ê u d ù n g ; q u á t r ì n h sản
x u ấ t đồng thời l ạ i là q u á t r ì n h hưởng t h ụ sản p h ẩ m .
T h e o quy đ ị n h c ủ a T ổ n g cục T h ố n g k ê , k h ô n g t í n h v à o
t h à n h p h ẩ m những sản phẩm sau:
+ S ả n p h ẩ m mua v à o v ố i mục đích b á n ra m à k h ô n g p h ả i
qua b ấ t k ỳ m ộ t c h ê b i ê n gì t h ê m của đ ơ n v ị cơ sở;
+ S ả n p h ẩ m t h u ê đ ơ n v ị k h á c gia c ô n g , c h ế b i ế n , k h i
c h u y ể n v ề đ ơ n v ị cơ sỏ k h ô n g p h ả i c h ê b i ê n gì t h ê m ;
+ N h ữ n g sản p h ẩ m c h ư a l à m xong t h ủ tục n h ậ p kho (đối
vói n g à n h công nghiệp);
+ S ả n p h ẩ m có k h u y ế t t ậ t , k h ô n g đ ạ t t i ê u c h u ẩ n c h ấ t
l ư ợ n g n h ư n g c h ư a sửa c h ữ a l ạ i .
2.2. Bán thành phẩm (còn gọi là nửa thành phẩm): Là

s ả n p h ẩ m đ ã được h o à n t h à n h ỏ m ộ t hoặc m ộ t s ố k h â u của
quy t r ì n h sản x u ấ t n h ư n g c h ư a đ ế n k h â u sản x u ấ t cuối c ù n g .
B á n t h à n h p h ẩ m có t h ể đ e m đi t i ê u t h ụ được. V í d ụ , t r o n g
s ả n x u ấ t n ô n g n g h i ệ p ở m i ề n Bắc, m u ố n c ấ y l ú a n g ư ờ i t a
p h ả i gieo m ạ . K h i n h ổ m ạ đ ể c ấ y t h ì n ó l à b á n t h à n h p h ẩ m
v à có t h ể đ e m đ i t i ê u t h ụ được. N h à m á y d ệ t , n g ư ờ i t a đ á n h
sợi t h à n h ống đ â y l à b á n t h à n h p h ẩ m v à c ũ n g có t h ể đ e m đ i
t i ê u t h ụ được.
2.3. Tại chế phẩm: L à s ả n p h ẩ m đ ã được h o à n t h à n h ở

m ó t h o á c m ộ t s ố k h â u c ủ a quy t r ì n h s ả n x u ấ t n h ư n g c h ư a
đ ế n k h â u s ả n x u ấ t c u ố i c ù n g v à h i ệ n t ạ i đ a n g được c h ế b i ế n ỏ
m ó t k h â u n à o đ ó . N ó k h ô n g đ e m đi t i ê u t h ụ được. Ví d ụ n h ư
m ô n g l ú a con g á i k h ô n g t h ể đ e m đi t i ê u t h ụ được.

2.4. Sản phàm sản xuất dở dang: Gồm t o à n bộ b á n
t h à n h p h ẩ m , t ạ i c h ế p h ẩ m có t ạ i t h ờ i đ i ể m n g h i ê n c ứ u .
2.5. Sản phẩm chính: L à s ả n p h ẩ m t h u được t h u ộ c

mục đích c h í n h của quy t r ì n h sản x u ấ t .
2.6. Sản phẩm phụ: Là sản phẩm thu được thuộc mục
đ í c h p h ụ của q u y t r ì n h s ả n x u ấ t .
V í d ụ , t r o n g n h à m á y đ ư ờ n g k ế t q u ả t h u được có đ ư ờ n g
v à rỉ đường. Đ ư ờ n g là sản p h ẩ m c h í n h còn rỉ đường là sản
p h ẩ m p h ụ . Trong c h ă n n u ô i đ à n lợn t h ị t trọng lượng t h ị t lợn
h ơ i t ă n g l ê n l à s ả n p h ẩ m c h í n h c ò n p h â n b ó n t h u được l à s ả n
phẩm phụ.
2.7. Sản phẩm song đôi: Hai hoặc nhiều sản phẩm
c ù n g l à s ả n p h ẩ m c h í n h t h u được t r o n g m ộ t q u y t r ì n h s ả n
x u ấ t . V í d ụ , t r o n g c h ă n n u ô i b ò sữa n g ư ờ i t a t h u được sữa v à
b ê con; t r o n g c h ă n n u ô i c ừ u t h u được l ô n g v à t h ị t ; n u ô i ong
t h u được m ậ t , p h ấ n hoa m ậ t ong, sữa ong c h ú a v à s á p ong.
Các sản p h ẩ m t r ê n đ ề u là sản p h ẩ m chính.
2.8. Hoạt động sản xuất chính: Là hoạt động tạo ra

g i á t r ị gia t ă n g n h i ề u n h ấ t của m ộ t đ ơ n v ị s ả n x u ấ t .
2.9. Hoạt động sản xuất phụ: Là các hoạt động của
m ộ t đ ơ n v ị s ả n x u ấ t được t h ự c h i ệ n n h ằ m t ậ n d ụ n g c á c y ế u
tô dôi t h ừ a của h o ạ t động c h í n h đ ể s ả n x u ấ t ra các l o ạ i s ả n
p h ẩ m m à g i á t r ị gia t ă n g c ủ a n ó t h ư ờ n g n h ỏ h ơ n g i á t r ị gia
t ă n g của h o ạ t động s ả n x u ấ t c h í n h .
2.10. Hoạt động sản xuất hỗ trơ: Là các hoạt động sản
x u ấ t của đ ơ n v ị cơ sở đ ể t ự t h ỏ a m ã n n h u c ầ u cho s ả n x u ấ t
c h í n h hoặc s ả n x u ấ t p h ụ c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ.

Chương W: Thống ké kết <ÌUỞ hoạt đặng 5XKD mađm vỉ ca sả
3. K ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n v ị
L à c h ỉ t i ề u t ổ n g hợp b i ể u h i ệ n b ằ n g t i ề n t o à n b ộ t h à n h
q u ả lao đ ộ n g do n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g của đ ơ n v ị đó (hoặc lao
đ ộ n g l à m t h u ê cho đ ơ n v ị ấ y ) l à m r a t r o n g m ộ t k h o ả n g t h ờ i
gian n h ấ t định n h ư một n g à y ; m ộ t t h á n g ; một quý hay một
n ă m . N ó c h ỉ được coi l à k ế t q u ả s ả n x u ấ t của m ộ t đ ơ n v ị k h i :
+ N ó l à k ế t q u ả do lao đ ộ n g h ữ u ích;
+ C ủ a n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g t r o n g đ ơ n v ị đó l à m r a t r o n g
thời gian tính toán.
V ì v ậ y , n h ữ n g s ả n p h ẩ m m u a v ề m à đ ơ n v ị cơ sở k h ô n g
có đ ầ u t ư gì t h ê m đ ể gia c ô n g , c h ế b i ế n t h ì k h ô n g được coi l à
k ế t q u ả h o ạ t động s ả n x u ấ t của đơn vị. Q u a n n i ệ m v ề k ế t
q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a c á c n g à n h s ả n x u ấ t v ề cơ b ả n
t h ố n g n h ấ t v ố i n h a u ; song đ i v à o cụ t h ể có sự k h á c n h a u
t r o n g m ộ t s ố t r ư ở n g hợp cụ t h ể . V í d ụ , q u a n n i ệ m v ề t h à n h
p h ẩ m c ủ a n ô n g n g h i ệ p p h ả i l à s ả n p h ẩ m h ữ u ích, được x ã h ộ i
t h ừ a n h ậ n ( b á n h o ặ c được t i ê u d ù n g đ ể t h o a m ã n n h u c ầ u
c ủ a n g ư ờ i s ả n x u ấ t ) . T r ư ở n g hợp gia s ú c m u a v ề n u ô i m à b ị
chết, m ấ t t h ì doanh nghiệp p h ả i l ấ y k ế t quả l à m ra để b ù vào
s ố s ả n p h ẩ m n à y . T r o n g k h i đó c á c n g à n h c ô n g n g h i ệ p hoặc
x â y d ự n g m u a n g u y ê n , v ậ t l i ệ u đ ể t i ê u d ù n g cho s ả n x u ấ t l ạ i
được t í n h t o à n b ộ s ố đ ã sử d ụ n g .
Đ ố i v ố i phụ, p h ế phẩm, sản p h ẩ m t ậ n thu: V ố i n g à n h
n ô n g l â m n g h i ệ p t í n h theo s ố t h ự c t ế có t h u h o ạ c h , t r o n g k h i
đ ó n g à n h c ô n g n g h i ệ p , x â y d ự n g chỉ t í n h theo s ố t h ự c t ế đ ã
t i ê u t h ụ được t r o n g k ỳ t í n h t o á n b ấ t l u ậ n n ó được t h u gom t ừ
k h i n à o . Ngược l ạ i số phụ, p h ế p h ẩ m , sản p h ẩ m t ậ n t h u t h u
đ ư ơ c t r o n g k ỳ n h ư n g c h ư a t i ê u t h ụ t h ì k h ô n g được t í n h .

GÍÁO TRÌNH THỐNG Kè KINH DOANH
4. Đ ơ n v ị đ o l ư ờ n g k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n xuất,
k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n vị c ơ sở
4.1. Đơn vị tự nhiên
Đ ơ n v ị t ự n h i ê n được d ù n g đ ể đo l ư ờ n g k ế t q u ả s ả n x u ấ t ,
k i n h d o a n h m a n g t í n h c h ấ t t ự n h i ê n t h ư ờ n g d ù n g t r o n g cuộc
sống n h ư : Chiếc, c á i , con, ca, v ụ . . . K h ả n ă n g t ổ n g hợp của
đ ơ n vị t ự n h i ê n b ị h ạ n c h ế . C ù n g đ ơ n v ị đo l ư ờ n g n h ư n h a u ;
cùng một loại sản p h ẩ m n h ư n g khác nhau về chủng loại
k h ô n g t h ể t ổ n g hợp được. V í d ụ , c ù n g đ ơ n v ị đo l à chiếc, s ả n
p h ẩ m l à q u ạ t đ i ệ n n h ư n g l ạ i có r ấ t n h i ề u l o ạ i q u ạ t khác
n h a u v ố i g i á t r ị k h á c n h a u . B ở i t h ế k h ô n g t h ể t ổ n g cộng m ộ t
c á c h đ ơ n g i ả n được.
4.2. Đơn vỉ vát lý
Đ ơ n v ị v ậ t lý l à n h ữ n g đ ơ n v ị được đo theo t i ê u c h u ẩ n lý
học quốc t ế n h ư : T ấ n , t ạ ; lít; m . . . K h ả n ă n g t ổ n g hợp của l o ạ i
3
đ ơ n vị đo l ư ờ n g n à y t ố t h ơ n c á c h đo b ằ n g đ ơ n v ị t ự n h i ê n .
Song k h ả n ă n g t ổ n g hợp v ẫ n b ị h ạ n c h ế . C ù n g đ ơ n v ị đo
l ư ờ n g n h ư n h a u , n h ư n g k h á c l o ạ i s ả n p h ẩ m ; hoặc c ù n g l o ạ i
sản p h ẩ m n h ư n g k h á c n h a u v ề chất lượng t h ì k h ô n g t h ể tổng
hợp được.
4.3. Đơn vị quy chuẩn: Quy đổi về một loại sản phẩm
chuẩn: L ư ơ n g thực quy thóc; súc v ậ t t i ê u c h u ẩ n ; m á y kéo
tiêu chuẩn...
K h ả n ă n g t ổ n g hợp c ủ a l o ạ i đ ơ n v ị đo l ư ò n g n à y t ố t h ơ n
h a i l o ạ i đ ơ n vị đo l ư ờ n g t r ê n . Song mức độ t ổ n g hợp c ũ n g c ò n
h ạ n c h ê v ì n ó c h ỉ quy đ ổ i c ù a m ộ t s ố l o ạ i s ả n p h ẩ m r a sản
p h ẩ m t i ê u c h u ẩ n m à t h ô i . Ví d ụ , c á c l o ạ i s ả n p h ẩ m c ủ a c â y

có h ạ t v à c â y có b ộ t có t h ể quy v ề " l ư ơ n g t h ự c quy t h ó c " ( c h ú
ý : B ắ t đ ầ u t ừ n ă m 2001 l ư ơ n g t h ự c quy đ ổ i chỉ bao g ồ m n g ũ
cốc, g i ố n g n h ư t í n h t o á n của quốc t ế ) . N h ữ n g s ả n p h à m l à
c â y t h ự c p h ẩ m ; c â y c ô n g n g h i ệ p . . . t h ì k h ô n g t h ể quy đ ổ i v ề
c â y l ư ơ n g t h ự c được.
4.4. Đơn vị tiên tê
V ó i đ ơ n v ị đo l ư ờ n g n à y n g ư ò i t a có t h ể t ổ n g hợp được t ấ t
cả s ả n p h ẩ m c h í n h , s ả n p h ẩ m p h ụ ; s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t dỏ
dang của m ọ i l o ạ i sản p h ẩ m .
4.5. Đơn vị kép
Đ â y l à l o ạ i đ ơ n v ị đo l ư ờ n g được h ì n h t h à n h do t í n h
c h ấ t đặc t h ù k h i t h ố n g k ê m ộ t số h o ạ t động sản x u ấ t , k i n h
d o a n h h o ặ c do k ế t q u ả của q u á t r ì n h t í n h t o á n n h ư : K h ố i
l ư ợ n g h à n g hoa l u â n c h u y ể n t í n h b ằ n g t ấ n . k m ; s ố k h á c h du
lịch t í n h b ằ n g lượt người; lương thực b ì n h q u â n đ ầ u ngưòi
tính bằng kg/người...
li. HỆ THỐNG CHỈ TIÊU ĐO LƯỜNG KẾT QUẢ HOẠT

Đ Ộ N G SẢN XUẤT, K I N H DOANH CỦA ĐƠN VỊ c ơ sở
Để đánh giá tổng hợp kết quả hoạt động sản xuất, kinh
d o a n h c ủ a c á c đ ơ n v ị cơ sở, n g ư ờ i t a c ầ n p h ả i có m ộ t h ệ t h ố n g
chỉ t i ê u t h ố n g kê, v ố i số lượng các chỉ t i ê u t ố i t h i ể u c ầ n t h i ế t ,
t ừ n g c h ỉ t i ê u p h ả i có n ộ i d u n g , p h ạ m v i , p h ư ơ n g p h á p t í n h
t o á n v à n g u ồ n s ố l i ệ u đ ả m b ả o có độ t i n cậy cao, p h ụ c v ụ cho
công t á c đ i ể u h à n h h o ạ t động k i n h doanh ở t ầ m v i mô và
c ô n g t á c q u ả n lý k i n h t ế ỏ t ầ m vĩ m ô .
- Về cơ sở lý luận, h ệ thống MPS (xuất hiện ỏ Việt Nam

t ừ n ă m 1993 v ề t r ư ố c ) được x â y d ự n g dựa t r ê n cở sở học
t h u y ế t k i n h t ê của C . M á c v ố i q u a n đ i ể m cơ b ả n l à : C h ỉ có các
n g à n h s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t m ố i s á n g t ạ o r a g i á t r ị v à g i á t r ị sử
dụng; còn h ệ thống SNA (xuất h i ệ n ỏ V i ệ t N a m t ừ n ă m 1993
đ ế n nay) được x â y d ự n g d ự a t r ê n cơ sở c á c học t h u y ế t k i n h t ế
t ư s ả n , đ ạ i b i ể u l à A d a m S m i t h v à D a v i d Ricacdo, Keynes...
v ố i l u ậ n đ i ể m cơ b ả n của h ọ l à : T ấ t cả c á c n g à n h s ả n x u ấ t ra
s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t , s ả n p h ẩ m p h i v ậ t c h ấ t v à dịch v ụ , . . . đ ề u
s á n g t ạ o r a g i á t r ị v à g i á t r ị sử d ụ n g ; h à n g h ó a m à con n g ư ờ i
s á n g t ạ o r a có t h ể l à h à n g h ó a h ữ u h ì n h ( s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t ) ,
h à n g h ó a vô h ì n h (sản p h ẩ m p h i v ậ t chất m à h i ệ n nay ta
t h ư ờ n g g ọ i l à dịch v ụ ) .
- Về phạm vi tính toán, c á c c h ỉ t i ê u đo l ư ờ n g k ế t q u ả s ả n

x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n v ị cơ sỏ t r o n g h ệ t h ố n g M P S h ẹ p
h ơ n so v ố i c á c c h ỉ t i ê u t r o n g h ệ t h ố n g S N A . V í d ụ , c h ỉ t i ê u g i á
t r ị t ổ n g s ả n l ư ợ n g của đ ơ n v ị cơ sở l à t ổ n g c ủ a 5 y ế u t ố hợp
t h à n h g i á t r ị của s ả n p h ẩ m (Cj + C + c 2 d v + V + M ) c ủ a t ấ t cả
c á c h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t của đ ơ n v ị cở sỏ, t h ì G O x é t
v ề h ì n h t h ứ c c ũ n g l à t ổ n g của 5 y ế u t ố (Cj + C + C 2 d v + V + M)
n h ư n g v ề p h ạ m v i t h ì k h ô n g chỉ g ồ m k ế t q u ả các h o ạ t động
s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t (tức l à b ằ n g c h ỉ t i ê u g i á t r ị t ổ n g s ả n lượng)
cộng t h ê m (C] + c , + c d v + V + M ) của c á c h o ạ t đ ộ n g p h i v ậ t
c h ấ t (dịch v ụ ) n h ư : D ị c h v ụ s ả n x u ấ t , dịch v ụ p h i s ả n X ị i ấ t ,
dịch v ụ đ ờ i sống v ă n t h ể , q u ả n lý Đ ả n g , đ o à n t h ể ỏ đ ơ n v ị cơ
sở,...
Trong đó:
c , - K h ấ u hao t à i s ả n cô đ ị n h ;
c 2 - C h i p h í v ậ t c h ấ t k h á c cho q u á t r ì n h s ả n x u ấ t n h ư :
l i ĩ t u ồ n s Đ ạ i h ọ c Kính t ế

c h i p h í n g u y ê n , n h i ê n , v ậ t l i ệ u , c ô n g cụ lao đ ộ n g n h ỏ , đ i ệ n
n ă n g , c h ấ t đ ố t , h ạ t g i ố n g , t h ứ c ă n gia s ú c , t h u ố c p h ò n g t r ừ
dịch b ệ n h m à n g ư ờ i s ả n x u ấ t p h ả i b ỏ r a .
c d v - C h i p h í v ậ t c h ấ t cho c á c h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ cho q u á
trình sản xuất.
N ế u n ó i m ộ t c á c h c h u ẩ n x á c t h ì c h i p h í dịch v ụ l u ô n bao
g ồ m 2 b ộ p h ậ n : C h i p h í v ậ t c h ấ t v à hao p h í v ề lao đ ộ n g v ậ t
hoa. V í d ụ , k h i t h u ê v ậ n c h u y ể n h à n g hoa cho đ đ n v ị n g ư ờ i t a
p h ả i c h i t r ả t i ề n c ô n g cho n g ư ờ i l à m n h i ệ m v ụ bốc x ế p , v ậ n
c h u y ể n ( t h u ộ c v ề V ) v à c h i p h í v ề k h ấ u hao xe m á y , hao p h í
n h i ê n l i ệ u thuộc v ề c.
Theo c á c h p h â n chia của c. M á c t h ì : c = c + C + c x 2 d v
V - T h u n h ậ p l ầ n đ ầ u c ủ a n g ư ờ i lao đ ộ n g ( t i ề n c ô n g , t i ề n
l ư ơ n g v à c á c k h o ả n có t í n h c h ấ t t i ề n l ư ơ n g ; b ả o h i ể m x ã h ộ i
v à b ả o h i ể m y t ế m à n g ư ờ i c h ủ sử d ụ n g lao đ ộ n g n ộ p t h a y
cho n g ư ờ i lao động...)-
M - L ợ i n h u ậ n h a y l ợ i n h u ậ n k i n h doanh. N ó bao g ồ m
l ợ i n h u ậ n c ủ a đ ơ n v ị cơ sở, t h u ế s ả n x u ấ t , t h u ế s ả n p h ẩ m c á c
loại.
T h e o S N A , s ả n x u ấ t được h i ể u l à m ộ t h o ạ t đ ộ n g được t h ự c
h i ệ n d ư ớ i sự k i ể m s o á t , c h ị u t r á c h n h i ệ m của m ộ t đ ơ n v ị t h ể
c h ế t r o n g đó đ ầ u v à o g ồ m lao đ ộ n g , v ố n , h à n g h ó a v à dịch v ụ
được sử d ụ n g đ ể t ạ o r a c á c h à n g h ó a v à dịch v ụ ỏ đ ầ u ra.
T r ê n g i á c độ t h u n h ậ p S N A cho r ằ n g , t ấ t cả các h o ạ t đ ộ n g
có m ụ c đ í c h c ủ a con n g ư ờ i , k h ô n g k ể c á c h o ạ t đ ộ n g t ự p h ụ c
v u cho b ả n t h â n , có t ạ o r a t h u n h ậ p l à h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t .
H o a t đ ô n g s ả n x u ấ t có t h ể t ạ o r a s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t (còn g ọ i
l à s ả n p h ẩ m h ữ u h ì n h ) hoặc s ả n p h ẩ m p h i v ậ t c h ấ t (sản
p h ẩ m vô h ì n h hay c ò n gọi là s ả n p h ẩ m p h i h ì n h thể).

S N A chia s ả n p h ẩ m t h à n h :
a. H à n g h ó a l à t o à n b ộ s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t ( h ữ u h ì n h ) ;
b. D ị c h v ụ l à c á c s ả n p h ẩ m v ô h ì n h .
Đ ể p h ù hợp v ố i t í n h t o á n c ủ a L H Q , p h ù hợp v ớ i q u á
t r ì n h h ộ i n h ậ p v à o n ề n k i n h t ế quốc t ế , n g à y 27 t h á n g 10
n ă m 1993 T h ủ t ư ố n g C h í n h p h ủ V õ V ă n K i ệ t đ ã k ý N g h ị
đ ị n h s ố 75/CP B a n h à n h h ệ t h ố n g n g à n h k i n h t ế quốc d â n
của V i ệ t N a m . D ự a t r ê n p h â n l o ạ i c ô n g n g h i ệ p theo t i ê u
chuẩn quốc tế (International Standard Industrial
C l a s s i í i c a t i o n - I S I C ) đ ã p h â n chia n ề n k i n h t ế c ủ a V i ệ t N a m
r a t h à n h 20 n g à n h cấp ì ( g h i t h ứ t ự theo c h ữ c á i : A , B , c...)-
60 n g à n h k i n h t ế cấp l i ( g h i theo k ý t ự 2 c h ữ số: l i , 21...)-
159 n g à n h k i n h t ế c ấ p H I v à 299 n g à n h k i n h t ế cấp I V .
Cụ thể20 ngành cấp ì của Việt Nam:
A. N ô n g nghiệp và l â m nghiệp
B. T h ủ y sản
c. C ô n g n g h i ệ p k h a i t h á c m ỏ
D. Công nghiệp c h ế b i ế n
E. S ả n x u ấ t v à p h â n p h ố i đ i ệ n , k h í đ ố t v à n ư ố c
F. X â y d ự n g
G. T h ư ơ n g n g h i ệ p ; sửa c h ữ a xe có đ ộ n g cơ, m ô t ô , xe
m á y , đồ d ù n g c á n h â n v à gia đình.
H . K h á c h sạn và n h à h à n g
ì. V ậ n t ả i k h o b ã i v à t h ô n g t i n l i ê n l ạ c
K. T à i chính, t í n dụng
TtudnỡĐ£RhocKÈrtf!fé€ẫHft^dan ,'111111

Chương li? m Ổ n g k ^ Ể Ê ^ ^ Ê Ê I ^ Ề Í Ê K t ẵ Ể Ê Ê Í Ê
L . H o ạ t đ ộ n g k h o a học v à c ô n g n g h ệ
M . C á c h o ạ t đ ộ n g l i ê n q u a n đ ế n k i n h doanh t à i s ả n v à
dịch v ụ t ư v ấ n
N . Q u ả n lý N h à n ư ố c v à a n n i n h quốc p h ò n g , b ả o đ ả m x ã
h ộ i b ắ t buộc
o . G i á o dục v à đ à o t ạ o
p. Y t ế v à hoạt động cứu trợ x ã h ộ i
Q. H o ạ t đ ộ n g v ă n h ó a v à t h ể t h a o
R. H o ạ t đ ộ n g Đ ả n g , đ o à n t h ể v à h i ệ p h ộ i
s. H o ạ t đ ộ n g p h ụ c v ụ c á n h â n v à cộng đ ồ n g
T . H o ạ t đ ộ n g l à m t h u ê c ô n g v i ệ c gia đ ì n h t r o n g c á c h ộ t ư
nhân
u . H o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c t ổ chức v à đ o à n t h ể quốc t ế .
B ư ố c đ i đ ầ u t i ê n n à y đ ã có sự k h á c n h a u t r o n g p h â n
n g à n h k i n h t ế c ủ a V i ệ t N a m v ố i t h ố n g k ê quốc t ế . B ở i vì,
t h e o T ổ chức t h ố n g k ê c ủ a L H Q đ ã v à đ a n g được á p d ụ n g ỏ
h ầ u h ế t c á c n ư ố c , n g ư ờ i t a chỉ chia n ề n k i n h t ế quốc d â n
t h à n h 17 n g à n h c ấ p ì. S ự p h â n chia k h ô n g đ ồ n g n h ấ t n à y đ ã
g â y r a sự p h i ề n t o á i k h i so s á n h v à đ á n h g i á v a i t r ò của t ừ n g
n g à n h t r o n g n ề n k i n h t ế của m ỗ i n ư ố c , k h ô n g đ ả m b ả o so
s á n h quốc t ế .
T h ố n g k ê c ủ a L i ê n H ợ p Quốc chia n ề n k i n h t ế quốc d â n

c ủ a m ỗ i n ư ố c t h à n h 3 k h u vực l ố n h a y ba n h ó m n g à n h k i n h
t ế V i ê t N a m c ũ n g t h ự c h i ệ n p h â n chia 3 k h u vực n h ư n g n ộ i
d u n g t ừ n g k h u vực c ũ n g k h ô n g h o à n t o à n t ư ơ n g đồng.

CHÀO TRÌNH THONO KÊ KINH DOANH
B ả n g 111.2
Nội dung của từng khu vực

Khu
vực Quy định của Thống kê Quy định của Việt Nam
Liên Hợp Quốc
1 Bao gồm c á c ngành thuộc Bao gồm c á c ngành thuộc về khai

về khai thác sản phẩm có thác sản phẩm có nguồn gốc từ tự
nguồn gốc từ tự nhiên như nhiên nhưng chỉ gồm có nông
nông nghiệp, lâm nghiệp, nghiệp, làm nghiệp, thủy sản không
thủy sản, c á c ngành công có các ngành công nghiệp khai
nghiệp khai khoáng khoáng (gồm ngành số 1 và 2)
li Công nghiệp chế biến Công nghiệp c h ế biến + công

nghiệp khai khoáng + công nghiệp
sản xuất, cung cấp điện, nước, hơi
đốt + xảy dựng (gồm c á c ngành
thứ 3, 4, 5 và 6)
IU Các ngành dịch vụ như Các ngành dịch vụ như thương mại,
thương mại, vận tải, bưu vận tải, bưu điện, khách sạn, nhà
điện, khách sạn, nhà hàng, tài chính, ngân hàng, quản lý
hàng, tài chính, ngân Nhà nước, giáo dục đào tạo, hoạt
hàng, quản lý Nhà nước, động văn hóa nghệ thuật, hoạt
giáo dục đào tạo, hoạt động tư vấn, kinh doanh bất động
động văn hóa nghệ thuật, sản, an ninh quốc phòng, dịch vụ
hoạt động tư vấn, kinh phục vụ cá nhân và cộng đổng,
doanh bất động sản, an hoạt động của c á c tổ chức không vì
ninh quốc phòng, dịch vụ lợi (không bao gồm c á c hoạt động
phục vụ cá nhân và cộng cung cấp điện, nước, hơi đốt. Việt
đổng, hoạt động của c á c Nam đưa phần này vào còng
tổ chức không vì lợi, công nghiệp) (gồm c á c ngành từ thứ 7
nghiệp cung cấp điện, đen 20)
nước, hơi đốt

Chương Ui. Thong kè kê . ÍC _ j j §§§ WÊỀý
M ỗ i đ ơ n v ị cơ sở t h ư ờ n g h o ạ t đ ộ n g t r ê n n h i ề u l ĩ n h vực
k h á c n h a u h a y n ó i c á c h k h á c là bao g ồ m n h i ề u n g à n h k i n h
t ế . S ự p h â n chia n g à n h v à k h u vực s ả n x u ấ t ở c á c đ ơ n vị cơ
sở p h ả i p h ù hợp v ớ i sự p h â n chia c h u n g của n ề n k i n h t ế . X á c
đ ị n h đ ú n g đ ắ n k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh của
t ừ n g n g à n h t r ê n p h ạ m v i t ừ n g đ ơ n vị l à c ă n cứ q u a n t r ọ n g đ ể
x á c đ ị n h cơ c ấ u k ế t q u ả s ả n x u ấ t ; so s á n h h i ệ u q u ả đ ầ u t ư
vào từng ngành...
1. GO - Tổng giá trị sản xuất hay còn gọi là giá trị
s ả n x u ấ t (GO - Gross O u t p u t )
Giá tri sản xuất của đơn vị cơ sở l à t o à n bộ g i á t r ị của c á c

s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t v à dịch v ụ h ữ u ích do lao đ ộ n g của đ ơ n v ị
đó l à m r a t r o n g m ộ t t h ờ i k ỳ n h ấ t đ ị n h . T h ờ i k ỳ đó có t h ể l à
m ộ t t h á n g ; m ộ t q u ý h a y m ộ t n ă m . T u y theo tính. c h ấ t h o ạ t
đ ộ n g k i n h t ê , k h ả n ă n g h ạ c h t o á n của t ừ n g n g à n h m à x á c
đ ị n h t h ờ i k ỳ đ ể t í n h G O . H ầ u h ế t c á c n g à n h t í n h được GO
t h e o t h á n g . R i ê n g c á c n g à n h t h u ộ c k h u vực ì: N ô n g , l â m
n g h i ệ p , t h ú y s ả n , v i ệ c t í n h GO theo t h á n g có n h i ề u k h ó k h ă n
h ơ n v ì c h u k ỳ s ả n x u ấ t của n ó t ư ơ n g đ ố i d à i .
X é t v ề c ấ u t r ú c g i á t r ị GO = c + v + M
Ý nghĩa của chỉ tiêu GO:

+ D ù n g đ ể t í n h T ổ n g g i á t r ị s ả n x u ấ t (hay g ọ i l à g i á t r ị
s ả n x u ấ t , v i ế t t ắ t l à GO); T ổ n g s ả n p h ẩ m t r o n g nước (GDP);
T ổ n g t h u n h ậ p quốc d â n ( G N I ) . . . của n ề n k i n h t ế quốc d â n ;
+ Đ ể t í n h G i á t r ị gia t ă n g ( V A ) ; G i á t r ị gia t ă n g t h u ầ n
( N V A ) c ủ a đ ơ n v ị cơ sở;
+ T í n h c á c chỉ t i ê u h i ệ u q u ả S X K D của đ ơ n v ị cỡ sở.
về phạm vi tính toán: X é t v ề m ặ t s ả n x u ấ t , GO của đ ơ n

SIĂO TRÌN« f HỐ«© KÊ KINH .DOANH
vị cơ sở l à t ổ n g hợp GO của c á c n g à n h s ả n x u ấ t m à đ ơ n v ị cơ
sở đó có t i ế n h à n h h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , kinh. doanh.
Về nội dung, giá trị sản xuất của đơn vị cơ sở bao gồm:
a. G i á t r ị c ủ a c á c s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t , t r o n g đó g ồ m :
- G i á t r ị của n h ữ n g s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t được sử d ụ n g l à m
t ư l i ệ u s ả n x u ấ t : s ắ t t h é p , h ó a c h ấ t , v ậ t l i ệ u x â y d ự n g , v.v...,
hoặc l à m n g u y ê n , v ậ t l i ệ u cho q u á t r ì n h t á i s ả n x u ấ t .
- G i á t r ị của n h ữ n g s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t được sử d ụ n g l à m
v ậ t p h ẩ m t i ê u d ù n g : L ư ơ n g t h ự c , t h ự c p h ẩ m , v ả i , t h u ố c chữa
b ệ n h , v.v...
b. G i á t r ị c ủ a n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ p h ụ c v ụ cho q u á
c. G i á t r ị của n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ p h ụ c v ụ cho n h u
c ầ u t i ê u d ù n g của d â n c ư v à c ủ a x ã h ộ i .
N h ì n c h u n g G O của c á c n g à n h bao g ồ m t ổ n g của 6 n ộ i
d u n g sau:
1. G i á t r ị t h à n h p h ẩ m đ ã s ả n x u ấ t được t r o n g k ỳ ;
2. D o a n h t h u đ ã t i ê u t h ụ t r o n g k ỳ c á c l o ạ i :
- Bán thành phẩm

- Giá trị phụ, p h ế phẩm, t h ứ p h ẩ m , p h ế liệu đã tiêu t h ụ
được t r o n g k ỳ ( đ ố i v ó i c á c h o ạ t đ ộ n g c ô n g n g h i ệ p , x â y dựng...)
- G i á t r ị p h ụ , p h ế p h ẩ m đ ã t h u được t r o n g k ỳ ( đ ố i v ố i s ả n
x u ấ t nông, l â m , n g ư nghiệp);
3. C h ê n h l ệ c h g i á t r ị s ả n x u ấ t dở d a n g c u ố i k ỳ so v ố i đ ầ u
kỳ;
4. G i á t r ị c á c c ô n g v i ệ c được t í n h theo quy đ ị n h đ ặ c b i ệ t ;

5. T i ề n t h u được do c á c h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ l à m cho b ê n
ngoài;
6. T i ề n cho t h u ê m á y m ó c , t h i ế t b ị t h u ộ c d â y c h u y ề n s ả n
x u ấ t c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ; sửa c h ữ a t h ư ờ n g x u y ê n m á y móc, t h i ế t
b ị cho b ê n n g o à i . . .
Đ ể t í n h g i á t r ị s ả n x u ấ t của t o à n đ ơ n vị cơ sỏ c ầ n p h ả i
t í n h g i á t r ị s ả n x u ấ t của t ừ n g l o ạ i h o ạ t đ ộ n g ( t ừ n g n g à n h ) r ồ i
c ộ n g l ạ i . Đ â y l à p h ư ơ n g p h á p c ô n g x ư ở n g . R i ê n g đ ố i v ố i GO
c ủ a n g à n h n ô n g , l â m n g h i ệ p l ạ i t í n h theo p h ư ơ n g p h á p c h u
c h u y ể n . V ì v ậ y , c h ỉ t i ê u có sự t í n h t o á n t r ù n g l ặ p t r o n g p h ạ m
v i t ừ n g n g à n h s ả n x u ấ t v à g i ữ a c á c n g à n h k i n h t ê . Song do
á p d ụ n g p h ư ơ n g p h á p t í n h cho c á c n g à n h có sự k h á c n h a u
n ê n m ứ c độ t r ù n g l ặ p k h ô n g g i ố n g n h a u . C h ẳ n g h ạ n k h i t í n h
GO của các n g à n h n ô n g , l â m nghiệp; n g à n h t h ư ơ n g mại...
m ứ c đ ộ t r ù n g l ặ p í t h ơ n h ẳ n so v ố i n g à n h c ô n g n g h i ệ p . X e m
v í d ụ m i n h hoa qua b ả n g I I I . 4 .
S a u đ â y l à n ộ i d u n g chỉ t i ê u g i á t r ị s ả n x u ấ t của m ộ t s ố
h o ạ t đ ộ n g c h ủ y ế u t r o n g đ ơ n v ị cơ sỏ:
1.1. Giá trị sản xuất của hoat đông nông, lâm
nghiêp
N g à n h n ô n g , l â m n g h i ệ p g ồ m có 2 n g à n h cấp l i : n ô n g
nghiệp (gồm trồng trọt, c h ă n nuôi (trừ nuôi trồng thủy, h ả i
sản)) v à l â m n g h i ệ p .
GO N L = (1) G i á t r ị c ủ a s ả n p h ẩ m t r ồ n g t r ọ t :
- G i á t r ị s ả n p h ẩ m c h í n h t h u được t r o n g k ỳ t í n h t o á n
n h ư t h ó c , n g ô , k h o a i , sắn,...
- G i á t r ị s ả n p h ẩ m p h ụ của c á c l o ạ i c â y t r ồ n g có t h u
hoạch trong kỳ...

CHÁO TSÌNH THÒNG KÊ KINH DOANH
+ (2) Giá trị sản phẩm chăn nuôi:

- G i á t r ị t r ọ n g l ư ợ n g t h ị t h ở i t ă n g t h ê m t r o n g k ỳ của gia
s ú c , gia c ầ m ( k h ô n g bao g ồ m s ú c v ậ t l à m chức n ă n g t à i s ả n
cố đỉnh).
- G i á t r ị con g i ố n g b á n r a ( k h ô n g p h ụ t h u ộ c v à o m ụ c đích
sử d ụ n g : Có t h ể d ù n g đ ể n u ô i , g i ế t t h ị t h o ặ c x u ấ t k h ẩ u )
- G i á t r ị c á c l o ạ i s ả n p h ẩ m c h ă n n u ô i t h u được k h ô n g
p h ả i t h ô n g qua v i ệ c g i ế t t h ị t s ú c v ậ t (sữa, t r ứ n g , l ô n g cừu,
m ậ t ong...) c ò n g ọ i l à s ả n p h ẩ m t á c h r ờ i con s ú c v ậ t .
- G i á t r ị c á c l o ạ i s ả n p h ẩ m p h ụ c h ă n n u ô i t h u được t r o n g
kỳ.
+ Giá trị các hoạt động s ă n bắt, t h u ầ n dưỡng t h ú : Doanh
t h u t h ự c t ế của c á c c ô n g v i ệ c n à y h o ặ c g i á t r ị t h ự c t ế được
đ ư a v à o sử d ụ n g .
+ G i á t r ị c á c h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ t r ồ n g t r ọ t , c h ă n n u ô i : G i á
t r ị c á c h o ạ t đ ộ n g ư ơ m , n h â n giống, l à m đ ấ t , t ư ố i t i ê u nước,
v ậ n c h u y ể n , p h ò n g t r ừ s â u b ệ n h ( k h ô n g t í n h dịch v ụ t h ú y;
k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g n à y được t í n h v à o G O c ủ a n g à n h P: Y t ế
v à hoạt động cứu trợ x ã hội), bảo h i ể m v ậ t nuôi, cây trồng.
G i á t r ị của c á c h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ n à y được t í n h b ằ n g d o a n h
t h u t r o n g k ỳ v à chỉ t í n h đ ố i v ố i c á c đ ơ n v ị s ả n x u ấ t v à h ộ
c h u y ê n d o a n h dịch v ụ .
+ (3) G i á t r ị c ô n g v i ệ c k h a i t h á c gỗ v à l â m s ả n t r ê n r ừ n g
t r ồ n g v à r ừ n g t ự n h i ê n do đ ơ n v ị cơ sỏ q u ả n lý. G i á t r ị c ô n g
v i ệ c t r ồ n g m ớ i , c h ă m sóc, t u bố r ừ n g t ự n h i ê n v à r ừ n g t r ồ n g
do đ ơ n vị cơ sỏ t h ự c h i ệ n . G i á t r ị c á c h o ạ t đ ộ n g l â m n g h i ệ p
k h á c n h ư ư ơ m c â y , l a i t ạ o g i ố n g , q u ả n lý, b ả o v ệ r ừ n g v à t h u
l ư ợ m c á c l â m s ả n n h ư sa n h â n , n ấ m , m ă n g v à c á c s ả n p h à m
l à m dược l i ệ u , . . .

+ (4) C h ê n h l ệ c h g i á t r ị s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t dỏ dang của
t r ồ n g t r ọ t , c h ă n n u ô i v à l â m n g h i ệ p c u ố i n ă m so v ố i đ ầ u n ă m
( k h ô n g t í n h c h ê n h l ệ c h g i á t r ị s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t dồ dang
đ ô i v ố i h o ạ t đ ộ n g c h ă n n u ô i s ú c v ậ t l ấ y t h ị t , vì p h ầ n c h ê n h
l ệ c h n à y đ ã được t í n h v à o t r ọ n g l ư ợ n g t h ị t h ờ i t ă n g l ê n t r o n g
k ỳ r ồ i ) . C h ê n h l ệ c h g i á t r ị s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t dở d a n g được
t í n h theo số chi p h í thực t ế đã thực h i ệ n n h ư n g chưa đ ế n k ỳ
t h u hoạch hoặc c h ư a c h u y ể n v à o t à i sản cố định (đối v ố i chi
p h í đ ể h ì n h t h à n h đ à n gia s ú c cơ b ả n v à v ư ờ n c â y l â u n ă m ) .
+ (5) G i á t r ị c á c h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ s ả n x u ấ t của trồng
t r ọ t , c h ă n nuôi; l â m nghiệp n h ư : Giá trị công việc ươm, n h â n
giống, l à m đ ấ t ; t ư ố i tiêu nưốc; v ậ n chuyển; p h ò n g t r ừ s â u
b ệ n h ( k h ô n g t í n h dịch v ụ t h ú y); bảo h i ể m v ậ t n u ô i ; c â y
t r ồ n g . G i á t r ị c á c h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ n à y được t í n h bằng
d o a n h t h u t r o n g k ỳ v à c h ỉ t í n h đ ố i vói c á c h ộ hoặc đ ơ n v ị s ả n
x u ấ t có t ổ chức b ộ p h ậ n c h u y ê n d o a n h dịch v ụ .
+ (6) T i ề n t h u được do cho t h u ê m á y móc, t h i ế t bị t h u ộ c
q u y ề n q u ả n lý c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ.
+ (7) G i á t r ị c á c h o ạ t đ ộ n g s ă n b ắ t , t h u ầ n d ư ỡ n g t h ú :
D o a n h t h u t h ự c t ế của c á c c ô n g v i ệ c n à y hoặc g i á t r ị t h ự c t ế
được đ ư a v à o sử d ụ n g .
Đ ố i v ố i n g à n h n ô n g , l â m n g h i ệ p chỉ á p d ụ n g v i ệ c t í n h
G O t r ê n cơ sở d o a n h t h u đ ố i v ố i c á c cơ sở s ả n x u ấ t có t i ế n
h à n h h ạ c h t o á n k i n h d o a n h . Đ ố i v ố i k i n h t ế h ộ gia đình
k h ô n g t í n h được theo d o a n h t h u v ì n h i ề u s ả n p h ẩ m c á c h ộ
l à m r a c h ủ y ế u d ù n g đ ể t h o a m ã n n h u c ầ u t i ê u d ù n g cho đòi
s ố n g h o ặ c cho s ả n x u ấ t c ủ a h ộ . Vì t h ế , d o a n h t h u chỉ l à m ộ t
p h ầ n n h ỏ t r o n g t ổ n g k ẹ t q u ả s ả n x u ấ t của h ộ . N ế u t í n h theo
d o a n h t h u m ộ t m ặ t k h ô n g t h ể h i ệ n h ế t k ế t q u ả s ả n x u ấ t của

h ộ , m ặ t k h á c c ũ n g k h ó có t h ể t h u t h ậ p được t h ô n g t i n . B ở i l ẽ
đ a s ố c á c h ộ gia đ ì n h k h ô n g t h ự c h i ệ n h ạ c h t o á n k i n h t ế ;
k h ô n g ghi c h é p doanh t h u .
1.2. Giá tri sản xuất của hoai đông công nghiêp
G O = (1) G i á t r ị t h à n h p h ẩ m đ ã s ả n x u ấ t được t r o n g k ỳ
( b ằ n g n g u y ê n , v ậ t l i ệ u của đ ơ n vị cơ sỏ h o ặ c b ằ n g n g u y ê n ,
v ậ t l i ệ u của n g ư ờ i đ ặ t h à n g đ e m đ ế n * ) ;
+ (2) B á n t h à n h p h ẩ m , p h ế l i ệ u , p h ế p h ẩ m , t h ứ p h ẩ m đ ã
t i ê u t h ụ được t r o n g k ỳ ;
+ (3) C h ê n h l ệ c h s ả n x u ấ t dỏ d a n g c u ố i k ỳ so v ó i đ ầ u k ỳ ;
+ (4) G i á t r ị c á c c ô n g v i ệ c có t í n h c h ấ t c ô n g n g h i ệ p l à m
t h u ê cho b ê n n g o à i đ ã h o à n t h à n h t r o n g k ỳ . Đ ố i v ố i h o ạ t
đ ộ n g n à y chỉ t í n h theo s ố t h ự c t ế c h i p h í , t i ề n c ô n g , t h u ế , l ợ i
nhuận... của đơn vị đ ã thực h i ệ n ; k h ô n g t í n h giá trị sản
p h ẩ m v à v ậ t t ư của n g ư ờ i đ ặ t h à n g đ e m đ ế n ;
+ (5) D o a n h t h u cho t h u ê t h i ế t b ị , m á y m ó c t h u ộ c dây
c h u y ề n s ả n x u ấ t của đ ớ n v ị cở sỏ.
T r o n g t h ự c t ế đ ơ n v ị cơ sỏ k h ô n g h ạ c h t o á n được g i á trị
n g u y ê n , v ậ t l i ệ u của n g u ô i đ ặ t h à n g đ e m đ ế n c h ế b i ế n n ê n
g i á t r ị n à y k h ô n g t h ể h i ệ n t r o n g t h u n h ậ p v à c h i p h í của đơn
vị cơ sở.
H o ặ c t í n h G O của c ô n g n g h i ệ p theo c ô n g t h ứ c t h ứ 2:
G O = (1) D o a n h t h u t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t c h í n h ;
+ (2) D o a n h t h u t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t p h ụ ;
+ (3) D o a n h t h u b á n p h ế l i ệ u , p h ế p h ẩ m ; b á n t h à n h p h ẩ m
thực t ế đã tiêu t h ụ trong k ỳ t í n h t o á n ;
+ (4) C h ê n h l ệ c h c u ố i k ỳ so v ớ i đ ầ u k ỳ t h à n h p h ẩ m t ồ n kho;

ISÊÊÊmWlÊÊIÊB9MWẵMÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊẫ
+ (5) Chênh lệch cuối kỳ so vối đầu kỳ thành phẩm gửi

b á n n h ư n g c h ư a t h u được t i ề n ;
+ (6) C h ê n h l ệ c h c u ố i k ỳ so v ố i đ ầ u k ỳ s ả n p h ẩ m sản
x u ấ t dở d a n g ;
+ (7) G i á t r ị c á c c ô n g v i ệ c có t í n h c h ấ t c ô n g n g h i ệ p l à m
t h u ê cho b ê n n g o à i đ ã h o à n t h à n h t r o n g k ỳ . Đ ố i v ố i h o ạ t
đ ộ n g n à y c h ỉ t í n h theo s ố t h ự c t ế c h i p h í , t i ề n c ô n g , t h u ế , l ợ i
nhuận... của đơn vị đ ã thực hiện; k h ô n g t í n h giá trị sản
p h ẩ m v à v ậ t t ư của n g ư ờ i đ ặ t h à n g đ e m đ ế n ;
+ (8) G i á t r ị s ả n p h ẩ m được t í n h theo quy đ ị n h đặc b i ệ t .

V í d ụ n h ư , n h à m á y t h ú y đ i ệ n Hoa B ì n h s ả n x u ấ t được Ì t ỷ
k w h . N h à m á y đ ã sử d ụ n g 100 t r i ệ u k w h đ ể p h ụ c v ụ cho q u á
t r ì n h s ả n x u ấ t c ủ a m ì n h . T r o n g t r ư ờ n g hợp n à y n h à máy
được t í n h t o à n b ộ s ả n l ư ợ n g đ i ệ n đ ã s ả n x u ấ t ra;
+ (9) T i ề n t h u được do cho t h u ê m á y m ó c , t h i ế t b ị t r o n g

d â y c h u y ề n s ả n x u ấ t c ủ a đ ơ n vị cơ sở.
1.3. Giá tri sản xuất của hoai đông xây dưng
G i á t r ị s ả n x u ấ t c ủ a h o ạ t đ ộ n g x â y d ự n g của đ ơ n v ị cơ sỏ
b ằ n g giá t r ị s ả n x u ấ t của các công việc x â y lắp, các hoạt động
sửa c h ữ a n h à cửa v à v ậ t k i ế n trúc,... được t i ế n h à n h t r o n g n ă m .
D ự a vào h ệ thống các b i ể u báo cáo quyết t o á n h à n g n ă m
c ủ a c á c bộ p h ậ n x â y l ắ p v à sửa c h ữ a l ố n n h à cửa, v ậ t k i ế n
, t r ú c đ ể t í n h GO h o ạ t động x â y lắp:
G O = (1) D o a n h t h u t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m x â y l ắ p ;
+ (2) C h ê n h l ệ c h s ố d ư c u ố i k ỳ t r ừ (-) s ố d ư đ ầ u k ỳ v ề c h i
p h í x â y l ắ p dở d a n g ;
+ (3) C á c k h o ả n t h u do b á n p h ế l i ệ u , p h ế p h ẩ m -

+ (4) T i ề n t h u được do cho t h u ê m á y t h i công có n g ư ờ i đ i ể u
k h i ể n đ i theo. K h o ả n t h u n h ậ p do l à m t ổ n g t h ầ u v à g i á t r ị
n g u y ê n , v ậ t l i ệ u do b ê n A đ ư a t ố i đ ã sử d ụ n g v à o c ô n g t r ì n h ;
+ (5) G i á t r ị s ả n x u ấ t của h o ạ t đ ộ n g k h ả o s á t t h i ế t k ế
(chỉ t í n h g i á t r ị k h ả o s á t t h i ế t k ế t h u ộ c c ô n g v i ệ c x â y d ự n g
phải làm);
+ (6) G i á t r ị s ả n x u ấ t của h o ạ t đ ộ n g sửa c h ữ a l ố n n h à

cửa, v ậ t k i ế n t r ú c b ằ n g (=) D o a n h t h u v ề sửa c h ữ a l ố n n h à
cửa, v ậ t k i ế n t r ú c c ộ n g (+) s ố d ư c u ố i k ỳ t r ừ (-) S ố d ư đ ầ u k ỳ
v ề c h i p h í sửa c h ữ a l ố n ;
+ (7) D o a n h t h u p h ụ k h ô n g có đ i ề u k i ệ n t á c h b ó c .
1.4. Giá trị sản xuất của hoạt đông giao thông vận
tải
G O = ( l ) D o a n h t h u v ề v ậ n c h u y ể n , bốc x ế p h à n g h ó a ;
+ (2) D o a n h t h u v ề v ậ n c h u y ể n h à n h k h á c h , h à n h lý;
+ (3) D o a n h t h u v ề cho t h u ê c á c p h ư ơ n g t i ệ n v ậ n c h u y ể n ,
bốc x ế p h à n g h ó a , cho t h u ê b ế n b ã i , k h o c h ứ a h à n g và
p h ư ơ n g t i ệ n bảo q u ả n h à n g hóa;
+ (4) D o a n h t h u v ề q u ả n lý, c ả n g v ụ , b ế n b ã i ;
+ (5) D o a n h t h u v ề dịch v ụ v ậ n t ả i , đ ạ i lý v ậ n t ả i , hoa

t i ê u t í n h i ệ u , d ẫ n d ắ t t à u t h u y ề n , h ư ó n g d ẫ n đ ư ờ n g bay;
+ (6) D o a n h t h u , t ạ p t h u k h á c l i ê n q u a n đ ế n v ậ n c h u y ể n ,
bốc x ế p h à n g h ó a n h ư t i ề n l ư u k h o , l ư u b ã i , t i ề n p h ạ t b ồ i
t h ư ờ n g v i p h ạ m hợp đồng,...
+ (7) D o a n h t h u p h ụ k h ô n g t á c h b ó c đ ư a v ề n g à n h p h ù
hợp.

H o ặ c g i á t r ị s ả n x u ấ t b ằ n g (=) T h u n h ậ p của h o ạ t đ ộ n g
s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c h í n h cộng (+) s ố d ư c u ố i k ỳ v ề giá t r ị
(chi p h í ) v ậ n t ả i dở d a n g ( n ế u có) t r ừ (-) s ố d ư đ ầ u k ỳ v ề g i á
t r ị (chi p h í ) v ậ n t ả i dở d a n g ( n ế u có).
H o ặ c b ằ n g (=) D o a n h t h u v ề v ậ n c h u y ể n bốc x ế p h à n g
h ó a c ộ n g (+) D o a n h t h u v ậ n c h u y ể n h à n h k h á c h cộng (+)
D o a n h t h u v ề cho t h u ê p h ư ơ n g t i ệ n v à t i ề n n h ậ n được do
p h ạ t v ì v i p h ạ m hợp đ ồ n g .
1.5. Giá trị sản xuất của hoạt đông thương nghiêp
G i á t r ị s ả n x u ấ t của h o ạ t động t h ư ơ n g nghiệp là p h ầ n

giá t r ị của v ậ t t ư h à n g h ó a t ă n g lên trong q u á t r ì n h l u â n
c h u y ể n t ừ n ơ i s ả n x u ấ t đ ế n n ơ i sử d ụ n g c u ố i c ù n g ( k h ô n g k ể
các chi p h í v ề v ậ n tải).
GO của h o ạ t động t h ư ơ n g nghiệp = Chi p h í lưu t h ô n g +
Lợi nhuận + Thuế
H o ặ c G O = D o a n h sô b á n r a - G i á v ố n h à n g b á n
N ế u đ ơ n v ị cơ sở có h o ạ t đ ộ n g x u ấ t , n h ậ p k h ẩ u t h ì d o a n h
t h u được x á c đ ị n h n h ư sau:
A . D o a n h t h u n h ậ p k h ẩ u l à g i á t r ị h à n g n h ậ p t í n h theo
g i á C . I . F (Cost I n s u r a n c e F r e i g h t ) .
B . D o a n h t h u x u ấ t k h ẩ u được x á c đ ị n h theo c á c t r ư ờ n g
h ợ p c ụ t h ể sau:
+ N ế u đ ơ n vị cơ sỏ b á n h à n g cho c á c đ ơ n v ị cơ sở k h á c đ ể
h ọ x u ấ t k h ẩ u t h ì t í n h theo g i á t h ự c t ế đ ã b á n ;
+ N ế u đ ơ n v ị cơ sở t r ự c t i ế p x u ấ t k h ẩ u t h ì t í n h theo g i á
F . O . B . (Free Ô n B o a r d )
T r ư ờ n g hợp đ ơ n v ị cơ sở l à m h à n g gia c ô n g cho n ư ố c

ngoài, n g u y ê n , v ậ t l i ệ u p h ả i n h ậ p t ừ nước n g o à i t h ì giá trị
h à n g x u ấ t k h ẩ u được t í n h t o à n b ộ g i á t r ị c ủ a h à n g h ó a đ ó .
1.6. Giá trị sản xuất của hoai đồng ngân hàng, tài
chính tín dung, tiết kiêm
G i á t r ị s ả n x u ấ t của đ ơ n v ị cơ sở h o ạ t đ ộ n g t r o n g l ĩ n h vực
n g â n h à n g , t à i c h í n h t í n dụng, t i ế t k i ệ m :
GO = Phí địch vụ ngầm + Phí dịch vụ thẳng = Lcv - Lct + DTdvtt
Trong đó:
L c v - L ợ i n h u ậ n cho v a y
L c t - L ợ i n h u ậ n t r ả n g ư ờ i cho v a y
DTdvtt - D o a n h t h u v ề dịch v ụ t r ự c t i ế p t r o n g k i n h
d o a n h t i ề n t ệ (còn g ọ i l à p h í dịch v ụ t h ẳ n g ) .
- Phí dịch vụ ngầm l à c h ê n h l ệ c h g i ữ a s ố t i ề n m à cờ
q u a n n g â n h à n g t h u được của n g ư ờ i đ i v a y v à n g ư ờ i cho vay
(= L c v - L c t ) . G ọ i n ó l à p h í dịch v ụ n g ầ m b ồ i n g ư ờ i t a k h ô n g
t h ê b i ế t r õ t ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n v à c á c k h o ả n t i ề n dịch v ụ n g â n
h à n g t h u k h i n g â n h à n g l à n g ư ờ i cho v a y . Đ ồ n g t h ờ i n g â n
h à n g c ũ n g p h ả i c h i t r ả cho n g ư ờ i đ ã cho n g â n h à n g vay.
- Phí dịch vụ thăng l à dịch v ụ p h í m à cở q u a n n g â n h à n g
t h u được t r o n g giao dịch k i n h d o a n h n h ư : D ị c h v ụ p h í đ ổ i
t i ề n , dịch v ụ p h í c h u y ể n séc, dịch v ụ p h í c h u y ể n t i ề n , dịch v ụ
phí khác...
Đ ể t í n h được G O n g ư ờ i t a p h ả i t í n h t o à n b ộ k ế t q u ả v ề
đ ơ n vị t i ề n t ệ . Có n h ư v ậ y m ố i t ổ n g hợp được. Theo S N A có
4 l o ạ i g i á k h á c n h a u (Xem b ả n g t r a n g sau).
T r o n g t í n h t o á n t h ự c t ế h i ệ n nay, ở c á c đ ơ n vị cơ sở
t h ư ờ n g sử d ụ n g g i á sử d ụ n g c u ố i c ù n g v ố i h a i m ụ c đích:

ĨÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊẾ âộ"9 SXK&cầa&in VỊC0SỆỀ
• Để phản ánh kết quả thực tế sản xuất, kinh doanh, xác
đ ị n h m ứ c l ỗ , l ợ i n h u ậ n của đ ơ n vị cớ sở, t h ố n g k ê t í n h GO
t h e o g i á h i ệ n h à n h của g i á sử d ụ n g c u ố i c ù n g .
- Đ ể so s á n h đ ộ n g t h á i v ề k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh,
l o ạ i t r ừ ả n h h ư ở n g c ủ a y ế u t ố g i á cả, t h ố n g k ê t í n h GO theo
g i á so s á n h của g i á sử d ụ n g c u ố i c ù n g .
X u ấ t p h á t t ừ g i á cả đ ể t í n h n h ư v ậ y n ê n n ộ i d u n g của
t ừ n g k h o ả n k h ô n g t h ể b ó c t á c h n h ư n ộ i d u n g của SNA.
B ả n g 111.3
Giá nhân t ố Giá cơ bản Giá sản xuất Giá sử dụng cuối cùng
Chi phí trung Chi phí Chi phí trung Chi phí trung gian
gian trung gian gian
Thu nhập lần Thu nhập Thu nhập lần Thu nhập iần đầu của
đ ầ u của lao lẩn đầu của đầu của lao lao động
động lao động động
Thặng dư sản Thặng dư Thặng dư Thặng dư sản xuất (lợi
xuất (lợi nhuận) sản xuất sản xuất nhuận)
(lợi nhuận) (lợi nhuận)
Khấu hao Khấu hao Khấu hao Khấu hao TSCĐ

TSCĐ TSCĐ TSCĐ
Thuế sản Thuế sản Thuế sản xuất khác,
xuất khác, xuất khác, trừ trừ trợ cấp
trừ trợ cấp trợ cấp
Thuế sản Thuế sản phẩm, trừ trợ
phẩm, trừ trợ cấp
cấp
Phí thương nghiệp
Cước vận tải
t ạ i h ạ ? Kinh ỉể Q u ố c

GIÁO TRÌNH THỐNQ Kê KINH DOANH
C h ỉ t i ê u G O có n h ư ợ c đ i ể m l ố n là: T í n h t o á n t r ù n g l ặ p .
Do đó, k h ô n g đ ả m b ả o t í n h c h ấ t so s á n h g i ữ a c á c n g à n h k i n h
t ê quốc d â n .
Sự b ấ t hợp lý t r o n g c á c h t í n h h i ệ n n a y được t h ể h i ệ n
t r o n g m ô h ì n h của m ộ t ví d ụ g i ả n đ ơ n n h ư sau:
Bảng H U
r.
Ông A bán ông B mua Ồng c (lái Lò mổ D Bà hàng thịt
1 con lợn về nuôi; 6 lợn) mua giết thịt và E bán cho
giống; tháng sau con lợn trẽn bán cho người tiêu
trọng bán. Trọngvà bán lại bà hàng dùng với giá
lượng —> lượng là —> cho lò mổ —> thịt E với —> 2.2 tr. đ.
10kg; giá 100 kg. Giá D. Tiền giá 2 tr. đ.
bán 20 bán 15 bán:1700
nghìn đ/kg nghìn đ/kg nghìn đ
GO của ông A GO của ông B GO của ông c GO của óng D GO của bà E

= 200.000đ = 1300.000 d = 200.000đ = 300.000đ = 200.000đ
GO = 1.500.000 đ
NN GO =TM GO ,=
CN GO =TM
200.000 đ 2.000.000 đ 200.000 đ
V í d ụ t r ê n cho t h ấ y , h o ạ t đ ộ n g của n g à n h n ô n g n g h i ệ p
k é o d à i 8 t h á n g ( k ể t ừ k h i con l ợ n được s i n h r a cho t ó i k h i
x u ấ t c h u ồ n g đ ã t ạ o được m ộ t g i á t r ị s ả n x u ấ t l à 1,5 t r . đ ồ n g .
T r o n g k h i đó, h o ạ t đ ộ n g c ủ a s ả n x u ấ t c ô n g n g h i ệ p c h ê b i ê n
d i ễ n r a chỉ k h o ả n g Ì đ ế n 2 giò đ ã t ạ o r a g i á t r ị s ả n x u ấ t l ố n
g ấ p 1,25 l ầ n g i á t r ị s ả n x u ấ t c ủ a n ô n g n g h i ệ p . T h ự c t ế t r ê n
đ ã c h ứ n g t ỏ k h ô n g t h ể sử d ụ n g chỉ t i ê u G O đ ể so s á n h g i ữ a
c á c n g à n h k i n h t ế d ù r ằ n g c á c n g à n h đó c ù n g được t h ự c h i ệ n
trong một đơn vị sản xuất.

v ề n ộ i d u n g v à p h ư ớ n g p h á p t í n h chỉ t i ê u GO c ầ n n g h i ê n
cứu để hoàn thiện nhằm:
G i ả m b ố t sự t í n h t o á n t r ù n g l ặ p
T ă n g t h ê m k h ả n ă n g so s á n h g i ữ a c á c n g à n h k i n h t ế
Đ á p ứng m ụ c t i ê u t r ê n c ầ n t i ế p tục n g h i ê n c ứ u h o à n
t h i ệ n m ộ t sô v ấ n đ ề sau:
Về phương pháp tính:
V i ệ c h o à n t h i ệ n v ề m ặ t p h ư ơ n g p h á p t í n h chỉ t i ê u GO
p h ả i x u ấ t p h á t t ừ m ụ c t i ê u sử d ụ n g n ó . H i ệ n nay, phương
pháp tính GO C N & GO N N l à sao y n g u y ê n b ả n của phương
p h á p t í n h c h ỉ t i ê u g i á t r ị t ổ n g s ả n l ư ợ n g của h ệ t h ố n g M P S .
N ế u c h ỉ t í n h c h ỉ t i ê u G O đ ể t í n h V A t h ì t u y theo t ừ n g
n g à n h có t h ể sử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p c ô n g x ư ở n g h a y p h ư ơ n g
p h á p t ổ n g mức c h u c h u y ể n , m i ễ n l à p h ư ơ n g p h á p t í n h p h ù
h ợ p v ố i n g u ồ n t h ô n g t i n v à c h ế độ h ạ c h t o á n của n g à n h đó.
N ế u t í n h chỉ t i ê u G O đ ể t í n h n h ị p độ t ă n g t r ư ở n g của
n g à n h h o ặ c đ ể t í n h c á c chỉ t i ê u h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t kinh
d o a n h n h ư h i ệ u q u ả sử d ụ n g v ố n , n ă n g s u ấ t lao động... đ ể r ồ i
so s á n h g i ữ a c á c n g à n h t r o n g m ộ t d o a n h n g h i ệ p hoặc g i ữ a
các doanh nghiệp thì cần p h ả i nghiên cứu để h o à n thiện hơn.
C h ẳ n g h ạ n , m ụ c t i ê u p h ấ n đ ấ u m à Quốc h ộ i đ ề r a cho
n ă m 2 0 0 3 l à : " . . . p h ả i đ ạ t đ ồ n g t h ò i c á c chỉ t i ê u cơ b ả n sau:
g i á t r ị s ả n x u ấ t n ô n g , l â m , n g ư n g h i ệ p t ă n g 5%; c ô n g n g h i ệ p
t ă n g 14-14,5%; dịch v ụ t ă n g 7-7,2%...". Đ ể đ ạ t được sự t ă n g
trưởng GO C N p h ụ t h u ộ c k h á n h i ề u v à o cơ c ấ u s ả n x u ấ t . N ế u
c á c n g à n h s ả n x u ấ t t i ê u t ố n n h i ề u n g u y ê n l i ệ u m à n h ấ t là
c á c h o ạ t đ ộ n g gia c ô n g l ắ p r á p đồ đ i ệ n t ử , xe m á y , ô t ô . . . t ă n g
s ẽ k é o theo t ó c độ t ă n g G O C N l ê n n h a n h v à ngược l ạ i . B ở i l ẽ

v ố i c á c n g à n h n à y , n g u ồ n n g u y ê n l i ệ u , p h ụ t ù n g do n ư ố c
n g o à i cung cấp, g i á t r ị p h ụ t h ê m của n ư ố c c h ủ n h à k h ô n g
đ a n g k ể . Song g i á t r ị t h à n h p h ẩ m của n ó l ạ i r ấ t l ố n . N g a y đ ố i
v ố i hoạt động c h ế b i ế n n h ữ n g s ả n p h ẩ m t h ô n g t h ư ờ n g b ă n g
n g u y ê n l i ệ u t r o n g n ư ố c t h ì g i á t r ị s ả n x u ấ t của c ô n g n g h i ệ p
c ũ n g cao h ơ n h ẳ n c á c n g à n h c u n g cấp n g u y ê n l i ệ u cho n ó . Ví
n h ư n g à n h n ô n g n g h i ệ p c u n g cấp t h ó c cho c ô n g n g h i ệ p xay
xát cung cấp c h è cho n h à m á y c h è , gia s ú c cho c á c lò m ổ . . .
C h ỉ qua c h ế b i ế n G O C N = giá trị n g u y ê n v ậ t l i ệ u đ ư a vào chế
b i ế n + g i á t r ị gia t ă n g c ủ a c ô n g n g h i ệ p + g i á t r ị n h i ê n v ậ t
l i ệ u , p h ụ l i ệ u . . . m à n g à n h c ô n g n g h i ệ p b ổ s u n g t h ê m cho q u á
t r ì n h c h ê b i ê n đó.
B ở i t h ế , k h ô n g t h ể sử d ụ n g c h ỉ t i ê u G O đ ể đ á n h g i á v à
n h ấ t l à đ ể so s á n h h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t g i ữ a c á c n g à n h .
X u ấ t p h á t t ừ n ộ i dung đã t r ì n h b à y t r ê n cần n g h i ê n cứu
các p h ư ơ n g p h á p t í n h t o á n của h ệ t h ố n g S N A v à k i n h
n g h i ệ m của c á c n ư ố c đ ể h o à n t h i ệ n p h ư ơ n g p h á p t í n h cho
V i ệ t Nam. Hưống h o à n t h i ệ n chung n ê n : V ố i các n g à n h sản
x u ấ t v ậ t c h ấ t c ầ n t h ố n g n h ấ t t í n h theo p h ư ơ n g p h á p c ô n g
xưởng. N ế u là doanh nghiệp c h u y ê n doanh ( m à n h ấ t là
doanh nghiệp n h à nưốc) t h ì n ê n c h u y ể n - s a n g t í n h theo
d o a n h t h u . R i ê n g đ ố i v ố i k h u vực k i n h t ế c á t h ể t h ì k h ô n g
t h ể t í n h theo c ô n g t h ứ c n à y được v ì s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t r a
k h ô n g p h ả i l à đ ể b á n . C ụ t h ể là:
X u ấ t p h á t t ừ t h ự c t ê n g u ồ n t h ô n g t i n , có t h ể t í n h c h ỉ t i ê u
g i á t r ị s ả n x u ấ t của t ừ n g n g à n h v à t ừ n g l o ạ i h ì n h k i n h t ê
n h ư sau:
a. N ê u n g u ồ n t h ô n g t u i có t ừ c h ê độ b á o c á o t à i c h í n h
d o a n h n g h i ệ p (theo Q u y ế t định số 1 6 7 / 2 0 0 0 / Q Đ - B T C và
T h ô n g t ư s ô ' 8 9 / 2 0 0 2 / T T - B T C của B ộ t r ư ở n g B ộ T à i c h í n h ) :
mi
Tí n ò n g Đ ạ i h ọ c Kinh

Cách thứ nhất:
G i á t r ị s ả n x u ấ t = D o a n h t h u t h u ầ n t ừ h o ạ t động s ả n
x u ấ t , k i n h d o a n h + T h u ế V Á T , t h u ế t i ê u t h ụ đặc b i ệ t , t h u ế
x u ấ t k h a u p h á t sinh p h ả i nộp + Doanh t h u tiêu t h ụ sản
p h à m p h ụ ( đ ố i v ó i t r ư ờ n g hợp d o a n h t h u t i ê u t h ụ n h ỏ k h ô n g
h ạ c h t o á n r i ê n g , k h ô n g t á c h r a được đ ể đ ư a v ề các n g à n h
t ư ơ n g ứng) + D o a n h t h u cho t h u ê t h i ế t b ị m á y móc ( m ộ t s ố
n g à n h q u y đ ị n h p h ả i có n g ư ờ i đ i ề u k h i ể n đi theo) v à c á c t à i
sản k h á c (không k ể đất) + Doanh thu b á n p h ế liệu thu hồi,
s ả n p h ẩ m k è m theo t ậ n t h u được t r o n g q u á t r ì n h s ả n x u ấ t +
G i á t r ị c á c m ô h ì n h , c ô n g cụ t ự chế... l à t à i s ả n c ố đ ị n h t ự
t r a n g b ị cho đ ơ n v ị ( g ọ i t ắ t l à t à i s ả n t ự t r a n g t ự chê) +
C h ê n h l ệ c h c u ố i k ỳ t r ừ đ ầ u k ỳ t h à n h p h ẩ m t ồ n kho, h à n g g ử i
b á n c h ư a t h u được t i ề n , s ả n p h ẩ m dở d a n g v à c á c c h i p h í dỏ
dang còn l ạ i khác.
Cách thứ hai:
G i á trị sản x u ấ t = T ổ n g chi p h í sản x u ấ t trong k ỳ + T h u ế

V Á T p h á t sinh p h ả i nộp + T h u ế t i ê u t h ụ đặc b i ệ t p h á t sinh
p h ả i nộp + T h u ế x u ấ t k h ẩ u p h á t sinh p h ả i nộp + L ợ i n h u ậ n
t h u ầ n t ừ h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh.
C ả h a i p h ư ơ n g p h á p t í n h n à y đ ã bao g ồ m cả g i á t r ị
n g u y ê n , v ậ t l i ệ u đ e m gia c ô n g , c h ế b i ế n .
b . R i ê n g đ ố i v ớ i c á c đ ơ n vị t h ư ơ n g n g h i ệ p , k h á c h sạn,
n h à h à n g k i n h d o a n h b ấ t đ ộ n g sản, p h â n p h ố i đ i ệ n , nưốc,
k h í đ ố t được t í n h t h e o c ô n g t h ứ c sau:
G i á t r ị sản x u ấ t = D o a n h t h u t ừ hoạt động sản xuất,
k i n h d o a n h + T h u ế V Á T + T h u ế t i ê u t h ụ đặc b i ệ t + T h u ế
x u ấ t k h ẩ u p h á t s i n h p h ả i n ộ p - G i á v ố n h à n g b á n (hoặc t r ị

g i á h à n g c h u y ê n b á n ) + D o a n h t h u cho t h u ê m á y m ó c , t h i ế t
b ị v à t à i s ả n k h á c có n g ư ờ i đ i ề u k h i ể n .
c. N ê u đ ố i v ớ i n h ữ n g n g à n h h o ạ t đ ộ n g q u ả n lý n h à nưốc,
a n n i n h quốc p h ò n g , b ả o đ ả m x ã h ộ i b ắ t buộc v à n h ữ n g
n g à n h h o ạ t đ ộ n g k h á c m à n g u ồ n k i n h p h í t h ư ờ n g x u y ê n do
n g â n s á c h n h à m í ố c cấp t h ì dựa v à o b á o c á o t h u , c h i n g â n
s á c h n h à n ư ố c đ ể t í n h n h ư sau:
Giá trị sản x u ấ t = Tổng chi phí thường x u y ê n - Các
k h o ả n c h i sửa c h ữ a l ố n t à i s ả n c ố đ ị n h v à c á c c ô n g t r ì n h h ạ
t ầ n g cơ sở - C á c k h o ả n c h i c h u y ế n n h ư ợ n g t h ư ờ n g x u y ê n .
Cách thứ ba:
G O = D o a n h t h u t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m h à n g hoa v à dịch v ụ
+ D o a n h t h u b á n p h ế l i ệ u , p h ế p h ẩ m t r o n g k ỳ + C h ê n h lệch
g i á t r ị s ả n x u ấ t dỏ d a n g c u ố i k ỳ so v ố i đ ầ u k ỳ + C h ê n h l ệ c h
g i á t r ị s ả n p h ẩ m h à n g hoa t ồ n k h o c u ố i k ỳ so v ố i đ ầ u k ỳ +
G i á t r ị c á c c ô n g v i ệ c l à m t h u ê cho b ê n n g o à i + G i á t r ị cho
t h u ê phương t i ệ n sản xuất, m á y móc t h i ế t bị thuộc dây
c h u y ề n s ả n x u ấ t của d o a n h n g h i ệ p ( t r ừ m ộ t s ố n g à n h y ê u
c ầ u có n g ư ờ i đ i ề u k h i ể n đ i theo).
T í n h theo c ô n g t h ứ c n à y có t h u ậ n l ợ i l à c á c t h ô n g t i n
t r ê n đ ề u có t h ê t ậ p hợp được t ừ b á o c á o t à i c h í n h c ủ a d o a n h
nghiệp.
Về nội dung của chỉ tiêu GO: L à sự p h a t r ộ n c ủ a 2 h ệ
t h ố n g v à k h ô n g đ ả m b ả o sự t h ố n g n h ấ t g i ữ a c á c n g à n h k i n h
t ế m à điên h ì n h là giữa 2 n g à n h công nghiệp và n ô n g nghiệp.
Đ ồ n g t h ờ i t r o n g n ộ i d u n g của chỉ t i ê u l ạ i k h ô n g t h ố n g n h ấ t
v ớ i k h á i n i ệ m của chỉ t i ê u G O . Đ i ề u n à y được t h ể h i ệ n :
T r o n g k h á i n i ệ m c h ỉ bao h à m k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g sản

Chương tỉỉ: Thống kẻ kết €Ịitạ boạf độnaỊ SXKŨ cua đơn vỉ dơ sỗ
x u ấ t . " G i á t r ị s ả n x u ấ t c ô n g n g h i ệ p là toàn bộ giá trị của sản

phàm do hoạt động sản xuất công nghiệp tạo ra t r o n g t h ờ i
g i a n n h ấ t đ ị n h " , " G i á t r ị s ả n x u ấ t n ô n g n g h i ệ p là tống hợp
toàn bộ kết quả lao động hữu ích của ngành nông nghiệp biểu
h i ệ n b ằ n g giá trị sản x u ấ t ra trong một thời k ỳ n h ấ t định
( t h ư ờ n g l à m ộ t n ă m ) " n h ư n g t r o n g t í n h t o á n của c ô n g n g h i ệ p
l ạ i bao h à m cả p h ầ n t h u được do cho t h u ê p h ư ơ n g t i ệ n s ả n
x u ấ t n h ư : "+(5) T i ề n t h u được do cho t h u ê m á y móc, t h i ế t bị
t r o n g d â y c h u y ề n s ả n x u ấ t của d o a n h n g h i ệ p " . N ộ i d u n g n à y
h o à n t o à n k h ô n g t h u ộ c k ế t q u ả lao đ ộ n g của d o a n h n g h i ệ p .
N ó l à k ế t q u ả c ủ a v i ệ c cho t h u ê t à i s ả n m à có. M ặ t k h á c , ỏ
đ â y k h ô n g có sự t h ố n g n h ấ t g i ữ a các n g à n h :
N g à n h x â y d ự n g q u y đ ị n h t í n h " T i ề n t h u được do cho

t h u ê m á y m ó c , t h i ế t b ị t r o n g d â y c h u y ề n s ả n x u ấ t của d o a n h
n g h i ệ p n h ư n g phải có người điều khiển đi theo".
T r o n g k i n h t ê t h ị t r ư ờ n g v à theo t h ô n g l ệ t h ố n g k ê quốc
t ê t h ì m ọ i h o ạ t đ ộ n g có đ e m l ạ i t h u n h ậ p đ ề u được t í n h v à o
k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của d o a n h n g h i ệ p .
B ở i t h ê , k h i t í n h G O c ủ a c á c n g à n h c ầ n t í n h t o à n bộ t i ề n t h u
được do cho t h u ê p h ư ơ n g t i ệ n s ả n x u ấ t , cho t h u ê đ ấ t hoặc cho
t h u ê m ặ t b ằ n g s ả n x u ấ t , cho t h u ê q u ầ y h à n g , cửa h à n g , cho
t h u ê v ù n g t r ờ i , v ù n g b i ế n , m ặ t n ư ố c đ ể n u ô i t r ồ n g hoặc đ á n h
b ắ t h ả i s ả n . . . đ ề u được t í n h v à o GO của n g à n h s ả n xuất
- t ư ơ n g ứng.
Đ ô i v ố i n g à n h n ô n g n g h i ệ p m à c h ú y ê u là c h ă n n u ô i s ú c
v ậ t cho s ả n p h ẩ m g ắ n l i ề n con s ú c v ậ t : Theo c á c h t í n h của
M P S v à S N A h i ệ n nay đ ề u t í n h b ằ n g trọng lượng thịt hòi
t ă n g lên.

GIÁO TRĨNH THỐNG Kê KINH DOANH
Trọng lượng Trọng Trọng Trọng lượng Trọng lượng

thịt hơi lượng thịt lượng thịt thít hơi thịt hơi
tăng lên hơi có hơi có xuất bán mua vào
trong kỳ cuối kỳ đầu kỳ trong kỳ trong ky
C ô n g t h ứ c t í n h t r ê n t ạ o r a sự b ấ t hợp lý k h i so s á n h vói
c á c n g à n h k i n h t ê k h á c n h ư c ô n g n g h i ệ p hoặc x â y d ự n g . B ở i
vì ở n g à n h c ô n g n g h i ệ p hoặc x â y d ự n g t o à n b ộ c h i p h í cho
v i ệ c m u a n g u y ê n , n h i ê n , v ậ t l i ệ u đ ã t i ê u d ù n g cho s ả n x u ấ t
đ ề u được t í n h v à o G O . Song ở n g à n h n ô n g n g h i ệ p , c h i p h í
m u a con g i ố n g đ ể c h ă n n u ô i ( t r ọ n g l ư ợ n g t h ị t h ơ i m u a vào
t r o n g k ỳ ) l ạ i b ị l o ạ i r a k h ỏ i GOchả,, nuôi .
T r o n g c h ă n n u ô i độ r ủ i ro k h á cao. V ố i t r ọ n g l ư ợ n g của
đ à n s ú c v ậ t k ỳ t r ư ố c c h u y ể n sang n ế u c h ẳ n g m a y b ị c h ế t t h ì
đ ơ n v ị c ò n p h ả i l ấ y k ế t q u ả của k ỳ n à y đ ể b ù v à o sô đ ã bị
c h ế t hoặc m ấ t t r o n g k ỳ .
V i ệ c c h ă n n u ô i đ ạ i gia s ú c ở c á c t ỉ n h đ ồ n g b ằ n g l à đ ế l ấ y
sức k é o . N ô n g d â n t a đ ã có c â u : "Con t r â u l à đ ầ u cơ nghiệp".
Song t o à n b ộ s ú c v ậ t l à m chức n ă n g t à i s ả n c ố đ ị n h k h ô n g
t h u ộ c dôi t ư ợ n g t í n h k ế t q u ả s ả n x u ấ t của n g à n h c h ă n n u ô i .
Đ i ể u n à y đ ã được g h i n h ậ n t r o n g m ụ c (2) v ề s ả n p h ẩ m c h ă n
n u ô i bao g ồ m : " G i á t r ị t r ọ n g l ư ợ n g t h ị t h ơ i t ă n g t h ê m t r o n g
k ỳ của gia s ú c , gia c ầ m ( k h ô n g bao g ồ m s ú c v ậ t l à m chức
n ă n g t à i s ả n c ố định)". C á c h t í c h t r ê n c ũ n g đ ã l o ạ i đ i m ấ t
t o à n b ộ k ế t q u ả c h ă n n u ô i gia s ú c l à m chức n ă n g T S C Đ m à
t r o n g đó có v i ệ c n u ô i t r â u b ò c à y k é o . N ế u l o ạ i t r ừ trọng
l ư ợ n g t ă n g l ê n của s ú c v ậ t s i n h s ả n hoặc s ú c v ậ t cho sữa t h ì
c ò n có lý. B ở i vì s ả n p h ẩ m m à n ó t ạ o r a được b i ể u h i ệ n b ằ n g
sô sữa hoặc b ê , n g h é con h a y s ú c v ậ t con t h u được t r o n g k ỳ .
C ò n v ố i s ú c v ậ t c à y k é o t h ì s ả n p h ẩ m của n ó l ạ i l à g i á t r ị sức
H i T r u ô n g Đ ạ i h ọ c Kinh t ế Q u ố c d â n

Chuông l i TỷíẩnsỊỊ ké kết quở hoại động smo cứa l & ý g ị g | « *
kéo. Mà giá trị sức kéo hiện nay chưa được đo lường. Nhiều
n g ư ờ i cho r ằ n g b ộ p h ậ n g i á t r ị n à y được k ế t t i n h t r o n g s ố s ả n
p h ẩ m c ủ a n g à n h t r ồ n g t r ọ t t ạ o ra. Vì t h ế k h ô n g c ầ n p h ả i
t í n h riêng giá trị đ à n súc v ậ t cày kéo tạo ra trong n ă m . M ộ t
t r o n g n h ữ n g lý do t r ê n đ ã l à m cho v i ệ c t í n h GO & V A của
n g à n h c h ă n n u ô i t h ấ p h ơ n mức t h ự c t ế của n ó đ ó n g g ó p v à o
G D P của x ã h ộ i . Đ ã n h i ề u n ă m nay giá trị sản x u ấ t của
n g à n h c h ă n n u ô i c ũ n g chỉ c h i ế m x ấ p x ỉ 20% t r o n g g i á t r ị s ả n
x u ấ t nông nghiệp.
Cơ c ấ u g i á t r ị s ả n x u ấ t n ô n g n g h i ệ p (%)
Trong đó
Năm Tổng s ố
Trồng trọt Chăn nuôi Dịch vụ
1990 100 79,3 17,9 2,8
1995 100 78,1 18,9 3,0
1998 100 79,7 17,8 2,5
1999 100 79,2 18,5 2,3
2000 100 78,2 19,3 2,5
2001 100 80,8 16,8 2,4
2002 100 80,1 17,5 2,4
Nguồn: Niên giám thống kê 2002.
T ừ p h â n t í c h t r ê n cho t h ấ y , k h i t í n h s ả n p h ẩ m c h ă n n u ô i
v ố i l o ạ i s ả n p h ẩ m l à t r ọ n g l ư ợ n g t h ị t h ở i n ê n t í n h theo c ô n g
thức:
Trọng lượng thịt Trọng lượng Trọng lượng

hơi sản xuất = thịt hơi có + thịt hơi xuất
trong kỳ cuối kỳ bán trong kỳ

<&ÃPta&WTmN3KẼ*3NH0aANH <ý\
2. Giá trị gia tăng của đơn vị cơ sở (VA - Value

Added)
G i á t r ị gia t ă n g c ò n g ọ i l à g i á t r ị t ă n g t h ê m l à t o à n bộ
k ế t q u ả lao đ ộ n g h ữ u ích của n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g t r o n g đơn
v ị cơ sỏ m ố i s á n g t ạ o r a v à g i á t r ị h o à n v ố n c ố đ ị n h ( k h ấ u hao
TSCĐ) trong một khoảng thời gian n h ấ t định (Ì t h á n g , Ì quý
hoặc Ì n ă m ) . N ó p h ả n á n h b ộ p h ậ n g i á t r ị m ó i được t ạ o ra
của c á c h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t h à n g h ó a v à dịch v ụ m à n h ữ n g
n g ư ờ i lao đ ộ n g của đ ơ n vị cơ sỏ m ố i l à m r a bao g ồ m p h ầ n giá
t r ị cho m ì n h (V), p h ầ n cho đ ơ n v ị cơ sỏ v à x ã h ộ i ( M ) v à p h ầ n
giá trị h o à n v ố n cố định ( K H T S C Đ = d ) .
V ề m ặ t giá trị: V A = V + M + c,
Ý nghĩa của chỉ tiêu VA:
T r ê n g i á c độ v ĩ m ô , chỉ t i ê u V A l à cơ sở đ ể t í n h GDP,
G N I , t h u ế g i á t r ị gia t ă n g (VÁT).
Đ ố i v ố i đ ơ n v ị cơ sỏ n ó l à cơ sỏ đ ể t í n h t o á n t r o n g việc
p h â n chia l ợ i í c h g i ữ a n g ư ờ i lao đ ộ n g của đ ơ n v ị cơ sỏ (V) v ố i
l ợ i í c h c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ v à x ã h ộ i ( M ) , g i á t r ị t h u h ồ i v ố n do
k h ấ u hao T S C Đ (C,)...
Phương pháp tính chỉ tiêu V Ạ
* Có 2 p h ư ơ n g p h á p t í n h V A đ ố i v ố i m ọ i đ ơ n v ị cơ sỏ:
a. Phương pháp sản xuất:
Giá trị gia tăng Giá trị Chi phí

của đơn vị cơ sở = sản xuất - trung gian (3.1)
(VA) (GO) (IC)
86

Chương m Thống kê kết quà hoạt động i m ajo4cm vị cơ sơ
b. Phương pháp phân phôi:
Giá trị Thu nhập Thu Thu Khấu

gia tăng lần đầu nhập lần nhập lần hao tài
của đơn = của người + đầu của + đầu của + sản cố (3.2)
vị cơ sở lao động đơn vị cơ chính định
(VA) (V) sở (M) phủ (G) (CO
(1) (2) (3) (4)
Trong đó:
(1). T h u n h ậ p l ầ n đ ầ u c ủ a n g ư ờ i lao đ ộ n g g ồ m :
- T i ề n l ư ơ n g h o ặ c t h u n h ậ p theo n g à y c ô n g của n g ư ờ i lao
đ ộ n g ( g ồ m cả k h o ả n n g ư ờ i lao đ ộ n g n h ậ n được do p h â n p h ô i
theo s ố l ư ợ n g v à c h ấ t l ư ợ n g lao đ ộ n g d ư ố i h ì n h t h ứ c b ằ n g
t i ề n hoặc b ằ n g h i ệ n v ậ t ) ;
- C á c k h o ả n t h u n h ậ p n g o à i l ư ơ n g hoặc n g o à i t h u n h ậ p
theo n g à y c ô n g c ủ a n g ư ờ i lao đ ộ n g n h ư t i ề n ă n t r ư a , t i ề n b ồ i
d ư ờ n g hoặc p h ụ c ấ p l à m ca ba, c h i l ư ờ n g t r o n g n g à y n g h ỉ
việc, t i ề n t h ư ở n g c á c l o ạ i n h ư : t h ư ở n g cho p h á t m i n h sáng
k i ê n , t i ế t k i ệ m v ậ t t ư , t h ư ở n g n ă n g s u ấ t ; t i ề n c h i cho học t ậ p ,
b ồ i d ư ỡ n g n g h i ệ p v ụ . . . m à đ ớ n v ị cơ sở t r ả t r ự c t i ế p cho n g ư ờ i
lao đ ộ n g .
- P h ụ cấp độc h ạ i ; p h ụ cấp đ ắ t đỏ; p h ụ cấp k h i đi c ô n g
tác (tiền lưu trú).
- C á c k h o ả n m à n g ư ờ i c h ủ sử d ụ n g lao đ ộ n g n ộ p t h a y cho
n g ư ờ i lao đ ộ n g n h ư : B ả o h i ể m x ã h ộ i ; b ả o h i ể m y t ế ; k i n h p h í
h ỗ t r ợ h o ạ t đ ộ n g của c ô n g đ o à n . . .
(2). T h u n h ậ p l ầ n đ ầ u của đ ơ n vị cơ sở ( M Ị) g ồ m :
- L ợ i n h u ậ n t r ả t i ề n vay n g â n h à n g (không kế chi p h í

dịch v ụ n g â n h à n g v ì đ ã t í n h v à o IC) hoặc v a y c ủ a c ô n g n h â n
v i ê n ; v a y của c á c t ổ chức hoặc c á n h â n m à đ ơ n v ị p h á i t r á lãi.
- T i ề n l ợ i n h u ậ n c ò n l ạ i của đ ơ n v ị cơ sỏ.
(3) T h u n h ậ p l ầ n đ ầ u của c h í n h p h ủ (G) bao g ồ m :
T h u ế s ả n x u ấ t n h ư t h u ế m ô n b à i ; t h u ế sử d ụ n g đ ấ t ( t r ừ
t r ợ cấp)
T h u ế g i á t r ị gia t ă n g
T h u ế t i ê u t h ụ đặc b i ệ t
T h u ế sử d ụ n g t à i n g u y ê n
Các loại t h u ế khác
C á c k h o ả n p h ụ t h u p h ả i n ộ p cho n h à n ư ố c
Các k h o ả n p h í và l ệ p h í p h ả i nộp
C á c k h o ả n p h ả i n ộ p k h á c cho n h à n ư ố c
N ế u x é t theo c ấ u t r ú c g i á t r ị c ủ a c . M á c t h ì M = M , + G
(4). K h ấ u hao t à i s ả n c ố đ ị n h d ù n g cho s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t
v à dịch v ụ .
M u ố n t í n h được g i á t r ị gia t ă n g ( V A ) của đ ơ n v ị cơ sò
theo c ô n g t h ứ c (3.1) p h ả i x á c đ ị n h được c h i p h í t r u n g g i a n
(IC).
C h ỉ t i ê u V A được t í n h theo g i á h i ệ n h à n h (còn g ọ i l à giá
t h ự c t ể ) v à g i á so s á n h .
Ư u đ i ể m n ổ i b ậ t của chỉ t i ê u V A l à đ ã l o ạ i t r ừ được việc
t í n h t o á n t r ù n g l ặ p của chỉ t i ê u G O . N ó đ ả m b ả o t í n h c h ấ t so
s á n h t ố t h ơ n . T u y n h i ê n chỉ t i ê u n à y c ũ n g c ò n n h ữ n g h ạ n c h ế
t r o n g việc sử d ụ n g đ ể so s á n h k ế t q u ả g i ữ a c á c n g à n h do y ê u
t ố k h ấ u hao T S C Đ . V ố i n g à n h k i n h t ế k h á c n h a u t h ì m ứ c độ

Chương ///: Thống ké kết quá hoại động SXKD của đơn vị cơ sả
khấu hao TSCĐ có khác nhau. Thông thường mức khấu hao
T S C Đ của n g à n h c ô n g n g h i ệ p cao h ơ n n h i ề u so v ố i n g à n h
nông nghiệp.
3. Chi phí trung gian của đơn vị cơ sở (le -

I n t e r m e d i a t i o n a l Cost)
Chi phí trung gian của đơn vị cơ sở là một bộ phận cấu

t h à n h của t ô n g c h i p h í s ả n x u ấ t bao g ồ m t o à n b ộ c h i p h í
thường xuyên về v ậ t chất n h ư nguyên vật liệu, nhiên liệu,
đ ộ n g lực, c h i p h í v ậ t c h ấ t k h á c ( k h ô n g k ể k h ấ u hao t à i s ả n cô
đ ị n h ) v à c h i p h í dịch v ụ ( k ể cả dịch v ụ v ậ t c h ấ t v à dịch v ụ
k h ô n g v ậ t c h ấ t ) được sử d ụ n g t r o n g q u á t r ì n h s ả n x u ấ t r a
của c ả i v ậ t c h ấ t v à h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ k h á c của đ ơ n v ị cờ sở
trong m ộ t t h ờ i gian n h ấ t định (thường là Ì t h á n g , Ì q u ý hay
Ì n ă m - t ư ơ n g ứng v ố i t h ờ i g i a n t í n h GO v à V A ) . C h i p h í t r u n g
g i a n của t o à n đ ớ n v ị cơ sỏ b ằ n g t ổ n g c h i p h í t r u n g g i a n của
c á c h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t v à dịch v ụ có t r o n g đ ơ n v ị cỡ sở.
C h i p h í t r u n g g i a n của t ừ n g l o ạ i h o ạ t đ ộ n g ( s ả n x u ấ t v à
dịch v ụ ) của đ ơ n v ị cơ sở g ồ m c á c k h o ả n sau:
a. Chi phí vật chát
N h ữ n g k h o ả n c h i p h í v ậ t c h ấ t m à đ ơ n vị đ ã sử d ụ n g cho
q u á t r ì n h sản x u ấ t , k i n h doanh trong t h ờ i k ỳ t í n h t o á n gồm:
N g u y ê n , v ậ t l i ệ u chính, nguyên, v ậ t liệu p h ụ mua ngoài

hoặc đ ơ n v ị s ả n x u ấ t r a
N ử a t h à n h p h ẩ m mua ngoài;
- N h i ê n liệu, chất đốt;

- Đ ộ n g lực m u a n g o à i ;
•na M Ĩ MỊQuỐcdân é

<34ÁO TRINH THỐNG Kê KINH DOANH
- P h â n b ố g i á t r ị c ô n g cụ lao động n h ỏ t h u ộ c t à i s ả n l ư u
động;
- Chi phí v ậ t chất k h á c (như p h â n bón, thuốc t r ừ s â u và
p h ò n g t r ừ dịch b ệ n h . . . của h o ạ t đ ộ n g n ô n g n g h i ệ p v.v...);
- N h ữ n g hao h ụ t m ấ t m á t v ề n g u y ê n , n h i ê n , v ậ t l i ệ u , t à i
s ả n l ư u đ ộ n g do n h ữ n g b i ế n c ố t h ô n g t h ư ờ n g hoặc n h ữ n g r ủ i
ro b ấ t t h ư ờ n g ( t r o n g p h ạ m v i đ ị n h mức cho p h é p ) ;
- Chi phí v ă n phòng phẩm;

- Các k h o ả n chi p h í v ậ t chất k h á c n h ư : Chi p h í v ề dụng
cụ cho P C C C , d ụ n g cụ cho b ả o v ệ cớ sỏ, q u ầ n á o , t r a n g phục,
bảo h ộ lao đ ộ n g cho h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h .
6. Chi phí dịch vụ
- C ô n g t á c p h í : T i ề n v é t à u xe; t i ề n t h u ê n h à t r ọ , k h á c h
sạn,
- T i ề n t h u ê n h à , m á y m ó c t h i ế t bị, t h u ê sửa c h ữ a n h ỏ các
công t r ì n h k i ê n t r ú c , n h à l à m việc...
- T r ả t i ề n dịch v ụ p h á p lý;
- T r ả t i ề n c ô n g đ à o t ạ o v à n â n g cao t r ì n h độ n g h i ệ p v ụ
cho c á n bộ c ô n g n h â n v i ê n ;
- T r ả t i ề n cho c á c t ổ chức quốc t ê v à n g h i ê n c ứ u k h o a học;

- T r ả t i ề n t h u ê quảng cáo;
- T r ả t i ề n v ệ s i n h k h u vực, p h ò n g c h á y , c h ữ a c h á y , bảo
vệ an ninh;
- T r ả t i ề n cưốc p h í v ậ n c h u y ể n v à b ư u đ i ệ n , l ệ p h í bảo
h i ể m N h à n ư ố c v ề t à i s ả n v à n h à cửa, đ ả m b ả o a n t o à n s ả n
x u ấ t , k i n h doanh;
• 1 1 1 1 Đ o i hạc B I t * ỊiIIỊ
Chương nỉ: Thống kê kể! qué hoạt động sxm cua đớn vị cơ sả
- T r ả t i ề n c á c dịch v ụ k h á c : I n c h ụ p , sao v ă n b ả n , l ệ p h í
n g â n hàng...
Một sô chú ý khi tính chi phí trung gian:
• K h ô n g t í n h vào chi p h í t r u n g gian chi p h í mua sắm v à

k h ấ u hao t à i s ả n c ố đ ị n h t h ự c h i ệ n t r o n g n ă m ;
• N h ữ n g hao h ụ t , t ổ n t h ấ t n g u y ê n , v ậ t l i ệ u t r o n g q u á
t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h được t í n h v à o c h i p h í t r u n g g i a n
đ ố i v ó i p h ầ n t r o n g đ ị n h mức, c ò n p h ầ n n g o à i đ ị n h mức t h ì
t í n h v à o g i ả m tích l ũ y t à i sản;
• C h i p h í t r u n g g i a n được t í n h theo g i á t h ự c t ế b ằ n g g i á
m u a t r ừ đi c h i ế t k h ấ u t h ư ơ n g n g h i ệ p v à cộng v ố i cưốc p h í
v ậ n t ả i t ừ n ơ i m u a đ ế n n ơ i sử d ụ n g .
• V ó i n h ữ n g s ả n p h ẩ m gia c ô n g cho b ê n n g o à i , n h ữ n g c h i
p h í v ề n g u y ê n v ậ t l i ệ u do k h á c h h à n g m a n g đ ế n n ê u t í n h v à o
GO t h ì p h ả i t í n h v à o l e v à ngược l ạ i .
T r ê n đ â y là n ộ i d u n g cơ b ả n của c h i p h í t r u n g g i a n đ ố i
v ó i c á c h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t v à dịch v ụ . K h i đi v à o t ừ n g n g à n h
cụ t h ê t h ì c á c n ộ i d u n g t r ê n có sự t h a y đôi c h ú t ít v ề t ê n g ọ i
v à t í n h c h ấ t c h i p h í cho p h ù hợp v ố i đặc đ i ể m của từng
n g à n h . V í d ụ , t r o n g n ô n g , l â m n g h i ệ p k h ô n g có k h o ả n c h i p h í
v ề n g u y ê n , v ậ t l i ệ u chính, n g u y ê n , v ậ t liệu phụ... m à thay
v à o đ ó l à c h i p h í v ề h ạ t g i ố n g , t h ứ c ă n gia s ú c , p h â n b ó n ,
t h u ố c p h ò n g t r ừ dịch b ệ n h . . . Đ ê g ọ n t r o n g t r ì n h b à y , g i á o
t r ì n h c h ỉ đ ê c ậ p đ ế n c á c k h o ả n c h u n g n h ấ t cho t ấ t cả c á c
h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t v à dịch v ụ .
V ề n g u y ê n tắc chung k h i t í n h chi p h í t r u n g gian p h ả i
đ ả m bảo:
+ G O t í n h theo g i á n à o t h ì l e p h ả i t í n h theo g i á đó

+ GO ( đ ố i v ố i h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t c ô n g n g h i ệ p t í n h cả giá
t r ị n g u y ê n , v ậ t l i ệ u do k h á c h h à n g đ e m đ ế n t h ì l e c ũ n g p h ả i
bao g ồ m cả k h o ả n đó v à n g ư ợ c l ạ i .
Do đặc t h ù của t ừ n g n g à n h s ả n x u ấ t n ê n n ộ i d u n g l e có
sự k h á c n h a u c h ú t ít (chủ y ê u l à k h á c n h a u v ề t ê n gọi). Ví dụ:
B ả n g 111.5
Công nghiệp N ô n g , lâm n g h i ệ p Xây d ự n g
Chi phí vật chất: Chi phí vật chất: Chi phí vật chất:
- Chi phí - Chi phí hạt giống, - Chi phí về vật liệu xây
nguyên, nhiên, dựng: Cát sỏi, gạch
- Chi phí phàn bón,
vật liệu chính; ngói, xi măng...
- Chi phí thức ăn gia
- Chi phí - Chi phí về chất phụ gia
súc,
nguyên, nhiên,
vật liệu phụ... - Chi phí thuốc phòng
trừ dịch bệnh...
Chi phí dịch vụ Chì phí dịch vụ Chi phí dịch vụ

(tên gọi giống Ngoài phần tên gọi (tên gọi giống c á c
c á c ngành) giống c á c ngành còn có: ngành)
- Dịch vụ làm đất
- Dịch vụ tưới nước
- Dịch vụ phun thuốc

phòng trừ sâu
- Dịch vụ tuốt lúa...
Sau đ â y l à n ộ i d u n g chỉ t i ê u C P T G của m ộ t s ố h o ạ t đ ộ n g

c h ủ y ê u của c á c l o ạ i đ ơ n v ị cơ sỏ.

Chương lít máng ké kết qué hoạt động SXKŨ của đơn VỊ cứ sả
3.1. Chi phí trung gian của hoạt đông nông nghiêp
C h i p h í t r u n g g i a n của h o ạ t đ ộ n g n ô n g n g h i ệ p g ồ m t o à n
b ộ c á c c h i p h í v ề v ậ t c h ấ t v à dịch v ụ được sử d ụ n g đ ể s ả n
x u ấ t r a s ả n p h ẩ m của n g à n h n ô n g n g h i ệ p .
A. Chi phí vật chất:
- Chi p h í v ề giống cây trồng;

- P h â n b ó n các loại;
- Vôi v à c á c c h ấ t c ả i t ạ o đ ồ n g r u ộ n g , b ả o v ệ t h ự c v ậ t ,
t h u ố c t i ê m p h ò n g t r ừ dịch b ệ n h cho s ú c v ậ t . . .
- Đ i ệ n n ă n g , n h i ê n liệu, chất đốt;
- V ậ t liệu;
- T h ứ c ă n cho c h ă n n u ô i ;
- C h i cho m u a s ắ m d ụ n g cụ lao đ ộ n g n h ỏ d ù n g cho c h u
k ỳ sản xuất;
- C h i p h í cho sửa c h ữ a t h ư ờ n g x u y ê n T S C Đ ;
- Chi phí v ặ n phòng phẩm;
- Chi phí v ậ t chất khác.
B. Chi phí dịch vụ:
- C h i p h í cho v i ệ c c à y , b ừ a , v ậ n t ả i t h u ê n g o à i ;
- T h u ê sức k é o s ú c v ậ t ;
- T r ả t i ề n t h ú y lợi phí;
- D ị c h v ụ p h í b ả o h i ể m N h à n ư ố c , dịch v ụ p h í b ư u đ i ệ n ,
dịch v ụ p h í n g â n h à n g ;
- C h i cho t i ế p k h á c h h ộ i n g h ị , c ô n g t á c p h í , đ à o t ạ o v à b ồ i
d ư ỡ n g n â n g cao t a y n g h ề t h u ê n g o à i ;

GIÁO TRÌNH THÒNG KÊ KINH DOANH
- C á c k h o ả n c h i p h í dịch v ụ k h á c n h ư dịch v ụ p h á p lý;

quảng cáo; chi phí b ư u điện...
3.2. Chi phí trung gian của hoạt động lâm nghiệp
Chi phí trung gian của hoạt động lâm nghiệp gồm toàn
bộ c h i p h í v ề v ậ t c h ấ t v à dịch v ụ p h ụ c v ụ cho v i ệ c t r ồ n g
c h ă m sóc, t u b ổ , n u ô i d ư ỡ n g , t u b ổ r ừ n g t r ồ n g v à r ừ n g tự
n h i ê n , c h i p h í cho v i ệ c k h a i t h á c l â m s ả n v à n h ữ n g c h i p h í
cho c á c h o ạ t đ ộ n g l â m n g h i ệ p k h á c .
- Chi p h í v ề giống cây trồng;

- Chi p h í p h â n b ó n các loại;
- Chi p h í thuốc p h ò n g t r ừ s â u b ệ n h v à bảo v ệ thực vật-
- C h i p h í v ề n g u y ê n , n h i ê n , v ậ t l i ệ u , đ i ệ n n ă n g , c h ấ t đốt
p h ụ c v ụ cho s ả n x u ấ t v à q u ả n lý l â m n g h i ệ p ;
- C h i p h í v ề c ô n g cụ lao đ ộ n g n h ỏ cho q u á t r ì n h s ả n x u ấ t -
- C h i p h í v ậ t t ư cho sửa c h ữ a t h ư ờ n g x u y ê n m á y móc
t h i ế t bị;
• Chi phí dịch vụ bảo hiểm, dịch vụ phí ngân hàng bưu
điện, v ậ n t ả i t h u ê ngoài...
- C ô n g t á c p h í : V é t à u xe; c h i p h í cho k h á c h s ạ n , n h à t r ọ
cho c á n bộ c ô n g n h â n v i ê n k h i đi c ô n g t á c ;
- Dịch v ụ bảo v ệ r ừ n g , p h ò n g c h á y chữa cháy-
- C h i p h í cho việc đ à o t ạ o v à b ồ i d ư ỡ n g n â n g cao t a y n g h ề
t h u ê ngoài;

=J&ĩá#ĩgW m 'qịếế i g ^ ị hoợf động $XKĐ &jađcm wcơsâ
- Dịch vụ y tê, bảo vệ môi trường;

- C h i p h í cho q u ả n g c á o ;
- C h i p h í cho v i ệ c t h u ê m á y m ó c , t h i ế t bị p h ụ c v ụ sản
x u ấ t v à q u ả n lý s ả n x u ấ t ;
- C h i p h í dịch v ụ k h á c .
3.3. Chi phí trung gian của hoai đông công nghiêp
C h i p h í t r u n g g i a n của h o ạ t động công nghiệp gồm t o à n

bộ c h i p h í v ề v ậ t c h ấ t v à dịch v ụ p h ụ c v ụ cho v i ệ c s ả n x u ấ t r a
c á c s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t v à dịch v ụ của l ĩ n h vực c ô n g n g h i ệ p .
- Chi phí nguyên, vật liệu chính;

- Chi phí về nguyên, v ậ t liệu phụ;
- Đ i ệ n n ă n g , n h i ê n liệu, chất đốt;
- C h i cho m u a s ắ m d ụ n g cụ n h ỏ d ù n g cho q u á t r ì n h s ả n
xuất;
- C h i p h í v ậ t t ư cho sửa c h ữ a t h ư ờ n g x u y ê n T S C Đ ;
- Công tác phí;

- T i ề n t h u ê n h à , m á y m ó c t h i ế t b ị , t h u ê sửa c h ữ a n h ỏ c á c
c ô n g t r ì n h k i ế n t r ú c , n h à l à m việc,...
cho c á n b ộ c ô n g n h â n v i ê n ;

- T r ả t i ề n cho c á c t ố chức quốc t ê v à n g h i ê n c ứ u khoa
học;
- T r ả t i ề n v ệ s i n h k h u vực, p h ò n g c h á y , c h ữ a c h á y , bảo
vệ an ninh;
- T r ả t i ề n cưóc p h í v ậ n c h u y ể n v à b ư u đ i ệ n , l ệ p h í bảo
h i ể m N h à n ư ố c v ề t à i s ả n v à n h à cửa, đ ả m b ả o a n t o à n sản
x u ấ t , k i n h doanh;
- T r ả t i ề n c á c dịch v ụ k h á c : i n c h ụ p , sao v ă n b ả n , l ệ phí
n g â n hàng,...
3.4. Chi phí trung gian của hoạt động xây dựng
C h i p h í t r u n g g i a n của h o ạ t đ ộ n g x â y d ự n g g ồ m :
- N g u y ê n , v ậ t l i ệ u , n h i ê n l i ệ u , đ ộ n g lực, c h i p h í t h u ê m á y
móc, t h i ế t b ị d ù n g cho t h i c ô n g ;
- Đ ộ n g lực m u a n g o à i ;
- C h i p h í cho v i ệ c t h ă m dò, k h ả o s á t , t h i ế t k ê ;
- C h i p h í v ậ t c h ấ t cho v i ệ c d u y t u , b ả o d ư ỡ n g v à sửa chữa
t h ư ờ n g x u y ê n các t h i ế t bị, m á y móc;
- Chi phí về l á n t r ạ i t ạ m thời;
- P h â n b ổ g i á t r ị c ô n g cụ lao đ ộ n g n h ỏ t h u ộ c t à i s ả n l ư u
động;
- C h i p h í v ậ t c h ấ t cho b ả o v ệ c ô n g t r ư ờ n g ;
- N h ữ n g hao h ụ t m ấ t m á t v ề n g u y ê n , n h i ê n , v ậ t l i ệ u , t à i
s ả n l ư u đ ộ n g do n h ữ n g b i ế n c ố t h ô n g t h ư ờ n g h o ặ c n h ữ n g r ủ i
ro b ấ t t h ư ờ n g ( t r o n g p h ạ m v i đ ị n h mức cho p h é p ) ;

Chương M: mồng ké kết quà hoạt động $XKỈ> < a & j j j | yicơsâ
- Chi phí văn phòng phẩm;

- C á c k h o ả n chi p h í v ậ t chất k h á c n h ư : Chi phí v ề dụng
cụ cho P C C C , d ụ n g cụ cho b ả o v ệ cơ sở, q u ầ n á o , t r a n g p h ụ c ,
b ả o h ộ lao đ ộ n g cho h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh.
- Công tác phí;

cho c á n b ộ c ô n g n h â n v i ê n ;
- T r ả t i ề n cho c á c t ổ chức quốc t ế v à n g h i ê n c ứ u k h o a
học;
- T r ả t i ề n v ệ s i n h k h u vực, p h ò n g c h á y , c h ữ a c h á y , b ả o
vệ an ninh;
- T r ả t i ề n cước p h í v ậ n c h u y ể n v à b ư u đ i ệ n , l ệ p h í b ả o
h i ế m N h à n ư ố c v ề t à i s ả n v à n h à cửa, đ ả m b ả o a n t o à n s ả n
xuất, k i n h doanh;
- T r ả t i ề n c á c dịch v ụ k h á c : I n c h ụ p , sao v ă n b ả n , l ệ p h í
ngân hàng,...
3.5. Chỉ phí trung gian của hoạt đông Ngân hàng,
tài chính tín dụng, tiết kiệm
C h i p h í t r u n g g i a n của h o ạ t động N g â n h à n g , t à i c h í n h
t í n d ụ n g , t i ế t k i ệ m c ũ n g bao g ồ m 2 l o ạ i : C h i p h í v ậ t c h ấ t v à
c h i p h í d ị c h v ụ cho q u á t r ì n h s ả n x u ấ t .
- C h i p h í điện, nước;

- C h i p h í c ô n g cụ lao đ ộ n g n h ỏ ;
- C h i p h í t r a n g p h ụ c : Q u ầ n á o , g i à y , d é p . . . p h ụ c v ụ cho
l à m v i ệ c do đ ơ n v ị cơ £Ở t r a n g b ị .
N ộ i d u n g c h i p h í dịch v ụ của l ĩ n h vực n à y g ầ n g i ố n g v ố i

c á c h o ạ t đ ộ n g của K n h vực s ả n x u ấ t n h ư dịch v ụ q u ả n g c á o ; y
tế; v ệ sinh m ô i trường; v ă n h ó a n g h ệ t h u ậ t ; a n dưỡng, nghỉ
m á t ; dịch v ụ b ư u đ i ệ n ; dịch v ụ q u ả n g c á o ; dịch v ụ b ả o h i ể m . . .
4. Giá trị gia tảng thuần của dơn vị cơ sở (NVA - Nét

V a l u e Added)
G i á t r ị gia t ă n g t h u ầ n l à c h ỉ t i ê u b i ể u h i ệ n t o à n b ộ giá
t r ị m ớ i được s á n g t ạ o r a t r o n g m ộ t t h ờ i k ỳ n h ấ t đ ị n h ( k h ô n g
k ể p h ầ n g i á t r ị k h ấ u hao t à i s ả n c ố đ ị n h ) c ủ a t ấ t cả c á c h o ạ t
đ ộ n g s ả n x u ấ t v à dịch v ụ c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ.
V ề cơ c ấ u g i á t r ị : NVA = V + M (3.3)
C ụ t h ể bao g ồ m : T h u n h ậ p l ầ n đ ầ u c ủ a n g ư ờ i lao đ ộ n g v à
c á c k h o ả n L ợ i n h u ậ n c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ ( k ể cả t h u ế s ả n x u ấ t v à
t h u ế t h u n h ậ p đ ơ n v ị cơ sở) h a y c ò n g ọ i l à t h ặ n g d ư s ả n x u ấ t
v à t h u n h ậ p của c h í n h p h ủ .
Ý nghĩa của chỉ tiêu NVA:
+ D ù n g đ ể t í n h G D P , G N I . . . c ủ a n ề n k i n h t ế quốc d â n ;
+ D ù n g để t í n h VÁT;
+ T í n h cơ c ấ u t h u n h ậ p của đ ơ n v ị cở sỏ;
+ T í n h các chỉ t i ê u h i ệ u q u ả sản x u ấ t , k i n h doanh của
đ ơ n v ị cơ sở.

Chương IU: Thống kê kết quá hoạt động $XKD của đon vị cơ sò
Phương pháp tính NVA:
N V A được t í n h theo h a i p h ư ơ n g p h á p :
A. Phương pháp sản xuất:
NVA = G O - l e - K h ấ u hao T S C Đ (3.4)

= V A - K h ấ u hao T S C Đ (3.5)
B. Phương pháp phân phối:
Thu nhập lần Thu nhập lẩn Thu nhập lần

NVA = đầu của người + đầu của đơn đầu của chính
lao động (V) vị cơ sở (Mì) phủ (G)
= V + M = v + M! + G (3.6)
Giá trị gia tăng thuần là nguồn gốc để mỏ rộng các quỹ
c ủ a đ ơ n vị cơ sỏ n h ư q u ỹ m ỏ r ộ n g s ả n x u ấ t , q u ỹ c ô n g ích, q u ỹ
k h e n t h ư ở n g . . . Do v ậ y , m u ố n t ồ n t ạ i v à p h á t t r i ể n , g i á t r ị gia
t ă n g t h u ầ n c ủ a đ ơ n v ị cơ sở p h ả i k h ô n g n g ừ n g t ă n g l ê n .
C h ỉ t i ê u N V A đ ả m b ả o t í n h so s á n h cao g i ữ a c á c n g à n h
k i n h t ế . Đ i ề u t r ì n h b à y t r ê n được t h ể h i ệ n qua b ả n g t í n h sau:
( G i ả sử đ â y l à q u á t r ì n h s ả n x u ấ t q u ầ n á o ) . Đ ơ n vị t í n h : t r . đ.
Trường hợp chuyên môn hoa sâu Trường hợp sản xuất kép kín
(3 nhà máy) trong một nhà máy
1. Doanh nghiệp chuyên sản xuất sợi Phản xưởng 1: s ả n xuất sợi
Mua bông 30.000 Mua bông 30.000
Tiêu thụ nguyên, nhiên, 5.000 Tiêu thụ nguyên, 5.000

vật liệu khác nhiên, vật liệu khác
Khấu hao T S C Đ 1.000 Khấu hao TSCĐ 1.000

(3 nhà máy) Ương một nhà máy
Giá trị sản lượng sợi (giá trị ****

50.000 Giá trị sản lượng sợi
thành phẩm đã sản xuất (giá trị thành phẩm đã
được trong kỳ) sản xuất được trong
kỳ)
Trong đó: s ả n lượng chỉ 4000

khâu
li. Doanh nghiệp chuyên dệt vải Phản xưởng 2: dệt vải
Mua sợi 46.000 Nhận sợi từ phân

xưỏng 1
Tiêu thụ nguyên, nhiẽn,vật 2000 Tiêu thụ nguyên, 2000

liệu khác nhiên,vật liệu khác
Khấu hao TSCĐ 3000 Khấu hao TSCĐ 3000
Giá trị sản lượng sợi (giá trị 74.000

thành phẩm đã sản xuất
được trong kỳ)
IN. Doanh nghiệp chuyên may P h â n xưởng 3: may

quần á o quần á o
Mua vải 74000 Nhận vải từ phân

xưởng 2
Mua chỉ may 4000 Nhận chỉ từ phân

xưởng 1
Tiêu thụ nguyên, nhiên, 3000 Tiêu thụ nguyên, 3000

vật liệu khác nhiên, vật liệu khác
Khấu hao TSCĐ 2000 Khấu hao TSCĐ 2OO0
H U Truông Đ ạ i 1ẳìợỆỆế§ẵỆỆất

(3 nhà máy) trong một nhà máy
Giá trị sản lượng quần á o 120.000 Giá trị sản lượng quần 120000
(giá trị thành phẩm đã sản áo (giá trị thành phẩm
xuất được trong kỳ) đã sản xuất được
trong kỳ)
T ừ t à i l i ệ u t r ê n t í n h được:
a. T r ư ờ n g h ợ p c h u y ê n m ô n hoa theo t ừ n g k h â u của q u á

trình sản xuất:
GO = G O D N sạ + G O D N D ệ t + GO D N M a v
= 50.000 + 74.000 + 120.000 = 244.000 t r . đ
VA D N S ạ i = G O - l e = 50.000 - (30.000 + 5.000)

= 15.000 t r . đ.
VA D N D ệ t = G O - l e = 74.000 - (46.000 + 2.000)

= 2 6 . 0 0 0 t r . đ.
VA D N M a y = G O - l e = 120.000 - (74.000 + 4.000 + 3.000)

= 3 9 . 0 0 0 t r . đ.
ì V Ạ = 15.000 + 2 6 . 0 0 0 + 39.000 = 80.000 t r . đ .
NVA D N S ợ i = VA D N S ợ i - C l D N S ạ i = 1 5 . 0 0 0 - 1000 = 14.000 t r . đ.
N V A DN Dệt = V A D N D ệ t - C l D N D ệ t = 26.000 - 3.000

= 2 3 . 0 0 0 t r . đ.
N V A DN May V A =
D N M a v — C 1 D N M a y = 39.000 — 2.000
= 3 7 . 0 0 0 t r . đ.
ì N V A i = 14.000 + 2 3 . 0 0 0 + 37.000 = 74.000 t r . đ .

b. T r ư ờ n g hợp s ả n x u ấ t k é p k í n t r o n g m ộ t n h à m á y :
G O = 120.000 t r . đ.
V A = 120.000 - (30.000 + 5.000 + 2.000 + 3.000)

= 80.000 t r . đ.
N V A = 80.000 - (1.000 + 3.000 + 2.000) = 74.000 t r . đ.

N ế u c h u y ê n m ô n hoa c à n g s â u sắc t h ì sự k h á c b i ệ t v ề chỉ
t i ê u GO c à n g l ố n n h ư n g k ế t q u ả t í n h của chỉ tiêu V A v à N V A
t h ì h o à n t o à n giống nhau.
5. Lợi nhuận kinh doanh của đơn vị cơ sở (Mi)
L ợ i n h u ậ n k i n h d o a n h l à c h ỉ t i ê u p h ả n á n h p h ầ n g i á trị
t h ặ n g d ư hoặc m ứ c h i ệ u q u ả k i n h d o a n h m à đ ơ n v ị cơ sỏ t h u
được t ừ c á c h o ạ t đ ộ n g k i n h doanh. L ợ i n h u ậ n k i n h doanh
được x á c đ ị n h b ằ n g c ô n g t h ứ c sau:
Lợi nhuận Doanh thu Chi phí

kinh doanh kinh doanh kinh doanh
Lợi nhuận kinh doanh của đơn vị cơ sở bao gồm 3 bộ

phận:
a. Lợi nhuận thu từ kết quả tiêu thụ sản phẩm

hàng hóa, dịch vụ của đơn vị cơ sở ( c ò n g ọ i l à l ợ i n h u ậ n
t h u t ừ k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh);
b. Lợi nhuận thu từ kết quả hoạt động tài chính,

gồm:
- Lợi nhuận gửi tiết kiệm ngân hàng;

- L ợ i n h u ậ n cho v a y v ố n ;
- L ợ i n h u ậ n do g ó p v ố n t h a m g i a l i ê n d o a n h ;

- L ợ i n h u ậ n m u a c h ứ n g k h o á n , cổ p h i ế u ; t r á i p h i ê u , t í n
phiêu, ngoại tệ;
- L ợ i n h u ậ n cho t h u ê t à i s ả n ;
- L ợ i n h u ậ n k i n h d o a n h b ấ t đ ộ n g sản;
- H o à n n h ậ p dự p h ò n g g i ả m giá đ ầ u t ư n g ắ n h ạ n , dài
hạn...
c. Lợi nhuận thu từ kết quả hoạt động bất thường
l à c á c k h o ả n l ợ i n h u ậ n t h u được t r o n g n ă m m à đ ơ n v ị cơ sỏ
k h ô n g d ự t í n h được t r ư ớ c h o ặ c n h ữ n g k h o ả n L ợ i n h u ậ n thu
được b ấ t t h ư ờ n g k h ô n g x ả y r a m ộ t c á c h đ ề u đ ặ n v à t h ư ờ n g
x u y ê n t r o n g n ă m , bao g ồ m :
- L ợ i n h u ậ n do n h ư ợ n g b á n , t h a n h lý t à i s ả n c ố đ ị n h ;
- T i ề n t h u được do p h ạ t v i p h ạ m hợp đ ồ n g ( đ ã t r ừ đ i c á c
k h o ả n chi p h í liên quan);
- T h u c á c k h o ả n n ợ k h ó đòi đ ã x ử lý x ó a sổ ( đ ã t r ừ c á c
k h o ả n chi phí);
- T h u c á c k h o ả n n ợ k h ô n g x á c đ ị n h được c h ủ ;
- C á c k h o ả n l ợ i n h u ậ n k i n h doanh n ă m trưốc bị bỏ sót;
- H o à n n h ậ p dự p h ò n g g i ả m giá h à n g t ồ n kho v à p h ả i
t h u k h ó đòi;...
M ỗ i b ộ p h ậ n L ợ i n h u ậ n n ó i t r ê n đ ề u được t í n h theo c ô n g
thức tổng q u á t (bằng doanh t h u hay t h u n h ậ p t r ừ chi phí).
T r o n g đ ó v ố i c á c đ ơ n v ị cơ sỏ s ả n x u ấ t t h ì L ợ i n h u ậ n t h u t ừ
k ế t q u ả sản xuất, k i n h doanh chiếm t ỷ trọng l ố n nhất.
Tổ chức hạch toán đơn vị cơ sở t í n h 3 chỉ t i ê u l ợ i n h u ậ n
t h u t ừ k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h n h ư sau:
* L ợ i n h u ậ n gộp = T ổ n g d o a n h t h u t h u ầ n - T ổ n g g i á v ố n

h à n g b á n (hay t ổ n g g i á t h à n h s ả n p h ẩ m b á n k h ô n g g ồ m chi
p h í q u ả n lý đ ớ n v ị cơ sở v à c h i p h í b á n h à n g )
* L ợ i n h u ậ n t h u ầ n trước t h u ế = Tổng doanh t h u t h u ầ n -
Tổng giá t h à n h h o à n t o à n sản p h ẩ m b á n
H o ặ c = L ợ i n h u ậ n gộp - T ổ n g c h i p h í b á n h à n g v à c h i p h í
q u ả n lý đ ơ n v ị cơ sỏ
M ặ t k h á c , theo S N A c ũ n g có t h ể t í n h L ợ i n h u ậ n t h u ầ n
t r ư ố c t h u ế theo c ô n g t h ứ c :
Thu nhập ThuếSX Khấu

Lợi nhuận GO (giá le (giá
của người và thuế hao
thuần trước = hiện - hiện -
lao đỏng sản phẩm TSCĐ
thuế (L) hành) hành)
(V) (é) (CO
Trong đó: T h u ế s ả n x u ấ t v à t h u ế s ả n p h ẩ m bao gồm:

T h u ế m ô n b à i , t h u ế t i ê u t h ụ đặc b i ệ t , t h u ế x u ấ t k h ẩ u , t h u ế
V Á T , c á c l ệ p h í coi n h ư t h u ế . . .
* L ợ i n h u ậ n t h u ầ n sau t h u ế = L ợ i n h u ậ n t h u ầ n trước
t h u ế - T h u ế t h u n h ậ p doanh nghiệp.
Có t h ể t ó m t ắ t n ộ i d u n g c á c c h ỉ t i ê u cơ b ả n đo l ư ờ n g k ế t
q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a c á c đ ơ n v ị cơ sỏ
b ằ n g sơ đồ sau:
B ả n g 111.6
GO = l e + v + G + c, = c + v + M
VA = GO - l e = V + L + G + C 1 le
NVA = V A - C n = V+ L+ G c. le Với Mì = L
M V c, le
L G V c, le

6. D o a n h t h u b á n h à n g v à c u n g c ấ p d ị c h v ụ
D o a n h t h u b á n h à n g v à c u n g cấp dịch v ụ l à t ổ n g s ố t i ề n
m à đ ơ n v ị t h ự c t ế đ ã t h u được h o ặ c sẽ t h u được t ừ c á c giao
dịch v à n g h i ệ p v ụ p h á t s i n h d o a n h t h u n h ư b á n s ả n p h ẩ m ,
h à n g hoa, c u n g c ấ p dịch v ụ cho k h á c h h à n g bao g ồ m cả c á c
k h o ả n p h ụ t h u v à p h í t h u t h ê m n g o à i g i á b á n ( n ế u có) t r o n g
k ỳ n h ờ b á n s ả n p h ẩ m h à n g h ó a v à dịch v ụ của m ì n h .
T r ư ò n g hợp đ ơ n v ị có d o a n h t h u b á n h à n g v à c u n g cấp
dịch v ụ b ằ n g n g o ạ i t ệ t h ì p h ả i q u y đ ổ i n g o ạ i t ệ r a n ộ i t ệ theo
t ỷ g i á t h ự c t ế p h á t s i n h h o ặ c t ỷ g i á giao dịch b ì n h q u â n t r ê n
t h ị t r ư ò n g giao dịch n g o ạ i t ệ l i ê n n g â n h à n g do N g â n h à n g
N h à nước V i ệ t N a m công b ố t ạ i t h ờ i đ i ể m p h á t sinh nghiệp
v ụ kinh tế.
V ề n ộ i d u n g , d o a n h t h u b á n h à n g v à c u n g c ấ p dịch v ụ
c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ bao g ồ m :
+ S ả n p h ẩ m đ ã giao cho n g ư ờ i m u a , dịch v ụ được x á c

đ ỉ n h l à đ ã được c u n g c ấ p t r o n g k ỳ k h ô n g p h â n b i ệ t l à d o a n h
t h u đ ã t h u được t i ề n h o ặ c sẽ t h u được t i ề n .
+ S ả n p h ẩ m đ ã h o à n t h à n h ỏ các k ỳ trưốc n h ư n g t i ê u
t h ụ ỏ k ỳ báo cáo.
+ S ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t v à b á n được ( đ ã t h u được t i ề n hoặc
n g ư ờ i mua chấp n h ậ n ) ỏ k ỳ b á o cáo (gồm t h à n h p h ẩ m , b á n
t h à n h p h ẩ m , p h ụ p h ế p h ẩ m t h ự c t ế đ ã b á n ) . N ó bao g ồ m s ả n
p h ẩ m do c h í n h cơ sở s ả n x u ấ t r a hoặc s ả n p h ẩ m gia c ô n g c h ế
b i ế n ỏ cờ sỏ k h á c n h ư n g n g u y ê n , v ậ t l i ệ u do c h í n h cơ sỏ c u n g
ít—
cáp.
+ D o a n h t h u cho t h u ê m á y m ó c , t h i ế t b ị t h u ộ c d â y
c h u y ề n s ả n x u ấ t c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ.

+ G i á t r ị s ả n p h à m , h à n g h ó a c h u y ê n n h ư ợ n g cho c á c cơ
sở k h á c t r o n g c ù n g c ô n g t y , t ổ n g c ô n g t y , t ậ p đ o à n , l i ê n h i ệ p
xí n g h i ệ p ( t r ư ờ n g hợp n à y g ọ i l à d o a n h t h u b á n h à n g v à cung
cấp dịch v ụ n ộ i b ộ ) .
Đ ố i v ố i s ả n p h ẩ m m à đ ơ n v ị n h ậ n gia c ô n g t h ì d o a n h t h u
b á n h à n g v à c u n g cấp dịch v ụ chỉ t í n h p h ầ n g i á t r ị gia công
t h ự c t ế được h ư ở n g ; k h ô n g bao g ồ m g i á t r ị v ậ t t ư do đ ơ n vị
gia c ô n g c u n g c ấ p .
Đ ố i v ố i h à n g hoa n h ậ n b á n k ý g ử i hoặc đ ạ i lý đ ể h ư ở n g
hoa h ồ n g t h ì c h ỉ t í n h v à o d o a n h t h u p h ầ n hoa h ồ n g m à đ đ n
v ị được h ư ở n g .
T r ư ờ n g h ợ p b á n h à n g theo p h ư ơ n g t h ứ c t r ả c h ậ m , t r ả
g ó p t h ì d o a n h t h u được t í n h theo g i á b á n t r ả ngay, s ố c h ê n h
l ệ c h do t r ả c h ậ m được t í n h v à o k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g t à i c h í n h .
7. Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ thuần
D o a n h t h u b á n h à n g v à c u n g cấp dịch v ụ t h u ầ n = T ổ n g
d o a n h t h u b á n h à n g v à c u n g cấp dịch v ụ - ( T h u ế t i ê u t h ụ
đặc b i ệ t + T h u ế x u ấ t k h ẩ u + C á c k h o ả n g i ả m t r ừ p h á t s i n h
trong kỳ: chiết k h ấ u t h ư ơ n g m ạ i , g i ả m giá h à n g b á n , giá trị
h à n g b á n bị t r ả lại...).
HI. THỐNG KÊ CHẤT LƯỢNG SẢN PHÀM
1. Sự cần thiết phải phấn đấu nâng cao chất lượng

s ả n p h ẩ m đ ố i v ớ i m ọ i đ ơ n vị c ơ sở
- N â n g cao c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m l à m ộ t h ì n h t h ứ c q u ả n g
c á o h ữ u h i ệ u , k h ô n g m ấ t t i ề n đ ố i v ố i c á c cơ sỏ s ả n x u ấ t . Cha
ông ta t h ư ở n g nói: " H ữ u x ạ t ự n h i ê n hương".

- G i ả m c h i p h í cho v i ệ c sửa c h ữ a s ả n p h ẩ m h ỏ n g t r o n g
t h ờ i g i a n b ả o h à n h , t ă n g t h ê m l ợ i n h u ậ n cho đ ơ n v ị cơ sỏ.
- T ă n g t h ê m k h ả n ă n g t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m , m ở r ộ n g được
thị trường tiêu t h ụ sản phẩm.
- T ả n g t h ê m l ợ i n h u ậ n cho đ ơ n vị cơ sở.
2. Các phương pháp thống kê chất lượng sản phẩm
T r o n g p h ầ n n à y giói t h i ệ u c á c h đ á n h g i á c h ấ t l ư ợ n g t ổ n g
q u á t c ủ a đ ơ n v ị cơ sở (ỏ đ â y k h ô n g đ i v à o c á c h đ á n h g i á cụ
t h ể , v ì đ ã giói t h i ệ u t r o n g c h ư ơ n g 1).
2.1. Phương pháp thống kê chất lương sản phẩm

trong trường hớp sản phẩm có phân chia thành cấp
chất lượng
Đ ể t h ố n g n h ấ t t r o n g g i ả i q u y ế t v ấ n đ ề c h ú n g t a q u y ước
sản p h ẩ m t ố t n h ấ t là loại Ì, t r u n g b ì n h là loại 2 v à k é m n h ấ t
l à l o ạ i 3.
a. Phương pháp tính tỷ trọng
N ộ i d u n g cơ b ả n c ủ a p h ư ơ n g p h á p n à y l à t í n h s ố t ư ơ n g
đ ố i k ế t cấu:
Ti=-?i- (3.7)
Zqi
Tj - T ỷ trọng sản p h ẩ m loại i trong số sản p h ẩ m sản x u ấ t
r a c ủ a t h ờ i k ỳ t í n h t o á n ( i = Ì - > 3)
qj - L ư ợ n g s ả n p h ẩ m l o ạ i i (ĩ = Ì —> 3)
Nhận xét về phương pháp đánh giá này:
Ư u đ i ể m : P h ư ơ n g p h á p t í n h đ ơ n g i ả n . So s á n h t ỷ t r ọ n g

t ừ n g loại sản p h ẩ m chiếm trong tổng t h ể giữa k ỳ b á o cáo vối
k ỳ gốc (hoặc g i ữ a k ế h o ạ c h v ố i t h ự c t ế ) sẽ t h ấ y được c h ấ t
l ư ợ n g s ả n p h ẩ m c ủ a đ ơ n v ị l à t ă n g l ê n h a y g i ả m đi đ ể có b i ệ n
p h á p q u ả n lý h ữ u h i ệ u h ơ n .
H ạ n c h ế của p h ư ơ n g p h á p n à y l à n ế u sự b i ế n đ ộ n g phức
t ạ p t h ì r ấ t k h ó k h ă n trong việc r ú t ra k ế t l u ậ n đ ú n g đ ắ n .
b. Phương pháp tính hệ sô phẩm cấp
P h ư ơ n g p h á p n à y được t h ự c h i ệ n qua c á c b ư ố c sau:
Bước Ì: T í n h cấp c h ấ t l ư ợ n g t r u n g b ì n h c
K ỳ gốc c 0 = (3.8)
Kỳ báo cáo c, = ±±^12ĨL (3.9)
Trong đó: Cj - Chất lượng sản phẩm loại ĩ (ì = Ì —> 3).

Bước 2: T í n h h ệ s ố p h ẩ m c ấ p ( H - )
H-=S- (3.10)
Co
H - > Ì - C h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m b ị suy g i ả m ;
H - = Ì - C h ấ t lượng sản p h ẩ m k h ô n g thay đổi;
H - < Ì - C h ấ t lượng sản p h ẩ m t ă n g lên.
c. Phương pháp đánh giá chất lượng sản phẩm thông

qua giá bình quân
K h i sử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p n à y p h ả i d ù n g g i á so s á n h . (P ).

Chưongiíỉ- Tháng m kết quá hoạt động SXKữcôo I U j§§§§§
£z/tfc 2; Tính giá trung bình (p )
Kì gốc: Po=ặ^ (3.11)
Kì báo cáo: p Ỉ£iSĩL

1= (312)
Pi - Giá đơn vị sản phẩm loại i (i = Ì —> 3).

Bước 2: T í n h h ệ s ố p h ẩ m c ấ p H -
Kp==- (3.13)
Po
H - > Ì - C h ấ t lượng sản p h ẩ m t ố t hơn;
Hp = Ì - C h ấ t lượng sản p h ẩ m k h ô n g thay đổi;
H - < Ì - C h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m b ị suy g i ả m .
Bước 3: T í n h s ố l ợ i í c h t ă n g t h ê m do v i ệ c n â n g cao c h ấ t
lượng sản p h ẩ m
A G O = (p, - P o ) I q l l (3.14)
A G O > 0: L ợ i í c h t ă n g l ê n do t ă n g c h ấ t l ư ợ n g
A G O < 0: L ợ i í c h b ị suy g i ả m do c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m bị
suy g i ả m .
2.2. Phương pháp đánh giá chất lượng sản phẩm

trong trường hợp sản phẩm không đước phân chia cấp
chất lượng
T h ô n g t h ư ờ n g m ộ t s ả n p h ẩ m n à o đó k h i s ả n x u ấ t đòi h ỏ i
p h ả i đ ạ t đ ồ n g t h ò i r ấ t n h i ề u t i ê u c h u ẩ n . Có k h i s ả n phẩm
l à m r a có h ì n h t h ứ c đ ẹ p , c h ấ t l i ệ u t ố t n h ư n g chỉ c ầ n m ộ t c h i
t i ế t n h ỏ n à o đó k h ô n g đ ạ t t i ê u c h u ẩ n đ ã l à m suy g i ả m u y t í n
mmboc Kinỉ

của n h à s ả n x u ấ t đ ố i v ố i n g ư ờ i t i ê u d ù n g . V í d ụ , m ộ t c h i ê c áo
sơ m i d ù h ì n h t h ứ c đ ẹ p , c h ấ t l i ệ u v ả i t ố t , n h ư n g v i ệ c t h ù a
k h u y k h ô n g t ố t có t h ể n g ư ờ i t i ê u d ù n g sẽ k h ô n g m u a . V ì v ậ y ,
n g ư ờ i t a c ầ n đ á n h g i á c h ấ t l ư ợ n g t ổ n g h ợ p theo r ấ t n h i ề u
tiêu c h u ẩ n k h á c nhau. Đ ể thống k ê chất lượng sản p h ẩ m
t r o n g t r ư ờ n g hợp n à y p h ả i t h ự c h i ệ n qua c á c b ư ố c sau:
Bước 1: T í n h c h ỉ s ố c h ấ t l ư ợ n g t ổ n g h ợ p của s ả n p h ẩ m ì
(le )
Ì - C h ỉ s ố c h ấ t l ư ơ n g t ổ n g h ớ p c á c t i ê u c h u ẩ n j của sản
ij c
p h ẩ m i (ĩ = Ì , 2,..., n).
G i ả sử s ả n p h ẩ m n à y p h ả i đ ạ t n t i ê u c h u ẩ n k h á c n h a u
thì:
I c j =>[nĩ~ (3.15)
Ví dụ, có k ế t q u ả k i ể m t r a c h ấ t l ư ợ n g c á c t i ê u c h u ẩ n của
s ả n p h ẩ m J n h ư sau:
B ả n g 111.7
Điểm chất lượng đạt được

Tiêu chuẩn ĩ
%
Kỳ gốc Kỳ báo c á o
1 2 3 4 = 3:2
1. Chất lượng nguyên liệu 80 82 1,025

2. Hình thức sản phẩm 20 22 1,1
3. Màu sắc sản phẩm 10 10 1,0
4. An toàn khi sử dụng 15 16 1,066
5. Tuổi thọ lý thuyết 20 . 21 1,05
ự 1,262 = 1,0476

C h ỉ s ố c h ấ t l ư ợ n g t r u n g b ì n h của l o ạ i s ả n p h ẩ m J b ằ n g
c ă n b ậ c n c ủ a ì,:.
Bước 2: T í n h sự t h a y đ ổ i l ợ i í c h do v i ệ c t h a y đ ổ i c h ấ t
lượng sản p h ẩ m .
S ự t h a y đ ổ i l ợ i í c h do 2 n h â n t ố c h i p h ố i :
- Do thay đổi chất lượng sản p h ẩ m :
• V ề s ố t ư ơ n g đ ố i t h ể h i ệ n qua I c
I^Piqi,
I„ = (3.16)
EPiqi,
• v ề s ố t u y ệ t đ ố i : l ợ i í c h t h a y đ ổ i do t h a y đ ổ i c h ấ t l ư ợ n g
s ả n p h ẩ m (AGO ) c
AGO c =Zi - p q e 1 ỉ i l -iPiqi, (3.17)
- Do m ỏ rộng quy mô sản x u ấ t :

• V ề số tương đối (I ) q
J _ gPiq,,
(3.18)
ZPiq i o
• v ề s ố t u y ệ t đ ố i (AGOq,
AGO =Ip q i q i i -Ip i q i o (3.19)
T ổ n g h ợ p ả n h h ư ở n g c h u n g cả 2 n h â n t ố :
• V ề số tương đối:
ĩ 1
- X c,Pi ĩii (
XPÌQÌỊ -TỴ
(3.20)
• về số tuyệt đối:
AGO c q = AGO + AGO r q (3.21)

IV. D ự BÁO T H Ố N G KÊ TRONG CÁC Đ Ơ N V Ị SẢN XUẤT,
KINH DOANH
Dự báo là hoạt động xử lý ra những thông tin có cơ sỏ

k h o a học t r o n g t ư ơ n g l a i g ầ n v ề mức độ, t r ạ n g t h á i , c á c m ố i
q u a n h ệ , . . . c ủ a h i ệ n t ư ợ n g n g h i ê n c ứ u t r ê n cơ sỏ sử d ụ n g các
t h ô n g t i n h i ệ n có v à c á c p h ư ơ n g p h á p t h í c h hợp. M ụ c đích
của d ự b á o t h ố n g k ê n h ằ m p h ụ c v ụ cho v i ệ c l ậ p k ế h o ạ c h s à n
xuất và tiêu t h ụ sản phẩm.
Cơ sở lý luận của dự báo thống kê được áp dụng trong
các cơ sở sản xuất, kinh doanh: X u ấ t p h á t t ừ q u a n đ i ể m của
c h ủ n g h ĩ a d u y v ậ t b i ệ n c h ứ n g , c ủ a c h ủ n g h ĩ a M á c . M ọ i sự
v ậ t v à h i ệ n t ư ợ n g k i n h t ế - x ã h ộ i l u ô n t ồ n t ạ i trong m ố i quan
h ệ b i ệ n chứng, trong m ố i quan h ệ n h â n quả...
Cơ sở thực tiễn: C ă n cứ v à o n h ữ n g t h ô n g t i n c ủ a t h ờ i k ỳ
q u á k h ứ đ ể n g o ạ i suy cho t ư ơ n g l a i .
1. Các loại dự báo thống kê
a. Căn cứ vào thời gian dự báo, có t h ể chia l à m 3 l o ạ i

dự báo thống kê:
- Dự báo ngắn hạn;
- Dự báo trung hạn;
- Dự báo dài hạn.
T ù y thuộc v à o h i ệ n tượng k i n h t ế - x ã h ộ i n g h i ê n cứu m à
xác định đó là dự b á o n g ắ n h ạ n hay d à i h ạ n .
b. Căn cứ vào mức đô của dứ báo, n g ư ò i ta chia dự
báo thống kề thành:
- D ự báo điểm;
- Dự báo khoảng.

2. C á c p h ư ơ n g p h á p d ự b á o t h ố n g k ê t h ư ờ n g được
s ử d ụ n g t r o n g c á c đ ơ n vị c ơ sở
X u ấ t p h á t t ừ y ê u c ầ u c ủ a c ô n g t á c q u ả n lý đ ơ n v ị cơ sỏ
m à lựa chọn n ộ i dung d ự báo. T h ô n g thường các đơn vị t i ế n
h à n h d ự b á o t r ê n c á c l ĩ n h vực sau:
- D ự b á o k h ả n ă n g p h á t t r i ể n s ả n x u ấ t , k i n h doanh: Sự
b i ế n động của các chỉ tiêu: GO, V A , N V A , doanh t h u , l ợ i
nhuận...
- D ự b á o x u h u ố n g v ậ n đ ộ n g của g i á cả c á c y ế u t ố đ ầ u
v à o , đ ầ u ra...
D ự b á o sức m u a c ủ a d â n cư, k h ả n ă n g x u ấ t k h ẩ u ;
D ự b á o t ì n h h ì n h v à k h ả n ă n g sử d ụ n g c á c y ế u t ố đ ầ u v à o ;
- D ự b á o k h ả n ă n g c ạ n h t r a n h c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ...
Trong chương n à y c h ú n g ta v ậ n dụng một số phương
p h á p c ủ a d ự b á o t h ố n g k ê đ ã được t r a n g b ị ỏ m ô n L ý t h u y ế t
t h ố n g k ê v à o d ự b á o k h ả n ă n g p h á t t r i ể n c ủ a đ ơ n v ị cơ sở.
C á c p h ư ơ n g p h á p t h ư ờ n g được sử d ụ n g :
a. Dư báo dưa vào lương tăng tuyêt đối trung bình

(Ã )
y
G i ả t h i ế t l ư ợ n g t ă n g c ủ a t ư ơ n g l a i c ũ n g đ ạ t ỏ mức t r u n g
b ì n h c ủ a t h ờ i k ỳ q u á k h ứ , t a có:
Y n + 1 = Y +Ã
n y (3.22)
Trong đó:
Y - M ứ c độ c ủ a h i ệ n t ư ợ n g n g h i ê n c ứ u ỏ t h ờ i k ỳ n ;
Y + 1 - M ứ c độ c ủ a h i ệ n t ư ợ n g n g h i ê n c ứ u ở t h ờ i k ỳ d ự b á o
n + Ì;
A - L ư ơ n g t ă n g t u y ệ t đ ố i t r u n g b ì n h của t h ờ i k ỳ q u á k h ứ .
•í i.j

D ự b á o theo p h ư ơ n g p h á p n à y p h ả i g i ả đ ị n h x u t h ế gia
t ă n g của h i ệ n t ư ợ n g n g h i ê n c ứ u duy t r ì n h ư m ứ c t r u n g b ì n h
của t h ờ i k ỳ q u á k h ứ . C á c y ế u t ố ả n h h ư ở n g đ ế n sự p h á t t r i ể n
của h i ệ n t ư ợ n g được duy t r ì n h ư q u á k h ứ .
ồ. Dự báo dựa vào tốc đô phát triển trung bình (ỉ)
Giả thiết tốc độ phát triển của tương lai cũng đạt ỏ mức
t r u n g b ì n h của t h ờ i k ỳ q u á k h ứ .
Y = Y xt (3.23)
n+1 n
D ự b á o theo p h ư ớ n g p h á p n à y đ ố i v ớ i h i ệ n t ư ợ n g có b i ế n
đ ộ n g theo x u h ư ố n g t ă n g t r ư ở n g ổn đ ị n h .
c. Dự báo dựa vào hàm hồi quy và tương quan
T r ư ố c h ế t c ầ n k h ả o s á t m ố i q u a n h ệ g i ữ a t i ê u thức
n g u y ê n n h â n v ố i t i ê u thức k ế t q u ả là t ư ơ n g quan t u y ế n tính
h a y t ư ơ n g q u a n p h i t u y ế n t í n h . T r o n g m ộ t s ố t r ư ờ n g hợp có
t h ể d ù n g h à m t u y ế n t í n h t h a y cho h à m p h i t u y ế n t í n h , t ạ o
t h u ậ n l ợ i t r o n g k h â u t ì m g i á t r ị của c á c t h a m sô t ự do.
Sau k h i đ ã t ì m được h à m s ố t ư ở n g q u a n , t h a y c á c g i á t r ị
của b i ế n s ố c ầ n d ự b á o đ ể t ì m k ế t q u ả c ủ a t i ê u t h ứ c n g u y ê n
n h â n cần dự báo.
Lưu ý: T ấ t cả c á c p h ư ơ n g p h á p d ự b á o t r ê n c h ỉ c ă n cứ
v à o t h ô n g t i n của t h ờ i k ỳ q u á k h ứ đ ể n g o ạ i suy. N ó c h ỉ đ ú n g
k h i v à chỉ k h i c á c n h â n t ố k h á c k h ô n g có sự t h a y đ ổ i đ ộ t
b i ê n . N ế u có sự t h a y đ ổ i b ấ t t h ư ờ n g của m ộ t h o ặ c m ộ t số
n h â n t ố n g o ạ i l a i sẽ l à m cho sai s ố d ự b á o x ả y r a . V í d ụ , do
k h ủ n g hoảng t à i c h í n h v à t i ề n t ệ ở các nưốc Đ ô n g N a m Á
n ă m 1997 đ ã l à m cho n h i ề u đ ơ n v ị cơ sỏ ỏ V i ệ t N a m g ặ p k h ó

k h ă n v à h ầ u h ế t c á c d ự b á o v ề tốc độ t ă n g t r ư ở n g của c á c đ ơ n
v ị cơ sở b ị t h ấ p h ơ n so v ố i d ự b á o b a n đ ầ u . N ế u đ i ề u k i ệ n
k i n h t ế - x ã h ộ i có sự t á c đ ộ n g t í c h cực t h ì h i ệ n t ư ợ n g b i ế n
đ ộ n g theo x u t h ế n g ư ợ c l ạ i . C h ẳ n g h ạ n , k h i h i ệ p đ ị n h t h ư ơ n g
m ạ i V i ệ t N a m - Hoa K ỳ có h i ệ u lực (10/12/2001) l à m cho k i m
n g ạ c h x u ấ t k h ẩ u sang t h ị t r ư ờ n g n à y t r o n g n ă m 2002 v à
2003 t ă n g l ê n đ ộ t b i ế n ( x ấ p x ỉ 1 0 0 % / n ă m ) .
d. Dự báo căn cứ vào kinh nghiêm chuyên gia
C ă n cứ v à o p h â n t í c h h à n g l o ạ t c á c n h â n t ố t á c đ ộ n g đ ế n
q u a n h ệ cung; c ầ u ; g i á cả; c h ủ t r ư ơ n g c h í n h s á c h k i n h t ế vĩ
m ô c ủ a N h à n ư ó c đ ể t í n h t o á n r a c á c t h ô n g s ố c ầ n t h i ế t . Ví
d ụ , c ă n cứ v à o t ì n h h ì n h đ i ề u c h ỉ n h mức l ư ờ n g cơ b ả n đ ể d ự
k i ế n n h u c ầ u có k h ả n ă n g t h a n h t o á n ; t ì n h h ì n h c u n g ứng và
g i á cả đ ố i v ố i m ặ t h à n g t h a y t h ế , đ ố i v ó i m ặ t h à n g m à cơ sỏ
đ a n g s ả n x u ấ t đ ể q u y ế t đ ị n h l ư ợ n g h à n g c u n g c ấ p cho x ã h ộ i . . .
V. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH THỐNG KÊ KẾT QUẢ

SẨN XUẤT, K I N H D O A N H CỦA Đ Ơ N V Ị c ơ sở
Các chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất, kinh doanh của
đ ơ n v ị cơ sỏ r ấ t đ a d ạ n g n h ư đ ã n ê u ỏ t r ê n : SỐ s ả n p h ẩ m s ả n
xuất, GO, V A , N V A , l ợ i n h u ậ n , doanh thu, sản lượng h à n g
hóa...
1. P h â n t í c h k ế t c ấ u k ế t q u ả s ả n x u ấ t c ủ a đ ơ n v ị c ơ
sở
T h a y đ ổ i cơ c ấ u k i n h t ế , cơ c ấ u l ạ i k i n h t ế d i ễ n r a t h ư ờ n g
x u y ê n ở m ọ i đ ơ n v ị cơ sở. Vì v ậ y , c ầ n p h â n t í c h sự t h a y đ ổ i
này.

a. Phân tích kết cấu các bộ phận cấu thành GO
của đơn vị c ơ sở
B ả n g 111.8
Lĩnh vực hoạt động Công Xây Nông, lâm Dịch vụ

nghiệp dựng nghiệp
Công nghiệp A11 A12 A13 A14

Xây dựng B21 B22 B23 B24
Nông, lâm nghiệp C31 C32 C33 C34
Dịch vụ D41 D42 D43 D44
Thu nhập lần đầu của lao động E51 E52 E53 E54
Thu nhập lần đầu của đơn vị cơ sở F61 F62 F63 F64
Khấu hao TSCĐ G71 G72 G73 G74
T ừ b ả n g t ư l i ệ u t r ê n t í n h được:
GO, V A , N V A của t ừ n g l ĩ n h vực h o ạ t đ ộ n g S X K D của
đ ơ n vị cờ sở:
GOCN = A U + B21 + C31 + D41+ E51 + F61 + G71
GO X D = A 1 2 + B 2 2 + C32 + D 4 2 + E52 + F62 + G72

GO N L N = A 1 3 + B23 + C33 + D 4 3 + E53 + F 6 3 + G73
GO D V = A 1 4 + B 2 4 + C34 + D 4 4 + E54 + F 6 4 + G 7 4
*-*^-'Đơn vị cơ sở
GO + GO
C N + GO + GO
X D N L N D V
6. Phản tích kết câu các bô phận cấu thành VA;

NVA; M của đơn vị cơ sở
T ư ơ n g t ự n h ư t r ê n t í n h được V A , N V A c ủ a t ừ n g n g à n h
v à c h u n g t o à n đ ơ n v ị cơ sở.
H i

Chuông m Thống kề kết quà hoại dộng SXKD của dơi vị sơ sà
+ T í n h t ỷ t r ọ n g G O của t ừ n g n g à n h t r o n g GO c h u n g của
đ ơ n v ị cơ sở
+ T í n h t ỷ t r ọ n g V A của t ừ n g n g à n h t r o n g V A c h u n g của
đ ơ n v ị cơ sỏ
+ T í n h t ỷ t r ọ n g N V A của t ừ n g n g à n h t r o n g N V A c h u n g
c ủ a đ ơ n v ị cơ sở
+ T í n h t ỷ t r ọ n g L của t ừ n g n g à n h t r o n g L c h u n g của đ ơ n
v ị cơ sỏ
+ T í n h t ỷ t r ọ n g G c ủ a t ừ n g n g à n h t r o n g G c h u n g của đ ơ n
v ị cơ sở
+ T í n h t ỷ t r ọ n g V c ủ a t ừ n g n g à n h t r o n g V c h u n g của đ ơ n
vị cơ sở
+ T í n h t ỷ t r ọ n g K H T S C Đ của t ừ n g n g à n h t r o n g t ổ n g
K H T S C Đ c h u n g c ủ a đ ơ n v ị cớ sỏ
+ T í n h t ỷ t r ọ n g V A , N V A , V , L , G, K H T S C Đ c h u n g c á c
n g à n h t r o n g G O c h u n g c ủ a đ ơ n vị cơ sở
2. Phân tích sự biến động theo thời gian của các

chỉ tiêu p h ả n á n h k ế t q u ả sản xuất, k i n h doanh của
K ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của m ọ i cơ sỏ s ả n xuất
t h ư ờ n g x u y ê n b i ế n đ ộ n g theo t h ò i g i a n . Đ ể t h ấ y r õ x u t h ế
b i ế n đ ộ n g theo t h ờ i g i a n n h ằ m p h ụ c v ụ cho việc l ậ p k ế h o ạ c h
s ả n x u ấ t v à t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m m à cụ t h ể l à t i ế n h à n h c á c d ự
b á o t h ố n g k ê đ ạ t k ế t q u ả t ố t ; t h ố n g k ê cơ sở c ầ n p h â n t í c h sự
b i ế n đ ộ n g theo t h ờ i g i a n của m ộ t hoặc m ộ t s ố chỉ t i ê u k ế t q u ả
m à n g ư ờ i l à m c ô n g t á c q u ả n lý đ ơ n vị c ầ n q u a n t â m đ ể r a
q u y ế t đ ị n h c h i ế n lược k i n h d o a n h t r o n g n g ắ n h ạ n v à t r o n g
d à i h ạ n m ộ t c á c h k h o a học v à đ ả m b ả o độ c h u ẩ n x á c cao. C á c

p h ư ơ n g p h á p p h â n t í c h n à y đ ã được t r ì n h b à y t r o n g giáo
t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t t h ố n g k ê , ở đ â y chỉ v ậ n d ụ n g đ ể p h â n
t í c h m à k h ô n g n ê u l ạ i n g u y ê n lý p h â n t í c h .
2.1. Phản tích sự thay đổi về cơ cấu và chuyên đổi

cơ câu sản xuất của đơn vi cơ sở
P h ư ơ n g p h á p p h â n t í c h được t h ự c h i ệ n qua c á c bước sau:

Bước 1: T í n h t o á n cơ c ấ u c á c b ộ p h ậ n c ấ u t h à n h t r o n g
G O (hoặc m ộ t c h ỉ t i ê u k ế t q u ả n à o đó) của t ừ n g n g à n h v à
c h u n g của t o à n đ ơ n v ị cơ sỏ.
Bước 2: T i ế n h à n h so s á n h sự t h a y đ ổ i cơ c ấ u chỉ t i ê u c ầ n
n g h i ê n c ứ u v ố i c h ủ t r ư ớ n g p h á t t r i ể n c ủ a đ ơ n v ị . Q u a đó r ú t
ra k ế t l u ậ n c ầ n thiết.
V í d ụ có t à i l i ệ u t h ố n g k ê k ế t q u ả s ả n x u ấ t c ủ a Ì đ ơ n vị
v ề chỉ t i ê u V A .
V A Q - G i á t r ị gia t ă n g n ă m được c h ọ n l à m gốc

VA K H - G i á t r ị gia t ă n g k ế h o ạ c h c ủ a n ă m b á o c á o
VA T H - G i á t r ị gia t ă n g t h ự c h i ệ n n ă m b á o c á o
Cờ cấu (%)
Lĩnh vực sản xuất VAo VAKH VA TH
VAo VA KH
VA TH
1 2 3 4 5 6 7
Nông, lâm, thúy sản 20 15 18 33,33 17,65 20,00
Công nghiệp và
xây dựng 30 50 50 50,00 58,82 55,56
Dịch vụ 10 20 22 16,67 23,53 24,44
Chung 60 85 90 100,00 100,00 100,00

Q u a b i ể u s ố l i ệ u g i ả đ ị n h t r ê n cho t h ấ y :
Đ ơ n vị có k ế h o ạ c h g i ả m n h a n h t ỷ t r ọ n g s ả n x u ấ t n ô n g ,
l â m nghiệp, t h ú y sản m à t ă n g nhanh t ỷ trọng sản x u ấ t công
n g h i ệ p v à x â y d ự n g ; dịch v ụ ( t ư l i ệ u cột 6). T h ự c t ế ( t ư l i ệ u
cột 7) cho t h ấ y , t ỷ t r ọ n g V A n l t a g i ả m so vói n ă m gốc n h ư n g
c h ư a đ ạ t m ụ c t i ê u v ề t ỷ t r ọ n g . T ỷ t r ọ n g V A t ă n g so v ố i n ă m
T H
góc n h ư n g c h ư a đ ạ t m ụ c t i ê u v ề t ỷ t r ọ n g đ ề ra. Song v ề l ư ợ n g

t u y ệ t đ ố i v ừ a đ ạ t m ụ c t i ê u . C h i ề u h u ố n g của h o ạ t đ ộ n g dịch
v ụ d i ễ n r a t ư ơ n g t ự n h ư l ĩ n h vực n ô n g , l â m , t h ú y s ả n . Qua
đ â y có t h ể t h ấ y , sỏ dĩ cơ c ấ u t h e o k h u vực c h ư a đ ạ t được n h ư
m ụ c t i ê u n h ư n g v ề l ư ợ n g t u y ệ t đ ố i t h ì đ ề u đ ạ t hoặc v ư ợ t m ụ c
t i ê u . Vói k ế t q u ả n h ư v ậ y l à r ấ t t ố t .
- T ỷ t r ọ n g của t ừ n g n g à n h trong n ộ i dung V A , N V A , M ,
L , G, V v à x u h ư ớ n g b i ế n đ ộ n g của n ó theo t h ờ i g i a n . P h ư ơ n g
p h á p p h â n t í c h n ộ i d u n g n à y có t h ể t h ự c h i ệ n b ằ n g c á c h :
+ L ậ p b ả n g s ố l i ệ u qua c á c n ă m đ ể t h ể h i ệ n x u h ư ố n g
b i ế n đ ộ n g c ủ a t ừ n g c h ỉ t i ê u . So s á n h sự b i ế n đ ộ n g t h ự c t ế v ớ i
k ế h o ạ c h đ ể t h ấ y được t h ự c t r ạ n g p h ấ n đ ấ u của đ ơ n v ị .
+ T h ể h i ệ n x u h ư ố n g b i ế n đ ộ n g của c á c chỉ t i ê u n g h i ê n
c ứ u đó t r ê n c ù n g m ộ t đồ t h ị đ ể t h ấ y được n h ị p đ i ệ u v à m ố i
q u a n h ệ t r o n g q u á t r ì n h b i ế n đ ộ n g đ ồ n g t h ờ i của c á c chỉ t i ê u .
2.2. Phân tích xu thế biến đông của mót (hoác mót
số) chỉ tiêu kết quả sản xuất, kinh doanh của đơn vi cơ
sở
P h ư ơ n g p h á p p h â n tích gồm:
T í n h l ư ợ n g t ă n g t u y ệ t đ ố i của chỉ t i ê u theo t h ò i g i a n
gồm:
+ L ư ợ n g t ă n g t u y ệ t đ ố i đ ị n h gốc;

+ Lượng t ă n g tuyệt đối liên hoàn;
+ Lượng t ă n g tuyệt đối bình quân.
T í n h tốc độ p h á t t r i ể n c ủ a chỉ t i ê u theo t h ờ i g i a n g ồ m :
+ Tốc độ p h á t t r i ể n đ ị n h gốc;
+ Tốc độ p h á t t r i ể n l i ê n h o à n ;
+ Tốc độ p h á t t r i ể n b ì n h q u â n .
T í n h tốc độ t ă n g t r ư ở n g c ủ a c h ỉ t i ê u theo t h ờ i g i a n g ồ m :
+ Tốc độ t ă n g t r ư ở n g đ ị n h gốc;
+ Tốc độ t ả n g t r ư ở n g l i ê n h o à n ;
+ Tốc độ t ă n g t r ư ở n g b ì n h q u â n .
P h â n t í c h x u t h ế của c h ỉ t i ê u theo t h ờ i g i a n g ồ m :
+ T í n h mức độ b ì n h q u â n t r o n g m ộ t k h o ả n g t h ờ i gian
(phương p h á p mở rộng k h o ả n g cách);
+ P h ư ơ n g p h á p t í n h b ì n h q u â n t r ư ợ t d ầ n (bình q u â n xê
dịch).
P h ư ơ n g p h á p mở rộng k h o ả n g cách v à b ì n h q u â n trượt

d ầ n t h ư ờ n g được á p d ụ n g đ ố i v ố i c á c cơ sở s ả n x u ấ t n ô n g
n g h i ệ p . Vì s ả n x u ấ t n ô n g n g h i ệ p t h ư ờ n g p h ụ t h u ộ c v à o đ i ề u
k i ệ n k h í h ậ u t h ờ i t i ế t . T h ô n g t h ư ờ n g cứ có m ộ t v à i n ă m đ i ề u
k i ệ n t h ờ i t i ế t t h u ậ n l ợ i , t h ì l ạ i có m ộ t v à i n ă m đ i ề u k i ệ n t h ờ i
t i ế t k h ó k h ă n cho s ả n x u ấ t . Đ ể b ù t r ừ ả n h h ư ở n g của y ế u t ố
n g ẫ u n h i ê n v à t h ể h i ệ n y ế u t ố t ấ t n h i ê n (do t r ì n h độ t h â m
canh) c ầ n sử d ụ n g c á c p h ư ơ n g p h á p n à y .
V í d ụ có t à i l i ệ u v ề n ă n g s u ấ t l ú a v ụ c h i ê m x u â n c ủ a m ộ t
hợp t á c x ã n h ư sau: Đ V T : t ạ / h a

Chương®: Thống kê kế! quá hoạt đỏng sxm Ịềa&Ịn vị cớ sà
Năm Năng Bình quân Bình quân BQ khoảng BQ khoảng

suất trượt dần trượt dần thời gian thời gian
3 vụ 5 vụ 3 vụ 5 vụ
1990 35,00
1991 35,20 35,33 35,20
1992 35,80 37,00 36,80 36,80
1993 40,00 37,93 38,00
1994 38,00 39,67 39,56 39,67
1995 41,00 40,67 40,40
1996 43,00 41,33 41,00
1997 40,00 42,00 41,80 42,00 41,80
1998 43,00 41,67 42,40
1999 42,00 43,00 42,80
2000 44,00 43,67 43,40 43,40
2001 45,00 44,00 44,00 44,00
2002 43,00 44,67
2003 46,00
P h â n tích x u t h ế c ò n thực h i ệ n b ằ n g việc điều t i ế t h à m

h ồ i q u y v à t ư ở n g q u a n của chỉ tiêu n g h i ê n c ứ u b i ế n động
theo t h ò i gian.

T ó m t ắ t c h ư ơ n g HI
c ầ n p h â n b i ệ t sự k h á c n h a u của 2 p h ạ m t r ù : H o ạ t động
s ả n x u ấ t có t í n h c h ấ t t ự cấp, t ự t ú c v ố i k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n
x u ấ t , k i n h d o a n h t r ê n c á c m ặ t n h ư : M ụ c đ í c h s ả n x u ấ t , quy
m ô s ả n x u ấ t , p h ạ m v i v à giói h ạ n s ả n x u ấ t .
Có n h i ề u d ạ n g b i ể u h i ệ n k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t của
đ ơ n v ị : T h à n h p h ẩ m ; b á n t h à n h p h ẩ m ; s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t dỏ
dang; t ạ i c h ế p h ẩ m ; s ả n p h ẩ m c h í n h ; s ả n p h ẩ m p h ụ ; sản
p h ẩ m song đôi... V ì t h ế c ầ n t ì m r a m ộ t p h ư ơ n g p h á p c ầ n
t h i ế t đ ể t ổ n g h ợ p được t ấ t cả c á c d ạ n g s ả n p h ẩ m t r ê n . B ồ i l ẽ
các s ả n p h ẩ m k h ô n g đ ồ n g c h ấ t k h ô n g t h ể t r ự c t i ế p cộng
c h ú n g l ạ i v ó i n h a u được.
M ỗ i l o ạ i đ ơ n v ị đo l ư ờ n g k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t ,
k i n h d o a n h có n h ữ n g m ặ t ư u v à n h ư ợ c đ i ể m r i ê n g của nó.
C ầ n k h a i t h á c m ặ t ư u đ i ể m v à h ạ n c h ế m ặ t n h ư ợ c đ i ể m của
t ừ n g l o ạ i đ ơ n v ị đo l ư ờ n g đ ể p h ụ c v ụ cho c ô n g t á c q u ả n lý đơn
vị m à đ i ề u q u a n t r ọ n g n h ấ t l à t ổ n g h ợ p được c á c l o ạ i h o ạ t
đ ộ n g của đ ơ n v ị .
Đ ể đo l ư ò n g k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của
đ ớ n v ị , h i ệ n có 2 h ệ t h ố n g c h ỉ t i ê u : H ệ t h ố n g M P S v à h ệ
t h ố n g S N A . M ỗ i h ệ t h ố n g c h ỉ t i ê u đ ề u x u ấ t p h á t t r ê n m ộ t cơ
sỏ lý l u ậ n n h ấ t đ ị n h v à có n h ữ n g ư u đ i ể m n h ấ t đ ị n h . T u y
n h i ê n h i ê n n a y đ ể h ộ i n h ậ p v à o n ề n k i n h t ế t h ế giói c ầ n p h ả i
t h ự c h i ệ n theo t h ô n g l ệ c h u n g c ủ a quốc t ê . V ì v ậ y , p h ả i
c h u y ể n đ ố i sang t í n h t o á n theo h ệ t h ố n g S N A .

X u ấ t p h á t t r ê n cơ sỏ p h â n n g à n h k i n h t ế của L i ê n H ợ p
Quốc (17 n g à n h k i n h t ế cấp ì ) ; V i ệ t N a m đ ã chia n ề n k i n h t ế
t h à n h 20 n g à n h k i n h t ế cấp ì.
C ầ n n ắ m chắc k h á i n i ệ m , n ộ i d u n g ; p h ư ơ n g p h á p t í n h v à
ý n g h ĩ a của c á c chỉ t i ê u GO; V A ; N V A ; I C ; M ; L ; G; c, của c á c
đ ớ n vị.
M ỗ i n g à n h k i n h t ế t h ư ờ n g có t í n h đặc t h ù r i ê n g . Vì t h ế
g i á o t r ì n h đ ã giói t h i ệ u n ộ i d u n g v à p h ư ớ n g p h á p t í n h của
m ộ t sô n g à n h . T u y theo đ ố i t ư ợ n g của n g à n h học m à đ i s â u
n g h i ê n c ứ u p h ư ơ n g p h á p t í n h t o á n cụ t h ể của n g à n h m ì n h .
Do p h ư ơ n g p h á p t í n h t o á n c h ỉ t i ê u G O k h ô n g t h ố n g n h ấ t
g i ữ a c á c n g à n h n ê n t í n h c h ấ t so s á n h g i ữ a c á c n g à n h b ằ n g
chỉ t i ê u n à y có n h i ề u h ạ n c h ế . G i á o t r ì n h đ ã gợi ý m ộ t s ố
hưống nghiên cứu để h o à n t h i ệ n phường p h á p tính toán.
T h ố n g k ê c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m ỏ đ â y n h ằ m x á c đ ị n h sự
b i ế n đ ộ n g c h u n g v ề c h ấ t l ư ợ n g k ỳ b á o c á o so v ó i k ỳ gốc hoặc
so v ố i đ ị n h m ứ c k i n h t ế - k ỹ t h u ậ t đ ể đ á n h g i á sự p h ấ n đ ấ u
của cơ sở t r ê n l ĩ n h vực n à y . Q u a đó đ á n h g i á mức độ ả n h
h ư ỏ n g của n ó đ ế n v i ệ c n â n g cao d o a n h t h u do sự b i ế n đ ộ n g
của v i ệ c n â n g cao c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m .
D ự b á o t h ố n g k ê được v ậ n d ụ n g v à o d ự b á o v à l ậ p c h i ê n
lược s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n v ị cơ sỏ n h ằ m g i ú p đ ơ n v ị
t h ự c h i ệ n c h i ế n lược k i n h d o a n h đ ạ t l ợ i n h u ậ n t ố i đ a .
T u y theo mục đích n g h i ê n c ứ u k h á c n h a u để á p dụng
p h ư ớ n g p h á p p h â n t í c h x u h ư ố n g b i ế n đ ộ n g của m ộ t hoặc
m ộ t s ố c h ỉ t i ê u p h ả n á n h k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của
đơn vị.

C â u h ỏ i v à b à i t ạ p c h ư ơ n g IU
PHẦN CÂU H Ỏ I
1. Hãy trình bày cơ sở lý luận để hình thành 2 hệ thống

chỉ t i ê u đo l ư ờ n g k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của
doanh nghiệp?
2. T r ì n h b à y k h á i n i ệ m , ý nghĩa, n ộ i dung v à p h ư ơ n g
p h á p t í n h các chỉ tiêu: GO; I C ; V A ; N V A ; V ; t h u n h ậ p l ầ n
đ ầ u của đ ơ n vị; t h u n h ậ p l ầ n đ ầ u của C h í n h phủ?
3. K h i t í n h k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của
m ộ t đ ơ n v ị có t í n h g i á t r ị p h ụ p h ế p h ẩ m m à đ ơ n v ị đó có t h u
h o ạ c h k h ô n g ? Vì sao?
4 . V ì sao p h ả i p h ấ n đ ấ u n â n g cao c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m ?
C á c p h ư ơ n g p h á p đ á n h g i á c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m c ủ a doanh
nghiệp?
PHẦN BÀI TẬP
B à i 1. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê c ủ a Ì đ ơ n v ị n h ư sau:
TT Chỉ tiêu Mã số Giá trị
1 Doanh thu tiêu thụ SP hoạt động sản xuất chính ai 2535
2 Doanh thu tiêu thụ SP hoạt động sản xuất phụ a2 180
3 Doanh thu bán phế liệu, phế phẩm a3 100
4 Giá trị thành phẩm tồn kho đầu kỉ a4 200 '

Chương M Thống kẻ kết quả hoạt dộng SXKD của đớn vìcđsả
TT Chỉ tiêu Mã số Giá trị
5 Giá trị thành phẩm tồn kho cuối kỉ a5 150

6 Giá trị sản phẩm sản xuất dở dang a6
Đầu kỉ a7 300
Cuối kì a8 280
7 Giá trị nguyên, vật liệu dự trữ cho sx tồn kho đầu kì a9 50
8 Chi phí sản xuất phát sinh trong ki nghiên cứu a10
8.1 Chi phí nguyên, vật liệu chính a11 800
8.2 Chi phí nguyên, vật liệu phụ a12 200
8.3 Chi phí điện năng, chất đốt a13 100.
8.4 Chi phí về công cụ lao động nhỏ a14 50
8.5 Chi phí vật chất cho công tác quản lý a15 50
8.6 Chi phí vật chất khác a16 100
8.7 Chi phí quảng cáo a17 10
8.8 Chi phí đảo tạo thuê ngoài a18 15
8.9 Chi nghiên cứu khoa học a19 20.
8.10 Chi phí tiền công, tiền lương a20 200
8.11 Chi thưởng sáng kiến a21 10
8.12 Chi bồi dưỡng ca ba, chi lễ tết cho người lao động a22 20
8.13 Chi bảo hiểm xá hội DN trả thay người lao động a23 20
8.14 Các khoản chi phí dịch vụ khác a24 50
8.15 Khấu hao TSCĐ a25 100
Yêu cầu: T í n h c á c c h ỉ t i ê u G O ; V A ; N V A ; M theo c á c

p h ư ớ n g p h á p đ ã học.

B à i 2. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê của Ì đ ơ n vị n h ư sau:
ĐVT: Triệu đồng
sản xuất Nông, lâm, Công nghiệp Lĩnh vực

Tiêu dùng thủy sản và xây dựng khác
Nông, lâm, thủy sản 800 1000 500
Công nghiệp và xây dựng 1500 3000 200
Lĩnh vực khác 100 500 100
TN lần đầu của người lao động 200 400 100
TN lần đầu của DN 300 800 100
KHTSCĐ 100 800 50
H ã y tính. G O ; V A ; N V A c ủ a đ ơ n v ị theo c á c p h ư ơ n g p h á p
đ ã học.
B à i 3. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê của Ì đ ơ n v ị n h ư sau:
Lĩnh vực Chi phí trung Tiền công Khấu hao Thu nhập
gian (tỉ đổng) (tỉ đồng) TSCĐ (tỉ đồng) của DN
Công nghiệp 100 2 1 20
Xây dựng 50 1 1 10
Dịch vụ 20 1 1 5
T ừ t à i l i ệ u t r ê n h ã y t í n h V A và N V A của doanh nghiệp

theo c á c p h ư ơ n g p h á p đ ã học.

B à i 4. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê của Ì D N trong Ì n ă m n h ư
sau:
N Chỉ tiêu Mã số Giá trị
1. KẾT QUẢ SẢN XUẤT

1. Sản xuất chính
1.1 Doanh thu tiêu thụ AI 18.950
1.2 Kết quả thu nhập A2 1300
1.3 Thuế thực hiện A3 700
2. Sản xuất phụ

2.1 Doanh thu tiêu thụ A4 300
2.2 Kết quả thu nhập A5 100
2.3 Thuế thực hiện A6 50
li. TÀI SẢN LƯU ĐỘNG ĐẦU NĂM A7 1000
Trong đó: + TSLĐ là SPSX dở dang A8 320
+ Thành phẩm tồn kho A9 180
III. TÀI SẢN LƯU ĐỘNG CUỐI NĂM A10 1200
Trong đó: + TSLĐ là SPSX dở dang A11 300
+ Thành phẩm tồn kho A12 250
IV. CHI PHÍ s x THEO YẾU TÓ A13 17156
1.NVL chính A14 6200
2. NVL phụ A15 700
3. Nhiên liệu A16 600
4. Động lực A17 1000
5. Lương A18 4450

GIÁO TRÌNHTHỔNS KẼ KINH DOANH
Chỉ tiêu Mã số Giá trị

6. Bảo hiểm xã hội AI 9 55CT
7. KHTSCĐ A20 1500
8. Chi phí sx khác bằng tiền A21 1856
- Lợi nhuận trả tiền vay NH A22 150
-Công tác phí *+• A23 200
Chia ra: + Tiền lưu trú A24 80
+ Tiền tàu xe, khách sạn, nhà trọ A25 120
- Chi phí vận tải A26 75
- Chi phí bưu điện A27 100
- Chi phí đào tạo thuê ngoài A28 90
- Chi phí về y tế A29 40*
- Chi phí quảng cáo A30 95
- Chi phí NCKH thuê ngoài A31 20
- Chi phí VH, TDTT thuê ngoài A32 45
- Chi phí bảo vệ, an ninh A33 15
Trong đó: + Mua dụng cụ bảo vệ A34 7
+ Chi trả cơ quan an ninh A35 5
- Chi phí bảo hiểm Nhà nước A36 55
- Chi phí phòng cháy, chữa cháy A37 20
Trong đó. + Mua dụng cụ PCCC A38 12
+ Chi trả cơ quan PCCC A39 3
- Chi phí dịch vụ pháp lý thuê ngoài A40 12
- Chi phí sửa chữa phương tiện dùng trong quản lý hành chính A41 35
- Chi trả hoa hồng đại lý A42 5

- Chi tiếp khách, hội nghị A43 45
Trong đó : + Tiền thuê KS, nhà hàng, hội trường... A44 35
+ Chi phí quà biếu, tặng phẩm A45 18
- Chi phí thưởng sáng kiến... A46 50
- Chi phí nộp cấp trên A47 10
- Chi phí ủng hộ đồng bào bị lũ lụt A48 80
- Chi phí ăn trưa, ca ba A49 170
- Chi phí cho nhà trẻ, mẫu giáo thuê ngoài A50 22
- Chi phí vé cẩu phá, làm hộ chiếu... A51 28
- Chi phí thuê phương tiện, máy móc, thiết bị, nhà cửa, vật kiến trúc A52 55
- Thuế vốn A53 30
- Thuế tài nguyên A54 15
- Chi phí vãn phòng phẩm A55 35
- Chi phí SP vật chất khác A56 85
- Chi phí dịch vụ khác A57 156
- Chi trả công lao động thuê ngoài chưa hạch toán vào quỹ lương A58 100
V. GIÁ TRỊ NVL DO NGƯỜI ĐẶT HÀNG ĐEM ĐẾN GIA CỐNG
CHẾ BIẾN A59 250
H ã y đ á n h d ấ u v à o n h ữ n g k h o ả n mục b i ể u h i ệ n n ộ i dung:
- T h u n h ậ p l ầ n đ ầ u của n g ư ò i lao đ ộ n g ;
- T h u n h ậ p l ầ n đ ầ u của D N ;
- T h u n h ậ p của N h à nưốc;
- IC.

B à i 5. C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê c ủ a Ì D N N g â n h à n g t r o n g
Ì n ă m n h ư sau:
A. TỔNG SỐ THU 1053
Ị. Thu kinh doanh tiền tệ AI 1053
1. Thu lợi nhuận cho vay A2 987
2. Thu lợi nhuận tiền gửi A3 33
3. Thu lợi nhuận hùn vốn góp A4 1
4. Thu kinh doanh vàng, bạc, đá quý A5 24
5. Thu lệ phí, hoa hồng dịch vụ ngân hàng A6 4
6. Thu khác trong kinh doanh tiền tệ A7 4
B. TỔNG SỐ CHI 1023
1. Chi nghiệp vụ kinh doanh tiền tệ A8 852
1. Trả lợi nhuận tiền vay tín dụng A9 111
2. Trả lợi nhuận tiết kiệm, phát hành tín phiếu MO 72
3. Trả lợi nhuận tiền gửi A11 662
4. Chi KD vàng, bạc, ngoại tệ... AI 2 3
5. Chi trả lệ phí hoa hồng DVNH A13 4
li. Chi phí quản lý A14 93
1. Chi lương và các khoản có tính chất lương A15 30
2. Trích lợi nhuận BHXH A16 4
3. KHTSCĐ A17 15

4. Hao phí công cụ lao động nhỏ A18 3
5. Xây dựng nhỏ AI 9 1
6. Chi phí văn phòng phẩm A20 4
7. Quẩn áo đồng phục, quẩn áo BHLĐ A21 4
8. Chi phí bưu điện A22 3
9. Chi phí bốc xếp tiền A23 3
10. Kiểm đếm tiền, đóng gói vàng... A24 2
11. Chi phí bảo vệ cơ quan A25 1
12. Công tác phí A26 2
- Phụ cấp đi đường A27 1
- Tiền tàu xe, KS, nhà trọ A28 1
13. Chi phí đào tạo A29 3
Trong đó: Người đào tạo được hưởng A30 1
14. Chi NCKH A31 1
15. Chi phí quảng cáo A32 2
16. Chi phí khác A33 15
Trong đó: Tiền thưởng A34 7
NI. Thuế sản xuất A35 78
c. LỢI NHUẬN A37 29
H ã y t í n h G O , V A , N V A của đ ơ n vị n à y ?

B à i 6. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê của Ì đ ơ n v ị n h ư sau:
Đơn vị tính: Tỉ đồng
Ngành Chi phí Thu nhập lẩn Thuế sản Thu nhập lần Khấu hao
kinh tế trung gian đầu của người xuất đầu của TSCĐ
lao động doanh nghiệp
Nông nghiệp 100 100 30 70 20
Công nghiệp 500 200 200 300 300
Dịch vụ 100 50 30 70 100
Yêu cầu: H ã y t í n h g i á t r ị gia t ă n g của đ ơ n v ị theo các

p h ư ơ n g p h á p đ ã học.
B à i 7. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê của Ì d o a n h n g h i ệ p t r o n g
Khối lượng sản xuất (sp) Đơn giá

Loại sản phẩm ló (lẩn)
Kì gốc Kì báo cáo (triệu đ/sp)
A(m ) 3
1000 1200 5 1,05
B (tấn) 500 550 10 1,06
c (chiếc) 100 100 15 1,07
H ã y t í n h chỉ s ố c h á t l ư ợ n g t ổ n g hợp 0Q, chỉ s ố chung

( I ) , chỉ s ố k h ố i l ư ợ n g s ả n p ỉ ^ ẩ m ( I ) c ủ a cả 3 l o ạ i s ả n p h ẩ m
cq q
k ì b á o c á o so v ó i k ì gốc. X á c đ ị r ứ T l n ị í c t ă n g ( g i ả m ) v ề lượng
t u y ệ t đ ố i do c á c y ê u t ố t r ê n ? ^ \
B à i 8. Có t à i l i ệ u v ề l ợ i n h u ậ n c ủ a Ì đèn v ị qua c á c n ă m :
Năm thứ 1 2 3 4 5
Lợi nhuận (triệu đồng) 500 550 620 675 710

ỊÊÊÊÊÊÊÊÊÊIIKÊÊÊẫÊÊÊÊÊSÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊịÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊẫ
Hãy dự báo mức lợi nhuận đạt được vào năm thứ 6 và 7
theo c á c p h ư ơ n g p h á p đ ã học.
B à i 9. C ó t à i l i ệ u t h ô n g k ê c ủ a Ì đ ơ n v ị qua c á c n ă m n h ư
sau:
Năm thứ 1 2 3 4 5
% tăng GO so với năm trước 8 8 7 8
Yêu cầu: H ã y d ự b á o G O c ủ a đ ơ n v ị v à o n ă m t h ứ 6 v à 7
c ă n cứ v à o l ư ợ n g t ă n g b ì n h q u â n , tốc độ p h á t t r i ể n b ì n h
q u â n , h à m h ồ i q u y v à t ư ơ n g quan? B i ế t g i á t r ị t u y ệ t đ ố i của
1% t ă n g l ê n c ủ a G O n ă m t h ứ 5 l à 50 t r i ệ u đồng.
B à i 10. C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê c ủ a Ì d o a n h n g h i ệ p t r o n g
ĐVT: Nghìn đồng
Công nghiệp Xây dựng Dịch vụ TM
1. Doanh thu tiêu thụ 576682 212756 250352
2. Tồn kho thành phẩm
+ Đẩu năm 111775 68350 43425
+ Cuối năm 192652 109730 82922
3. Sản phẩm sản xuất dở dang
+ Đầu năm 14969 50000
+ Cuối năm 19029 70000
4. Chi phí nguyên, vật liệu 239263 51298 178041
5. Công tác phí (tàu xe, nhà trọ) 5901 1998 3608
• •• Ỳ. ĩì V Si Ị •„• i'.: ỊỄ •'"

• • • Ị Mé rô

Công nghiệp Xây dựng Dịch vụ TM
6. Chi phí đào tạo 4630 2470 1500
7. Chi y tế, vệ sinh 1320 1500 2500
8. Chi văn hóa, thể thao 1405 1770 1000
9. CP nhà trẻ, MG thuê ngoài 2100 1100 1000
10. Chi phí phòng cháy chữa cháy 2000 1000 1000
11. Chi tiếp khách hội họp 5000 3000 1200
12. Tiền công, tiên lương 250000 100000 40000
13. Khấu hao TSCĐ 50000 60000 30000
14. Lợi nhuận trước thuế của DN 300000 200000 100000
Yêu cầu: T í n h c á c c h ỉ t i ê u G O , V A , N V A c ủ a D N theo các

p h ư ơ n g p h á p đ ã học.
B à i l i . C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê c ủ a Ì đ ơ n v ị n h ư sau:
Năm thứ Năng suất (tạ/ha) Năm thứ Năng suất (tạ/ha)
1 45 7 53
2 45,2 8 50
3 45,8 9 53
4 50 10 52
5 48 11 54
6 51 12 55
H ã y t í n h c á c c h ỉ t i ê u p h ả n á n h x u h ư ố n g b i ê n đ ộ n g của
h i ệ n t ư ợ n g n g h i ê n c ứ u theo t h ờ i g i a n .

B à i 12. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê của Ì đ ơ n vị n h ư sau:
Chỉ tiêu Kỳ gốc Kỳ báo cáo
1.G0 (Tỉ đồng) 400 500
2. Cấu thành của GO (%) 100 100
Trong đó:
+ IC 50 50
+ Khấu hao TSCĐ 5 5
+ Quỹ phân phối cho lao động 10 10
+ Thu nhập lần đầu của Chính phủ 20 19
H ã y t í n h V A ; N V A c ủ a đ ơ n v ị theo c á c p h ư ơ n g p h á p đ ã
học.

Chương IV
T H Ố N G KÊ K Ế T Q U Ả H O Ạ T Đ Ộ N G
KINH D O A N H DỊCH v ụ C Ủ A Đ O N v ị c o SỎ
Theo h ệ t h ố n g S N A , m ỗ i đ ơ n v ị cơ sở s ả n x u ấ t , k i n h
d o a n h n g o à i k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t c ò n bao
g ồ m k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ . K ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ
g ồ m 2 l o ạ i : D ị c h v ụ s ả n x u ấ t v à dịch v ụ p h i s ả n x u ấ t (dịch v ụ
p h ụ c v ụ n h u c ầ u t i ê u d ù n g cho s i n h h o ạ t v à đ ờ i sống).
Dịch v ụ s ả n x u ấ t t h ư ờ n g g ắ n vài m ộ t n g à n h sản xuất

n h ấ t đ ị n h . C h ẳ n g h ạ n , v ớ i s ả n x u ấ t t r ồ n g t r ọ t có c á c dịch v ụ
n h ư : D ị c h v ụ l à m đ ấ t ; dịch v ụ t ư ố i t i ê u n ư ố c ; dịch v ụ p h ò n g
c h ố n g s â u b ệ n h . . . V ớ i h o ạ t đ ộ n g c h ă n n u ô i có c á c l o ạ i dịch v ụ
t r u y ề n g i ố n g ; dịch v ụ t i ê m p h ò n g dịch b ệ n h ; dịch v ụ chữa
b ệ n h . V ố i c á c đ ơ n v ị cơ sỏ s ả n x u ấ t có dịch v ụ c u n g cấp
n g u y ê n , v ậ t l i ệ u v à c á c y ế u t ố đ ầ u v à o của q u á t r ì n h s ả n
x u ấ t v à dịch v ụ đ ầ u r a l à t i ế p t h ị v à t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m . . . X á c
đ ị n h được k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ đ ể đ ư a v ề k ế t q u ả h o ạ t
đ ộ n g của n g à n h s ả n x u ấ t t ư ơ n g ứng. Chẳng hạn, k ế t quả
h o ạ t đ ộ n g c u n g c ấ p n g u y ê n , v ậ t l i ệ u cho q u á t r ì n h t á i s ả n
x u ấ t được đ ư a v ề n g à n h t h ư ơ n g m ạ i ; k ế t q u ả c h ă m sóc t h ú y
được đ ư a v ề n g à n h y t ế . . .

ì. M Ộ T S Ố Đ Ặ C Đ I Ể M C Ủ A H O Ạ T Đ Ộ N G D Ị C H v ụ
M ụ c đ í c h x á c đ ị n h c á c đ ặ c đ i ể m của h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ l à
n h ằ m x á c l ậ p m ộ t cơ sở k h o a học đ ể p h â n b i ệ t k ế t q u ả h o ạ t
đ ộ n g s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t v ố i k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ , t r á n h
t ì n h t r ạ n g t í n h t o á n t r ù n g l ặ p h o ặ c bỏ s ó t k ế t q u ả s ả n x u ấ t
k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n vị. T r ê n cơ sỏ n à y đ ư a k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g
dịch v ụ đ ó v ề n g à n h s ả n x u ấ t t ư ơ n g ứng đ ể t í n h GO; V A ;
N V A . . . c ủ a n g à n h đ ó . C h ẳ n g h ạ n , ỏ c h ư ơ n g I U có n ê u n ộ i
dung của GO n g à n h c h ă n n u ô i ( n g à n h sản x u ấ t cấp I U ) gồm
giá t r ị s ả n p h ẩ m c h í n h cộng v ớ i giá trị sản p h ẩ m p h ụ thu
h o ạ c h được t r o n g k ỳ c ộ n g v ố i dịch v ụ c h ă n n u ô i t r o n g k ỳ . . .
Dịch v ụ c h ă n n u ô i g ồ m n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g gì t h ì ỏ c h ư ơ n g I U
c h ư a đ ề c ậ p t ố i . D ị c h v ụ c h ă n n u ô i có bao h à m dịch v ụ t h ú y
không? Những n ộ i d u n g n à y c ò n c h ư a có k ế t l u ậ n t r o n g
c h ư ơ n g H I . Đ ặ c đ i ể m cơ b ả n c ủ a h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ đó l à :
- K ế t q u ả của h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ t h ư ờ n g t ạ o r a s ả n p h ẩ m
p h i h ì n h t h ể hay còn g ọ i là s ả n p h ẩ m vô h ì n h .
- S ả n p h ẩ m dịch v ụ l à l o ạ i s ả n p h ẩ m k h ô n g n h ậ p kho.
- L à l o ạ i s ả n p h ẩ m k h ô n g có d ự t r ữ . N ó được s ả n xuất
đ ế n đ â u t i ê u d ù n g n g a y đ ế n đó, k h ô n g có s ả n p h ẩ m t ồ n kho.
- Nơi sản x u ấ t đồng thời l ạ i là nơi tiêu dùng. K ế t t h ú c

q u á t r ì n h s ả n x u ấ t đ ồ n g t h ờ i c ũ n g l à k ế t t h ú c việc c h u y ể n
giao s ả n p h ẩ m g i ữ a n g ư ờ i b á n v à n g ư ờ i m u a ; hoặc g i ữ a n g ư ờ i
l à m c ô n g v i ệ c dịch v ụ v à n g ư ờ i t h u ê c á c h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ đó.
- Quy mô và k h ố i lượng sản p h ẩ m tiêu d ù n g thường đã

được x á c đ ị n h t r ư ố c k h í s ả n x u ấ t .

l i . THỐNG KÊ K Ế T QUẢ HOẠT ĐỘNG DỊCH v ụ THƯƠNG
M Ạ I C Ủ A CÁC Đ Ơ N V Ị c ơ SỎ SẦN X U Ấ T V Ậ T CHẤT
1. Thống kê lưu chuyển hàng hoa của các đơn vị cơ

sở s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t
L ư u c h u y ể n h à n g hoa s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t của c á c đ ơ n vị
cơ sở s ả n x u ấ t c h í n h l à t ổ n g g i á t r ị h à n g hoa (hay c ò n g ọ i là
t ổ n g d o a n h t H u h a y d o a n h t h u t i ê u t h ụ h à n g hoa...) m à đơn
v ị cơ sỏ đ ã b á n t r o n g k ỳ t í n h t o á n . T u y theo m ụ c đ í c h v à y ê u
c ầ u của c ô n g t á c q u ả n lý có t h ể chia d o a n h t h u theo c á c t i ê u
t h ứ c sau:
a. Xét về tính chất của sản phẩm tiêu thụ, chia ra:
- Doanh thu tiêu t h ụ sản p h ẩ m sản xuất chính;

- Doanh thu tiêu t h ụ sản p h ẩ m sản xuất phụ;
- Doanh thu tiêu t h ụ b á n t h à n h phẩm;
- Doanh t h u tiêu t h ụ p h ụ p h ế p h ẩ m v à các sản p h ẩ m t ậ n
thu khác.
b. Xét vê phàm vi tiêu thu sản phẩm, chia ra:
- S ả n p h ẩ m t i ê u t h ụ n ộ i b ộ ( t r o n g n ô n g n g h i ệ p c ò n có
phạm t r ù l ư u c h u y ể n n ô n g s ả n h à n g hoa trong p h ạ m v i
n g à n h n ô n g nghiệp);
- S ả n p h ẩ m c h u y ể n b á n r a n g o à i đ ơ n v ị cơ sở (hoặc n g o à i
n g à n h n ô n g nghiệp) n h ư n g thuộc p h ạ m v i quốc gia ( n ộ i t h ư ơ n g ) ;
- S ả n p h ẩ m c h u y ể n b á n r a n g o à i p h ạ m v i quốc gia: X u ấ t
hoặc n h ậ p k h ẩ u ( n g o ạ i t h ư ơ n g ) .
Đ ố i v ố i n g à n h công nghiệp h ầ u n h ư t o à n bộ sản phẩm
l à m r a l à đ ể b á n . Vì t h ê , t r o n g t h ố n g k ê k h ô n g t í n h đ ế n t ỷ
s u ấ t h à n g hoa t r o n g c ô n g n g h i ệ p . Song, v ố i c á c n g à n h n h ư

n ô n g , l â m , t h ú y sản, đ ố i v ố i h o ạ t động k i n h t ế h ộ t h ì p h ầ n
s ả n p h ẩ m l à m r a đ ể t ự t h o a m ã n n h u c ầ u của h ộ l ạ i c h i ế m
m ộ t t ỷ t r ọ n g r ấ t l ố n . Do v ậ y , t r o n g q u ả n lý t h ư ờ n g theo dõi
các chỉ t i ê u n h ư :
+ T ổ n g l ư ợ n g n ô n g , l â m , h ả i s ả n h à n g hoa n ó i c h u n g l à
t o à n b ộ s ố n ô n g s ả n m à c á c c h ủ t h ể s ả n x u ấ t t r o n g l ĩ n h vực
n à y đ ã c h u y ể n q u y ề n sở h ữ u cho x ã h ộ i v à n h ậ n được t i ề n .
T ô n g l ư ợ n g n ô n g , l â m , h ả i s ả n h à n g hoa n ó i c h u n g k h ô n g c ầ n
p h â n b i ệ t h à n g hoa ấ y b á n cho a i ; n g ư ờ i m u a đ a n g h o ạ t đ ộ n g
t h u ộ c n g à n h k i n h t ế n à o . . . Vì t h ế có m ộ t l ư ợ n g r ấ t l ố n h à n g
hoa được c h u c h u y ể n t r o n g p h ạ m v i n g à n h cấp ì h o ặ c cấp l i
v à c ấ p H I . V í d ụ , n g ư ờ i t r ồ n g l ú a đ e m s ả n p h ẩ m của m ì n h
b á n cho n g ư ờ i t r ồ n g l ú a k h á c đ ể l à m t h ó c g i ô n g ; hoặc b á n gạo
cho n g ư ờ i t i ê u d ù n g đ a n g l à m v i ệ c t r o n g l ĩ n h vực t r ồ n g t r ọ t
hoặc c h ă n n u ô i . T r o n g đ i ề u k i ệ n n ề n k i n h t ế k é m p h á t t r i ể n ,
m ứ c độ c h u y ê n m ô n hoa c h ư a cao t h ì c h u c h u y ể n t r o n g n ộ i b ộ
c á c n g à n h n ô n g , l â m , t h ú y s ả n c h i ế m t ỷ t r ọ n g cao. V ố i n ề n
k i n h t ế c h u y ê n m ô n hoa cao t h ì b ộ p h ậ n c h u c h u y ể n n ộ i b ộ sẽ
g i ả m d ầ n v à p h ầ n l ố n s ả n p h ẩ m n ô n g , l â m , n g ư n g h i ệ p sẽ t r ở
t h à n h n g u ồ n n g u y ê n l i ệ u cho c ô n g n g h i ệ p c h ế b i ế n .
B ộ p h ậ n s ả n p h ẩ m được b á n r a n g o à i p h ạ m v i n g à n h
n ô n g , l â m , t h ú y s ả n m ớ i l à b ộ p h ậ n cực k ỳ q u a n t r ọ n g đ ể
t h o a m ã n n h u c ầ u c h u n g của t o à n x ã h ộ i , n ó được đo b ằ n g
chỉ tiêu: L ư ợ n g sản p h ẩ m n ô n g , l â m , t h ú y sản lưu c h u y ể n
ngoài phạm v i ngành.
Lượng sản phẩm Tổng lượng sản Tổng lượng sản phẩm
nông, lâm, thuỷ phẩm nông, nông, lâm, thuỷ sản là
sản hàng hóa lưu lâm, thúy sản sản phẩm hàng hóa (4.1)
chuyển ngoài lả sản phẩm lưu chuyển trong
phạm vi ngành hàng hoa phạm vi ngành

c. Xét vê tính chất của lưu chuyển sản phẩm tiêu
thu, chia ra;
- L ư u c h u y ể n h à n g hoa b á n b u ô n ;
- L ư u c h u y ể n h à n g hoa b á n l ẻ .
L ư u c h u y ể n h à n g hoa b á n b u ô n l à việc b á n h à n g cho
n h ữ n g đ ố i t ư ợ n g m à h à n g hoa đó c h ư a r a k h ỏ i l ĩ n h vực l ư u
t h ô n g ; s ò m h a y m u ộ n n ó l ạ i q u a y v à o l ĩ n h vực l ư u t h ô n g .
H à n g hoa b á n b u ô n g ồ m :
+ B á n cho c á c đ ạ i lý;
+ B á n cho n g ư ò i s ả n x u ấ t đ ể l à m v ậ t t ư p h ụ c v ụ cho q u á
trình sản xuất;
+ B á n cho c á c t ổ chức t h ư ơ n g m ạ i .
L ư u c h u y ể n h à n g hoa b á n l ẻ l à v i ệ c c h u y ể n b á n s ả n p h ẩ m
cho n g ư ờ i t i ê u d ù n g đ ể t h o a m ã n n h u c ầ u cho đ ờ i sống; k h ô n g
t h u ộ c l ĩ n h vực t i ê u d ù n g cho s ả n x u ấ t . s ả n p h ẩ m h à n g hoa
đó v ĩ n h v i ễ n r ờ i k h ỏ i l ĩ n h vực l ư u t h ô n g . L ư u c h u y ể n h à n g
hoa b á n l ẻ có l i ê n q u a n c h ặ t c h ẽ đ ế n t ă n g t r ư ở n g k i n h t ế vì
n ó l à m ộ t t r o n g ba y ế u t ố l à m t ă n g t ổ n g c ầ u .
N ộ i d u n g chỉ t i ê u t ổ n g g i á t r ị h à n g hoa (hay c ò n g ọ i là
t ổ n g d o a n h t h u h a y d o a n h t h u t i ê u t h ụ h à n g hoa...):
L à g i á t r ị t o à n b ộ h à n g hoa m à đ ơ n v ị cơ sỏ đ ã b á n t r o n g
k ỳ t í n h t o á n . N ó bao g ồ m g i á t r ị s ả n p h ẩ m c h í n h v à g i á t r ị
s ả n p h ẩ m p h ụ đ ã t i ê u t h ụ t r o n g k ỳ hoặc:
+ Sản x u ấ t ra trong k ỳ v à tiêu t h ụ ngay trong k ỳ
+ S ả n x u ấ t r a k ỳ t r ư ó c n h ư n g được t i ê u t h ụ t r o n g k ỳ
tính toán
+ S ả n p h ẩ m đ ã giao cho n g ư ờ i m u a t r ư ố c đ â y n h ư n g t ớ i
k ỳ t í n h t o á n m ố i t h u được t i ề n .

C h ỉ t i ê u n à y được t í n h theo g i á t h ự c t ế t i ê u t h ụ . N g h ĩ a l à
h à n g hoa t i ê u t h ụ theo g i á n à o t h ì t í n h theo g i á đó.
Đ ô i v ố i đ ơ n vị cớ sở s ả n x u ấ t t r ê n l ĩ n h vực n ô n g , l â m ,
t h ú y s ả n t h ì n ộ i d u n g c ủ a c h ỉ t i ê u t ổ n g -giá t r ị h à n g hoa bao
gồm:
* Sản p h ẩ m b á n trên thị trường;
* S ả n p h ẩ m đ e m trao đ ổ i h à n g l ấ y h à n g ;
* S ả n p h ẩ m n ộ p t h u ế ( n ế u t h u ế sử d ụ n g đ ấ t t h u bằng
hiện vật);
* S ả n p h ẩ m giao n ộ p theo hợp đ ồ n g s ả n x u ấ t g i ữ a n h à
n ô n g v ố i n h à đ ơ n v ị cơ sỏ;
* S ả n p h ẩ m d ù n g n ộ p t h ú y l ợ i p h í ( t r o n g t r ư ờ n g hợp t h u
bằng hiện vật);
* S ả n p h ẩ m đ e m t r ả nợ.
2. Thống kê kim ngạch xuất, nhập khẩu của các

đ ơ n vị c ơ sở s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t
C á c đ ơ n v ị cơ sỏ l à m h à n g x u ấ t k h ẩ u được chia ra:

+ Đ ơ n vị l à m h à n g x u ấ t k h ẩ u t ừ nguyên, v ậ t liệu trong
n ư ó c n h ư c á c đ ơ n vị cơ sỏ k h a i t h á c , c h ế b i ế n c á c n ô n g , l â m ,
t h ú y s ả n đ ể x u ấ t k h ẩ u . C á c đ ơ n v ị cơ sỏ n à y chỉ n h ậ p m ộ t s ố
v ậ t l i ệ u p h ụ , bao b ì p h ụ c v ụ cho v i ệ c l à m h à n g x u ấ t k h ẩ u .
D o a n h t h u t i ê u t h ụ h à n g hoa x u ấ t k h ẩ u được t í n h t o à n b ộ
s ả n p h ẩ m đ ã t i ê u t h ụ được t r o n g k ỳ t í n h t o á n : T i ê u t h ụ t r ự c
t i ế p h o ặ c t i ê u t h ụ qua u ỷ t h á c .
Đ ơ n vị l à m h à n g x u ấ t k h ẩ u bằng nguyên, vật liệu nhập
k h ẩ u l à c h ủ y ế u n h ư c á c đ ơ n v ị cơ sở l à m h à n g m a y m ặ c , g i ầ y
d é p . . . t h ì g i á t r ị h à n g x u ấ t k h ẩ u được t í n h theo g i á F O B . Đ ố i
v ố i h à n g n h ậ p k h ẩ u t í n h theo g i á C I F .

3. T h ố n g k ê k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g d ị c h v ụ t h ư ơ n g m ạ i
c ủ a c á c đ ơ n vị c ơ sở s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t
V ề p h ạ m v i k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ t h ư ơ n g m ạ i của
c á c đ ơ n v ị cở sở chỉ bao g ồ m k ế t q u ả của h o ạ t đ ộ n g b á n l ẻ của
đơn vị:
+ B á n h à n g t r ự c t i ế p cho n g ư ờ i t i ê u d ù n g ( k h ô n g quay
l ạ i tính vực l ư u t h ô n g ) t h ô n g qua v i ệ c m u a b á n t r ự c t i ế p ; trao
đ ổ i h à n g l ấ y h à n g hoặc b á n qua c á c cửa h à n g giói t h i ệ u sản
p h ẩ m của đ ơ n v ị .
+ H à n g hoa m u a v ề r ồ i l ạ i b á n đ i đ ể t h u l ợ i n h u ậ n : V ố i
h o ạ t đ ộ n g n à y được t í n h t o à n b ộ k ế t q u ả b á n b u ô n v à b á n l ẻ
theo c ô n g t h ứ c sau:
G O DVTM = D T BL + D T B L v à BE - G V H B (4.2)
Trong đó:
G O DVTM - G i á t r ị s ả n x u ấ t h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ t h ư ơ n g m ạ i
của đ ơ n vị;
D T BL - D o a n h t h u b á n l ẻ s ả n p h ẩ m do đ ơ n v ị cơ sỏ đó
s ả n x u ấ t ra;
DT B L v à B B - Doanh t h u b á n l ẻ và b á n b u ô n sản p h ẩ m mà
đ ơ n v ị cơ sỏ m u a v ề v à b á n đ i k h ô n g qua c h ê b i ế n c ủ a đ ơ n vị
cơ sỏ;
GV H B - G i á v ố n h à n g b á n . N ó được t í n h b ằ n g g i á t h à n h
đ ầ y đ ủ của h à n g hoa b á n l ẻ đ ố i v ố i s ả n p h ẩ m do b ả n t h â n
đ ơ n v ị cơ sở đó s ả n x u ấ t r a ; n ó b ằ n g g i á m u a cộng v ớ i c h i p h í
v ậ n c h u y ể n , b ả o q u ả n đ ố i v ố i s ả n p h ẩ m m u a v ề r ồ i b á n đi.
G i á t r ị s ả n x u ấ t h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ t h ư ơ n g m ạ i của đ ơ n vị
cơ sở được t í n h c ù n g t h ờ i k ỳ v ó i c á c c h ỉ t i ê u k ế t q u ả s ả n x u ấ t
c ủ a đ d n v ị cơ sở.

T r ê n cơ sở x á c đ ị n h được G i á t r ị s ả n x u ấ t h o ạ t đ ộ n g dịch
v ụ t h ư ơ n g m ạ i của đ ơ n v ị cơ sở d ễ d à n g t í n h được c á c chỉ t i ê u
V A ; N V A ; l ợ i n h u ậ n c ủ a đ ơ n v ị cd sỏ...
V A v à N V A c ũ n g được t í n h theo 2 p h ư ớ n g p h á p :
P h ư ơ n g p h á p sản xuất:
V A = GO - l e (4.3)
NVA = 0 0 - 1 0 - 0 ! (4.4)
P h ư ơ n g p h á p p h â n phối:
Thu nhập Thu nhập Thu nhập

Khấu
... lần đầu lần đ ầ u lần đầu , „
t
VA = , ,.. + , + , _ + hao
hao (4.5)
của người của đơn của Chính TSCĐ
lao động vị cơ sở phủ
VA = V + L + G + C, (4.6)
Thu nhập lần Thu nhập Thu nhập

.„., _ đầu của lần đầu lần đầu
NVA = + • + • (4.7)
người lao của đơn vị của Chính
động cơ sở phủ
NVA = V + L + G (4.8)
Về chi phí trung gian của hoạt động dịch vụ thương mại
bao g ồ m t o à n b ộ c h i p h í v ề v ậ t c h ấ t v à dịch v ụ m à đ ơ n v ị cơ
sỏ đ ã sử d ụ n g đ ể t ạ o r a s ả n p h ẩ m dịch v ụ t h ư ơ n g m ạ i của
đ ơ n v ị cơ sở. N ộ i d u n g cụ t h ể c ủ a c h i p h í t r u n g g i a n của h o ạ t
động dịch v ụ t h ư ơ n g m ạ i gồm:
a. Chỉ phí vật chất
+ Chi phí n g u y ê n liệu, nhiên liệu;

+ Chi phí điện năng;
+ C h i t h u ê q u ầ y h à n g , cửa h à n g ;
+ C h i p h í v ậ t c h ấ t cho v i ệ c q u ả n g c á o , t i ế p t h ị ;
+ C h i p h í sửa c h ữ a t h ư ờ n g x u y ê n p h ư ờ n g t i ệ n d ù n g vào
q u ả n lý k i n h d o a n h t h ư ơ n g m ạ i . . .
b. Chi phí dịch vụ
+ Chi p h í quảng cáo;

+ Chi phí b ư u điện;
+ Dịch v ụ p h í n g â n h à n g ;
+ C h i p h í dịch v ụ m ô i t r ư ờ n g v ệ s i n h k h u vực b á n h à n g . . .
4. Chỉ tiêu đánh giá chất lượng quản lý kinh doanh

của hoạt động dịch vụ t h ư ơ n g m ạ i
Đ ể n â n g cao h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t k i n h d o a n h t r ê n l ĩ n h vực
dịch v ụ t h ư ơ n g m ạ i , đ ơ n v ị cơ sỏ c ầ n p h ấ n đ ấ u g i ả m c h i p h í
sản xuất, g i ả m chi phí lưu thông, t ă n g lợi nhuận... Đ ể đánh
g i á t ổ n g q u á t c h ấ t l ư ợ n g q u ả n lý k i n h d o a n h t r ê n lĩnh. vực
n à y , t h ố n g k ê t r o n g c á c đ ơ n v ị cơ sở t h ư ò n g t í n h c á c chỉ t i ê u
sau:
4.1. Chi phí lưu thông
L à b i ể u h i ệ n b ằ n g t i ề n t o à n bộ chi p h í để c h u y ể n sản
p h ẩ m h à n g hoa t ừ n ơ i s ả n x u ấ t đ ế n n ơ i t i ê u d ù n g . N ế u chi
p h í l ư u t h ô n g v ậ t t ư p h ụ c v ụ cho q u á t r ì n h t á i s ả n x u ấ t của
đ ơ n v ị cơ sở t h ì t o à n b ộ c h i p h í n à y được t í n h v à o g i á t h à n h
s ả n p h ẩ m đ ã sử d ụ n g v ậ t t ư đó đ ể s ả n x u ấ t r a s ả n p h ẩ m v ậ t
c h ấ t v à dịch v ụ của đ ơ n v ị cơ sỏ. C h i p h í l ư u t h ô n g p h ụ c v ụ
cho v i ệ c t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m t h u ộ c v ề c h i p h í b á n h à n g v à

WÊÊẵÊÊÈÊSÊÊÊKÊÊÊÊÊÊMSÊÊÊIÊÊÊÊÊÊữÊÊÊSÊÊSÊÊÊÈ
được p h â n b ổ cho s ố s ả n p h ẩ m t i ê u t h ụ l i ê n q u a n đ ế n k h o ả n
c h i p h í đ ó . P h ấ n đ ấ u g i ả m c h i p h í l ư u t h ô n g là đ i ề u k i ệ n c ầ n
t h i ế t đ ể t ă n g l ợ i n h u ậ n của đ ớ n v ị cơ sỏ. T u y theo m ụ c đ í c h
v à y ê u c ầ u c ủ a c ô n g t á c q u ả n lý đ ơ n v ị cơ sở m à có t h ê p h â n
c h i a c h i p h í l ư u t h ô n g theo c á c t i ê u t h ứ c k h á c n h a u :
a. Xét mối quan hệ của chi phí lưu thông với quá trình
thực hiện giá trị của hàng hoa, chia thành:
- C h i p h í l ư u t h ô n g b ổ sung: L à k h o ả n c h i p h í đ ể t i ế p t ụ c
h o à n t h i ệ n giá trị sản p h ẩ m trong quá trình lưu thông. Q u á
t r ì n h n à y được c . M á c g ọ i l à q u á t r ì n h s ả n x u ấ t t r o n g l ư u
t h ô n g . C h i p h í l ư u t h ô n g b ổ s u n g l à m t ă n g t h ê m g i á t r ị của
h à n g hoa v à được p h â n b ổ v à o g i á t h à n h đ ầ y đ ủ của sản
p h ẩ m tiêu t h ụ . Các k h o ả n chi p h í thuộc p h ạ m t r ù n à y gồm:
c h i p h í cho p h â n l o ạ i ; c h i p h í t i ế p t ụ c c h ế b i ế n s ả n phẩm
t r ư ố c k h i đ e m t i ê u t h ụ ; c h i p h í cho v i ệ c b ả o q u ả n , đ ó n g gói;
chi phí v ậ n chuyên...
- Chi p h í lưu t h ô n g t h u ầ n tuy là các k h o ả n chi phí n h ằ m
c h u y ể n s ả n p h ẩ m cho n g ư ờ i t i ê u d ù n g n h ư c h i p h í b á n h à n g ;
c h i p h í q u ả n g c á o ; c h i p h í t i ế p t h ị ; c h i p h í q u ả n lý h à n h
c h í n h . . . M u ố n n â n g cao h i ệ u q u ả h o ạ t đ ộ n g t h ư ơ n g m ạ i t h ì
cần tìm b i ệ n p h á p để g i ả m t h i ể u chi p h í lưu t h ô n g t h u ầ n tuy.
b. Căn cứ vào nghiệp vụ kinh doanh có thê chia chi phí

lưu thông thành các loại như:
+ C h i p h í l ư u t h ô n g cho v i ệ c m u a h à n g
+ C h i p h í l ư u t h ô n g cho v i ệ c b á n h à n g .
T r o n g đó:
* C h i p h í cho b á n b u ô n
* C h i p h í cho b á n l ẻ .
ị mmmỉSỉ „ ì .................X

c. Căn cứ vào các yếu tố cấu thành chi phí lưu thông đê
theo dõi:
• C h i p h í t i ề n c ô n g cho n h â n v i ê n b á n h à n g ;
• C h i p h í cho v ậ t t ư bao gói s ả n p h ẩ m ;
• Chi p h í bảo q u ả n ;
• C h i p h í c ô n g cụ lao đ ộ n g n h ỏ ;
• C h i p h í sửa c h ữ a t h ư ờ n g x u y ê n m á y m ó c , t h i ế t bị b á n
h à n g , sửa c h ữ a q u ầ y h à n g , cửa h à n g ;
. C h i p h í k h ấ u hao T S C Đ ;
• Chi p h í quảng cáo;
• C h i p h í dịch v ụ m u a n g o à i ;
• Các k h o ả n chi phí khác...
4.2. Tỷ suất phí lưu thông
L à chỉ t i ê u t ư ơ n g đ ố i b i ể u h i ệ n t ỷ l ệ % g i ữ a c h i p h í lưu
t h ô n g v ố i t ổ n g m ứ c l ư u c h u y ể n h à n g hoa t h u ầ n t u y của k ỳ
tính toán.
Tỷ suất phí Chi phí lưu thông

X 100 (4.9)
lưu thông Tổng mức lưu chuyển
hàng hoa thuần tuy
T ỷ s u ấ t p h í l ư u t h ô n g c ầ n t í n h r i ê n g cho t ừ n g m ặ t h à n g
hoặc t ừ n g n h ó m h à n g . B ở i l ẽ t ừ n g l o ạ i h à n g k h á c n h a u có t ỷ
suất phí lưu thông r ấ t khác nhau.
4.3. Tỷ suất nông sản hàng hoa
R i ê n g đ ô i v ố i l ĩ n h vực n ô n g n g h i ệ p do s ả n x u ấ t r a sản

p h ẩ m c h ủ y ế u l à đ ể t h o a m ã n n h u c ầ u t i ê u d ù n g của d â n cư.
V ề m ặ t sản x u ấ t n ó t h ư ờ n g t i ế n h à n h p h â n t á n v à trước h ế t
p h ả i đ ê t ự t h o a m ã n n h u c ầ u t i ê u d ù n g của n g ư ờ i s ả n x u ấ t .
Vì t h ế p h ầ n n ô n g s ả n l à h à n g hoa chỉ c h i ế m m ộ t t ỷ l ệ n h ấ t
đ ị n h ( t u y t h u ộ c v à o l o ạ i n ô n g sản). Do đó, t r o n g t h ố n g k ê
t h ư ờ n g t í n h c h ỉ t i ê u : T ỷ s u ấ t n ô n g s ả n h à n g hoa. C h ỉ t i ê u
n à y d ù n g đ ể đ á n h g i á t r ì n h độ c h u y ê n m ô n hoa t r o n g n ô n g
nghiệp.
T ỷ s u ấ t n ô n g s ả n h à n g hoa l à t ỷ l ệ % g i ữ a k h ố i l ư ợ n g
h à n g hoa n ô n g s ả n v ó i t ổ n g s ả n l ư ợ n g n ô n g s ả n t r o n g m ộ t
k h ô n g gian v à t h ờ i gian n h ấ t đ ỉ n h (thưởng là Ì n ă m ) . T ỷ suất
n ô n g s ả n h à n g hoa t h ư ờ n g t í n h r i ê n g cho t ừ n g l o ạ i n ô n g s ả n
v à t í n h c h u n g cho t o à n b ộ s ả n p h ẩ m n ô n g n g h i ệ p m à đ ơ n vị
cơ sỏ l à m r a .
Khối lượng hàng hóa nông

Tỷ suất
sản đã thực hiện trong kỳ A n n
nông sản — X 100 (4.10)
hàng hóa Tổng sản lượng nông sản
đã sản xuất trong kỳ
4.4. Mức dự trữ hàng hoa
Đ ố i v ó i b ộ p h ậ n c h u y ê n k i n h d o a n h t r ê n l ĩ n h vực t h ư ơ n g
m ạ i t h ì d ự t r ữ h à n g h ó a ở m ứ c độ hợp lý là đ i ề u h ế t sức q u a n
trọng đ ể t ă n g n h a n h số l ầ n chu chuyển h à n g ; t ă n g h i ệ u quả
sử d ụ n g v ố n . M ứ c d ự t r ữ q u á í t c ũ n g g â y r a t ì n h t r ạ n g k h ô n g
đ ủ h à n g đ ể b á n v à n h ư v ậ y c ũ n g k h ô n g đ ạ t được l ợ i n h u ậ n
t ố i đ a . V ì v ậ y , d ự t r ữ đ ủ h à n g m ộ t c á c h hợp lý ( v ề quy m ô của
t ừ n g l o ạ i h à n g v à cơ c ấ u h à n g d ự t r ữ ) l à m ộ t y ê u c ầ u r ấ t
q u a n t r ọ n g đ ố i v ố i n g ư ờ i r a q u y ế t đ ị n h . T h ố n g k ê có n h i ệ m
v u c u n g c ấ p t h ô n g t i n v à p h â n t í c h t h ô n g t i n đ ể p h ụ c v ụ cho

Kê KINH DOANH
l ã n h đ ạ o r a q u y ế t đ ị n h t r ê n cơ sỏ t í n h t o á n t ừ m ố i q u a n h ệ
g i ữ a mức d ự t r ữ h à n g hoa; d o a n h t h u t i ê u t h ụ b ì n h q u â n Ì
n g à y v à mức độ đ ả m b ả o h à n g d ự t r ữ .
G ọ i t l à tốc độ c h u c h u y ể n h à n g hoa (hay s ố l ầ n chu
c h u y ể n h à n g hoa t r o n g k ỳ n g h i ê n cứu);
D T - D o a n h t h u t i ê u t h ụ h à n g hoa t r o n g k ỳ ;
m - D o a n h t h u t i ê u t h ụ h à n g hoa b ì n h q u â n Ì n g à y ;
D - M ứ c d ự t r ữ h à n g hoa b ì n h q u â n t r o n g k ỳ ;
n - S ố n g à y của Ì v ò n g c h u c h u y ể n h à n g hoa h a y còn gọi
là số n g à y đ ả m bảo h à n g dự trữ.
M ứ c dự t r ữ h à n g trong k ỳ là: D = m X Tí
S ố l ầ n (số v ò n g ) c h u c h u y ể n h à n g hoa t r o n g k ỳ :
DT
t =— (4.11)
D
H I . T H Ố N G K Ê K Ế T Q U Ả H O Ạ T Đ Ộ N G D Ị C H v ụ VẬN
T Ả I CỦA CÁC Đ Ơ N V Ị c ơ s ở SẢN X U Ấ T VẬT CHẤT
1. Khái niệm về sản phẩm vận tải
S ả n p h ẩ m v ậ n t ả i l à k ế t q u ả c h u y ể n dịch a n t o à n lượng
s ả n p h ẩ m t ừ n ớ i n à y đ ế n n ơ i k h á c p h ụ c v ụ cho c á c n h u cầu
t i ê u d ù n g x ã h ộ i . T r o n g p h ạ m v i đ ơ n v ị cơ sỏ, dịch v ụ v ậ n t ả i
c ủ a đ ơ n v ị cơ sở s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t l à k ế t q u ả l ư ợ n g s ả n p h à m
được c h u y ể n dịch t ừ n ơ i n à y sang n ơ i k h á c n h ằ m đ á p ứng
n h u c ầ u s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n vị cờ sỏ.
K ế t q u ả v ậ n t ả i của đ ơ n v ị cơ sở được b i ể u h i ệ n b ằ n g các
đ ơ n v i t í n h sau:
l i

Chuơt gl\ <: Tháng kê kết quả HĐKD dịch vụ của đơn Vị aợ ỹâ I
- Hàng hoa vận chuyển được gọi là khối lượng hàng hoa
v ậ n c h u y ế n v à đo b ằ n g t ấ n .
- H à n g hoa l u â n c h u y ể n được g ọ i l à k h ố i l ư ợ n g h à n g hoa

l u â n c h u y ể n ; n ó l à sự t ổ n g h ớ p của k h ố i lượng h à n g hoa v ậ n
c h u y ể n v à q u ã n g đ ư ờ n g p h ả i v ậ n c h u y ể n h à n g " hoa đó. Đ ơ n v ị
đo của n ó l à t í c h s ố c ủ a 2 đ ạ i l ư ợ n g : V ậ n c h u y ể n ( t ấ n ) v à
q u ã n g đường (km) b ằ n g t ấ n . k m .
- T ổ n g g i á t r ị k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g v ậ n c h u y ể n được t í n h
bằng đơn vị t i ề n t ệ .
2. C h ỉ t i ê u k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g d ị c h v ụ v ậ n t ả i c ủ a
d ơ n vị c ơ sở s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t
H o ạ t động v ậ n t ả i của đ ơ n v ị cơ sỏ có t h ể p h â n chia

t h à n h c á c l o ạ i sau:
- V ậ n t ả i t h u ê n g o à i : T r o n g t r ư ò n g hợp đ đ n v ị cơ sở p h ả i
t h u ê c á c đ ơ n v ị k h á c l à m n h i ệ m v ụ v ậ n c h u y ể n h à n g hoa cho
đ ớ n v ị m ì n h t h ì t o à n b ộ c h i p h í n à y được t í n h v à o g i á t h à n h
đ ầ y đ ủ n h ư n g k h ô n g được t í n h v à o k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ
v ậ n t ả i c ủ a đ ơ n v ị m ì n h . Vì đ â y k h ô n g p h ả i l à t h à n h q u ả lao
đ ộ n g c ủ a đ ớ n v ị cơ sở.
- K ế t q u ả v ậ n c h u y ể n n g u y ê n v ậ t l i ệ u p h ụ c v ụ cho q u á
t r ì n h t á i s ả n x u ấ t c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ n h ư n g t h u ộ c quy trình
công n g h ệ ( n h ư v ậ n c h u y ể n n g u y ê n l i ệ u t ừ kho n g u y ê n l i ệ u
v à o địa đ i ể m s ả n x u ấ t ) ; v ậ n c h u y ể n s ả n p h ẩ m t r o n g thu
hoach- v ậ n c h u y ể n t h à n h p h ẩ m đ ể n h ậ p k h o ; v ậ n c h u y ể n c á c
chất p h ế t h ả i trong quy t r ì n h công nghệ sản x u ấ t sản p h ẩ m
c ủ a đ ơ n v ị cơ sở do lao đ ộ n g c ủ a đơn v ị đó t ự t h ự c h i ệ n được
t í n h t r ự c t i ế p v à o c h i p h í s ả n x u ấ t của l o ạ i s ả n p h ẩ m ấ y m à

k h ô n g t í n h v à o k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ v ậ n t ả i c ủ a đ ơ n vị
cơ sở s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t .
- K ế t q u ả v ậ n c h u y ể n h à n g hoa n g o à i quy t r ì n h công

n g h ệ s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m n h ư v ậ n c h u y ể n n g u y ê n , v ậ t l i ệ u từ
n ơ i m u a v ề k h o v ậ t t ư của đ ơ n v ị cơ sở; v ậ n c h u y ể n t h à n h
p h ẩ m t ừ đ ơ n v ị cơ sỏ đ ế n c á c địa đ i ể m giao h à n g đ ể tiêu
t h ụ . . . do lao đ ộ n g của đ ơ n v ị cơ sỏ t h ự c h i ệ n t h u ộ c v à o k ế t
q u ả dịch v ụ v ậ n t ả i của đ ơ n v ị cơ sỏ s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t .
- Các hoạt động v ậ n chuyển h à n g hoa t h u ê cho bên

ngoài.
T ừ c á c h o ạ t đ ộ n g v ậ n t ả i t r ê n có t h ể t ổ n g hợp được k ế t
q u ả h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ v ậ n t ả i của đ ơ n v ị cơ sỏ s ả n x u ấ t v ậ t
c h ấ t g ồ m c á c c h ỉ t i ê u sau:
- K h ố i l ư ợ n g h à n g hoa v ậ n c h u y ể n t r o n g k ỳ : L à t o à n bộ
k h ố i l ư ợ n g h à n g hoa m à b ộ p h ậ n dịch v ụ v ậ n t ả i của đ ơ n vị
cơ sỏ đ ã t h ự c h i ệ n t r o n g k ỳ t í n h t o á n . Đ ơ n v ị t í n h của n ó là
tấn.
T r o n g đó k h ô i l ư ợ n g h à n g hoa v ậ n c h u y ể n được t í n h vào
k ế t q u ả dịch v ụ v ậ n t ả i của đ ơ n v ị cơ sở s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t .
C h ỉ t i ê u n à y d ù n g đ ể t í n h n ă n g s u ấ t của m ộ t đ ơ n vị
t r ọ n g t ả i , t í n h h ệ s ố sử d ụ n g c ô n g s u ấ t t r ọ n g t ả i . . .
- T ổ n g k h ố i l ư ợ n g h à n g hoa l u â n c h u y ể n
L à chỉ t i ê u b i ể u h i ệ n t o à n b ộ c ô n g v i ệ c m à h o ạ t đ ộ n g v ậ n
t ả i đ ã h o à n t h à n h t r o n g k ỳ t í n h t o á n k h ô n g c h ỉ p h ụ thuộc
v à o l ư ợ n g h à n g hoa v ậ n c h u y ể n m à c ò n p h ụ t h u ộ c v à o độ dài
của q u ã n g đ ư ờ n g v ậ n c h u y ể n h à n g hoa đó.
K LC = ZQA (4.12)

K - T ổ n g k h ố i l ư ợ n g h à n g hoa l u â n c h u y ể n t r o n g k ỳ
L C
(tấn.km);
Qi - K h ố i l ư ợ n g h à n g hoa v ậ n c h u y ể n t r o n g k ỳ của l o ạ i
h à n g hoa i ( t ấ n ) ;
di - Q u ã n g đường v ậ n c h u y ể n của hàng hoa loại i

(i=l,2 ...,n)(km).
)
C h ỉ t i ê u n à y d ù n g đ ể t í n h n ă n g s u ấ t của m ộ t đ ơ n vị
t r ọ n g t ả i , t í n h n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g ; t í n h g i á t h à n h v ậ n t ả i
Ì tấn.km...
- D o a n h t h u h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ v ậ n t ả i của đ ơ n vị cớ sở
sản x u ấ t v ậ t chất
L à c h ỉ t i ê u p h ả n á n h t ổ n g hợp t o à n b ộ k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g
dịch v ụ v ậ n t ả i của đ ơ n vị cơ sỏ s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t t r o n g k ỳ
t í n h t o á n . D o a n h t h u h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ v ậ n t ả i của đ ơ n v ị cơ
sỏ s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t c h í n h l à G O của h o ạ t đ ộ n g n à y .
DT = lK (4.13)
LiPi
D T - T ổ n g d o a n h t h u h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ v ậ n t ả i của đ ơ n
vị cơ sỏ s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t t r o n g k ỳ t í n h t o á n ;
K L i - K h ố i l ư ợ n g l u â n c h u y ể n t r o n g k ỳ của h à n g hoa l o ạ i i ;
Pi - G i á cưốc v ậ n t ả i Ì t ấ n . k m h à n g hoa l o ạ i i ( i = l , 2 , . . . , n ) .
GO DWT = DT + DT (4.14)
TL LT
G0 VVT - G i á t r ị s ả n x u ấ t của h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ v ậ n t ả i

D
c ủ a đ ơ n vị cơ sở s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t k ỳ t í n h t o á n ;
DT T L - Doanh t h u v ậ n t ả i tự làm đã h o à n t h à n h trong k ỳ

tính toán;

DT L T - D o a n h t h u v ậ n t ả i l à m t h u ê cho b ê n n g o à i đã
h o à n t h à n h trong k ỳ tính toán.
T r ê n cơ sỏ t í n h được GO WT
D có t h ể t í n h V A ; N V A v à l ợ i
n h u ậ n của h o ạ t đ ộ n g n à y .
IV. THỐNG KÊ KẾT QUẢ SỬA CHỮA VÀ XÂY LÁP CÁC

CÔNG TRÌNH K I Ế N TRÚC
1. Khái niệm và phạm vi tính kết quả sửa chữa và

xây lắp các công trình kiến trúc
Sửa c h ữ a n h à x ư ở n g , k h o t à n g , c ầ u đ ư ò n g , đ ê đ ậ p v à các
c ô n g t r ì n h k i ế n t r ú c k h á c m à đ ơ n v ị cơ sỏ đ a n g q u ả n l ý v à sử
d ụ n g l à h o ạ t đ ộ n g t h ư ờ n g x u y ê n của đ ơ n v ị cơ sỏ, đ i ề u k i ệ n
c ầ n t h i ế t đ ể đ ả m b ả o q u á t r ì n h t á i s ả n x u ấ t d i ễ n r a ổn định.
K ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g sửa c h ữ a v à x â y l ắ p c á c c ô n g t r ì n h k i ế n
t r ú c gồm:
a. H o ạ t đ ộ n g sửa c h ữ a v à x â y l ắ p c á c c ô n g t r ì n h k i ế n
t r ú c t h u ê n g o à i l à m : T r o n g t r ư ờ n g hợp n à y đ ơ n v ị cơ sỏ chỉ
theo d õ i c h ấ t l ư ợ n g c ô n g t r ì n h v à c h i p h í t h ự c h i ệ n c ô n g việc
để t í n h v à o chi p h í s ả n x u ấ t k i n h doanh của đơn vị trong k ỳ
t í n h toán. Nó k h ô n g thuộc vào k ế t quả hoạt động sản xuất
k i n h d o a n h của đ ơ r r v ị cơ sở.
b. H o ạ t đ ộ n g sửa c h ữ a v à x â y l ắ p c á c c ô n g t r ì n h k i ế n
t r ú c l à m t h u ê cho n g o à i .
c. H o ạ t đ ộ n g sửa c h ữ a v à x â y l ắ p c á c c ô n g t r ì n h k i ế n t r ú c
t ự l à m đ ể p h ụ c v ụ cho b ả n t h â n đ ơ n v ị cơ sỏ.
K ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g của l o ạ i b v à c t h u ộ c v ề k ế t q u ả h o ạ t
đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n v ị cơ sở t r o n g k ỳ t í n h
toán.

2. H ệ t h ố n g c h ỉ t i ê u đ o l ư ờ n g k ế t q u ả h o ạ t động
sửa c h ữ a v à x â y l ắ p c á c c ô n g t r ì n h k i ế n t r ú c của đơn
vi cơ sở
K é t q u ả h o ạ t đ ộ n g sửa c h ữ a v à x â y l ắ p c á c c ô n g t r ì n h
k i ế n t r ú c c ủ a đ ơ n vị cơ sỏ đ ã t h ự c h i ệ n t r o n g k ỳ t í n h t o á n
gồm:
- T ổ n g l ư ợ n g c á c c ô n g t r ì n h k i ế n t r ú c được sửa c h ữ a đ ã
h o à n t h à n h t r o n g k ỳ . C h ỉ t i ê u n à y được t í n h theo đ ơ n v ị :
công t r ì n h ; m ; m .
2 3
Chỉ t i ê u n à y p h ả n á n h số lượng các công t r ì n h k i ê n t r ú c

đ ã được p h ụ c h ồ i k h ả n ă n g s ả n x u ấ t đ ể đ ư a v à o t i ế p t ụ c k h a i
thác.
- T ổ n g g i á t r ị c á c c ô n g t r ì n h k i ế n t r ú c được sửa c h ữ a đ ã
h o à n t h à n h trong kỳ. Chỉ t i ê u tổng giá trị các công t r ì n h k i ế n
t r ú c được sửa c h ữ a đ ã h o à n t h à n h t r o n g k ỳ được t í n h theo
g i á d ự t o á n h o ặ c theo g i á d ự t o á n đ ã được đ i ề u c h ỉ n h t u y
theo t ừ n g c ô n g t r ì n h .
- G i á t r ị s ả n x u ấ t d ị c h v ụ sửa c h ữ a c ô n g t r ì n h k i ê n t r ú c
là c h ỉ t i ê u t ổ n g hợp p h ả n á n h t o à n b ộ t h à n h q u ả lao đ ộ n g
h ữ u í c h c ủ a đ ơ n v ị cờ sở đ ầ u t ư v à o K n h vực dịch v ụ n à y .
GODVSC = s Pi qi + D + c + L (4.15)
Trong đó:
G O DVSC - G i á t r ị s ả n x u ấ t dịch v ụ sửa c h ữ a c ô n g t r ì n h
kiến trúc;
p - Đ ơ n giá d ự t o á n của công t r ì n h i ;
q - K h ố i lượng công việc của công t r ì n h i đ ã h o à n t h à n h
trong kỳ;

D - C h ê n h l ệ c h g i á t r ị s ả n x u ấ t dở d a n g c á c c ô n g t r ì n h
sửa c h ữ a c u ố i k ỳ so v ố i đ ầ u k ỳ ;
c - C h i p h í q u ả n lý c h u n g ;
L - L ã i đ ị n h mức.
Tóm tắt chương IV
1. Hoạt động sản xuất, kinh doanh của bất kỳ một đơn vị
cơ sỏ n à o t h ư ò n g bao h à m h a i p h ầ n : s ả n x u ấ t v ậ t c h ấ t và
h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ . H o ạ t đ ộ n g dịch v ụ r ấ t đ a d ạ n g v à là phi
h ì n h t h ể n ê n t h ư ờ n g b ị b ỏ sót.
2. N h ữ n g đ ặ c đ i ể m c ủ a h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ l à c ă n cứ quan
t r ọ n g để p h â n b i ệ t r a n h giới giữa sản x u ấ t v ậ t chất v ố i kết
q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t dịch v ụ .
3. N ắ m v ữ n g n ộ i d u n g v à p h ư ơ n g p h á p x á c đ ị n h t ừ n g
l o ạ i h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ đ ã v à đ a n g có t r o n g c á c đ ơ n v ị cờ sỏ để
t r á n h bỏ sót hoặc t í n h t r ù n g k ế t q u ả h o ạ t động sản xuất,
k i n h d o a n h c ủ a c á c đ ơ n v ị cơ sở.
4. G i á o t r ì n h giói t h i ệ u 3 l o ạ i h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ t ư ở n g
đ ố i p h ổ b i ế n t r o n g c á c đ ơ n v ị cơ sỏ: D ị c h v ụ t h ư ơ n g m ạ i ; dịch
v ụ đ ầ u t ư v à dịch v ụ sửa c h ữ a c ô n g t r ì n h v à v ậ t k i ế n t r ú c .
C ầ n n ắ m v ữ n g n ộ i dung, p h ạ m v i hoạt động v à p h ư ơ n g pháp
t í n h t o á n đ ố i v ố i t ừ n g lĩnh. vực. T r o n g m ỗ i l ĩ n h vực đ ề u p h ả i
t í n h c á c c h ỉ t i ê u cơ b ả n n h ư : G O ; V A ; N V A ; L ợ i n h u ậ n ; IC;
Tổng chi p h í sản xuất.

C â u h ỏ i v à b à i t ạ p c h ư ơ n g IV
PHẦN CÂU H Ỏ I
1. Hãy trình bày những đặc điểm của hoạt động dịch vụ?
2. T r ì n h b à y n ộ i dung, p h ư ơ n g p h á p t í n h và p h ạ m v i
t í n h c h ỉ t i ê u G O c ủ a h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ t h ư ơ n g m ạ i t r o n g đ ơ n
v ị cơ sỗ s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t ?
3. T r ì n h b à y n ộ i d u n g , p h ư ơ n g p h á p t í n h v à p h ạ m v i
t í n h c h ỉ t i ê u G O c ủ a h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ v ậ n t ả i t r o n g đ ơ n v ị
cơ sỏ s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t ? Vì sao k ế t q u ả v ậ n t ả i
giữa các bộ p h ậ n t r o n g quy t r ì n h công n g h ệ sản x u ấ t ra sản
p h ẩ m l ạ i k h ô n g t í n h v à o G O c ủ a dịch v ụ v ậ n t ả i c ủ a đ ớ n v ị
cơ sỏ?
4. T r ì n h b à y n ộ i dung, p h ư ơ n g p h á p t í n h v à p h ạ m v i
t í n h c h ỉ t i ê u G O c ủ a h o ạ t đ ộ n g sửa c h ữ a v à x â y l ắ p c á c c ô n g
t r ì n h k i ế n t r ú c c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m v ậ t c h ấ t ?
V i ệ c t í n h t o á n n à y có t r ù n g l ặ p v ố i k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g của
n g à n h xây dựng không?
PHẦN BÀI TẬP
Bài 1. Có tài liệu thống kê của Ì tổng công ty thương

m ạ i A c ủ a m ộ t đ ơ n v ị cơ sở t r o n g Ì n ă m n h ư sau:

ĐVT: Ti đồng
\ Người mua Thương Các đơn TN tư Người Cơ Dân Cộng

nghiệp vị thuộc nhân sx quan, cu
Trung ương Tổng cty đoàn
Người bán >v
và tỉnh bạn Ã thể...
1. cty thực phẩm 100 80 20 50 30 100 380

2. cty BH tổng hợp 300 200 50 10 20 200 780
3. cty điện máy 400 100 50 80 50 250 930
4. ổty XN khẩu 500 300 50 100 10 10 970
Cộng 1300 680 170 240 110 560 3060
T ừ t à i l i ệ u t r ê n h ã y t í n h : T ổ n g mức b á n b u ô n , t ổ n g mức
b á n l ẻ , t ổ n g mức b á n t h u ầ n t ú y , t ổ n g mức b á n c h u n g v à số
k h â u l ư u c h u y ể n h à n g h ó a c ủ a t ổ n g c ô n g t y A t r o n g n ă m qua?
B à i 2. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê c ủ a một công ty thưởng

n g h i ệ p t r o n g q u ý Ì n h ư sau:
Loại hàng Doanh số bán ra trong tháng (Tr. đ) Số lần chu chuyển (Lần)
1 2 3 1 2 3
A (tấn) 500 520 600 2 2,2 2,5
B(m )
3
210 300 280 3 2 3
c (chiếc) 120 105 180 3 3 4
Yêu cầu:
1. T í n h mức d ự t r ữ h à n g h ó a đ ố i v ố i t ừ n g m ặ t h à n g v à
c h u n g cho cả 3 m ặ t h à n g t r o n g t ừ n g t h á n g .
2. T í n h s ố l ầ n c h u c h u y ế n h à n g h ó a c h u n g cho c ả 3 m ặ t
h à n g trong từng t h á n g .

thương m ĩhổng kê kết quà Hom ạch vụaủơđơn ựĩcđsầ
Bài 3. Có tài liệu thống kê của Ì đơn vị cơ sở trong Ì quý

n h ư sau ( Đ V T : T r . đ):
- Tổng số t i ề n t h u được do t i ê u t h ụ h à n g h ó a trong

q u ý : 500, t r o n g đó t i ề n t h u do h à n g h ó a g ử i b á n q u ý t r ư ớ c
n h ư n g q u ý n à y m ó i t h u được t i ề n : 50;
- G i á t r ị h à n g h ó a b ị t r ả l ạ i t r o n g k ì do n h ữ n g k h u y ế t t ậ t
k h ô n g k h ắ c p h ụ c được: 3;
- C h i p h í sửa c h ữ a s ả n p h ẩ m h ỏ n g t r o n g t h ờ i h ạ n b ả o
h à n h : 5, t r o n g đó c h i p h í đ ể sửa c h ữ a s ả n p h ẩ m giao c á c q u ý
t r ư ố c n h ư n g c ò n t h ờ i h ạ n b ả o h à n h l à 2;
- T i ề n b á n t h a n h lý T S C Đ : 50
- T h u được k h o ả n n ợ l â u n g à y k h ó đòi c ủ a c á c đ ơ n v ị
b ạ n : 15;
- L ã i do c h ê n h l ệ c h g i á m u a , b á n n g o ạ i t ệ p h á t s i n h t r o n g
q u ý : 3;
- L ã i do đ ầ u t ư c h ứ n g k h o á n : 20;
- L ã i do g ó p v ố n l i ê n d o a n h v ó i đ ơ n v ị k h á c : 50, t r o n g đó
30 t r i ệ u đ ã h ạ c h t o á n v à o l ã i t r o n g L D L K .
Hãy xác định: D o a n h t h u b á n h à n g , doanh t h u b á n h à n g
thuần, thu nhập D N ?

Chương V
T H Ố N G KÊ G I Ả T H À N H S Ả N X U Ấ T V À H I Ệ U Q U Ả
SẢN XUẤT, KINH D O A N H C Ủ A Đ O N v ị c o sỏ
ì. K H Á I N I Ệ M , Ý N G H Ĩ A C Ủ A C Á C L O Ạ I C H Ỉ T I Ê U GIÁ
T H À N H V À T Á C D Ụ N G C Ủ A N Ó Đ ố i V Ó I C Ô N G TÁC
Q U Ả N LÝ Đ Ơ N V Ị c ơ sở
Trên các phương tiện thông tin đại chúng thường người
t a n ó i đ ế n m ụ c t i ê u p h ấ n đ ấ u của c á c đ ơ n v ị là: " N ă n g suất
cao, c h ấ t l ư ợ n g t ố t , g i á t h à n h h ạ " . P h ấ n đ ấ u h ạ g i á t h à n h là
n h i ệ m v ụ cực k ỳ q u a n t r ọ n g c ủ a m ọ i đ ơ n v ị cơ sỏ. Vì g i ả m giá
t h à n h l à đ i ề u k i ệ n đ ể t ă n g l ợ i n h u ậ n của đ ơ n vị.
T h ố n g k ê g i á t h à n h có n h i ệ m v ụ sau:
- X á c đ ỉ n h n ộ i d u n g của chỉ t i ê u g i á t h à n h ;
- X á c đ ị n h n ộ i d u n g v à p h ạ m v i t í n h c á c y ế u t ố của giá
thành;
- N g h i ê n c ứ u x u h ư ố n g v ậ n đ ộ n g c ủ a chỉ t i ê u g i á t h à n h
theo l o ạ i h ì n h đ ơ n v ị , quy m ô k i n h doanh;
- P h â n t í c h n h â n t ố ả n h h ư ở n g t ố i g i á t h à n h ; t í n h hợp lý
của c á c k h o ả n c h i p h í v à cơ c ấ u của c h i p h í . . .
1. Khái niệm, ý nghĩa của chỉ tiêu giá thành tổng hợp
Giá t h à n h là b i ể u h i ệ n b ằ n g t i ề n t o à n bộ chi p h í v ậ t chất,

dịch v ụ , t i ề n c ô n g lao đ ộ n g v à c á c k h o ả n c h i p h í b ằ n g t i ề n t ệ
k h á c m à đ ơ n v ị cơ sở đ ã c h i r a đ ể s ả n x u ấ t r a s ả n p h ẩ m v ậ t
c h ấ t v à d ị c h v ụ của đ ơ n v ị t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u .
V ề c ấ u t r ú c giá trị: Giá t h à n h = V + M

K h á i n i ệ m t r ê n c ò n được g ọ i l à g i á t h à n h t ổ n g h ợ p hay
t ô n g c h i p h í s ả n x u ấ t . N ó bao h à m t o à n b ộ c h i p h í đ ã c h i
ra đ ể l à m ra t o à n bộ k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh của k ỳ
nghiên cứu.
T o à n b ộ c h i p h í bao g ồ m : C h i p h í lao đ ộ n g sống, c h i p h í

lao đ ộ n g v ậ t h ó a v à c á c k h o ả n c h i p h í b ằ n g t i ề n . N h ư v ậ y , g i á
t h à n h v à c h i p h í t r u n g g i a n có sự k h á c n h a u :
. Chi phí Chi phí tiền công, tiền lương Lãi trả tiền Khấu
^™ = trung + và các khoản mang tính + vay ngân + hao
gian chất tiền công, tiền lương hàng TSCĐ...
2. Các loại chỉ tiêu giá thành và ý nghĩa của nó đối

v ớ i c ô n g t á c q u ả n lý đ ơ n vị c ơ sở
a. Xét theo mối quan hê với kết quả sản xuất
C ă n cứ v à o m ố i q u a n h ệ n à y , n g ư ờ i t a chia g i á t h à n h l à m
2 loại: G i á t h à n h t ổ n g hợp v à giá t h à n h m ộ t đơn vị sản
p h ẩ m . G i á t h à n h t ổ n g hợp l à b i ể u h i ệ n b ằ n g t i ề n t o à n b ộ c h i
p h í để l à m ra m ộ t đồng hoặc m ộ t t r i ệ u đồng k ế t q u ả sản
x u ấ t . K ế t q u ả s ả n x u ấ t p h ả i bao gồm: T h à n h p h ẩ m , sản
p h ẩ m c h í n h , s ả n p h ẩ m p h ụ , s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t dở dang...
Đ i ề u đó có n g h ĩ a l à , t ổ n g k ế t q u ả c á c t h à n h q u ả lao đ ộ n g h ữ u
í c h c ủ a k ỳ t í n h t o á n p h ả i l à G O . G i á t h à n h t ổ n g hợp l à c ă n
cứ q u a n t r ọ n g đ ể t í n h h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n
v ị t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u . M ộ t t r o n g n h ữ n g chỉ t i ê u t ổ n g hợp

n h ấ t p h ả n á n h h i ệ u q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h là
g i á t h à n h c ủ a Ì đ đ n vị G O , k í h i ệ u l à Z o- G
Tổng chi phí sản xuất

Zoo= 7 " (5.1)
GO
Chỉ tiêu này nêu lên: Để làm ra Ì đơỉi vị tiền tệ của GO

n g ư ờ i t a c ầ n p h ả i c h i r a bao n h i ê u t i ề n .
G i á t h à n h Ì đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m (kí h i ệ u l à z đ v s p ) là biểu
h i ệ n b ằ n g t i ề n t o à n b ộ c h i p h í v ậ t c h ấ t , dịch v ụ , lao động và
t i ề n t ệ đ ã c h i r a đ ể s ả n x u ấ t r a Ì đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m v ậ t chất
v à dịch v ụ c ủ a đ ơ n v ị t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u .
M ứ c độ t ổ n g hợp c ủ a c h ỉ t i ê u n à y h ạ n c h ế h ơ n v ì n ó chỉ
giói h ạ n b ở i c h i p h í l à m r a t h à n h p h ẩ m t r o n g k ỳ t í n h t o á n và
t ư ơ n g ứng v ố i n ó c ũ n g c h ỉ bao h à m n h ữ n g c h i p h í đ ể l à m ra
thành phẩm.
z„,= ±± (5.2)
q
Trong đó:
Cf - T ổ n g c h i p h í s ả n x u ấ t c ủ a k ỳ n g h i ê n c ứ u ;
c - T ổ n g c h i p h í s ả n x u ấ t p h â n b ổ cho s ả n p h ẩ m phụ,
c h i p h í s ả n x u ấ t dở d a n g c ò n l ạ i c u ố i k ỳ ;
q - L ư ợ n g t h à n h p h ẩ m đ ã s ả n x u ấ t được t r o n g k ỳ .
C h ỉ t i ê u g i á t h à n h Ì đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m c ũ n g l à c ă n cứ
q u a n t r ọ n g đ ể đ á n h g i á h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh. K Ị u
so s á n h n ó v ố i g i á b á n có t h ể t h ấ y được mức độ l ỗ hoặc lãi
t r o n g k i n h doanh. N ó được sử d ụ n g đ ể p h â n t í c h n h â n t ố ả n h

h ư ở n g đ ế n tổng giá t h à n h và n h â n t ố ả n h hưởng đ ế n tổng lợi
n h u ậ n c ủ a đ ơ n v ị cớ sỏ. G i á t h à n h t ừ n g l o ạ i s ả n p h ẩ m chỉ
t í n h được cho t ừ n g l o ạ i s ả n p h ẩ m r i ê n g b i ệ t . R i ê n g đ ố i v ó i
n g à n h c h ă n n u ô i , g i á t h à n h m ộ t đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m l ạ i được
c h i a l à m h a i l o ạ i do t í n h c h ấ t đ ặ c b i ệ t t r o n g m ố i q u a n h ệ
g i ữ a k ế t q u ả s ả n x u ấ t v ố i c h i p h í đ ã c h i ra:
+ G i á t h à n h m ộ t đớn vị t h ị t hơi sản x u ấ t
+ Giá t h à n h m ộ t đơn vị t h ị t hơi t ă n g trọng.

Giá t h à n h m ộ t đơn vị t h ị t hơi sản x u ấ t p h ụ thuộc k h ô n g
chỉ v à o k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n v ị ở
k ỳ t í n h t o á n , p h ụ t h u ộ c v à o k ế t q u ả của c á c c h u k ỳ s ả n x u ấ t
t r ư ố c đó c h u y ể n qua m à c ò n p h ụ t h u ộ c v à o k ế t q u ả m u a con
giống của đ ơ n v ị k h á c . G i á t h à n h m ộ t đơn vị t h ị t hơi t ă n g
t r ọ n g chỉ p h ụ thuộc t h u ầ n t u y v à o k ế t q u ả h o ạ t động của đ ơ n
vị t r o n g k ỳ t í n h t o á n . N ó k h ô n g p h ụ t h u ộ c v à o đ ơ n v ị k h á c v à
c ũ n g k h ô n g p h ụ t h u ộ c v à o k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g của c h u k ỳ s ả n
x u ấ t trưốc đó.
T r o n g m ộ t c h u t r ì n h s ả n x u ấ t n ế u t h u được đ ồ n g t h ờ i h a i
hoặc n h i ề u s ả n p h ẩ m đ ề u l à s ả n p h ẩ m c h í n h t h ì c ầ n q u y đ ổ i
v ề m ộ t l o ạ i s ả n p h ẩ m đ ể t í n h g i á t h à n h . T r ư ờ n g hợp này
t h ư ờ n g g ặ p t r o n g h o ạ t đ ộ n g t h u ộ c l ĩ n h vực n ô n g nghiệp.
C h ẳ n g h ạ n , k h i c h ă n n u ô i t r â u , b ò sữa n g ư ờ i t a t h u được sữa,
b ê n g h é con. T r o n g c h ă n n u ô i ong n g ư ò i t a t h u được m ậ t ong
v à s á p ong...
Đ ố i v ớ i đ ơ n v ị cơ sở s ả n x u ấ t n h i ề u l o ạ i s ả n p h ẩ m k h á c
n h a u n g ư ờ i t a p h ả i t í n h c h ỉ t i ê u g i á t h à n h t ổ n g hợp. C h ỉ có
chỉ t i ê u g i á t h à n h t ổ n g hợp m ó i có k h ả n ă n g t ố n g hợp t ấ t cả
các l o ạ i sản p h ẩ m k h ô n g đồng chất.

b. Xét theo tính chất hoàn thành của sản phẩm sản
xuất, chia ra:
- Giá thành hoàn chỉnh: L à g i á t h à n h s ả n x u ấ t r a một

đ ơ n v ị t h à n h p h ẩ m . Đ â y l à cơ sỏ đ ể đ ơ n vị q u y ế t đ ị n h g i á b á n
cho c á c đ ớ n v ị l à m đ ạ i l ý h o ặ c g i á b á n b u ô n của đ ơ n v ị cơ sỏ.
- Giá thành không hoàn chỉnh . L à g i á t h à n h của từng

k h â u hoặc m ộ t s ố k h â u c ô n g v i ệ c s ả n x u ấ t r a m ộ t đ ơ n vị b á n
t h à n h p h ẩ m . V í d ụ , c h i p h í đ ể k é o được Ì t ấ n sợi, bốc được
Ì t ấ n đ ấ t đ á t r o n g k h a i t h á c q u ặ n g k i m l o ạ i n à o đó, c h i p h í
đ ể cày hoặc bừa Ì ha đất...
Giá t h à n h k h ô n g h o à n chỉnh d ù n g để:
+ P h â n tích n g u y ê n n h â n ả n h hưỏng đ ế n giá t h à n h hoàn

chỉnh.
+ L à c ă n cứ đ ể x â y d ự n g đ ị n h mức p h ấ n đ ấ u đ ể g i ả m giá
t h à n h s ả n x u ấ t r a m ộ t đ ơ n v ị t h à n h p h ẩ m cho c h u k ỳ s ả n
xuất sau.
c. Xét theo giai đoạn của quá trinh sản xuất, kinh
doanh, chia ra:
- Giá thành sản xuất ra một đơn vị thành phẩm: L à chi

p h í đ ể l à m r a Ì đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m của đ ơ n v ị cơ sỏ.
- Giá thành một đơn vị sản phẩm tiêu thụ (giá t h à n h

h o à n t o à n hay giá t h à n h đ ầ y đủ): L à chi p h í đ ã chi ra để sản
x u ấ t và t i ê u t h ụ Ì đơn vị sản p h ẩ m .
Giá thành một Giá thành sản Chi phí để tiêu

đơn vị sản = xuất ra một đơn + thụ một đơn vị (Õ.3)
phẩm tiêu thụ vị sản phẩm sản phẩm

d. Xét trên giác độ tính toán các yếu tố chi phí giá
thành sản phẩm, chia r a :
- Giá thành tính theo hao phí lao động xã hội cần thiết:
T ấ t c ả c á c y ế u t ố c h i p h í được t í n h theo đ ơ n g i á c ủ a n h u c ầ u
x ã h ộ i . V í n h ư c h i p h í v ề t i ề n l ư ơ n g h ạ c h t o á n theo m ứ c x ã h ộ i
c ầ n t h i ế t t ứ c l à theo t h a n g b ậ c l ư ơ n g h i ệ n đ a n g á p d ụ n g .
- Giá thành tính theo hao phí lao động thực tế: T ấ t cả c á c
y ế u t ố c h i p h í được t í n h theo m ứ c c h i p h í t h ự c t ế . Đ â y l à s ố
t h ự c m à đ ơ n v ị cơ sở đ ã p h ả i b ỏ r a . So s á n h n ó v ố i g i á b á n
t h ự c t ế n g ư ờ i t a m ố i b i ế t được m ứ c l ỗ , l ã i c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ. V í
n h ư c h i p h í v ề t i ề n lương, t r o n g t r ư ờ n g hợp n à y p h ả i h ạ c h
t o á n theo s ố t h ự c t ế m à đ ơ n v ị cơ sỏ đ ã c h i t r ả cho n g ư ờ i lao
động.
T r o n g t h ự c t ế h a i l o ạ i g i á t h à n h n à y có sự c h ê n h l ệ c h
n h a u k h á n h i ề u . G i á t h à n h t í n h theo hao p h í lao đ ộ n g x ã h ộ i
c ầ n t h i ế t d ù n g đ ể n g h i ê n c ứ u cơ c ấ u g i á t r ị s ả n p h ẩ m có t í n h
c h ấ t lý t h u y ế t . T ừ đ ó t h ấ y được sự b ấ t h ợ p lý t r o n g p h â n p h ố i
l ợ i í c h g i ữ a n g ư ờ i lao đ ộ n g , đ ơ n v ị cở sỏ, N h à n ư ố c . . .
G i á t h à n h t í n h theo hao p h í lao đ ộ n g t h ự c t ế đ ể t í n h
t o á n t à i c h í n h đ ơ n v ị cờ sở. Q u a đó b i ế t được m ứ c độ h i ệ u q u ả
t h ự c t ế t r o n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ.
li. NỘI DUNG KINH TẾ CỦA CHỈ TIÊU GIÁ THÀNH
1. Xét về nội dung kinh tế của chỉ tiêu giá thành gồm:
• Chi phí bằng tiền tệ;

• C h i p h í v ề hao p h í lao đ ộ n g sống;
• C h i p h í v ề lao đ ộ n g v ậ t h ó a .

H o ặ c chia ra:
• Chi phí bằng tiền;
• C h i p h í v ề đ ố i t ư ợ n g lao đ ộ n g ;
• C h i p h í v ề c ô n g c ụ lao động;
• C h i p h í v ề lao đ ộ n g sống.
C á c h p h â n chia n à y p h ù hợp v ố i k h á i n i ệ m g i á t h à n h
song k h ó theo d õ i v à g h i c h é p t h ô n g t i n . B ồ i v ì có những
k h o ả n c h i p h í v ừ a m a n g t í n h c h ấ t l à c h i p h í lao động sống
v ừ a m a n g t í n h c h ấ t l à lao đ ộ n g v ậ t h ó a .
2. Xét theo khoản mục chi phí
P h â n l o ạ i g i á t h à n h theo k h o ả n mục l à dựa v à o nội

d u n g ý n g h ĩ a k i n h t ế , p h ạ m v i t i ế n h à n h t ừ n g k h o ả n chi phí
m à p h â n l o ạ i . N ó có t i ệ n l ợ i t r o n g t í n h t o á n v à g h i chép
t h ô n g t i n , p h ụ c v ụ chơ v i ệ c p h â n t í c h n h â n t ố ả n h h ư ở n g đến
sự b i ế n đ ộ n g c h u n g c ủ a g i á t h à n h s ả n p h à m .
T r ư ố c h ế t c ă n cứ v à o c á c h p h â n b ổ c h i p h í cho các loại
s ả n p h ẩ m , t o à n b ộ c h i p h í được p h â n t h à n h c h i p h í t r ự c tiếp
v à c h i p h í g i á n t i ế p . Chi phí trực tiếp l à c á c k h o a n c h i p h í chỉ
l i ê n q u a n đ ế n s ả n x u ấ t r a m ộ t l o ạ i s ả n p h ẩ m v à v ì t h ế nó
được t í n h t h ẳ n g v à o g i á t h à n h của s ả n p h ẩ m đó.
Chi phí gián tiếp l à c á c k h o ả n c h i p h í có l i ê n q u a n đến
s ả n x u ấ t r a h a i h o ặ c n h i ề u s ả n p h ẩ m . V ì t h ế k h i t í n h giá
t h à n h p h ả i d ù n g các p h ư ơ n g p h á p g i á n tiếp để t i ế n h à n h
p h â n b ổ k h o ả n c h i p h í n à y cho t ừ n g l o ạ i s ả n p h ẩ m . C ă n cứ
v à o p h ạ m v i l i ê n q u a n c ủ a c h i p h í đ ố i v ố i s ả n p h ẩ m được l à m
ra chi p h í g i á n tiếp l ạ i p h â n t h à n h h a i loại: Chi p h í sản xuất
n g à n h v à c h i p h í c h u n g c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ. C h i p h í c h u n g của
đ ơ n vị cơ sở l i ê n q u a n đ ế n t o à n b ộ c á c h o ạ t đ ộ n g s ả n xuất,

k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n vị n h ư t i ề n l ư ơ n g của b a n l ã n h đ ạ o đ ơ n
v ị ( g i á m đốc, p h ó g i á m đốc, h ộ i đ ồ n g q u ả n t r ị ) , l ư ơ n g c á n b ộ
c ô n g n h â n v i ê n c á c p h ò n g , b a n của đ ơ n vị cơ sỏ...
V ề cơ b ả n , c h i p h í h ì n h t h à n h g i á t h à n h s ả n p h ẩ m của
đ ơ n vị cơ sở g ồ m :
a. Chi phí trực tiếp
+ C h i p h í t i ề n c ô n g , t i ề n l ư ơ n g , c á c k h o ả n p h ụ cấp có
t í n h chất t i ề n công, t i ề n lương
+ Bảo h i ể m xã h ộ i
+ Nguyên nhiên vật liệu chính
+ Nguyên nhiên vật liệu phụ
+ T r ừ d ầ n c ô n g cụ lao đ ộ n g n h ỏ
+ K h ấ u hao t à i s ả n c ố đ ị n h
+ C h i p h í sửa c h ữ a t h ư ờ n g x u y ê n
+ C h i p h í sửa c h ữ a l ớ n T S C Đ
+ C h i p h í v ậ t c h ấ t v à dịch v ụ t r ự c t i ế p k h á c
b. Chi phí gián tiếp
+ Chi phí sản x u ấ t chung

+ C h i p h í q u ả n lý đ ơ n v ị cơ sỏ
Đ ể đ ơ n g i ả n t r o n g k ế t o á n , ở m í ố c t a h i ệ n n a y quy ưốc
đ ư a c h i p h í g i á n t i ế p v à o l ã i gộp. L à m n h ư v ậ y t h u ậ n t i ệ n
trong theo dõi chi p h í . B ổ i vì, chi p h í g i á n t i ế p p h ả i t i ế n h à n h
p h â n b ổ cho c á c l o ạ i s ả n p h ẩ m có l i ê n q u a n . V i ệ c p h â n b ổ
n à y r ấ t p h ứ c t ạ p , k h ó đ ả m b ả o c h í n h x á c . Song p h ầ n c h i p h í
c h ữ a p h ả n á n h đ ú n g n ộ i d u n g g i á t h à n h s ả n x u ấ t của đ ơ n v ị
cơ sở.

3. X é t v ề c ấ u t r ú c g i á t r ị
Giá thành = c + V
4. Xét về tính chất của chi phí
Giá thành = Chi phí bất biến + Chi phí khả biến
Xem xét trên giác độ chung của toàn đơn vị thì toàn bộ
c h i p h í s ả n x u ấ t được chia t h à n h 2 l o ạ i : C h i p h í b ấ t b i ế n và
Chi phí k h ả biến.
Chi phí bất biến là n h ữ n g khoản chi p h í k h ô n g phụ
t h u ộ c v à o q u y m ô s ả n x u ấ t của k ỳ t í n h t o á n n h ư c h i p h í
k h ấ u hao T S C Đ ( n ế u k h ấ u hao T S C Đ t í n h theo t h ờ i gian),
t i ề n l ư ơ n g t r ả cho n g ư ờ i lao đ ộ n g ( n ế u l ư ỡ n g theo t h ờ i gian),
t i ề n t h u ê q u ầ y h à n g , cửa h à n g . . .
Chi phí khả biến l à n h ữ n g k h o ả n c h i p h í p h ụ t h u ộ c vào
quy m ô s ả n x u ấ t của k ỳ t í n h t o á n n h ư c h i p h í k h ấ u hao
T S C Đ ( n ế u k h ấ u hao T S C Đ t í n h theo s ả n p h ẩ m ) , t i ề n lường
t r ả cho n g ư ờ i lao đ ộ n g ( n ế u l ư ơ n g theo s ả n p h ẩ m ) , hao p h í
n g u y ê n , n h i ê n , v ậ t l i ệ u cho q u á t r ì n h s ả n x u ấ t .
N ế u x é t c h i p h í t í n h cho m ộ t đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m t h ì các
khoản c h i p h í t r ê n có t í n h c h ấ t n g ư ợ c l ạ i . N g h ĩ a l à , các
k h o ả n c h i p h í của t o à n đ ơ n v ị l à c h i p h í b ấ t b i ế n t h ì k h i t í n h
cho m ộ t đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m n ó t r ỏ t h à n h c h i p h í k h ả b i ế n v à
c á c k h o ả n c h i p h í k h ả b i ế n l ạ i t r ở t h à n h c h i p h í b ấ t b i ế n . Ví
d ụ , c h i p h í k h ấ u hao T S C Đ l à k h o ả n c h i p h í b ấ t b i ế n n ế u x é t
n ó t r ê n p h ạ m v i t o à n đ ơ n v ị . Song n ê u x é t b ì n h q u â n c h i p h í
k h ấ u hao T S C Đ m à p h â n b ổ cho s ả n p h ẩ m t h ì n ó t r ỏ t h à n h
c h i p h í k h ả b i ê n v ì sô s ả n p h ẩ m l à m r a c à n g n h i ề u t h ì mức
c h i p h í t í n h cho m ộ t đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m c à n g í t v à n g ư ợ c l ạ i

N h ư v ậ y , xét t r ê n một đơn vị sản p h ẩ m nó trở t h à n h chi p h í
khả biến.
N h ư v ậ y , chi p h í b ấ t b i ế n hay chi phí k h ả b i ế n p h ả i xem
xét n ó t r o n g m ố i quan h ệ vói t o à n bộ chu k ỳ sản x u ấ t v à t í n h
c h ấ t c ủ a k h o ả n c h i p h í đó. C ù n g l à m ộ t k h o ả n c h i p h í n h ư n g
c á c h c h i t r ả k h á c n h a u t h ì l ạ i được x ế p v à o c á c l o ạ i k h á c n h a u .
IU, PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH TÀI LIỆU THONG KÊ

GIÁ T H À N H
1. Phân tích cấu thành của chỉ tiêu giá thành
P h ư ơ n g p h á p thực hiện:
Bước 1: Tính tỷ trọng của từng khoản chi phí ehiếm

trong tổng giá t h à n h .
Bước 2: So s á n h t ỷ t r ọ n g đó v ố i t ỷ t r ọ n g quy đ ị n h của

đ ị n h mức k i n h t ế - k ỹ t h u ậ t . Q u a sự k h á c b i ệ t g i ữ a t ỷ t r ọ n g
c h i p h í t h ự c t ế v ố i t ỷ t r ọ n g đ ị n h mức k i n h t ế - k ỹ t h u ậ t sẽ r ú t
ra n h ậ n xét:
a. T í n h hợp lý h a y k h ô n g hợp lý c ủ a cơ c ấ u c h i p h í t h ự c
t ế , t ừ đó k i ế n n g h ị g i ả i p h á p .
b. Cơ c ấ u c h i p h í n ê n t h a y đ ổ i n h ư t h ế n à o t h ì t ố t h ơ n v ố i
điều k i ệ n tổng chi phí k h ô n g đổi.
c N ê n g i ả m b ố t t ỷ t r ọ n g c h i p h í cho c á c k h o ả n m ụ c n à o
m à v ẫ n đ ả m b ả o k ế t q u ả s ả n x u ấ t cho t ư ơ n g l a i n g ắ n h ạ n v à
dài hạn.
Ví du g i ả m c h i p h í c ô n g lao đ ộ n g cho l à m cỏ, l à m v ệ s i n h
cho c â y l â u n ă m c ủ a n ă m n a y sẽ l à m cho g i á t h à n h t r ư ớ c m ắ t
g i ả m c ò n t ư ơ n g l a i g ầ n k h ô n g bị ả n h h ư ở n g n h ư n g t ư ơ n g l a i

x a sẽ b ị ả n h h ư ở n g l ố n . B ổ i m ộ t p h ầ n c h ấ t d i n h d ư ỡ n g để
n u ô i c â y l â u n ă m đ ã b ị c á c c â y k ý s i n h h o ặ c c â y h o a n g d ạ i sử
dụng mất.
2. P h â n t í c h s ự b i ế n đ ộ n g c ấ u t h à n h c ủ a c h ỉ tiêu
giá t h à n h theo t h ờ i gian
N g h i ê n c ứ u sự b i ế n đ ộ n g c ấ u t h à n h theo t h ờ i gian sẽ
g i ú p cho c á c n h à q u ả n lý r ú t r a n h ữ n g k ế t l u ậ n c ầ n t h i ế t cho
v i ệ c p h ấ n đ ấ u g i ả m c h i p h í s ả n x u ấ t m à v ẫ n n â n g cao được
c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m . V í n h ư , việc sử d ụ n g t i n học, h ệ thống
đ i ệ n t h o ạ i . . . v à o q u ả n lý sẽ g i ả m s ố n g ư ò i lao động g i á n tiếp
n h ư n g sẽ l à m t ă n g c h i p h í g i á n t i ế p . B ồ i vì, lao động t ạ p vụ
lao đ ộ n g t r o n g c á c p h ò n g b a n của đ ơ n v ị í t đi n h ư n g chi phí
cho dịch v ụ b ư u c h í n h , c h i p h í k h ấ u hao m á y móc t h i ế t bị
p h ụ c v ụ cho q u ả n lý sẽ t ă n g l ê n . P h â n t í c h b i ế n động theo
t h ờ i g i a n v ề cơ c ấ u c á c k h o ả n mục c h i p h í sẽ cho b i ế t :
+ K h ả n ă n g g i ả m c h i p h í t r o n g t ư ơ n g l a i sẽ t ậ p t r u n g ỗ
k h â u nào?
+ G i ả m c h i p h í s ả n x u ấ t có ả n h h ư ở n g t ớ i n ă n g lực sản
xuất trong tương lai không?
3. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến giá thành

b ă n g p h ư ơ n g p h á p h ổ i quy và tương quan
T a b i ế t m ố i q u a n h ệ g i ữ a q u y m ô s ả n x u ấ t vói giá t h à n h
s ả n p h ẩ m là m ố i q u a n h ệ n h â n q u ả . V í n h ư , k h i quy mô sản
x u ấ t được m ở r ộ n g t h ì c h i p h í g i á n t i ế p t í n h cho Ì đơn vị sản
p h ẩ m c à n g g i ả m . T ô n g c h i p h í b ấ t b i ế n c h ỉ l à m ộ t h ằ n g số
n ế u t a t í n h cho cả t ô n g t h ể ( t o à n b ộ s ả n p h ẩ m đ ã s ả n x u ấ t
được) Song n ế u t í n h b ì n h q u â n cho Ì đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m t h ì nó
l ạ i t r ở t h à n h n h â n t ố b i ế n đ ố i v à có x u h ư ớ n g g i ả m d ầ n thZ

q u y m ô . Vì t h ế n g ư ờ i t a có t h ể sử d ụ n g h à m h ồ i quy v à t ư ơ n g
q u a n đ ê n g h i ê n c ứ u m ố i q u a n h ệ g i ữ a c á c quy m ô s ả n x u ấ t
v ớ i giá t h à n h sản x u ấ t hoặc v ớ i t ỷ s u ấ t p h í l ư u t h ô n g . T h ô n g
t h ư ờ n g các h à m số t h ể h i ệ n m ố i quan h ệ n à y là h à m p h i
t u y ế n d ạ n g hypecbol. T r o n g m ộ t p h ạ m v i giói h ạ n có t h ể t h a y
t h ế b ằ n g h à m t u y ế n t í n h d ạ n g t ư ơ n g q u a n nghịch.
4. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến giá thành

bình quân
V ề n g u y ề n t ắ c , g i á t h à n h b ì n h q u â n được sử d ụ n g đ ể
p h â n t í c h sự b i ế n đ ộ n g c ủ a g i á t h à n h s ả n p h ẩ m đ ồ n g c h ấ t .
N ó bị ả n h h ư ở n g của 2 n h â n tố:
a. B ả n t h â n g i á t h à n h c ủ a c á c b ộ p h ậ n (các p h â n x ư ở n g ) .
b . S ự t h a y đ ổ i cơ c ấ u s ả n x u ấ t g i ữ a c á c b ộ p h ậ n .
Về phương pháp: s ử d ụ n g h ệ t h ố n g c h ỉ s ố c ủ a chỉ t i ê u
bình quân.
K ỳ gốc K ỳ báo cáo
Gọi z - G i á t h à n h m ộ t đơn vị sản p h ẩ m z 0 Zj
z - Giá thành BQ một đơn vị sản phẩm Z Zj 0
Ezq - Tổng giá thành hay tổng chi phí Ez q 0 0
sản x u ấ t
z =^ Z ,=^L Z,=£ĨI3L (5.4)

0 0
Z - Giá thành bình quân một đơn vị sản phẩm tính

01
t h e o g i á t h à n h n h ư k ỳ gốc, cơ c ấ u s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t n h ư k ỳ
b á o cáo.

T r ê n cỡ sở t í n h được c h ỉ t i ê u g i á t h à n h b ì n h q u â n , t i ế n
h à n h p h â n t í c h theo p h ư ơ n g t r ì n h sau:
V ề số t ư ơ n g đối:
I_ = | L = J]_ x Ỉ2L (5.5)

Z 0 Z 0 1 Z 0
v ề số tuyệt đối:
AZ = z, - z 0 = (Z, - z ) + ( Z 0 1 0 1 - z ) 0 (5.6)
5. P h â n t í c h n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n t ổ n g c h i p h í
sản x u ấ t của đ ơ n vị cơ sở
5.1. Phăn tích mô hình hai nhân tố ảnh hưởng đến

tổng chi phí sản xuất của đơn vị cơ sỏ
H a i n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n t ổ n g c h i p h í s ả n x u ấ t của
đ ơ n v ị cơ sở l à :
- G i á t h à n h s ả n x u ấ t (hoặc g i á t h à n h đ ầ y đ ủ ) t í n h t r ê n
m ộ t đơn vị sản p h ẩ m ;
- L ư ợ n g sản p h ẩ m s ả n x u ấ t hoặc t i ê u t h ụ trong k ỳ .
V ề s ố t ư ơ n g đ ố i , t a có:
, | ĩ Ị S L . | ĩ ! 3 L x | ĩ S S L = I i J ( 5 . 7 )
z z z
Z oqo Z oqi Z oqo
v ề s ố t u y ệ t đ ố i , t a có:
Azq = - Z z q = G X q , - 2 > q i ) + (Sz q! - £ z q )

0 0 0 0 0 0 ( - )5 8
5.2. Phăn tích mô hình ba nhân tố ảnh hưởng đến

tổng chi phí sản xuất của đơn vị cơ sở
Ba n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n t ổ n g c h i p h í s ả n x u ấ t của đơn
vị cơ sỏ g ồ m :

về số tương đối:
ì = ^ iqi
z
= | L X ^ Ì L (5.9)
z q
Z oq z
0 z ơ £q 0
T h a y t h ế 2 n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n giá t h à n h b ì n h q u â n
v à o p h ư ơ n g t r ì n h p h â n t í c h t r ê n sẽ có ba n h â n t ố ả n h h ư ơ n g
đ ế n t ổ n g c h i p h í s ả n x u ấ t c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ.
6. P h â n t í c h n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n t ổ n g l ợ i n h u ậ n
của đ ơ n vị cơ sở
L ợ i n h u ậ n c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ ( M ) p h ụ t h u ộ c v à o 3 n h â n t ố :
• G i á t h à n h đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m (z);
• G i á b á n m ộ t đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m (p);
• L ư ợ n g s ả n p h ẩ m t i ê u t h ụ (q).
L ợ i n h u ậ n đ ạ t được t í n h cho m ộ t l o ạ i s ả n p h ẩ m theo
c ô n g t h ứ c sau:
m = (p-z)q (5.10)
Đ ố i v ớ i n h i ề u l o ạ i s ả n p h ẩ m của đ ơ n v ị cơ sỏ, t a có:
M = Z m = Z(Pi-z )q i i i (5.11)
Mô h ì n h p h â n tích 3 n h â n t ố ảnh hưởng đ ế n lợi nhuận:
Về số tương đối:
_ X(Pii - S ị i h i i x Z(PiQ - u ) q j i
2
x L(PiQ - i o ) q j i
z
M z z z
I(pio- iĩ)<iii Z(Pio- io)q>i I(Pio- io)qi0
= a X b X c (5.12)
Trong đó:
a - Ả n h h ư ở n g do sự b i ế n động của giá cả s ả n p h ẩ m t i ê u t h ụ

b - Ả n h h ư ỏ n g do sự b i ế n động c ủ a g i á t h à n h s ả n p h ẩ m
tiêu t h ụ
c - Ả n h h ư ở n g do sự b i ế n động của l ư ợ n g s ả n p h ẩ m tiêu
t h ụ ( k ể cả quy m ô v à k ế t cấu).
Về số tuyệt đổi:
- D o n h â n t ố g i á cả:
A M p = Z(Pii - z ,)q t n - Z(Pi0 - z ) q il il (5.13)
- Do n h â n t ố g i á t h à n h s ả n p h ẩ m t i ê u t h ụ :
A Mz = Z(p i 0 - z )q
ll il - Z(p i0 - z )q
i0 n (5.14)
- Do n h â n t ố l ư ợ n g s ả n p h ẩ m t i ê u t h ụ :
A M q = Z(p i 0 - Zio)qii - Z ( p i0 - Z )qi0 i0 (5.15)
T ổ n g hợp c h u n g t a có:
A M = AMp + AMz + AMq (5.16)
7. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến hiệu suất sử

d ụ n g c h i p h í s ả n x u ấ t c ủ a đ ơ n vị c ơ sở
H i ệ u s u ấ t sử d ụ n g c h i p h í s ả n x u ấ t của D N l à chỉ tiêu

c h ấ t l ư ợ n g t ổ n g hợp đ á n h g i á m ộ t c á c h k h á i q u á t t ì n h h ì n h
sử d ụ n g c h i p h í s ả n x u ấ t c ủ a D N t r o n g q u á t r ì n h s ả n xuất,
k i n h doanh.
Công thức tính chỉ tiêu: H = (5.17)

c
zq
M ô h ì n h p h â n t í c h 3 n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n h i ệ u suất
chi p h í sản x u ấ t b ằ n g p h ư ơ n g p h á p t h a y t h ế liên h o à n :
* Mức t ă n g (giảm) t u y ệ t đ ố i của H : c
AH = H - H = ệPiSL _Ịĩs^L (5.

C Ci Co 18)
IXqi 2> q o 0

* M ứ c đ ộ ả n h h ư ở n g của c á c n h â n t ố :
- Do sự b i ế n đ ộ n g của g i á b á n s ả n p h ẩ m :
AH _ ZPiqi ZPoqi
C(p) (5.19)
2>iqi Z iqi z
- D o sự b i ế n đ ộ n g c ủ a g i á t h à n h s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m :
AH =|£»S.-|m. (5.20)
èM
Z iqi z
Z oqi
z
- Do sự b i ế n đ ộ n g của k ế t c ấ u s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t có c á c
mức h i ệ u s u ấ t c h i p h í k h á c n h a u :
AH ZPo<ỉi ZPoq
(5.21)
0
C(K)
Z oqiz
£z q 0 0
T ổ n g hợp ả n h h ư ở n g c ủ a c á c n h â n t ố :
AHc = A H C ( P ) + AH C ( í ) + A H QK)
IV. T H Ố N G K Ê H I Ệ U Q U Ả SẤN XUẤT, K I N H DOANH

CỦA Đ Ơ N V Ị C ơ SỞ
Trên các phương tiện thông tin đại chúng người ta

t h ư ờ n g n ó i t ố i m ộ t m ụ c t i ê u c h u n g cho m ọ i đ ơ n v ị l à : " P h ấ n
đ ấ u n â n g cao n ă n g s u ấ t , c h ấ t l ư ợ n g , h i ệ u q u ả " . V ậ y h i ệ u q u ả
là g ì ? T ầ m q u a n t r ọ n g c ủ a n ó n h ư t h ế n à o đ ố i v ố i n ề n k i n h t ế
quốc d â n n ó i c h u n g , đ ố i v ố i t ừ n g đ ơ n v ị cơ sở n ó i r i ê n g ?
1. Khái niệm, ý nghĩa của chỉ tiêu hiệu quả kinh tế
H i ệ u q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h là m ộ t p h ạ m t r ù k i n h t ế
b i ể u h i ệ n sự p h á t t r i ể n k i n h t ế theo c h i ề u s â u , n ó p h ả n á n h

t r ì n h độ k h a i t h á c c á c n g u ồ n lực t r o n g q u á t r ì n h t á i s ả n x u ấ t
n h ằ m t h ự c h i ệ n m ụ c t i ê u k i n h doanh.
H i ệ u q u ả l à chi t i ê u được x á c đ ị n h b ằ n g c á c h so s á n h
g i ữ a k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h ( y ế u t ố đ ầ u ra) v ố i c h i p h í
( y ế u t ố đ ầ u v à o ) cho q u á t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h đó. H i ệ n
n a y có n h ữ n g c á c h h i ể u k h á c n h a u v ề v i ệ c so s á n h g i ữ a y ế u
t ố đ ầ u v à o v à y ế u t ố đ ầ u r a v à t ấ t n h i ê n sẽ có c á c l o ạ i chỉ t i ê u
hiệu quả khác nhau.
N ế u so s á n h đ ầ u v à o v à đ ầ u r a b ằ n g p h é p t r ừ có h i ệ u
quả tuyệt đối.
N ế u so s á n h đ ầ u v à o v à đ ầ u r a b ằ n g p h é p chia có h i ệ u
quả tương đối.
Theo q u a n đ i ể m c h u n g c ủ a h ộ i n g h ị t h ố n g k ê c á c nưốc
của k h ố i S E B t ạ i h ộ i n g h ị ở P r a h a 1985 cho r ằ n g : H i ệ u q u ả
l à chỉ t i ê u t ư ơ n g đ ố i được b i ể u h i ệ n b ằ n g k ế t q u ả s ả n x u ấ t so
v ớ i c h i p h í s ả n x u ấ t (chỉ t i ê u h i ệ u q u ả t h u ậ n ) hoặc ngược l ạ i
(chỉ t i ê u h i ệ u q u ả nghịch). C á c c h ỉ t i ê u h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t còn
được g ọ i l à c á c chỉ t i ê u n ă n g s u ấ t .
Ý nghĩa của chỉ tiêu hiệu quả kinh tế:
N â n g cao h i ệ u q u ả k i n h t ế l à sử d ụ n g hợp lý h ơ n c á c y ế u
t ố của q u á t r ì n h s ả n x u ấ t , v ố i c h i p h í k h ô n g đ ổ i n h ư n g t ạ o ra
được n h i ề u k ế t q u ả h ơ n . N h ư v ậ y , p h ấ n đ ấ u n â n g cao h i ệ u
q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh, sẽ l à m g i ả m g i á t h à n h , t ă n g n ă n g
lực c ạ n h t r a n h của đ ơ n v ị cơ sở.
2. Phân loại chỉ tiêu hiệu quả
- Theo phạm vi tính toán, có t h ể p h â n t h à n h :

+ Hiệu quả kinh tế;

+ H i ệ u quả xã hội;
+ H i ệ u q u ả a n n i n h quốc p h ò n g ;
+ H i ệ u quả đ ầ u tư;
+ H i ệ u quả môi trường...
T r o n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c á c đ ơ n vị cơ sỏ v à t o à n x ã
h ộ i c ầ n p h ả i p h ấ n đ ấ u đ ạ t đồng t h ờ i các loại h i ệ u quả t r ê n .
C ó n h ư v ậ y m ó i đ ả m b ả o cho sự p h á t t r i ể n b ề n v ữ n g . Song
t r o n g t h ự c t ế k h ó có t h ể đ ạ t đ ồ n g t h ờ i c á c m ụ c t i ê u h i ệ u q u ả
tổng hợp đó.
- Theo nội dung tính toán, phân thành:
+ H i ệ u quả tính dưói dạng t h u ậ n
+ H i ệ u quả t í n h dưới dạng nghịch
- Theo phạm vi tính, có t h ể chia:
+ H i ệ u q u ả t o à n p h ầ n (còn g ọ i l à h i ệ u q u ả đ ầ y đ ủ ) : L à
l o ạ i c h ỉ t i ê u h i ệ u q u ả được t í n h c h u n g cho t o à n b ộ k ế t q u ả v à
t o à n b ộ c h i p h í c ủ a t ừ n g y ế u t ố hoặc t í n h c h u n g cho tổng
n g u ồ n lực.
+ H i ệ u q u ả đ ầ u t ư t ă n g t h ê m : C h ỉ t í n h cho p h ầ n đ ầ u t ư
t ă n g t h ê m v à k ế t q u ả t ă n g t h ê m của t h ờ i k ỳ t í n h t o á n . N ó
được x á c đ ị n h b ằ n g c á c h so s á n h p h ầ n k ế t q u ả gia t ă n g do
đầu tư tăng thêm đem lại.
+ H i ệ u q u ả c ậ n b i ê n l à k ế t q u ả so s á n h g i ữ a k ế t q u ả đ ạ t
được do đ ồ n g đ ầ u t ư c u ố i c ù n g đ e m l ạ i . Đ ố i v ố i c á c đ ơ n v ị cơ
sỏ h i ê n n a y c h ư a t í n h được c h ỉ t i ê u h i ệ u q u ả c ậ n b i ê n .
- Theo hình thái biếu hiện, có:
+ H i ệ u q u ả h i ệ n (*)
+ H i ệ u q u ả ẩn.

3. P h ư ơ n g p h á p t í n h h i ệ u q u ả
T r o n g t h ự c t ế h i ệ n nay, c á c đ ơ n v ị cơ sỏ t h ư ờ n g m ố i t í n h
h i ệ u q u ả k i n h t ế ( h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh) d ư ố i dạng
h i ệ n (hiệu quả h i ệ n *).
C ô n g t h ứ c t í n h h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h đ ầ y đ ủ có
dạng:
H =^ (chỉ t i ê u h i ệ u q u ả t h u ậ n ) (5.22)
CP
H ' = —— (chỉ t i ê u h i ệ u q u ả n g h ị c h ) (5.23)
Công thức tính hiệu quả sản xuất, kinh doanh tính riêng
cho p h ầ n đ ầ u t ư t á n g t h ê m :
E = A
^ (chỉ t i ê u h i ệ u q u ả đ ầ u t ư t ă n g t h ê m d ư ố i dạng
K (
ACP
thuận) (5.24)
ACP
E ' = ——=- (chỉ t i ê u h i ệ u q u ả đ ầ u t ư t á n g t h ê m d ư ớ i d ạ n g
AKQ
nghịch) (5.25)
Trong đó:
K Q - K ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh.
K Q , - K ỳ b á o c á o ; KQo - K ỳ gốc
CP - C h i p h í cho q u á t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h đó.
CP, - K ỳ b á o c á o ; C P 0 - K ỳ gốc .
A K Q - S ự gia t ă n g k ế t q u ả . A K Q = K Q i - KQo
ACP - S ự gia t ă n g c h i p h í s ả n x u ấ t . ACP = CP, - CP 0

v ề k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h có t h ể sử d ụ n g c á c c h ỉ
t i ê u sau:
- S ô l ư ợ n g s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t được t r o n g k ỳ t í n h t o á n
- S ô l ư ợ n g s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t được t r o n g k ỳ t í n h t o á n
quy đ ổ i ra s ả n p h ẩ m t i ê u c h u ẩ n
- Doanh thu
-GO
-VA
- NVA
- L ợ i n h u ậ n ( t u y theo n g u ồ n t h ô n g t i n t h u t h ậ p được của

đ ơ n v ị m à có t h ể sử d ụ n g : L ợ i n h u ậ n gộp; l ợ i n h u ậ n t h u ầ n
t r ư ố c t h u ế hoặc l ợ i n h u ậ n t h u ầ n sau t h u ế ) . N ế u đ ơ n v ị cơ sỏ
t h ự c h i ệ n đ ầ y đ ủ c h ế độ k ế t o á n , l ậ p được b i ể u b á o c á o t à i
c h í n h d o a n h n g h i ệ p t h ì c á c c h ỉ t i ê u k ế t q u ả đo b ằ n g t i ề n đ ã
n ê u t r ê n có t h ể t í n h được t ừ b i ể u 0 2 / D N . . .
N ó i c h u n g k h i sử d ụ n g c h ỉ t i ê u k ế t q u ả đ ể đo h i ệ u q u ả
t h ì c á c c h ỉ t i ê u sau t í n h t ổ n g h ợ p cao h ờ n c á c c h ỉ t i ê u x ế p
t r ê n nó.
V ề c h i p h í s ả n x u ấ t có t h ể chia r a :
+ X é t theo q u a n h ệ của chi p h í s ả n x u ấ t v ố i sản p h ẩ m
l à m ra chia t h à n h :
* Chi phí thường xuyên
* C h i p h í n g u ồ n lực
+ X é t t h e o n ộ i d u n g c ủ a c á c l o ạ i c h i p h í s ả n x u ấ t , chia
thành:
* C h i p h í v ề lao đ ộ n g sống;

* Chi phí về vốn;
* Chi phí v ề đ ấ t đai.
T r o n g g i á o t r ì n h n à y chỉ đ ề cập:
+ H i ệ u q u ả d ư ố i d ạ n g số t ư ơ n g đ ố i
+ T í n h t o á n theo n ộ i d u n g của t ừ n g l o ạ i c h i p h í , cụ t h ể là
c h i p h í v ề lao đ ộ n g sống; c h i p h í v ề v ố n v à c h i p h í v ề đất.
T r o n g t ừ n g l o ạ i c h i p h í n à y đ ề c ậ p đ ồ n g t h ờ i cả c h i phí
t h ư ở n g x u y ê n v à n g u ồ n lực.
a. Chi phí về lao đông sống gồm:
• C h i p h í n g u ồ n lực lao đ ộ n g được b i ể u h i ệ n b ằ n g chỉ

t i ê u : S ố lao đ ộ n g l à m v i ệ c b ì n h q u â n t r o n g k ỳ
• C h i p h í t h ư ờ n g x u y ê n v ề t h ò i g i a n lao đ ộ n g g ồ m các chỉ

tiêu:
T ổ n g số giờ.người l à m việc t r o n g k ỳ
T ổ n g s ố n g à y . n g ư ờ i l à m việc t r o n g k ỳ
C h i p h í t h ư ờ n g x u y ê n v ề lao đ ộ n g n h ư n g được b i ể u h i ệ n
b ằ n g t i ề n g ồ m c á c chỉ t i ê u :
- Tổng quỹ lương;
- T ổ n g t h u n h ậ p l ầ n đ ầ u của n g ư ờ i lao đ ộ n g .
b. Chi phí về vốn
• Chi phí nguồn lực
- T ổ n g s ố v ố n ( t ổ n g t à i sản) có b ì n h q u â n t r o n g k ỳ ;
- T ố n g sô v ố n c ố đ ị n h v à đ ầ u t ư d à i h ạ n có b ì n h q u â n
trong kỳ;

• T ổ n g s ố v ố n l ư u đ ộ n g v à đ ầ u t ư n g ắ n h ạ n có b ì n h q u â n
trong kỳ;
- T ố n g s ố v ố n d ù n g v à o s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h có b ì n h
q u â n trong kỳ;
- T ổ n g s ố v ố n c h ủ sở h ữ u có b ì n h q u â n t r o n g k ỳ . . .
• Chi phí thường xuyên về vốn gồm:
- T ổ n g m ứ c k h ấ u hao T S C Đ t r o n g k ỳ ;
- T ổ n g c h i p h í s ả n x u ấ t t r o n g k ỳ (hay t ổ n g g i á t h à n h ) ;
- T ổ n g chi p h í t r u n g gian trong kỳ...
c. Chi phí về đất đai
- Tổng diện tích mặt bằng của đơn vị cơ sỏ;
- T ổ n g d i ệ n t í c h sử d ụ n g v à o s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của
đ ơ n v ị cơ sỏ
Đ ố i v ố i đ ơ n v ị cơ sỏ n ô n g n g h i ệ p , t h ủ y s ả n n g o à i việc x á c
đ ị n h t ổ n g d i ệ n t í c h đ ấ t đ ã sử d ụ n g cho s ả n x u ấ t n ó i c h u n g
còn c ầ n p h â n theo d i ệ n t í c h c a n h t á c sử d ụ n g cho v i ệ c t r ồ n g
t r ọ t hoặc c h ă n n u ô i đ ể t ạ o ra số sản p h ẩ m ( k ế t quả) t ư ơ n g
ứng v ó i t ừ n g l o ạ i s ả n p h ẩ m cụ t h ể n h ư :
+ Tổng diện tích đ ấ t canh tác h à n g n ă m
+ Tổng d i ệ n tích trồng cây lâu n ă m
+ Tổng diện tích nuôi trồng t h ú y h ả i sản
+ T ổ n g d i ệ n t í c h r ừ n g t ừ n g l o ạ i ( p h â n theo mục đ í c h sử
dụng n h ư r ừ n g p h ò n g hộ; r ừ n g p h ò n g hộ đ ầ u nguồn; rừng
k i n h tế...)-

Đ ố i v ố i đ ấ t canh tác h à n g n ă m và đ ấ t trồng cây lâu n ă m
c ò n chia ra:
* D i ệ n tích trồng cây lương thực

* D i ệ n tích trồng cây công nghiệp
* D i ệ n tích trồng cây ă n quả
* D i ệ n tích trồng cây thực p h ẩ m
* D i ệ n t í c h t r ồ n g c â y dược l i ệ u . . .
d. Tổng nguồn lực đước huy đông vào sản xuất,

kinh doanh
Để nêu lên toàn bộ nguồn lực của đơn vị phải tiến hành
t í n h đ ổ i 3 y ế u t ố : L a o động, v ố n , đ ấ t v à t i ề n t ệ . Đ â y l à việc
l à m r ấ t p h ứ c t ạ p m à ỏ V i ệ t N a m h i ệ n n a y c h ư a t í n h được.
T ù y theo s ố chỉ t i ê u k ế t q u ả v à chỉ t i ê u c h i p h í t h u thập

được sẽ t í n h được s ố chỉ t i ê u h i ệ u q u ả . N ế u t a có m chỉ tiêu
k ế t q u ả v à n c h ỉ t i ê u c h i p h í t h ì s ố chỉ t i ê u h i ệ u q u ả đ ầ y đủ
t í n h được l à 2 . m . n c h i t i ê u v à s ố chỉ t i ê u h i ệ u q u ả đ ầ u t ư
t ă n g t h ê m c ũ n g t í n h được b ằ n g sô đó.
T u y n h i ê n k h ô n g p h ả i m ọ i chỉ t i ê u t í n h ra đ ề u có ý
n g h ĩ a . Vì t h ế , sau k h i t í n h t o á n c ầ n x e m x é t l ạ i , n ế u chỉ tiêu
n à o x é t t h ấ y k h ô n g chứa đựng n ộ i dung đ á n g quan t â m thì
ta l o ạ i bỏ bốt.
G i ả sử t a t h u t h ậ p được 3 chỉ t i ê u k ế t q u ả là: GO; V A ; lợi

n h u ậ n ( M ) v à 3 chỉ t i ê u c h i p h í : s ố lao đ ộ n g l à m việc b ì n h
q u â n t r o n g k ỳ ( L ) ; SỐ v ố n c ố đ ị n h có b ì n h q u â n ( V C Đ ) và
t ô n g c h i p h í s ả n x u ấ t (C). V ố i s ố chỉ t i ê u k ế t q u ả v à c h i p h í
n h ư v ậ y t a có t h ể t í n h được m a t r ậ n h i ệ u q u ả sau:

Hiệu quả đầy đủ dưối dạng thuận:
B ả n g V.1
\ Kết
\ quả
GO VA M
Chi\
phí \
Tỷ suất lợi nhuận =

L NSLĐ = G O / L NSLĐ = V A / L
M/L
Năng suất VCĐ Năng suất VCĐ Tỷ suất lợi nhuận tính
ỸCĐ
= GO/ỸCĐ = VA/ỸCĐ theo VCĐ = M/ỸCĐ
Năng suất sử Năng suất sử
Tỷ suất lợi nhuận tính
c dung chi phí = dung chi phí =
theo chi phí = M/C
GÒ/C VẦ/C
T ư ơ n g t ự n h ư v ậ y có t h ể l ậ p b ả n g t í n h h i ệ u q u ả đ ầ y đ ủ
d ư ố i dạng nghịch, h i ệ u q u ả đ ầ u t ư t ă n g t h ê m d ư ố i dạng
t h u ậ n v à d ư ố i dạng nghịch.
T ừ b ả n g chỉ t i ê u h i ệ u q u ả t r ê n d ễ d à n g x â y dựng các
phường t r ì n h p h â n tích 2 n h â n t ố ả n h hưởng đến k ế t quả sản
x u ấ t , k i n h d o a n h của đem v ị cơ sở.
V í d ụ , t ừ ô 1.1. t a có p h ư ơ n g t r ì n h :
NSLĐ = GO/L
Gọi N S L Đ là H L
HI L I H I L, H I LI,
l = ^ 1 ^ 1 = S-^L X 3 £ L ( 5 2 6 )
HL 0
L
O H
L 0
L
1 H L O L 0
Ả n h h ư ở n g do: NSLĐ Q u y m ô v à cơ c ấ u lao đ ộ n g

v ề số t u y ệ t đối:
AGO = G O , - G O = H 0 L i L, - H^L,
= (H L i Lj - H ^ + CH^L, - H L Q LO) (5.27)
Á n h h ư ở n g do: NSLĐ Q u y m ô v à cở c ấ u lao động
T ư ở n g t ự n h ư v ậ y có t h ể v i ế t p h ư ơ n g t r ì n h p h â n t í c h cho
8 ô còn l ạ i .
V. T H Ố N G K Ê Ả N H H Ư Ở N G C Ủ A SẢN X U Ấ T Đ Ế N MÔI
T R Ư Ờ N G C Ủ A CÁC Đ Ơ N V Ị c ơ SỞ
1. Ả n h h ư ở n g c ủ a s ả n x u ấ t đ ế n t h i ệ t h ạ i m ô i t r ư ờ n g
Q u a n n i ệ m v ề ả n h h ư ở n g c ủ a s ả n x u ấ t đ ế n t h i ệ t h ạ i môi
t r ư ờ n g l à n h ữ n g t h i ệ t h ạ i do h ậ u q u ả của v i ệ c t h ự c h i ệ n t á i
s ả n x u ấ t g â y r a . N ó có t h ể l à t á i s ả n x u ấ t g i ả n đ ơ n (do k h a i
t h á c t r ê n quy m ô đ ã có) h o ặ c m ở r ộ n g quy m ô s ả n x u ấ t b ằ n g
con đ ư ờ n g t h â m canh. ( p h á t t r i ể n theo c h i ề u s â u ) hoặc quảng
c a n h ( p h á t t r i ể n theo c h i ề u r ộ n g ) . M ặ t k h á c , đ â y chỉ l à ả n h
hưởng và gây t h i ệ t h ạ i đ ế n môi trường t ự n h i ê n chứ không
x é t t á c h ạ i đ ế n c á c l ĩ n h vực k h á c .
Sự t h i ệ t h ạ i có t h ể p h â n c h i a l à m 2 n h ó m :
Thỉêt hại ẩn: L à m t ổ n h ạ i đ ế n t à i n g u y ê n t h i ê n n h i ê n
m à t a k h ô n g t h ể q u a n s á t được, k h ô n g t h ể t í n h t h à n h t i ề n
c á c t h i ệ t h ạ i đó n h ư :
- Ô n h i ễ m không khí;
- L à m đ ộ t b i ê n g i e n c â y t r ồ n g h o ặ c v ậ t n u ô i do sử đ ụ n g
các c h ấ t kích t h í c h t ả n g t r ư ở n g trong n ô n g nghiệp;
- L à m thay đổi cấu tượng đất;

- G â y ra t ì n h t r ạ n g thay đ ổ i k h í hậu, thòi tiết:
• Hoặc m ư a l ụ t
• Hoặc n ắ n g h ạ n g â y ra c h á y rừng; nưốc m ặ n x â m thực

s â u v à o đ ấ t l i ề n ả n h h ư ở n g đ ế n d i ệ n t í c h gieo t r ồ n g , đ ế n n u ô i
t h ả t ô m , cá nưổc ngọt.
- o n h i ê m nguồn nưốc t h ả i l à m chậm p h á t t r i ể n cây

trồng hoặc v ậ t nuôi;
- N h i ễ m b ẩ n n g u ồ n n ư ớ c p h ụ c v ụ cho s ả n x u ấ t h o ặ c s i n h
h o ạ t c ủ a d â n c ư do sử d ụ n g n h i ề u hoa c h ấ t t r o n g n ô n g
n g h i ệ p n h ư t h u ố c b ả o v ệ t h ự c v ậ t , t h u ố c d i ệ t cỏ...;
- G â y t ổ n h ạ i c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m của c ô n g n g h i ệ p c h ế
b i ế n do sử d ụ n g n g u ồ n n g u y ê n l i ệ u có sử d ụ n g hoa c h ấ t n h ư
d ù n g c á c c h ấ t k í c h t h í c h t ă n g t r ư ở n g , d ù n g p h â n hoa học...
l à m cho c h ấ t l ư ợ n g hoa q u ả m u ố i hoặc đồ h ộ p b ằ n g t h ự c
p h ẩ m h o ặ c hoa q u ả k é m p h ẩ m c h ấ t . . . ;
- K h a i t h á c nước n g ầ m l à m h ạ t h ấ p mạch nước n g ầ m
l ú n n ề n đ ấ t , l à m cho c á c g i ế n g n ư ó c v à m ạ c h n ư ó c n g ầ m b ị
hạ thấp;
- K h a i t h á c t à i n g u y ê n k h o á n g sản gây ô n h i ễ m nguồn

n ư ớ c ( d ầ u k h í ) , bốc đ ấ t đ á đ ể k h a i t h á c t h a n , q u ặ n g . . . l à m
m ấ t m ộ t p h ầ n d i ệ n t í c h đ ấ t c a n h t á c hoặc đ ấ t r ừ n g , g â y ô
n h i ễ m môi trường;
- K h a i t h á c k h ô n g h ợ p lý đ ấ t n g ậ p m ặ n v e n b i ể n l à m
g i ả m n g u ồ n t h ứ c ă n l à m cho n g u ồ n h ả i s ả n bị suy g i ả m ;
- H o ạ t đ ộ n g c ủ a c ô n g n g h i ệ p l à m t ă n g độ n h i ễ m b ẩ n
k h ô n g k h í , nước;
- C ô n g nghiệp k h a i t h á c v ậ t liệu xây dựng làm thay đổi
d ò n g chảy, g â y xói m ò n đ ấ t ;

- C ô n g n g h i ệ p c h ế b i ế n ( n h ấ t l à c h ế b i ế n l ư ơ n g t h ự c , thực
phẩm...) chất t h ả i k h ô n g khí, nưốc gây ô n h i ễ m môi trường;
- C h ấ t t h ả i do sử d ụ n g hoa c h ấ t d ù n g đ ể c h ế b i ế n (thuộc
da, s ả n x u ấ t hoa chất...) g â y ả n h h ư ở n g x ấ u đ ế n s ả n x u ấ t và
đ ờ i sống của d â n cư...;
- T á c đ ộ n g của v i ệ c sử d ụ n g c á c c h ấ t p h ó n g x ạ t r o n g sản
x u ấ t c ô n g n g h i ệ p v à c h i p h í đ ể x ử lý c h ấ t t h ả i có p h ó n g x ạ ;
- A n h h ư ở n g v i ệ c p h á t t r i ể n t h ú y đ i ệ n đ ế n sự t h a y đổi
k h í h ậ u , t h ò i t i ế t , v ũ lượng... v à t á c đ ộ n g của c á c sự t h a y đ ổ i
t r ê n đ ế n quy m ô s ả n x u ấ t n ô n g l â m , công nghiệp...
Thiêt hại hiên: L à m t ổ n h ạ i đ ế n m ô i t r ư ờ n g m à ta có
t h ể q u a n s á t được v à có t h ể t í n h t h à n h t i ề n c á c t h i ệ t h ạ i n h ư :
Đối với nông, lăm nghiệp:
- D i ệ n t í c h r ừ n g b ị c h á y do đ ố t n ư ơ n g l à m r ẫ y ;
- D i ệ n t í c h r ừ n g b ị c h ặ t h ạ do:
. K h a i t h á c l â m sản;
• C h u y ể n đ ổ i m ụ c đ í c h sử d ụ n g : s ử d ụ n g cho t r ồ n g t r ọ t
hoặc c h ă n n u ô i .
- D i ệ n tích r ừ n g đ ầ u nguồn bị chặt p h á ;
- D i ệ n tích đ ấ t bị rửa trôi lốp đ ấ t m à u ;
- K h ố i lượng đ ấ t m à u bị rửa trôi;
- D i ệ n t í c h đ ấ t n ô n g n g h i ệ p b ị n h i ễ m m ặ n do sử d ụ n g đ ấ t
k h ô n g đ ú n g k ỹ t h u ậ t , k h ô n g đ ú n g quy hoạch (như t ì n h t r ạ n g
c h u y ể n đ ổ i m ụ c đ í c h sử d ụ n g đ ấ t n ô n g n g h i ệ p t ừ t r ồ n g l ú a
sang n u ô i t ô m n ư ố c m ặ n ) ;
- D i ệ n t í c h đ ấ t b ị bạc m à u do b ó n n h i ề u p h â n hoa học;
- L ư ợ n g p h â n hoa học đ ã sử d ụ n g t r o n g n ă m ;

- L ư ợ n g t h u ố c hoa học đ ã sử d ụ n g t r o n g n ă m :
C h i a ra: T h u ố c d i ệ t cỏ
Thuốc diệt s â u bệnh
Trong đó: C h ủ n g l o ạ i v à s ố l ư ợ n g c á c l o ạ i hoa c h ấ t độc c ấ m
k h ô n g được sử d ụ n g t r o n g n ô n g n g h i ệ p n h ư n g ở địa p h ư ơ n g
c ò n sử d ụ n g n h ư : D D T , P h u l v a t ô c , 666...
Đối với hoạt động công nghiệp:
- L ư ợ n g c h ấ t t h ả i n ư ố c c ầ n p h ả i x ử lý;
- L ư ợ n g c h ấ t t h ả i r ắ n c ầ n p h ả i x ử lý;
- L ư ợ n g c h ấ t t h ả i k h í c ầ n p h ả i x ử lý;
- D i ệ n t í c h c â y t r ồ n g b ị c h ế t do c h ấ t t h ả i c ô n g n g h i ệ p (Ví
d ụ : Do k h í t h ả i của c á c lò g ạ c h , do c h ấ t t h ả i c ủ a n h à m á y hoa
chất, x ă n g d ầ u t r à n ra l à m chết cây trồng...);
- D i ệ n t í c h n u ô i t r ồ n g t h ú y , h ả i s ả n b ị t h i ệ t h ạ i do s ả n
x u ấ t công nghiệp g â y ra: Nưốc t h ả i , k h í t h ả i bị ô n h i ễ m n ặ n g
k h ô n g được x ử lý m à t h ả i t r ự c t i ế p r a s ô n g , n g ò i , b i ể n . . . g â y
t á c động x ấ u đ ế n k ế t q u ả của các h o ạ t động n u ô i trồng hoặc
đ á n h b ắ t t h ú y , h ả i sản...
- Ả n h h ư ở n g v i ệ c p h á t t r i ể n t h ú y đ i ệ n đ ế n sự t h a y đ ổ i
quy m ô đ ấ t d ù n g v à o s x n ô n g , l â m , công nghiệp...
- T ì n h t r ạ n g sử d ụ n g n g u ồ n n g u y ê n l i ệ u b ị n h i ễ m b ấ n
d ẫ n đ ế n t ì n h t r ạ n g k h ó k h ă n trong h o ạ t động k i n h t ế n h ư :
Chè bẩn khó xuất khẩu;
Đ ố i v ố i c á c đ ơ n v ị cd sỏ t h ư ờ n g đo t á c đ ộ n g đ ế n m ô i
t r ư ờ n g b ằ n g c á c c h ỉ t i ê u sau:
+ K h ố i l ư ợ n g c h ấ t t h ả i t h ả i r a Ì n g à y đ ê m của đ ơ n vị
Trong đó: K h ố i lượng c h ấ t t h ả i nưốc (m ); 3

K h ố i lượng chất t h ả i khí (m ); 3
K h ố i lượng chất t h ả i r ắ n (tấn).

+ T ì n h h ì n h x ử lý c h ấ t t h ả i của c á c đ ơ n v ị :
L ư ợ n g c h ấ t t h ả i c ầ n p h ả i được x ử lý n h ư t h ế n à o l à m ộ t
v ấ n đ ề r ấ t q u a n t r ọ n g . H i ệ n n a y h ầ u n h ư c á c c h ấ t t h ả i đó
l o ạ i t h ả i t r ự c t i ế p v à o t h i ê n n h i ê n l à m suy g i ả m c h ấ t lượng
cuộc sống. Theo d õ i t ì n h h ì n h x ử lý c h ấ t t h ả i t h ố n g k ê sử
d ụ n g h ệ t h ố n g chỉ t i ê u sau:
- S ố l ư ợ n g đ ơ n v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h có t h i ế t b ị x ử lý
chất thải;
- S ố l ư ợ n g đ ơ n v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h k h ô n g có t h i ế t bị
x ử lý c h ấ t t h ả i ;
- S ố l ư ợ n g đ ơ n v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h k h ô n g c ầ n có
t h i ế t b ị x ử lý c h ấ t t h ả i .
Đánh giá sư thiêt hại tài nguyên thiên nhiên, môi

trường bằng tiên
Q u a n đ i ể m đ á n h g i á sự t h i ệ t h ạ i của m ô i t r ư ờ n g l à p h ả i
t h ể h i ệ n nó b ằ n g m ộ t k h o ả n t i ề n để t á i tạo môi trường mới
b ằ n g h o ặ c g ầ n b ằ n g t r ư ố c đó ( n ă m hoặc t h ò i k ì t r ư ớ c đó).
K ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t c ủ a con n g ư ờ i có t á c động
hai m ặ t t ố i môi trường:
Tác động tích cực (kết quả hoạt động của con người làm
tốt hơn môi trường):
A . Có n h ữ n g h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t l à m cho m ô i t r ư ờ n g
được c ả i t h i ệ n , k ế t q u ả n à y đ ã được t í n h v à o G D P . Chẳng
h ạ n , h o ạ t đ ộ n g p h ủ x a n h đ ấ t t r ố n g đ ồ i n ú i t r ọ c của C h ư ơ n g
t r ì n h 327 hoặc C h ư ơ n g t r ì n h 6 6 1 . N ế u n h ư d i ệ n t í c h r ừ n g

c ủ a n h ữ n g n ă m đ ầ u t h ậ p k ỷ 90 chỉ c ò n 27% t h ì đ ế n n ă m
1993 c h ỉ c ò n 26,6% n h ư n g đ ế n n ă m 1999 đ ã t ă n g l ê n v à
c h i ế m t ỷ l ệ che p h ủ là 33,06%.
T h e o đ á n h g i á của c á c n h à k i n h t ế n ô n g n g h i ệ p , n ế u Ì ha
đ ấ t r ừ n g k h ô n g có c â y che p h ủ t h ì Ì n ă m m ấ t đi k h o ả n g 200
t ấ n đ ấ t m à u b ị r ử a t r ô i do m ư a l ũ . Vì t h ế , c á c c h ư ở n g t r ì n h
" p h ủ x a n h đ ấ t t r ố n g đ ồ i n ú i t r ọ c " 327 v à 6 6 1 có t á c đ ộ n g r ấ t
l ố n t ố i v i ệ c b ả o v ệ m ô i t r u ồ n g : G i ữ đ ấ t ; g i ữ nước; n g ă n c á t
x â m t h ự c v à o đ ấ t n ô n g n g h i ệ p ; l à m sạch k h í độc h ạ i do c ô n g
nghiệp t h ả i ra. K ế t q u ả n à y h i ệ n nay c h ư a t h ể lượng hoa
được b ằ n g t i ề n . G i á t r ị t á i t ạ o m ô i t r ư ờ n g t r o n g t r ư ờ n g hợp
n à y h i ệ n n a y t í n h cho k ế t q u ả n g à n h l â m n g h i ệ p t r o n g mục
"giá t r ị t r ồ n g m ố i , c h ă m sóc v à t u b ổ r ừ n g " . Theo đ ị n h mức
c h i p h í cho v i ệ c t r ồ n g m ó i Ì h a r ừ n g của C h ư ơ n g t r ì n h 327
hoặc 6 6 1 giao đ ộ n g t r o n g k h o ả n g 1,2 đ ế n 2 t r i ệ u đ ồ n g . Đ ơ n
giá t u y thuộc v à o t r ạ n g t h á i của đ ấ t , l o ạ i cây trồng. R ừ n g
p h ò n g h ộ t h ư ờ n g có đ ơ n g i á t h ấ p h ơ n r ừ n g đ ặ c d ụ n g . Do t h ự c
h i ệ n c á c c h ư ơ n g t r ì n h t r ê n n ê n m ấ y n ă m qua d i ệ n t í c h r ừ n g
trồng ở nước ta t ă n g l ê n n h a n h .
B. Có n h ữ n g h o ạ t động l à m t ă n g c h ấ t lượng môi t r ư ờ n g
n h ư n g c h ư a h ạ c h t o á n k ế t q u ả đó v à o m ộ t n g à n h k i n h t ế
hoặc dịch v ụ n à o n h ư :
+ H o ạ t động c ả i t ạ o đồng ruộng, t h a u chua rửa m ặ n , l à m
r u ộ n g bậc t h a n g để chống xói m ò n đất. Chi p h í để l à m ruộng
bậc t h a n g k h á t ố n k é m . Ví n h ư ỏ H à Giang, để l à m Ì ha
r u ộ n g b ậ c t h a n g t ỉ n h h ỗ t r ợ cho n ô n g d â n 6 t r i ệ u đồng.
+ C h i p h í cho v i ệ c t h a u c h u a r ử a m ặ n đ ấ t ở n h ữ n g v ù n g
chua p h è n v à v ù n g bị nưốc m ặ n x â m thực;
+ C h i p h í cho c ô n g t á c đ ị n h c a n h , đ ị n h cư, c h i p h í cho

h o ạ t đ ộ n g k i ể m l â m , c h i p h í cho c ô n g v i ệ c b ả o v ệ đ ộ n g , thực
v ậ t q u ý h i ế m , chi p h í cho công việc duy t r ì , b ả o v ệ t í n h đ a dạng
s i n h học, duy t r ì v à b ả o t ồ n gen đ ộ n g t h ự c v ậ t q u ý . . . n h ằ m
h ạ n c h ế p h á r ừ n g l à m n ư ơ n g , r ẫ y ; bảo v ệ t à i n g u y ê n rừng.
Tác động tiêu cực đến môi trường cần phải khấu trừ
trong kết quả khi tính VA (hoặc GDP) xanh
T r o n g h ệ t h ố n g S N A 1993 n g ư ò i t a có x â y d ự n g m ộ t t à i
k h o ả n l i ê n q u a n đ ế n đ á n h g i á t h i ệ t h ạ i do t á c động x ấ u của
s ả n x u ấ t đ ế n suy t h o á i m ô i t r ư ờ n g . Song đ â y m ớ i chỉ là lý
l u ậ n m à c h ư a được c á c n ư ớ c t í n h đ ế n v ì theo h ệ t h ố n g n à y
đ ò i h ỏ i p h ả i t h u t h ậ p m ộ t h ệ t h ố n g t h ô n g t i n k h á phức tạp,
c h i p h í t ố n k é m . M ặ t k h á c , q u a n n i ệ m v ề t á c đ ộ n g t i ê u cực do
k h a i t h á c n g u ồ n l ợ i t ự n h i ê n hoặc do c h ấ t t h ả i c ô n g nghiệp,
c h ấ t t h ả i y t ế , c h ấ t t h ả i do c á c h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ g â y ra mà
n g ư ờ i t a p h ả i k h ấ u t r ừ đ ể p h ụ c h ồ i m ô i t r ư ờ n g c ũ n g còn
nhiều ý k i ế n k h á c nhau.
2. Quan niệm về tái tạo môi trường và sự thiệt hại

môi t r ư ờ n g cần loại k h ỏ i V A hoặc GDP
Q u a n n i ệ m v ề t á i t ạ o m ô i t r ư ờ n g l à phục h ồ i l ạ i m ô i trưòng
của n h ữ n g l ĩ n h vực có t h ể t á i t ạ o được. Ví n h ư , k h i chặt
r ừ n g , con n g ư ờ i p h ả i t r ồ n g l ạ i d i ệ n t í c h đ ã b ị c h ặ t p h á đó.
C ó n h ữ n g l o ạ i t h i ệ t h ạ i con n g ư ờ i k h ô n g t h ể t á i sinh ra
được n h ư k h o á n g s ả n : d ầ u m ỏ , t h a n đ á , q u ặ n g c á c l o ạ i . . .
N h ữ n g t h i ệ t h ạ i m ô i t r ư ờ n g của l o ạ i n à y chỉ t í n h n h ữ n g
k h o ả n n h ư ô n h i ễ m n g u ồ n nước, k h ô n g k h í . . . m à t h ô i . K h ô n g
n ê n coi n h ữ n g t à i n g u y ê n l â y r a t ừ l ò n g đ ấ t đ ề u l à t h i ệ t h ạ i
m ô i t r ư ờ n g m à con n g ư ờ i đ ề u p h ả i t á i t ạ o . N ế u q u a n n i ệ m
n h ư v ậ y sẽ g â y r a h a i v ấ n đ ề c ầ n q u a n t â m :

Một là, có n h ữ n g k h o ả n t h i ệ t h ạ i t à i n g u y ê n k h ô n g t h ể
t á i t ạ o được: C á c l o ạ i k h o á n g s ả n r ắ n , d ầ u m ỏ , k h í đ ố t . . .
Hai là, n ế u k h ấ u t r ừ g i á t r ị k h o á n g s ả n k h a i t h á c được
r a k h ỏ i V A ( n ế u t í n h theo n g à n h ) ; G D P (xét t r ê n p h ạ m v i
t o à n b ộ n ề n k i n h t ế quốc d â n ) t h ì k ế t q u ả c á c h o ạ t đ ộ n g đó sẽ
q u a y v ề s ố 0.
T h ô n g t h ư ờ n g n g ư ờ i t a có t h ể x á c đ ị n h mức độ t h i ệ t h ạ i
do s ả n x u ấ t t r ự c t i ế p g â y r a b ằ n g 2 p h ư ơ n g á n sau:
Phương án 1:
T H m ô i t r ư ờ n g = ẺQi x T
i
i=l
Trong đó:
T H môi t r ư ờ n g - T ổ n g t h i ệ t h ạ i của môi t r ư ờ n g n ă m t í n h
toán;
Qi - L ư ợ n g t h i ệ t h ạ i l o ạ i t à i n g u y ê n t h ứ i ( i = Ì , 2,..., n);
Ti - C h i p h í để phục h ồ i Ì đơn vị t à i n g u y ê n t h ứ i .
Ví n h ư :
- D i ệ n tích r ừ n g bị chặt h ạ ;
- D i ệ n tích r ừ n g bị đốt để l à m n ư ơ n g r ẫ y ;
- D i ệ n t í c h ao, đ ầ m b ị ô n h i ễ m n g u ồ n n ư ố c k h ô n g t h ể
n u ô i trồng t h ú y sản;
- L ư ợ n g k h í , r á c t h ả i , n ư ố c t h ả i do s ả n x u ấ t g â y ra...
V i ệ c x á c đ ị n h t h i ệ t h ạ i v ề m ặ t đ ị n h l ư ợ n g t u y có k h ó
k h ă n n h ư n g có t h ể đ i ề u t r a m ẫ u đ ể suy r ộ n g . Song v i ệ c x á c
đ i n h đ ơ n g i á c h i p h í đ ể t á i t ạ o m ô i t r ư ờ n g q u ả l à p h ứ c t ạ p . Ví
như v i ệ c b ó n p h â n hoa học, v i ệ c p h u n t h u ố c t r ừ s â u , d i ệ t cỏ

đ ể u g â y t á c đ ộ n g t i ê u cực đ ế n m ô i t r ư ờ n g song k h ó có t h ể xác
đ ị n h được c h i p h í c ầ n t h i ế t đ ể p h ụ c h ồ i m ô i t r ư ờ n g .
Phương án 2:
Xác định t h i ệ t h ạ i môi trường một cách gián tiếp thông

qua c h i p h í l à m sạch n ó dựa t r ê n cơ sở:
T h i ệ t h ạ i của m ô i t r ư ờ n g = C h i p h í đ ể m u a s ắ m , l ắ p đ ặ t
t h i ế t bị đ ể x ử lý m ô i t r ư ờ n g + C h i p h í đ ể v ậ n h à n h m á y móc
t h i ế t b ị x ử lý m ô i t r ư ờ n g + C h i p h í đ ể l à m sạch m ô i t r ư ờ n g
t h ự c t ế đ ã c h i r a ( n g o à i c h i p h í v ậ n h à n h M M T B đ ể x ử lý
chất thải).
Tóm tắt c h ư ơ n g V
1. Trong quản lý người ta thường quan tâm đến các cặp

p h ạ m t r ù giá t h à n h n h ư :
- Giá t h à n h cá b i ệ t và giá t h à n h xã h ộ i
- G i á t h à n h đ ơ n vị s ả n p h ẩ m v à g i á t h à n h t ổ n g hợp
- Giá t h à n h k h ô n g h o à n chỉnh v à giá t h à n h h o à n chỉnh
M ỗ i cặp p h ạ m t r ù đó có v a i t r ò k h á c n h a u p h ụ c v ụ cho
việc l ậ p c h i ế n lược p h á t t r i ể n t r o n g t ư ớ n g l a i của đ ơ n vị cơ sỏ.
2. Nội dung chỉ tiêu giá thành của thống kê về cở bản

thống nhất vối hạch toán k ế toán.
C ầ n n ắ m được sự g i ố n g n h a u v à k h á c n h a u g i ữ a c h ỉ t i ê u
g i á t h à n h v à c h i p h í t r u n g g i a n . P h â n b i ệ t sự k h á c n h a u v ề
n h i ệ m v ụ v à m ụ c đ í c h g i ữ a k ế t o á n g i á t h à n h v à t h ố n g k ê giá
thành.
Truông Đ ọ i h ọ c í

3. S ử d ụ n g c á c p h ư ơ n g p h á p t h ố n g k ê đ ể p h â n t í c h ả n h
h ư ở n g của m ộ t số tiêu thức n g u y ê n n h â n đ ế n giá t h à n h bằng
p h ư ơ n g p h á p n h ư : P h â n tổ, h à m h ồ i quy v à t ư ơ n g quan,
p h ư ơ n g p h á p chỉ số để p h â n tích n h â n t ố ả n h hưởng đ ế n giá
t h à n h v à l ợ i n h u ậ n đ ơ n v ị cờ sở.
4 . C ầ n p h â n b i ệ t 2 c h i ế n lược p h á t t r i ể n k i n h t ế : Theo
c h i ề u r ộ n g v à theo c h i ề u s â u . H a i c h i ê n lược n à y có l i ê n q u a n
đ ế n h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n v ị cơ sở.
- Ý n g h ĩ a c ủ a v i ệ c n â n g cao h i ệ u q u ả k i n h t ê .
- N h i ệ m v ụ của t h ố n g k ê h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh
của đ ơ n v ị cơ sỏ.
5- H i ệ u q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n v ị cơ sở l à c h ỉ
t i ê u t ư ơ n g đ ố i b i ể u h i ệ n q u a n h ệ so s á n h g i ữ a k ế t q u ả s ả n
x u ấ t v ố i c h i p h í s ả n x u ấ t đ ã c h i r a của k ì t í n h t o á n . Đ ê đo
lường h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n v ị c ầ n x á c đ ị n h
nội dung, p h ư ơ n g p h á p t í n h v à p h ạ m v i t í n h các chỉ tiêu
p h ả n á n h chi p h í v à các chỉ tiêu p h ả n á n h k ế t q u ả sản xuất,
k i n h doanh.
Câu hỏi v à bài tạp chương V
PHẦN CÂU H Ỏ I
Ì H ã y t r ì n h b à y k h á i n i ệ m , ý nghĩa các chỉ t i ê u giá

t h à n h đ ố i v ó i c ô n g t á c q u ả n lý?
2 T r o n g cơ c h ế t h ị t r ư ờ n g , g i á b á n s ả n p h ẩ m do q u a n h ệ
cung - c ầ u q u y ế t định. Vì v ậ y , k h ô n g c ầ n p h ả i thống k ê giá

t h à n h . B ồ i v ì , t r o n g d o a n h n g h i ệ p , k ế t o á n đ ã p h ả i t í n h giá
t h à n h đ ể x á c định. l ợ i n h u ậ n v à n ộ p t h u ế t h u n h ậ p doanh
n g h i ệ p . Theo b ạ n đ i ề u n à y có đ ú n g k h ô n g ? V ì sao?
3. H ã y p h â n b i ệ t sự giống n h a u v à k h á c n h a u v ề n ộ i
d u n g c ủ a t ổ n g c h i p h í s ả n x u ấ t , t ổ n g g i á t h à n h v ố i c h i phí
t r u n g gian?
4 . P h â n b i ệ t sự k h á c n h a u c ủ a k h á i n i ệ m h i ệ u q u ả vối
h i ệ u q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h v à h i ệ u q u ả k i n h tế?
H i ệ n n a y k h ô n g í t t à i l i ệ u d ù n g p h ạ m t r ù h i ệ u q u ả tuyệt
đ ố i v à h i ệ u q u ả t ư ơ n g đ ố i , theo b ạ n đ i ề u đó có đ ú n g không?
Vì sao?
5. B ạ n h ã y t ự n ê u l ê n Ì v í d ụ v ố i 3 c h ỉ t i ê u k ế t q u ả , 3 chỉ
t i ê u c h i p h í ( k h ô n g c ầ n p h ả i có s ố l i ệ u m i n h hoa n h ư n g phải
n ê u t ê n c ụ t h ể c ủ a t ừ n g c h ỉ t i ê u ) . Q u a đ ó h ã y n ê u t ê n của các
c h ỉ t i ê u h i ệ u q u ả k i n h t ế có t h ể t í n h được?
6. C ó n h i ề u ý k i ế n cho r ằ n g : k h i x é t h i ệ u q u ả k i n h t ế
p h ả i x e m x é t t r ê n giác độ động đ ể x â y dựng chỉ tiêu tính
t o á n , theo b ạ n đ i ề u đ ó có đ ú n g k h ô n g ?
PHẦN BÀI TẬP
Bài 1. Có tài liệu thống kê củà Ì doanh nghiệp như sau:

Số thành phẩm s ả n x u ấ t t r o n g n ă m l à 500.000 sản
p h ẩ m . G i á t i ê u t h ụ b ì n h q u â n Ì s ả n p h ẩ m 50 n g h ì n đồng.
G i á t r ị p h ụ , p h ế p h ẩ m đ ã t i ề u t h ụ t r o n g n ă m l à 120 t r i ệ u
đồng.
C h i p h í s ả n x u ấ t d ỏ d a n g đ ầ u n ă m l à 100 t r i ệ u đồng;
c u ố i n ă m l à 150 t r i ệ u đ ồ n g .

C h i p h í s ả n x u ấ t p h á t s i n h t r o n g n ă m ( Đ V T : T r . đ):
+ Nguyên, vật liệu chính 4050
+ Nguyên, vật liệu phụ 500
+ Đ i ệ n năng, chất đốt 500
+ Chi phí v ậ t chất khác 250
+ Chi p h í n h â n công 2700
+ C h i bảo h i ể m x ã h ộ i doanh nghiệp nộp thay
cho n g ư ờ i lao đ ộ n g 10
+ C h i p h í dịch v ụ 1200
Hãy tính:
1. G i á t h à n h Ì đ ơ n v ị t h à n h p h ẩ m
2. G i á t h à n h t ổ n g h ợ p ( g i á t h à n h Ì đ ồ n g GO).
B à i 2 . C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê 3 p h â n x ư ở n g c ủ a Ì đ ơ n vị
n h ư sau:
Phân Giá thành 1 đ v s p (1000đ/sp) Số sản phẩm sản xuất

xưỏng Kì gốc Kì báo cáo Kì gốc Kì báo cáo
1 10 12 2000 1000
2 15 20 3000 4000
3 16 17 2000 3000
G i ả sử 3 p h â n xưởng n à y c ù n g sản x u ấ t Ì loại sản p h ẩ m .
Hãy tính:
- G i á t h à n h t r u n g b ì n h Ì đ v s p của t o à n đ ơ n vị k ì gốc, k ì
báo cáo?
- P h â n tích n h â n t ố ả n h h ư ở n g tói giá t h à n h t r u n g b ì n h
c ủ a t o à n đ ơ n v ị k ì b á o c á o so v ố i k ì gốc?

- P h â n tích n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n t ô n g chi p h í sản xuất
k ì b á o c á o so v ớ i k ì gốc?
B à i 3- C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê của Ì đ ơ n vị g ồ m 3 p h â n
xưởng:
Giá thành 1 đơn Giá bán 1 đơn Lượng sản phẩm

vi sản phẩm vị sản phẩm tiêu thụ (SP)
(triệu đ/sp) (triệu đ/sp)
PX
Kì Kì báo Kì Kì báo Kì Kì báo
gốc cáo gốc cáo gốc cáo
1 (SXSP A) 1,2 1,1 2 2,1 100 120
li (SXSP B) 2 2 2,5 2,8 200 300
MI (SXSP C) 1.5 1,2 2 2,2 200 250
H ã y sử d ụ n g p h ư ờ n g p h á p chỉ s ố đ ể p h â n t í c h 3 n h â n tô
ả n h h ư ở n g t ố i l ợ i n h u ậ n k ì b á o c á o so vói k ì gốc (về s ố tưởng
đ ố i v à s ố t u y ệ t đối).
B à i 4 . Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê của Ì đ ơ n vị g ồ m 3 p h â n
xưởng:
Giá thành 1 đvsp Giá bán 1 đvsp Lượng sản phẩm

Loai sản (triệu đ/sp) (triệu đ/sp) tiêu thụ (SP)
phẩm Kì Kì báo Kì Kì báo Kì Kì bảo
gốc cáo gốc cáo gốc cáo
A (tấn) 5 4,8 5,5 6 100 120
B(m ) 3
9 9,2 10 11 200 300
c (chiếc) 3 2,8 3,5 3,2 200 250

H ã y sử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p chỉ s ố đ ể p h â n t í c h 3 n h â n t ô
á n h h ư ớ n g t ó i l ợ i n h u ậ n k ì b á o c á o so v ố i k ì gốc (về sô t ư ơ n g
đối v à số t u y ệ t đối).
B à i 5. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê của Ì d o a n h n g h i ệ p n h ư sau:
- C h i p h í k h ả b i ế n đ ể s ả n x u ấ t r a Ì đ ơ n vị s ả n p h ẩ m h ế t
0,75 t r i ệ u đ ồ n g
- G i á b á n b ì n h q u â n Ì đơn vị sản p h ẩ m trong kì là

Ì t r i ệ u đồng
- T ổ n g c h i p h í b ấ t b i ế n của k ì k i n h d o a n h đó l à 150 t r i ệ u
đồng
H ã y x á c đ ị n h sô s ả n p h ẩ m c ầ n s ả n x u ấ t đ ể đ ả m b ả o h ò a
vốn?
B à i 6. C ó t à i l i ệ u t h ô n g k ê v ề q u ầ y h à n g giói t h i ệ u s ả n
p h ẩ m c ủ a Ì D N n h ư sau:
- C h i p h í h à n g t h á n g ( đ ơ n v ị t í n h : T r . đ), g ồ m :
- Chi phí t h u ê quầy h à n g 10
- C h i cho c á c h o ạ t đ ộ n g q u ả n g c á o Ì
- T i ề n l ư ơ n g t h á n g cho C B C N V h o ạ t đ ộ n g t ạ i cửa h à n g 5
- Chi điện, nưốc, đ i ệ n t h o ạ i v à các chi p h í k h á c
được đ ị n h m ứ c h à n g t h á n g 3
- C h i p h í k h ả b i ế n của Ì đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m t i ê u t h ụ là 10
n g h ì n đồng
- G i á b á n Ì đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m l à 12,5 n g h ì n đ ồ n g
H ã y xác định số sản p h ẩ m p h ả i b á n trung bình h à n g
t h á n g đ ế đ ả m b ả o h o ạ t đ ộ n g của q u ầ y h à n g có l ã i .

B à i 7. C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê v ề c h i p h í s ả n x u ấ t c ủ a m ộ t
d o a n h n g h i ệ p n h ư sau:
Chỉ tiêu ĐVT Mã số Kì gốc Kì b/cáo
1. Kết quả sx (thành phẩm) Tấn AI 1000000 1300000
li. Sản xuất dở dang

Kì trước chuyển sang 1000Ổ A2 10000 12000
Còn lại chuyển sang kì sau 1000d A3 12000 14000
HI. Chi phí phát sinh trong năm 1000Ổ A4
1. Tiền công A5 100000 140000
2. Phụ cấp có tính chất tiền công A6 10000 10000
3. Bảo hiểm xã hội DN nộp cho

người lao động A7 19800 21600
4. Chi phí NVL chính A8 200000 250000
5. Chi phí NVL phụ A9 10000 10000
6. Chi phí năng lượng MO 20000 22000
7. Chi phí công cụ lao động nhỏ A11 12000 13000
8. Chi phí sửa chữa thường xuyên A12 5000 4000
9. Chi phíSCL A13 10000 14000
10. Chi phí dịch vụ các loại AU 20000 24000
11. Chi phí quản lý DN A15 20000 21000
12. Chi phí QL chung của ngành A16 10000 11000
Yêu cầu:
- Tính giá t h à n h Ì đơn vị sản p h ẩ m

- T í n h giá t h à n h tổng hợp của doanh nghiệp

- P h â n t í c h n g u y ê n n h â n ả n h h ư ở n g đ ế n sự b i ế n đ ộ n g g i á
t h à n h k ì b á o c á o so v ố i k ì góc (dựa t r ê n cờ sỏ t í n h t o á n c á c sô
t ư ơ n g đ ô i k ế t c ấ u v à tốc độ t ă n g t r ư ở n g của n ó ) .
Bài 8. Có tài liệu thống kê về tỷ suất chi phí lưu thông

của c á c c ử a h à n g (có cơ c ấ u m ặ t h à n g k i n h doanh giống
nhau) trong t ô n g Công t y t h ư ơ n g m ạ i tỉnh A trong q u ý ì n ă m
2 0 0 1 n h ư sau:
TT Tên cửa hàng Doanh số bán ra (tr. đ) Tỷ suất phí lưu thông (%)
1 A 5000 6
2 B 6000 5,8
3 c 6800 5,7
4 D 7800 5,4
5 E 9000 5
6 F 11000 4,8
T ừ t à i l i ệ u t r ê n h ã y p h â n tích m ố i quan h ệ giữa doanh số

bán h à n g với t ỷ suất phí lưu thông?
Bài 9. Có tài liệu thống kê của Ì doanh nghiệp qua

2 năm:
Chỉ tiêu Ki gốc Kì báo cáo
1. GO (triệu đ) 12000 18000
2. le (triệu đ) 5000 5100
3. Giá tri TSCĐ có bình quân trong năm (triệu đ) 10000 11000
4. Số lao động trung binh trong năm (người) 100 105
5 TỶ lê KHTSCĐ trong năm (%) 10 11

H ã y t í n h c á c chỉ t i ê u đ á n h giá n h ữ n g t i ê n bộ t r o n g việc
n â n g cao h i ệ u q u ả k i n h t ê của d o a n h n g h i ệ p k ì b á o c á o so vối
k ì gốc?
Bài 10. Có tài liệu thống kề của Ì doanh nghiệp qua

2 năm:
Chỉ tiêu Kì gốc Kì báo cáo
1.G0 (triệu đ) 12000 18000
2. Cấu thành của GO (%) 100 100
Trong đó: + le 40 42
+ Thu nhập lần đầu của lao động 10 10
+ Khấu hao TSCĐ 8 8,5
+ Thu nhập lần đầu của Chính phủ 10 10
3.TỷlệKHTSCĐtrong năm (%) 10 11
4. Thu nhập trung bình của 1 lao động trong năm

(triệu đ. / người) 10 12
H ã y t í n h c á c chỉ t i ê u đ á n h g i á n h ữ n g t i ế n b ộ t r o n g việc
n â n g cao h i ệ u q u ả k i n h t ế của d o a n h n g h i ệ p k ì b á o c á o so v ố i
k ì gốc?

Chương VI
T H Ố N G KÊ L A O Đ Ộ N G C Ủ A Đ Ơ N v ị c ơ SỎ
ì. T H Ố N G K Ê S Ố L Ư Ợ N G V À s ự B I Ế N Đ Ộ N G L A O Đ Ộ N G
CỦA Đ Ơ N V Ị C ơ SỞ
1. Thống kê số lượng lao động của đơn vị cơ sở
1.1. Khái niệm số lương lao đông trong danh sách

S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r o n g d a n h s á c h của đ ơ n v ị cơ sỏ (còn

g ọ i l à s ố n g ư ờ i đ ă n g k ý h a y lao đ ộ n g h i ệ n có t r o n g d a n h s á c h )
là n h ữ n g n g ư ờ i lao đ ộ n g đ ã được g h i t ê n v à o d a n h s á c h lao
đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị cơ sở, do đ ơ n v ị t r ự c t i ế p q u ả n lý, sử d ụ n g
sức lao đ ộ n g v à t r ả - l ư ơ n g .
T h e o k h á i n i ệ m t r ê n , s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r o n g d a n h s á c h
của đ ơ n v ị g ồ m t ấ t cả n h ữ n g n g ư ơ i l à m v i ệ c t r o n g đ ơ n vị hoặc
l à m v i ệ c cho đ ơ n v ị ; l o ạ i . t r ừ n h ữ n g n g ư ờ i chỉ n h ậ n n g u y ê n ,
v á t l i ê u c ủ a đ ơ n v ị c u n g c ấ p v à l à m v i ệ c t ạ i gia đ ì n h h ọ (lao
đ ô n g t ạ i gia). N h ữ n g n g ư ờ i đ ế n l à m việc t ạ i đ ơ n v ị n h ư n g
c h ư a đ ư ơ c g h i t ê n v à o d a n h s á c h lao đ ộ n g của đ ơ n vị n h ư :
S i n h v i ê n t h ự c t ậ p , lao đ ộ n g t h u ê m ư ố n t ạ m t h ờ i t r o n g
n g à y v.v... t h ì k h ô n g được t í n h v à o s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r o n g
d a n h s á c h c ủ a đ ơ n vị.

1.2. Phân loại lao động
Số lượng lao động trong danh sách của đơn vị cd sỏ có thể

được p h â n l o ạ i theo n h i ề u t i ê u t h ứ c p h ụ c v ụ cho c á c nghiền
c ứ u k h á c n h a u . Sau đ â y l à p h ư ơ n g p h á p p h â n l o ạ i theo một
số tiêu thức chủ y ế u nhất:
a. Theo tính chất của lao động, có t h ể chia lao động của
đ ơ n v ị cơ sỏ t h à n h h a i b ộ p h ậ n : S ố lao động k h ô n g được trả
c ô n g v à s ố lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g .
- sốlao động không được trả công, bao g ồ m : C á c chủ đơn

v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h v à c á c t h à n h v i ê n t r o n g b a n q u ả n trị
c ủ a c á c d o a n h n g h i ệ p t ư n h â n , c ô n g t y hợp danh, công ty
T N H H , c ô n g t y cổ p h ầ n t h a m gia l à m việc v à s ố công n h â n
gia đ ì n h k h ô n g được t r ả l ư ơ n g .
N h ư v ậ y , c á c c h ủ đ ớ n v ị cơ sở v à c á c t h à n h v i ê n trong
b a n q u ả n t r ị t h a m gia l à m v i ệ c được t í n h v à o chỉ t i ê u n à y là
n h ữ n g n g ư ờ i đ ă n g k ý l à m c á c c ô n g việc t ạ i đ ơ n vị n h ư n g
k h ô n g n h ậ n t i ề n c ô n g , t i ề n l ư ơ n g . T ấ t cả n h ữ n g n g ư ờ i đang
sống t r o n g gia đ ì n h của c h ủ đ ơ n v ị cơ sỏ v à đ a n g l à m việc
t r o n g đ ơ n v ị hoặc l à m v i ệ c cho đ ơ n vị m à k h ô n g h ư ở n g t i ề n
c ô n g , t i ề n l ư ơ n g đ ề u đ ặ n v à t h a m gia í t n h ấ t 1/3 t h ò i gian
l à m v i ệ c b ì n h t h ư ờ n g ở đ ơ n v ị sẽ được t í n h l à c ô n g n h â n gia
đ ì n h . N h ữ n g n g ư ờ i học n g h ề đ a n g t r o n g q u á t r ì n h đ à o tạo
n g h ề m à k h ô n g n h ậ n t i ề n c ô n g , t i ề n l ư ơ n g c ũ n g được t í n h
v à o chỉ t i ê u n à y .
- Số lao động làm công ăn lương l à n h ữ n g n g ư ờ i lao động
được đ ơ n v ị t r ả l ư ơ n g theo mức độ h o à n t h à n h c ô n g việc được
giao, bao g ồ m : T ổ n g s ố lao đ ộ n g v à n g ư ờ i học n g h ề ( n ế u n h ư
họ nhận được t i ề n c ô n g , t i ề n l ư ơ n g ) t r o n g đ ơ n vị, n h ữ n g

n g ư ờ i l à m v i ệ c b ê n n g o à i đ ơ n v ị ( t r ừ lao đ ộ n g t ạ i gia) mà
được đ ơ n v ị t r ả l ư ờ n g ( n h ư n h â n v i ê n b á n h à n g , q u ả n g c á o ,
giói t h i ệ u s ả n p h ẩ m , sửa c h ữ a , b ả o h à n h s ả n p h ẩ m v . v . . . ) .
L a o đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g l à s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g c h i ế m
t ỷ t r ọ n g l ò n n h ấ t t r o n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r o n g d a n h s á c h
của đ ơ n v ị v à g i ữ v a i t r ò q u a n t r ọ n g t r o n g c á c h o ạ t đ ộ n g s ả n
x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n v ị .
b. Theo tác dụng của từng loại lao động đối với quá trình
sản xuât, kinh doanh, lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g l ạ i được
p h â n t h à n h h a i b ộ p h ậ n : L a o đ ộ n g t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t v à lao
động l à m công k h á c .
- Lao động trực tiếp sản xuất bao g ồ m n h ữ n g n g ư ờ i lao

động v à s ố học n g h ề được t r ả l ư ơ n g . H o ạ t động lao đ ộ n g của h ọ
t r ự c t i ế p g ắ n v ó i q u á t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n vị.
- Lao động làm công khác bao g ồ m t ấ t cả n h ữ n g n g ư ờ i

lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g c ò n l ạ i n g o à i s ố lao đ ộ n g t r ự c t i ế p
s ả n x u ấ t v à sô học n g h ề được t r ả l ư ơ n g n h ư : C á c c á n b ộ k ỹ
t h u ậ t , c á n b ộ q u ả n l ý k i n h t ế , c á n b ộ q u ả n lý h à n h c h í n h , c á c
n h â n v i ê n g i á m s á t , b ả o v ệ , t h u m u a n g u y ê n , v ậ t l i ệ u . . . cho
đớn vị.
C á c h p h â n l o ạ i n à y g i ú p t ì m r a cơ c ấ u hợp lý g i ữ a c á c
l o ạ i lao đ ộ n g , t ạ o đ i ề u k i ệ n t ă n g n ă n g s u ấ t v à sử d ụ n g t i ế t
k i ệ m lao đ ộ n g .
N g o à i ra, n g ư ờ i t a c ò n t i ế n h à n h p h â n l o ạ i lao đ ộ n g l à m
c ô n g ă n l ư ơ n g theo m ộ t s ố t i ê u t h ứ c cơ b ả n k h á c n ữ a như:
N g h ề n g h i ệ p , g i ớ i t í n h , t u ổ i đ ờ i , t h â m n i ê n c ô n g t á c , t r ì n h độ
v ă n h ó a , bậc t h ợ , . . . t ù y theo t ừ n g m ụ c đ í c h n g h i ê n c ứ u cụ
thể.

1.3. Phương pháp tính số lượng lao động trong
danh sách của đơn vị cơ sở
S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có t r o n g d a n h s á c h v à s ố lượng lao

đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g c ủ a đ ơ n v ị cơ sở được t h ố n g k ê theo
s ố t h ò i đ i ể m v à s ố b ì n h q u â n . T r o n g đó, s ố l ư ợ n g lao động có
b ì n h q u â n được sử d ụ n g p h ổ b i ê n t r o n g t í n h t o á n c á c chỉ tiêu
kinh tế.
S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g b ì n h q u â n được t í n h n h ư sau:
L = £=i. (6.1); hoác L = Zh*h (6.2)

n 2>i
Trong đó:
L - Số lượng lao động bình quân;
Li - Số lượng lao động có trong ngày i của kỳ nghiên cứu

( i = l , n ) . Những n g à y nghỉ l ễ , nghỉ t h ứ 7 v à chủ nhật thì lấy
s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có ở n g à y l i ề n t r ư ớ c đ ó ;
n - S ố n g à y theo l ị c h c ủ a k ỳ n g h i ê n c ứ u ;
ĩij - S ố n g à y của t h ò i k ỳ i ;
E n ; - T ổ n g s ố n g à y theo l ị c h c ủ a k ỳ n g h i ê n c ứ u (En, = n).

N ế u ri; = Ì , s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g b ì n h q u â n được t í n h theo
c ô n g t h ứ c (6.1); c ò n n ế u n, > Ì t h ì d ù n g c ô n g t h ứ c (6.2).
Ví dụ: C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê v ề s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có trong
t h á n g l i n ă m N của m ộ t đ ơ n vị s ả n x u ấ t , k i n h doanh n h ư sau:
T ừ 1/11 đ ế n h ế t 10/11: C ó 300 n g ư ờ i .
T ừ 11/11 đ ế n h ế t 2 0 / 1 1 : T u y ể n t h ê m 10 n g ư ờ i .
T ừ 2 1 / 1 1 đ ế n h ế t 3 0 / 1 1 : Cho t h ô i v i ệ c 5 n g ư ờ i .

Đ â y l à t r ư ớ n g h ợ p c á c riị > 1. Đ ể t í n h s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có
b ì n h q u â n t r o n g t h á n g 11 n ă m N của đ ơ n v ị n à y t a sử d ụ n g
c ô n g t h ứ c (6.2):
T_ (300x10) + (310x10) + (305x10) 9150

Li = —-————± = = 305 n g ư ờ i
10 + 10 + 10 30
Trường hợp không có đủ tài liệu về số lượng lao động của
t ấ t c ả c á c n g à y t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u , s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có
b ì n h q u â n được t í n h b ằ n g p h ư ơ n g p h á p b ì n h q u â n theo t h ứ
t ự t h ờ i g i a n t ừ c á c s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có ỏ c ù n g m ộ t s ố t h ờ i
điểm trong k ỳ nghiên cứu.
N ế u c á c k h o ả n g c á c h t h ờ i g i a n b ằ n g n h a u , s ố l ư ợ n g lao
đ ộ n g b ì n h q u â n được t í n h t h e o c ô n g t h ứ c :
ĨÍL + L +... ^ +ĨÍ-

+L
L =-í é- (6.3)
n-1
Trong đó:
L ị - S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có ỏ t h ờ i đ i ể m i t r o n g k ỳ n g h i ê n
cứu (i = l , n ) ;
n - Tổng số thời điểm thống kê.
N ế u khoảng cách thời gian k h ô n g bằng nhau t h ì số
l ư ơ n g l a o đ ộ n g b ì n h q u â n được t í n h t h e o c ô n g t h ứ c (6.2);
hoác l ấ y khoảng cách thời gian bằng nhau để tính theo
c ô n g t h ứ c (6.3).
Ví dụ : C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê c ủ a m ộ t đ ơ n v ị v ề s ố l ư ợ n g
lao đ ộ n g có ở n g à y đ ầ u c ủ a c á c t h á n g ( t ừ t h á n g Ì đến
t h á n g 7 n ă m N ) n h ư sau:

Tháng 1 2 3 4 5 6 7
Lao động có ngày đ ầ u

500 510 510 515 520 520 530
t h á n g (người)
Sô lao đ ộ n g có b ì n h q u â n t r o n g c á c t h á n g ( t ừ t h á n g Ì đ ế n
t h á n g 6), s ố lao đ ộ n g có b ì n h q u â n t r o n g q u ý ì, q u ý l i v à 6
t h á n g đ ầ u n ă m N c ủ a đ ơ n v ị n à y được t í n h theo c ô n g thức
(6.3) n h ư sau:
a. Sô lao động có bình quân trong các tháng (từ tháng Ì
đ ế n t h á n g 6)
L a o đ ộ n g có b ì n h q u â n t r o n g t h á n g Ì ( k ý h i ệ u L T I ) :
7" 500/2 + 510/2 500 + 510 e _ _ ^

n c
Lu = — = = 505 n g ư ờ i
2-1 2
T ư ơ n g t ự n h ư v ậ y t a t í n h được L T 2 = 510 n g u ô i ; L ĩ 3 = 512,5
n g ư ờ i ; L T 4 = 517,5 n g ư ờ i ; L T S = 520 n g ư ờ i v à L T 6 = 525 n g ư ờ i .
ỏ. Số lao động có bình quân trong quý ì năm N ( k ý h i ệ u

LQI):
T 500/2 + 510 + 510 + 515/2 _ - _ n n o j V
LQI = —— = 509,2 n g ư ờ i
4-1
c. Số lao động có bình quân trong quý li năm N ( k ỵ h i ệ u
LQ2 ):
7 515/2 + 520 + 520 + 530/2 _ . . c o n o
L02 = • = 520,8 n g ư ơ i
4-1
d. Số lao động có bình quân trong 6 tháng đầu năm N
(ký h i ệ u L Ó T ) :
- 500/2 + 510 + 510 + 515 + 520 + 520 + 530/2 ,v-

L6T = z- = 515 n g ư ờ i
7-1

2. T h ố n g k ê c h ấ t l ư ợ n g l a o đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị c ơ sở
T r o n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh n ế u đ ơ n v ị b ố t r í lao đ ộ n g
đ ả m n h ậ n c á c k h â u c ô n g v i ệ c có t r ì n h độ c h u y ê n m ô n , t r ì n h
độ t h à n h t h ạ o đ á p ứng được y ê u c ầ u k ỹ t h u ậ t của c ô n g v i ệ c
sẽ t ạ o cơ sở cho t ă n g n ă n g s u ấ t lao động. Vì v ậ y , c ầ n p h ả i
đ ị n h k ỳ q u a n s á t t h ố n g k ê c h ấ t l ư ợ n g lao động, đặc b i ệ t l à b ộ
p h ậ n lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ỡ n g theo c á c t i ề u t h ứ c c h ấ t
l ư ợ n g cơ b ả n , theo m ộ t s ố c h ỉ t i ê u c h ủ y ế u sau:
2.1. Cơ cấu lao động theo tiêu thức chất lượng ì f k .) L
k Ì- (6.4)
Li
Trong đó:
Lị - S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g đ ạ t t i ê u t h ứ c c h ấ t l ư ợ n g i ;
£ L - T ổ n g s ố lao đ ộ n g t h a m gia t í n h cơ c ấ u .
T i ê u t h ứ c c h ấ t l ư ợ n g i c ủ a lao đ ộ n g có t h ể l à t r ì n h độ học
v ấ n , t r ì n h độ c h u y ê n m ô n , b ậ c t h ợ , t h â m n i ê n n g h ề v.v...
C h ỉ t i ê u có t h ể t í n h cho s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có t r o n g d a n h
s á c h , lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g v à c á c b ộ p h ậ n c ủ a n ó .
M ỗ i t i ê u t h ứ c c h ấ t l ư ợ n g t h a m gia t í n h cớ c ấ u cho t h ô n g
t i n v ề c h ấ t l ư ợ n g t ừ n g l o ạ i lao đ ộ n g của đ ơ n vị x é t theo t i ê u
t h ứ c đ ó . So s á n h v ó i cơ c ấ u c h ấ t l ư ợ n g theo y ê u c ầ u đ ể có k ế
h o ạ c h đ i ể u c h ỉ n h (bổ s u n g h a y g i ả m ) n h ằ m đ á p ứng được y ê u
c ầ u v ề c h ấ t l ư ợ n g lao đ ộ n g c ủ a s ả n p h ẩ m v à c ô n g v i ệ c .
2.2. Thảm niên nghề bình quản (TNJ
TN = (6.5)

Trong đó:
N i - M ứ c t h â m n i ê n c ô n g t á c t h ứ i c ủ a lao đ ộ n g ( i = l , n );
L i - S ố lao đ ộ n g có mức t h â m n i ê n N , ;
£L - T ố n g s ố lao đ ộ n g t h a m gia t í n h t h â m n i ê n n g h ê .
T h â m n i ê n n g h ề có t h ể t í n h cho t ừ n g b ộ p h ậ n t h u ộ c lao
động l à m công ă n lương.
T h â m n i ê n n g h ề b ì n h q u â n c ủ a t ừ n g b ộ p h ậ n lao động
t ă n g l ê n , p h ả n á n h t r ì n h độ c h u y ê n m ô n v à t r ì n h độ t h à n h
t h ạ o t ă n g l ê n . N h ư n g đ ồ n g t h ờ i t u ổ i đ ờ i c ủ a lao đ ộ n g cũng
t ă n g l ê n . V ì v ậ y , chỉ t i ê u c h ỉ có h i ệ u q u ả q u a n s á t ỏ m ộ t t h ờ i
h ạ n n h ấ t đỊah.
2.3. Bậc thợ bình quân (BT)
— _ ZB,L (6.6)
1
XL,
Trong đó:
Bị- B ậ c t h ợ t h ứ i (Ì = l,k);
L Ị - SỐ lao đ ộ n g ứng v ố i b ậ c B,;
£ L ị - T ổ n g s ố lao đ ộ n g t h a m gia t í n h b ậ c t h ợ b ì n h q u ả n .
Bậc thợ bình quân có thể tính cho một tổ lao động, một
p h â n x ư ở n g , m ộ t n g à n h t h ợ t h u ộ c lao đ ộ n g t r ự c t i ế p s ả n
x u ấ t . C h ỉ t i ê u c ũ n g có t h ể á p d ụ n g t í n h cho c á c b ộ p h ậ n lao
đ ộ n g q u ả n lý, lao đ ộ n g k ỹ t h u ậ t , . . . t h u ộ c lực l ư ợ n g lao động
l à m c ô n g ă n l ư ơ n g của đ ơ n v ị cơ sở.
B ậ c t h ợ b ì n h q u â n p h ả n á n h t r ì n h độ c h u y ê n m ô n k ỹ
t h u ậ t v à t a y n g h ề c ủ a lao đ ộ n g t ạ i t h ờ i đ i ể m n g h i ê n c ứ u .

Chương VĨ! mồng kê kfa động cứa đan w&fsâ
2.4. Hê số đảm nhiêm công viêc của lao đông (H d r v )
Bậc công việc thứ i theo yêu cầu

Hdcvi = - — r
' — (6-7)
Bậc thợ bình quân thực t ế làm công việc i
Trị số của chỉ tiêu tính được phản ánh mức độ đảm
n h i ệ m c ô n g v i ệ c c ủ a lao đ ộ n g t r o n g đ ơ n v ị .
P h ạ m v i q u a n s á t mức độ đ ả m n h i ệ m c ô n g v i ệ c của lao
đ ộ n g t ư ơ n g t ự n h ư p h ạ m v i q u a n s á t bậc t h ợ b ì n h q u â n .
Nêu H đ r v i > 1: B ộ p h ậ n lao đ ộ n g đ ả m n h i ệ m c ô n g v i ệ c i
đ a n g cô g ắ n g t h ự c h i ệ n c ô n g v i ệ c v ố i y ê u c ầ u l ò n h ơ n k h ả
n ă n g , t ì n h h ì n h sử d ụ n g lao đ ộ n g của đ ơ n vị c h ư a đ ồ n g b ộ v ố i
y ê u c ầ u c ủ a c ô n g v i ệ c , c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m sẽ g i ả m v à t ổ n
t h ấ t t r o n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h sẽ t ă n g .
3. Thống kê biến động số lượng lao động trong kỳ

n g h i ê n c ứ u c ủ a đ ơ n v ị c ơ SỞ
N g h i ê n c ứ u b i ế n đ ộ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r o n g k ỳ n g h i ê n
c ứ u của đ ơ n v ị , v ề t h ự c c h ấ t l à n g h i ê n c ứ u t ì n h h ì n h t ă n g
( g i ả m ) lao đ ộ n g . N ộ i d u n g n g h i ê n c ứ u n à y có t h ể được t i ế n
h à n h đôi v ố i lao đ ộ n g có t r o n g d a n h s á c h hoặc c ũ n g có t h ể chỉ
t i ế n h à n h đ ô i v ố i b ộ p h ậ n lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g , bồi v ì
sự b i ê n đ ộ n g c ủ a b ộ p h ậ n lao đ ộ n g n à y g ắ n l i ề n v ố i v i ệ c m ỏ
r ộ n g h o ặ c t h u h ẹ p q u i m ô s ả n x u ấ t , k i n h doanh của đ ơ n v ị .
T r o n g n g h i ê n c ứ u b i ê n đ ộ n g s ố l ư ợ n g lao động,- t h ố n g k ê
t h ư ờ n g sử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p b ả n g c â n đ ố i .
B ả n g c â n đ ố i lao đ ộ n g của đ ơ n v ị cỡ sở t h ư ờ n g được l ậ p
v à o c á c dịp b á o c á o t ố n g k ế t q u í , n ă m . B ả n g c â n đôi lao đ ộ n g
l à b á o c á o t h ố n g k ê t ổ n g hợp t ì n h h ì n h lao đ ộ n g của đ ơ n vị.

B ả n g c â n đ ố i s ô lượng lao đ ộ n g c ó t r o n g d a n h s á c h
Số Tỷ trọng Phần trăm

Chỉ tiêu tuyệt đối tổng số so với cùng
(Người) (%) kỳ trước (%)
1. S ố lao động c ó đ ầ u kỳ
2. S ố lao động t ă n g trong kỳ

•
Trong đó:
- Tuyển mới
- Điều động đến
- Chuyển vào tuổi lao động
- Đi học về
- Tăng khác
3. S ố lao dộng giảm trong kỳ
Trong đó:
- Nghỉ chế độ
- Điều động đi
- Chuyển tuổi lao động (ra khỏi

độ tuổi lao động)
- Cho đi học, đi nghĩa vụ quân sự
- Giảm khác
4. S ố lao động c ó cuối kỳ

B ả n g c â n đ ố i s ố lượng lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g
Đơn vị tính: Người
^^^^ Chỉ tiêu Số Số tăng Số giảm Số So với nhiệm

có trong kỳ trong kỳ có vụ kỳ sau
đầu (theo mọi (theo mọi CUOI
kỳ nguyên nguyên kỳ Thừa Thiếu
Loại lao động nhân) nhân)
TỔNG SỐ
Chia ra:
1. Lao động trực tiếp sản xuất
(phân theo ngành nghề và bậc thợ)
Ví dụ, trong công nghiệp cơ khí:
- Mộc mẫu, tháo khuôn
-Đúc
- Rèn, dập
- Gò hàn
- Tiện, phay, bào, doa
- Nguội, lắp ráp, lấy dấu
- Kiểm tra chất lượng nôi bộ
- Lao động phục vụ trực tiếp cho sản
xuất (bảo trì sửa chữa nhỏ, chuẩn bị
sản xuất, vận chuyển trong doanh
nghiệp, vệ sinh nơi làm việc.)
2. Lao động làm công khác
- Cán bộ kỹ thuật
- Cán bộ quản lý kinh tế
- Cán bộ quản lý hành chính
- Nhân viên thu mua NVL, TSCĐ
-Nhân viên phục vụ
- Nhân viên giảm sát, bảo vệ

mÊÊÊÊÊSÊÊỀỂẫẵÊÊSÊÊÊMĩ*
B ả n g c â n đôi lao đ ộ n g là cơ sỏ t h ô n g t i n đ ế t í n h r a m ộ t sò
chỉ t i ê u p h ụ c v ụ p h â n t í c h b i ê n đ ộ n g số l ư ợ n g lao đ ộ n g của
đ ơ n vị, g ồ m c á c chỉ t i ê u :
Số lượng lao động tăng trong kỳ
. Tỷ lệ biến đông (theo moi nguyên nhân)
100 (6.8)
tăng lao đông sô | lao động ỳ CUỐI ỳ
ư ợ n g c ó k
Số lượng lao động giảm trong

. Tỷ lệ biến động kỳ (theo mọi nguyên nhân)
X 100 (6.9)
giảm lao đông Sô" lượng lao động có ỳ đầu kỳ
T ỷ l ệ t ă n g (hoặc g i ả m ) lao đ ộ n g c ò n được t í n h theo công

t h ứ c (6.10):
, . „ Số lượng lao động Số lượng lao động

Tỷ lệ tăng B Q k ỳ n J h j ẽ n ỳc ứ b j n h ả n k g ố c
(hoặc giảm) = X 100 (6.10)

lao động s ố lượng lao động bình quân kỳ gốc
Trong công thức (6.10):
Số lượng lao Số lượng lao Số lượng lao+
động binh đỏng có đấu kỳ động có cuối kỷ y

quân trong kỳ 2
Sô lượng lao động mới tuyển

• Tỷ lê đổi mới dụng trong kỳ
lao đông = — , " Tí ^ z x ( 6
- 1 2 )
Sô lượng lao động có ở cuối kỳ

-p |. I - Số lượng lao động nghỉ việc
đ
y lẹ lạo đọng ộ ỳt h e o c h ế đ t r o n k
nghỉ việc theo = : __: X 100 (6.13)

chế độ Số lượng lao động có ở đầu kỳ
Mặt khác, cũng từ bảng cân đối sô lượng lao động, dựa
v à o sô có c u ố i k ỳ v à y ê u c ầ u của n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t , k i n h

WÊÊÊÌÊÊÊSÊÊSSÊÊÊÊÊÊỄÊẵÊÈÊÊÊÊÊÊÊÊÊBÊÊÈÊÊÊÊSÊÊ
doanh năm tới sẽ tính ra số lượng lao động thiêu hoặc thừa
so vói y ê u c ầ u đ ế có k ê hoạch t u y ể n d ụ n g (hoặc g i ả m ) lao đ ộ n g .
li. THỐNG KÊ TÌNH HÌNH sử DỤNG số LƯỢNG VÀ

THỜI GIAN LAO ĐỘNG CỦA ĐƠN VỊ c ơ s ở
1. Thống kê tình hình sử dụng số lượng lao động

của đ ơ n vị c ơ sở
1.1. Các loại số lương lao đông
T ạ i c á c t h ờ i đ i ể m t h ô n g k ê ( đ ầ u c á c n g à y h a y ca l à m
việc) n g ư ờ i q u ả n lý v à n g ư ờ i sử d ụ n g lao đ ộ n g t h ư ờ n g c ầ n c á c
t h ô n g t i n : s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có m ặ t ỏ n ơ i l à m v i ệ c , s ố l ư ợ n g
lao đ ộ n g v ắ n g m ặ t v ì c á c n g u y ê n n h â n , sô l ư ợ n g lao đ ộ n g đ ã
được giao v i ệ c v à s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g c h ư a được giao v i ệ c (chờ
việc theo c á c n g u y ê n n h â n t ạ i đ ơ n v ị ) .
M ố i q u a n h ệ g i ữ a c á c c h ỉ t i ê u t r ê n có t h ế được m ô t ả
b ằ n g sơ đ ồ sau:
Sơ đồ VI.1
S ố lượng lao động hiện cộ

Số lượng lao
S ố lượng lao động có mặt
động vắng mặt
S ố lượng lao động
Số lao động được giao việc
chưa được giao việc
C á c c h ỉ t i ê u t r ê n được theo dõi đ ồ n g b ộ ở t ấ t cả c á c b ộ

p h ậ n t r o n g đ ơ n v ị p h ụ c v ụ cho c ô n g t á c t ô chức v à đ i ề u đ ộ n g
h à n g n g à y . T r ê n cơ sỏ c á c t à i l i ệ u n à y t h ố n g k ê t i ế n h à n h
t ổ n g h ợ p t h e o t h á n g , q u í v à n ă m cho t ừ n g l o ạ i lao đ ộ n g h i ệ n
có ( h i ệ n có t r o n g d a n h s á c h , s ố l à m c ô n g ă n l ư ơ n g h i ệ n có, s ố

t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t h i ệ n có...) b ằ n g cả s ố t h ò i đ i ể m theo các
mốc t h ò i g i a n b ằ n g n h a u v à s ố b ì n h q u â n ; t ừ đ ó t í n h r a các
chỉ s ố b i ế n đ ộ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g qua c á c t h á n g t r o n g n ă m ,
q u a n s á t x u t h ế b i ế n đ ộ n g c h u n g v à b i ế n đ ộ n g t h ò i v ụ theo
t ừ n g chỉ t i ê u . N h ữ n g t h ô n g t i n s ố l i ệ u n à y được sử d ụ n g để ra
c á c q u y ế t đ ị n h v ề sử d ụ n g lao động t r o n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh
của đ ơ n v ị .
Í.2. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình sử dụng số

lượng lao động
C á c c h ỉ t i ê u s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g t r ì n h b à y t r o n g sơ đồ V i . Ì
t í n h theo s ố b ì n h q u â n được sử d ụ n g đ ể t í n h r a m ộ t s ố chỉ
t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h sử d ụ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g của đơn
vị:
- H ệ s ố có m ặ t của lao đ ộ n g ( H i ) :
Số lao đỏng có mát bình quân trong kỳ
Hì = — — ; -77—
:
(6-14)
S ố lao động có bình quân trong kỳ
- Hệ số lao động được giao việc (H ): 2
Số lao động được giao việc tính bình quân trong kỳ

(hay số lao động làm việc thực t ế bình quản trong kỳ)
H =
2 — — — :
; —
Số lao động có mặt bình quân trong kỳ
T ừ c á c h ệ s ố H , v à H t a d ễ d à n g t í n h được c á c h ệ s ố sau:
2
- H ệ s ố v ắ n g m ặ t của lao đ ộ n g (ĩi\y.
H \ = l - H , (6.16)
- H ệ s ố lao đ ộ n g c h ư a được giao v i ệ c (H'2):
H*2 = Ì — H 2
(6.17)

V i ệ c p h â n t í c h t ì n h h ì n h sử d ụ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có
t h ể được t i ế n h à n h t h e o c á c h ư ố n g : (i). T í n h v à đ á n h g i á theo
ý n g h ĩ a k i n h t ế c ủ a t ừ n g h ệ số; (2i). L ậ p b ả n g so s á n h c á c h í
s ố qua h a i t h ò i k ỳ .
Ví dụ: Có t à i l i ệ u v ề s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g của m ộ t đ ơ n vị sảr

x u ấ t , k i n h doanh n ă m N v à n ă m ( N + l ) :
Đơn vị tính: Người
Chỉ tiêu Năm N Năm (N+1)
1. S ố lao động hiện có bình quân 850 1000

2. Số lao động có mặt bình quân 800 970
3. Số lao động làm việc bình quân 760 900
Đ ể đ á n h g i á t ì n h h ì n h sử d ụ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g của đơn

vị n à y , t a l ậ p b ả n g t í n h v à so s á n h c á c chỉ t i ê u n h ư sau:
Chỉ tiêu Đơn vị tính Năm N Năm (N+1) Tốc độ phát triển (%)
H, Lần 0,94 0,97 103,2

li 0,06 0,03 50,0
H'i
H li 0,95 0,9 94,7
2
ti 0,05 0,1 200,0

H-2
K ế t q u ả t í n h t o á n t r o n g b ả n g cho t h ấ y n ă m ( N + l ) so v ố i
năm N:
H ệ s ố có m ặ t c ủ a lao đ ộ n g t ă n g 3,2% l à m cho h ệ s ố v ắ n g
m ặ t c ủ a lao đ ộ n g g i ả m 50% p h ả n á n h c h ấ t l ư ợ n g c ô n g t á c
q u ả n lý lao đ ộ n g được c ả i t h i ệ n .
T u y n h i ê n , h ệ s ố lao đ ộ n g được giao v i ệ c l ạ i g i ả m 5,3%
l à m cho h ệ s ố lao đ ộ n g k h ô n g có v i ệ c l à m t ă n g 100%. Đ i ề u

n à y sẽ ả n h h ư ở n g đ ế n t ì n h h ì n h t h ự c h i ệ n n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t
n ă m ( N + l ) v à p h ả n á n h c ô n g t á c t ổ chức lao đ ộ n g c ủ a đ ố n vị
c ò n b ị h ạ n c h ế . c ầ n p h ả i t ì m h i ể u n g u y ê n n h â n v à có g i ả i
p h á p cụ t h ể đ ể p h ấ n đ ấ u n ă m t ố i b ố t r í được v i ệ c l à m cho
h ầ u h ế t s ố lao đ ộ n g có m ặ t .
1.3. Phân tích biến động số lượng lao động
Được t h ự c h i ệ n t h ô n g qua sử d ụ n g p h ư ớ n g p h á p so s á n h
(hay p h ư ơ n g p h á p t í n h c á c c h ỉ s ố p h á t t r i ể n ) :
a. Phương pháp so sánh trực tiếp
l =ỉ±; AL = (Li-Lo) (6.18)

h
Lo
Nếu Ĩ L > ĩ , A L > 0: S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g của đ ơ n v ị k ỳ

n g h i ê n c ứ u t ă n g so v ó i k ỳ gốc.
6. Phương pháp so sánh có tính đến hệ sô điều chỉnh
I =- ; AL = (Li-LoxI ) (6.19)
L
Ll
Q
LOXIQ
Trong đó:
I Q = Qi/Qo - C h ỉ s ố k ế t q u ả s ả n x u ấ t k ỳ n g h i ê n c ứ u so v ố i
k ỳ gốc;
Lo X I q - S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g k ỳ gốc được đ i ề u c h ỉ n h theo
chỉ số k ế t q u ả sản x u ấ t .
N ế u k ế t q u ả so s á n h I L < Ì , A L < 0: P h ả n á n h ở k ỳ
n g h i ê n c ứ u đ ơ n vị sử d ụ n g lao đ ộ n g t i ế t k i ệ m h ơ n so v ớ i k ỳ
gốc v à n g ư ợ c l ạ i .

Ví dụ: C ó t à i l i ệ u sau đ â y ở m ộ t đ ơ n vị qua 2 n ă m :
Chỉ tiêu Đơn vị tính Năm N Năm (N+1)

1. S ố LĐ có bình quân Người 1.000 1.100
2. GO Triệu đổng 200.000 230.000
K ế t q u ả p h â n t í c h t ì n h h ì n h sử d ụ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g
theo c á c m ô h ì n h t r ê n n h ư sau:
a. So sánh trực tiếp
J j 100
J xl00 = 100o AL = 1.100-1.000 = 100 người
/
1.000
K ế t q u ả so s á n h cho t h ấ y s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g đ ơ n v ị sử
d ụ n g ỏ n ă m ( N + l ) t ă n g so v ố i n ă m N l à 10% (hay t ă n g
100 n g ư ờ i ) . M u ố n b i ế t ở n ă m ( N +1) đ ơ n v ị sử d ụ n g lao đ ộ n g
t i ế t k i ệ m ( h a y l ã n g p h í ) h ơ n so v ó i n ă m N , t a sử d ụ n g m ô
h ì n h so s á n h t h ứ h a i .
ỏ. So sánh có tính đến hệ số điều chỉnh
1.100
ì. = * 100 = X 10° = 9 5
>7%
1.000 X 2 3 0 . 0 0 0 1.150
200.000
A L = 1.100 - 1.150 = - 5 0 n g ư ờ i .
K ế t q u ả so s á n h cho t h ấ y , n h ờ p h ấ n đ ấ u t ă n g N S L Đ n ê n
ỏ n ă m ( N + l ) đ ơ n v ị s ử d ụ n g lao đ ộ n g t i ế t k i ệ m h ơ n so v ố i
n ă m N : T i ế t k i ệ m 4,3% ( h a y 50 n g ư ờ i ) .
2. T h ố n g k ê t ì n h h ì n h s ử d ụ n g t h ờ i g i a n l a o đ ộ n g
của đ ơ n vị c ơ sở
2.1. Các loại thời gian lao đông
Q u ĩ t h ò i g i a n l à m v i ệ c c ủ a lao đ ộ n g t r o n g đ ơ n v ị cỡ sở
được t í n h theo h a i l o ạ i đ ơ n v ị : N g à y - n g ư ờ i v à g i ờ - n g ư ờ i .

a. Quĩ thời gian làm việc theo ngày-người, g ồ m c á c chỉ
tiêu:
- Tổng số ngày-người theo lịch l à t o à n b ộ s ố n g à y - n g ư ờ i
t í n h theo n g à y l ị c h c ủ a k ỳ n g h i ề n c ứ u .
Tổng số ngày- _ s ố lao động BQ s ố ngày-người theo . 2 0
người theo lịch kỳ nghiên cứu lịch của kỳ nghiên cứu
Tổng số ngày-ngưòi theo lịch bao gồm hai bộ phận: Tổng

s ố n g à y - n g ư ờ i theo c h ế đ ộ lao đ ộ n g v à t ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i
nghỉ l ễ , nghỉ t h ứ 7 v à chủ nhật.
- Tổng số ngày-người theo chế độ lao động l à t ổ n g số
n g à y - n g ư ờ i N h à nước q u i đ ị n h n g ư ờ i lao đ ộ n g p h ả i l à m việc
trong k ỳ n g h i ê n cứu.
Tổng s ố ngày- Tổng s ố s ố ngày-người

người theo c h ế = ngày-người - nghỉ l ễ , nghỉ thứ (6.21)
độ lao động theo lịch 7 và chủ nhật
Hoặc:
Số lao đông BQ s ố ngày làm việc theo c h ế độ tính

(6.22)
kỳ nghiên cứu BQ cho 1 lao động kỳ nghiên cứu
T ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i theo c h ế đ ộ lao đ ộ n g bao g ồ m t ổ n g sô

n g à y - n g ư ờ i có t h ể sử d ụ n g cao n h ấ t v à o s ả n x u ấ t , k i n h doanh
và tổng số ngày-ngưòi nghỉ p h é p n ă m .
- Tổng số ngày-người có thể sử dụng cao nhất vào sản
xuất, kinh doanh l à q u ỹ t h ờ i g i a n t í n h theo n g à y - n g ư ờ i đ ơ n
vị có t h ể h u y đ ộ n g t ố i đ a v à o s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h t r o n g k ỳ .
Tổng số ngày-người Tổng số ngày- s ố ngày-

có t h ể sử dụng cao = người theo c h ế - người nghỉ (6.23)
nhất vào SXKD độ lao động phép n ă m

T ố n g s ố n g à y - n g ư ờ i có t h ể sử d ụ n g cao n h ấ t v à o sản
x u ấ t , k i n h . d o a n h bao g ồ m t ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i có m ặ t theo
c h ế độ lao đ ộ n g v à t ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i v ắ n g m ặ t .
- Sôi ngày-người vắng mặt l à t o à n b ộ s ố n g à y - n g ư ờ i lao
động k h ô n g có m ặ t ở n ớ i l à m v i ệ c v ì c á c lý do n h ư ốm đ a u ,
s i n h đ ẻ , đi học, h ộ i h ọ p h o ặ c n g h ỉ k h ô n g lý do.
- Tổng số ngày-người có mặt theo chế độ lao động là tổng
số n g à y - n g ư ò i lao đ ộ n g có m ặ t t ạ i n ơ i l à m v i ệ c đ ể nhận
n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t . Đ â y l à q u ỹ t h ờ i g i a n lao đ ộ n g t í n h theo
n g à y - n g ư ờ i đ ơ n v ị có t h ể sử d ụ n g h o à n t o à n v à o s ả n x u ấ t ,
k i n h d o a n h n ế u k h ô n g có c á c t h i ế u s ó t v ề m ặ t t ổ chức q u ả n
lý s ả n x u ấ t do đ ơ n v ị g â y r a .
Tổng số ngày-người Tổng số ngày-người Tổng số

có mặt theo chế độ = có thể sử dụng - ngày-người (6.24)
lao động cao nhất vào SXKD vắng mặt
T ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i có m ặ t theo c h ế độ lao đ ộ n g bao g ồ m

t ổ n g s ố n g à y - n g ư ò i đ ã l à m v i ệ c theo c h ế độ lao đ ộ n g v à t ổ n g
số n g à y - n g ư ờ i n g ừ n g v i ệ c .
- Số ngày-người ngừng việc l à t o à n b ộ s ố n g à y - n g ư ờ i lao
động có m ặ t t ạ i n ơ i l à m v i ệ c n h ư n g k h ô n g được giao v i ệ c l à m
do l ỗ i t ạ i đ ơ n v ị n h ư k h ô n g b ố t r í k ị p n h i ệ m v ụ , m ấ t đ i ệ n ,
m á y h ỏ n g ; h o ặ c do y ế u t ố k h á c h q u a n n h ư do t h ờ i t i ế t : M ư a ,
bão, l ũ , lụt...
- Tổng sô ngày-người làm việc theo chế độ lao động là
t ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i lao đ ộ n g đ ã t h ự c t ế l à m v i ệ c t r o n g t ổ n g s ố
n g à y - n g ư ờ i có m ặ t t h e o c h ế độ lao đ ộ n g .
Chú ý: T r ư ờ n g h ợ p n g ư ờ i lao đ ộ n g l à m t h ê m t r ọ n ca ( t r ọ n
b u ổ i ) v à o c á c n g à y n g h ỉ l ễ , n g h ỉ t h ứ 7 v à c h ủ n h ậ t được t í n h
v à o s ố n g à y - n g ư ò i l à m t h ê m n g o à i c h ế độ lao động.

- Tống số ngàv-người thực tê làm việc
Tổng số ngày- Tổng số rigày-người Số ngày-người

người thực tế = làm việc theo chế độ + làm thêm ngoải (6.25)
làm việc lao động chế độ lao động
Chỉ tiêu phản ánh toàn bộ thời gian lao động tính bằng
n g à y - n g ư ờ i đ ã t h ự c t ế được sử d ụ n g v à o s ả n x u ấ t , kinh
d o a n h ( k ế cả t r o n g v à n g o à i c h ế đ ộ lao động). C h ỉ t i ê u n à y là
cơ sở đ ế t í n h r a m ộ t s ố c h ỉ t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h sử dụng
lao đ ộ n g v à t h u n h ậ p c ủ a lao đ ộ n g .
M ố i q u a n h ệ g i ữ a c á c c h ỉ t i ê u n g à y - n g ư ờ i t r ê n đ â y có t h ê
được m ô t ả b ằ n g sơ đồ sau:
S ờ đ ố VI.2
Tổng số ngày-người theo lịch
Số ngày-người
nghỉ lễ, nghỉ thứ 7 Tổng số ngày-người theo chế độ lao động
và chủ nhát
Số ngày-
Tổng sổ ngày-người có thể sử dụng cao nhất
người nghỉ
vào sản xuất, kinh doanh
phép năm
Tổng số ngày-người có mặt SỐ ngày-người

theo chế đô lao động vắng mặt
Số ngày-người Tổng số ngày- Số ngày-

làm thèm ngoài người làm việc theo người
chế đô lao động chế độ lao đông ngừng việc
Tổng sổ ngày-người thực tế làm việc
m T«íòftgí)aĩ

ố. Quĩ thời gian tính theo giờ-người, g ồ m c á c chỉ t i ê u :
- Tổng số giờ-người theo chế độ lao động l à t o à n b ộ sô

g i ờ - n g ư ờ i m à c h ê độ (hoặc hợp đ ồ n g lao động) q u i đ ị n h n g ư ờ i
lao đ ộ n g p h ả i l à m v i ệ c t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u . H i ệ n n a y ở V i ệ t
N a m t h ô n g t h ư ờ n g s ố g i ờ - n g ư ờ i c h ế độ của Ì n g à y l à m việc
( Ì ca l à m việc) l à 8 giờ. Đ ố i v ó i c á c đ ơ n vị s ả n x u ấ t đặc b i ệ t
n ặ n g nhọc, độc h ạ i t h ì c h ế độ q u i đ ị n h s ố g i ờ - n g ư ờ i của Ì ca
l à m việc ít hơn.
Tổng số giờ- Tổng số ngày- số giờ-người của

người theo c h ế = người đã thực X một ca làm việc theo (6.26)
độ lao động t ế làm việc chế độ lao động
Tổng số giờ-người theo chế độ lao động bao gồm tông số

g i ờ - n g ư ờ i đ ã l à m v i ệ c theo c h ế độ lao đ ộ n g v à s ố g i ờ - n g ư ờ i
n g ừ n g v i ệ c t r o n g ca.
- Sô giờ-người ngừng việc trong ca l à t o à n b ộ s ố g i ờ - n g ư ờ i
k h ô n g được l à m v i ệ c t r o n g ca l à m v i ệ c do l ỗ i t ạ i đ d n vị ( m á y
hỏng, m ấ t đ i ệ n , t h i ế u n g u y ê n , n h i ê n , v ậ t l i ệ u , h ọ p , h ộ i ý b ấ t
t h ư ờ n g v . v . . . ) ; h o ặ c do l ỗ i t ạ i n g ư ờ i lao đ ộ n g ( ố m đ a u bất
t h ư ờ n g , g i ả i lao k é o d à i , đi m u ộ n , v ề s ò m v . v . . . ) ; hoặc do c h ế
độ cho p h é p : N g h ỉ h ộ i h ọ p , cho con b ú , đ ó n t i ế p k h á c h t h a m
q u a n v.v...
- Tổng số giờ-người làm việc theo chế độ lao động là t o à n
bộ s ố g i ò - n g ư ờ i lao đ ộ n g đ ã t h ự c t ế l à m việc t r o n g n h ữ n g
n g à y l à m việc thực t ế của k ỳ n g h i ê n cứu. Chỉ t i ê u p h ả n á n h
c h í n h x á c k h ố i l ư ợ n g t h ờ i g i a n lao đ ộ n g t h u ầ n theo c h ê độ lao
đ ộ n g được sử d ụ n g v à o s ả n x u ấ t , k i n h doanh, l à cơ sớ đ ê t í n h
r a n h i ề u c h ỉ t i ê u c h ấ t l ư ợ n g q u a n t r ọ n g v ề sử d ụ n g lao đ ộ n g
và t i ề n lương.

Chú ý: T r ư ờ n g h ợ p n g ư ơ i lao đ ộ n g l à m t h ê m v à o t h ờ i
g i a n n g o à i ca l à m v i ệ c theo c h ê độ lao đ ộ n g ( b ấ t k ế t h ờ i gian
l à m t h ê m đó l à t r ọ n ca h a y k h ô n g t r ọ n ca) được t í n h v à o sô
g i ờ - n g ư ờ i l à m t h ê m n g o à i c h ế độ lao đ ộ n g .
- Tổng số giờ-người thực tê làm việc b ằ n g (=) T ổ n g sô
g i ờ - n g ư ờ i l à m v i ệ c theo c h ế đ ộ lao đ ộ n g cộng v ớ i (+) s ố giờ l à m
t h ê m n g o à i c h ế đ ộ lao đ ộ n g . C h ỉ t i ê u p h ả n á n h t o à n b ộ k h ố i
l ư ợ n g t h ờ i g i a n lao đ ộ n g t í n h b ằ n g g i ờ - n g ư ờ i t r o n g v à n g o à i
c h ế đ ộ lao đ ộ n g đ ã được sử d ụ n g v à o s ả n x u ấ t , k i n h doanh.
M ố i q u a n h ệ g i ữ a c á c c h ỉ t i ê u g i ò - n g ư ờ i t r ê n đ â y có t h ể
được m ô t ả b ằ n g sơ đồ sau:
S ơ đ ồ VI.3
Tổng số giờ-người theo chế độ lao động
Số giờ-người ngừng việc

Số giờ-người làm thêm Tổng số giờ-người làm
trong ca (ngừng việc nội bộ
ngoài chế độ lao động việc theo chế độ lao động
ca làm việc)
Tổng số giờ-người thực tế lảm việc
2.2. Các chỉ tiêu phản ánh tình hình sử dung thời
gian lao đông
C ă n cứ v à o c á c c h ỉ t i ê u t r o n g sơ đồ V I . 2 v à V I . 3 có t h ể
x á c đ ị n h được c á c h ệ sô p h â n t í c h s a u đ â y :
- Hệ sô sử dụng quỹ thời gian có mặt của lao động (Hi):
Tổng số ngày-người làm viẽc theo c h ế đô lao đông

H, = — — (6.27)
Tổng s ố ngày-người có mặt

- Hệ sô sử dụng quỹ thời gian có thể sử dụng cao nhất
của lao động ( H ọ ) :
Tổng số ngày-người làm việc theo chế độ lao động

H z =
7k 7 - ì , ì ì ( -
6 2 8
)
Tong so ngày-người có thế sử dụng cao nhất
- Hệ số sử dụng quỹ thời gian theo lịch của lao động (H ): 3
Tổng số ngày-người thực tế làm việc

(kể cả trong và ngoài chế độ lao động)
H
3 =
í — : — ( -
6 2 9
)
Tổng s ố ngày-người theo lịch
- Sô ngày làm việc thực tế bình quân một lao động (N):
Tổng số ngày-người làm việc thực tế kỳ

_ nghiên cứu (NN)
N = — — — :
(6.30)
Số lao động có bình quân kỳ nghiên cứu ( L )
- Độ dài bình quân ngày làm việc thực tế (ả ):
- Tổng số giờ-người làm việc thực tế (GN)

:
d = •— ——-—-———— (6.31)
Tổng số ngày-người làm việc thực t ế (NN)
Việc phân tích các chỉ tiêu có thể được tiên hành theo các
h ư ớ n g : ( i ) . T í n h v à đ á n h g i á theo ý n g h ĩ a k i n h t ế của từng
chỉ t i ê u ; (2i). L ậ p b ả n g so s á n h t r ị s ố của c á c chỉ t i ê u qua h a i
thời kỳ.
3. Thống kê tình trạng sử dụng lao động có tính

thời vụ của đơn vị cơ sở
Tình trạng sử dụng lao động có tính thời vụ xảy ra đối

v ố i c á c đ ơ n vị m à s ả n p h ẩ m h ọ s ả n x u ấ t r a m a n g t í n h t h ò i vụ
n h ư h à n g may mặc m ù a đ ô n g , m ù a h è ; hoặc v ậ t t ư cung
ứng cho s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m m a n g t í n h t h ờ i v ụ n h ư s ả n x u ấ t
đ ư ờ n g , t h u ố c l á , hoa q u ả đ ó n g h ộ p ; hoặc q u á t r ì n h s ả n x u ấ t
s ả n p h ẩ m p h ụ t h u ộ c v à o n h ữ n g đ i ề u k i ệ n của t ự n h i ê n (thời
tiết, khí hậu, mùa) n h ư sản p h ẩ m của c á c đ ơ n vị n ô n g
n g h i ệ p , x â y d ự n g cơ b ả n v.v...
Có t h ê sử d ụ n g c h ỉ sô t h ờ i v ụ đ ể x e m x é t t ì n h t r ạ n g sử
d ụ n g lao đ ộ n g có t í n h t h ờ i v ụ của c á c đ ơ n vị n à y . D ù n g k ế t
q u ả t í n h chỉ s ố t h ờ i v ụ v ề sử d ụ n g lao đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị trong
m ộ t sô n á m qua đ ê d ự b á o k h ả n ă n g t h u h ú t lao đ ộ n g vào
s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n vị t r o n g c á c t h á n g ở n ă m t ố i .
N ê u s ố lao đ ộ n g c ù n g k ỳ t ừ n ă m n à y qua nám khác

k h ô n g có b i ể u h i ệ n t ă n g g i ả m r õ r ệ t , c á c chỉ sô t h ờ i v ụ được
t í n h theo c ô n g t h ứ c sau:
Lrv = Ì- X 100 (6.32)

L
Trong đó:
I V - C h ỉ sô t h ò i v ụ ;
T
Li - S ố lao đ ộ n g sử d ụ n g b ì n h q u â n t r o n g c á c t h á n g
cùng tên i ;
L - Sô lao đ ộ n g sử d ụ n g b ì n h q u â n qua c á c t h á n g n g h i ê n
cứu.
N ê u s ố lao đ ộ n g c ù n g k ỳ t ừ n ă m n à y qua n ă m k h á c có
b i ê u h i ệ n t ả n g g i ả m r õ r ệ t , c á c c h ỉ s ố t h ờ i v ụ được t í n h theo
công thức:

X—xioo
I T V = -i-ỉ^ (6.33)
n
Trong đó:
Lị - Sô lao đ ộ n g t h ự c t ê sử d ụ n g c á c t h á n g c ù n g t ê n i ;
L t - S ố lao đ ộ n g lý t h u y ế t ( t í n h được b ằ n g p h ư ơ n g p h á p
hồi qui);
n - S ố n ă m n g h i ê n cứu.
M ô h ì n h d ự đ o á n sô lao đ ộ n g đ ơ n vị có k h ả n ă n g t h u h ú t
v à o s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h ở t h á n g t h ứ i n ă m t ớ i có d ạ n g n h ư
sau:
- N ế u I-TV được t í n h theo c ô n g t h ứ c (6.32) t h ì :
1 ^ = 1 x 1 ™ (6.34)
Trong đó:
tị - M ứ c d ự đ o á n s ố lao đ ộ n g đ ơ n v ị có k h ả n ă n g t h u
hút vào sản xuất, k i n h doanh ỏ t h á n g t h ứ i n ă m t ố i ;
L - S ố lao đ ộ n g đ ã t h ự c t ế sử d ụ n g t í n h b ì n h q u â n c h u n g
cho các t h á n g n g h i ê n c ứ u ;
Lị V - C h ỉ s ố t h ờ i v ụ sử d ụ n g lao đ ộ n g ở t h á n g t h ứ i t r o n g
n ă m nay.
N ê u I V được t í n h theo c ô n g t h ứ c (6.33) t h ì :
T
L, j = L,.ị X I
4 T V i (6.35)
Trong đó: L , , l à mức độ n g o ạ i suy h à m x u t h ê .

+
Truồng m Học Kinh t ể Q u ố c d â n 223

H I . T H Ố N G K Ê N Ă N G SUẤT L A O Đ Ộ N G T R O N G Đ Ơ N VỊ
C ơ SỞ
1. K h á i n i ệ m v à p h ư ơ n g p h á p t í n h n ă n g s u ấ t l a o đ ộ n g
1.1. Khái niêm năng suất và mức năng suất lao đông
N ă n g s u ấ t lao đ ộ n g ( N S L Đ ) l à chỉ t i ê u p h ả n á n h h i ệ u
q u ả h a y mức h i ệ u q u ả của lao đ ộ n g .
M ứ c n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g được x á c đ ị n h b ằ n g s ố lượng
(hay g i á t r ị ) s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t r a t r o n g m ộ t đ ớ n v ị lao động
hao p h í .
1.2. Các loại chỉ tiêu NSLĐ
N S L Đ t h u ộ c n h ó m chỉ t i ê u h i ệ u q u ả đ ầ y đ ủ (hay t o à n
p h ầ n ) . Vì t h ế , c ầ n p h â n b i ệ t c á c chỉ t i ê u N S L Đ d ạ n g t h u ậ n
v à các chỉ t i ê u N S L Đ dạng nghịch. C ô n g thức t í n h hai loại
chỉ t i ê u n à y n h ư sau:
a. Công thức tính các chỉ tiêu NSLĐ dạng thuận
Nếu ký hiệu H T l à N S L Đ d ạ n g t h u ậ n ; k ế t q u ả sản xuất,

k i n h doanh l à Q; hao p h í lao đ ộ n g đ ể t ạ o r a Q l à T t h ì theo
k h á i n i ệ m v ề N S L Đ t a có:
H = ệ (6.36)
T
Do Q có thể tính bằng sản phẩm hiện vật, sản phẩm

quy c h u ẩ n v à t í n h b ằ n g t i ê n t ệ ( G O , V A , N V A , D T , D T T ) , còn
T có t h ể được t í n h b ằ n g s ố lao đ ộ n g có b ì n h q u â n ( L ) ; số
n g à y - n g ư ờ i ( N N ) v à g i ò - n g ư ờ i ( G N ) t h ự c t ế l à m v i ệ c đ ể t ạ o ra
Q. Cho n ê n , cứ ứng v ớ i m ỗ i b i ể u h i ệ n cụ t h ể c ủ a Q v à T t a sẽ
x á c đ ị n h được m ộ t chỉ t i ê u N S L Đ d ạ n g t h u ậ n , cụ t h ể :

ctiuợng Ví! máng ké tao đông cùa dơn vị cạ sỏ
- Nếu T tính bằng số lao động có bình quânJX), ta sẽ có

chỉ t i ê u N S L Đ b ì n h q u â n m ộ t lao đ ộ n g (ký h i ệ u H L ):
H =ậ (6.37)
L
-Li
- N ê u T t í n h b ằ n g tổng số n g à y - n g ư ờ i thực t ế l à m việc
(NN),_ta sẽ có chỉ t i ê u N S L Đ b ì n h q u â n m ộ t n g à y - n g ư ờ i l à m
việc ( H N ):
H»=M (6.38)
- Còn nếu T tính bằng tổng số giờ-người làm việc (GN), ta

sẽ có_chỉ t i ê u N S L Đ b ì n h q u â n m ộ t g i ờ - n g ư ờ i l à m v i ệ c ( k ý
hiệu H G ) :
HG=-^- (6.39)
GN
Chú ý: S ố l ư ợ n g c h ỉ t i ê u cụ t h ể của t ừ n g l o ạ i NSLĐ
t h u ậ n p h ụ t h u ộ c v à o s ố l ư ợ n g chỉ t i ê u Q có t r o n g t à i l i ệ u
thống kê.
6. Công thức tính các chỉ tiêu NSLĐ dạng nghịch
N ế u k ý h i ệ u N S L Đ d ạ n g n g h ị c h l à H ' T , t a có:
H
'T = TT = ^ (6.40)
±1 T Vị
Q u a c ô n g t h ứ c t í n h c á c chỉ t i ê u N S L Đ d ạ n g n g h ị c h t a
n h ậ n t h ấ y , v ớ i c ù n g m ộ t t à i l i ệ u t h ố n g k ê v ề k ế t q u ả san xuất,
kinh doanh (Q) v à hao p h í lao đ ộ n g (T) t h ì s ố l ư ợ n g chỉ t i ê u
N S L Đ d ạ n g n g h ị c h x á c đ ị n h được đ ú n g b ằ n g s ố lượng c á c chỉ
tiêu N S L Đ dạng t h u ậ n .
Chú ý: C á c c h ỉ t i ê u N S L Đ d ạ n g n g h ị c h có t ê n g ọ i là s u ấ t
t i ê u hao lao đ ộ n g .

* NSLĐ bình quân chung của một tông thê
T r ư ò n g hợp m ộ t t ổ n g t h ể bao g ồ m n h i ề u b ộ p h ậ n c ù n g
t h a m gia s ả n x u ấ t , k i n h doanh, c h ẳ n g h ạ n m ộ t c ô n g t y có
n h i ề u d o a n h n g h i ệ p , m ộ t h ã n g có n h i ề u đ ơ n v ị t h à n h viên,
m ộ t d o a n h n g h i ệ p có n h i ề u p h â n x ư ở n g v.v... c ầ n _ t í n h chỉ
t i ê u N S L Đ b ì n h q u â n c h u n g của t ổ n g t h ể ( k ý h i ệ u H ) :
H = ^ậ (6.41)
Trong đó:
Q - C h ỉ t i ê u p h ả n á n h k ế t q u ả sản xuất, k i n h doanh của
t ừ n g bộ p h ậ n ;
L - S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có b ì n h q u â n c ủ a t ừ n g b ộ p h ậ n .
Do Q= HL-L, cho nền: H = ^ Ị: H L
Hay: H = £HL.k (6.42)
Trong công thức (6.42):
H L - N S L Đ b ì n h q u â n m ộ t lao đ ộ n g c ủ a t ừ n g b ộ p h ậ n ;
k = L / £ L - K ế t c ấ u lao đ ộ n g c ủ a t ừ n g b ộ p h ậ n trong
t ổ n g s ố lao đ ộ n g c ủ a t ổ n g t h ể .
C ó t h ể sử d ụ n g c á c p h ư ơ n g p h á p p h â n t í c h n h â n t ố để
p h â n t í c h p h ư ơ n g t r ì n h (6.42).
CL Xác định các chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất, kinh
doanh đê tính NSLĐ
Qua n g h i ê n cứu công thức t í n h h a i n h ó m chỉ t i ê u N S L Đ ,

Chương VỊ: màng kề ÌQƠ động cứa <m vị cơ sỏ
ta nhận thấy kết quả san xuất, lãnh doanh (Q) của đơn vị được
t í n h b ằ n g n h i ề u chỉ t i ê u k h á c nhau.
- N ế u Q t í n h b ằ n g đ ơ n v ị h i ệ n v ậ t (hoặc h i ệ n v ậ t q u i
c h u ẩ n ) , k ế t q u ả t í n h t o á n cho t a c á c chỉ t i ê u N S L Đ t í n h b ằ n g
đơn vị h i ệ n v ậ t .
N S L Đ t í n h b ằ n g h i ệ n v ậ t có ư u đ i ể m : (i). Đ á n h g i á t r ự c
t i ế p được h i ệ u q u ả c ủ a lao đ ộ n g , (2i). Có t h ể d ù n g đ ê so s á n h
trực t i ế p N S L Đ của c á c đ ớ n vị c ù n g s ả n x u ấ t m ộ t l o ạ i s ả n
p h ẩ m . T u y n h i ê n , c h ỉ t i ê u n à y có m ặ t h ạ n c h ê cơ b ả n l à do Q
chỉ q u a n t â m đ ế n t h à n h p h ẩ m n ê n c h ỉ t i ê u N S L Đ t í n h được
k h ô n g p h ả n á n h đ ú n g h i ệ u q u ả của lao đ ộ n g đ ã hao p h í cho
t o à n bộ k h ố i l ư ợ n g s ả n p h ẩ m t ạ o r a t r o n g k ỳ của đ ơ n v ị .
N S L Đ t í n h b ằ n g h i ệ n v ậ t c h ủ y ế u được á p d ụ n g đ ố i v ố i
đơn vị s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m c ù n g t ê n v à có t r ì n h độ c h u y ê n
m ô n h ó a cao.
- N ế u Q t í n h b ằ n g đ ơ n v ị t i ề n t ệ (sử d ụ n g c á c chỉ t i ê u
GO, V A , N V A , D T , D T T ) , k ế t q u ả t í n h t o á n cho t a c á c chỉ
tiêu N S L Đ t í n h b ằ n g đơn vị t i ề n tệ.
N S L Đ t í n h b ằ n g t i ề n có ư u đ i ể m : (i). P h ả n á n h t ổ n g hợp
mức h i ệ u q u ả c ủ a lao đ ộ n g , (2i). V i ệ c d ù n g đ ơ n v ị t i ề n t ệ đ ể
t í n h k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h cho p h é p tổng- hợp c h u n g
được c á c k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h m à đ ơ n vị đ ã t ạ o r a
trong k ỳ ( t h à n h p h ẩ m , nửa t h à n h p h ẩ m , sản p h ẩ m đ a n g c h ế
t ạ o dở dang, c á c c ô n g v i ệ c v à dịch v ụ . . . ) .
H i ệ n n a y t r o n g c á c đ ơ n vị cơ sở m í ố c t a đ a n g á p d ụ n g
rộng r ã i c á c h t í n h N S L Đ b ằ n g t i ề n vói Q là giá trị sản xuất.
C h ỉ t i ê u g i á t r ị s ả n x u ấ t có t h ể đ á p ứng được n h ữ n g y ê u
c ầ u n h ấ t đ ị n h v ề v i ệ c p h ả n á n h t ố n g hợp k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g
sản x u ấ t k i n h d o a n h của đ ơ n v ị . N h ư n g chỉ t i ê u n à y có m ộ t

s ố m ặ t h ạ n c h ế k h ô n g t h í c h hợp v ố i m ụ c đ í c h t í n h N S L Đ , đó
là: (i). C h ị u ả n h h ư ở n g của sự t h a y đ ổ i cơ c ấ u v à t ổ chức sản
x u ấ t t r o n g đ ơ n v ị , (2i). C h ị u ả n h h ư ở n g c ủ a sự t h a y đ ổ i quy
m ô v à k ế t c ấ u s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t có l ư ợ n g n g u y ê n v ậ t l i ệ u
tiêu d ù n g và giá trị n g u y ê n v ậ t liệu tiêu d ù n g k h á c nhau.
N h ữ n g m ặ t h ạ n c h ế t r ê n l à m cho N S L Đ t í n h được k h ô n g
p h ả n á n h đ ú n g líiức h i ệ u q u ả của lao đ ộ n g v à do đó ả n h
h ư ở n g đ ế n v i ệ c đ á n h g i á h i ệ u q u ả h o ạ t đ ộ n g sản xuất, kinh
doanh n ó i c h u n g của đ ơ n v ị .
N h ữ n g m ặ t h ạ n c h ế t r ê n có t h ể được k h ắ c p h ụ c v ề c ă n
b ả n n ế u t h a y v ì t í n h N S L Đ v ó i Q l à g i á t r ị s ả n x u ấ t b ằ n g việc
t í n h N S L Đ v ố i Q l à g i á t r ị gia t ă n g v à g i á t r ị gia t ă n g t h u ầ n .
2. S ử d ụ n g t h ô n g t i n v ề N S L Đ đ ể x â y d ự n g đ ị n h m ứ c
C á c c h ỉ t i ê u N S L Đ n g o à i v i ệ c sử d ụ n g t r o n g đo lường
mức h i ệ u q u ả , t r o n g đ á n h g i á v à p h â n t í c h h i ệ u q u ả sử dụng
lao đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị cơ sở (sẽ đ ề cập ở m ụ c sau), c ò n được
d ù n g l à m cơ sở đ ể x â y d ự n g c á c đ ị n h mức c ô n g v i ệ c v à định
mức lao đ ộ n g .
Dựa vào NSLĐ của công việc i t r o n g n ă m b á o cáo
(Hui = ^ - ) đ ể x â y d ự n g đ ị n h mức cho m ộ t lao đ ộ n g ỏ n ă m
sau, hoặc xem xét khả năng sản xuất sản phẩm (hay công
việc) i Ỏ n ă m sau v ố i sô l ư ợ n g lao đ ộ n g l à m s ả n p h à m (hay
c ô n g việc) i đ ã được x á c đ ị n h , theo c ô n g t h ứ c :
Q i k =ẼLii.L i k (6.43)
H o ặ c dựa v à o n ă n g s u ấ t b ì n h q u â n m ộ t lao đ ộ n g v à s u ấ t
t i ê u hao lao đ ộ n g đ ể l à m r a m ộ t đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m h a y công
việc i Ở n ă m sau) đ ể x á c đ ị n h n h u c ầ u v ề lao đ ộ n g t ư ơ n g ứng
v ố i l ư ợ n g s ả n p h ẩ m sẽ s ả n x u ấ t ỏ n ă m t ố i , theo c ô n g t h ứ c :

L k = z ^ i k _ (i=i > n ) (6.44)
i Hui
Trong đó:
Q ik - Số lượng sản p h ẩ m i sản x u ấ t trong n ă m t ố i ;
Hui - M ứ c n ă n g s u ấ t b ì n h q u â n m ộ t lao đ ộ n g s ả n x u ấ t
s ả n p h ẩ m i t r o n g n ă m nay.
Hoặc:
L =Z V * (i=ŨÕ (6.45)
k
H Q
i tị!
Trong đó:
H' G Ì - S u ấ t t i ê u hao lao đ ộ n g theo g i ờ - n g ư ờ i (hoặc n g à y -

người) để s ả n x u ấ t m ộ t đơn vị s ả n p h ẩ m i ỏ t h ờ i đ i ể m xác
đ ị n h m ụ c t i ê u (hay l ậ p k ế hoạch) s ả n x u ấ t , k i n h doanh;
t ị - T h ờ i g i a n l à m v i ệ c t h ự c t ế b ì n h q u â n m ộ t lao đ ộ n g
sản x u ấ t sản p h ẩ m i k ỳ n g h i ê n cứu.
D ự a v à o k ế t q u ả t í n h L Ị , đ ố i c h i ế u v ó i s ố lao đ ộ n g sản
x u ấ t h i ệ n có, c h ủ đ ơ n v ị sẽ có k ế h o ạ c h t u y ể n d ụ n g (hay g i ả m
bớt) lao đ ộ n g .
3. Phân tích tài liệu thống kê lao động và NSLĐ

của đ ơ n v ị c ơ sở
3.1. Tính các chỉ tiêu đánh giá những tiến bô trong
việc phấn đấu nâng cao NSLĐ của đơn vị
Đ ư ợ c t h ự c h i ệ n t h ô n g qua l ậ p b ả n g t í n h v à so s á n h c á c
chỉ t i ê u q u a h a i t h ờ i k ỳ .

a. Đối với các chỉ tiêu NSLĐ dạng thuận: N ế u k ế t q u ả so
s á n h tốc độ p h á t t r i ể n của chỉ t i ê u > Ì p h ả n á n h N S L Đ t ă n g
v à ngược l ạ i .
b. Đối với các chỉ tiêu NSLĐ dạng nghịch: C á c h đ á n h giá
n g ư ợ c so v ố i c á c h đ á n h g i á c á c c h ỉ t i ê u N S L Đ d ạ n g t h u ậ n .
N g u y ê n n h â n của N S L Đ t ă n g (hay g i ả m ) l à do sự k h á c
n h a u v ề tốc độ p h á t t r i ể n của c á c chỉ t i ê u Q v à T .
3.2. Phản tích nhản tố ảnh hưởng đến sự biến đông

của NSLĐ bình quân chung của tổng thể
Đ ư ợ c t h ự c h i ệ n t h ô n g qua sử d ụ n g c á c p h ư ơ n g p h á p
p h â n t í c h n h â n t ố đ ể p h â n t í c h p h ư ơ n g t r ì n h (6.42).
a. Phương pháp chỉ số ( h ệ t h ố n g c h ỉ số) - L à p h ư ơ n g
p h á p p h â n tích n h â n t ố b ằ n g số tường đ ố i v à số t u y ệ t đối.
T h ự c h i ệ n p h â n t í c h n h â n t ố theo p h ư ờ n g p h á p n à y cần
p h ả i t u â n t h ủ h a i đ i ề u k i ệ n m a n g t í n h g i ả đ ị n h n h ư sau:
Một là, p h ả i x á c đ ị n h được p h ư ơ n g t r ì n h k i n h t ế p h ả n
á n h m ố i q u a n h ệ g i ữ a chỉ t i ê u p h â n t í c h (chỉ t i ê u n ằ m ỏ v ế
t r á i của p h ư ơ n g t r ì n h ) v ố i c á c n h â n t ố ả n h h ư ở n g (các chỉ
t i ê u c ấ u t h à n h chỉ t i ê u p h â n t í c h n ằ m ở v ê p h ả i c ủ a p h ư ớ n g
t r ì n h ) . T r o n g đó, t h ứ t ự sắp x ế p các n h â n t ố p h ả i theo t r ì n h t ự t ừ
n h â n t ố c h ấ t lượng đ ế n n h â n t ố s ố lượng, hoặc ngược l ạ i
Hai là, k h i x á c đ ị n h mức độ ả n h h ư ở n g c ủ a m ộ t n h â n tô
n à o đó đ ế n sự b i ê n đ ộ n g ( t ư ơ n g đ ố i v à t u y ệ t đối) c ủ a c h ỉ t i ê u
p h â n t í c h t h ì t a cho n h â n t ố c ầ n n g h i ê n c ứ u b i ế n đ ộ n g v à cố
định các n h â n t ố còn l ạ i : N h â n t ố số lượng đ ố i vói n h â n t ố
đ a n g n g h i ê n c ứ u được cô d i n h ở k ỳ b á o c á o (theo c á c h của
Paasche), c ò n n h â n t ô c h ấ t l ư ợ n g đôi v ó i n h â n t ố đ a n g
n g h i ê n c ứ u được c ố đ ị n h ở k ỳ gốc (theo c á c h của Laspeyres).

T r ì n h t ự p h â n t í c h p h ư ơ n g t r ì n h (6.42) b ằ n g p h ư ơ n g
p h á p c h ỉ s ố n h ư sau:
Số tương đối:
h H(H ) L
X
Hi Hi Hoi
Hay:
X
Ho Hoi Ho
M ứ c t ă n g (hoặc g i ả m ) t u y ệ t đ ố i :
AH =AH(HL) +AH(k)
Hay: (Hi-Ho) = (Hi-Hoi) + (Hoi-Ho)
b. Phương pháp thay thế liên hoàn - Là phương pháp

p h â n tích n h â n t ố bằng số tuyệt đối.
T h ự c h i ệ n p h â n t í c h n h â n t ố theo p h ư ơ n g p h á p n à y c ũ n g
đòi h ỏ i p h ả i t u â n t h ủ h a i đ i ề u k i ệ n m a n g t í n h g i ả đ ị n h n h ư
đ ố i v ớ i p h ư ơ n g p h á p c h ỉ số. v ề t h ự c c h ấ t , p h ư ơ n g p h á p n à y
c h í n h l à p h ầ n p h â n t í c h b ằ n g s ố t u y ệ t đ ố i của p h ư ơ n g p h á p
c h í sô.
M ô h ì n h p h â n t í c h p h ư ơ n g t r ì n h (6.42) theo p h ư ơ n g p h á p
n à y n h ư sau:
* M ứ c t ă n g (hoặc g i ả m ) t u y ệ t đ ố i của H :
AH = Hi -Ho
* M ứ c độ ả n h h ư ở n g c ủ a c á c n h â n t ố :
- Do HL: AH(SL) = H, - H01
- Do k : AH(k) = Hoi - Ho

* T ổ n g hợp ả n h h ư ở n g của c á c n h â n t ố :
AH = A i - , + ÀH(k)
Hay: (Hi-Ho) = (Hi-Hoi) + (Hoi -Ho)
3.3. Phân tích các nhản tố về sử dụng lao động ảnh

hưởng tới sự biến động của kết quả sản xuất, kinh
doanh của đơn vị
C á c n h â n t ố sử d ụ n g lao đ ộ n g bao g ồ m c á c n h â n t ố v ề sử
d ụ n g s ố l ư ợ n g , t h ò i g i a n v à N S L Đ . M ố i q u a n h ệ giữa các
n h â n t ố n à y v ố i k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n vị
được p h ả n á n h qua c á c p h ư ơ n g t r ì n h k i n h t ế sau:
Q = H L . L (1)
T h a y H L = H N - N v à o p h ư ơ n g t r ì n h (1) t a được:
Q = H N - N . L (2)
T h a y H N = H o . d v à o p h ư ơ n g t r ì n h (2) t a được:
Q = H G . d . N . L (3)
M = DL . L L (4)
Trong các phương trình trên:
N = N N / L - S ố n g à y l à m v i ệ c t h ự c t ế b ì n h q u â n Ì lao
động;
DL L = M / L - T ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n (hay m ứ c d o a n h lợi) t í n h
theo lao đ ộ n g ;
d = G N / N N - Đ ộ d à i b ì n h q u â n n g à y l à m việc thực tế.
T r ư ờ n g hợp m ộ t t ổ n g t h ể bao g ồ m n h i ề u b ộ p h ậ n c ù n g
t h a m gia s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h , t a có:

Chương Vi: Thống ké tao dông vua <ten VỈC0SỎ ;
ZQ = H.SL (5)
Hay: IQ = Z(H k).£L (6)

L
Chú ý: T r o n g c á c p h ư ớ n g t r ì n h t r ê n Q có t h ể được t í n h
b ằ n g s ả n p h ẩ m h i ệ n v ậ t , s ả n p h ẩ m quy c h u ẩ n v à t í n h b ằ n g
t i ề n t ệ (GO, V A , N V A , D T , D T T ) .
V i ệ c p h â n t í c h c á c p h ư ơ n g t r ì n h t r ê n có t h ể được t i ế n
h à n h theo c á c p h ư ơ n g p h á p p h â n t í c h n h â n t ố . C h ẳ n g h ạ n ,
p h â n t í c h p h ư ơ n g t r ì n h (2) v ố i Q l à V A b ằ n g p h ư ơ n g ' p h á p
PONOMARJEWA:
P h ư ơ n g p h á p P O N O M A E J E W A là p h ư ờ n g p h á p phân
tích n h â n t ố b ằ n g số t u y ệ t đối. Thực h i ệ n p h â n tích n h â n t ố
theo p h ư ơ n g p h á p n à y k h ô n g đòi h ỏ i p h ả i t u â n t h ủ m ộ t quy
ưốc n à o . Vì t h ế , n ó k h ắ c p h ụ c được c á c h ạ n c h ế m a n g t í n h g i ả
đ ị n h của h a i p h ư ơ n g p h á p đ ã t r ì n h b à y ỏ m ụ c (3.2). Tuy
n h i ê n , p h ư ơ n g p h á p n à y chỉ á p d ụ n g được đ ố i v ố i c á c p h ư ơ n g
t r ì n h k i n h t ế d ạ n g t í c h số.
T r ì n h t ự p h â n t í c h n h ư sau:
* Mức t ă n g t u y ệ t đ ố i của V A :
A V A = V A , - VAo
* M ứ c độ ả n h h ư ở n g của c á c n h â n t ố :
Đặta = ( i - -l) + (i -l) + (i -l),tacó:
s E
-Do HN:AVA = JỊã

(MN)
— AVA( i- -1)
- Do N : A V A ( S ) = 7
AVA(i--l)
- D o L : A V A .- = ^
(L) a
m i Trương t x s n ọ c w n n m vuoovap SĩSÌMÍÊIÊÊỀ.

* T ổ n g hợp ả n h h ư ở n g của c á c n h â n t ố :
AVA = À VA ũ + AVA- + AVA -
(HN) (N) (L)
IV. THỐNG KÊ THU NHẬP CỦA LAO ĐỘNG TRONG ĐƠN

V Ị C ơ SỞ
1. Các nguồn hình thành thu nhập của lao động

t r o n g d ơ n v ị c ơ sở
T h u n h ậ p c ủ a lao đ ộ n g t r o n g c á c đ ơ n v ị cơ sở m í ố c ta
được h ì n h t h à n h t ừ n h i ề u n g u ồ n , song c á c n g u ồ n c h ủ y ế u
n h ấ t g ồ m có:
- T h u n h ậ p t ừ t i ề n l ư ơ n g v à c á c k h o ả n có t í n h c h ấ t lương;
- T h u n h ậ p n h ậ n t ừ q u ỹ B H X H t r ả t h a y l ư ơ n g do ốm
đ a u , t h a i s ả n , t a i n ạ n , b ệ n h n g h ề n g h i ệ p , t h ự c h i ệ n sinh
đ ẻ có k ế h o ạ c h ;
- Thu nhập khác.
T ì n h h ì n h c h u n g h i ệ n nay, n g u ồ n t h u n h ậ p t ừ t i ề n lưỡng
c ủ a n g ư ờ i lao đ ộ n g ỏ n ư ố c t a c h ư a g i ữ v a i t r ò c h ủ y ế u trong
v i ệ c đ ả m b ả o mức sống c ủ a n g ư ờ i lao đ ộ n g . H ọ p h ả i t ì m t h ê m
n h i ề u v i ệ c l à m k h á c n g o à i đ ớ n v ị đ ể k i ế m sống, v à v ì t h ế ,
mục t i ê u c ủ a c h ư ơ n g t r ì n h c ả i c á c h t i ề n l ư ơ n g p h ả i h ư ố n g
đ ế n v i ệ c đ ả m b ả o cho n g ư ờ i lao đ ộ n g t r o n g c á c đ ơ n v ị cơ sỏ
n ư ố c t a có t h ể sống dựa h o à n t o à n v à o t i ề n l ư ờ n g , t ạ o đ i ề u
k i ệ n cho h ọ y ê n t â m c ô n g t á c v à g ắ n b ó v ó i c ô n g v i ệ c ỏ đ ơ n vị.
2. C á c c h ỉ t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h t i ề n l ư ơ n g của
lao đ ộ n g t r o n g đ ơ n vị c ơ sở
2.1. Các chỉ tiêu tổng quỹ lương
Tổng quĩ lương c ủ a đ ơ n v ị t r o n g m ộ t t h ờ i k ỳ n h ấ t đ ị n h là

t ấ t cả c á c k h o ả n t i ề n m à đ ơ n v ị d ù n g đ ể t r ả cho n g ư ờ i lao
đ ộ n g theo k ế t q u ả lao đ ộ n g của h ọ d ư ố i c á c h ì n h t h ứ c , c á c c h ê
độ t i ề n l ư ơ n g v à c h ế độ p h ụ cấp t i ề n l ư ơ n g h i ệ n h à n h .
Có n h i ề u t i ê u t h ứ c p h â n l o ạ i quĩ l ư ơ n g , sau đ â y l à m ộ t s ố
t i ê u t h ứ c p h â n l o ạ i cơ b ả n :
a. Căn cứ theo hình thức và chế độ trả lương, có t h ể p h â n

quĩ l ư ơ n g t h à n h :
- Quĩ lương trả theo sản phẩm, g ồ m c á c c h ế độ: L ư ơ n g s ả n
p h ẩ m k h ô n g h ạ n chế, lương sản p h ẩ m l ũ y t i ế n , lường sản
p h ẩ m có t h ư ở n g , l ư ơ n g t r ả theo s ả n p h ẩ m cuối c ù n g . L ư ơ n g t r ả
theo s ả n p h ẩ m là h ì n h t h ứ c t r ả l ư ơ n g t i ê n t i ế n n h ấ t h i ệ n nay.
- Quĩ lương trả theo thời gian, g ồ m h a i c h ế độ: L ư ơ n g
t h ờ i g i a n g i ả n đ ơ n v à l ư ơ n g t h ờ i g i a n có t h ư ở n g .
b. Căn cứ theo loại lao động, t ổ n g q u ĩ l ư ờ n g được p h â n

t h à n h : q u ỹ l ư ơ n g c ủ a lao đ ộ n g l à m c ô n g ă n l ư ơ n g v à quĩ
l ư ơ n g của lao đ ộ n g t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t .
- Quĩ lương của lao động làm công ăn lương là các k h o ả n
t i ề n l ư ơ n g t r ả cho lao đ ộ n g t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t , học n g h ề , c á n
bộ k ỹ t h u ậ t , c á n b ộ q u ả n lý k i n h t ế , c á n b ộ q u ả n lý h à n h
chính, các n h â n v i ê n g i á m sát, bảo vệ, t h u mua n g u y ê n v ậ t
l i ệ u v.v...
- Quĩ lương của lao động trực tiếp sản xuất là các k h o ả n
t i ề n t r ả cho lao đ ộ n g t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t v à s ố học n g h ề được
đơn vị t r ả lương.
c Căn cứ theo các độ dài thời gian làm việc khác nhau
trong kỳ nghiên cứu, t ổ n g q u ĩ l ư ơ n g c ủ a lao đ ộ n g t r ự c t i ế p
s ả n x u a t được p h â n t h à n h : T ổ n g quĩ l ư ơ n g giờ, t ổ n g quĩ
lương n g à y và tổng quĩ lưỡng t h á n g .

<aĂỒ-TRÌNH THÔNG Kẽ KINH DOANH
- Tổng quĩ lương giờ l à t i ề n l ư ơ n g t r ả cho t ồ n g số

g i ờ - n g ư ờ i t h ự c t ê l à m v i ệ c (trong v à n g o à i c h ế độ lao động),
k è m theo c á c k h o ả n t i ề n t h ư ở n g g ắ n l i ề n v ố i t i ề n l ư ơ n g giò
n h ư t h ư ở n g t ă n g n ă n g suất, t h ư ở n g t i ế t k i ệ m n g u y ê n vật
l i ệ u , t h ư ở n g n â n g cao c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m v.v...
- Tổng quĩ lương ngày là t i ề n l ư ơ n g t r ả cho t ố n g số
n g à y - n g ư ờ i t h ự c t ế l à m v i ệ c ( t r o n g v à n g o à i c h ế độ lao động),
k è m theo c á c k h o ả n p h ụ cấp t r o n g p h ạ m v i n g à y l à m việc
n h ư t i ề n t r ả cho t h ờ i g i a n n g ừ n g v i ệ c t r o n g ca k h ô n g p h ả i
l ỗ i do n g ư ờ i lao đ ộ n g , t i ề n t r ả cho p h ế p h ẩ m t r o n g mức qui
đ ị n h v.v...
- Tổng quĩ lương tháng (hay q u ý , n ă m ) l à t i ề n l ư ơ n g t r ả
cho n g ư ờ i lao đ ộ n g t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t c ủ a đ ơ n v ị t r o n g t h á n g
(hay q u ý , n ă m ) , bao g ồ m t i ề n l ư ơ n g n g à y v à c á c k h o ả n p h ụ
cấp k h á c t r o n g t h á n g n h ư t i ề n t r ả cho n g ư ờ i lao đ ộ n g t r o n g
t h ờ i g i a n n g h ỉ p h é p n ă m , t i ề n t r ả cho t h ờ i g i a n n g ừ n g việc
t r ọ n n g à y k h ô n g p h ả i l ỗ i do n g ư ờ i lao đ ộ n g , p h ụ cấp t h â m
n i ê n , p h ụ cấp chức v ụ v.v...
T r o n g ba l o ạ i q u ĩ l ư ơ n g t r ê n , t ổ n g q u ỹ l ư ơ n g giờ p h ả n
á n h c h í n h x á c n h ấ t t i ề n l ư ơ n g t r ả cho k ế t q u ả c ủ a lao động
sản xuất.
2.2. Các chỉ tiêu tiền lương bình quăn của lao đông
sản xuất
T i ề n l ư ơ n g b ì n h q u â n của lao đ ộ n g s ả n x u ấ t p h ả n á n h
mức t i ề n c ô n g n h ậ n được t í n h t r ê n m ộ t đ ơ n v ị lao đ ộ n g đ ã
hao p h í cho s ả n x u ấ t , k i n h doanh. C ô n g t h ứ c t ổ n g q u á t t í n h
t i ề n l ư ơ n g b ì n h q u â n có d ạ n g n h ư sau:
Tiền lương _ Tổng quĩ lương ^

bình quán Hao phí lao động cho SXKD
236 T r ư ô n g O ạ i h ọ c Kinh t ố

Chương Vi: Thống kè toe động piỉa đưa vị cự sẻ
Từ công thức tổng quát có thế xác định được một sô chỉ
tiêu tiền lương bình quân cụ thế sau:
• Tiền lương^bình Tổng quĩ lương giở (F ) ^ G
quân giờ (FG) Tổng SỐ giờ-người thực tế làm việc (GN)
.Tiền lương bình Tổng quĩ lương ngày (F ) N
* — = ~~ (6.48)
quân ngày ( F N ) Tổng số ngày. người thực tế làm việc (NN)
Tiền lương bình quân ngày chịu ảnh hưởng của các nhân
tố: tiền lường bình quân giò (FG ), độ dài bình quân ngày làm
việc (d) và hệ số phụ cấp lường ngày (Hp ). Phương trình của N
mối quan hệ này như sau:
F =F .d.H
N G P N (1)
Trong đó:
H P N = ặ - ; hoặc H P N = 3 u
F G F .d
G
• Tiền lương BQ T * n g q u ĩ | ư ơ n g t h á n g (hay quý n ă m ) (P)

tháng (hay quý^ năm) = - (6.49)
, 4 „ m .
l SỐ lao đông có bình quân ( L )
của 1 L Đ ( F L )
Tiền lương bình quân tháng (hay quý, năm) của một lao
động chịu ảnh hưởng của các nhân tố: Tiền lường bình quân
ngày (FN ) số ngày làm việc thực tế bình quân một lao động

( N ) v à h ệ s ố p h ụ cấp l ư ơ n g t h á n g (hay q u ý , n ă m ) (Hpr).
P h ư ơ n g t r ì n h của m ố i q u a n h ệ n g à y n h ư sau:
F =F .N.H
L N P T (2)
Trong đó:
F , . „ F,
Hpr = ^ - ; hoặc H p T = -=pỊ=
*N F .NN
T h a y (1) v à o (2) t a được:
F = F .d.Hp .N.Hp (3)

L G N T
t h a m gia s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h m ứ c _ t i ề n l ư ơ n g b ì n h q u â n
m ộ t lao đ ộ n g của t ổ n g t h ể ( k ý h i ệ u F ) được x á c đ ị n h theo
công thức:
F = ^£, doF = FL. L, cho nên: F = Uỉ±ỉ>

I L ZL
Hay: F= ZẼL. k (4)
Trong đó:
F L - T i ề n l ư ơ n g b ì n h q u â n Ì lao đ ộ n g của t ừ n g b ộ p h ậ n ;
k = L / Z L - K ế t c ấ u lao đ ộ n g c ủ a t ừ n g b ộ p h ậ n trong
t ổ n g s ố lao đ ộ n g của t ổ n g t h ể .
V i ệ c p h â n t í c h c á c c h ỉ t i ê u t i ề n l ư ờ n g b ì n h q u â n có t h ể
được t i ế n h à n h theo c á c h ư ó n g : (i). L ậ p b ả n g t í n h v à so s á n h
c á c chỉ t i ê u t i ề n l ư ơ n g b ì n h q u â n qua h a i t h ờ i k ỳ ; (2i). s ử
dụng các phường pháp phân tích n h â n t ố để p h â n tích
p h ư ơ n g t r ì n h (1), (2), (3), v à (4).
WÊÊÊÊIÊÊÊÊÊÊÊÊÊIÊÊÊÊÊÊÊÊÊKm

3. P h â n t í c h t ì n h h ì n h s ử d ụ n g q u ĩ l ư ơ n g c ủ a lao
đ ô n g sản xuất
3.1. Phản tích tình hình biến đông chung tổng quĩ
lương của lao đông sản xuất (sử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p so
sánh)
a. So sánh trực tiếp
L
I = | , AF = F, - F (6.50)
F 0
Nếu kết quả so sánh: I > Ì, AF > 0: Tổng quĩ lương của
F
lao đ ộ n g s ả n x u ấ t k ỳ n g h i ê n c ứ u t ă n g so v ó i k ỳ gốc (hoặc

t h ự c h i ệ n t ă n g so v ó i k ế h o ạ c h ) .
6. So sánh có tính đến hệ số điều chỉnh
Ip= —v> = CFi-F .y (6.51)

AF
0
Trong đó:
IQ = QỊ/QO - Chỉ số kết quả sản xuất, kinh doanh qua hai
k ỳ . Q có t h ể được t í n h b ằ n g s ả n p h ẩ m h i ệ n v ậ t , s ả n phẩm
q u y c h u ẩ n v à t í n h b ằ n g t i ề n t ệ (GO, V A , N V A , D T , D T T ) ;
F 0 . I q - T ổ n g q u ĩ l ư ơ n g của lao đ ộ n g s ả n x u ấ t k ỳ gốc được

đ i ề u c h ỉ n h t h e o c h ỉ s ố k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh.
N ế u k ế t q u ả so s á n h I F < Ì , A F < 0: T ì n h h ì n h sử d ụ n g
q u ỹ l ư ơ n g c ủ a lao đ ộ n g s ả n x u ấ t k ỳ n g h i ê n c ứ u t i ế t k i ệ m h ơ n
so v ố i k ỳ gốc, v à n g ư ợ c l ạ i .

3.2. Phân tích các nhãn tố ảnh hưởng đến sự biến
dông của tổng quĩ lương của lao đông sản xuất
V i ệ c p h â n t í c h được t h ự c h i ệ n t h ô n g qua sử d ụ n g các

p h ư ơ n g p h á p p h â n tích n h â n tô để p h â n tích các phường
t r ì n h sau đ â y :
a. Các phương trình kinh tế phản ánh mối quan hệ giữa

tổng quĩ lương của lao động sản xuất (F) với các nhân tô về
tiền lương bình quân và về tình hình sử dụng lao động
F=F .L (1)
L
Thay phương trình F ỏ mục IV (2.2) vào (1) ta được:

L
F= F -N.Hpr. L (2)
N
F= F .d.H . N.Hpr- L (3)

G PN
t h a m gia s ả n x u ấ t , t a có:
£ F = F.ZL (4)
Hay:
XF = I(F .k)£L (5)

L
6. Phương trình kinh tê phản ánh môi quan hệ giữa tông

quĩ lương của lao động sản xuất (F) với các nhân tố: suất tiêu
hao tiền lương cho một đơn vị tiền tệ giá trị kết quả sản xuất
( B^.), NSLĐ bình quân Ì lao động ( H L ) và số lao động sản
xuất có bình quân (h):
F = ĩặ.H .L L (6)
H i T r u ô n g Đ ạ i h ọ c Kính t ế Q u ố c đ ô n

Chương Vỉ: Thống kê tao động của đơn vị cơ số
Trong đó:
H p = F/Q - S u ấ t t i ê u hao t i ề n l ư ơ n g cho m ộ t đ ơ n vị g i á

trị k ế t quả sản xuất;
H L = Q / L - N S L Đ b ì n h q u â n m ộ t lao đ ộ n g s ả n x u ấ t .
c. Phương trình kinh tê phản ánh môi quan hệ giữa tông

quĩ lương của lao động sản xuất (F) với các nhân tô: đơn giá
lương của một đơn vị lao động hao phí ( f ) , suất tiêu hao lao
động để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm hay một đơn vị giá
trị kết quả sản xuất (H' )
T và khối lượng sản phẩm (hay khôi
lượng giá trị kết quả sản xuất) tạo ra trong kỳ (Q):
F = f. H ' .Q T (7)
Trong đó:
ỉ = F / T - Đ ớ n g i á t i ề n l ư ơ n g của m ộ t đ ơ n v ị lao đ ộ n g hao
p h í (T có t h ể t í n h b ằ n g s ố lao đ ộ n g l à m v i ệ c , t ổ n g s ố n g à y -
n g ư ờ i hay tổng s ố g i ờ - n g ư ờ i thực t ế l à m việc);
Hj = T / Q - S u ấ t t i ê u hao lao đ ộ n g đ ể s ả n x u ấ t r a một
đơn vị s ả n p h ẩ m (hay m ộ t đ ơ n vị g i á t r ị k ế t q u ả s ả n x u ấ t ) .
3.3. Phân tích hiệu quả sử dụng quĩ lương (hay chỉ
phí nhản công) của lao đông sản xuât
V i ệ c p h â n t í c h được t h ự c h i ệ n t h ô n g qua t í n h v à so s á n h
các chỉ t i ê u :
- N ă n g s u ấ t t ổ n g q u ĩ l ư ơ n g h a y c h i p h í n h â n c ô n g (ký
hiệu H ): F
Số lượng (hay giá trị) kết quả sản xuất

(hoác kết quả tiêu thu) (Q)
H = —
F — ; T ~ (6.52)
Tổng quĩ lương (hay tống chi phí nhân công)
của lao động sản xuất (F)

- T ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n (hay mức d o a n h lợi) t í n h t r ê n t ổ n g
quĩ l ư ơ n g h a y c h i p h í n h â n c ô n g (ký h i ệ u D L ) : F
Lợi nhuận kinh doanh (M)

DU = — — — (6.53)
3.4. Phân tích sự biến đông của kết quả sản xuất,
kinh doanh theo ảnh hưởng của các nhân tố vê sử
dụng quĩ lương (hay chỉ phí nhăn công) của lao động
sản xuât
V i ệ c p h â n t í c h được t h ự c h i ệ n t h ô n g qua sử d ụ n g các

c ô n g cụ p h â n t í c h n h â n t ố đ ể p h â n t í c h c á c p h ư ơ n g t r ì n h sau:
Q = Hp . F (8)
Q = Hp.k .V F (9)
Trong phương trình (9):

k F = F / V - T ỷ t r ọ n g c h i p h í n h â n c ô n g t r o n g t ổ n g quĩ
p h â n p h ố i l ầ n đ ầ u cho lao đ ộ n g s ả n x u ấ t ;
V - T ổ n g q u ĩ p h â n p h ố i l ầ n đ ầ u (hay t h u n h ậ p l ầ n đ ầ u )
của lao đ ộ n g s ả n x u ấ t .
M = DL . F F (10)
M=DL D T .H .FF (li)
M = DLD . H . T F FL . L (12)
Trong phương trình (li):

DLDT = M / D T - T ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n (hay mức d o a n h lợi)
t í n h t r ê n doanh t h u ;
Hp = D T / F - N ă n g s u ấ t c h i p h í n h â n c ô n g t í n h theo
doanh t h u .

_ _ Chương Vỉ: mong kê tao động của đơn vị cơ sỏ
3.5. Phăn tích mối quan hê giữa tiền lương bình

quản và NSLĐ bình quân
T r o n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh, các n h à đ i ề u h à n h hoạt

động c ủ a đ ơ n vị p h ả i p h ấ n đ ấ u m ộ t m ặ t t h ư ờ n g x u y ê n c ả i
t h i ệ n đ ờ i sống v ậ t c h ấ t cho n g ư ờ i lao đ ộ n g ( t ă n g đ ơ n g i á
n h â n công), m ặ t k h á c p h ả i đ ả m bảo t á i sản x u ấ t mở rộng
hoạt động s ả n x u ấ t , k i n h doanh. M u ố n vậy, m ộ t trong các
q u i l u ậ t p h ả i được t ô n t r ọ n g l à tốc độ t ă n g t i ề n l ư ơ n g p h ả i
c h ậ m h ơ n tốc độ t ă n g N S L Đ . C ô n g t h ứ c p h â n t í c h m ố i q u a n
h ệ n à y n h ư sau:
TT Tí ~Ị? ĩ?
. F
: ; hay =!- 0
(6.54)
X H 0 H, H 0
- F X £ L ) L
(F, 0 I ;
H
o
- F 0 X 3 L ) (6.55)
Qo
Tính qui luật trên được tôn trọng nếu kết quả so sánh
b ằ n g s ố t ư ơ n g đ ố i < Ì , n h ò đó d o a n h n g h i ệ p t i ế t k i ệ m được
chi p h í n h â n c ô n g t r o n g g i á t h à n h s ả n p h ẩ m ( F , - F X 0 ^-<0).
Qo
4. P h â n t í c h t à i l i ệ u t h ố n g k ê t h u n h ậ p v à lao động
t r o n g đ ơ n vị c ơ sở
4.1. Đánh giá chung tình hình thu nhập của lao
đông trong đơn vị cơ sở
T h ô n g q u a t í n h v à p h â n t í c h c á c chỉ t i ê u :

• Thu nhập Thu nhập 1
Thuế thu
thực tế của =
danh nghĩa (6.56)

nhập đã nộp Chỉ số giả tiêu
lao động
dùng(CPI)
T h u n h ậ p t h ự c t ế của lao đ ộ n g l à t h u n h ậ p đ ã t í n h đ ế n
tốc độ l ạ m p h á t của n ề n k i n h t ế .
Thu nhậpihực tế bình quân

• Chỉ số thu nhập của.lao động kỳ báo cáo
thực tế bình quân (6.57)
của lao động Thu nhập thực tế bình quân
của lao động kỳ gốc
N ế u k ế t q u ả t í n h chỉ s ố > 1 p h ả n á n h t h u n h ậ p t h ự c t ế
c ủ a lao đ ộ n g có c h i ề u h ư ố n g gia t ă n g .
. So sánh tốc độ tăng của Chỉ số thu nhập danh nghĩa

thu nhập danh nghĩa với tốc = (6.58)
độ tăng giá hàng tiêu dùng Chỉ số giá tiêu dùng (CPI)
Khi thu nhập danh nghĩa của lao động tăng nhanh hơn
mức t ă n g g i á h à n g t i ê u d ù n g t h ì đ ờ i sống của n g ư ờ i lao động
sẽ được c ả i t h i ệ n .
4.2. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến tình

hỉnh thu nhập của lao động trong đơn vị cơ sỏ
Thông qua sử dụng các phương pháp phân tích nhân tố

đ ê p h â n t í c h c á c p h ư ơ n g t r ì n h sau:
v=_ V L_ (1)
Ll
V = VN . N . L (2)
Trong đó:
VN , VL - Lần lượt là thu nhập bình quân một ngày-

n g ư ờ i l à m v i ệ c v à t h u n h ậ p b ì n h q u â n m ộ t lao đ ộ n g

Chương Vi ì Thống kê toa dộng c ủa đơn vị cữ sợ
Trường hợp một tổng thể bao gồm nhiều bộ phận cùng
t h a m gia s ả n x u ấ t , k i n h doanh, ta có:
v= EỸL.k (3)
ZV = V . S L (4)
EV = Z ( V . k ) . I L
L (5)
Trong đó:
V - Thu nhập bình quân Ì lao động của tổng thể;
V L - T h u n h ậ p b ì n h q u â n Ì lao đ ộ n g của t ừ n g b ộ p h ậ n ;
k = L / E L - K ế t c ấ u lao đ ộ n g của t ừ n g b ộ p h ậ n t r o n g
t ố n g s ố lao đ ộ n g c ủ a t ổ n g t h ể .
4.3. Phân tích sự biến động của kết quả sản xuất,
kinh doanh theo ảnh hưởng của các nhản tố về thu
nháp và lao đông
T h ô n g qua sử d ụ n g c á c p h ư ờ n g p h á p p h â n t í c h n h â n t ố
đê p h â n t í c h c á c p h ư ơ n g t r ì n h sau:
Q = Hv . V . L (6)
L
Trong đó:
Q - Chỉ t i ê u p h ả n á n h k ế t q u ả sản x u ấ t , k i n h doanh ( n h ư

đ ã g i ả i t h í c h ở c ô n g t h ứ c (6.51).
M = DLv . V ì . L (7)
Trong đó:
D L v = M / V - T ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n (hay mức d o a n h lợi) t í n h

t r ê n t h u n h ậ p l ầ n đ ầ u c ủ a lao động;
màng Oại học Kinh tế Quốc đôn 24$

Hy - Q/V - N ă n g s u ấ t sử d ụ n g q u ỹ p h â n p h ố i cho lao
đ ộ n g (hay t h u n h ậ p l ầ n đ ầ u của n g ư ờ i lao động).
4.4. Phân tích sự không công bằng hay mức đô tập

trung thu nhập của lao động trong đơn vị cơ sở
C ô n g cụ p h ụ c v ụ cho p h â n t í c h l à đ ư ờ n g cong Lorenz.

Đ ư ờ n g cong L o r e n z t r ê n h ệ t ọ a độ Đ ề - c á c v u ô n g góc có h ì n h
d á n g n h ư sau ( t h a n g đo sử d ụ n g l à 100 t ư ơ n g ứng v ố i 100%):
Đ ồ thị V U
T r ê n h ệ t ọ a độ Đ ề - c á c v u ô n g góc:
- T r ụ c h o à n h b i ể u t h ị t ỷ t r ọ n g (%) lao đ ộ n g ( t r o n g t ổ n g số
lao đ ộ n g c ủ a đ ơ n vị) cộng d ồ n s ắ p x ế p t ừ n h ó m có mức t h u
n h ậ p t h ấ p n h ấ t đ ế n n h ó m có mức t h u n h ậ p cao n h ấ t (hay
t ầ n s u ấ t t í c h l ũ y p của % lao đ ộ n g theo n h ó m ) .

- T r ụ c t u n g b i ể u t h ị t ỷ t r ọ n g (%) t h u n h ậ p (trong tổng
t h u n h ậ p của đ ơ n v ị ) cộng d ồ n theo n h ó m t ư ơ n g ứng (hay t ầ n
s u ấ t t í c h l ũ y Q c ủ a % t h u n h ậ p theo n h ó m ) .
- T r ư ờ n g hợp t h u n h ậ p được p h â n p h ố i đ ề u (hay p h â n

p h ố i c à o b ằ n g ) : C ứ m ỗ i % p sẽ t ư ơ n g ứng v ố i m ỗ i % của Q,
p h â n b ố sẽ được t h ế h i ệ n b ằ n g đ ư ờ n g c h é o của h ì n h v u ô n g t ừ
t r á i qua p h ả i .
- T r ư ò n g hợp p h â n b ố k h ô n g đ ề u : V ố i m ộ t s ố l ớ n % p chỉ
c h i ế m m ộ t s ố í t % Q, p h â n b ố được t h ể h i ệ n b ằ n g đ ư ờ n g g ấ p
k h ú c v õ n g x u ố n g (có t h ể được đ i ề u c h ỉ n h t h à n h đ ư ờ n g cong
v à g ọ i l à đ ư ờ n g cong L o r e n z - Đ ồ t h ị V L 1 ) .
V ù n g d i ệ n tích giói h ạ n b ồ i đường p h â n p h ố i đ ề u v à
đường cong L o r e n z g ọ i l à d i ệ n t í c h t ậ p t r u n g . So s á n h v ù n g
diện tích n à y v ố i d i ệ n tích của nửa h ì n h v u ô n g chứa đường
cong L o r e n z t a được h ệ s ố L o r e n z (hay h ệ s ố G i n i ) . C ô n g t h ứ c
x á c đ ị n h h ệ s ố L o r e n z ( k ý h i ệ u H ) n h ư sau:
L R
ẸPiÍQi+Qi-i)
HLR = Ì - - (6.59)
10.000
Trong đó:
X p j (Qj + Q j _ i ) - H a i l ầ n d i ệ n t í c h h ì n h t h a n g d ư ố i đ ư ờ n g
cong ( i = l , n ) ;
p - % lao đ ộ n g c ủ a n h ó m có mức t h u n h ậ p i ( đ ó n g v a i t r ò
là đ ư ờ n g cao của h ì n h t h a n g v u ô n g i ) ;
Q - % t h u n h ậ p t í n h cộng d ồ n (hay t ầ n s u ấ t t í c h l ũ y của
% t h u n h ậ p ) đ ế n n h ó m có mức t h u n h ậ p i ( đ ó n g v a i t r ò l à đ á y
l ố n của h ì n h t h a n g v u ô n g Ị);

Qi_, - % t h u n h ậ p t í n h cộng d ồ n (hay t ầ n s u ấ t t í c h l ũ y
của % t h u n h ậ p ) đ ế n n h ó m có m ứ c t h u n h ậ p i - 1 ( đ ó n g v a i t r ò
l à đ á y n h ỏ c ủ a h ì n h t h a n g v u ô n g ĩ);
H L R n h ậ n c á c g i á t r ị t r o n g k h o ả n g (0,1): H L R c à n g g ầ n 0,
tình h ì n h p h â n phối t h u nhập càng bình đẳng; H L R càng gần
Ì, t ì n h h ì n h p h â n phối t h u n h ậ p càng b ấ t b ì n h đẳng.
Ví dụ: C ó t à i l i ệ u v ề t ì n h h ì n h p h â n p h ô i t h u n h ậ p của
m ộ t đ ơ n v ị t r o n g n ă m N n h ư sau:
Thu Tỷ trọng Tổng thu Tỷ trọng Phẩn tính toán hệ số Lorenz

nhập BQ LO theo nhập theo thu nhập
Cộng Cộng dồn (QÌ QM) Pi (QÌ+QM) +
(lòõođ) nhóm nhóm theo nhóm

dồn % % thu (%) (%oo)
(Xi) (%)(Pi) (1000đ) (%)(&)
LĐ (%) nháp(%)
(XiPi)
é (Ói)
(A) (B) (CHA)x(B) (D) = (1) (2) (3) (4)
(C)/S(C)
850 7,9 6.715 5,22 7,9 5,22 5,22 41,238
950 19,7 18.715 14,53 27,6 19,75 24,97 491,909
1.100 30,8 33.880 26,31 58,4 46,06 65,81 2.026,948
1.350 17,2 23.220 18,03 75,6 64,09 110,15 1.894,580
1.650 10,2 16.830 13,07 85,8 77,16 141,25 1.440,750
1.950 7,6 14.820 11,51 93,4 88,67 165,83 1.260,308
2.250 4,1 9.225 7,16 97,5 95,83 184,50 756,450
2.550 2,5 4.375 4,17 100,0 100,00 195,83 489,575
Cộng 100,0 128.780 100,0 - - • 8.401,758
S ố l i ệ u ở cột (1) v à cột (2) được d ù n g đ ể v ẽ đường cong Lorenz.

Chương VỊ: máng kê toa độncỉ em Ệsk vị cơ sỏ
Từ tài liệu trong bảng ta tính được:
H L B = 1 _ 8^01/758 K l 6 %
10.000
Cho t h ấ y t ì n h h ì n h p h â n p h ố i t h u n h ậ p của đ ơ n v ị t r o n g
n ă m N là r ấ t b ì n h đẳng.
H ệ s ố L o r e n z c ò n có t h ể được á p d ụ n g p h â n t í c h theo
t ừ n g n g u ồ n t h u t r o n g tổng t h u n h ậ p chung.
Tóm tắt c h ư ơ n g VI
Ì - Đ ể t h ố n g k ê s ố lượng, t í n h t o á n cơ c ấ u lao động... c ầ n

p h â n l o ạ i lao đ ộ n g .
P h â n l o ạ i lao đ ộ n g của đ ơ n v ị cơ sở l ạ i t ù y t h u ộ c v à o l o ạ i
h ì n h đ ơ n v ị ; p h ư ơ n g p h á p t ổ chức q u ả n lý của n ó (tức l à c ă n
cứ v à o n h u c ầ u q u ả n lý c ủ a đ ơ n vị) đ ể q u y ế t đ ị n h n h ữ n g t i ê u
thức c ầ n t h i ế t cho v i ệ c p h â n l o ạ i .
2. T h ô n g k ê s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g g ồ m có chỉ t i ê u s ố lao đ ộ n g
h i ệ n có (sô t h ờ i đ i ể m ) v à s ố lao đ ộ n g b ì n h q u â n p h ả n á n h quy
mô lao đ ộ n g của m ộ t t h ờ i k ỳ , l à cơ sở đ ể t í n h n ă n g s u ấ t lao
động, t h u n h ậ p b ì n h q u â n . . .
3. L a o đ ộ n g của đ ơ n v ị t h ư ờ n g x u y ê n b i ế n đ ộ n g . Đ ể n ắ m
được n g u y ê n n h â n g â y r a b i ế n đ ộ n g c ầ n l ậ p b ả n g c â n đ ố i lao
động.
4 . T r o n g đ i ề u k i ệ n h i ệ n nay, t h ố n g k ê sử d ụ n g t h ờ i g i a n
lao đ ộ n g c h ư a theo d õ i được theo đ ơ n vị g i ờ - n g ư ờ i l à m v i ệ c . Vì

t h ế c á c c h ỉ t i ê u đo l ư ờ n g sử d ụ n g t h ò i g i a n lao đ ộ n g d ừ n g ỏ
mức n g à y - n g ư ò i l à m v i ệ c .
5. N ă n g s u ấ t lao đ ộ n g l à chỉ t i ê u c h ấ t l ư ợ n g p h ả n á n h
t ì n h h ì n h sử d ụ n g lao đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị . N ó l à c h ỉ t i ê u t ư ớ n g
đ ố i b i ể u h i ệ n q u a n h ệ so s á n h g i ữ a k ế t q u ả s ả n x u ấ t v ớ i hao
p h í lao đ ộ n g cho s ả n x u ấ t v à n g ư ợ c l ạ i . K ế t q u ả s ả n x u ấ t có
t h ể b i ể u h i ệ n : l ư ợ n g s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t được t r o n g k ỳ t í n h
t o á n , l ư ợ n g s ả n p h ẩ m quy c h u ẩ n s ả n x u ấ t được t r o n g k ỳ t í n h
t o á n , doanh t h u , GO, V A , N V A . . .
C h i p h í t h ờ i g i a n lao đ ộ n g có t h ể b i ể u h i ệ n b ằ n g t ổ n g số
giờ-ngưòi; n g à y - n g ư ờ i v à số n g ư ờ i l à m việc b ì n h q u â n trong
kỳ...
6. T h u n h ậ p của lao đ ộ n g t r o n g đ ơ n v ị cơ sở g ồ m t h u
n h ậ p theo t i ề n l ư ơ n g , t i ề n c ô n g , t i ề n t h ư ở n g c á c l o ạ i , đ ó n g
bảo h i ể m xã h ộ i , bảo h i ể m y t ế , h ỗ trợ hoạt động công đoàn.
Có n h i ề u p h ư ơ n g p h á p đo sự p h â n p h ố i c ô n g b ằ n g t r o n g
đ ơ n vị cơ sỏ. T ù y theo k h ả n ă n g p h â n t í c h m à sử d ụ n g
p h ư ơ n g p h á p t h í c h hợp.
7. P h â n t í c h t à i l i ệ u t h ố n g k ê lao đ ộ n g của đ ơ n v ị cơ sở
gồm:
- P h â n t í c h n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n n ă n g s u ấ t lao động
bình quân.
- P h â n t í c h ả n h h ư ở n g c ủ a n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g v à sô
l ư ợ n g lao đ ộ n g đ ế n k ế t q u ả sản. x u ấ t , k i n h d o a n h .
- P h â n t í c h ả n h h ư ở n g c ủ a t h u n h ậ p v à s ố l ư ợ n g lao động
đ ế n q u ĩ p h â n p h ố i cho lao đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị .

Bài t ạ p c h ư ơ n g V I
B à i 1. Theo Q u y ế t đ ị n h số. n g à y O I t h á n g 02 n ă m M ,
c ô n g t y V L C được t h à n h l ậ p . S ố n g ư ờ i có t r ê n d a n h s á c h c ủ a
c ô n g t y n g à y h ô m đ ó l à 200. N g à y 10/2 c ô n g t y t u y ể n t h ê m
10 n g ư ờ i . N g à y 15/2 t u y ể n t h ê m 2 0 - n g à y . N g à y 1/3 c ô n g t y
cho đ i học d à i h ạ n v à đ i b ộ đ ộ i 10 n g ư ờ i . N g à y 15/3 t u y ể n
thêm 5 người.
G i ả sử t ổ n g q u ỹ t i ề n l ư ơ n g m à c ô n g t y đ ã c h i r a l à 220
t r i ệ u đồng.
Căn cứ vào tài liệu trên hãy xác định:
- S ố lao đ ộ n g t r u n g b ì n h h à n g t h á n g t r o n g q u ý ì c ủ a
công ty?
- X á c đ ị n h m ứ c t h u n h ậ p t r u n g b ì n h của Ì lao đ ộ n g t r o n g
quý ì?
- X á c định mức t h u n h ậ p t r u n g b ì n h h à n g t h á n g của Ì

lao đ ộ n g t r o n g q u ý ì c ủ a c ô n g ty?
Bài 2. Có số liệu thống kê về số lao động của một đơn vị

n h ư sau (đơn vị tính: Người):
- S ố lao đ ộ n g có đ ầ u n ă m l à 500, t r o n g đó n a m l à 200.
- B i ế n động t ă n g trong n ă m gồm:
+ T u y ể n m ố i 50, t r o n g đó có 20 n a m ;
+ Đ i học v à đ i b ộ đ ộ i v ề 24, t r o n g đó có 14 n a m ;

+ Đ i ề u đ ộ n g t ừ n ớ i k h á c đ ế n 3, t ấ t cả đ ề u l à n a m ;
+ T ă n g k h á c 12, t r o n g đó có 6 n a m .
- B i ê n động g i ả m trong n ă m :
+ Cho n g h ỉ c h ế độ 35, t r o n g đó có 15 n a m
+ X i n c h u y ể n đi n ơ i k h á c 20, t r o n g đó có 15 n a m
+ Cho đ i học v à đ i b ộ đ ộ i 18, t r o n g đó 12 n a m
+ N g h ỉ v i ệ c do c á c lý do k h á c 20, t r o n g đó 15 n a m .
H ã y l ậ p b ả n g c â n đ ố i lao đ ộ n g của đ ơ n vị v à t í n h các chỉ

t i ê u p h ả n á n h quy m ô , cơ c ấ u v à sự b i ế n động lao động của
đ ơ n v ị t r o n g n ă m qua?
B à i 3. Có s ố l i ệ u t h ố n g k ê v ề t ì n h h ì n h sử d ụ n g lao động
c ủ a m ộ t d o a n h n g h i ệ p t r o n g n ă m N n h ư sau:
- S ố lao đ ộ n g có b ì n h q u â n t r o n g n ă m : 100 n g ư ờ i
- S ố n g à y n g h ỉ l ễ , n g h ỉ c h ủ n h ậ t t r u n g b ì n h của n g ư ơ i lao
đ ộ n g t r o n g n ă m được t h ự c h i ệ n theo quy đ ị n h c h u n g .
- T ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i n g h ỉ p h é p t r o n g n ă m của t o à n đớn
vị l à : 1500
- T ố n g s ố n g à y - n g ư ờ i v ắ n g m ặ t của t o à n d o a n h nghiệp
t r o n g n ă m l à : 1000
- T ổ n g s ố n g à y - n g ư ờ i n g ừ n g v i ệ c t r o n g n ă m l à : 250.
Yêu cẩu: H ã y t í n h c á c chỉ t i ê u đ á n h g i á t ì n h h ì n h sử

d ụ n g lao đ ộ n g của d o a n h n g h i ệ p t r o n g n ă m ?
B à i 4 . Có s ố l i ệ u t h ố n g k ê c ủ a m ộ t đ ơ n vị g ồ m 3 p h â n
xưởng:

Chương VỊ: Thống kê tao động của đơn vị cơ sỏ
Kỳ gốc Kỳ báo cáo

Phân Năng suất lao Số lao Năng suất lao Số lao
xưởng động tính theo động động tính theo động
GO (Tr.đ/người) (Người) GO (tr.đ/người) (Người)
1 15 50 17 20
2 16 40 18 40
3 17 10 19 50
Hãy tính:
1. N ă n g s u ấ t lao đ ộ n g t r u n g b ì n h của t o à n đ ơ n vị ở k ỳ
gốc v à k ỳ b á o c á o ?
2. S ử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p c h ỉ s ố đ ể p h â n t í c h n h â n t ố ả n h
h ư ở n g t ố i n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g b ì n h q u â n của t o à n đ ơ n vị k ỳ
b á o c á o so v ó i k ỳ gốc?
h ư ở n g t ố i G O của t o à n đ ơ n v ị k ỳ b á o c á o so v ố i k ỳ gốc?
B à i 5. Có s ố l i ệ u t h ố n g k ê của m ộ t đ ơ n v ị qua c á c n ă m
n h ư sau:
Năm thứ 1 2 3 4 5
Năng suất lao động (Tr.đ/người) 200 210 228 237 245
Yêu cầu: H ã y d ự b á o n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g của đ ơ n v ị v à o

n ă m t h ứ 6 c ă n cứ v à o l ư ợ n g t ă n g b ì n h q u â n , tốc độ p h á t t r i ể n
b ì n h q u â n , h à m h ồ i q u y v à t ư ơ n g quan?
B à i 6. Có s ố l i ệ u t h ố n g k ê của m ộ t đ ơ n vị s ả n x u ấ t , k i n h
doanh n h ư sau:
I TatòríỢ Đ Ợ I h o e K t e b l ế Q u á c d â n

rỹB*Tị Ị HUM** ĨKK t\|P»r» W « I W
Năm Năm báo

Chỉ tiêu
gốc cáo
1.G0 (Tr.đ) 8000 10000
% VA trong GO 60 62
% khấu hao TSCĐ trong VA 5 5,2
2. Số lao động làm việc bình quân trong năm (Người) 100 110
3. Số ngày làm việc bình quàn của 1 lao động

trong năm (ngày) 250 220
Yêu cầu:
1. P h â n t í c h t ì n h h ì n h b i ế n đ ộ n g s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g của
đ ơ n v ị n ă m b á o c á o so v ố i n ă m góc?
2. H ã y t í n h v à p h â n t í c h c á c c h ỉ t i ê u N S L Đ c ủ a đ ơ n vị
n ă m b á o c á o so v ố i n ă m gốc?
3. P h â n t í c h 2 n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n V A n ă m b á o c á o so
v ó i n ă m gốc b ằ n g p h ư ơ n g p h á p c h ỉ số?
4. P h â n t í c h 3 n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n g i á t r ị s ả n x u ấ t k ỳ
b á o c á o so v ố i k ỳ gốc b ằ n g p h ư ờ n g p h á p c h ỉ số?
Bài 7. Có số liệu thống kê của một doanh nghiệp trong

2 k ỳ n h ư sau:
1. Năng suất lao động binh quân của 1 ngày-người

làm việc (tính theo GO) (Tr.đ/ngày.người) 0,3 0,33
2. Số lao động có bình quân trong kỳ (Người) 100 110
3. Tổng số ngày-người làm việc trong kỳ (ngày-người) 22.000 24.750

H ã y p h â n t í c h 3 n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n sự b i ế n đ ộ n g
của G O k ỳ b á o c á o so v ố i k ỳ gốc b ằ n g :
a. P h ư ơ n g p h á p c h ỉ số?
b. P h ư ơ n g p h á p PONOMARJEWA.
Bài 8. Xí nghiệp may xuất khẩu có 100 công nhân. Xí

n g h i ệ p c ầ n s ả n x u ấ t 6.000 s ả n p h ẩ m t r o n g t h á n g . Đ ể s ả n
x u ấ t Ì s ả n p h ẩ m x í n g h i ệ p t r ả c ô n g lao đ ộ n g l à 10 n g h ì n
đ ồ n g . P h ò n g k ế h o ạ c h c ủ a x í n g h i ệ p t í n h t o á n , theo đ ị n h mức
m ỗ i lao đ ộ n g l à m v i ệ c 24 n g à y / t h á n g ; Ì n g à y l à m 8 g i ờ . Đ ể
m a y Ì s ả n p h ẩ m c ầ n 4 giờ.
N h ư v ậ y , theo k ế h o ạ c h x í n g h i ệ p l à m được 4.800 s ả n

p h ẩ m v ó i t i ề n l ư ơ n g p h ả i t r ả 48 t r i ệ u đ ồ n g .
N ế u x í n g h i ệ p k h ô n g giao h à n g đ ú n g t h ờ i h ạ n , x í n g h i ệ p
p h ả i n ộ p p h ạ t 5% g i á t r ị hợp đ ồ n g ; t í n h r a h ế t 50 t r i ệ u đ ồ n g .
Đ ể h o à n t h à n h k ế h o ạ c h , B a n G i á m đốc t r ù t í n h p h ả i
t u y ể n d ụ n g t h ê m lao đ ộ n g v à m u a t h ê m m á y m a y . Song l i ệ u
n h ữ n g t h á n g t ố i g i ả i q u y ế t v i ệ c l à m cho s ố lao đ ộ n g t u y ể n
t h ê m n h ư t h ế n à o n ế u n h ư k h ô n g k ý t h ê m được hợp đ ồ n g . Vì
v ậ y , h ọ q u y ế t đ ị n h k h u y ế n k h í c h c ô n g n h â n l à m t h ê m giờ,
t h ê m n g à y b ằ n g c á c h đ ề r a m ứ c t ă n g t i ề n c ô n g l ê n 10%. K ế t
q u ả l à n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g n g à y t ă n g t h ê m 20% v à s ố n g à y
l à m việc b ì n h q u â n của Ì n g ư ờ i t ă n g t h ê m Ì n g à y .
C ă n cứ v à o t à i l i ệ u t r ê n h ã y p h â n t í c h 3 n h â n t ố ả n h
hưởng đến:
1. T ổ n g s ố s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t được t r o n g t h á n g .
2. T h u n h ậ p b ì n h q u â n của Ì c ô n g n h â n t r o n g t h á n g .
Bài 9. Theo báo cáo của công ty VLC, năm (N+l) như
———— ~"~ r~^.»..." í Wằ í ìỉ Ì "^-=5= ,

T r ư ò n g Đ ọ i h ọ c Kinh t ế Q u ố c d â n 255

sau: So v ố i n ă m N , s ố s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t t ă n g l ê n 10%. Số
lao đ ộ n g t ă n g t h ê m 10 n g ư ờ i , v ề s ố t ư ơ n g đ ố i t ă n g 2%. Q u ỹ
l ư ơ n g t ă n g 11,2%.
N h ữ n g t h ô n g t i n t r ê n l à m cho m ộ t s ố n g ư ờ i n g h i ngờ:
L i ệ u ở đ â y có t h a m ô c h ă n g ? B ở i v ì , q u ỹ l ư ơ n g t ả n g n h a n h
h ớ n tốc độ t ă n g n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g v à s ố lượng lao đ ộ n g .
B a n G i á m đốc l à m tờ g i ả i t r ì n h t r o n g đó có đ o ạ n v i ế t :
" T r o n g n ă m N c ô n g t y t h ự c h i ệ n c h ế độ l ư ơ n g k h o á n sản
p h ẩ m k h ô n g đ ổ i (3.000 đ/sp). N h ữ n g s ả n p h ẩ m v ư ợ t k h o á n
được t h ư ở n g 15% đ ơ n g i á t i ề n l ư ơ n g . Đ i n h mức Ì lao động
s ả n x u ấ t 4.000 s p / n ă m " .
C ă n cứ v à o t à i l i ệ u t r ê n h ã y c h ứ n g m i n h :
- Đ ơ n v ị k h ô n g có c h u y ệ n t h a m ô.
- P h â n t í c h 3 n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n t ổ n g q u ỹ l ư ơ n g của
n ă m ( N + l ) so v ố i n ă m N .
Bài 10. Có số liệu về tình hình phân phối thu nhập của
m ộ t d o a n h n g h i ệ p n h ư sau:
Dưới 500- 700- 900- 1100- Trên

Mức thu nhập (1000đ/lđ)
500 700 900 1100 1500 1500
% lao động của doanh nghiệp 10 15 30 20 18 7
Yêu cầu:
1. T í n h t h u n h ậ p b ì n h q u â n của Ì lao đ ộ n g .
2. V ẽ đ ư ờ n g cong L o r e n z p h ả n á n h t ì n h h ì n h p h â n p h ố i
t h u n h ậ p của d o a n h n g h i ệ p .
3. T í n h h ệ s ố G i o i .

Chương Vi: mốngkê toa động ẹéađm VỊ cơsẠ
B à i l i . Có s ố l i ệ u t h ố n g k ê của m ộ t đ ơ n vị s ả n x u ấ t ,
k i n h doanh gồm 3 p h â n xưởng:
Thu nhập bình quân

Số lao động (Người)
Phân xưởng của 1 lao động (Tr.đ/người)
Kỳ gốc Kỳ báo cáo Kỳ gốc Kỳ báo cáo
1 10 8 50 10
2 11 10 40 40
3 12 13 10 80
Hãy tính:
1. T h u n h ậ p t r u n g b ì n h của Ì lao đ ộ n g của t o à n đ ơ n v ị ở

k ỳ gốc v à k ỳ b á o c á o ?
h ư ở n g t ố i t h u n h ậ p b ì n h q u â n của t o à n đ ơ n v ị k ỳ b á o c á o so
vói k ỳ gốc?
3. S ử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p chỉ s ố đ ể p h â n t í c h n h â n t ố ả n h
h ư ở n g t ố i t ổ n g q u ỹ p h â n p h ố i của t o à n đ ơ n v ị k ỳ b á o c á o so
vói k ỳ gốc?
B à i 12. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê ỏ m ộ t c ô n g t y :
Chỉ tiêu Đơn vị tính Năm gốc Năm báo cáo
GO Tr.đ 25.000 28.000

li 12.000
le 13.500
li 2.000
C 1
2.500
L Người 210 220

Chỉ tiêu Đơn vị tính Năm gốc Năm báo cáo
N Ngày 220 210
F Tr.đ 3.500 4.250

li 2.800 3.500
F N
V li 4.000 5.000
Yêu cầu:
1. P h â n t í c h t ì n h h ì n h b i ế n đ ộ n g t ổ n g q u ĩ l ư ờ n g c ủ a lao
đ ộ n g n ă m b á o . c á o so v ó i n ă m gốc?
2. T í n h v à p h â n t í c h c á c c h ỉ t i ê u t i ề n l ư ờ n g b ì n h q u â n
của lao đ ộ n g n ă m b á o c á o so v ố i n ă m gốc?
3. S ử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p P O N O M A R J E W A đ ể p h â n tích
3 n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n sự b i ế n đ ộ n g c ủ a t ổ n g q u ĩ l ư ơ n g
của d o a n h n g h i ệ p n ă m b á o c á o so v ố i n ă m gốc (chi p h í t i ề n
l ư ơ n g cho Ì t r i ệ u đ ồ n g V A , N S L Đ b ì n h q u â n Ì lao đ ộ n g theo
V A v à s ố lao đ ộ n g có b ì n h q u â n ) ?
4. S ử d ụ n g p h ư ơ n g p h á p c h ỉ s ố đ ể p h â n t í c h 3 n h â n t ố
ả n h h ư ở n g đ ế n sự b i ế n đ ộ n g c ủ a G O n ă m b á o c á o so v ố i n ă m
gốc ( n ă n g s u ấ t sử d ụ n g t ổ n g q u ĩ l ư ơ n g , t ỷ t r ọ n g t ổ n g quĩ
l ư ơ n g t r o n g t ổ n g q u ĩ p h â n p h ố i l ầ n đ ầ u cho lao đ ộ n g v à t ổ n g
quĩ p h â n p h ố i l ầ n đ ầ u cho lao động)?
5. P h â n t í c h m ố i q u a n h ệ g i ữ a t i ề n l ư ơ n g b ì n h q u â n v à
N S L Đ b ì n h q u â n c ủ a c ô n g t y n ă m b á o c á o so v ớ i n ă m gốc?

Chương VU
THỐNG KÊ TÀI SẢN CỐ ĐỊNH
V À Đ Ầ U Tư DÀI H Ạ N C Ủ A Đ O N v ị c o SỎ
ì. THỐNG KÊ TÀI SẢN cố ĐỊNH CỬA ĐƠN VỊ cơ sở

I
1. K h á i n i ệ m , p h ư ơ n g p h á p p h â n l o ạ i v à phương
p h á p đ á n h g i á t à i s ả n c ố đ ị n h c ủ a đ ơ n vị c ơ sở
1.1. Khái niêm tài sản cô đinh
Đ ể t i ế n h à n h s ả n x u ấ t , k i n h doanh, b ê n c ạ n h sức lao đ ộ n g

v à đ ố i t ư ợ n g lao đ ộ n g , đ ơ n v ị cơ sở c ò n c ầ n p h ả i có t ư l i ệ u lao
động. T r o n g đó, b ộ p h ậ n c á c t ư l i ệ u lao đ ộ n g t h ỏ a m ã n đồng
t h ò i b ố n t i ê u c h u ẩ n sau đ â y được coi l à T S C Đ :
(1). C h ắ c c h ắ n t h u được l ợ i í c h k i n h t ế t r o n g t ư ơ n g l a i t ừ
việc sử d ụ n g t à i s ả n ( T S C Đ h ữ u h ì n h ) h a y do t à i s ả n m a n g
l ạ i ( T S C Đ vo h ì n h ) ;
(2). N g u y ê n g i á t à i s ả n p h ả i được x á c đ ị n h m ộ t c á c h đ á n g
t i n cậy;
(3). T h ò i g i a n sử d ụ n g ưốc t í n h t r ê n m ộ t n ă m ;
(4). C ó đ ủ t i ê u c h u ẩ n g i á t r ị theo quy đ ị n h h i ệ n h à n h .
C á c t i ê u c h u ẩ n t r ê n t h ư ờ n g t h a y đ ổ i theo t ừ n g giai đ o ạ n
p h á t t r i ể n c ủ a n ề n k i n h t ế ( n h ấ t là t i ê u c h u ẩ n v ề m ặ t giá t r ị ) .

1.2. Phăn loai tài sản cố định
T S C Đ t r o n g đ ơ n v ị cơ sỏ có n h i ề u l o ạ i . Đ ể t h u ậ n t i ệ n cho
c ô n g t á c q u ả n lý, c ô n g t á c h ạ c h t o á n v à c á c n g h i ê n c ứ u v ề
T S C Đ ở đ ơ n v ị c ầ n p h ả i p h â n l o ạ i c h ú n g theo m ộ t s ố t i ê u
t h ứ c c h ủ y ế u sau:
a. Theo hình thái biểu hiện, TSCĐ của đơn vị cơ sở được

phân thành TSCĐ hữu hình và TSCĐ vô hình
(1). TSCĐ hữu hình l à n h ữ n g t à i s ả n có h ì n h t h á i v ậ t

c h ấ t cụ t h ể do đ ơ n v ị n ắ m g i ữ đ ể sử d ụ n g cho h o ạ t đ ộ n g sản
x u ấ t , k i n h d o a n h p h ù hợp v ố i c á c t i ê u c h u ẩ n g h i n h ậ n T S C Đ
h ữ u h ì n h . Theo t í n h c h ấ t v à m ụ c đ í c h sử d ụ n g t r o n g h o ạ t
đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h T S C Đ h ữ u h ì n h c ủ a đ ơ n v ị được
p h â n t h à n h các n h ó m sau:
- Nhà cửa, vật kiến trúc: G ồ m n h à l à m việc, n h à kho,

x ư ở n g s ả n x u ấ t , cửa h à n g , c h u ồ n g , t r ạ i c h ă n n u ô i , t h á p nưốc,
b ể c h ứ a , s â n p h ơ i , đ ư ơ n g s á , c ầ u , cống, h à n g r à o . . . p h ụ c v ụ
cho h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h .
- Máy móc, thiết bị: G ồ m c á c l o ạ i m á y m ó c , t h i ế t b ị d ù n g
t r o n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h n h ư t h i ế t b ị đ ộ n g lực, m á y móc,
t h i ế t bị công tác v à các l o ạ i t h i ế t bị c h u y ê n d ù n g k h á c .
- Phương tiện vận tải, thiết bị truyền dẫn: G ồ m ô tô, m á y

k é o , t à u t h u y ề n , toa xe; h ệ t h ố n g t h i ế t b ị t r u y ề n d ẫ n n h ư
b ă n g t ả i , h ệ t h ố n g đ ư ò n g ống d ẫ n n ư ố c , d ẫ n n h i ê n l i ệ u , h ệ
thống đường dây điện, t r u y ề n thanh, t h ô n g tin...
- Thiết bị, dụng cụ quản lý: G ồ m c á c t h i ế t b ị , d ụ n g cụ

p h ụ c v ụ cho q u ả n lý k i n h d o a n h , q u ả n lý h à n h c h i n h n h ư các
t h i ế t b ị đ i ệ n t ử , d ụ n g cụ đ o l ư ò n g , m á y v i t í n h , m á y fax...

- Vườn cây lâu năm, súc vật làm việc và cho sản phẩm:
G ồ m c á c l o ạ i v ư ờ n c â y l â u n ă m (chè, cao su, c à p h ê . . . ) , s ú c
v ậ t l à m v i ệ c ( t r â u , b ò , n g ự a , v o i c à y kéo) v à s ú c v ậ t cho s ả n
p h ẩ m ( t r â u , b ò sữa, s i n h sản...).
- TSCĐ hữu hình khác: G ồ m c á c l o ạ i T S C Đ c h ư a được
xếp v à o các l o ạ i t r ê n n h ư t á c p h ẩ m n g h ệ t h u ậ t , s á c h c h u y ê n
môn k ỹ thuật...
T S C Đ h ữ u h ì n h c ủ a đ ơ n v ị có đ ặ c đ i ể m : (i). T h a m gia v à o
n h i ề u c h u k ỳ s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h v à v ẫ n g i ữ n g u y ê n được
h ì n h t h á i v ậ t c h ấ t b a n đ ầ u cho đ ế n k h i h ư h ỏ n g p h ả i l o ạ i b ỏ ;
(2i). T r o n g q u á t r ì n h sử d ụ n g , T S C Đ h ữ u h ì n h b ị hao mòn
d ầ n v à g i á t r ị của n ó được c h u y ể n dịch t ừ n g p h ầ n v à o c h i p h í
s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n v ị .
T S C Đ h ữ u h ì n h thường là bộ p h ậ n chủ y ế u trong tổng số
t à i sản v à đ ó n g v a i t r ò q u a n t r ọ n g trong việc t h ể h i ệ n t ì n h
h ì n h t à i c h í n h c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ. Vì v ậ y , v i ệ c x á c đ ị n h m ộ t t à i
s ả n được g h i n h ậ n l à T S C Đ h ữ u h ì n h h a y l à m ộ t k h o ả n c h i
p h í s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h t r o n g k ỳ sẽ có ả n h h ư ở n g đ á n g k ể
đến k ế t q u ả h o ạ t động của đ ơ n vị.
(2). TSCĐ vô hình l à c á c t à i s ả n k h ô n g có h ì n h t h á i v ậ t
c h ấ t cụ t h ể , n h ư n g x á c đ ị n h được g i á t r ị v à do đ ơ n v ị n ắ m
giữ, sử d ụ n g t r o n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh, c u n g c ấ p dịch v ụ
hoặc cho c á c đ ố i t ư ợ n g k h á c t h u ê p h ù hợp v ố i c á c t i ê u c h u ẩ n
g h i n h ậ n T S C Đ v ô h ì n h . Theo t í n h c h ấ t v à m ụ c đ í c h sử d ụ n g
t r o n g h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h T S C Đ v ô h ì n h của đ ơ n
vị được p h â n t h à n h c á c n h ó m sau:
- Quyền sử dụng đất có thời hạn: Bao g ồ m s ố t i ề n đ ơ n v ị
cơ sở đ ã c h i r a đ ể có q u y ể n sử d ụ n g đ ấ t t r o n g m ộ t t h ờ i g i a n
n h ấ t đ ị n h , c h i p h í cho đ ề n b ù , g i ả i p h ó n g m ặ t b ằ n g , san l ấ p

m ặ t b ằ n g ( đ ố i v ố i t r ư ờ n g hợp q u y ề n sử d ụ n g đ ấ t r i ê n g b i ệ t
đôi v ố i g i a i đ o ạ n đ ầ u t ư n h à cửa, v ậ t k i ế n t r ú c t r ê n đ ấ t ) , l ệ
p h í t r ư ố c b ạ ( n ế u có)..., k h ô n g bao g ồ m c á c c h i p h í c h i r a đế
xây dựng các công t r ì n h t r ê n đất.
- Nhãn hiệu hàng hóa: L à c á c c h i p h í t h ự c t ế đ ơ n vị cơ sỏ

đã chi ra liên quan trực t i ế p tói việc mua n h ã n h i ệ u h à n g
hóa.
- Quyền phát hành: L à t o à n b ộ c á c c h i p h í t h ự c t ế đ ơ n vị
cơ sỏ đ ã c h i r a đ ể có q u y ề n p h á t h à n h .
- Phần mềm máy vi tính: L à t o à n bộ các chi p h í thực t ế
đ ơ n v ị cơ sỏ đ ã c h i r a đ ể có p h ầ n m ề m m á y v i t í n h .
- Giấy phép và giấy phép nhượng quyền: L à c á c k h o ả n chi
r a đ ể đ ơ n v ị cơ sỏ có được g i ấ y p h é p v à g i ấ y p h é p n h ư ợ n g
q u y ề n t h ự c h i ệ n c ô n g v i ệ c đó, n h ư : G i ấ y p h é p k h a i t h á c , giấy
phép sản x u ấ t loại sản p h ẩ m mối...
- Bản quyền, bằng sáng chế: L à c á c c h i p h í t h ự c t ế c h i ra
đ ể có b ả n q u y ề n t á c g i ả , b ằ n g s á n g c h ế .
- Công thức và cách pha chê, kiểu mẫu, thiết kê và vật
mẫu: L à c á c c h i p h í t h ự c t ế đ ơ n v ị cỡ sỏ đ ã c h i r a đ ể có công
thức v à cách thức pha chế, k i ể u m ẫ u , t h i ế t k ế v à v ậ t m ẫ u .
- TSCĐ vô hình đang triển khai: T à i s ả n v ô h ì n h t ạ o ra
t r o n g g i a i đ o ạ n t r i ể n k h a i được g h i n h ậ n l à T S C Đ v ô h ì n h
n ế u t h ỏ a m ã n 7 đ i ề u k i ệ n sau: (ĩ). T í n h k h ả t h i v ề m ặ t k ỹ
t h u ậ t đ ả m b ả o cho v i ệ c h o à n t h à n h v à đ ư a t à i s ả n v ô h ì n h
v à o sử d ụ n g theo d ự t í n h h o ặ c d ể b á n ; (2i). Đ ơ n v ị cơ sở dự
đ ị n h h o à n t h à n h t à i s ả n v ô h ì n h đ ể sử d ụ n g hoặc đ ể b á n ; (3i).
Đ ơ n v ị có k h ả n ă n g sử d ụ n g h o ặ c b á n t à i s ả n v ô h ì n h . đó; (4i).
T à i s ả n v ô h ì n h đó p h ả i t ạ o r a được l ợ i í c h k i n h t ế t r o n g

t ư ơ n g l a i ; (5i). Có đ ầ y đ ủ c á c n g u ồ n lực v ề k ỹ t h u ậ t , t à i c h í n h
v à c á c n g u ồ n lực k h á c đ ể h o à n t ấ t c á c g i a i đ o ạ n t r i ể n k h a i ,
b á n h o ặ c sử d ụ n g t à i s ả n v ô h ì n h đó; (6i). Có k h ả n ă n g x á c
đ ị n h m ộ t c á c h chắc c h ắ n t o à n b ộ c h i p h í t r o n g g i a i đ o ạ n t r i ể n
k h a i đ ể t ạ o r a t à i s ả n v ô h ì n h đó; (7i). Ư ó c t í n h có đ ủ t i ê u
c h u ẩ n v ề t h ò i g i a n sử d ụ n g v à g i á t r ị theo quy đ ị n h cho
TSCĐvôhình.
C á c đ ơ n v ị cơ sỏ t h ư ò n g đ ầ u t ư đ ể có c á c n g u ồ n lực v ô
h ì n h , n h ư : Q u y ề n sử d ụ n g đ ấ t có t h ờ i h ạ n ; p h ầ n m ề m m á y v i
tính; b ằ n g s á n g chế, b ả n quyền; giấy p h é p k h a i t h á c t h ủ y
sản, h ạ n n g ạ c h x u ấ t k h ẩ u , h ạ n n g ạ c h n h ậ p k h ẩ u , g i ấ y p h é p
n h ư ợ n g quyền, q u a n h ệ k i n h doanh v ố i k h á c h h à n g hoặc n h à
cung cấp, sự t r u n g t h à n h c ủ a k h á c h h à n g , t h ị p h ầ n v à q u y ề n
tiếp thị...
Đ ể x á c đ ị n h c á c n g u ồ n lực v ô h ì n h t r ê n có t h ỏ a m ã n đ ị n h
nghĩa T S C Đ vô h ì n h hay k h ô n g c ầ n p h ả i xem x é t các y ế u tố:
T í n h có t h ể x á c đ ị n h được, k h ả n ă n g k i ể m s o á t n g u ồ n lực v à
t í n h chắc c h ắ n c ủ a l ợ i í c h k i n h t ế t r o n g t ư ơ n g l a i .
b. Theo quyền sở hữu, TSCĐ của đơn vị cơ sở được phân

thành TSCĐ tự có và TSCĐ thuê ngoài
(1). TSCĐ tự có l à T S C Đ được m u a s ắ m , x â y d ự n g b ằ n g

n g u ồ n v ố n n g â n s á c h cấp, n g u ồ n v ố n vay, n g u ồ n v ố n t ự b ổ
sung, n g u ồ n v ố n l i ê n d o a n h , c á c q u ỹ c ủ a đ ơ n v ị v à c á c T S C Đ
được b i ế u , t ặ n g . . . đ â y l à n h ữ n g T S C Đ t h u ộ c q u y ề n sở h ữ u
của đ ơ n v ị .
(2). TSCĐ thuê ngoài l à T S C Đ đ i t h u ê đ ể sử d ụ n g t r o n g
m ộ t t h ờ i g i a n n h ấ t đ ị n h theo hợp đ ồ n g t h u ê t à i s ả n . C ă n cứ
v à o b ả n c h ấ t c á c đ i ề u k h o ả n g h i t r o n g hợp đ ồ n g t h u ê m à

T S C Đ đ i t h u ê được chia t h à n h : T S C Đ t h u ê t à i c h í n h v à
T S C Đ t h u ê h o ạ t động.
T h u ê t à i s ả n được p h â n l o ạ i l à t h u ê t à i c h í n h n ế u n ộ i
d u n g hợp đ ồ n g t h u ê t à i s ả n t h ể h i ệ n v i ệ c c h u y ể n giao p h ầ n
l ố n r ủ i ro v à l ợ i í c h g ắ n l i ề n q u y ề n sở h ữ u t à i s ả n . T h u ê t à i
s ả n được p h â n l o ạ i l à t h u ê h o ạ t đ ộ n g n ế u n ộ i d u n g của hợp
đ ồ n g t h u ê t à i s ả n k h ô n g có sự c h u y ế n giao p h ầ n l ố n r ủ i ro v à
l ợ i í c h g ắ n l i ề n v ố i q u y ề n sỏ h ữ u t à i s ả n .
- TSCĐ thuê tài chính:
C á c t r ư ờ n g hợp t h ư ờ n g d ẫ n đ ế n hợp đ ồ n g t h u ê t à i c h í n h
l à : (i). B ê n cho t h u ê c h u y ể n giao q u y ề n sỏ h ữ u t à i s ả n cho
b ê n t h u ê k h i h ế t h ạ n hợp đ ồ n g ; (2i). T ạ i t h ờ i đ i ể m k h ỏ i đ ầ u
t h u ê t à i s ả n , b ê n t h u ê có q u y ề n l ự a c h ọ n m u a l ạ i t à i s ả n t h u ê
v ớ i mức g i á ước t í n h t h ấ p h ơ n g i á hợp lý v à o c u ố i t h ờ i h ạ n
t h u ê ; (3i). T h ờ i h ạ n t h u ê t à i s ả n c h i ế m p h ầ n l ố n t h ờ i g i a n sử
d ụ n g k i n h t ế c ủ a t à i s ả n cho d ù k h ô n g có sự c h u y ê n giao
q u y ề n sỏ h ữ u ; (4i). T ạ i t h ờ i đ i ể m k h ở i đ ầ u t h u ê t à i sản, giá
t r ị h i ệ n t ạ i của k h o ả n t h a n h t o á n t i ề n t h u ê t ố i t h i ể u c h i ế m
p h ầ n l ố n g i á t r ị hợp lý c ủ a t à i s ả n t h u ê ; (5i). T à i s ả n t h u ê
t h u ộ c l o ạ i c h u y ê n d ù n g m à c h ỉ có b ê n t h u ê có k h ả n ă n g sử
d ụ n g k h ô n g c ầ n có sự t h a y đ ổ i , sửa c h ữ a n à o .
H ợ p đ ồ n g t h u ê t à i s ả n c ũ n g được g ọ i l à hợp đ ồ n g t h u ê t à i
c h í n h n ế u hợp đ ồ n g t h ỏ a m ã n í t n h ấ t m ộ t t r o n g ba t r ư ớ n g hợp
sau: (i). N ế u b ê n t h u ê h u y b ỏ hợp đ ồ n g v à đ ề n b ù t ổ n t h ấ t
p h á t s i n h l i ề n q u a n đ ế n v i ệ c h u y hợp đ ồ n g cho b ề n cho t h u ê ;
(2i). T h u n h ậ p h o ặ c t ổ n t h ấ t do sự t h a y đ ổ i g i á t r ị hợp lý của
g i á t r ị c ò n l ạ i c ủ a t à i s ả n t h u ê g ắ n v ố i b ê n t h u ê ; (3i). B ê n
t h u ê có k h ả n ă n g t i ế p t ụ c t h u ê l ạ i t à i s ả n sau k h i h ế t h ạ n
hợp đ ồ n g t h u ê v ố i t i ề n t h u ê t h ấ p h ớ n g i á t h u ê t h ị t r ư ờ n g .

T S C Đ t h u ê t à i c h í n h c ũ n g được coi n h ư T S C Đ của đ ơ n v ị
cơ sỏ. Đ ơ n v ị có t r á c h n h i ệ m q u ả n lý, sử d ụ n g v à t r í c h k h ấ u
hao n h ư c á c T S C Đ t ự có c ủ a m ì n h .
- TSCĐ thuê hoạt động: Là TSCĐ thuê nhưng không

t h ỏ a m ã n m ộ t đ i ề u k h o ả n n à o c ủ a hợp đ ồ n g t h u ê t à i c h í n h .
B ê n đ i t h u ê c h ỉ được q u ả n lý, s ử d ụ n g t à i s ả n t r o n g t h ờ i h ạ n
của hợp đ ồ n g t h u ê v à p h ả i h o à n t r ả cho b ê n cho t h u ê k h i k ế t
t h ú c hợp đồng.
N g o à i r a , T S C Đ c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ c ò n có t h ể được p h â n
l o ạ i theo m ộ t s ố t i ê u t h ứ c k h á c n ữ a n h ư : Theo t h ờ i h ạ n sử
dụng, theo t ì n h t r ạ n g s ử d ụ n g , theo c ô n g d ụ n g , theo n g u ồ n
gốc h ì n h t h à n h v.v...
1.3. Đánh giá tài sản cố định
T S C Đ t ừ n g l o ạ i t í n h theo đ ơ n v ị h i ệ n v ậ t l à cớ sỏ đ ể l ậ p
k ế hoạch đ ầ u t ư m u a s ắ m , x â y d ự n g b ổ sung, sửa c h ữ a T S C Đ
và đ á n h giá h i ệ u q u ả t ừ n g loại T S C Đ . N h ư n g trong n h i ề u
nghiên cứu k h á c n g ư ờ i ta l ạ i c ầ n d ù n g đ ế n chỉ tiêu giá trị
t o à n b ộ T S C Đ . T r o n g t r ư ờ n g h ợ p n à y , T S C Đ c ủ a đ ơ n VỊ cơ sỏ
p h ả i được t í n h t h e o đ ơ n v ị t i ề n t ệ . V ì v ậ y , c ầ n p h ả i đ á n h g i á
T S C Đ theo c á c l o ạ i g i á k h á c n h a u đ ể n ắ m được t ổ n g g i á t r ị
T S C Đ đ ã đ ầ u t ư b a n đ ầ u , t ổ n g g i á t r ị T S C Đ đ ã hao m ò n v à
tổng giá t r ị T S C Đ c ò n l ạ i .
a. Các loại giá dùng trong đánh giá TSCĐ
(1). Nguyên giá (hay giá ban đầu hoàn toàn) của TSCĐ
là t o à n b ộ c á c c h i p h í đ ơ n v ị cơ sỏ p h ả i b ỏ r a đ ể có được T S C Đ
t í n h đ ế n t h ờ i đ i ể m đ ư a t à i s ả n đ ó v à o t r ạ n g t h á i s ẵ n s à n g sử
d ụ n g ( T S C Đ h ữ u h ì n h ) h a y t h ờ i đ i ể m đ ư a t à i s ả n đó v à o s ử
d ụ n g theo d ự t í n h (TSCĐ.VÔ h ì n h ) . N g u y ê n g i á (hay g i á b a n

đ ầ u h o à n t o à n ) c ủ a t ừ n g l o ạ i T S C Đ được x á c đ ị n h theo t ừ n g
t r ư ờ n g hợp cụ t h ế t r o n g c h u ẩ n mực k ế t o á n V i ệ t N a m .
(2). Giá đánh giá lại (hay giá khôi phục hoàn toàn) của
T S C Đ l à n g u y ê n g i á (hay g i á b a n đ ầ u h o à n t o à n ) của T S C Đ
m ố i n g u y ê n s ả n x u ấ t ở k ỳ b á o c á o , được d ù n g đ ể đ á n h g i á l ạ i
T S C Đ c ù n g loại đã mua sắm ở các t h ờ i k ỳ trưốc.
C á c T S C Đ g i ố n g n h a u sẽ có g i á t r ị k h ô i p h ụ c g i ố n g n h a u
m ặ c d ù c h ú n g được m u a s ắ m , x â y d ự n g v à o c á c t h ờ i k ỳ k h á c
n h a u v à có n g u y ê n giá (hay g i á b a n đ ầ u h o à n t o à n ) k h á c nhau.
(3). Giá còn lại của TSCĐ l à h i ệ u s ố g i ữ a n g u y ê n giá
(hay g i á đ á n h g i á l ạ i ) v ố i s ố k h ấ u hao l ũ y k ế .
Hoặc:
Giá trị còn lại Nguyên giá (hay giá Tỷ lệ còn lại . .
của TSCĐ ~ đánh giả lại) của TSCĐ x
của TSCĐ
6. Các cách đánh giá TSCĐ
(1). Đánh giá TSCĐ theo nguyên giá (hay giá ban đầu
hoàn toàn)
C á c h đ á n h g i á n à y cho b i ế t q u i m ô c á c n g u ồ n v ố n đ ã đ ầ u
t ư v à o T S C Đ t ừ k h i đ ơ n v ị m ố i t h à n h l ậ p đ ế n nay. Tuy
n h i ê n , do t h ờ i k ỳ m u a s ắ m hoặc x â y dựng k h á c nhau, n ê n
c ù n g m ộ t l o ạ i T S C Đ t r o n g đ ơ n v ị n h ư n g có n h i ề u g i á b a n đ ầ u
k h á c n h a u , g â y k h ó k h ă n t r o n g v i ệ c so s á n h v à n g h i ê n cứu
c á c c h ỉ t i ê u v ề sử d ụ n g T S C Đ .
(2). Đánh giá TSCĐ theo giá ban đầu còn lại
C á c h đ á n h giá n à y p h ả n á n h t ổ n g giá t r ị T S C Đ danh

n g h ĩ a c ò n l ạ i t ạ i t h ò i đ i ể m đ á n h g i á sau k h i đ ã t r ừ j j t i g i á t r ị
hao m ò n h ữ u h ì n h l ũ y k ế c ủ a c h ú n g .

(3). Đánh giá TSCĐ theo giá đánh giá lại (hay giá khôi
phục hoàn toàn)
C á c h đ á n h g i á n à y g i ú p n ắ m được q u i m ô n g u ồ n v ố n đ ể
trang bị l ạ i T S C Đ ở t ì n h t r ạ n g m ớ i n g u y ê n . Đó cũng là tổng
giá t r ị b a n đ ầ u c ủ a c á c T S C Đ t ư ơ n g t ự được s ả n x u ấ t ở t h ờ i
kỳ đ á n h giá l ạ i .
(4). Đánh giá TSCĐ theo giá khôi phục còn lại
Cách đ á n h giá n à y p h ả n á n h tổng giá trị T S C Đ thực t ế
còn l ạ i t ạ i t h ò i đ i ể m đ á n h g i á sau k h i đ ã t r ừ đ i g i á t r ị hao
m ò n của c h ú n g . C h ỉ t i ê u n à y p h ả n á n h đ ú n g đ ắ n n h ấ t h i ệ n
t r ạ n g của T S C Đ v ì n ó đ ã l o ạ i t r ừ cả hao m ò n h ữ u h ì n h v à
hao m ò n v ô h ì n h .
T r ư ờ n g hợp c ầ n n g h i ê n c ứ u t ì n h h ì n h t ă n g , g i ả m T S C Đ
theo t h ờ i g i a n , có t h ể d ù n g c á c h đ á n h g i á T S C Đ theo g i á so
s á n h đ ể l o ạ i t r ừ ả n h h ư ở n g c ủ a sự t h a y đ ổ i g i á cả.
2. Thống kê số lượng, cấu thành, hiện trạng và sự

b i ế n đ ộ n g t à i s ả n c ố đ ị n h của đ ơ n vị cơ sở
2.1. Thống kê số lương tài sản cố định
S ố l ư ợ n g T S C Đ đ ơ n v ị cơ sỏ đ ã đ ầ u t ư m u a sắm xây
dựng, đ ã l à m x o n g t h ủ t ụ c b à n giao đ ư a v à o sử d ụ n g , đ ã được
g h i v à o sổ T S C Đ c ủ a đ ơ n v ị g ọ i l à s ố l ư ợ n g T S C Đ h i ệ n có.
S ố l ư ợ n g T S C Đ h i ệ n có của đ ơ n v ị được t h ố n g k ê theo s ố
t h ờ i đ i ể m v à s ố b ì n h q u â n . T r o n g đó, s ố l ư ợ n g T S C Đ có b ì n h
q u â n t r o n g k ỳ được sử d ụ n g p h ổ b i ế n t r o n g t í n h t o á n c á c chỉ
tiêu kinh tế.
S ố l ư ợ n g T S C Đ có b ì n h q u â n t r o n g k ỳ ( S j ) được t í n h cho
t ừ n g l o ạ i (hay n h ó m ) T S C Đ theo c á c c ô n g t h ứ c sau:

I i is
Si = (7.2); h o ặ c Si = (7.3)
n I n
Trong đó:
Si, - S ố l ư ợ n g T S C Đ i CÓ t r o n g n g à y j của k ỳ n g h i ê n c ứ u ;
n - T ổ n g s ố n g à y theo l ị c h c ủ a k ỳ n g h i ê n c ứ u ;
njj - S ố n g à y c ủ a t h ò i k ỳ j ;
X ị j " T ổ n g s ố n g à y theo l ị c h c ủ a k ỳ n g h i ê n c ứ u (với
n
N ế u n;j = Ì , S; được t í n h theo c ô n g t h ứ c (7.2); c ò n n ế u

njj > Ì t h ì d ù n g c ô n g t h ứ c (7.3).
T r ư ờ n g h ợ p k h ô n g có đ ủ t à i l i ệ u v ề s ố l ư ợ n g T S C Đ i của
t ấ t cả c á c n g à y t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u , s ố l ư ợ n g T S C Đ i có b ì n h
q u â n được t í n h theo p h ư ờ n g p h á p b ì n h q u â n theo t h ứ t ự t h ờ i
g i a n t ừ c á c s ố l ư ợ n g T S C Đ i có ỏ c ù n g m ộ t s ố t h ờ i đ i ể m t r o n g
k ỳ nghiên cứu.
N ế u các khoảng cách t h ờ i gian b ằ n g nhau, số lượng TSCĐ
i CÓ b ì n h q u â n t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u được tính. theo c ô n g thức:
ỄìL S ... S _ %-
+ l2+ + in 1+
Si = - 2 £- (7.4)
n-1
Trong đó:
Su, Sa,..., s in - S ố l ư ợ n g T S C Đ i có ở t h ờ i đ i ể m t h ứ Ì , t h ứ
2,..., t h ứ n t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u ;
n - S ố t h ờ i đ i ể m t h ố n g k ê được s ố l ư ợ n g T S C Đ i t r o n g k ỳ
nghiên cứu.

ỵ^ỆtmngVì % ị ^ é
Nếu khoảng cách thòi gian không bằng nhau thì Sj được
t í n h theo c ô n g t h ứ c (7.3), h o ặ c l ấ y k h o ả n g c á c h t h ờ i g i a n
b ằ n g n h a u đ ể t í n h theo c ô n g t h ứ c (7.4).
C h ỉ t i ê u T S C Đ có b ì n h q u â n t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u c ò n được
t í n h c h u n g cho c á c l o ạ i T S C Đ k h á c n h a u , theo c ô n g t h ứ c :
Giá trị TSCĐ có Nguyên giá Nguyên giá

bình quân trong kỳ TSCĐcóở + TSCĐcóở
nghiên cứu (theo đẩu kỳ cuối kỳ
(7.5)
nguyên giá) (G) 2
Chỉ tiêu p h ả n á n h qui m ô giá trị T S C Đ đơn vị đ ã đ ầ u t ư

cho s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u t í n h theo
n g u y ê n giá.
2.2. Nghiên cứu kết cấu tài sản cố định
K ế t c ấ u T S C Đ p h ả n á n h t ỷ t r ọ n g của t ừ n g l o ạ i (hay
n h ó m ) T S C Đ t r o n g t o à n b ộ T S C Đ c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ. C ô n g t h ứ c
t í n h chỉ t i ê u n h ư sau:
ke, = f- (7.6)
Trong đó:
k r - K ế t c ấ u c ủ a l o a i (hay n h ó m ) T S C Đ i t r o n g t o à n b ô
T S C Đ của đơn vị;

Gi - G i á t r ị c ủ a l o ạ i (hay n h ó m ) T S C Đ i ;
G - T ổ n g giá t r ị T S C Đ của đơn vị;

k r có t h ể t í n h cho t ừ n g t h ờ i đ i ể m h o á c t í n h b ì n h q u â n
cho k ỳ n g h i ê n c ứ u , c ò n Gi v à G được t í n h theo n g u y ê n g i á
hoặc giá đ á n h giá l ạ i .

N g h i ê n c ứ u k ế t c ấ u T S C Đ đ ể t h ấ y được đặc đ i ể m t r a n g
b ị k ỹ t h u ậ t của đ ơ n v ị . Q u a đó có k ế h o ạ c h h i ệ u c h ỉ n h , lựa
c h ọ n cờ c ấ u đ ầ u t ư t ô i ư u g i ữ a c á c n h ó m T S C Đ .
2.3. Thống kê hiên trạng tài sản cố định
Hiện trạng của TSCĐ phản ánh năng lực của sản xuất
h i ệ n t ạ i v ề T S C Đ của đ ơ n v ị cơ sỏ. N h â n t ố cơ b ả n l à m thay
đ ổ i h i ệ n t r ạ n g của T S C Đ l à sự hao m ò n . Có h a i h ì n h thức
hao m ò n T S C Đ l à hao m ò n v ô h ì n h v à hao m ò n h ữ u h ì n h .
Hao mòn vô hình l à hao m ò n x u ấ t h i ệ n do sự t i ế n b ộ của

k h o a học k ỹ t h u ậ t cho r a đòi m ộ t T S C Đ m ố i c ù n g l o ạ i v ố i
T S C Đ đ ơ n vị đ a n g sử d ụ n g n h ư n g có g i á r ẻ h ơ n , có c ô n g suất
v à c h ấ t l ư ợ n g s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t r a cao hơn. H a o m ò n vô
h ì n h n h a n h h a y c h ậ m p h ụ t h u ộ c v à o n h ị p độ p h á t t r i ể n của
t i ế n b ộ k h o a học k ỹ t h u ậ t v à sự t ă n g n ă n g s u ấ t c ủ a n h ữ n g
T S C Đ cùng loại.
Hao mòn hữu hình l à hao m ò n v ậ t c h ấ t do q u á t r ì n h sử

d ụ n g T S C Đ , hoặc do t á c đ ộ n g của t h i ê n n h i ê n l à m cho n ă n g
lực s ả n x u ấ t của T S C Đ b ị g i ả m s ú t d ầ n h o ặ c l à m cho T S C Đ
bị h ư hỏng.
Có t h ể x á c đ ị n h mức độ hao m ò n h ữ u h ì n h theo b a c á c h :
a. So sánh thời gian sử dụng thực tế với thời gian sử

dụng định mức của TSCĐ
Thời gian
Hệ sử
số dụng
hao thực
mòn tế của TSCĐ
; : (7.7)
hữu hình TSCĐ Thời gian sử dụng định mức của TSCĐ

b. So sánh khôi lượng sản phẩm sản xuất ra tính từ khi
đưa TSCĐ vào hoạt động với khối lượng sản phẩm định mức
trong thời gian sử dụng dự tính của TSCĐ
Giá trị sản phẩm đã sản xuất ra

Hệ số hao từkhisửdungTSCĐ
mòn hữu = • (7.8)
hình TSCĐ Giá trị sản phẩm định mức trong thời gian
sử dụng dự tính của TSCĐ
c. So sánh tổng số tiền khấu hao đã trích từ khi sử dụng

TSCĐ với nguyên giá (hay giá đánh giá lại) của TSCĐ đó
H . V^ Tổng số khấu hao đã trích (hay tổng số khấu

„. . hao lũy kế) từ khi sử dụng TSCĐ
mòn hữu í í _x ợ
hình TSCĐ Nguyên giá (hay giá đánh giá lại) của TSCĐ
C á c h ệ s ố t í n h r a c à n g g ầ n Ì , T S C Đ b ị hao m ò n h ữ u h ì n h
c à n g n h i ề u v à ngược l ạ i .
T ừ h ệ s ố hao m ò n h ữ u h ì n h T S C Đ có t h ể x á c đ ị n h h ệ s ố
c ò n h o ạ t đ ộ n g được c ủ a T S C Đ , theo c ô n g t h ứ c :
Hê số còn hoat đông Hê số hao mòn

A
' = 1 - * _ ơ-10)
được của TSCĐ hữu hình của TSCĐ
Hệ số còn hoạt động được của TSCĐ là cơ sở thông tin
cho n g h i ê n c ứ u t h ự c h i ệ n c á c d ự á n đ ầ u t ư b ổ sung n â n g cao
k h ả n ă n g h o ạ t đ ộ n g c ủ a t ừ n g T S C Đ v à của c ô n g n g h ệ s ả n
xuất.
N g h i ê n c ứ u h i ệ n t r ạ n g (hay n ă n g lực s ả n x u ấ t h i ệ n t ạ i )
c ủ a T S C Đ v à c ủ a c ô n g n g h ệ s ả n x u ấ t g i ú p đ ơ n v ị cơ sở c h ủ
động k ý hợp đồng v à n h ậ n đơn h à n g sản x u ấ t sản p h ẩ m v ớ i
khách hàng.

2.4. Nghiên cứu biến động tài sản cố định trong kỳ
nghiên cứu - Bảng cân đối tài sản cố định
T S C Đ của đ ơ n v ị cơ sỏ l u ô n có sự b i ế n đ ộ n g theo t h ò i
g i a n do sự b i ế n đ ộ n g c ủ a q u i m ô s ả n x u ấ t , k i n h doanh. Có
t h ể sử d ụ n g b ả n g c â n đ ố i T S C Đ đ ể n g h i ê n c ứ u t ì n h h ì n h n à y .
B ả n g c â n đ ố i T S C Đ p h ả n á n h q u y m ô T S C Đ có đ ầ u k ỳ ,
t ă n g t r o n g k ỳ , g i ả m t r o n g k ỳ v à có c u ố i k ỳ cho t ổ n g s ố v à
t ừ n g l o ạ i (hay n h ó m ) T S C Đ . T ù y theo t ừ n g t h ờ i k ỳ m à có t h ể
l ậ p b ả n g c â n đ ố i T S C Đ c h i t i ế t hoặc đ ơ n g i ả n (Xem sơ đồ
bảng cân đối TSCĐ ỏ trang bên).
C á c c h ỉ t i ê u t r o n g b ả n g c â n đ ố i có t h ể được t í n h theo
2 l o ạ i g i á : N g u y ê n g i á v à g i á đ á n h g i á l ạ i đ ể p h ụ c v ụ cho các
mục đích n g h i ê n c ứ u k h á c n h a u .
T ừ b ả n g c â n đ ố i T S C Đ có t h ể t í n h t o á n được m ộ t s ố chỉ
t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h b i ế n đ ộ n g T S C Đ t r o n g k ỳ n g h i ề n cứu:
Hệ số Giá trị TSCĐ tăng trong kỳ

tăngTSCĐ =
7 ..." ( - )
7 n
M
Giá trị TSCĐ có cuối kỳ
Hệ số Giá trị TSCĐ giảm trong kỳ

giảmTSCĐ =
TỊT . . . ~ ; ~ ~
T c r O - )
7 1 2
a
Giá trị TSCĐ có đẩu kỳ
Các hệ số tăng và hệ số giảm TSCĐ cho biết thông túi về

t ì n h h ì n h b i ế n đ ộ n g T S C Đ t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u theo c ô n g
d ụ n g v à theo n g u ồ n h ì n h t h à n h t à i s ả n . M u ố n b i ế t t h ê m
t h ô n g t i n v ề x u h ư ố n g t ă n g cường á p dụng k ỹ t h u ậ t m ố i và
l o ạ i b ỏ k ỹ t h u ậ t cũ, c ầ n t í n h v à p h â n t í c h t h ê m c á c c h ỉ t i ê u
h ệ số đ ổ i m ố i v à h ệ số l o ạ i bỏ T S C Đ .

Bảng Víu
%. Loại TSCĐ Dùng trong hoạt động sản xuất, Dùng trong hoạt động Dùng trong hoạt động
kinh doanh hành chính sự nghiệp phúc lợi công cộng Chung
Trong đó Trong đó Trong đó toàn
Phương tiện vận tải,

Máy móc, thiết bị
doanh
Thiết bị, dụng cụ

vật kiến trúc
Tổng số
Tổng số
Tổng số
truyền dẫn
Nhà cửa,
nghiệp
quan lý
Chi tiêu
A 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
+ Có đầu kỳ
+ Tăng trong kỳ
Trong đó:
- Mua sắm, XD
- Nhận góp vốn LD bằng TSCĐ
- Nhân lai vốn góp LD bằng
TSCĐ
- Do đánh giá lại TSCĐ
- Các nguyên nhân khác
+ Giảm trong kỳ
Trong đó:
- Nhượng bán
- Thanh lý
- Do góp vốn LD bằng TSCĐ
- Do trà lại TSCĐ cho các bên
tham gia LD
- Các nguyên nhân khác
+ Có CUỐI kỳ

Công thức t í n h h a i h ệ số n à y n h ư sau:
Giá tri TSCĐ mới tăng trong kỳ (chỉ kể
Hê so ,
sô TSCĐ xây dựng hoặc mua sắm mới) (7.13)
đôi mới _ :—Ị a
•
TSCĐ Giá trị TSCĐ có cuối kỳ
, Giá trị TSCĐ loại bỏ trong kỳ do các nguyên nhân.

Hê so ' ,'
•_ Ì L Hết hạn SD, hỏng và sự cô không khác phục được
loại bỏ = ĩ : z _ 1 _ — (7.14)
TSCĐ Giá trị TSCĐ có đầu kỳ
Kết quả tính toán trên sẽ cho ta thông tin về bốn cặp hệ số
(hệ s ố t ă n g v à h ệ s ố g i ả m , h ệ s ố đ ổ i m ố i v à h ệ s ố l o ạ i bỏ, h ệ số
t ă n g v à h ệ s ố đ ổ i mói, h ệ s ố g i ả m v à h ệ sô l o ạ i bỏ) của t o à n bộ
T S C Đ v à của t ừ n g l o ạ i (hay n h ó m ) T S C Đ t r o n g k ỳ n g h i ề n cứu.
3. Thống kê khấu hao tài sản cố định
3.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến thống

kê khấu hao tài sản cố định
a. Khấu hao: L à sự t í n h t o á n v à p h â n b ổ m ộ t c á c h có h ệ
t h ố n g n g u y ê n giá của T S C Đ vào chi phí sản xuất, kinh
d o a n h t r o n g s u ố t t h ờ i g i a n sử d ụ n g c ủ a t à i s ả n đó.
ỏ. Thời gian sử dụng TSCĐ: Là thời gian m à T S C Đ phát
h u y được t á c d ụ n g cho s ả n x u ấ t , k i n h doanh, được t í n h b ằ n g :
- T h ò i g i a n m à đ ơ n v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h d ự t í n h sử
d ụ n g T S C Đ (theo đ i ề u 10, đ i ề u l i v à P h ụ l ụ c Ì Q u y ế t đ ị n h
2 0 6 / 2 0 0 3 / Q Đ - B T C n g à y 12/12/2003); hoặc:
- S ố lượng, k h ố i lượng s ả n p h ẩ m , hoặc số các đơn vị t í n h

t ư ớ n g t ự m à đ ớ n v ị s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h d ự t í n h t h u được t ừ
v i ệ c sử d ụ n g t à i s ả n .

WÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊSBSÊÊ
Như vậy, về thực chất, khiíujỊ3oJàjãệcJim4ỉẦÌ42liầii_giá

t r ị T S C Đ đ ã hao m ò n v à đ ã c h u y ê n v à o c h i p h í s ả n x u ấ t , k i n h
d o a n ỉ i , Đ ồ n g t h ờ i k h ấ u hao c ò n là m ộ t n ộ i d u n g cơ b ả n của
GO v à V A có ả n h h ư ở n g q u a n t r ọ n g đ ế n t h u n h ậ p của đ ơ n vị.
3.2. Phương pháp khấu hao tài sản cô đinh
T r ê n t h ự c t ế có ba p h ư ơ n g p h á p k h ấ u hao T S C Đ , g ồ m :
- P h ư ơ n g p h á p k h ấ u hao đ ư ơ n g t h ẳ n g ;
- P h ư ơ n g p h á p k h ấ u hao theo s ố d ư g i ả m d ầ n có đ i ề u chỉnh;
- P h ư ơ n g p h á p k h ấ u hao theo s ố lượng, k h ố i l ư ợ n g sản
phẩm;
M ỗ i p h ư ơ n g p h á p đ ề u có m ặ t ư u v à n h ư ợ c đ i ể m r i ê n g .
a. Phương pháp khấu hao đường thẳng (hay khấu hao

bình quân theo thời gian)
Theo p h ư ơ n g p h á p k h ấ u hao đ ư ờ n g t h ẳ n g , s ố k h ấ u hao

h à n g n ă m k h ô n g t h a y đ ổ i t r o n g s u ố t t h ờ i g i a n sử dụng
T S C Đ . M ứ c k h ấ u hao T S C Đ t r í c h h à n g n ă m v à h à n g t h á n g
được x á c định. t h e o c ô n g t h ứ c :
C =- (7.15); hoặcC =G.h (7.16)

1(N) 1(N)
C =^f (7-17)
lơ)
Trong đó:
C 1 ( N ) và C 1 ( T ) l ầ n l ư ợ t l à mức k h ấ u hao T S C Đ t r í c h b ì n h
q u â n h à n g n ă m và h à n g tháng;
G - N g u y ê n giá T S C Đ ;

n - Sô n ă m sử d ụ n g d ự t í n h c ủ a T S C Đ ;
h = 1/n - T ỷ l ệ k h ấ u hao b ì n h q u â n h à n g n ă m .
T r ư ờ n g hợp t h ờ i g i a n sử d ụ n g d ự t í n h h a y n g u y ê n giá
của T S C Đ t h a y đ ổ i , đ ơ n v ị p h ả i x á c đ ị n h l ạ i mức t r í c h k h ấ u
hao t r u n g b ì n h của T S C Đ b ằ n g c á c h l ấ y g i á t r ị c ò n l ạ i của
T S C Đ t r ê n sổ s á c h theo d õ i chia cho (:) t h ờ i g i a n sử d ụ n g x á c
đ ị n h l ạ i hoặc t h ờ i g i a n sử d ụ n g c ò n l ạ i (là s ố c h ê n h l ệ c h giữa
t h ò i g i a n sử d ụ n g đ ã đ ă n g k ý v à t h ò i g i a n đ ã sử d ụ n g ) của
TSCĐ. Đ ố i v ố i các T S C Đ đưa vào sử dụng trưốc ngày
01/01/2004, t h ò i g i a n sử d ụ n g c ò n l ạ i được t í n h n h ư sau:
*
t = t (l-^-)
2 (7.18)
Trong đó:
t - T h ờ i g i a n sử d ụ n g c ò n l ạ i c ủ a T S C Đ ;
t j - T h ờ i g i a n sử d ụ n g của T S C Đ x á c đ ị n h theo P h ụ lục Ì
Q u y ế t đ ị n h so 1 6 6 / 1 9 9 9 / Q Đ - B T C ;
t , - T h ờ i g i a n sử d ụ n g của T S C Đ x á c đ ị n h theo P h ụ lục Ì
Q u y ế t đ ị n h so 2 0 6 / 2 0 0 3 / Q Đ - B T C ;
t í - T h ờ i g i a n t h ự c t ế đ ã t r í c h k h ấ u hao của T S C Đ .
M ứ c t r í c h k h ấ u hao cho n ă m c u ố i c ù n g của t h ờ i g i a n sử
d ụ n g d ự t í n h c ủ a T S C Đ được x á c đ ị n h l à h i ệ u s ố g i ữ a n g u y ê n
g i á T S C Đ v à s ố k h ấ u hao l ũ y k ế đ ã t h ự c h i ệ n đ ế n n ă m t r ư ố c
n ă m c u ố i c ù n g của T S C Đ đó.
C á c đ ơ n vị h o ạ t đ ộ n g có h i ệ u q u ả k i n h t ế cao được k h ấ u
hao n h a n h n h ư n g t ô i đ a k h ô n g q u á 2 l ầ n mức k h ấ u hao x á c
đ ị n h theo p h ư ơ n g p h á p đ ư ờ n g t h ẳ n g đ ể n h a n h c h ó n g đ ố i m ố i
công nghệ. Đ ố i tượng á p d ụ n g là các m á y móc, t h i ế t bị, dụng

' và đẩu tu <đổi bọn cùa đơn VỊ cữ sợ
cụ l à m v i ệ c đo lường, t h í n g h i ệ m ; t h i ế t b ị v à p h ư ơ n g t i ệ n v ậ n
t ả i ; d ụ n g cụ q u ả n lý; s ú c v ậ t , v ư ờ n c â y l â u n ă m .
K h ấ u hao b ì n h q u â n theo t h ờ i g i a n l à p h ư ơ n g p h á p được
sử d ụ n g p h ổ b i ế n ỏ V i ệ t N a m h i ệ n nay.
C á c T S C Đ t ă n g (hoặc g i ả m ) t ừ n g à y n à o t r o n g t h á n g được
t í n h (hoặc t h ô i t í n h ) k h ấ u hao n g a y t ừ n g à y đó. Vì t h ế , mức
k h ấ u hao t r í c h h à n g t h á n g c ò n được x á c đ ị n h theo c ô n g t h ứ c :
Số khấu Số khấu Số khấu Số khấu

haoTSCĐ haoTSCĐ hao của hao của
trích trong = dã trích + những TSCĐ - những TSCĐ (7.19)
tháng này trong tháng tăng trong giảm trong
(C ) 1(T) trước tháng này tháng này
Trong trường hợp này, C sẽ được tổng hợp từ các CKT).

1(N)
b. Phương pháp khấu hao theo số dư giảm dần có điều chỉnh
Theo p h ư ơ n g p h á p n à y s ố k h ấ u hao h à n g n ă m g i ả m d ầ n
t r o n g s u ố t t h ờ i g i a n d ự k i ế n sử d ụ n g t à i s ả n . M ứ c k h ấ u hao
T S C Đ t r í c h ỏ n ă m i theo p h ư ơ n g p h á p n à y n h ư sau:
Giá tri còn lai của TSCĐ Tỷ lê khấu ._ _

Q _ , X ÍT 20)
1<Ni)
ở thời điểm đầu năm i hao nhanh
Trong đó:
T ỷ l ệ k h ấ u hao n h a n h b ằ n g (=) t ỷ l ệ k h ấ u hao b ì n h q u â n

(h) n h â n v ố i (x) h ệ s ố đ i ề u c h ỉ n h ( n ế u t h ờ i g i a n sử d ụ n g
T S C Đ t < 4 n ă m t h ì l ấ y h ệ s ố đ i ề u c h ỉ n h = 1,5; n ế u 4 < t < 6 n ă m
t h ì l ấ y h ệ s ố đ i ề u c h ỉ n h = 2; c ò n n ế u t > 6 n ă m t h ì l ấ y h ệ s ố
đ i ề u c h ỉ n h = 2,5);
C 1 ( N i ) - M ứ c k h ấ u hao t r í c h ở n ă m t h ứ i .

(1). Theo p h ư ơ n g p h á p n à y , n h ữ n g n ă m c u ố i k h i mức
k h ấ u hao n ă m b ằ n g (hoặc t h ấ p h ớ n ) mức k h ấ u hao t í n h b ì n h
q u â n g i ữ a g i á t r ị c ò n l ạ i v à s ố n ă m sử d ụ n g c ò n l ạ i của
T S C Đ , t h ì k ể t ừ n ă m đó mức k h ấ u hao được t í n h b ằ n g g i á t r ị
c ò n l ạ i của T S C Đ chia cho s ố n ă m sử d ụ n g c ò n l ạ i c ủ a T S C Đ .
(2). T S C Đ t r í c h k h ấ u hao theo p h ư ơ n g p h á p n à y p h ả i
t h ỏ a m ã n đ ồ n g t h ờ i c á c đ i ề u k i ệ n : (i). L à T S C Đ đ ầ u t ư m ố i ;
(2i). L à c á c l o ạ i m á y m ó c , t h i ế t b ị ; d ụ n g cụ l à m v i ệ c đo lường,
thí nghiệm.
c. Phương pháp khấu hao theo sản lượng
Theo p h ư ơ n g p h á p n à y , mức k h ấ u hao T S C Đ h à n g n ă m

được t í n h theo c ô n g t h ứ c :
C Ni)=^-xQi ( - )
1(
7 21
Trong đó:
C 1 ( N i ) - M ứ c k h ấ u hao t r í c h ỏ n ă m t h ứ i ( i = l , n ) ;
Q d k - K h ố i l ư ợ n g s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t r a t r o n g t h ờ i g i a n dự
tính sửdụngTSCĐ;
Qi - K h ố i l ư ợ n g s ả n p h ẩ m T S C Đ s ả n x u ấ t r a ở n ă m t h ứ i .
Chú ý: T S C Đ t r í c h k h ấ u hao theo p h ư ơ n g p h á p n à y là
c á c m á y m ó c , t h i ế t b ị t h ỏ a m ã n đ ồ n g t h ờ i c á c đ i ề u k i ệ n sau:
(i). T r ự c t i ế p l i ê n q u a n đ ế n v i ệ c s ả n x u ấ t s ả n p h ẩ m ; (2i). X á c
đ ị n h được t ổ n g s ố l ư ợ n g , k h ố i l ư ợ n g s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t theo
c ô n g s u ấ t t h i ế t k ế của T S C Đ ; (3i). C ô n g s u ấ t sử d ụ n g t h ự c t ế
b ì n h q u â n t h á n g t r o n g n ă m t à i c h í n h k h ô n g t h ấ p h ơ n 50%
công suất thiết kê.

Đ ơ n v ị p h ả i đ ă n g k ý p h ư ơ n g p h á p t r í c h k h ấ u hao T S C Đ
m à đ ơ n v ị l ự a c h ọ n á p d ụ n g v ố i cơ q u a n t h u ế t r ự c t i ế p q u ả n
lý t r ư ố c k h i t h ự c h i ệ n t r í c h k h ấ u hao. T r ư ờ n g hợp v i ệ c l ự a
c h ọ n c ủ a đ ơ n v ị k h ô n g t r ê n cở sỏ có đ ủ c á c đ i ề u k i ệ n quy đ ị n h
t h ì cơ q u a n t h u ế có t r á c h n h i ệ m t h ô n g b á o cho đ ơ n v ị b i ế t đê
t h a y đ ổ i p h ư ơ n g p h á p k h ấ u hao cho p h ù hợp.
P h ư ơ n g p h á p k h ấ u hao á p d ụ n g cho t ừ n g T S C Đ m à đ ơ n
vị đ ã l ự a c h ọ n v à đ ă n g k ý p h ả i t h ự c h i ệ n n h ấ t q u á n t r o n g
suốt t h ờ i g i a n sử d ụ n g T S C Đ đ ó .
4. Đánh giá tình hình trang bị và tình hình sử

d ụ n g t à i s ả n c ố đ ị n h c ủ a đ ơ n v ị c ơ sở
4.1. Đánh giá tình hình trang bị tài sản cổ định

cho lao đông
Đ ư ợ c t h ự c h i ệ n t h ô n g q u a t í n h v à so s á n h c h ỉ t i ê u mức
t r a n g b ị T S C Đ cho lao đ ộ n g s ả n x u ấ t ( T B ) . C ô n g t h ứ c t í n h
G
chỉ t i ê u n h ư sau:
TB =2 (7.22)
G
Li
Trong đó:
G - G i á t r ị T S C Đ có b ì n h q u â n ;
L - S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g có b ì n h q u â n .
T r ị s ố c ủ a c h ỉ t i ề u t í n h được c à n g l ớ n p h ả n á n h t r ì n h độ
k ỹ t h u ậ t c ủ a s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c à n g cao. Đ i ề u n à y sẽ t ạ o
đ i ề u k i ệ n cho v i ệ c t ă n g n ă n g s u ấ t lao động, n â n g cao c h ấ t
l ư ợ n g s ả n p h ẩ m , t ă n g k h ả n ă n g c ạ n h t r a n h của đ ơ n v ị .
Đ ố i v ố i c á c n g à n h n ô n g , l â m , t h ủ y s ả n n g ư ờ i ta c ò n t í n h

mức t r a n g bị T S C Đ b ì n h q u â n Ì ha hoặc Ì đ ầ u s ú c v ậ t ( v ố i
c h ă n nuôi) để p h ả n á n h k h ả n ă n g t h â m canh t ả n g n ă n g suất
trồng trọt và c h ă n nuôi.
4.2. Đánh giá tình hỉnh sử dung tài sản cố đinh
V i ệ c đ á n h g i á t ì n h h ì n h sử d ụ n g T S C Đ được t h ự c h i ệ n
t h ô n g qua t í n h v à so s á n h m ộ t s ố c h ỉ t i ê u c h ủ y ế u p h ả n á n h
h i ệ u q u ả T S C Đ , gồm các chỉ t i ề u h i ệ u q u ả trực t i ế p v à h i ệ u
quả gián tiếp.
a. Nhóm chỉ tiêu hiệu quả trực tiếp, gồm các chỉ tiêu:
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) sử d ụ n g T S C Đ (Ho):
H = § (7.23)
G
Gr
Trong đó: Q - C h ỉ t i ê u p h ả n á n h k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h
doanh. Q có t h ể được t í n h b ằ n g s ả n p h ẩ m h i ệ n v ậ t , s ả n p h ẩ m
quy c h u ẩ n v à t í n h b ằ n g t i ề n t ẹ (GO, V A , N V A D T , D T T ) .
- S u ấ t t i ê u hao T S C Đ ( H ' ) :
G
H' =Ẹ- (7.24)

G
- Tỷ suất lợi nhuận (hay mức doanh lợi) TSCĐ (DL ): G
DL = ^ (7.25)
G
G
Trong đó: M - L ợ i n h u ậ n (hay lãi) k i n h d o a n h .
6. Nhóm chỉ tiêu hiệu quả gián tiếp, gồm các chỉ tiêu:
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) sử d ụ n g mức k h ấ u hao T S C Đ

(He,):

He = - ậ - ( -
7 2 6
)
c,
Trong đó: C j - T ổ n g mức khấu hao T S C Đ trong kỳ

n g h i ê n cứu.
- T ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n (hay mức d o a n h lợi) t í n h t r ê n mức
k h ấ u hao T S C Đ ( D L n ):
DL =— (7.27)
C
4.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến năng

suất và tỷ suất lơi nhuần tài sản cố đinh
V i ệ c p h â n t í c h được t h ô n g qua sử d ụ n g c á c p h ư ơ n g p h á p
p h â n t í c h n h â n t ố đ ể p h â n t í c h c á c p h ư ơ n g t r ì n h sau:
H G = H . Xk .
Q G (1)
DL =DL xH (2)
G DT G
Trong đó:
H . - H i ệ u n ă n g T S C Đ trực tiếp sản xuất, H . = Q / Ố , v ố i

G G
G'là n g u y ề n giá T S C Đ trực tiếp sản x u ấ t b ì n h q u â n ;

k . - T ỷ trọng T S C Đ trực tiếp sản x u ấ t trong tống giá trị
G
TSCĨĐ, k . — G ỉ G ; G
DL D T - T ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n (hay mức d o a n h lợi) t r ê n d o a n h

thu, DLDT = M / D T (hay D T T ) , D T (hay D T T ) l à t ổ n g d o a n h
t h u b á n h à n g (hay t ổ n g d o a n h t h u t h u ầ n ) ;
H G ( t r o n g p h ư ơ n g t r ì n h 2) - H i ệ u n ă n g T S C Đ t í n h theo
doanh t h u , H G = DT/G.

T ừ p h ư ơ n g t r ì n h (1) t a n h ậ n t h ấ y m u ố n t ả n g n ă n g s u ấ t
T S C Đ nói chung t h ì cần p h ả i t ă n g n ă n g suất T S C Đ trực tiếp
sản x u ấ t và t ă n g t ỷ trọng T S C Đ trực t i ế p sản x u ấ t trong
tổng giá trị T S C Đ .
T ừ p h ư ơ n g t r ì n h (2) t a c ũ n g n h ậ n t h ấ y m u ố n t ă n g t ỷ
suất lợi n h u ậ n T S C Đ cần phải t ă n g t ỷ suất lợi n h u ậ n trên
doanh t h u v à t ă n g n ă n g suất T S C Đ .
4.4. Đánh giá tình hình sử dụng TSCĐ trực tiếp

sản xuât
T r o n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh, c h ủ đ ơ n v ị n à o c ũ n g mong
m u ố n b ỏ v ố n m u a s ắ m T S C Đ đ ể đ ư a c h ú n g v à o h o ạ t động.
T S C Đ t r ự c t i ế p s ả n x u ấ t (hay c á c l o ạ i m á y m ó c , t h i ế t b ị d ù n g
trong s ả n x u ấ t , k i n h doanh, gọi t ắ t là TBSX) là bộ p h ậ n
T S C Đ t r ự c t i ế p t ạ o r a s ả n p h ẩ m . Đ á n h g i á t ì n h h ì n h sử d ụ n g
b ộ p h ậ n T S C Đ n à y được t i ế n h à n h t r ê n ba m ặ t : s ử d ụ n g số
l ư ợ n g , t h ờ i g i a n v à c ô n g s u ấ t c ủ a T B S X t h ô n g q u a sử d ụ n g
m ộ t s ố c h ỉ t i ê u c h ủ y ế u sau:
a. Đánh giá tình hình sử dụng số lương TBSX
T h ô n g qua t í n h v à p h â n t í c h c h ỉ t i ê u h ệ s ố h u y động
TBSX vào sản xuất, k i n h doanh ( H h đ T B ):
H
- --ĩễt; '
(7 28)
Trong đó:
T B S X , - S ố l ư ợ n g (hoặc t h ờ i g i a n ) T B S X t h ự c t ế l à m việc
trong kỳ;
TBSX K N - S ố l ư ợ n g (hoặc t h ờ i g i a n ) T B S X có k h ả n ă n g
h u y đ ộ n g v à o s ả n x u ấ t , k i n h doanh;

Khi H h đ T B « Ì p h ả n á n h h ầ u h ế t (hay đ ạ i b ộ p h ậ n ) T B S X
của đ ơ n v ị đ ã được h u y đ ộ n g v à o s ả n x u ấ t , k i n h doanh.
b. Đánh giá tình hình sử dụng công suất (hay năng suất)
thực tế của TBSX
C ô n g t h ứ c t ổ n g q u á t t í n h c ô n g s u ấ t (hay n ă n g s u ấ t ) t h ự c
t ế của T B S X có d ạ n g :
u = - (7.29)
TBSX v
'
Trong đó:
u - C ô n g s u ấ t (hay n ă n g s u ấ t ) t h ự c t ế của T B S X ;
Q - Chi tiêu p h ả n á n h k ế t quả sản xuất, k i n h doanh (như
đã g i ả i t h í c h ở c ô n g t h ứ c 7.23);
T B S X - S ố l ư ợ n g (hoặc t h ờ i gian) T B S X t h ự c t ế l à m v i ệ c .
Do Q v à T B S X có t h ể được t í n h theo n h i ề u chỉ t i ê u k h á c
n h a u , cho n ê n cứ ứng v ố i m ỗ i c ặ p chỉ t i ê u p h ả n á n h Q v à
T B S X t a sẽ x á c đ ị n h được m ộ t chỉ t i ê u p h ả n á n h c ô n g s u ấ t
(hay n ă n g s u ấ t ) t h ự c t ê c ủ a T B S X , cụ t h ê :
- N ế u m ẫ u s ố c ủ a c ô n g t h ứ c (7.29) t í n h b ằ n g s ố l ư ợ n g
T B S X t h ự c t ế l à m v i ệ c b ì n h q u â n , t a sẽ có chỉ t i ê u n ă n g s u ấ t
b ì n h q u â n m ộ t T B S X (hay m ộ t m á y ) ( U s ) :
ũs =ậ (7.30)
s
- N ế u m ẫ u s ố c ủ a c ô n g t h ứ c (7.29) t í n h b ằ n g t ổ n g s ố ca -
m á y l à m v i ệ c t h ự c t ế ( C M ) , t a sẽ có chỉ t i ê u n ă n g s u ấ t b ì n h
q u â n m ộ t ca - m á y ( Ú c ) :
0c
=ẳ < - '
7 31

- C ò n n ế u m ẫ u s ố của c ô n g t h ứ c (7.29) t í n h b ằ n g t ổ n g số
g i ờ - m á y l à m v i ệ c t h ự c t ế ( G M ) , t a sẽ có c h ỉ t i ê u n ă n g s u ấ t
bình q u â n một giờ-máy ( U G ) :
ũ°'ầ -
(7 32)
Chú ý: S ố l ư ợ n g c h ỉ t i ê u cụ t h ể của t ừ n g l o ạ i n ă n g s u ấ t
(hay c ô n g s u ấ t t h ự c t ê ) c ủ a T B S X p h ụ t h u ộ c v à o s ố l ư ợ n g chỉ
t i ê u Q có t r o n g t à i l i ệ u t h ố n g k ê .
V i ệ c p h â n t í c h c á c c h ỉ t i ê u n ă n g s u ấ t (hay c ô n g s u ấ t t h ự c
t ê ) c ủ a T B S X có t h ể được t i ế n h à n h theo c á c h ư ó n g : (i). T í n h
v à p h â n t í c h theo ý n g h ĩ a k i n h t ế của t ừ n g c h ỉ t i ê u ; (2i). L ậ p
b ả n g so s á n h c á c c h ỉ t i ê u qua h a i k ỳ .
c. Đánh giá khả năng khai thác công suất TBSX
T h ô n g qua t í n h v à p h â n t í c h c á c c h ỉ s ố sau:
- C h ỉ sô k h a i t h á c c ô n g s u ấ t t h i ế t k ế c ủ a T B S X :
Iu = ^- (7.33)
TK
Trong đó: U 1 ; U T K l ầ n lượt là công s u ấ t thực t ế v à công

s u ấ t t h i ế t k ế của T B S X .
- C h ỉ sô k h a i t h á c c ô n g s u ấ t t h ự c t ê có k h ả n ă n g huy
động của TBSX:
Iu=^- (7.34)
KN
Trong đó: Ư K N l à c ô n g s u ấ t t h ự c t ế có k h ả n ă n g h u y đ ộ n g
v à o s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của T B S X .

C á c c h ỉ s ố t r ê n có t h ể t í n h cho t ừ n g T B S X , t ừ n g n h ó m
T B S X v à cả c ô n g n g h ệ s ả n x u ấ t . K ế t q u ả t í n h t o á n sẽ cho
t h ô n g t i n v ề k h ả n ă n g k h a i t h á c công suất TBSX của đơn vị
cơ sỏ.
d. Đánh giá tỉnh hình sử dụng thời gian của TBSX
T h ô n g qua t í n h v à so s á n h c á c c h ỉ t i ê u c h ủ y ế u sau:
Hê số sử duna Tổng số ca-máy thực t ế làm việc

:.z iu = s ì Ó - )
7 3 5
ca-máy theo lịch Tông số ca-máy theo lịch

(hoặc theo chế độ làm việc)
0 đ â y sô c a - m á y theo l ị c h l à sô c a - m á y t í n h theo n g à y
lịch c ủ a k ỳ n g h i ê n c ứ u , c ũ n g có t h ể d ù n g s ố c a - m á y theo c h ế
độ l à m v i ệ c c ủ a đ ớ n v ị .
Hê số sử duna Tổng số ca-máy thực tế làm việc

= — : :
— (7.36)
ca-may tót Tổng số ca-máy tốt
Tổng số ca-máy tốt là quĩ thời gian máy đơn vị có thể huy
động t ố i đ a v à o s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h . C h ỉ t i ê u được x á c đ ị n h
b ằ n g c á c h l ấ y t ổ n g s ố c a - m á y theo lịch ( h a y theo c h ế đ ộ l à m
việc c ủ a đ ơ n v ị ) t r ừ đ i (—) t ổ n g s ố ca m á y n g ừ n g v i ệ c theo m ọ i
n g u y ê n n h â n (sửa c h ữ a theo k ế h o ạ c h , h ư h ỏ n g b ấ t t h ư ờ n g ,
mất điện, t h i ế u n g u y ê n v ậ t liệu, t h i ế u n g ư ờ i điều khiển...).
C h ê n h l ệ c h g i ữ a t ử v à m ẫ u s ố l à s ố c a - m á y t ố t k h ô n g được
d ù n g v à o s ả n x u ấ t , k i n h doanh.
Tổng số ca-máy
Số ca làm việc bình làm việc thực tế trong kỳ (CM) (7 37)
quân một máy (C) s ố m á y c ó b j n h q u â n t r o n g k ỳ ( 5J

Tổng số giờ-máy làm việc
Độ dài bình quân thựctếtrong kỳ (GM)
1 ca-máy làm việc = (7.38)
thức tế (d) T
° n g
" y
s ô c a
việc
m á l à m
thực tế trong kỳ (CM)

T r ị sô của c v à d ' t í n h được c à n g g ầ n v ố i t r ị sô theo c h ế
độ l à m v i ệ c q u y đ ị n h p h ả n á n h t ì n h h ì n h sử d ụ n g t h ờ i gian
l à m v i ệ c của T B S X được c ả i t h i ệ n .
Lưu ý: C á c c h ỉ t i ê u t r ê n c ò n có t h ể được t í n h theo đ ơ n vị
ngày-máy.
e. Đánh giá tình hình sử dụng đồng bộ sô lượng, thời

gian và công suất TBSX
Được t h ự c h i ệ n t h ô n g qua sử d ụ n g c á c p h ư ơ n g p h á p p h â n
t í c h n h â n t ố đ ê p h â n t í c h m ộ t s ố p h ư ơ n g t r ì n h c h ủ y ế u sau:
Q=ũc.c.s (1)
Q=ỮG.d\C.S (2)
Trong đó:
Q - Chỉ t i ê u p h ả n á n h k ế t q u ả sản x u ấ t , k i n h doanh (như

đ ã g i ả i t h í c h ở c ô n g t h ứ c 7.23);
c (= C M / S ) - S ố ca l à m v i ệ c b ì n h q u â n m ộ t m á y ;
d ' (= G M / C M ) - Đ ộ d à i b ì n h q u â n m ộ t c a - m á y .
K ế t q u ả p h â n t í c h sẽ cho t h ấ y : N ế u t ă n g đ ồ n g b ộ số
lượng, t h ờ i g i a n v à c ô n g s u ấ t T B S X sẽ d ẫ n đ ế n k ế t q u ả s ả n
x u ấ t , k i n h d o a n h của đơn v ị được t ạ o r a n h i ề u h ơ n .
g. Một sô chỉ tiêu chủ yếu phản ánh tình hình sử dụng
phương tiện vận tải
C á c p h ư ơ n g t i ệ n v ậ n t ả i có v a i t r ò q u a n t r ọ n g t r o n g việc

cơ giói h ó a h o ạ t đ ộ n g v ậ n c h u y ể n của đ ơ n vị cỡ sở. N g h i ê n
c ứ u t ì n h h ì n h sử d ụ n g p h ư ơ n g t i ệ n v ậ n t ả i c ầ n t í n h c á c chỉ
t i ê u : H ệ s ố sử d ụ n g s ố l ư ợ n g , t h ờ i g i a n v à c ô n g s u ấ t t ừ n g l o ạ i
p h ư ơ n g t i ệ n . P h ư ơ n g p h á p t í n h v à p h â n t í c h c á c chỉ t i ê u n à y
giống n h ư đ ố i v ố i T B S X .
N g o à i r a , do đ ặ c đ i ể m h o ạ t đ ộ n g của c á c p h ư ơ n g t i ệ n v ậ n
t ả i c ầ n t í n h v à p h â n t í c h t h ê m m ộ t s ố chỉ t i ê u sau:
Chiều dài quãng đường loại phương

Hệ số lợi dụng tiện vận tải chạy có hàng trong kỳ
quãng đường nghiên cứu (km hay hải lý)
(7.39)
của từng loại Chiều dài quãng đường loại phương
phương tiện tiện vận tải đã chạy trong kỳ nghiên
cứu (km hay hải lý)
Hệ số lợi dụng Khối lượng luân chuyển thực tế

trọng tải của kỳ nghiên cứu (tấn-km hay tấn-hải lý)
(7.40)
từng loại Khối lượng luân chuyển có thể
phương tiện hoàn thành trong kỳ nghiên cứu
(nếu hàng hóa vận chuyển và trọng tải
phương tiện được lợi dụng đầy đủ)
(tấn-km hay tấn-hải lý)
Phấn đấu nâng cao hệ sô lợi dụng quãng đường và hệ sô

lợi d ụ n g t r ọ n g t ả i sẽ n â n g cao được h i ệ u q u ả sử d ụ n g c á c
p h ư ơ n g t i ệ n v ậ n t ả i của đớn vị.
Khối lượng hàng hóa luân chuyển kỳ

Năng suất bình nghiên cứu (tấn-km hay tấn-hải lý)
quân 1 phương = (7.41)
Số lượng phương tiện vận tải từng loại
tiên vân tải
có bình quân trong kỳ nghiên cứu

5. P h â n t í c h t à i l i ệ u t h ố n g k ê t à i s ả n c ố đ ị n h v à l a o
đ ộ n g c ủ a đ ơ n vị c ơ sở
5.1. Phản tích sự biến động của kết quả sản xuất,
kỉnh doanh theo ảnh hưởng của các nhân tố về sử
dụng tài sản cô đinh
Được t h ự c h i ệ n t h ô n g qua sử d ụ n g c á c p h ư ơ n g pháp

p h â n t í c h n h â n t ố đ ể p h â n t í c h c á c p h ư ờ n g t r ì n h sau:
Q = H . G (1) M = DL . G (5)
G G
Q = HQ. . k , .G
G (2) M = DL .. k .. G
G G (6)
Q= H C ] . c, (3) M = DL C i . c, (7)
Q = H c . h. G (4) M = DL C i . h. G (8)
Trong đó:
Q - C h ỉ t i ê u p h ả n á n h k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh, n h ư
đ ã g i ả i t h í c h ở c ô n g t h ứ c (7.23);
M - C h ỉ t i ê u p h ả n á n h l ợ i n h u ậ n (hay lãi) k i n h doanh.
* Mô hình phân tích phương trình (4) với Q là VA bằng

phương pháp chỉ sô:
Số tương đối:
ì VA = IvA(Hci) *VA(h) * ^VA(G)

x
Đặt a = H C 1 0 .hi.Gj; b = HdQ.ho.Gj; t a có:
VA, VA, a b
- X—X
VA,, a b VA,,
Mức t ă n g (giảm) t u y ệ t đối:
i m
AVA = AVA(H ) C i + AVA ( h ) + AVA Õ) (
Hay: (VA, -VAQ^CVAỊ -a) + (a - b) + (b-VA ) 0
* Mô hỉnh phân tích phương trình (8) bằng phương pháp

PONOMARJEWA:
• M ứ c t ă n g ( g i ả m ) t u y ệ t đ ố i của M :
AM = MỊ - Mo
• M ứ c độ ả n h h ư ở n g của c á c n h â n t ố :
Đặt a = ( i D L c i - 1) + ( i h - 1) + ( i g - 1 ) , t a có:
AMx(i D L c i -1)
DoDL C l : AM ( D L c i )
Do h : AM(h) = —
-Do G : % . í ! ± 5
a
• T ổ n g h ợ p ả n h h ư ở n g của c á c n h â n t ố :
AM = AM J + AMoo + AM
(DLc
(G)
5.2. Phản tích sự biến đông của kết quả sản xuất,
kỉnh doanh theo ảnh hưởng tổng hớp của các nhân tố
về sử dụng TSCĐ và lao đông
T h ô n g qua sử d ụ n g c á c p h ư ơ n g p h á p p h â n t í c h n h â n t ố
để p h â n tích các p h ư ơ n g t r ì n h sau:

Q =H .TB .L G G (9) M = DL .h.TB .L
c l f ì (li)
Q = H .h.TB .L (10) M = DL .H .TB .L (12)

Cl G DT G G
Trong phương trình (12), DL = M/DT (hay DTT) - Tỷ

DT
s u ấ t l ợ i n h u ậ n t r ê n d o a n h t h u (hay t r ê n d o a n h t h u t h u ầ n ) .
6. Thống kê hiệu quảứng dụng kỹ thuật mới vào

sản xuất, k i n h doanh
6.1. Đầu tư cho nghiên cứu khoa học và ứng dụng

kỹ thuât mới
Đ ầ u t ư n g h i ê n c ứ u k h o a học p h ụ c v ụ cho h o ạ t đ ộ n g sản
x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n v ị l à h ư ố n g đ ầ u t ư c h i ế n lược, bao
g ồ m : Đ ầ u t ư cho n g h i ê n c ứ u k h o a học q u ả n lý k i n h t ế ,
n g h i ê n cứu c h ê tạo sản p h ẩ m mối, n g h i ê n cứu công nghệ sản
x u ấ t m ố i v à n g h i ê n cứu n g u y ê n , v ậ t l i ệ u mới...
Đ ầ u t ư cho ứng dụng k ỹ t h u ậ t mới vào sản xuất, kinh
d o a n h được t h ự c h i ệ n t h ư ờ n g x u y ê n ở đ ơ n v ị , g ồ m : Đ ầ u t ư
t h a y đ ô i k i ê u d á n g s ả n p h ẩ m , c ả i t i ế n c ô n g n g h ệ s ả n x u ấ t , sử
d ụ n g n g u y ê n v ậ t l i ệ u m ố i , đ à o t ạ o h ư ố n g d ẫ n k ỹ t h u ậ t sản
x u ấ t m ố i cho n g ư ờ i lao đ ộ n g , t h ự c h i ệ n c á c b i ệ n p h á p q u ả n lý
m ố i , . . . Đ ầ u t ư cho ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ó i v à o s ả n x u ấ t , k i n h
doanh là đ ầ u t ư mang t í n h c h i ế n t h u ậ t v à t h ư ờ n g đ e m l ạ i
h i ệ u q u ả k i n h t ế n g a y sau k h i á p d ụ n g . Do v ậ y đơn vị cơ sở
có t h ể theo dõi, đ á n h g i á theo t ừ n g c h ư ơ n g t r ì n h (hay d ự á n )
ứng d ụ n g cụ t h ể .
6.2. Thống kê Kiêu quả ứng dung kỹ thuật mới vào

sản xuất, kinh doanh
a. Các chỉ tiêu chủ yếu phản ánh chi phí và kết quả ứng
dụng kỹ thuật mới
- T ổ n g c h i p h í cho ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ớ i : L à t ổ n g chi
mi
cmơng VU: m&ig Kẽ wc& m đổưfưcfạị fìcmộụữđ<m vị cơ sở
phí thực t ế đã chi ra trong k ỳ n g h i ê n cứu để thực h i ệ n các dự

á n ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ố i v à o s ả n x u ấ t , k i n h doanh của đ ơ n vị.
- T ổ n g g i á t r ị c á c d ự á n đ ã h o à n t h à n h được h u y động
vào sản xuất, k i n h doanh trong k ỳ n g h i ê n cứu.
- T ố n g g i á t r ị s ả n p h ẩ m h o à n t h à n h (công s u ấ t s ả n x u ấ t
thực t ể ) t r ư ớ c k h i t h ự c h i ệ n d ự á n ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ớ i v à o
sản x u ấ t , k i n h d o a n h .
- T ố n g g i á t r ị s ả n p h ẩ m h o à n t h à n h (công s u ấ t s ả n x u ấ t
thực t ế ) sau k h i t h ự c h i ệ n d ự á n ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ố i v à o
sản x u ấ t , k i n h d o a n h .
6. Các chỉ tiêu chủ yếu phản ánh hiệu quả ứng dụng kỹ
thuật mói
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ó i t í n h
theo g i á t r ị s ả n p h ẩ m h o à n t h à n h :
t
Z ( P i i Qii - P o q )
0
HQ = (7.42)
ZC(l+r)M p
Trong đó:
PiiQii (ĩ =
l > t ) - T ô n g giá trị sản p h ẩ m h o à n t h à n h các
n ă m sau k h i t h ự c h i ệ n d ự á n ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ớ i ;
p q 0 0 - T ố n g giá trị sản p h ẩ m h o à n t h à n h n ă m trước k h i
ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ố i ;
ĩ , c - Tổng chi p h í thực h i ệ n dự án;
r - L ã i s u ấ t t à i t r ợ v ố n cho t h ự c h i ệ n d ự á n ;
I p - C h ỉ s ố b i ế n đ ộ n g g i á s ả n p h ẩ m t r o n g t h ờ i g i a n sử
dụng dự án.

- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ố i t í n h
theo mức n ă n g s u ấ t lao đ ộ n g b ì n h q u â n n ă m :
£(H -H )L
U 0 n
H
H = ĩ 7
( - ) 4 3
Trong đó:
H u ( i = l , t ) - N S L Đ b ì n h q u â n Ì lao đ ộ n g c á c n ă m sau
k h i t h ự c h i ệ n d ự á n ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ó i ;
H 0 - N S L Đ b ì n h q u â n l lao đ ộ n g n ă m t r ư ố c k h i thực
h i ệ n dự án;
L ị ! ( i = Ì, t ) - S ố l ư ợ n g lao đ ộ n g l à m v i ệ c b ì n h q u â n ỏ các
n ă m sau k h i t h ự c h i ệ n d ự á n .
HQ và H u đ ề u p h ả n á n h p h ầ n giá trị sản p h ẩ m tăng
t h ê m ( h à n g n ă m ) t í n h t r ê n Ì t r i ệ u đ ồ n g c h i p h í t h ự c t ế chi
cho t h ự c h i ệ n d ự á n ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ớ i .
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ố i t í n h
theo g i á t h à n h :
Ị(Z -Z )q
0 il il
H =i^—
z (7.44)
ZC(l + r)M p
Trong đó:
Zj, ( i = l , t ) - G i á t h à n h đ ơ n v ị s ả n p h ẩ m c á c n ă m sau k h i
t h ự c h i ệ n d ự á n ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ố i ;
z n - Giá t h à n h đơn vị sản p h ẩ m n ă m trưốc k h i thực h i ệ n
dự án;

qn ( i = l , t ) - s ố l ư ợ n g s ả n p h ẩ m s ả n x u ấ t r a c á c n ă m sau
k h i thực h i ệ n dự á n .
H z p h ả n á n h p h ầ n c h i p h í t i ế t k i ệ m được ( h à n g n ă m )
t í n h t r ê n Ì t r i ệ u đ ồ n g c h i p h í t h ự c t ế c h i cho t h ự c h i ệ n d ự á n
ứng d ụ n g k ỹ t h u ậ t m ố i .
li. THỐNG KÊ ĐẦU TƯ DÀI HẠN CỦA ĐƠN VỊ cơ sở
1. Khái niệm và phương pháp phân loại đầu tư dài

h ạ n của đ ơ n vị cơ sở
1.1. Khái niêm đầu tư dài han
T r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u , c á c đ ơ n v ị cơ sở có t h ể đ ầ u t ư v ố n
đ ể t h ự c h i ệ n c á c d ự á n n h ằ m duy t r ì sự h o ạ t đ ộ n g v à p h á t
t r i ể n đ ơ n vị. N g o à i r a , c ò n có m ộ t b ộ p h ậ n v ố n d à i h ạ n được
đ ầ u t ư v à o m ộ t s ố l ĩ n h vực h o ạ t đ ộ n g k h ô n g h o à n t o à n g ắ n
v ố i c á c d ự á n cụ t h ể , có k h ả n ă n g t h u được l ợ i í c h k i n h t ế ,
h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư có t í n h c h ấ t l â u d à i v à quy m ô v ố n đ ầ u t ư
tương đ ố i l ố n gọi là các k h o ả n đ ầ u t ư dài h ạ n .
Đ ể được g h i n h ậ n l à đ ầ u t ư d à i h ạ n , c á c k h o ả n đ ầ u t ư
phải thỏa m ã n các tiêu c h u ẩ n sau:
(1). C h ắ c c h ắ n t h u được l ợ i ích k i n h t ế (trực t i ế p hoặc
g i á n t i ế p ) t r o n g t ư ơ n g l a i cho đ ơ n vị t ừ v i ệ c đ ầ u t ư ;
(2). Q u y m ô v ố n đ ầ u t ư p h ả i được x á c đ ị n h m ộ t c á c h
đ á n g t i n cậy;
(3). T h ờ i g i a n t h u h ồ i v ố n ước t í n h t r ê n m ộ t n ă m h o ặ c
n h i ề u h ơ n m ộ t c h u k ỳ s ả n x u ấ t , k i n h doanh;
(4). C ó đ ủ t i ê u c h u ẩ n g i á t r ị theo quy đ ị n h h i ệ n h à n h .

1.2. Phân loại đầu tư dài hạn
Theo t í n h c h ấ t v à m ụ c đ í c h đ ầ u t ư , đ ầ u t ư d à i h ạ n của
đ ơ n v ị cơ sỏ được p h â n t h à n h c á c n h ó m sau:
(1). C á c k h o ả n đ ầ u t ư t à i c h í n h d à i h ạ n , g ồ m : (i). Đ ầ u t ư
c h ứ n g k h o á n d à i h ạ n ( m u a cổ p h i ế u v à t r á i p h i ế u ) ; (2i). G ó p
v ố n liên doanh ( đ ầ u t ư t à i c h í n h vào m ộ t số đơn vị k h á c để
được chia k ế t q u ả k i n h doanh; (3i). Đ ầ u t ư d à i h ạ n k h á c
( k i n h d o a n h b ấ t đ ộ n g s ả n , cho v a y d à i h ạ n , cho t h u ê T S C Đ
theo p h ư ơ n g t h ứ c cho t h u ê t à i c h í n h . . . ) ; v à (4i). D ự p h ò n g
giảm giá đ ầ u t ư dài h ạ n .
(2). C h i p h í x â y d ự n g cơ b ả n d ỏ dang.
(3). C á c k h o ả n k ý cược, k ý q u ỹ d à i h ạ n .
2. Đánh giá tình hình đầu tư dài hạn của đơn vi cơ

sở
Đầu tư dài hạn của đơn vị cơ sở thường biểu hiện dưối

h ì n h t h á i t i ề n t ệ n ê n v i ệ c theo dõi v à q u ả n lý t r ỏ n ê n đ ơ n
g i ả n . Đ ể đ á n h g i á t ì n h h ì n h đ ầ u t ư d à i h ạ n c ủ a đ ơ n v ị có t h ể
sử d ụ n g m ộ t s ố chỉ t i ê u c h ủ y ế u sau:
2.1. Các chỉ tiêu phản ánh quy mô và cơ cấu đầu tư

dài hạn của đơn vị cơ sỏ
a. Tổng giá trị đầu tư dài hạn
Chỉ tiêu p h ả n á n h quy m ô các k h o ả n đ ầ u t ư dài h ạ n t í n h

b ằ n g t i ề n theo g i á ỏ t h ờ i đ i ể m đ ầ u t ư ( n g u y ê n g i á v ố n ) đ ơ n vị
cơ sỏ đ ã c h i r a n h ằ m m a n g l ạ i l ợ i í c h k i n h t ế .
C h ỉ t i ê u có t h ể được c h i t i ế t theo t í n h c h ấ t v à m ụ c đích

đ ầ u tư.
I U
b. Nghiên cứu kết cấu đầu tư dài hạn
K ế t c ấ u đ ầ u t ư d à i h ạ n p h ả n á n h t ỷ t r ọ n g g i á t r ị của
t ừ n g k h o ả n mục đ ầ u t ư d à i h ạ n trong tổng giá trị đ ầ u t ư d à i
h ạ n của đ ơ n v ị cơ sở. C ô n g t h ứ c t í n h chỉ t i ê u n h ư sau:
GĐỊ
k G Đ l = (7.45)
GĐ
Trong đó:
k G Đ - K ế t c ấ u của k h o ả n mục đ ầ u t ư d à i h ạ n i trong

t ổ n g g i á t r ị đ ầ u t ư d à i h ạ n của đ ơ n v ị ;
GĐ; - G i á trị của k h o ả n mục đ ầ u t ư d à i h ạ n i ;
G Đ - T ổ n g g i á t r ị đ ầ u t ư d à i h ạ n của đ ơ n v ị .
k G Đ có t h ể t í n h cho t ừ n g t h ờ i đ i ể m hoặc t í n h b ì n h q u â n
cho k ỳ n g h i ê n c ứ u , c ò n G Đ ; v à G Đ được t í n h theo g i á t r ị t ạ i
thời điểm đ ầ u t ư ( n g u y ê n giá vốn).
N g h i ê n c ứ u k ế t c ấ u đ ầ u t ư d à i h ạ n đ ể t h ấ y được đặc
đ i ể m của h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư d à i h ạ n của đ ơ n v ị cơ sỏ, qua đó
l ự a c h ọ n cơ c ấ u đ ầ u t ư d à i h ạ n đ ạ t h i ệ u q u ả cao.
c. Tỷ suất vòn đầu tư dài hạn trong tổng TSCĐ và đầu tư

dài hạn (ĐTDH)
C ô n g t h ứ c t í n h c h ỉ t i ê u n h ư sau:
Tỷ suất vốn ĐTDH trong _ Tổng các khoản ĐTDH

tổng TSCĐ và ĐTDH " Tổng TSCĐ và ĐTDH
C h ỉ t i ê u cho b i ế t t r o n g m ộ t đ ơ n v ị t i ề n t ệ T S C Đ v à đ ầ u
t ư d à i h ạ n t h ì c á c k h o ả n đ ầ u t ư d à i h ạ n c h i ế m m ấ y đ ơ n vị.
T r ị s ố của c h ỉ t i ê u c à n g l ố n p h ả n á n h việc sử d ụ n g v ố n d à i
h ạ n v à o h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư n h ằ m m a n g l ạ i l ợ i í c h k i n h t ế của
đơn vị càng n h i ề u .

d. Tỷ suất vốn ĐTDH trong tổng mức vốn đã đầu tư (cả
đầu tư tài chính ngắn hạn và ĐTDH)
Tỷ suất vốn ĐTDH Tổng các khoản ĐTDH ^ ^

=
trong tổng mức xổng mức vốn đã đầu tư (đầu

vốn đã đầu tư tư tài chính ngắn hạn và ĐTDH)
Chỉ tiêu cho biết trong một đớn vị tiền tệ vốn dành cho
h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư (cả đ ầ u t ư t à i c h í n h n g ắ n h ạ n v à đ ầ u t ư d à i
hạn) t h ì các k h o ả n đ ầ u t ư d à i h ạ n chiếm m ấ y đơn vị.
e. Tỷ suất vốn đầu tư tài chính dài hạn (ĐTTCDH) trong

tổng các khoản ĐTDH (k ) ĐTC
Tỷ suất vốn ĐTTCDH trong _ Khoản mục vốn ĐTTCDH ^
tổng các khoản ĐTDH (k ĐTC ) Tổng các khoản ĐTDH
Chỉ tiêu cho biết trong một đơn vị tiền tệ vốn dành cho
hoạt động đ ầ u t ư dài h ạ n t h ì k h o ả n mục đ ầ u t ư t à i c h í n h dài
h ạ n c h i ế m m ấ y đ ơ n vị.
C á c chỉ t i ê u p h ả n á n h quy m ô v à cơ c ấ u đ ầ u t ư d à i h ạ n có
t h ể t í n h cho đ ầ u k ỳ , c u ố i k ỳ v à b ì n h q u â n t r o n g kỳ n g h i ê n cứu.
V i ệ c p h â n t í c h c á c c h ỉ t i ê u t r ê n có t h ể được t i ế n h à n h
theo c á c h ư ố n g : (i). T í n h v à p h â n t í c h theo ý n g h ĩ a k i n h t ế của
t ừ n g chỉ t i ê u ; (2i). L ậ p b ả n g so s á n h c á c chỉ t i ê u qua h a i k ỳ .
2.2. Đánh giá hiệu quả hoạt đông đầu tư dài hạn
T r o n g ba k h o ả n m ụ c đ ầ u t ư d à i h ạ n của đ ớ n v ị cơ sỏ t h i
khoản mục s ố Ì (các k h o ả n đ ầ u t ư t à i c h í n h d à i h ạ n ) là

k h o ả n mục đ ầ u t ư n h ằ m m a n g l ạ i t h u n h ậ p (doanh t h u v à l ợ i
n h u ậ n ) t r ự c t i ế p . Vì t h ế , đ ể đ á n h g i á h i ệ u q u ả h o ạ t đ ộ n g đ ầ u
t ư d à i h ạ n của đ ơ n v ị c ầ n t í n h c á c chỉ t i ê u sau:
a. Hiệu quả chung của hoạt động ĐTDH, được phản ánh
qua c á c chỉ t i ê u sau:
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) v ố n Đ T D H ( H Đ T D ):
Doanh thu từ hoạt động ĐTDH kỳ nghiên cứu

(TN hoạt động Te từ hoạt động ĐTDH)
HĐTD =
ã (7.49)
Tống các khoản ĐTDH có bình quân trong kỳ
nghiên cứu
- Tỷ suất lợi nhuận (hay mức doanh lợi) trên vốn ĐTDH
(DL"ĐTD) :
Tổng lợi nhuận thu từ hoạt động

ĐTDH kỳ nghiên cứu ( M ) ĐTD
DL = —
ĐTD -— (7.50)
Tông các khoản ĐTDH có bình quân
trong kỳ nghiên cứu
Trong đó: M (lợi nhuận thu từ hoạt động ĐTDH kỳ

ĐTD
n g h i ê n cứu) được t í n h theo c ô n g t h ứ c :
Doanh thu Chi phí „ .

. L Thuê VÁT
(hay thu nhập) hoạt động "
Mom =
- " - đãnôp (7.51)
Đ T D
hoạt động TC từ Te từ hoạt , " , 'v
' (nêu có)

hoạt động ĐTDH động ĐTDH v
'
6. Hiệu quả trực tiếp của đầu tư tài chính dài hạn
(ĐTTCDH)
(1) Chung cho hoạt động đầu tư, được p h ả n á n h qua c á c
chỉ t i ê u sau:

- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) v ố n Đ T T C D H (HQTC):
Doanh thu từ hoai đông ĐTTCDH kỳ nghiên cứu

H TC =
Đ • — — ___ — (7.52)
Vốn dài hạn dành cho hoạt động ĐTTCDH
- Tỷ suất lợi nhuận (hay mức d o a n h lợi) t r ê n vốn

ĐTTCDH (DL ): Đ T C
Lợi nhuận thu từ hoạt động ĐTTCDH

kỳ nghiên cứu ( M ĐTC )
DL-OTC = (7.53)
Vốn dài hạn dành cho hoạt động ĐTTCDH
(2) Với hoạt động đầu tư chứng khoán dài hạn

(ĐTCKDH), được p h ả n á n h qua c á c c h ỉ t i ê u sau:
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) v ố n Đ T C K D H ( H Đ C K ):
Doanh thu từ hoai đông ĐTCKDH kỳ nghiên cứu

H
ĐCK= - (7.54)
Vốn dài hạn dành cho hoạt động ĐTCKDH có
bình quân trong kỳ nghiên cứu
- T ỷ suất lợi n h u ậ n (hay mức d o a n h lợi) t r ê n vốn

ĐTCKDH (DL ): Đ C K
Lợi nhuận thu từ hoạt động ĐTCKDH kỳ

nghiên cứu (MBCK)
DLQCK =
(7 55)
Vốn dài hạn dành cho hoạt động ĐTCKDH
(3) Với hoạt động góp vốn liên doanh (GVLD), được p h ả n
á n h qua c á c chỉ t i ê u sau:
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) v ố n g ó p l i ê n d o a n h ( H V L D ):

Doanh thu từ hoạt động GVLD kỳ nghiên cứu
H D= VL 7— (7.56)
Vốn dài hạn dành cho hoạt động GVLD có
bình quân trong kỳ nghiên cứu
- Tỷ suất lợi nhuận (hay mức doanh lợi) trên vốn góp liên
doanh ( D L V L D ) :
Lợi nhuận thu từ hoạt động GVLD (M ) VLD
DL = — VLD ; 7^7- (7.57)

Vốn dài hạn dành cho hoạt động GVLD
có binh quân trong kỳ nghiên cứu
(4) Với hoạt động đầu tư dài hạn khác (ĐTDHK), được
p h ả n á n h qua c á c chỉ t i ê u sau:
- Năng suất (hay hiệu năng) vốn ĐTDHK (H ): ĐTK
Doanh thu từ hoạt động ĐTDHK kỳ nghiên cứu

H TK =
Đ — ~ ~ ~ 1, (7.58)
Vốn dài hạn dành cho hoạt động ĐTDHK
- Tỷ suất lợi nhuận (hay mức doanh lợi) trên vốn

ĐTDHK (DL Đ T K ):
Lợi nhuận thu từ hoạt động ĐTDHK

trong kỳ nghiên cứu
DL VLD = — (7.59)
Vốn dài hạn dành cho hoạt động
ĐTDHK có BQ trong kỳ nghiên cứu
Việc phân tích các chỉ tiêu trên có thể được tiến hành
t ư ơ n g t ự n h ư p h ư ơ n g p h á p p h â n t í c h c á c chỉ t i ê u ỏ mục
(2.1).

2.3. Phân tích tài liêu thống kê về hoạt đông đầu tư
dài hạn của đơn vị cơ sở
a. Phân tích mối quan hệ giữa các chỉ tiêu phản ánh tình
hình đầu tư dài hạn của đơn vị
Đ ư ợ c t h ự c h i ệ n t h ô n g qua sử d ụ n g c á c p h ư ơ n g pháp
p h â n t í c h n h â n t ố đ ể p h â n t í c h p h ư ơ n g t r ì n h sau:
Tỷ suất Tỷ suất Tỷ suất vốn

lợi nhuận trên lợi nhuận trên ĐTTCDH trong
(1)
vốn ĐTDH vốn ĐTTCDH tổng các khoản
(DL ĐTD ) (DL ĐTC ) ĐTDH ( k ĐTC )
6. Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố đến sự biên động
của tổng lợi nhuận thu từ hoạt động ĐTDH của đơn vị
Được t h ự c h i ệ n t h ô n g qua sử d ụ n g c á c p h ư ớ n g pháp

p h â n t í c h n h â n t ố đ ể p h â n t í c h p h ư ơ n g t r ì n h sau:
Tổng LN từ Tỷ suất Tỷ suất vốn Quy mô

hoạt động LN trên vốn ĐTTCDH trong vốn ĐTDH
(2)
ĐTDH ĐTTCDH tổng vốn bình quân
(M ĐTD ) (DL ĐTC ) ĐTDH(k ĐTC ) (V TD) Đ

Tóm tắt c h ư ơ n g vu
1. T S C Đ l à y ế u t ố cơ b ả n c ủ a đ ớ n vị cơ sở. N g à y nay, k h i
n ó i đ ế n T S C Đ p h ả i bao g ồ m T S C Đ h ữ u h ì n h , T S C Đ t h u ê t à i
c h í n h v à T S C Đ vô h ì n h . C á c t i ê u c h u ẩ n ghi n h ậ n TSCĐ
t h ư ờ n g t h a y đ ổ i theo t ừ n g g i a i đ o ạ n p h á t t r i ể n của n ề n k i n h
t ế . H i ệ n nay, đ ể được g h i n h ậ n l à T S C Đ t à i s ả n c ầ n h ộ i "đủ
4 tiêu chuẩn.
2. T r o n g cơ c h ế t h ị t r ư ờ n g , v ố n s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h n ó i
chung, v ố n cố đ ị n h n ó i r i ê n g k h ô n g t h u ầ n n h ấ t là của đơn vị.
Vì t h ế , c ầ n p h â n l o ạ i theo q u y ề n sỏ h ữ u v à q u y ề n sử d ụ n g
TSCĐ.
3. V ê n g u ồ n v ò n h ì n h t h à n h T S C Đ c ũ n g r ấ t đ a d ạ n g .
Doanh nghiệp N h à nước trưốc đây, nguồn v ố n chủ y ế u để
đ ầ u t ư v à o T S C Đ l à do N g â n s á c h cấp, n g à y n a y c h ủ y ế u l ạ i
l à v ố n h u y đ ộ n g t ừ n h i ề u n g u ồ n : v ố n vay, v ố n l i ê n doanh,
b á n cổ p h ầ n . . . v ì t h ế c ầ n x e m x é t quy m ô v à cơ c ấ u v ố n theo
n g u ồ n h ì n h t h à n h đ ể x á c đ ị n h k h ả n ă n g t h a n h t o á n n ợ của
đơn vị.
4 . M ụ c đ í c h của v i ệ c đ á n h g i á T S C Đ l à n h ằ m t h u h ồ i v ố n
đ ầ u t ư v ó i y ê u c ầ u l à đ ủ t r ả n ợ n g â n h à n g , t á i s ả n x u ấ t được
T S C Đ đ ó . Đ ồ n g t h ờ i x á c đ ị n h được l ư ợ n g v ố n của đ ơ n vị, l ậ p
được b ả n g c â n đ ố i T S C Đ . Vì t h ế , t r o n g q u ả n lý n g ư ờ i t a có
c á c p h ư ơ n g p h á p đ á n h g i á sau:
- Theo g i á b a n đ ầ u h o à n t o à n hoặc g i á k h ô i phục h o à n t o à n ;
- Theo giá b a n đ ầ u còn l ạ i hoặc giá k h ô i phục còn l ạ i ;

5. V ề s ố l ư ợ n g T S C Đ có h a i n h ó m chỉ t i ê u :
- N h ó m chỉ t i ê u v ề h i ệ n v ậ t ;
- N h ó m chỉ t i ê u v ề g i á t r ị .
6. Có n h i ề u c á c h l ậ p b ả n g c â n đ ố i T S C Đ . Đ ể theo dõi sự
b i ế n đ ộ n g v ề m ặ t h i ệ n v ậ t t h ì p h ả i sử d ụ n g n g u y ê n g i á hoặc
g i á k h ô i p h ụ c h o à n t o à n . Đ ể n g h i ê n c ứ u sự b i ế n đ ộ n g v ề m ặ t
g i á t r ị c ầ n l ậ p b ả n g c â n đ ố i T S C Đ theo g i á c ò n l ạ i .
T h ô n g qua t h ô n g t i n t r ê n h a i l o ạ i b ả n g c â n đ ố i T S C Đ có
t h ể t í n h được h à n g l o ạ t c á c chỉ t i ê u p h ả n á n h t r ạ n g t h á i của
T S C Đ : t ỷ l ệ hao m ò n , t ỷ l ệ đ ổ i m ố i , t ỷ l ệ đ à o t h ả i , t ỷ l ệ k h ấ u
hao T S C Đ . . .
7. K h ấ u hao T S C Đ n h ằ m t h u h ồ i v ố n đ ã đ ầ u t ư .
8. C h ỉ t i ê u p h ả n á n h t r a n g b ị T S C Đ cho lao đ ộ n g n ê u l ê n
k h ả n ă n g n â n g cao N S L Đ .
9. C h ỉ t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h sử d ụ n g T S C Đ v ề thực
c h ấ t l à h i ệ u q u ả sử d ụ n g T S C Đ , g ồ m h a i n h ó m chỉ t i ê u :
- N h ó m chỉ t i ê u h i ệ u q u ả t r ự c t i ế p ;
- N h ó m chỉ t i ê u h i ệ u q u ả g i á n t i ế p .
10. Sử d ụ n g m ộ t s ố p h ư ơ n g p h á p p h â n t í c h t h ố n g k ê để
p h â n t í c h ả n h h ư ở n g của v i ệ c t r a n g b ị v à sử d ụ n g T S C Đ đ ế n
k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n vị.
l i . Đ ầ u t ư d à i h ạ n l à v i ệ c sử d ụ n g v ố n d à i h ạ n đ ể đ ầ u t ư
v à o m ộ t s ố l ĩ n h vực h o ạ t đ ộ n g n h ằ m m a n g l ạ i l ợ i í c h k i n h t ế
cho đ ơ n v ị cơ sở. T r o n g sô c á c k h o ả n m ụ c đ ầ u t ư d à i h ạ n t h ì
k h o ả n mục đ ầ u t ư t à i c h í n h d à i h ạ n c h i ê m t ỷ t r ọ n g l ớ n n h ấ t
v à m a n g l ạ i l ợ i í c h k i n h t ế t r ự c t i ế p cho đ ớ n v ị .

C á c c h ỉ t i ê u p h ả n á n h h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư d à i h ạ n của đ ơ n
vị, g ồ m có:
- N h ó m c h ỉ t i ê u q u y m ô v à cơ c ấ u đ ầ u t ư d à i h ạ n ;
- N h ó m chỉ t i ê u h i ệ u q u ả h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư d à i h ạ n .
12. S ử d ụ n g m ộ t s ố p h ư ớ n g p h á p t h ố n g k ê đ ể p h â n t í c h
ả n h h ư ở n g của c á c n h â n t ố v ề q u y m ô , cơ c ấ u v à h i ệ u q u ả
hoạt động đ ầ u t ư d à i h ạ n đ ế n k ế t quả sản xuất, k i n h doanh
của đ ơ n vị.
Bài t ạ p c h ư ơ n g VII
Bài 1. Giả sử đầu năm 1996, công ty VLC đưa vào sử

dụng một dây chuyền sản xuất. Giá trị ban đ ầ u h o à n t o à n
của T S C Đ đó l à 150 t r i ệ u đ ồ n g . Đ ầ u n ă m 2 0 0 1 , c ô n g t y l ạ i
mua t h ê m d â y c h u y ề n s ả n x u ấ t t h ứ h a i c ù n g t h ư ơ n g h i ệ u
n h ư n g g i á t r ị h i ệ n t ạ i l à 120 t r i ệ u đ ồ n g . T ỷ l ệ k h ấ u hao l à
10%/năm.
Yêu cầu: H ã y đ á n h g i á g i á t r ị của 2 d â y c h u y ề n s ả n x u ấ t

t r ê n v à o đ ầ u n ă m 2 0 0 4 theo:
a. G i á t r ị b a n đ ầ u h o à n t o à n ?
b. Giá trị b a n đ ầ u còn lại?
c. G i á t r ị k h ô i p h ụ c h o à n t o à n theo g i á n ă m 2001?
d. G i á t r ị k h ô i p h ụ c c ò n l ạ i ?
B à i 2. Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê v ề t ì n h h ì n h t r a n g bị v à sử d ự n g
m á y m ó c , t h i ế t b ị c ủ a c ô n g t y V L C t r o n g n ă m 2003 n h ư sau:

s ố m á y d ệ t có t r ê n sổ s á c h n g à y 31/12/2002 l à 40 chiếc
N g à y Ì t h á n g 2 đ ơ n v ị m u a t h ê m 20 chiếc
N g à y Ì t h á n g 5 đ ơ n v ị m u a t h a n h lý 15 chiếc
N g à y Ì t h á n g 6 đ ơ n v ị m u a t h ê m 20 chiếc
N g à y Ì t h á n g 8 đ ơ n v ị t h a n h lý 8 chiếc
N g à y Ì t h á n g 10 đ ơ n vị c h u y ể n b á n cho đ ơ n vị k h á c 12 chiếc
N g à y Ì t h á n g l i đ ơ n v ị m u a t h ê m 15 chiếc
S ố m á y d ệ t g i ữ ổn đ ị n h n h ư t r ê n cho đ ế n h ế t n ă m .
T r o n g n ă m đ ơ n vị đ ã h u y động được 85% m á y v à o l à m việc.
S ố n g à y l à m việc tính b ì n h q u â n cho Ì m á y thực t ế l à m việc
t r o n g n ă m l à 300.
S ố v ả i d ệ t được t r o n g n ă m (quy r a v ả i t i ê u c h u ẩ n ) 1200
nghìn mét.
Yêu cầu: H ã y t í n h c á c c h ỉ t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h sử
d ụ n g m á y của đ ơ n v ị t r o n g n ă m 2003?
B à i 3. C ó t à i l i ệ u t h ố n g k ê c ủ a m ộ t d o a n h n g h i ệ p t r o n g
h a i k ỳ n h ư sau:
1. GO (triệu đồng) 4.000 4.400
2. Số lao động (người) 100 105

3. Tổng giá trị TSCĐ (triệu đồng) 2.000 2.300
Yêu cầu: H ã y p h â n t í c h 3 n h â n t ô ả n h h ư ở n g đ ế n sự
b i ê n đ ộ n g của G O k ỳ b á o c á o so v ớ i k ỳ gốc b ằ n g p h ư ớ n g p h á p
chỉ số?

B à i 4 . Có t à i l i ệ u t h ố n g k ê của m ộ t d o a n h n g h i ệ p qua
hai kỳ:
Chỉ tiêu Kì gốc Kì báo cáo
1. GO (triệu đ) 1200 1250
2. le (triệu đ) 500 510
3. Giá trị TSCĐ có bình quân trong kỳ (triệu đ) 800 820
4. Tỷ lệ khấu hao trong kỳ (%) 10 11
5. Số lao động trung bỉnh trong năm (người) 50 55
Yêu cầu: H ã y t í n h các chỉ t i ê u đ á n h giá n h ữ n g t i ế n bộ

t r o n g t r a n g b ị v à sử d ụ n g T S C Đ của d o a n h n g h i ệ p k ỳ b á o
cáo so v ố i k ỳ gốc. B i ế t r ằ n g , p h ầ n t r ă m c ủ a l ợ i n h u ậ n t r o n g
N V A k ỳ gốc: 40%; k ỳ b á o cao: 45%.
B à i 5. Có b ả n g c â n đ ố i T S C Đ của m ộ t đ ơ n v ị t r o n g n ă m
200N:
Đơn vị tính: Triệu đồng
Dùng trong Dùng trong Chung

Chỉ tiêu hoạt động hoạt động toàn
SXKD HCSN đơn vị
1. Nguyên giá TSCĐ và ĐTDH có đầu năm 100.000 5.000 105.000
Trong đó
- TSCĐ hữu hình 50.000 5.000 55.000
- TSCĐ thuê tài chính 10.000 - 10.000
- TSCĐ vô hình 30.000 - 30.000

- Đầu tư tài chính dài hạn 10.000 - 10.000
a**ftgifcQéiMt«â.i • 1 lllii
l i 111111111• m i

(SÁO ì RÌNH THỐNG Kê KINH DOANH
Dùng trong Dùng trong Chung

Chỉ tiêu hoạt động hoạt động toàn
SXKD HCSN đơn vị
2. Nguyên giá TSCĐ tăng trong năm 20.000 2.000 22.000
Trong đó:
- Mua sắm mới 10.000 2.000 12.000
- Nhận góp vốn liên doanh bằng TSCĐ 5.000 - 5.000
- Nhận lại vốn góp liên doanh bằng TSCĐ 5.000 - 5.000
3. Nguyên giá tài sản cố định giảm trong năm 15.000 1.500 16.500
- Nhượng bán cho đơn vị khác 10.000 1.000 11.000
- Thanh lý do hết hạn sử dụng 5.000 500 5.500
Yêu cầu:
1. X á c đ ị n h n g u y ê n g i á T S C Đ có c u ố i n ă m ?
2. T í n h c á c c h ỉ t i ê u đ á n h g i á t ì n h h ì n h b i ế n đ ộ n g T S C Đ
trong n ă m (hệ số t ă n g , h ệ số giảm, h ệ số đ ổ i m ố i v à h ệ số loại
bỏTSCĐ)?
Bài 6. Có tài liệu sau đây về tình hình TSCĐ ỏ một công
ty:
- K h i m ớ i x â y dựng xong n g u y ê n giá T S C Đ của công ty là
35.000 t r i ệ u đ ồ n g . T h ò i g i a n d ự k i ế n sử d ụ n g b ì n h q u â n của
c á c T S C Đ l à 10 n ă m , m ứ c k h ấ u hao h à n g n ă m l à 3.500 t r i ệ u
đồng.
- Đ ế n c u ố i n ă m t h ứ 8 c h i p h í sửa c h ữ a l ố n v à h i ệ n đ ạ i
h ó a T S C Đ h ế t 3.024 t r i ệ u đ ồ n g . T r o n g đ ó được t í n h v à o
n g u y ê n g i á T S C Đ 2.000 t r i ệ u đ ồ n g . C ù n g l ú c đ ó , c ô n g t y m u a
§liij§ii T r u ô n g Đ ạ i h ọ c Kính t ế Q u ố c d â n
mm

...............................
thêm một số thiết bị sản xuất trị giá 12.000 triệu đồng, thời
g i a n sử d ụ n g h ữ u í c h c ủ a s ố t h i ế t b ị s ả n x u ấ t n à y l à 12 n ă m .
Yêu cầu:
1. Tính hệ sô hao mòn và hệ số còn hoạt động được của

T S C Đ của c ô n g t y ở c u ố i n ă m t h ứ 8?
2. T í n h h ệ s ố hao m ò n v à h ệ s ố c ò n h o ạ t đ ộ n g được c ủ a
T S C Đ m u a l ầ n sau k h i T S C Đ m u a l ầ n đ ầ u h ế t h ạ n sử dụng?
Bài 7. Có tài liệu sau đâyở một đơn vị:
Chỉ tiêu Năm báo

ĐVT Năm gốc
cáo
1.G0 trổ 90.000 110.000
2. Tỷ trọng các bộ phận cấu thành GO: % 100 100
- Chi phí trung gian M
49 52
- Khấu hao TSCĐ li
6 8,5
3. Giá tri TSCĐ có BQ trớ 80.000 85.000
Trong đó: TSCĐ trực tiếp sản xuất li
60.000 70.000
4. Số lao động có BQ Người 500 550
Yêu cầu:
1. T í n h c á c c h ỉ t i ê u đ á n h g i á t ì n h h ì n h t r a n g b ị v à sử
d ụ n g T S C Đ c ủ a đ ơ n v ị n ă m b á o c á o v à n ă m gốc?
2. P h â n t í c h 3 n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n sự b i ế n đ ộ n g c ủ a
V A (năng suất T S C Đ trực tiếp sản xuất, t ỷ trọng T S C Đ trưc
t i ế p s ả n x u ấ t t r o n g t ổ n g g i á t r ị T S C Đ v à quy m ô T S C Đ ) b ằ n g
phương pháp PONOMARJEWA?

B à i 8. C ó t à i l i ệ u sau đ â y ở m ộ t đ ơ n v ị q u a 2 n ă m :
a. T r í c h b á o c á o t à i c h í n h B 0 1 - D N :
Đơn vị: Triệu đồng
Năm gốc Năm báo cáo
B. TSCĐ và đầu tư dài hạn 17.085 26.272
1. Tài sản cố định 10.435 17.950
1. TSCĐ hữu hình 10.435 16.600
- Nguyên giá 13.585 20.050
- Giá trị hao mòn lũy kế (*) (3.150) (3.450)
2. TSCĐ thuê tài chính - -
- Nguyên giá - -
- Giá trị hao mòn lũy kế (*) - -
3. TSCĐ vô hình - 1.350
- Nguyên giá - 1.450
- Giá trị hao mòn lũy kế (*) - (100)
li. Các khoản đầu tư tài chính dài hạn 6.650 5.302
1. Đầu tư chứng khoán dài hạn 550 550
2. Góp vốn liên doanh 5.100 3.752
3. Các khoản đầu tư dài hạn khác 1.000 100
4. Dự phòng giảm giá đẩu tư dài hạn (*) - -
NI. Chi phí XDCB dở dang - 3.020
IV. Các khoản ký cược, ký quỹ dài hạn - -

MÊÊÊÊÊSÊÊÊSÊÊIÊÊÊÊÊÈÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊBÊÊÊÊÊÊÊÊSÊÊÊÊÊ
b. T r í c h b á o c á o t à i c h í n h B 0 2 - D N ( B á o c á o k ế t q u ả k i n h
doanh):
Năm gốc Năm báo cáo
1. Tổng doanh thu bán hàng 93.830 107.085
2. Tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh 5.808 6.413
3. Thu nhập hoạt động tài chính 5.150 5.500
4. Lợi nhuận hoạt động tài chính 1.150 1.500
5. Tổng lợi nhuận thuần trước thuế 7.150 8.000
Yêu cầu:
ì. T í n h c á c chỉ t i ê u đ á n h giá h i ệ u q u ả của T S C Đ của đ ơ n

vị?
2. T í n h c á c c h ỉ t i ê u đ á n h g i á t ì n h h ì n h b i ế n đ ộ n g q u y m ô
v à cơ c ấ u T S C Đ v à đ ầ u t ư d à i h ạ n c ủ a đ ơ n vị?
3. T í n h c á c c h ỉ t i ê u đ á n h g i á h i ệ u q u ả h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư
d à i h ạ n c ủ a đ ớ n vị?
4. P h â n t í c h 3 n h â n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n l ợ i n h u ậ n t h u t ừ
h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư d à i h ạ n n ă m b á o c á o so v ớ i n ă m gốc ( t ỷ
suất l ợ i n h u ậ n t r ê n v ố n đ ầ u t ư t à i chính dài h ạ n , t ỷ suất v ố n
đầu t ư t à i chính d à i h ạ n trong tổng v ố n đ ầ u t ư dài h ạ n v à
quy m ô v ố n đ ầ u t ư d à i h ạ n b ì n h q u â n ) b ằ n g p h ư ơ n g p h á p
PONOMARJEWA?

Chương VUI
THỐNG KÊ VÓI VẤN ĐỀ GIẢI QUYẾT
NHỮNG TỒN Đ Ọ N G TRONG C Á C KHÂU
C Ủ A Q U Á T R Ì N H T Ả I S Ả N X U Ấ T V À D ự TRỮ
C H O SẢN XUẤT C Ủ A C Á C Đ O N v ị c o SỎ
ì. GIẢI QUYẾT NHỮNG TỒN ĐỌNG TRONG CÁC KHÂU

CỦA Q U Á T R Ì N H TÁI SẢN XUẤT
Để nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, các đớn vị
cơ sở c ầ n đ ả m b ả o sự c â n đ ố i t r o n g v i ệ c d ự t r ữ g i ữ a c á c k h â u
t r o n g q u á t r ì n h t á i s ả n x u ấ t . Có n h ư v ậ y m ó i đ ả m b ả o q u á
t r ì n h t á i s ả n x u ấ t d i ễ n ra m ộ t cách liên tục v à k h ô n g bị t ồ n
đ ọ n g v ố n ở m ộ t k h â u n à o đó. C á c k h â u c ủ a q u á t r ì n h t á i s ả n
x u ấ t g ồ m : d ự t r ữ cho s ả n x u ấ t , s ả n x u ấ t v à t i ê u t h ụ sản
p h ẩ m . B ấ t cứ m ộ t sự t ồ n đ ọ n g t r o n g k h â u n à o đó đ ề u g â y
k h ó k h ă n cho quá t r ì n h tái sản xuất chung của doanh
n g h i ệ p . Vì v ậ y , đ i ề u r ấ t c ầ n t h i ế t đ ố i v ố i n g ư ờ i q u ả n lý l à
p h ả i đ ả m b ả o sự đ ồ n g b ộ ỏ m ọ i k h â u . T h ố n g k ề ở c á c đ ơ n v ị
cơ sở k h ô n g p h ả i l à n g ư ờ i r a q u y ế t đ ị n h v ề q u y m ô v à cơ c ấ u
d ự t r ữ m à l à n g ư ờ i t h u t h ậ p t h ô n g t i n đ ể c u n g cấp cho c á c
n h à q u ả n lý v à r ú t r a n h ữ n g k ế t l u ậ n c ầ n t h i ế t m a n g t í n h
c h ấ t t ư v ấ n đ ế n h à q u ả n lý r a q u y ế t đ ị n h c u ố i c ù n g t r o n g q u á
t r ì n h g i ả i q u y ế t c á c t ồ n đ ọ n g của c á c y ê u t ô s ả n x u ấ t .

1. G i ả i q u y ế t s ự t ồ n đ ọ n g t r o n g k h â u d ự t r ữ cho
sản x u ấ t
Đ ể g i ả i q u y ế t k h â u n à y , d o a n h n g h i ệ p c ầ n l à m c á c việc:
- T h ố n g k ê số lượng t ừ n g l o ạ i n g u y ê n , v ậ t l i ệ u dự trữ;
- T h ố n g k ê số lượng, công suất t h i ế t k ê v à giá trị t ừ n g
loại m á y móc t h i ế t bị còn dự t r ữ ;
- T i ế n h à n h l ậ p c â n đ ố i g i ữ a n h u c ầ u c ầ n cho s ả n x u ấ t v ố i
số h i ệ n d ự t r ữ , x e m k h ả n ă n g c ò n c ầ n sử d ụ n g t ố i mức n à o ?
- Xác định số lượng v à giá trị n g u y ê n , v ậ t l i ệ u h i ệ n dự
t r ữ d ư t h ừ a so v ố i n h u c ầ u c ầ n sử d ụ n g t r o n g k ỳ ;
- X ú c t i ế n g i ả i q u y ế t t ì n h t r ạ n g d ư t h ừ a g â y r a ứ đọng v ố n .
a. Đối với nguyên, vát liêu
D ự t r ữ q u á n h i ề u n g u y ê n , v ậ t l i ệ u k h ô n g c h ỉ g â y r a sự
t ồ n đ ọ n g v ề v ố n m à c ò n l à n g u ồ n gốc l à m g i ả m h i ệ u q u ả s ả n
x u ấ t của doanh nghiệp n h ư c h ấ t lượng n g u y ê n , v ậ t l i ệ u bị
g i ả m do b ả o q u ả n k h ô n g t ố t sẽ l à m g i ả m c h ấ t l ư ợ n g s ả n
p h ẩ m m à d o a n h n g h i ệ p c u n g c ấ p cho t h ị t r ư ờ n g ; t ổ n t h ấ t hao
h ụ t t r o n g q u á t r ì n h d ự t r ữ , c h i p h í cho q u á t r ì n h d ự t r ữ .
Ví dụ, d o a n h n g h i ệ p A c h u y ê n c h ế b i ế n cà p h ê . C à p h ê
chỉ t h u h o ạ c h m ộ t v ụ t r o n g n ă m . V ì t h ế d o a n h n g h i ệ p p h ả i
dự t r ữ cho s ả n x u ấ t cả n ă m . G i ả sử c à p h ê t h u h o ạ c h t ừ
t h á n g 10 t ớ i t h á n g 12. G i á c à p h ê t r o n g n ử a t h á n g đ ầ u v ụ
t h u h o ạ c h l à Ì t r i ệ u đ ồ n g / t ạ . V à o g i ữ a t h á n g 10 t r ỏ đi do t h u
h o ạ c h n h i ề u , g i á g i ả m x u ố n g c ò n 950.000 đ ồ n g / t ạ . G i á đó
được d u y t r ì cho t ó i h ế t v ụ t h u h o ạ c h . T ừ t h á n g Ì ( n ă m sau)
t r ở đ i g i á c à p h ê t ă n g 1 % / t h á n g cho t ó i v ụ t h u h o ạ c h sau.
M u ố n d ự t r ữ cho s ả n x u ấ t , d o a n h n g h i ệ p p h ả i v a y v ố n của

n g â n h à n g v ố i l ã i s u ấ t 0 , 7 % / t h á n g , c h i p h í cho v i ệ c b ả o q u ả n
t r o n g d ự t r ữ 2 . 0 0 0 đ / t ạ / t h á n g . D o a n h n g h i ệ p có c ầ n d ự t r ữ
cho t ố i c u ố i v ụ c à p h ê n ă m sau k h ô n g ? (Xem b ả n g V I I I . 1).
B ả n g VIII.1
Giá thực t ế trên thị trường Giá thành tính cả chi phí dự trữ
Tháng
(Nghìn đ / t ạ j (Nghìn đ/tạ)
12 950 950,0
1 960 958,7
2 969 967,4
3 979 976,1
4 989 985,0
5 998 993,9
6 1008 1002,8
7 1019 1011,8
8 1029 1020,9
9 1039 1030,1
D ự t r ữ Ì t ạ c à p h ê sau 10 t h á n g v ẫ n l ợ i h ơ n l à ă n đ o n g .
T r ư ờ n g hợp l ã i s u ấ t t i ề n v a y n g â n h à n g 1 % / t h á n g t h ì
doanh nghiệp k h ô n g n ê n dự t r ữ q u á n h u c ầ u c h ế b i ế n trong Ì
t h á n g . B ở i l ẽ , c h i p h í t r ả l ã i n g â n h à n g đ ã n g a n g b ằ n g sự
b i ế n đ ộ n g g i á cả h à n g t h á n g , n g o à i r a d o a n h n g h i ệ p c ò n p h ả i
c h ị u c h i p h í l ư u kho, hao h ụ t do b ả o q u ả n . . .
b. Giải quyết tồn đọng do dự trữ máy móc, thiết bị

lớn hơn nhu cầu cần thay thế
D o a n h n g h i ệ p c ầ n t í n h t o á n , so s á n h g i ữ a g i á b á n đ i h i ệ n

t ạ i v ố i giá p h ả i mua trong t ư ơ n g lai. N ế u chi p h í mua trong
t ư ơ n g l a i l ổ n h ơ n so v ố i g i á t r ị h i ệ n t ạ i cộng v ố i l ã i t r ả t i ề n
vay n g â n h à n g t h ì m ố i g i ữ l ạ i . T r ư ờ n g hợp g i á m u a trong
t ư ơ n g l a i l ố n h ơ n g i á t r ị h i ệ n t ạ i cộng v ố i l ã i t r ả n g â n h à n g
t h ì d o a n h n g h i ệ p n ê n b á n đi. K h i n à o c ầ n sử d ụ n g d o a n h
n g h i ệ p m ố i m u a . N h ư v ậ y k h ô n g n h ữ n g k h ô n g bị ứ đ ọ n g v ố n
m à c ò n p h ò n g k h i có sự đ ổ i m ố i t h i ế t b ị m à đ ơ n vị c h ư a t í n h
đến.
Ví dụ, đ ơ n v ị h i ệ n c ò n d ự t r ữ 10 m á y c ô n g cụ. T r ị g i á Ì
m á y m à d o a n h n g h i ệ p m u a v ề l à 10 t r i ệ u đ ồ n g . Đ ơ n v ị c h ư a
c ầ n sử d ụ n g , có c h ă n g p h ả i 2 n ă m n ữ a m ố i có n h u c ầ u . N ế u
q u y ế t đ ị n h b á n . n g ư ờ i m u a c h ỉ m u a v ố i g i á 9.5 t r i ệ u đ / m á y .
Đ ớ n v ị d ự b á o có t h ể t r o n g 2 n ă m t ớ i k h ả n ă n g t ă n g g i á
k h o ả n g 5 % / n ă m . V à c ũ n g có t h ể 2 n ă m t ố i g i á m á y g i ả m v ì sẽ
x u ấ t h i ệ n l o ạ i m á y m ớ i có t í n h n ă n g v à t á c d ụ n g t ố t h ơ n .
N g u ồ n v ố n đ ể m u a 10 m á y n à y do đ ơ n v ị v a y của n g â n
h à n g v ố i lãi suất b ì n h q u â n 2 n ă m tói khoảng 1%/tháng.
G i ả i q u y ế t sự t ồ n đ ọ n g n à y theo p h ư ơ n g á n n à o đ ể đ ạ t
h i ệ u q u ả k i n h t ế cao h ơ n ?
Phương án ì: C ứ g i ữ l ạ i 10 m á y đó b ồ i l ẽ sau n à y đ ơ n vị
sẽ sử d ụ n g . N ế u b â y g i ờ b á n đi v ô h ì n h c h u n g đ ơ n vị b ị t h i ệ t
h ạ i 5 t r i ệ u đ ồ n g (= 0,5 t r i ệ u đ ồ n g / m á y X 10 m á y ) . T r o n g v ò n g
2 n ă m có t h ể b ị t r ư ợ t g i á 10,25% (=[1,05 X 1,05 - 1].100). G i a
mua sau 2 n ă m có t h ể l à 11,0250 t r i ệ u đ ồ n g / m á y . T ổ n g s ố
t i ề n đ ơ n v ị p h ả i b ỏ r a l à 110,25 t r i ệ u đ ồ n g . N h ư v ậ y n ế u đ ơ n
vị b á n s ố m á y đó đ i v à sau n à y sẽ m u a t h ì b ị t h i ệ t h ạ i l à :
110,25 t r i ệ u đ ồ n g - 1 0 0 t r i ệ u đ ồ n g = 10,25 t r i ệ u đ ồ n g
Phương án li: Đ ơ n v ị b á n t o à n b ộ s ố m á y đó đ ể t h a n h
toán t i ề n vay n g â n h à n g .

T ổ n g s ố t i ề n t h u được của 10 m á y l à 95 t r i ệ u đ ồ n g ,
S ố t i ề n n ợ n g â n h à n g đ ể m u a 10 m á y đó t r o n g 2 n ă m sẽ
là:
100 t r i ệ u X 1 , 0 1 24
= 100 t r X 1,2697 = 126,97 t r i ệ u đ ồ n g
S ố l ã i p h ả i t r ả n g â n h à n g l à 26,97 t r i ệ u đ ồ n g .
S ố t i ề n b á n m á y bị l ỗ 5 t r i ệ u đồng, g i ả định số t i ề n n à y
g ử i n g â n h à n g v ố i l ã i s u ấ t 1 % / t h á n g , sau 2 n ă m đ ơ n v ị sẽ t h u
được s ố t i ề n l à :
95 t r i ệ u X 1 , 0 1 24
= 120,62 t r i ệ u đ ồ n g
N h ư v ậ y đ ơ n vị b á n đ i có l ợ i h đ n l à đ ể l ạ i s ố m á y đó d ù
n ó có b ị m ấ t m á t 5% so v ố i g i á m u a .
c. Giải quyết sự tồn đong do tình trạng sử dụng

không hết công suất máy móc thiết bị đang sử dụng và
nguồn lao đông của đơn vi cơ sở
T h ô n g t h ư ờ n g k h i có t ì n h t r ạ n g k h ô n g sử d ụ n g h ế t c ô n g
s u ấ t m á y m ó c t h i ế t b ị đ a n g sử d ụ n g v à n g u ồ n lao đ ộ n g của
đ ơ n v ị có c á c k h ả n ă n g sau:
- M ộ t l à , do t í n h t r a n g b ị k h ô n g đ ồ n g b ộ g i ữ a c á c k h â u
t r o n g m ộ t q u á t r ì n h s ả n x u ấ t c h u n g của đ ơ n v ị cơ sở. T r o n g
x í n g h i ệ p l i ê n h i ệ p có n h ữ n g k h â u c ô n g v i ệ c k h á c n h a u . M ứ c
độ t r a n g b ị cho t ừ n g k h â u k h ô n g t h ể t r ù n g hợp v ố i n h u c ầ u
s ả n x u ấ t . Vì v ậ y có n h ữ n g k h â u r ộ n g v à h ẹ p v ề n ă n g lực s ả n
x u ấ t . N ê u sử d ụ n g t ố i mức t ố i đ a c ô n g s u ấ t t h i ế t k ế c ủ a k h â u
r ộ n g n h ấ t sẽ g â y ứ đ ọ n g t r o n g k h â u h ẹ p h ơ n n ó . N g ư ợ c l ạ i .
n ê u sử d ụ n g b ằ n g c ô n g s u ấ t c ủ a k h â u h ẹ p n h ấ t t h ì c á c k h â u
k h á c t r ở n ê n l ã n g p h í . M u ô n g i ả i q u y ế t có h i ệ u q u ả c ủ a t ấ t cả
c á c k h â u , t h ố n g k ê d o a n h n g h i ệ p c ầ n l à m c á c v i ệ c sau:

Chương vụt: mộng kê vàn đềgiề qtyếtnhõhg tổn dọng ..
- Xác định công suất thiết kế từng khâu công việc,

- X á c đ ị n h c ô n g s u ấ t t h ự c t ế sử d ụ n g của t ừ n g k h â u ,
- T í n h h ệ s ố sử d ụ n g c ô n g s u ấ t , h ệ s ố sử d ụ n g t h ờ i g i a n
v à h ệ s ố sử d ụ n g t ô n g hợp của t ừ n g k h â u c ô n g v i ệ c .
T h ô n g qua c á c h ệ s ố t r ê n x á c đ ị n h được t h ự c t r ạ n g sử
dụng và t i ề m n ă n g .
Ví dụ, đ ơ n v ị A g ồ m có 5 c ô n g đ o ạ n s ả n x u ấ t . Theo k ế t
q u ả t h ố n g k ê của đ ơ n v ị v ề t ì n h h ì n h sử d ụ n g c ô n g s u ấ t m á y
móc, t h i ế t b ị của đ ơ n v ị t r o n g t h ờ i k ỳ n h ư sau:
B ả n g VIII.2
A B c D E
Công đoạn (SX (Đánh (Dệt) (Tẩy, (Phân loại
sợi) ống) nhuộm, đóng gói
in hoa) tiêu thụ)
A. Theo thiết kế
- Công suất thiết kế của

. máy móc thiết bị
(tính cho 1 giờ) 150kg 180kg 150kg 2000m 2
1000m 2
Theo định mức Im vải cần

2
0.25 kg sợi
Tính ra sợi (kg) 150 180 150 150 250
B. Thực t ế sử dụng
Công suất thực tế sử dụng

trong kỳ tính binh quàn 1
giờ lảm việc 120 120 100 120 100

T ừ t à i l i ệ u t r ê n t i ế n h à n h t h ể h i ệ n v i ệ c sử d ụ n g m á y móc
t h i ế t b ị của đ ơ n vị theo sơ đồ sau:
S ơ đ ồ VIII.1
Công suất •
Tẩy, Phân loại,

nhuộm, đóng gói và
150 I I in hoa tiêu thụ
1
s x sợi Đánh ống Dệt
50
A B c D E
•
Công đoạn
Trong đó: Đường biểu diễn công suất thiết kế

Đường biểu diễn công suất thực t ế sử dụng
B ằ n g sơ đồ t r ê n cho t h ấ y , n ế u đ ơ n v ị k h ô n g b ị á c h t ắ c gì
trong k h â u tiêu t h ụ sản p h ẩ m việc cung cấp n g u y ê n , v ậ t
l i ệ u , đ i ệ n n ă n g . . . ổn đ ị n h v à đ ầ y đ ủ t h ì k h ả n ă n g t ố i đ a có
t h ể s ả n x u ấ t được l à : 150 k g sdi/giờ. N ó b ị giói h ạ n b ở i c ô n g
đ o a n sản x u ấ t A v à c.

T r o n g t h ự c t ế , h o ạ t đ ộ n g của c ô n g đ o ạ n B p h ụ t h u ộ c v à o
công đ o ạ n A; các công đ o ạ n D, E p h ụ thuộc vào công đ o ạ n c.
Đ ể k h a i t h á c h ế t n g u ồ n lực của đ ơ n vị v à n â n g cao h i ệ u
q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh, đ ơ n v ị c ầ n c h ọ n p h ư ơ n g á n sau:
1. N â n g c ô n g s u ấ t t h ự c t ế sử d ụ n g l ê n b ằ n g c ô n g s u ấ t
t h i ế t k ế của k h â u "hẹp" n h ấ t (A v à c là 150 kg/h), v ó i đ i ề u
k i ệ n c á c đ i ề u k i ệ n k h á c p h ụ c v ụ cho q u á t r ì n h t á i s ả n x u ấ t
đều đ ả m bảo. C h ẳ n g h ạ n :
- Có t h ể c u n g cấp đ ầ y đ ủ n g u y ê n , n h i ê n , v ậ t l i ệ u ; đ i ệ n
n ă n g được t h ỏ a m ã n cả v ề s ố l ư ợ n g v à t h ờ i g i a n .
- T h ị t r ư ờ n g c ủ a đ ơ n vị c ò n có n h u c ầ u m à đ ớ n v ị c ò n
c h ư a đ á p ứng đủ.
- Đ ơ n v ị có đ ầ y đ ủ n g u ồ n lao đ ộ n g đ ể v ậ n h à n h c á c m á y
móc, t h i ế t b ị .
2. Đ ố i v ố i c ô n g đ o ạ n B , D , E, g i ả i q u y ế t sự t ồ n đ ọ n g do
c ô n g s u ấ t t r a n g b ị l ố n h ơ n n h u c ầ u , c ầ n g i ả i q u y ế t theo h ư ớ n g :
- B á n bót số m á y m à đơn vị t h ấ y dư thừa, k h ô n g c â n đ ố i
với n h i ệ m v ụ s ả n x u ấ t của công đ o ạ n A, c.
- H o ặ c cứ d u y t r ì sự t ồ n t ạ i c ủ a t ấ t cả c á c m á y m ó c , t h i ế t
bị, s ố lao đ ộ n g h i ệ n có c ủ a c á c c ô n g đ o ạ n n h ư n g p h ả i t ì m g i ả i
p h á p đ ể sử d ụ n g h ế t c ô n g s u ấ t t h i ế t k ế của m á y m ó c , t h i ế t b ị
v à n g u ồ n lao đ ộ n g .
Giải pháp thực hiện: T h ố n g k ê của đ ơ n v ị p h ả i g i ú p b a n
g i á m đốc c ủ a đ ơ n v ị x á c đ ị n h c h í n h x á c t o à n b ộ c h i p h í c ố
đ ị n h c ủ a t ừ n g c ô n g đ o ạ n t r o n g Ì giờ s ả n x u ấ t . T i ế p sau l à x á c
đ ị n h c h i p h í b i ế n đ ổ i t r o n g Ì giờ l à m v i ệ c . C u ố i c ù n g t í n h r a
t o n g c h i p h í c ố đ ị n h v à c h i p h í b i ế n đ ổ i t r o n g Ì giò l à m v i ệ c
và trong Ì đơn vị sản p h à m .

Sau đó đ ơ n vị t ì m k i ế m t h ê m t h ị t r ư ờ n g đ ể t i ê u t h ụ số
b á n t h à n h p h ẩ m do đ ơ n v ị s ả n x u ấ t v ư ợ t n h u c ầ u của c ô n g
đoạn sản xuất sau:
- H o ặ c n h ậ n l à m gia c ô n g cho n h à m á y k h á c n h ữ n g p h ầ n
việc trong công đ o ạ n B, D, E v ố i điều k i ệ n :
Tổng chi phí trong khâu gia công Giá gia công
(gồm n g u y ê n , n h i ê n , v ậ t l i ệ u , t i ề n lưỡng, < cho đ đ n vị
k h a u hao T S C Đ . . . ) của đ ơ n v ị (ì) khác (li)
li > ì - Lẽ dĩ nhiên là đơn vị cần phải làm số chênh lệch

đó c à n g l ố n t h ì c à n g có l ợ i . Song n ế u n h ư l i = ì đ ơ n vị v ẫ n
p h ả i n h ậ n l à m gia c ô n g b ở i l ẽ :
+ Đ ơ n v ị t ậ n d ụ n g được h ế t c ô n g s u ấ t m á y m ó c , t h i ế t bị
sẽ l à m cho tốc độ t h u h ồ i v ố n c ố đ ị n h n h a n h c h ó n g h ơ n .
+ S ả n p h ẩ m n h ậ n gia c ô n g sẽ g á n h c h ị u m ộ t p h ầ n v ề chi
p h í k h ấ u hao T S C Đ m à l ẽ r a p h ả i đ ư a v à o t h à n h p h ẩ m của
đ ơ n v ị . N h ư v ậ y sẽ t ạ o đ i ề u k i ệ n g i ả m g i á t h à n h c ủ a t h à n h
p h ẩ m v à t ă n g l ợ i n h u ậ n của đ ơ n vị.
Ví dụ, t r o n g Ì giờ l à m v i ệ c , c ô n g đ o ạ n c p h ả i k h ấ u hao
T S C Đ l à 5 0 0 0 0 đ . N ế u đ ơ n v ị k h ô n g n h ậ n l à m gia c ô n g cho
đ ơ n v ị k h á c t h ì s ố t i ề n k h ấ u hao T S C Đ p h â n b ổ cho Ì k g sợi
n h ư sau: ( đ / k g sợi)
* T í n h theo c ô n g s u ấ t t h ự c t ế sử d ụ n g :
5 0 0 0 0 đ / 1 0 0 k g = 500 đ / k g
* T í n h theo c ô n g s u ấ t t h i ế t k ế ( n ê u gia c ô n g cho đ ơ n vị
k h á c để t ậ n dụng hết công suất:
50000 đJ 500 k g = 100 đ / k g
N h ư v ậ y Ì k g sợi t h à n h p h ẩ m đ ơ n v ị sẽ t h u được t h ê m

400 đ t i ề n l ờ i do t ậ n d ụ n g h ế t c ô n g s u ấ t của c ô n g đ o ạ n D
(= 5 0 0 đ / k g - lOOđ/kg = 4 0 0 đ / k g ) .
+ T ậ n d ụ n g được n g u ồ n lao đ ộ n g của đ ơ n v ị , n h ư v ậ y sẽ

có t á c d ụ n g :
Một là, t ả n g t h u n h ậ p cho n g ư ờ i lao động.

Hai là, t ă n g t h u n h ậ p cho đ ớ n vị do việc g i ả m c h i p h í
tiền lương đối v ố i t h à n h phẩm.
Ví dụ: C ũ n g v ó i đ ơ n v ị t r ê n , g i ả đ ị n h Ì giờ p h ả i t r ả l ư ơ n g
cho n g ư ờ i lao đ ộ n g ở c ô n g đ o ạ n D l à 20000 đ. N ế u chỉ s ả n
x u ấ t n h ư cũ t h ì Ì k g sợi p h ả i c h ị u k h o ả n c h i v ề t i ề n l ư ơ n g l à :
2 0 0 0 0 đ : 100 k g sợi = 200 đ / k g sợi
N ế u t ậ n d ụ n g h ế t c ô n g s u ấ t t h ì Ì k g sợi chỉ p h ả i c h ị u
k h o ả n chi v ề t i ề n lường là:
2 0 0 0 0 đ : 500 k g sợi = 40 đ / k g sợi
N h ư v ậ y đ ơ n v ị sẽ l ờ i Ì k h o ả n v ề t i ề n l ư ơ n g l à 160 đ cho
Ì k g sợi:
T ổ n g h ớ p 2 k h o ả n n à y đ ơ n vị đ ã có lòi là 560 đ / k g sợi.

N h ư v ậ y , x é t v ề h ì n h t h ứ c k h i n h ậ n gia c ô n g , b ả n t h â n
đơn vị k h ô n g có l ờ i , song x é t v ề t h ự c c h ấ t , sô l ờ i đó được b i ể u
h i ệ n d ư ố i d ạ n g s ố g i ả m của c h i p h í c ố đ ị n h t í n h t r ê n Ì đ ơ n vị
s ả n p h ẩ m m à đ ơ n v ị đ a n g s ả n x u ấ t ỏ mức c ô n g s u ấ t t h ự c tê.-
- T ự t ố chức s ả n x u ấ t m ặ t h à n g k h á c t r ê n cờ sở t ậ n d ụ n g
c ô n g s u ấ t m á y m ó c v à lao đ ộ n g đ ã v ư ợ t q u á n h u c ầ u của đ ơ n
vị.
H ư ớ n g g i ả i q u y ế t n à y chỉ có t h ể á p d ụ n g đ ố i v ó i n h ữ n g
m á y m ó c v à lao đ ộ n g có t h ể t h a y đ ố i chức n ă n g hoặc l à m m ặ t
h à n g t ư ơ n g tự.
H i

Ví dụ, do d ư t h ừ a m á y m ó c t h i ế t b ị v à lao đ ộ n g ỏ k h â u
p h â n l o ạ i , đ ó n g gói v à t i ê u t h ụ s ả n p h ẩ m đ ơ n v ị có t h ê t ậ n
dụng bằng cách:
- P h â n n h ỏ lượng sản p h ẩ m để n g ư ờ i mua h à n g y ê n t â m
k h i m u a ỏ q u ầ y l ẻ k h ô n g e n g ạ i v ì lý do c â n , đo t h i ế u c h í n h
x á c . M u ố n v ậ y , đ ơ n v ị c ầ n n ắ m được n h u c ầ u p h ổ b i ê n của
d â n c ư ỏ t ừ n g v ù n g đ ể bao g ó i hợp lý.
- L à m tốt m ẫ u m ã h à n g hóa,
- T ă n g c ư ờ n g lực l ư ợ n g đ e m h à n g đ i t i ê u t h ụ n h ư v ậ y
v ừ a n h a n h c h ó n g t r o n g k h â u l ư u t h ô n g , v ừ a n ắ m được t â m
lý k h á c h h à n g của t ừ n g v ù n g đ ể t h ô n g t i n cho đ ơ n v ị đ i ề u
c h i n h m à u sắc, c h ủ n g l o ạ i s ả n p h ẩ m .
2. G i ả i q u y ế t s ự t ồ n đ ọ n g t r o n g k h â u t i ê u t h ụ sản
phẩm
Trong đ i ề u k i ệ n đơn vị bị t ồ n đọng sản p h ẩ m trong k h â u

l ư u t h ô n g , c ầ n g i ả i q u y ế t theo h ư ớ n g sau:
a. Đối với đơn vi sản xuất
N ế u đơn vị sản x u ấ t bị t ồ n đọng sản p h ẩ m , trước h ế t đơn

v ị c ầ n t h ố n g k ê l ạ i s ố l ư ợ n g t ừ n g l o ạ i s ả n p h ẩ m b ị t ồ n đọng.
Đ i ề u tra d ư l u ậ n t h ị t r ư ờ n g để t ì m h i ể u n g u y ê n n h â n gây ra
t ì n h t r ạ n g t ồ n đọng đó.
Sau c ù n g l à t ì m b i ệ n p h á p đ ể g i ả i q u y ế t t ồ n đ ọ n g theo
huống:
- N ê u s ả n p h ẩ m có n g u y cơ 5 - 6 t h á n g sau m ố i t i ê u t h ụ
được t h ì đ ơ n v ị c ầ n đ i ề u c h ỉ n h l ạ i g i á đ ể n g ư ờ i t i ê u d ù n g d ễ
c h ấ p n h ậ n h ơ n song k h ô n g g â y t ổ n t h ấ t l ố n cho đ ơ n v ị .

Ví dụ, m ộ t đ ơ n v ị s ả n x u ấ t q u ạ t . G i á b á n c ủ a đ ơ n v ị h i ệ n
t ạ i l à 400.000 đ/chiếc. Đ ơ n v ị h i ệ n t ồ n đ ọ n g 5000 chiếc q u ạ t
l o ạ i đó ( t ạ i t h ờ i đ i ể m Ì t h á n g 9 n ă m 2003). Đ ơ n v ị b i ế t r õ
r ằ n g t ừ t h á n g 10 n ă m 2003 đ ế n t h á n g 4 n ă m 2004 l à t h ờ i k ỳ
lạnh, d â n cư h ầ u n h ư k h ô n g mua n ế u đơn vị k h ô n g giảm giá
b á n . G i ả sử, đ ể t i ế p t ụ c s ả n x u ấ t , đ ơ n v ị p h ả i v a y v ố n n g â n
h à n g vối lãi suất 1%/tháng.
N ế u đ ơ n v ị đ ể s ố q u ạ t đ ó t ố i t h á n g 5 n ă m 2004 có t h ể sẽ
b á n được g i á 4 0 0 . 0 0 0 đ/chiếc. V ậ y t h ì đ ơ n v ị c ầ n g i ả m g i á bao
n h i ê u đ ể k h ô n g t h i ệ t h ạ i cho đ ớ n v ị q u á n h i ề u .
T ỷ l ệ l ã i s u ấ t p h ả i c h ị u t ừ t h á n g 9/2003 t ớ i h ế t t h á n g
4/2004 sẽ l à :
8
( 1 , 0 1 - 1) X 100 = (1,0828566 - 1) X 100 = 8,28566%
G i á b á n t h ấ p n h ấ t m à đ ơ n v ị c h ấ p n h ậ n được n ế u t i ê u
t h ụ sản phẩm:
400,000 đ X 100
- V à o t h á n g 9/2003: = 370,000 đ
108,28566
400,000 đ X 100
- V à o t h á n g 10/2003: = 373,000 đ
107,21353
400,000 đ X 100
- V à o t h á n g 11/2003: = 377,000 đ
106,152
Cứ tiếp tục tính toán như trên để quyết định giá bán cho
t ố i t h á n g 4/2004.
- N ế u sản p h ẩ m đ a n g trong m ù a tiêu t h ụ m ạ n h mà
k h ô n g t i ê u t h ụ được. V í d ụ , q u ầ n á o m ù a h è m à t r o n g c á c
t h á n g 5 6 đ ơ n vị v ẫ n bị t ồ n đọng t h ì c ầ n thay đ ổ i m ẫ u m ã đ ể

x ử lý, c h ẳ n g h ạ n , á o sờ m i t h ô n g t h ư ờ n g c h ỉ m a y Ì t ú i , đ ơ n vị
cần đ ầ u t ư t h ê m c h ú t ít t i ề n công v à n g u y ê n , v ậ t l i ệ u đê làm
2 t ú i có n ắ p , l à m t h ê m c ầ u v a i . . . d ù có t ă n g t h ê m c h ú t í t v ề
c h i p h í song chắc c h ắ n sẽ t i ê u t h ụ n h a n h h ơ n .
T h ô n g qua đ i ề u t r a n h u c ầ u t h ị t r ư ờ n g v ề m ẫ u m ã . g i á
cả đ ể đ ơ n v ị n h a n h c h ó n g r a q u y ế t đ ị n h đ i ề u c h ỉ n h n h ữ n g c h i
t i ế t c ầ n t h i ế t n h ằ m g i ả i q u y ế t n h ữ n g t ồ n đọng đó.
6. Đối với đơn vị thương nghiêp
K h i có sự t ồ n đ ọ n g s ả n p h ẩ m , đ ơ n v ị c ầ n x ú c t i ế n n g h i ê n
cứu t h ị trường kịp thời để quyết định:
- H o ặ c c h u y ể n s ố s ả n p h ẩ m t ồ n đ ọ n g đó sang t h ị t r ư ờ n g
đ a n g có n h u c ầ u .
- Hoặc g i ả m giá c h ú t ít n h ằ m k h u y ế n k h í c h n g ư ờ i tiêu
d ù n g . V i ệ c g i ả m g i á có t h ể t h ự c h i ệ n theo c á c p h ư ơ n g á n :
+ Phương án ĩ: C h ỉ g i ả m g i á c h ú t í t n h ư n g có s ố l ẻ đ ể
k h á c h h à n g t u i r ằ n g đơn vị đã t í n h t o á n k ỹ lưỡng t ố i khoản
t h ấ t t h u m à k h ô n g g i ả m được n ữ a . V í d ụ , n ế u g i á b á n h i ệ n
t ạ i m ộ t chiếc á o sơ m i l à 2 0 0 0 0 đ ồ n g . Đ ơ n v ị q u y ế t đ ị n h g i á
m ố i l à 19800 đ ồ n g . Q u y ế t đ ị n h g i á n h ư v ậ y sẽ g â y cho k h á c h
m ộ t t â m lý: T ạ i sao đ ơ n v ị k h ô n g đ ị n h g i á 2 0 0 0 0 đ ồ n g cho
c h ẵ n m à c h ỉ b á n 19800 đồng? P h ả i c h ă n g đ ơ n v ị đ ã t í n h t o á n
r ấ t k ỹ c h i p h í m u a c ộ n g v ó i s ố l ã i v ừ a p h ả i c ủ a cửa h à n g m à
thôi. Có l ẽ đơn vị k h ô n g p h ả i h ạ giá t h ấ p h ơ n nữa?
+ Phương án 2: Đ ơ n v ị p h ả i d ự k i ế n , n ế u t i ê u t h ụ theo
g i á h i ệ n t h ò i t h ì p h ả i sau m ấ y t h á n g m ố i b á n được h à n g , l ã i
s u ấ t n g â n h à n g m ộ t t h á n g . . . t ừ đó r a q u y ế t đ ị n h v ề g i á h i ệ n
t ạ i m ó i đ ể đ ơ n v ị đõ b ị t h i ệ t t h ò i m à g i ả i q u y ế t được s ố h à n g
t ồ n đ ọ n g đó ( G i ố n g n h ư c á c h t í n h c ủ a đ ơ n v ị s ả n x u ấ t ) .

- Đ ơ n v ị p h ả i l ậ p t ứ c t h a y đ ổ i l ạ i c á c h bao gói cho p h ù
hợp v ố i n h u c ầ u của n g ư ơ i t i ê u d ù n g . V í d ụ , m ì c h í n h hoặc
b ộ t gia vị t h ư ờ n g gói 0,5 k g h o ặ c 0,1 k g , N a y c ầ n gói bọc n h ỏ
h ơ n t h à n h n h i ề u l o ạ i : 0,1 k g , 0,25 k g hoặc 0,05 k g / g ó i . N g ư ờ i
t i ê u d ù n g x é t t h ấ y m ì n h m u a gói l ố n v ề đ ể l â u k h ô n g t i ệ n ,
h ơ n n ữ a có n h i ề u n g ư ờ i k h i s ắ m h à n g chỉ c ò n l ạ i s ố t i ề n l ẻ
n h ỏ . N h à h à n g có t h ể t r ả l ạ i b ằ n g Ì hoặc 2 gói gia v ị . N h ư
vậy, n g ư ờ i t i ê u d ù n g c ả m t h ấ y h à i lòng.
li. BÀI TOÁN Dự TRỮ
Như ta đã biết, để có thể tồn tại và hoạt động được, tất

cả c á c đ ơ n vị t h u ộ c m ọ i n g à n h h o ạ t đ ộ n g k i n h t ế đ ề u c ầ n d ự
t r ữ . Sỏ dĩ p h ả i có d ự t r ữ l à do h o ạ t đ ộ n g của c á c đ ơ n v ị l u ô n
d i ễ n r a t r o n g đ i ề u k i ệ n có b i ế n đ ộ n g v ề n h u c ầ u , v ề t h ờ i g i a n
sản x u ấ t , v ậ n c h u y ể n , v ề s ố l ư ợ n g lao động... D ự t r ữ sẽ l à m
tăng hiệu quả h o ạ t đ ộ n g k i n h t ế do k h ô n g p h ả i g i á n đ o ạ n
s ả n x u ấ t , đ á p ứng b ấ t k ỳ n h u c ầ u n à o v ề c h ấ t l ư ợ n g , c h ủ n g
loại, t h ờ i gian...
T u y n h i ê n , đ i ề u đó k h ô n g có n g h ĩ a l à d ự t r ữ c à n g n h i ề u
c à n g t ố t . Đ ố i v ó i m ọ i n g à n h h o ạ t động, v i ệ c t ạ o r a m ộ t l ư ợ n g
dự t r ữ q u á l ố n h o ặ c q u á n h ỏ đ ề u g â y r a n h ữ n g t h i ệ t h ạ i v ề
k i n h t ế . Vì t h ế , v ấ n đ ề đ ặ t r a l à p h ả i x á c đ ị n h được m ứ c d ự
t r ữ h ợ p lý. B à i t o á n d ự t r ữ được đ ặ t r a v ố i c á c g i ả t h i ế t sau:
- N h u c ầ u được x á c đ ị n h chắc c h ắ n v à k h ô n g đ ổ i .
- Cường độ t i ê u t h ụ k h ô n g đ ổ i .
- T h ò i g i a n v ậ n c h u y ế n k h ô n g đ á n g k ê hoặc b ằ n g m ộ t g i á
t r i x á c đ ị n h n à o đó.

D ự t r ữ h ợ p l ý l à n ê n c h ọ n sao cho đ ế n c u ố i k ỳ h ế t d ự t r ữ ;
n ế u k h ô n g sẽ l à m t ă n g c h i p h í b ả o q u ả n l ê n .
Sau đ â y ta x é t m ộ t s ố trường hợp đơn g i ả n n h ấ t .
L Dự trữ nguyên, vật liệu
Giả sử nhu cầu nguyên, vật liệu được xác định chắc chắn
l à N . N ế u n h ư l ạ i g i ả t h i ế t c ả lô h à n g được chở đ ế n m ộ t l ầ n
t h ì m ứ c d ự t r ữ t r u n g b ì n h n ằ m t r o n g k h o sẽ l à :
d= - N (8.1)
2
T h ậ t v ậ y , m ứ c d ự t r ữ t r u n g b ì n h theo đ ị n h n g h ĩ a :
d = ẶỊN d t t (8.2)
T r ê n h ì n h v ẽ ta t h ấ y đó c h í n h là diện tích t a m giác O N T

tức là b ằ n g :
T N
T ừ đ ó d = ™ = l N (8.3)
2 2T 2
N ế u xí nghiệp mua dự t r ữ l à m 2 l ầ n vào đ ầ u n ă m v à
giữa n ă m vói k h ố i lượng m ỗ i l ầ n b ằ n g N t h ì mức d ự t r ữ

t r u n g b ì n h t r o n g k h o sẽ b ằ n g — . T ư ơ n g t ư , n ế u x í n g h i ệ p
2
đ ặ t mua 4 l ầ n (vào đ ầ u q u ý chẳng hạn) v ố i k h ố i lượng m ỗ i
,' Ị> N N
l â n b â n g — t h ì m ứ c d ự t r ữ t r u n g b ì n h t r o n g k h o l à — v.v...
Một cách tổng quát nếu xí nghiệp thực hiện việc mua dự
t r ữ n g u y ê n l i ệ u n l ầ n t r o n g m ộ t n ă m sau n h ữ n g k h o ả n g t h ò i
gian bằng nhau và bằng — thì lượng dự trữ trung bình trong
n
kho sẽ b ằ n g :
D _ _N_
d = (8.4)
2 2n
Suy r a : (8.5)
n
N h ư v ậ y , b à i t o á n t r ỏ t h à n h xác định k h ố i lượng t ố i ư u
của m ỗ i lô h à n g đ ặ t m u a .
N
D =
n
ở đ â y có 2 l o ạ i c h i p h í : C h i p h í đ ặ t h à n g v à c h i p h í b ả o
quản dự trữ.
Gọi g là giá mua của m ỗ i đơn vị n g u y ê n l i ệ u c ầ n dự t r ữ
v à g i ả sử g là cố đ ị n h k h ô n g p h ụ thuộc v à o k h ố i lượng h à n g
đ ặ t m u a ; C] l à c h i p h í c ố đ ị n h cho v i ệ c đ ặ t h à n g m ỗ i l ầ n t h ì
c h i p h í t h ự c h i ệ n h ợ p đ ồ n g đ ặ t h à n g t r o n g m ộ t n ă m sẽ l à :
nC! + g N (8.6)
Gọi c 2 là chi p h í bảo q u ả n m ộ t đơn vị h à n g ' t h ì chi p h í
0
b ả o q u ả n d ự t r ữ t r o n g m ộ t n ă m sẽ b ằ n g :
(1) C h i p h í n à y t h ư ờ n g t í n h b ằ n g % so với giá mua.

D
c 2 = (8.7)
T ổ n g c h i p h í t ạ o r a d ự t r ữ , k ý h i ệ u l à c , sẽ l à :
C = gN + nC +c X —
1 2 (8.8)
N ĩ
Vì n = — n ê n h à m t ô n g c h i p h í sẽ có d ạ n g :
„ C,N C D
XT 2
(8.9)
D2
Đ ế n đ â y b à i t o á n t r ỏ t h à n h p h ả i x á c đ ị n h g i á t r ị của D
sao cho h à m c đ ạ t cực t i ể u
Đ ồ t h i VIII.1
V ề m ặ t g i ả i t í c h có t h ể t h ấ y đ i ể m cực t i ể u c ủ a h à m d ự
trữ c là điểm mà hoành độ của nó bằng hoành độ của giao
điểm hai đường chi phí thành phần - chi phí bảo quản C — 9

và chi phí đ ặ t h à n g C j N / D . M ặ t k h á c c h ú n g ta nhớ r ằ n g
(theo đ ị n h lý Côsi) ở đ â y t ổ n g c h i p h í c sẽ n h ỏ n h ấ t ứng v ố i
g i á t r ị của D sao cho c h i p h í b ả o q u ả n b ằ n g c h i p h í đ ặ t h à n g
tức l à :
c (8.10)
2 D
T ừ đó: D =
f ^ 7 " (8-11)
Ta có thể giải theo cách lấy đạo hàm tìm cực tiểu. Trưốc
k h i t ì m cực t i ể u , c h ú n g t a c h ú ý t h ê m m ộ t c h i t i ế t n ữ a của
v ấ n đề. V ố i g i ả t h i ế t giá h à n g k h ô n g p h ụ thuộc vào k h ố i
l ư ợ n g h à n g đ ặ t m u a , do đó s ố h ạ n g g v à N k h ô n g p h ụ t h u ộ c
v à o D v à v à o t h ò i đ i ể m c ầ n đ ặ t h à n g . Vì v ậ y , đ ể t ì m g i á t r ị
t ố i ư u c ủ a D có t h ể b ỏ qua s ố h ạ n g đó v à n h ư t h ế h à m t ổ n g
chi p h í c ầ n cực t i ể u h ó a có d ạ n g :
C = ^ + C ^ (8.12)
2
D 2
2
Để tìm giá trị của D sao cho c đạt cực tiểu ta lấy đạo
h à m c ủ a c theo D v à cho n ó b ằ n g 0.
dC ậN %,0
= (813)
dD D 2
2
Từ đó:
C N_C
1 2
(8.14)
D 2
2

2CiN
D = (8.15)
Ví dụ: Ở m ộ t đ ơ n v ị n h u c ầ u được x á c đ ị n h chắc c h ắ n v à

k h ô n g đ ổ i N = 600 t ấ n / n ă m ; g i á m u a g k h ô n g đ ổ i 3 t r . đ / t ấ n ;
c h i p h í b ả o q u ả n C = 6 t r i ệ u đ. K h ố i l ư ợ n g h à n g đ ặ t t ố i ư u
2
m ỗ i l ầ n là:
2C N _ X í2 X 800 X 600
D =
C 2 V
c, = V i 6 0 . 0 0 0 = 400
T ừ đó, có t h ể t í n h n s ố l ư ợ n g h ợ p đ ồ n g đ ặ t h à n g t ố i ư u
cần thực h i ệ n trong một n ă m :
N 600
n = —- = 1,5 l ầ n
D 400
M ứ c d ự t r ữ t r ư n g b ì n h t r o n g k h o ứng v ố i k h ố i l ư ợ n g đ ặ t
h à n g t ố i ưu:
1 _ D _ 400 _ . * o r i r k
d = — = —— = 200 t ấ n 1
2 2
hoặc d=N-=600 =200tấn
2n 3
T ổ n g c h i p h í cực t i ể u ứng v ố i k h ố i l ư ợ n g h à n g đ ặ t t ố i ư u :
D
c = + c.
ì)
c = 800x600 + 6 400 = 2 4 0 0 t r . đ ồ n g
400 200

Sau c ù n g t a c h ú ý r ằ n g t r o n g t h ự c t ế việc t h ự c h i ệ n hợp
đ ồ n g đ ặ t h à n g v à c h u y ê n chở sẽ m ấ t m ộ t s ố t h ờ i g i a n n h ấ t
đ ị n h . Đ i ề u đó n g h ĩ a l à hợp đ ồ n g đ ặ t h à n g p h ả i được k ý t r ư ố c
k h i m ứ c d ự t r ữ t r o n g k h o g i ả m x u ố n g b ằ n g 0. N h ư v ậ y , n ế u
g ọ i t l à t h ờ i g i a n v ậ n c h u y ể n h à n g t h ì hợp đ ồ n g đ ặ t h à n g
p h ả i được v à o l ú c t r o n g k h o c ò n m ộ t l ư ợ n g h à n g d ự t r ữ l à :
Q = Nxt
Giá trị đó gọi là điểm đặt hàng.
G i ả sử t r o n g t r ư ờ n g hợp n à y t = 2 t h á n g (1/6 n ă m ) , t a có:
Q= 600 X -= 100 tấn

6
T ứ c k h i t r o n g k h o c ò n 100 t ấ n đ ã p h ả i đ i đ ặ t h à n g .
2. Dự trữ thành phẩm
K h á c v ố i t r ư ờ n g hợp t r ê n (dự t r ữ n g u y ê n , v ậ t l i ệ u đ ư a v ề
m ộ t l ầ n ) , d ự t r ữ t h à n h p h ẩ m sẽ b ổ s u n g d ầ n d ầ n theo q u á
Giả sử công suất của nhà máy là s đơn vị sản
p h ẩ m / n ă m . N h u c ầ u v ề s ả n p h ẩ m của n h à m á y là cố đ ị n h v à
bằng N đơn vị m ỗ i n ă m . Rõ r à n g , h ệ thống kho t h à n h p h ẩ m
chỉ h o ạ t đ ộ n g được k h i s > N . T r o n g s u ố t q u á t r ì n h s ả n x u ấ t .
c ư ờ n g độ n h ậ p k h o t h ự c t ế của s ố h à n g d ự t r ữ l à s - N . P h ả i
x á c đ ị n h l ư ợ n g d ự t r ữ t ố i ư u D sao cho t ổ n g c h i p h í l à n h ỏ
n h ấ t . T a có t h ể b i ể u d i ễ n b ằ n g đồ t h ị t r o n g t r ư ờ n g hợp n à y
n h ư sau:

Đ ồ thị VIII.2
T h ò i k ỳ s ả n x u ấ t , k ý h i ệ u T p , sẽ cho p h é p k é o d à i :
(8.16)
M ứ c d ự t r ữ t r o n g k h o sẽ đ ạ t cực đ ạ i t ạ i g i á t r ị :
Tp =(S-N) = D(1-^) (8.17)
Từ đó ta có mức dự trữ trung bình là:
d=D(i-N) (8.18)
2 s
Thời gian cần thiết để tiêu thụ hết lượng dự trữ trong
kho là:
D
Ta (8.19)
N h ư v ậ y , m ộ t c h u k ỳ s ả n x u ấ t v à t i ê u t h ụ sẽ k é o d à i :
D D N, D
T = T p + T = ^ + ^ ( l - ^ ) = ^-
d (8.20)
s N N

Ta xác định tổng chi p h í tạo ra dự t r ữ trong giai đ o ạ n
T = Ì n ă m . N ế u k h ố i l ư ợ n g m ỗ i lô h à n g đ ặ t m u a của nhà
m á y l à D ; C h i p h í c ố đ ị n h cho v i ệ c đ ặ t m ỗ i lô h à n g l à Chi
phí bảo q u ả n m ỗ i đơn vị t r o n g kho là C v ố i g là giá đơn vị 2
k h ô n g p h ụ thuộc k h ố i lượng h à n g đ ặ t mua.

Vì m ộ t n ă m t h ự c h i ệ n n hợp đ ồ n g đ ặ t h à n g :
N
n = (8.21)
D
Do đó t ổ n g c h i p h í đ ặ t h à n g v à b ả o q u ả n d ự t r ữ sẽ l à :
(8.22) C = N C c D N
1 2
D 2 s
Đ ể t ì m g i á t r ị t ố i ư u c ủ a D . c ũ n g n h ư t r ê n . t a có h a i c á c h
đưa l ạ i c ù n g m ộ t k ế t quả. Đ e đơn g i ả n ta l ấ y :
N c c D ( 1 _ N (8.23)
D 1
2 s
T ừ đó:
(8.24)
Ví dụ: M ộ t n h à m á y s ả n x u ấ t m á y b ơ m n ư ố c theo l o ạ i
h ì n h sản x u ấ t h à n g loạt. N h u cầu h à n g n ă m về sản phẩm
n à y k h ô n g đ ổ i v à b ằ n g 2 5 0 0 chiếc. C h i p h í c ố đ ị n h đ ặ t m ỗ i lô
h à n g l à 5 t r i ệ u đ ồ n g v à c h i p h í m ỗ i m á y b ơ m (giá đ ơ n v ị )
là 300.000 đ ồ n g không phụ thuộc k h ố i lượng h à n g đặt
m u a . C h i p h í b ả o q u ả n l à 6 0 0 0 đ , c ô n g s u ấ t của n h à m á y l à
10.000 c h i ế c / n ă m . T a có t h ể x á c đ ị n h s ố m á y b ơ m t ố i ư u
trong kho n h ư sau:

2 x 5 0 0 0 + 2500 x 100000 = 7 4 5 c h i ế c
Ì 60 10000-2500
T h ờ i g i a n cho m ộ t c h u k ỳ s ả n x u ấ t v à t i ê u t h ụ l à :
T =— = = 0,295 ( n ă m ) « 106 n g à y
N 2500
T r o n g đó r i ê n g t h ờ i g i a n s ả n x u ấ t l à :
Tp = - = _ I Ế Ễ _ = 0,745 ( n ă m ) * 27 n g à y
p
s 10.000
G i ả sử t ừ l ú c đ ặ t h à n g đ ế n l ú c s ả n p h ẩ m n h ậ p k h o đ ể có
t h ể giao cho k h á c h l à 2 t h á n g (1/6 n ă m ) , đ i ể m đ ặ t h à n g được
xác định là:
Q = N x t = 2500x- =417 chiếc

* 6
T ứ c t r ê n g i á c đ ộ c h i p h í d ự t r ữ đó l à đ i ể m đ ặ t h à n g t ố i
ư u . T ư ơ n g t ự n h ư t r ê n , t a t í n h t ổ n g c h i p h í cực t i ể u ứng vói
k h ố i lượng đ ặ t h à n g t ố i ư u là:
" c = —c, + C —(1-—) 2
D 2 s 2
= ^ x 5 0 0 0 + 0 , 2 x 3 0 0 ^ ( l - J ^ L )
745 2 10.000
= 33,470 n g h ì n đ ồ n g
Số l ầ n đặt h à n g trong Ì n ă m :
N 2500
n = = 3,3 l ầ n
D 745
M ứ c d ự t r ữ cực đ ạ i t r o n g k h o l à :
D = ( Ì - — ) = 745 (Ì - ) = 559 chiếc 2 5 0 0
s 10.000

Tối ưu hóa dự trữ trong n ề n kinh t ế thị trường bắt đ ầ u ở
t ừ n g h ã n g v ớ i v i ệ c x á c đ ị n h mức d ự t r ữ c ầ n t h i ế t theo t ừ n g
m ặ t h à n g s ả n p h ẩ m cụ t h ể .
T r ê n t o à n b ộ n ề n k i n h t ế quốc d â n , việc q u ả n lý v à t ố i ư u
h ó a d ự t r ữ t h ư ờ n g được t i ế n h à n h theo c á c b ư ố c sau:
a. C ả i t i ế n cớ c ấ u d ự t r ữ h à n g h ó a t r o n g n ề n k i n h t ế quốc
dân bằng cách g i ả m d ầ n dự trữ sản xuất trong tổng dự trữ.
C ụ t h ể l à n g h i ê n c ứ u v à q u y đ ị n h t ỉ l ệ hợp lý g i ữ a c á c l o ạ i d ự
trữ ồ các doanh n g h i ệ p sản x u ấ t v à t h ư ơ n g m ạ i ; đ ố i v ố i t ừ n g
loại v ậ t t ư h à n g hóa, x â y dựng h ệ thống các p h ư ơ n g p h á p xác
đ ị n h cơ c ấ u t ổ n g hợp d ự t r ữ hợp lý. C h ẳ n g h ạ n , sau đ â y l à t ỉ
l ệ giữa d ự t r ữ s ả n x u ấ t v à d ự t r ữ t i ê u t h ụ v ề s ả n p h ẩ m k i m
k h í ỏ m ộ t s ố n ư ố c (%).
Mỹ Anh Nga
- Dự trữ sản xuất 33,8 50,0 89,1
- Dự trữ tiêu thụ 66,2 50,0 10,9
Cộng: 100,0 100,0 100,0
b. T ạ o cớ c h ế n ă n g đ ộ n g v à có h i ệ u q u ả t r o n g v i ệ c k h a i
t h á c v à sử d ụ n g n h ữ n g v ậ t t ư h à n g h ó a ứ đ ọ n g ỏ c á c d o a n h
nghiệp.
c. B ả o đ ả m đ ầ y đ ủ n h ữ n g t h ô n g t i n c ầ n t h i ế t v ề d ự t r ữ
h à n g h ó a t r o n g n ề n k i n h t ế . cho p h é p á p d ụ n g p h ư ơ n g t i ệ n
t í n h t o á n h i ệ n đ ạ i t r o n g q u ả n lý v à k i ể m t r a d ự t r ữ h à n g h ó a .
d. M ở r ộ n g v à p h á t t r i ể n c á c k ê n h p h â n p h ố i h à n g h ó a
t i ế n bộ. p h á t t r i ể n và mở rộng k ê n h p h â n phối gián tiếp. h ì n h
t h à n h m ạ n g l ư ố i k h o t r ạ m l i ê n v ù n g đ ể g i ả m lực l ư ợ n g d ự
trữ t o à n xã hội...

Các doanh nghiệp c ầ n p h ả i n ắ m được n h ữ n g p h ư ơ n g
h u ố n g n à y t r o n g k h i h o ạ c h đ ị n h d ự t r ữ cho m ì n h .
T ó m t ắ t c h ư ơ n g VUI
1. Quá trình tái sản xuất đòi hỏi phải có các yếu tố đầu
vào. C á c y ế u t ố n à y c ầ n đ ả m b ả o đ ủ v ề s ố l ư ợ n g , cơ c ấ u
chủng loại. N ế u dự t r ữ t h i ế u t h ì sản x u ấ t bị ngừng trệ. N ế u
dự t r ữ q u á mức g â y ra t ì n h t r ạ n g ứ đọng v ố n , l à m g i ả m h i ệ u
q u ả s ả n x u ấ t k i n h doanh.
2 . C ầ n t í n h r a m ứ c d ự t r ữ t ố i ư u cho t ừ n g k h â u , t ừ n g
loại v ậ t tư, m á y móc t h i ế t bị c ầ n t h i ế t .
3. T u y theo m ố i q u a n h ệ g i ữ a c h i p h í b ả o q u ả n , l ã i s u ấ t
t i ề n vay n g â n h à n g , x u h ư ớ n g b i ế n động t r ê n t h ị t r ư ớ n g đ ố i
v ố i l o ạ i v ậ t t ư đó m à q u y ế t đ ị n h m ứ c độ d ự t r ữ cho p h ù hợp.
4 . B à i t o á n d ự t r ữ l à m ộ t v í d ụ m i n h c h ứ n g cho t í n h h i ệ u
q u ả của v i ệ c d ự t r ữ hợp lý.
Câu hỏi chương VIN
1. Trong điều kiện giá cả thị trường biến động mạnh thì
đ ơ n v ị c ầ n d ự t r ữ n h i ề u h a y í t ? V ì sao?
2. Đặc đ i ể m s ả n x u ấ t , đặc đ i ể m k i n h t ế k ỹ t h u ậ t của

t ừ n g n g à n h có ả n h h ư ở n g n h ư t h ế n à o đ ế n q u y m ô v à cơ c ấ u
dự trữ?

Chương IX
THỐNG KÊ VỐN VÀ HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH
C Ủ A Đ O N Vị C ơ SỎ
ì. THỐNG KÊ VỐN ĐẦU Tư CỦA ĐƠN VỊ cơ SỞ
1. Khái niệm về đầu tư và vốn đầu tư của đơn vị cơ sỗ
Đầu tư, x é t t r o n g p h ạ m v i đ ơ n v ị cơ sỏ, l à v i ệ c sử d ụ n g

vốn dài h ạ n v à o hoạt động sản xuất, k i n h doanh n h ằ m mục
đích t h u l ợ i n h u ậ n .
Vốn đầu tư c ủ a đ ớ n v ị cơ sỏ l à c á c l o ạ i t i ề n t ệ ( g ồ m n ộ i t ệ
v à n g o ạ i t ệ ) , h i ệ n v ậ t h ữ u h ì n h ( n h à cửa, v ậ t k i ế n t r ú c , m á y
móc t h i ế t bị,...), h à n g h ó a v ô h ì n h ( m ặ t nước, m ặ t đ ấ t , sức lao
động, b í q u y ế t c ô n g n g h ệ , b ằ n g p h á t m i n h s á n g chế...) v à c á c
p h ư ơ n g t i ệ n k h á c (các l o ạ i c h ứ n g k h o á n , v à n g , bạc, đ á q u í ) ,
k h ô n g p h â n b i ệ t c h ủ sỏ h ữ u , được đ ơ n v ị cơ sỏ h u y đ ộ n g v à o
q u á t r ì n h t á i s ả n x u ấ t của m ì n h theo c á c h ì n h t h ứ c cụ t h ể
n h ằ m d u y t r ì v à n â n g cao n ă n g lực s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h ,
n ă n g lực q u ả n lý, n ă n g lực c h u y ê n m ô n c ủ a lao đ ộ n g và
m a n g l ạ i t h u n h ậ p cho c á c c h ủ sở h ữ u v ố n .
N h ư v ậ y , k h á c v ớ i v ố n s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h h i ệ n có
t r o n g đ ơ n v ị cơ sỏ, v ố n đ ầ u t ư c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ l à b ộ p h ậ n v ố n
m ố i được h u y đ ộ n g t h ê m p h ụ c v ụ cho v i ệ c duy t r ì v à n â n g cao
n ă n g lực h o ạ t đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị .

2. P h â n l o ạ i v ố n d ầ u t ư c ủ a đ ơ n v ị c ơ s ở
Đ ể t h u ậ n t i ệ n cho v i ệ c theo dõi, q u ả n lý v à đ á n h g i á h i ệ u

q u ả của v ố n đ ầ u tư, c ầ n p h ả i t i ế n h à n h p h â n l o ạ i v ố n đ ầ u t ư
của đ ơ n v ị cơ sỏ theo m ộ t s ố t i ê u t h ứ c c h ủ y ế u .
2.1. Theo nguồn hỉnh thành, v ố n đ ầ u t ư c ủ a đ ơ n v ị cờ

sở được p h â n t h à n h :
- V ố n n g â n s á c h N h à nưốc cấp (đối v ớ i các D N N N ) ;
- V ố n c ủ a c á n h â n c h ủ đ ơ n v ị cơ sỏ h a y c ủ a c á c b ê n t h a m
gia ( đ ố i v ớ i c á c d o a n h n g h i ệ p t ư n h â n , c ô n g t y cổ p h ầ n , c ô n g
ty TNHH);
- V ố n t ú i dụng ư u đãi;
- V ố n túi dụng thương mại;
- P h á t h à n h c h ứ n g k h o á n ( t r á i p h i ế u hoặc cổ p h i ế u ) ;
- V ố n l i ê n doanh;
- V ố n v a y c ủ a c á c t ổ chức k i n h t ế v à t ư n h â n ( k ể c ả t r o n g
và n g o à i nưốc);
- V ố n t r í c h l ậ p t ừ l ợ i n h u ậ n v à t ừ c á c quĩ của đ ơ n v ị cở sỏ;
- Các nguồn vốn khác.
2.2. Theo thời gian thực hiên và phát huy tác dụng
của dự án đầu tư để thu hồi đủ vốn đã bỏ ra, v ố n đ ầ u t ư
của đ ơ n v ị cơ sỏ được p h â n t h à n h :
- Vốn đầu tư ngắn hạn;
- V ố n đầu tư dài hạn.
2.3. Theo đặc điểm hay nội dung hoạt động, vốn đầu
t ư của đ ơ n v ị cơ sỏ được p h â n t h à n h :
- C h i p h í c h u ẩ n bị đ ầ u tư;

- V ố n đ ầ u t ư x â y d ự n g cơ b ả n : L à bộ p h ậ n v ố n d ù n g đ ể
t i ế n h à n h c á c h o ạ t đ ộ n g x â y d ự n g cơ b ả n n h ằ m x â y d ự n g
mới, mở rộng, x â y dựng l ạ i v à k h ô i phục các T S C Đ của đ ơ n vị
cơ sỏ;
- Chi phí dự phòng.
3. Các chỉ tiêu phản ánh kết quả hoạt động đầu tư
của đ ơ n vị cơ sở
Kết quả của hoạt động đầu tư của đơn vị cơ sỏ được thể
hiện ở k h ố i lượng v ố n đ ầ u t ư thực h i ệ n v à ỏ giá trị các T S C Đ
m ớ i đ ư a v à o h o ạ t đ ộ n g hoặc ỏ n ă n g lực s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h
hay n ă n g lực p h ụ c v ụ t ă n g t h ê m .
3.1. Vốn đầu tư thực hiên
Khối lượng vốn đầu tư thực hiện bao gồm tổng số tiền đã
chi r a đ ể t i ế n h à n h c á c h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư g h i t r o n g d ự á n đ ầ u
t ư được d u y ệ t . P h ư ơ n g p h á p t í n h c h ỉ t i ê u n h ư sau:
a. Đối với các hoạt động đầu tư qui mô lớn, thời gian
thực hiền đầu tư dài t h ì v ố n đ ầ u t ư t h ự c h i ệ n được t í n h theo
t ừ n g c ô n g v i ệ c h a y h ạ n g m ụ c c ô n g v i ệ c hoặc t ừ n g g i a i đ o ạ n
của h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư đ ã h o à n t h à n h .
b. Đối với các hoạt động đầu tư qui mô nhỏ, thời gian
thực hiện đầu tư ngắn t h ì v ố n đ ầ u t ư thực h i ệ n là tổng số v ố n
đ ã c h i cho t h ự c h i ệ n h o à n t h à n h t o à n b ộ c á c c ô n g v i ệ c của
hoạt động đ ầ u tư, cụ t h ể :
- Đối với công tác xây dựng và lắp đặt máy móc thiết bị
(gọi tắt là công tác xây lắp), đ ể x á c đ ị n h mức v ố n đ ầ u t ư t h ự c
h i ệ n cho h a i c ô n g t á c n à y c ầ n p h ả i x á c đ ị n h được k h ố i l ư ợ n g
h i ệ n v ậ t x â y l ắ p h o à n t h à n h g i a i đ o ạ n q u i ưốc. Theo q u i đ ị n h
Ì T i U ò n a Đ o i ho

h i ệ n h à n h , k h ố i lượng h i ệ n v ậ t x â y l ắ p h o à n t h à n h giai đ o ạ n
q u i ước l à k h ố i l ư ợ n g c ô n g t á c x â y l ắ p h ộ i đ ủ 4 t i ê u c h u ẩ n :
(i). C Ó g h i t r o n g t h i ế t k ế d ự t o á n được p h ê c h u ẩ n v à p h ù hợp
v ố i t i ế n độ t h i c ô n g được d u y ệ t ; (2i). Đ a c ấ u t ạ o v à o t h ự c t h e
của c ô n g t r ì n h ; (3i). Đ ả m b ả o c h ấ t l ư ợ n g theo q u i đ ị n h của
t h i ế t k ế ; v à (4i). Đ ã h o à n t h à n h đ ế n g i a i đ o ạ n q u i ưốc g h i
trong t i ế n độ thực h i ệ n đ ầ u t ư .
T ừ việc x á c định k h ố i lượng h i ệ n v ậ t công t á c x â y dựng

h o à n t h à n h , có t h ể x á c đ ị n h được m ứ c v ố n đ ầ u t ư t h ự c h i ệ n
cho c ô n g t á c n à y theo c ô n g t h ứ c :
V L=lP Qi+PP + M (9.1)

X i dm
i =l
Trong đó:
V - Mức vòn đầu tư thực hiện cho công tác xây lắp
XL
-
Qi ( i = l , n ) - K h ố i l ư ợ n g h i ệ n v ậ t c á c l o ạ i c ô n g t á c x â y
lắp đã h o à n thành;
Pị ( i = l , n ) - Đ ơ n g i á d ự t o á n c ủ a t ừ n g l o ạ i c ô n g t á c x â y
l ắ p t ư ơ n g ứng;
p p - C á c k h o ả n p h ụ p h í , bao g ồ m c á c c h i p h í c h ư a được
t í n h trong đơn giá d ự t o á n (trong thực t ế p p t h ư ờ n g được
t í n h theo t ỷ l ệ % t i ề n l ư ơ n g c h í n h c ủ a lao đ ộ n g x â y l ắ p ) -
M đ m - L ã i đ ị n h m ứ c (được q u i đ ị n h t í n h theo t ỷ l ệ % so
v ớ i g i á t h à n h d ự t o á n hoặc g i á t r ị d ự t o á n c ủ a k h ố i l ư ợ n g
công tác x â y lắp h o à n t h à n h ) .
- Đối với công tác mua sắm máy móc, thiết bị (cả cần lắp
và không cân láp), m ứ c v ố n đ ầ u t ư t h ự c h i ệ n cho c ô n g t á c n à y
được x á c đ ị n h c ă n cứ v à o g i á t r ị c á c m á y m ó c t h i ế t b ị đ ã m u a

s ắ m , bao g ồ m g i á m u a ( g h i t r o n g h ó a đơn) cộng v ố i c á c c h i p h í
v ậ n c h u y ể n , bảo q u ả n đ ế n k h o của đ ơ n v ị sử d ụ n g v à l à m x o n g
t h ủ t ụ c n h ậ p kho. Đ ố i v ó i c á c m á y m ó c t h i ế t b ị c ầ n l ắ p t h ì
p h ả i h o à n t ấ t việc l ắ p đ ặ t v à b à n giao cho đ ơ n v ị sử d ụ n g .
- Đối với các công tác XDCB và chi phí khác, n ê u đ ã có
đơn g i á t h ì á p d ụ n g p h ư ơ n g p h á p t í n h mức v ố n đ ầ u t ư t h ự c
h i ệ n n h ư đ ố i v ớ i c ô n g t á c x â y l ắ p , c ò n n ế u c h ư a có đ ơ n g i á t h ì
được t í n h v à o v ố n đ ầ u t ư t h ự c h i ệ n theo p h ư ơ n g p h á p t h ự c
chi t h ự c t h a n h .
3.2. TSCĐ được huy đông và năng lực sản xuất,

phúc vụ tăng thêm
- TSCĐ được huy động là công t r ì n h hay h ạ n g mục công

t r ì n h có k h ả n ă n g p h á t h u y t á c d ụ n g độc l ậ p , được g h i t r o n g
dự á n đ ầ u tư, đã k ế t t h ú c q u á t r ì n h x â y dựng, mua sắm, đã
l à m x o n g t h ủ t ụ c n g h i ệ m t h u , có t h ể đ ư a v à o h o ạ t đ ộ n g đ ể
s ả n x u ấ t r a s ả n p h ẩ m , h à n g h ó a hoặc t i ế n h à n h c á c h o ạ t
động dịch v ụ .
- Năng lực sản xuất (hay phục vụ) tăng thêm là k h ả n ă n g
đ á p ứng n h u c ầ u s ả n x u ấ t h a y n h u c ầ u p h ụ c v ụ của T S C Đ đ ã
được h u y đ ộ n g v à o h o ạ t đ ộ n g , đ ể s ả n x u ấ t r a s ả n p h ẩ m hoặc
t i ế n h à n h c á c h o ạ t đ ộ n g dịch v ụ theo q u i đ ị n h được g h i t r o n g
dự á n đ ầ u tư.
C á c T S C Đ được h u y đ ộ n g v à n ă n g lực s ả n x u ấ t (hay
phục v ụ ) t ă n g t h ê m l à s ả n p h ẩ m c u ố i c ù n g của c á c h o ạ t đ ộ n g
đ ầ u t ư , c h ú n g có t h ể được b i ể u h i ệ n b ằ n g đ ơ n vị h i ệ n v ậ t
hoặc đ ơ n v ị t i ề n t ệ .
C á c chỉ t i ê u t í n h b ằ n g đơn vị h i ệ n v ậ t n h ư số lượng các
T S C Đ được h u y đ ộ n g , c ô n g s u ấ t h a y n ă n g lực p h á t h u y t á c

d ụ n g của c á c T S C Đ được h u y động, m ứ c t i ê u d ù n g n g u y ê n
v ậ t liệu trong một n g à y đêm...
Các chỉ t i ê u t í n h b ằ n g đơn vị t i ề n t ệ n h ư giá t r ị các
T S C Đ được h u y đ ộ n g t í n h theo g i á d ự t o á n v à g i á t h ự c t ế .
G i á t r ị d ự t o á n được d ù n g l à m cơ sỏ đ ể t í n h g i á t r ị t h ự c t ế
của T S C Đ , đ ể t í n h k h ố i l ư ợ n g v ố n đ ầ u t ư t h ự c h i ệ n v à d ù n g
l à m cơ sỏ đ ể t i ế n h à n h t h a n h , q u y ế t t o á n g i ữ a c h ủ đ ầ u t ư v à
c á c đ ơ n v ị n h ậ n t h ầ u ; c ò n g i á t h ự c t ế c ủ a T S C Đ được huy
động d ù n g để ghi v à o b ả n g c â n đ ố i t à i s ả n của đ ơ n vị, đ ể t í n h
mức k h ấ u hao h à n g n ă m . . .
T ổ n g g i á t r ị T S C Đ được h u y đ ộ n g v à o h o ạ t đ ộ n g t r o n g k ỳ
n g h i ê n c ứ u x á c đ ị n h theo c ô n g t h ứ c :
G = ẼPiQl+PP + Mta (9.2)

hđ
i =l
Trong đó:
pp và M đ m - N h ư đã giải thích ỏ công thức (9.1);

Q'i ( i = Ì, m ) - K h ố i l ư ợ n g c ô n g t á c x â y l ắ p c ủ a c á c c ô n g
t r ì n h hay h ạ n g mục công t r ì n h đ ã h o à n t h à n h (đã n g h i ệ m
t h u , b à n giao) đ ư a v à o h o ạ t đ ộ n g t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u ;
Pj (i = Ì, m ) - Đ ơ n g i á (dự t o á n h a y t h ự c t ế ) c ủ a c á c c ô n g
t r ì n h hay h ạ n g mục công t r ì n h đ ã h o à n t h à n h đ ư a v à o h o ạ t
động.
4. Đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch và tình

h ì n h sử d ụ n g v ố n đ ầ u t ư c ơ b ả n c ủ a đ ơ n vị c ơ sở
Qua nghiên cứu phân loại vốn đầu tư của đơn vị cơ sở

(mục 2.3) cho t h ấ y n ộ i d u n g c h ủ y ế u c ủ a v ố n đ ầ u t ư t r o n g

đ ơ n v ị bao g ồ m : (i). C h i p h í c h u ẩ n b ị đ ầ u t ư ( c h i ế m t ừ 3 - 15%
v ố n đ ầ u t ư ) ; (2i). C h i đ ầ u t ư cơ b ả n (hay v ố n đ ầ u t ư cơ b ả n đ ể
t ạ o r a c á c T S C Đ ) ; (3i). C h i p h í d ự p h ò n g . T r o n g đó, v ố n đ ầ u
t ư cơ b ả n c h i ế m t ỷ t r ọ n g l ố n n h ấ t .
Q u i m ô v ố n đ ầ u t ư cơ b ả n của đ ơ n v ị cơ sở t r o n g n ă m
n g h i ê n cứu t h ư ò n g k h ô n g t r ù n g v ố i giá trị các công t r ì n h hay
h ạ n g mục c ô n g t r ì n h đ ầ u t ư cơ b ả n h o à n t h à n h đ ồ n g b ộ đ ư a
v à o h o ạ t đ ộ n g t r o n g n ă m (giá t r ị T S C Đ được h u y đ ộ n g t r o n g
n ă m ) . B ồ i vì t r o n g q u á t r ì n h thực h i ệ n dự á n đ ầ u t ư h à n g
n ă m l u ô n có m ộ t p h ầ n v ố n đ ầ u t ư n ằ m t r o n g g i á t r ị c á c c ô n g
t r ì n h h a y h ạ n g m ụ c c ô n g t r ì n h c h ư a h o à n t h à n h đ ồ n g b ộ . Do
v ậ y , đ ể đ á n h g i á t ì n h h ì n h t h ự c h i ệ n k ế h o ạ c h v ố n đ ầ u t ư cờ
b ả n có t h ể t í n h v à p h â n t í c h chỉ s ố h o à n t h à n h k ế h o ạ c h v ố n
đ ầ u t ư cơ b ả n v à c h ỉ s ố h o à n t h à n h k ế h o ạ c h đ ư a T S C Đ m ó i
xây l ắ p h o à n t h à n h v à o h o ạ t động.
C ò n đ ể đ á n h g i á t ì n h h ì n h sử d ụ n g v ố n đ ầ u t ư cơ b ả n
t r o n g n ă m ( t i ế n độ đ ư a T S C Đ m ố i x â y l ắ p h o à n t h à n h v à o
h o ạ t động) có t h ể t í n h v à p h â n t í c h c h ỉ t i ê u h ệ s ố h u y động
T S C Đ v à o h o ạ t đ ộ n g . C ô n g t h ứ c t í n h chỉ t i ê u n h ư sau:
Giá trị TSCĐ được huy động

Hệ số huy động v à o h o ạ t đ ộ n g t r o n g n ă m
TSCĐvào = — (9.3)
hoạt động (H ) hđ Tổng khối lượng tiền tệ đã
đầu tư cho dự án
Trị số của chỉ tiêu càng cao phản ánh giá trị các công
t r ì n h h a y h ạ n g m ụ c c ô n g t r ì n h đ ầ u t ư cơ b ả n h o à n t h à n h đ ư a
v à o h o ạ t động t r o n g n ă m c à n g l ố n v à ngược l ạ i .

l i . T H Ố N G KÊ V Ố N SẢN XUẤT, K I N H D O A N H C Ủ A Đ Ơ N
VỊ C ơ SỞ
1. C á c k h á i n i ệ m c ơ b ả n
a. Khái niêm tổng vốn của đơn vi cơ sở
Tổng vốn của đơn vị cơ sở l à g i á t r ị c ủ a c á c n g u ồ n v ố n đ ã

h ì n h t h à n h n ê n t o à n bộ t à i s ả n của đ ớ n vị. N ó i c á c h k h á c ,
t ổ n g v ố n c ủ a đ ơ n v ị cơ sở l à h ì n h t h á i t i ề n t ệ c ủ a t o à n b ộ
T S C Đ v à đ ầ u t ư d à i h ạ n , c ủ a T S L Đ v à đ ầ u t ư n g ắ n h ạ n của
đ ơ n v ị . H o ặ c c ũ n g có t h ể n ó i , t ổ n g v ố n c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ bao
g ồ m v ố n c ố đ ị n h ( V C Đ ) v à v ố n l ư u đ ộ n g ( V L Đ ) được đ ơ n v ị
dùng vào quá trình tái sản xuất.
Tổng vốn tại thời điểm VCD VLĐ

thống kê (K) " (V ) CĐ
+
(V )LĐ
(
• '
Theo cách nói sau, cần phải hiểu rõ khái niệm và đặc
điểm vê V C Đ và VLĐ.
b. Khái niệm VCĐ của đơn vị cơ sở
V C Đ là h ì n h t h á i t i ề n t ệ của các T S C Đ v à đ ầ u t ư d à i
h ạ n c ủ a đ ơ n v ị cớ sở.
T r o n g đó, b ộ p h ậ n V C Đ l à h ì n h t h á i t i ề n t ệ c ủ a TSCĐ
c h i ế m t ỷ t r ọ n g lòn n h ấ t t r o n g t ổ n g số V C Đ của đ ơ n vị. B ộ
p h ậ n n à y có đ ặ c đ i ể m : Sau m ỗ i l ầ n t h a m gia v à o q u á t r ì n h
s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h q u y m ô c ủ a n ó b ị g i ả m d ầ n (do có m ộ t
b ộ p h ậ n c ủ a n ó được c h u y ể n dịch v à o c h i p h í s ả n x u ấ t , k i n h
doanh). V ì t h ế cho n ê n k h i t í n h c á c c h ỉ t i ê u có l i ê n q u a n đ ế n
q u i m ô V C Đ , n g ư ờ i t a t h ư ờ n g t í n h theo q u i m ô c ò n l ạ i c ủ a
n ó , tức l à :

Quy mô vốn cố định tại Tổng giá trị của TSCĐ và
(9.5)
thời điểm thống kê (Ve) đầu tư dài han tai thời điểm đó
Hoặc:
Nguyên giá (hay Giá trị ' Tổng giá trị các
giá đánh giá lại) hao mòn + khoản đầu tư (9.6)
V củaTSCĐ lũy kế J dài han
T r o n g b á o c á o t à i c h í n h B 0 1 - D N , quy m ô t h ờ i đ i ể m v à
các b ộ p h ậ n c ấ u t h à n h V C Đ của đ ớ n v ị cơ sỏ được x á c đ ị n h
n h ư sau:
Biểu IX.1: Tài sản cố định và đầu tư dài hạn

(trình b á o c á o tài chính B01-DN)
Mã Số đầu Số cuối
số năm kỳ
A B (1) (2)
B. TÀI SẢN CỐ ĐỊNH VÀ ĐẦU TƯ DÀI HẠN 200
I. Tài sản c ố đ ị n h 210
1.TSCĐ hữu hình 211
- Nguyên giá 212

- Giá trị hao mòn lũy kế (*) 213
2. TSCĐ thuê tài chính 214
- Nguyên giá 215

3. T S C Đ vô hình 217
- Nguyên giá 218

A B (1) (2)
li. Các khoản đ ầ u t ư tài chính dài hạn 220
1. Đầu tư chứng khoán dài hạn 221
2. Góp vốn liên doanh 222
3. Các khoản đầu tư dài hạn khác 228
4. Dự phòng giảm giá đầu tư dài hạnỢ) 229
MI. Chi p h í XDCB d ỏ dang 230
IV. Các khoản ký cược, ký quĩ dài hạn 240
M ã s ố 2 0 0 (B) = [(ì) + ( l i ) + ( I I I ) + ( I V ) ] sau k h i đ ã t r ừ đ i

t r ị s ố c ủ a c á c c h ỉ t i ê u có d ấ u (*).
c. Khái niêm VLĐ của đơn vị cơ sở
V L Đ là h ì n h t h á i t i ề n t ệ của T S L Đ v à đ ầ u t ư n g ắ n h ạ n
c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ.
Trong đó, bộ p h ậ n V L Đ l à h ì n h t h á i t i ề n t ệ của c á c T S L Đ
chiếm t ỷ trọng l ớ n n h ấ t trong tổng s ố V L Đ của đ ơ n vị. Quy
m ô V L Đ c ủ a đ ơ n v ị t ạ i t h ò i đ i ể m t h ố n g k ê được x á c đ ị n h theo
công thức:
Quy mô VLĐ tại _ Tổng giá trị của TSLĐ và đầu tư

(9.7)
thời điểm thống kê ngắn hạn tại thời điểm đó
Hoặc:
Tổng giá trị của Tổng các khoản đầu tư

các bộ phận TSLĐ tài chính ngắn hạn (9-8)
P h ư ơ n g p h á p tổng hợp q u i m ô V L Đ trong b á o c á o t à i

c h í n h B 0 1 - D N ( m ã s ố 100) t ư ờ n g t ự n h ư p h ư ơ n g p h á p t ố n g
hợp q u i m ô V C Đ t r o n g b á o c á o t à i c h í n h B 0 1 - D N ( m ã s ố 200).
2. Các nguồn hình thành vốn sản xuất, kinh doanh

của đ ơ n v i c ơ sở
X é t t r ê n góc độ t à i c h í n h t h ì c á c n g u ồ n v ố n h ì n h t h à n h
n ê n t o à n b ộ t à i s ả n của đ ơ n v ị cơ sở bao g ồ m c á c k h o ả n n ợ
p h ả i t r ả v à n g u ồ n v ố n c h ủ sở h ữ u , được p h ả n á n h t r o n g b á o
cáo t à i c h í n h B 0 1 - D N ( B ả n g c â n đ ố i t à i sản).
2.1. Nợ phải trả
Nợ p h ả i t r ả là các k h o ả n nợ p h á t sinh trong q u á t r ì n h

sản x u ấ t , k i n h doanh, đơn vị p h ả i t r ả hay p h ả i t h a n h t o á n
cho c á c đ ơ n v ị b ạ n , c á c t ổ chức k i n h t ế - x ã h ộ i hoặc c á c cá
n h â n n h ư : N ợ t i ề n v a y , n ợ p h ả i t r ả cho n g ư ờ i b á n , n ợ p h ả i
t r ả , p h ả i n ộ p cho N h à n ư ố c , cho C N V , cho cơ q u a n q u ả n lý
cấp t r ê n v à c á c k h o ả n p h ả i t r ả k h á c . Theo t í n h c h ấ t v à t h ờ i
h ạ n t h a n h t o á n , c á c k h o ả n n ợ p h ả i t r ả được p h â n t h à n h :
(i). N Ợ n g ắ n h ạ n ; (2i). N ợ d à i h ạ n v à (3i). N ợ k h á c .
a. Nợ ngắn hạn
N ợ n g ắ n h ạ n l à c á c k h o ả n t i ề n n ợ đ ơ n v ị p h ả i t r ả cho c á c
chủ nợ trong m ộ t t h ờ i gian n g ắ n (không q u á Ì n ă m ) . N ợ n g ắ n
h ạ n bao g ồ m :
- Vay n g ắ n h ạ n ;
- Nợ dài h ạ n đến h ạ n trả;
- P h ả i t r ả cho n g ư ờ i b á n , n g ư ò i n h ậ n t h ầ u X D C B , n g ư ờ i
cung c ấ p l a o v ụ , dịch v ụ ;
- N g ư ờ i mua t r ả t i ề n trưốc;

- T h u ê v à c á c k h o ả n p h ả i n ộ p N h à nước;
- P h ả i t r ả C N V (tiền lương, t i ề n t h ư ở n g , B H X H v à các
khoản khác);
- C á c k h o ả n p h ả i t r ả cho c á c đ ơ n v ị n ộ i b ộ ;
- Các k h o ả n p h ả i t r ả , p h ả i nộp k h á c .
6. Nợ dài hạn
N ợ d à i h ạ n l à c á c k h o ả n t i ề n đ ơ n v ị cơ sở n ợ c á c đ ơ n vị,
c á n h â n , c á c t ổ chức k i n h t ế - x ã h ộ i sau m ộ t n ă m t r ở l ê n m ố i
p h ả i h o à n t r ả . N ợ d à i h ạ n c ủ a đ ơ n v ị bao g ồ m :
- Vay dài hạn;

- Nợ dài hạn.
c. Nợ khác
N ợ k h á c là các k h o ả n p h ả i t r ả n h ư chi p h í p h ả i trả;

n h ậ n k ý quĩ, k ý cược d à i h ạ n v à t à i s ả n t h ừ a chờ x ử lý.
2.2. Nguồn vốn chủ sở hữu
Nguồn vốn chủ sỏ hữu là nguồn hình thành nên các loại
t à i s ả n của đ ơ n v ị do c h ủ đ ơ n vị cơ sỏ v à c á c n h à đ ầ u t ư g ó p
v ố n hoặc h ì n h t h à n h t ừ k ế t q u ả h o ạ t động s ả n x u ấ t , k i n h
doanh của đơn vị.
T r o n g m ộ t đ ơ n v ị cơ sở, n g u ồ n v ố n c h ủ sỏ h ữ u có t h ể
được h ì n h t h à n h t ừ m ộ t h o ặ c n h i ề u c h ủ sở h ữ u v ố n :
- Đ ố i v ớ i d o a n h n g h i ệ p N h à n ư ố c , do m ọ i h o ạ t đ ộ n g của
đ ơ n v ị đ ề u do N h à n ư ố c c ấ p v ố n h o ặ c đ ầ u t ư v ố n n ê n N h à
n ư ố c l à c h ủ sỏ h ữ u v ố n .
Đ ố i v ớ i c á c đ ơ n vị l i ê n d o a n h v à c ô n g t y T N H H t h ì c h ủ

sở h ữ u v ố n l à c á c t h à n h v i ê n t h a m gia g ó p v ố n hoặc c á c t ố
chức, c á n h â n t h a m gia g ó p v ò n .
- Đ ố i v ố i c á c c ô n g t y cô p h ầ n , c ô n g t y hợp d a n h t h ì c h ủ sở
h ữ u v ố n l à c á c cổ đ ô n g .
- Đ ố i v ố i c á c d o a n h n g h i ệ p t ư n h â n t h ì c h ủ sỏ h ữ u v ố n là
cá n h â n hoặc m ộ t h ộ gia đình..
Trong m ộ t đ ớ n v ị cơ sỏ, n g u ồ n v ố n c h ủ sở h ữ u được

h ì n h t h à n h t ừ n h i ề u n g u ồ n k h á c n h a u . T u y n h i ê n , có t h ể
p h â n t h à n h h a i n g u ồ n c ấ p m ộ t l à : (i). N g u ồ n v ố n - quĩ v à
(2i). N g u ồ n k i n h p h í v à q u ĩ k h á c .
a. Nguồn vân - quĩ
N g u ồ n v ò n - q u i l à n g u ồ n v ố n c h ủ sở h ữ u c h i ế m t ỷ t r ọ n g
l ố n t r o n g t ố n g s ố n g u ồ n v ố n c h ủ sỏ h ữ u của đ ơ n v ị cơ sở.
N g u ồ n n à y được h ì n h t h à n h c h ủ y ế u do c h ủ đ ơ n v ị cơ sỏ v à
các c h ủ đ ầ u t ư k h á c đ ó n g g ó p t ạ i t h ờ i đ i ể m t h à n h l ậ p đ ơ n v ị
và đóng góp bố sung hay t r í c h b ổ sung t ừ l ợ i n h u ậ n trong q u á
t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h . N g u ồ n v ố n - q u ĩ được hợp t h à n h
t ừ 9 n g u ồ n c ấ p h a i n h ư sau:
- N g u ồ n v ố n s ả n x u ấ t , k i n h doanh;
- C h ê n h lệch đ á n h giá l ạ i t à i sản;
- C h ê n h lệch t ỷ giá;
- Q u ĩ p h á t t r i ể n s ả n x u ấ t , k i n h doanh;
- Q u ĩ d ự p h ò n g t à i c h í n h (quĩ d ự t r ữ ) ;
- Q u ĩ d ự p h ò n g t r ợ cấp m ấ t v i ệ c l à m ;
- Quĩ khen thưởng và phúc lợi;
- L ợ i n h u ậ n c h ư a p h â n phối;

- Nguồn vốn đầu tư XDCB.
b. Nguồn kinh phí và quĩ khác '
N g u ồ n k i n h p h í v à q u ĩ k h á c l à n g u ồ n được h ì n h t h à n h t ừ
t r í c h l ợ i n h u ậ n v à t ừ k i n h p h í do n g â n s á c h c ấ p v à k i n h p h í
q u ả n lý do c á c đ ơ n v ị p h ụ t h u ộ c n ộ p . N g u ồ n k i n h p h í v à q u i
k h á c được hợp t h à n h t ừ ba n g u ồ n c ấ p h a i n h ư sau:
- Q u ĩ q u ả n lý của c ấ p t r ê n ;
- N g u ồ n k i n h p h í sự n g h i ệ p ;
- Nguồn kinh phí đã hình t h à n h TSCĐ.
Đ ể t h ự c h i ệ n t ố t c á c c h í n h s á c h t à i c h í n h v à đ ể t ổ chức
h u y động, k h a i t h á c các l o ạ i n g u ồ n v ố n trong công t á c q u ả n
lý t à i c h í n h , y ê u c ầ u p h ả i q u ả n lý c h ặ t c h ẽ v à x á c đ ị n h đ ú n g
đ ắ n n g u ồ n v ố n được h ì n h t h à n h . Đ ố i v ố i c á c k h o ả n n ợ p h ả i
t r ả đơn vị p h ả i p h ả n á n h đ ầ y đủ, kịp thòi, c h í n h xác các
k h o ả n nợ, các c h ủ nợ, t h ờ i h ạ n p h ả i t h a n h t o á n , t ì n h h ì n h
thanh t o á n và phương thức thanh toán. Đ ố i với nguồn vốn
c h ủ sở h ữ u , đ ơ n v ị p h ả i h ạ c h t o á n r à n h m ạ c h , r õ r à n g t ừ n g
l o ạ i n g u ồ n v ố n , t ừ n g l o ạ i q u ỹ ; p h ả i theo d õ i c h i t i ế t từng
nguồn h ì n h t h à n h và t ừ n g đối tượng góp vốn; việc chuyển t ừ
n g u ồ n v ố n n à y sang n g u ồ n v ố n k h á c p h ả i theo đ ú n g c h ế độ
v à l à m đ ầ y đ ủ các t h ủ tục c ầ n t h i ế t .
T r ư ờ n g hợp đ ơ n v ị b ị g i ả i t h ể hoặc b ị p h á s ả n , c á c c h ủ sỏ
h ữ u v ố n c h ỉ được n h ậ n g i á t r ị c ò n l ạ i sau k h i đ ã t h a n h t o á n
các k h o ả n nợ p h ả i t r ả .
3. Thống kê qui mô vốn sản xuất, kinh doanh của

đ ơ n v ị c ơ sờ
Tương tự như đối với các yếu tố vật chất của sản xuất

k i n h d o a n h đ ã n g h i ê n c ứ u , t ổ n g v ố n của đ ơ n v ị cơ sở được
t h ố n g k ê theo h a i chỉ t i ê u : (i). T ổ n g v ố n (và c á c b ộ p h ậ n của
nó) có ỏ đ ầ u k ỳ v à c u ố i k ỳ ; (2i). T ổ n g v ố n (và c á c b ộ p h ậ n của
nó) có b ì n h q u â n t r o n g k ỳ .
C h ỉ t i ê u t ổ n g v ố n ( v à c á c bộ p h ậ n của n ó ) có ở đ ầ u k ỳ v à
c u ố i k ỳ l à c á c s ố t h ò i đ i ể m p h ả n á n h h i ệ n t r ạ n g của v ố n t ạ i
c á c t h ờ i đ i ể m t h ố n g k ê t r o n g k ỳ n g h i ê n c ứ u ( đ ã đ ề cập ỏ mục
1), c ò n c h ỉ t i ê u t ổ n g v ố n có b ì n h q u â n t r o n g k ỳ được sử d ụ n g
để t í n h t o á n ra n h i ề u chỉ t i ê u k i n h t ế quan t r ọ n g n h ư n ă n g
s u ấ t v ố n , d o a n h l ợ i v ố n h a y v ò n g q u a y của v ò n v.v...
T ổ n g v ố n b ì n h q u â n t r o n g k ỳ được t í n h theo c á c c ô n g
t h ứ c sau:
. Tổng vốn có Tổng vốn có
Tống vốn có , z* V +
ĩ. *
ớ đau kỳ ớ cuối kỳ , n s.
n
binh quận - ỉ — (9.9)

trong ky ( K ) 2
Trường hợp có tài liệu về tổng vốn có ỏ ngày đầu của các
t h á n g t r o n g k ỳ t h ì t ổ n g v ố n có b ì n h q u â n t r o n g k ỳ được t í n h
theo c ô n g t h ứ c t ổ n g q u á t sau:
^l K ... K _
+ 2+ + n 1+
Kn
K = -2 ẩ- (9.10)
n-1
Trong đó:
K u K 2 ) - L ầ n l ư ợ t l à t ô n g v ố n có ỏ n g à y đ ầ u t h á n g
t h ứ n h ấ t , n g à y đ ầ u t h á n g t h ứ hai,..., n g à y đ ầ u t h á n g t h ứ n
trong k ỳ n g h i ê n cứu;
n - S ố t h á n g t h a m gia t í n h t o á n .

M ặ t k h á c do T ổ n g v ố n (K) = V C Đ (Veo) + V L Đ ( V u , ) , cho
n ê n t ổ n g v ố n b ì n h q u â n được t í n h theo c ô n g t h ứ c sau:
K = V C Đ + V L Đ (9.11)
N g o à i ra, t ừ liên h ệ c â n đ ố i : T ổ n g v ố n (K) = N ợ p h ả i t r ả

(V Đ V ) cộng v ó i (+) V ố n c h ủ sở h ữ u ( V ) n ê n t ổ n g v ố n b ì n h
S H
q u â n c ò n được t í n h theo c ô n g t h ứ c :
K = V Đ V +V S H (9.12)
Trong đó: ỸCĐ, V L Đ ,V Đ V v à ỸSH l ầ n l ư ợ t l à V C Đ , V L Đ ,

nợ p h ả i t r ả v à v ố n c h ủ sỏ h ữ u b ì n h q u â n . C ô n g t h ứ c t í n h c á c
chỉ t i ê u n à y c ũ n g t ư ơ n g t ự n h ư c á c c ô n g t h ứ c t í n h t ổ n g v ố n
b ì n h q u â n (9.10) v à (9.9).
4. Thống kê tình hình trang bị và sử dụng vốn của

T ì n h h ì n h t r a n g b ị v à sử d ụ n g v ố n c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ được
p h ả n á n h t h ô n g qua t í n h v à so s á n h c á c chỉ t i ê u đ á n h g i á
t ì n h h ì n h t r a n g b ị v ố n cho lao đ ộ n g v à đ á n h g i á h i ệ u q u ả
t ổ n g v ố n v à h i ệ u q u ả t ừ n g b ộ p h ậ n của v ố n . H i ệ u q u ả sử
dụng v ố n là m ộ t n ộ i dung quan trọng p h ả n á n h chất lượng
của h o ạ t đ ộ n g t à i c h í n h của đ ơ n v ị cơ sở.
4.1. Đánh giá tình hình trang bi và đảm bảo vốn

cho lao đông của đơn vi cơ sở
T ì n h h ì n h t r a n g b ị v à đ ả m b ả o v ố n cho lao đ ộ n g được

p h ả n á n h qua t í n h v à so s á n h c á c chỉ t i ê u sau:
- M ứ c t r a n g b ị v à đ ả m b ả o t ổ n g v ố n cho lao đ ộ n g (TBx)
TB =S (9.13)
K

- M ứ c t r a n g b ị V C Đ cho lao đ ộ n g (TB V c D )
V,
TB V (9.14)
M ứ c đ ả m b ả o V L Đ cho lao đ ộ n g ( T B v L Đ )
T B v L Đ = ^ - (9.15)
L
Jf át. _ »
4.2. Đánh giá hiệu quả sử dụng tông vốn của đơn vị
cơ sở
H i ệ u q u ả t ổ n g v ố n được p h ả n á n h qua t í n h v à so s á n h
các chỉ t i ê u sau:
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) t ổ n g v ố n ( H K )
H K = | (9.16)
Trong đó: Q - Chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất, kinh
doanh. Q có t h ể được t í n h b ằ n g s ả n p h ẩ m h i ệ n v ậ t , s ả n p h ẩ m
quy c h u ẩ n v à t í n h b ằ n g t i ề n t ẹ (GO, V A , N V A , D T , D T T ) .
- T ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n (hay mức d o a n h lợi) t ổ n g v ố n (DLK):
_ M
DLK
=
— (917)
K
- V ò n g q u a y t ổ n g v ố n (L>K)
L . 'J
K
DT ha DTT>
(9.18)
Trong đó: M - Lợi nhuận (hay lãi) kinh doanh.

4.3. Đánh giá hiệu quả sử dụng vốn cố định của
đơn vị cơ sở
T ư ơ n g t ự n h ư đ á n h giá h i ệ u quả trực t i ế p T S C Đ ở

c h ư ơ n g V I I ( t h ô n g qua t í n h v à so s á n h c á c c h ỉ t i ê u : H v , C Đ
H'v C Đ và DL V c Đ ).
4.4. Đánh giá kiêu quả sử dụng vốn lưu đông của
đơn vị cơ sỏ
G ồ m c á c h ư ớ n g đ á n h g i á sau:
a. Đánh giá hiệu quả chung của vốn lưu động
T h ô n g qua t í n h v à so s á n h c á c c h ỉ t i ê u :
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) V L Đ ( H y )
LĐ
Q
H v L Đ = ^ - (9.19)
LĐ
V
d o a n h ; n h ư đ ã g i ả i t h í c h ỏ c ô n g t h ứ c (9.16).
- M ứ c đ ả m n h i ệ m của V L Đ ( H ' H ý L )
H'v, = y^- (9.20)

n
- Tỷ suất lợi nhuận (hay mức doanh lợi) VLĐ (DL ) V
DLv =f (9-21)
LD
LĐ
b. Đánh giá tốc độ chu chuyên của vân lưu động
T h ô n g qua t í n h v à so s á n h c á c c h ỉ t i ê u :

- s ố v ò n g q u a y (hay s ố l ầ n c h u c h u y ể n ) của V L Đ ( L v L Đ ) :
L •—m
v
DTT)
(9.22)
Trong đó: DT (hay DTT) - Tổng doanh thu bán hàng (hay
doanh t h u t h u ầ n ) .
- Đ ộ d à i b ì n h q u â n m ộ t v ò n g q u a y V L Đ (Đ):
N
Đ = — — (9.23)
L
VLĐ
Trong đó: N - s ố n g à y theo l ị c h của k ỳ n g h i ê n c ứ u .

Tốc độ c h u c h u y ể n V L Đ n h a n h (hay c h ậ m ) sẽ d ẫ n đ ế n
đ ơ n v ị t i ế t k i ệ m (hay p h ả i c h i t h ê m ) V L Đ . s ố V L Đ t i ế t k i ệ m
(hay p h ả i c h i t h ê m ) , k ý h i ệ u A V L Đ , được x á c đ ị n h theo c á c
c ô n g t h ứ c sau:
A V L B = D T l (hayDTT,) x A Đ ( 9 2 4 )
Hoặc = AH'v xDTj (hay DTTO (9.25)

LĐ
Nếu tốc độ chu chuyển VLĐ nhanh thì AV sẽ < 0 phản LĐ
á n h số v ố n t i ế t k i ệ m , v à ngược l ạ i .
c. Đánh giá mức độ đảm bảo VLĐ cho sản xuất, kinh
doanh
Đ ể đ á n h g i á mức độ đ ả m b ả o V L Đ cho s ả n x u ấ t , k i n h
d o a n h c ầ n sử d ụ n g c á c chỉ t i ê u :
- Khối lượng VLĐ cần thiết theo yêu cầu ( V L Đ )
C h ỉ t i ê u được x á c đ ị n h v à o c u ố i k ỳ b á o c á o cho t ừ n g k h â u
của q u á t r ì n h c h u c h u y ể n của V L Đ , theo c á c h dựa v à o đ ị n h

mức V L Đ của t ừ n g k h â u v à khôi lượng sản p h ẩ m h à n g
h ó a d ự k i ê n s ả n x u ấ t v à c u n g ứng r a t h ị t r ư ờ n g t r o n g n ă m
t ố i (Qo), cụ t h ể :
K h ố i lượng V L Đ c ầ n t h i ế t theo y ê u c ầ u ở k h à n t h ứ j ( V L Đ 0 )
V = IỊỊ -QO (j = Ũ) (9.26)

LĐj0
T ừ đó x á c đ ị n h được V L Đ :
V =ZV . (j = ũ) (9.27)
LĐo LĐ
j
H o ặ c c ũ n g có t h ể x á c đ ị n l i V L Đ theo c á c h đ ơ n g i ả n : dựa
v à o m ứ c đ ả m n h i ệ m V L Đ theo đ ị n h mức c h u n g ( ị i ) v à t ổ n g n
doanh t h u k ế hoạch (DT ): 0
V L Đ o = ^ . DTo
n (9.28)
- Mức độ đảm bảo VLĐ theo yêu cầu
C h ỉ t i ê u được x á c đ ự i h b ằ n g c á c h so s á n h k h ố i l ư ợ n g
V L Đ t h ự c t ế h i ệ n có v ố i k h ố i l ư ợ n g V L Đ c ầ n t h i ế t theo y ê u
c ầ u cho t ừ n g k h â u v à cho cả q u á t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h doanh.
M ứ c độ đ ả m b ả o V L Đ ở k h â u t h ứ j :
V L Đ ; i
ÌVLDÌ = x 1 0 0 ; A V
LĐi = LĐ, - LĐ
V V
J 0 (9.29)
LĐj 0
M ứ c độ đ ả m b ả o V L Đ cho cả q u á t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h
doanh:
iV =1^*100; AV =V -V (9.30)
LĐ LĐ LĐ] LĐo
LĐ , V
(
B ằ n g c á c h so s á n h n h ư v ậ y có t h ể x á c đ ị n h được k h ố i

l ư ợ n g V L Đ t h ừ a (hay t h i ế u ) ỏ t ừ n g k h â u v à cả q u á t r ì n h s ả n
x u ấ t , k i n h doanh. T ừ đó có k ế h o ạ c h đ i ề u p h ố i g i ữ a c á c k h â u
có k ế h o ạ c h b ổ s u n g t h ê m ( x i n n g â n s á c h cấp t r ê n , h u y đ ộ n g
sự đ ó n g g ó p của c á c c h ủ đ ầ u t ư , b á n t h ê m cổ p h i ê u , t r á i
p h i ế u , t r í c h q u ỹ đ ầ u t ư p h á t t r i ể n , g ọ i v ố n l i ê n d o a n h hoặc đ i
vay...). T r ư ờ n g hợp t h ừ a t ổ n g s ố V L Đ (sau k h i t h ự c h i ệ n đ i ề u
p h ố i g i ữ a c á c k h â u ) , có t h ể r ú t b ố t đ ể b ổ s u n g V C Đ hoặc đ ể
trả nợ.
- Mức độ đảm bảo nguồn VLĐ cho tài sản dự trữ
B ê n c ạ n h v i ệ c đ á n h g i á m ứ c độ đ ả m b ả o V L Đ n ó i c h u n g
c ầ n p h ả i x á c đ ị n h m ứ c độ đ ả m b ả o của t ổ n g n g u ồ n V L Đ đ ã
t ạ o l ậ p cho h à n g t ồ n k h o n ằ m t r o n g c á c k h â u của q u á t r ì n h
s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h . H à n g t ồ n k h o của đ ơ n vị g ồ m g i á t r ị
của c á c l o ạ i t à i s ả n n h ư : (i). H à n g m u a đ a n g đ i t r ê n đ ư ờ n g ;
(2i). N g u y ê n l i ệ u , v ậ t l i ệ u t ồ n k h o ; (3i). C ô n g cụ, d ụ n g cụ
t r o n g k h o ; (4i). C h i p h í s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h d ỏ d a n g ( s ả n
p h ẩ m t r u n g g i a n ) ; (5i). T h à n h p h ẩ m t ồ n k h o ; (6i). H à n g h ó a
t ồ n k h o ; (7i). H à n g g ử i đ i b á n .
C á c chỉ t i ê u được t í n h theo s ố t ư ơ n g đ ố i v à t u y ệ t đ ố i ,

b ằ n g c á c h so s á n h g i ữ a t ổ n g n g u ồ n V L Đ v ớ i g i á t r ị h à n g t ồ n
kho h a y t à i s ả n d ự t r ữ ( t í n h cho t ừ n g k h â u v à c h u n g cho t ổ n g
t à i s ả n d ự t r ữ ) . H a i đ ạ i l ư ợ n g đó b ằ n g n h a u c h ứ n g t ỏ n g u ồ n
v ố n c h ỉ v ừ a đ ả m b ả o đ ủ cho t à i s ả n d ự t r ữ . N ế u n g u ồ n v ố n
l ư u đ ộ n g l ố n h ơ n t h ì s ố v ố n c ò n l ạ i ( n g o à i h à n g t ồ n kho) đ a n g
bị p h â n t á n ở m ộ t t r o n g c á c h ư ố n g sử d ụ n g k h á c : T i ề n t r o n g
quỹ hay gửi n h à b ă n g , đ ầ u tư tài chính ngắn hạn, nợ chưa
thu... Ngược l ạ i , n ế u nguồn v ố n nhỏ h ơ n chứng tỏ số t à i sản
t h i ế u có t h ể được t r a n g t r ả i t ừ n g u ồ n V C Đ , t ừ c á c q u ỹ hay
n g u ồ n v ố n k h á c c ủ a đ ơ n v ị , hoặc t ừ n g u ồ n v ố n c h i ế m d ụ n g .

- Thời gian ngừng trệ sản xuất hay ứ đọng VLĐ
V i ệ c t h i ế u h a y t h ừ a V L Đ đ ề u có t h ể d ẫ n đ ế n t ì n h t r ạ n g
l à m n g ừ n g t r ệ s ả n x u ấ t h a y ứ đ ọ n g V L Đ b i ể u h i ệ n b ằ n g sô
ngày.
T h ờ i g i a n n g ừ n g t r ệ s ả n x u ấ t c h ỉ được t í n h ỏ k h â u q u a n
t r ọ n g n h ấ t l à k h â u s ả n x u ấ t , theo s ố n g à y t h ự c t ê ngừng
v i ệ c ỏ k h â u n à y do t h i ế u V L Đ h a y t h i ế u m ộ t l o ạ i n g u y ê n v ậ t
l i ệ u c h í n h , m ộ t l o ạ i s ả n p h ẩ m t r u n g g i a n c h ủ y ế u n à o đó.
T h ò i g i a n ứ đ ọ n g V L Đ ỏ m ỗ i k h â u được t í n h b ằ n g c á c h l ấ y
mức c h ê n h l ệ c h d ư ơ n g của A V L Đ (tức s ố V L Đ t h ừ a ở k h â u j )
chia cho đ ị n h m ứ c V L Đ c ầ n t h i ế t cho m ỗ i n g à y ỏ k h â u đó r ồ i
t r ừ đ i s ố n g à y c ầ n l ư u l ạ i chờ c h u c h u y ể n (hay chờ g i ả i p h ó n g ) .
T ổ n g t h ờ i g i a n ứ đọng của các k h â u l à t ổ n g t h ờ i g i a n ứ đọng
c h u n g của V L Đ t r o n g cả q u á t r ì n h s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h .
4.5. Đánh giá kiêu quả sử dụng vốn chủ sở hữu
H i ệ u q u ả sử d ụ n g v ố n c h ủ sở h ữ u được p h ả n á n h qua
t í n h v à so s á n h c á c chỉ t i ê u sau:
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) v ố n c h ủ sỏ h ữ u ( H y ):
H =i (9.31)
VsH
V
SH
d o a n h ( n h ư đ ã g i ả i t h í c h ỏ c ô n g t h ứ c 9.16).
- V ò n g q u a y v ố n c h ủ sở h ữ u ( L y ):
D T (hay D T T )
^V S H =f (9-32)
SH
V

- Tỷ suất lợi n h u ậ n (hay d o a n h lợi) v ố n c h ủ sở h ữ u
(DL V s H ):
DL V s H =J*- (9.33)
SH
V
C á c c h ủ sỏ h ữ u v ố n t h ư ờ n g d ù n g chỉ t i ê u n à y l à m t h ư ó c
đo mức d o a n h l ợ i t r ê n v ố n đ ã đ ầ u t ư v à o s ả n x u ấ t , kinh
d o a n h của m ì n h . T h ê m v à o đó, t r o n g k i n h d o a n h c á c c h ủ sở
h ữ u đ ề u p h ả i sử d ụ n g ( v ố i m ộ t t ỷ l ệ đ á n g k ể ) n g u ồ n t à i t r ợ
b ằ n g v ố n đ i vay, x e m đó l à m ộ t đ ò n b ẩ y k i n h t ế h ỗ t r ợ đắc lực
cho h o ạ t đ ộ n g đ ầ u t ư v ố n của m ì n h . T r o n g t r ư ờ n g hợp s ố v ố n
v a y nợ c h ư a đ ế n h ạ n t r ả , đ ơ n v ị được t o à n q u y ề n sử d ụ n g
n h ư v ố n của m ì n h ( n g o à i v i ệ c p h ả i đ ị n h k ỳ t r ả l ã i v a y v ố n ,
t r ả d ầ n v ố n gốc v à t i ề n l ã i n h ư đ ã t h ỏ a t h u ậ n t r o n g hợp đ ồ n g
vay vốn). T ỷ l ệ n g u ồ n v ố n đi vay t r ê n t ổ n g số n g u ồ n v ố n c à n g
cao, mức d o a n h l ợ i v ố n c h ủ sỏ h ữ u sẽ c à n g l ớ n , b ồ i vì:
M
V S H K - V Đ V K - V Đ V 1 V Đ V
K K
N h ư v ậ y , n ế u V Đ V / K c à n g cao t h ì h i ệ u s ố 1 - V Đ V / K
sẽ c à n g n h ỏ , do đó D L V đ ư ơ n g n h i ê n sẽ c à n g l ố n . M ặ t
k h á c , k h i v a y n ợ được c à n g n h i ề u t h ì r ủ i ro t r o n g k i n h d o a n h
sẽ được c h u y ể n b ố t sang cho c á c c h ủ n ợ g á n h c h ị u m ộ t p h ầ n .
H a i ư u đ i ể m n ó i t r ê n g i ú p lý g i ả i t ạ i sao c á c c h ủ sỏ h ữ u
v ố n l u ô n m o n g m u ô n t r ỏ t h à n h con n ợ của n h i ề u c h ủ n ợ .
T u y n h i ê n , k h ô n g p h ả i t r o n g m ọ i t r ư ờ n g hợp v i ệ c sử
d ụ n g n g u ồ n t à i t r ợ b ằ n g v ố n đi v a y đ ề u có l ợ i cho đ ơ n v ị cơ
sỏ. Đ ơ n v ị c h ỉ t h ự c sự có l ợ i k h i k h ố i l ư ợ n g t à i s ả n được đ ầ u
t ư b ằ n g v ố n v a y có k h ả n ă n g s i n h r a t ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n l ố n

h ơ n l ã i s u ấ t t i ề n v a y v ố n m à t h ô i . T r ư ờ n g hợp n g ư ợ c l ạ i , n ê u
k h ố i l ư ợ n g t à i s ả n được đ ầ u t ư b ằ n g v ố n v a y k h ô n g có k h ả
n ă n g sinh ra t ỷ suất lợi n h u ậ n đủ l ố n để b ù đắp t i ề n lãi vay
v ố n p h ả i t r ả ( đ ơ n v ị đ a n g ỏ t h ò i k ỳ l à m ă n t h u a l ỗ ) t h ì v i ệ c sử
d ụ n g n g u ồ n v ố n đi v a y (đặc b i ệ t l à t i ế p t ụ c " d ấ n t h â n " v à o
v a y nợ) sẽ b ấ t l ợ i cho đ ơ n v ị .
5. Một số phương trình kinh tế phản ánh mối quan

h ệ giữa doanh lợi v ố n và k ế t quả sản xuất, k i n h doanh
với các n h â n t ố về sử d ụ n g v ố n
5.1. Phương trình biểu thị mối quan hệ giữa doanh

lơi vốn với các nhản tố
DLK = DL D T . LK (1) DLv L Đ = DL D T . Lv L D (3)
DLv C Đ = DL D T . Hv C Đ (2) DLv S H = DL D T . L V s H (4)
P h ư ơ n g t r ì n h (1) do n h à k i n h d o a n h D u p o n t n g ư ờ i M ỹ
t ì m ra, g ọ i l à p h ư ơ n g t r ì n h D u p o n t h a y p h ư ơ n g t r ì n h h o à n
v ố n (viết t ắ t là ROI).
Trong các p h ư ơ n g t r ì n h trên, D L D T = M / D T (hay D T T )
l à t ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n t r ê n d o a n h t h u b á n h à n g (hay trên
doanh t h u t h u ầ n ) .
5.2. Phương trình biểu thị mối quan hê giữa kết

quả sản xuôi, kinh doanh với các nhản tố
Q =H . K K (5) M = DL D T
• V
L
L Đ • V L Đ
(8)
Q = Hvco - k v C D -K (6) M =DL D T . LK- K (9)

M = DL . K (7) M = DL V (10)
K D T V
SH S H
Trong đó:
k V c Đ = V C Đ / K - Tỷ trọng VCĐ trong tổng vốn;

Q - C h ỉ t i ê u p h ả n á n h k ế t q u ả s ả n x u ấ t , k i n h doanh, n h ư
đ ã g i ả i t h í c h ở c ô n g t h ứ c (9.16);
M - C h ỉ t i ê u p h ả n á n h l ợ i n h u ậ n (hay lãi) k i n h doanh.
M u ố n x á c đ ị n h m ứ c độ ả n h h ư ở n g v ề l ư ợ n g của c á c n h â n
t ố đ ế n chỉ t i ê u p h â n t í c h ỏ t ừ n g p h ư ơ n g t r ì n h , c ầ n p h ả i sử
dụng các p h ư ơ n g p h á p p h â n tích n h â n tố.
ra. THỐNG KÊ HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH CỦA ĐƠN VỊ

C ơ SỞ
Nguồn số liệu dùng ậể phân tích là các thông tin lấy

t r o n g c á c b á o c á o t à i c h í n h B 0 1 - D N ( B ả n g c â n đ ố i t à i sản) v à
B 0 2 - D N ( B á o c á o k ế t q u ả h o ạ t đ ộ n g k i n h doanh).
1. Thống kê mức độ độc lập về mặt tài chính của

đ ơ n v ị c ơ sở
K h ả n ă n g t h a n h t o á n c ô n g n ợ v à mức độ độc l ậ p v ề mặt

tài c h í n h là h a i trong b ố n n ộ i dung chủ y ế u p h ả n á n h chất
lượng h o ạ t đ ộ n g t à i c h í n h của đ ơ n vị ( h a i n ộ i d u n g k i a là c á c
chỉ s ố h o ạ t đ ộ n g , được t í n h t ừ c á c chỉ t i ê u p h ả n á n h n ă n g
s u ấ t v ố n v à d o a n h l ợ i v ố n đ ã n g h i ê n c ứ u ỏ m ụ c 1.4 của
chương này).
M ứ c độ độc l ậ p v ề m ặ t t à i c h i n h của đ ớ n vị được p h ả n á n h
qua n g h i ê n c ứ u cơ c ấ u n g u ồ n v ố n , g ồ m các chỉ t i ê u t ỷ s u ấ t nợ
v à t ỷ s u ấ t t ự t à i t r ợ (hay t ỷ s u ấ t n g u ồ n v ố n c h ủ sỏ h ữ u ) .
a. Tỷ suất nợ
T ỷ s u ấ t n ợ c ủ a đ ơ n v ị cơ sở là m ộ t chỉ t i ê u được c á c c h ủ
nợ v à c á c n h à đ ầ u t ư r ấ t q u a n t â m . B ở i vì t ỷ s u ấ t nợ c à n g
t h ấ p , h ệ s ố a n t o à n c à n g cao, c á c c h ủ n ợ c à n g có cơ sơ đ ể t i n
Trường Đ ọ i học'Kinh t ế Q u ố c d â n 359

t ư ở n g v à o sự đ á o n ợ đ ú n g h ạ n của đ ơ n v ị , đ ồ n g t h ờ i đó c ũ n g
l à cơ sỏ đ ể t h u h ú t c á c n h à đ ầ u t ư . Đ ể đo l ư ờ n g t ỷ s u ấ t n ợ
của đ ơ n v ị cơ sở n g ư ờ i t a t i ế n h à n h so s á n h n ợ p h ả i t r ả so v ó i
t ổ n g sô n g u ồ n v ò n , theo c ô n g t h ứ c :
Tỷ suất Nợ phải trả (V ) ĐV

1 :
— = 1 - Tỷ suất tư tài trơ (9.35)
n<
? Tổng số nguồn vốn
C h ỉ t i ê u cho b i ế t t r o n g m ộ t đ ơ n v ị t i ề n t ệ v ò n c ủ a đ ơ n v ị
có m ấ y p h ầ n được h ì n h t h à n h t ừ v a y n ợ b ê n n g o à i . T r i s ố của
c h ỉ t i ê u c à n g n h ỏ , m ứ c độ độc l ậ p v ề m ặ t t à i c h í n h c ủ a đ ơ n v ị
c à n g cao.
6. Tỷ suất tự tài trợ (hay tỷ suất nguồn vốn chủ sờ hữu)

T ỷ s u ấ t t ự t à i t r ợ được d ù n g đ ể đo l ư ờ n g sự g ó p v ố n của
c h ủ sỏ h ữ u t r o n g t ổ n g n g u ồ n v ố n h i ệ n có c ủ a đ ơ n v ị . C ô n g
t h ứ c t í n h c h ỉ t i ê u n h ư sau:
TO 551 lất Nguồn vốn chủ sỏ hữu

t
l ý
= —
t
s u
t
â t
' = 1 - Tỷ suất nơ (9.36)
tự tai trợ Tổng số nguồn vốn
C h ỉ t i ê u cho b i ế t t r o n g m ộ t đ ơ n v ị t i ề n t ệ v ố n đ a n g sử
d ụ n g có m ấ y p h ầ n được h ì n h t h à n h t ừ n g u ồ n v ố n c ủ a đ ơ n v ị .
T r ị s ố của chỉ t i ê u c à n g l ò n , mức độ độc l ậ p v ề m ặ t t à i c h í n h
của đ ớ n v ị c à n g cao v à n g ư ợ c l ạ i .
V i ệ c p h â n t í c h c á c c h ỉ t i ê u t r ê n có t h ể được t i ế n h à n h
theo c á c h ư ó n g : So s á n h t r ị s ố của c á c c h ỉ t i ê u t í n h được c u ố i
k ỳ so v ố i đ ầ u k ỳ , k ỳ n g h i ê n c ứ u so v ố i k ỳ gốc v à so v ố i c h u ẩ n
mực c ủ a n g à n h .
2. Thống kê khả năng thanh toán công nợ và tình

h ì n h c h i ế m d ụ n g v ố n của đ ơ n vị cơ sở
T ì n h h ì n h t à i c h í n h c ủ a đ ơ n v ị cơ sở được coi l à l à n h

m ạ n h k h i đ ơ n v ị có k h ả n ă n g t h a n h t o á n c á c k h o ả n c ô n g n ợ
đ ế n h ạ n , ít đi c h i ế m dụng v ố n v à ít bị chiếm d ụ n g v ố n . V ấ n
đ ề n à y được r ấ t n h i ề u n g ư ờ i q u a n t â m n h ư c á c n h à đ ầ u t ư ,
n h à c u n g cấp v ậ t t ư , h à n g h ó a . . . cho đ ơ n v ị cơ sở.
2.1. Thống kê tình hình và khả năng thanh toán

công nơ của đơn vị cơ sở
T ì n h h ì n h v à k h ả n ă n g t h a n h t o á n c ô n g n ợ của đ ơ n v ị cơ
sỏ được p h ả n á n h qua c á c c h ỉ t i ê u sau:
a. Các chỉ tiêu phản ánh khả năng thanh toán nợ ngắn hạn
K h ả n ă n g t h a n h t o á n c ô n g n ợ n g ắ n h ạ n của đ ơ n v ị được
p h ả n ỉ'nh qua c á c c h ỉ t i ê u sau:
* Khả năng thanh _ TSLĐ và đẩu tư ngần hạn

toán nợ ngắn hạn Tổng nợ ngắn hạn
Chỉ tiều phản ánh mức độ đảm bảo của TSLĐ đối vói các
k h o ả n n ợ p h ả i t h a n h t o á n t r o n g k ỳ , v ì T S L Đ của đ ơ n v ị l à b ộ
p h ậ n t à i s ả n có k h ả n ă n g c h u y ể n đ ổ i t h à n h t i ề n n h a n h n h ấ t
đ ể phục v ụ cho t h a n h t o á n nợ n g ắ n h ạ n . N ế u t r ị s ố của chỉ t i ê u
x ấ p x ỉ b ằ n g Ì , p h ả n á n h đ ơ n v ị có đ ủ k h ả n ă n g t h a n h t o á n
n ợ n g ắ n h ạ n , t ì n h h ì n h t à i c h í n h của đ ơ n v ị l à b ì n h t h ư ờ n g .
* Khả năng thanh Tiền + Tài sản tương đương tiến

. . . . - (9.00)
toán nhanh jN ợ t ớ h ạ n + N ợ q u á h ạ n
Trong đó:
- T à i s ả n t ư ơ n g đ ư ơ n g t i ề n l à c á c k h o ả n có t h ể c h u y ể n
đ ổ i t h à n h m ộ t lượng t i ề n biết trưóc n h ư các k h o ả n đ ầ u t ư t à i
c h í n h n g ắ n h ạ n , nợ p h ả i t h u n g ắ n hạn...

- N ợ n g ắ n h ạ n t r o n g t h ự c t ế được p h â n t h à n h : n ợ t r o n g
h ạ n , n ợ t ố i h ạ n v à nợ q u á h ạ n . M ẩ u s ố của chỉ t i ê u t r ê n
k h ô n g t í n h đ ế n nợ c ò n t r o n g h ạ n .
T h ự c t ế cho t h ấ y , n ế u t r ị s ố c ủ a c h ỉ t i ê u t í n h r a > 0,5
p h ả n á n h t ì n h h ì n h t h a n h t o á n nợ n g ắ n h ạ n của đ ơ n vị
tướng đổi khả quan, còn n ế u trị số của chỉ t i ê u tính
r a < 0,5 t h ì đ đ n vị có t h ế sẽ g ặ p k h ó k h ă n t r o n g t h a n h t o á n
c ô n g n ợ n g ắ n h ạ n . Do v ậ y đ ơ n v ị c ầ n p h ả i có g i ả i p h á p đ ê
d u y t r ì sự t h ă n g b ằ n g c ủ a c á n c â n t h a n h t o á n n h ư b á n g ấ p
sản p h ẩ m h à n g hóa, chuyển đ ổ i t h à n h t i ề n một số bộ p h ậ n
t r o n g h à n g t ồ n kho...
6. Chỉ tiêu phản ánh khả năng thanh toán nợ dài hạn
T r o n g s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c á c đ ơ n vị cơ sỏ t h ư ờ n g v a y
dài h ạ n để đ ầ u t ư vào T S C Đ . s ố dư nợ dài h ạ n p h ả n á n h số
nợ d à i h ạ n đ ơ n v ị c ò n p h ả i t r ả cho c á c c h ủ n ợ . N g u ồ n đ ê t r ả
nợ d à i h ạ n c h í n h l à g i á t r ị T S C Đ được h ì n h t h à n h b ằ n g v ố n
đi vay c h ư a được t h u h ồ i . Vì v ậ y , đ ể x á c đ ị n h k h ả n ă n g t h a n h
t o á n n ỡ d à i h ạ n n g ư ờ i t a t h ư ờ n g so s á n h g i á t r ị c ò n l ạ i của
T S C Đ v ớ i s ố d ư n ợ d à i h ạ n , theo c ô n g t h ứ c :
. , Giá trị còn lại của TSCĐ đươc hình thành

Khả năng , . .
từ nguôn von vay hoặc nợ dài hạn
thanh toán _ - . : : ịg gg)
nợ dài hạn Nợ dài hạn
Trị số của chỉ tiêu tính được càng lớn hơn Ì càng tốt,
p h ả n á n h n g o à i việc d ù n g s ố k h ấ u hao T S C Đ đ ầ u t ư b ằ n g
n g u ồ n v ò n vay đ ể t h a n h t o á n n ợ d à i h ạ n đ ơ n v ị c ò n d ù n g m ộ t
sô n g u ồ n v ố n k h á c n h ư sô k h ấ u hao T S C Đ được h ì n h t h à n h
t ừ v ố n g ó p , l ợ i n h u ậ n k h ô n g chia...
362 T f
ròng Đ ợ i h ọ c Kính t ế C h i ế c d â n

V i ệ c p h â n t í c h c á c chỉ t i ê u p h ả n á n h k h ả n ă n g t h a n h
t o á n công nợ của đ ơ n v ị có t h ể được t i ê n h à n h theo c á c
h ư ớ n g ; (í). T í n h v à p h â n t í c h theo ý n g h ĩ a k i n h t ế của t ừ n g
chỉ t i ê u ; (2i). L ậ p b ả n g so s á n h c á c chỉ t i ê u g i ữ a c u ố i k ỳ v ó i
đ ầ u k ỳ , k ỳ n g h i ê n c ứ u so v ớ i k ỳ gốc v à so v ớ i c h u ẩ n mực của
n g à n h ( n ế u có).
2.2. Thống kê tình hình chiếm dung vốn của đơn vi

cơ sở
B ấ t k ỳ ỏ m ộ t đ ơ n v ị cơ sở n à o c ũ n g có m ộ t k h o ả n v ố n b ị
k h á c h h à n g c h i ế m d ụ n g ( n ả y s i n h do đ ơ n v ị c u n g cấp t í n
d ụ n g cho k h á c h h à n g ) , đ ồ n g t h ờ i c ũ n g có m ộ t k h o ả n v ố n đ ơ n
vị đi c h i ế m d ụ n g của c á c đơn vị b ạ n ( n ả y s i n h do c á c đ ơ n v ị
b ạ n c u n g cấp t í n d ụ n g cho đ ơ n v ị ) .
N h ư vậy, t ì n h h ì n h chiếm dụng v ố n n ả y sinh trong quá
t r ì n h t h ự c h i ệ n c á c q u a n h ệ t h a n h t o á n g i ữ a đ ơ n vị cơ sở v ố i
N h à n ư ố c , g i ữ a c á c đ ơ n vị cơ sỏ v ố i n h a u v à g i ữ a đ ơ n vị cơ sở
vói C B C N V của m ì n h .
G i ữ a đ ơ n v ị cơ sở v ố i N h à n ư ố c , đó l à q u a n h ệ cấp p h á t
v ố n của N h à n ư ó c cho đ ơ n vị cơ sỏ ( d o a n h n g h i ệ p N h à n ư ố c )
theo c h ế độ t à i c h í n h h i ệ n h à n h v à v i ệ c t h ự c h i ệ n n g h ĩ a v ụ
của đ ơ n v ị cơ sở đ ố i v ố i N h à nước, t r o n g đó c h ủ y ế u l à n ộ p
t h u ế và nộp B H X H .
G i ữ a c á c đ ơ n v ị cơ sở v ố i n h a u , đó l à q u a n h ệ t h a n h t o á n
c ô n g n ợ (vì m ỗ i đ ơ n v ị v ừ a có chức n ă n g m u a v à v ừ a có chức
năng bán).
G i ữ a đ ớ n v ị cơ sở v ố i C B C N V của m ì n h , đó là q u a n h ệ
t h a n h t o á n l ư ơ n g , B H X H , c á c k h o ả n t a m ứng v à c á c t h a n h
toán khác.

Các quan h ệ thanh t o á n nói t r ê n chưa đ ế n h ạ n thực h i ệ n
hoặc q u á h ạ n t h ự c h i ệ n đ ề u l à m n ả y s i n h v ố n đi c h i ế m d ụ n g
v à v ố n bị c h i ế m dụng. N ế u v ố n đi c h i ế m d ụ n g l ố n h ơ n v ố n bị
c h i ế m d ụ n g , đ ơ n v ị cơ sỏ sẽ có được m ộ t l ư ợ n g v ố n n h ấ t đ ị n h
p h ụ c v ụ cho s ả n x u ấ t , k i n h doanh. Đ ư ơ n g n h i ê n c á c đ ơ n v ị
k h ô n g n ê n t r ô n g chờ v à o v i ệ c h u y đ ộ n g v ố n b ằ n g c á c h đi
chiếm đụng, n h ư n g l ạ i không t h ể k h ô n g t í n h đ ế n nó trong
t h ự c t ế . V ấ n đ ề l à ỏ c h ỗ c ầ n p h ả i x e m x é t t í n h c h ấ t hợp l y
của n ó . N ế u các k h o ả n p h ả i t h a n h t o á n còn t r o n g t h ờ i h ạ n
hợp đ ồ n g h o ặ c t h ờ i h ạ n k ế h o ạ c h t h ì v ố n đ i c h i ế m d ụ n g được
coi l à hợp lý. N g ư ợ c l ạ i n ế u đ ã q u á h ạ n p h ả i t h a n h t o á n t h ì
v ố n đi c h i ế m d ụ n g l à k h ô n g hợp lý.
Việc để d â y d ư a trong t h a n h t o á n d ẫ n đ ế n t ì n h h ì n h
chiếm dụng v ố n l ẫ n nhau, ả n h hưỏng l ố n đ ế n hoạt động sản
x u ấ t , k i n h doanh của t ừ n g đơn vị v à ả n h h ư ỏ n g d â y c h u y ề n
đ ế n t o à n bộ n ề n k i n h t ế .
T h ô n g k ê t ì n h h ì n h c h i ế m d ụ n g v ố n c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ được
t i ế n h à n h t r ê n cơ sỏ n g h i ê n c ứ u c á c q u a n h ệ t h a n h t o á n :
M ộ t m ặ t , đ ơ n v ị cơ sở có n h ữ n g k h o ả n n ợ p h ả i t r ả ( p h ầ n
v ò n đ i c h i ế m d ụ n g ) , bao g ồ m : P h ả i t r ả n g ư ò i b a n , n g ư ờ i m u a
t r ả t i ề n trước, t h u ế v à các k h o ả n p h ả i nộp n g â n s á c h n h à
nước, p h ả i t r ả C B C N V , p h ả i t r ả cho c á c đ ơ n v ị n ộ i b ộ các
k h o ả n p h ả i t r ả , p h ả i n ộ p k h á c . M ặ t k h á c , đ ơ n v ị cơ sỏ c ũ n g
có c á c k h o ả n n ợ p h ả i t h u ( p h ầ n v ố n b ị c á c đ ơ n v ị b ạ n c h i ế m
dụng), bao g ồ m : P h ả i t h u của k h á c h h à n g , t r ả t r ư ớ c cho
n g ư ờ i b á n , t h u ế V Á T được k h ấ u t r ừ , p h ả i t h u n ộ i b ộ các
k h o ả n p h ả i t h u k h á c , dự p h ò n g các k h o ả n p h ả i t h u kho đòi.
So s á n h c á c k h o ả n n ợ p h ả i t r ả v ố i c á c k h o ả n n ợ p h ả i t h u

t a được chỉ t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h c h i ế m d ụ n g v ố n , theo
công thức:
Tỷ suất nợ phải trả = Tổng số nợ phải trả

so với nợ phải thu Tổng số nợ phải thu
N ế u t r ị s ố của chỉ t i ê u > 1: P h ả n á n h đ ơ n v ị đi c h i ế m

d ụ n g v ố n của n g ư ờ i k h á c . Q u i m ô v ố n c h i ế m d ụ n g l à s ố
c h ê n h l ệ c h d ư ơ n g g i ữ a t ử v à m ẫ u s ố của chỉ t i ê u .
N ế u t r ị s ố của c h ỉ t i ề u < 1: P h ả n á n h v ố n c ủ a đ ơ n v ị b ị
các đơn vị b ạ n chiếm dụng. Q u i mô v ố n bị chiếm dụng là số
c h ê n h l ệ c h â m g i ữ a t ử v à m ẫ u s ố của chỉ t i ê u .
C ũ n g có t h ể p h â n t í c h theo c á c h so s á n h t r ị s ố của chỉ
t i ê u t í n h được c u ố i k ỳ so v ố i đ ầ u k ỳ , k ỳ n g h i ê n c ứ u so v ố i k ỳ
gốc, h o ặ c so v ố i c h u ẩ n c ủ a n g à n h ( n ế u có).
2.3. Thống kê khả năng thanh toán lãi vay vốn và

dấu kiêu của nguy cơ phá sản
a. Thống kê khả năng thanh toán lãi vay vốn của đơn vị
cơ sở
L ã i vay v ố n p h ả i t r ả là m ộ t k h o ả n chi p h í cố định, nguồn

đ ể t r ả l ã i v a y v ố n l à t ổ n g l ã i t h u ầ n t r ư ớ c t h u ế của cả ba h o ạ t
đ ộ n g ( h o ạ t đ ộ n g s ả n x u ấ t , k i n h doanh, h o ạ t đ ộ n g t à i c h í n h
v à h o ạ t đ ộ n g b ấ t t h ư ờ n g ) . So s á n h n g u ồ n đ ể t r ả l ã i v a y v ố n
v ó i s ố l ã i t i ề n v a y v ố n p h ả i t r ả t a được c h ỉ t i ê u p h ả n á n h k h ả
n ă n g t h a n h t o á n l ã i v a y v ố n . C ô n g t h ứ c t í n h chỉ t i ê u n h ư
sau:
Khả năng thanh Lãi thuần trước thuế

toán lãi vay vốn - s ố t ị ề n | ã i v a y v ố n p h ả j t r ả ( -
9 4 1
)

Trong đó: L ã i v a y v ố n p h ả i t r ả t r o n g k ỳ l ấ y t r o n g sổ t h e o
dõi của đ ơ n vị.
C h ỉ t i ê u đo l ư ờ n g mức l ợ i n h u ậ n có được do sử d ụ n g v ố n
v à mức độ s ẵ n s à n g t r ả t i ề n l ã i v a y v ố n c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ. T r ị
s ố của chỉ t i ê u t í n h được c à n g l ố n p h ả n á n h h i ệ u q u ả sử d ụ n g
v ò n v a y v à mức độ a n t o à n t r o n g v i ệ c sử d ụ n g v ố n v a y của
đ ơ n vị c à n g cao.
V i ệ c p h â n t í c h k h ả n ă n g t h a n h t o á n l ã i v a y v ố n có t h ể
được t i ế n h à n h theo c á c h ư ổ n g : So s á n h t r ị s ố c ủ a c á c c h ỉ t i ê u
t í n h được c u ố i k ỳ so v ố i đ ầ u k ỳ , k ỳ n g h i ê n c ứ u so v ó i k ỳ gốc
v à so v ố i c h u ẩ n mực c ủ a n g à n h ( n ế u có). Q u a đó đ ư a r a c á c
k ế t l u ậ n v ề thực t r ạ n g của công t á c t h a n h t o á n l ã i vay v ố n v à
c h ấ t l ư ợ n g c ủ a h o ạ t đ ộ n g t à i c h í n h c ủ a đ ơ n v ị cơ sỏ.
ỏ. Dấu hiệu của nguy cơ phá sản qua nghiên cứu khả
năng thanh toán công nợ của đơn vị cơ sở
K h i p h â n tích t ì n h h ì n h và k h ả n ă n g t h a n h t o á n công nợ
c ủ a đ ơ n v ị cơ sở, n g o à i v i ệ c t í n h v à so s á n h c á c c h ỉ t i ê u đ ặ c
t r ư n g vừa đ ề cập ỏ t r ê n , c ầ n t í n h v à p h â n tích t h ê m chỉ t i ê u
k h ả n ă n g t h a n h t o á n nói chung. C ô n g thức t í n h chỉ t i ê u n h ư
sau:
Khả năng thanh toán Tổng tài sản

n ó i c h u n
9 =
Nợ phải trả ( 9
- 4 2 )
Chỉ tiêu cho biết cứ một đơn vị tiền tệ nợ phải trả được
đ ả m bảo b ằ n g m ấ y đơn vị t i ề n t ệ t à i sản.
N ế u t r ị s ố c ủ a c h ỉ t i ê u t í n h được c à n g > 1: P h ả n á n h c h ủ
sỏ h ữ u v ố n có t à i s ả n r i ê n g , mức độ đ ả m b ả o b ằ n g t à i s ả n cho
c á c k h o ả n n ợ p h ả i t r ả c à n g cao, đ ơ n v ị h o à n t o à n có k h ả n ă n g

t h a n h t o á n các k h o ả n công nợ đ ế n h ạ n v à q u á h ạ n , thực
t r ạ n g t à i c h í n h của đ ơ n v ị l à k h ả q u a n .
N ế u t r ị s ố của chỉ t i ê u = 1: C h ủ sở h ữ u k h ô n g có m ộ t
c h ú t v ố n r i ê n g n à o , t o à n b ộ t à i s ả n của đ ơ n v ị h o à n t o à n được
đ ầ u t ư b ằ n g v ố n đi vay, t h ự c t r ạ n g t à i c h í n h của đ ơ n vị b ắ t
đ ầ u r ơ i v à o t ì n h t r ạ n g t r ầ m t r ọ n g ; b ồ i vì chỉ c ầ n m ộ t k h o ả n
nợ t ớ i h ạ n k h ô n g t h a n h t o á n được sẽ l à m cho c á n c â n t h a n h
t o á n m ấ t t h ă n g b ằ n g , x u ấ t h i ệ n n g u y cơ p h á s ả n .
N ế u t r ị s ố của chỉ t i ê u < 1: T h ự c t r ạ n g t à i c h í n h gia t ă n g
t h ê m mức độ t r ầ m t r ọ n g , đ ơ n vị đang mất dần khả năng
t h a n h t o á n c ô n g n ợ . T r ị s ố của chỉ t i ê u c à n g n h ỏ t h u a xa Ì
bao n h i ê u t h ì đ ơ n v ị c à n g m ấ t d ầ n k h ả n ă n g t h a n h t o á n b ấ y
n h i ê u . Đ ặ c b i ệ t k h i t r ị s ố của chỉ t i ê u « 0, đ ơ n v ị sẽ b ị p h á
s ả n do k h ô n g c ò n k h ả n ă n g t h a n h t o á n c ô n g n ợ .
T ó m t ắ t c h ư ơ n g IX
1. Giữa các khái niệm: Đầu tư; đầu tư xây dựng cơ bản;
đ ầ u t ư p h á t t r i ể n có sự k h á c n h a u . c ầ n x á c đ ị n h r õ n ộ i d u n g
của t ừ n g c h ỉ t i ê u n h ằ m p h ụ c v ụ cho v i ệ c đ á n h g i á h i ệ u q u ả
đ ầ u t ư của đ ơ n vị cơ sở m ộ t c á c h c h í n h x á c .
2 . P h â n l o ạ i v ố n đ ầ u t ư l à n h ằ m p h ụ c v ụ cho c ô n g việc
q u ả n lý v à sử d ụ n g v ố n đ ạ t h i ệ u q u ả cao, x á c đ ị n h đ ú n g đ ắ n
cơ c ấ u đ ầ u t ư c ủ a đ ơ n v ị .
3. C á c n g u ồ n h ì n h t h à n h v ố n s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a
đ ơ n v ị : n h ì n t ổ n g q u á t , v ố n s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của đ ơ n v ị

g ồ m v ò n c h ủ sở h ữ u v à c á c k h o ả n n ợ p h ả i t r ả ; đ ô i v ố i c á c
d o a n h n g h i ệ p n h à nước, v ố n s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h bao g ô m :
v ố n n g â n s á c h cấp, v ố n t ự b ổ sung, v ố n vay, v ò n h u y đ ộ n g t ừ
c á c n g u ồ n k h á c ; đ ố i v ố i c á c đ ơ n v ị t h u ộ c k h u vực n g o à i quốc
d o a n h v à k h u vực có v ố n đ ầ u t ư n ư ố c n g o à i , n g u ồ n hình
t h à n h v ò n s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h có m ộ t s ố đ i ể m k h á c .
4 . V ề quy m ô v ố n s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h c ủ a đ ơ n v ị c ũ n g
được đo b ằ n g h a i c h ỉ t i ê u : sô v ố n h i ệ n có (số t h ờ i đ i ể m ) v à sô
v ố n có b ì n h q u â n ( p h ả n á n h q u y m ô t h ờ i k ỳ ) .
5. M ứ c độ t r a n g b ị v ố n ( v ố i v ố n c ố đ ị n h ) v à m ứ c độ đ ả m
b ả o v ố n ( v ố i v ố n l ư u động) l à đ i ề u k i ệ n c ầ n t h i ế t đ ể đ ớ n v ị
thực h i ệ n liên tục q u á t r ì n h t á i sản xuất.
6. C á c c h ỉ t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h sử d ụ n g t ổ n g v ố n :
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) sử d ụ n g t ổ n g v ố n .
- T ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n (hay d o a n h lợi) t í n h theo t ổ n g v ố n .
- Vòng quay tổng vốn.
7. C á c c h ỉ t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h sử d ụ n g v ố n c ố đ í n h :
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) sử d ụ n g v ố n c ố đ ị n h .
- S u ấ t t i ê u hao v ò n c ố đ ị n h .
- T ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n (hay d o a n h lợi) t í n h theo v ố n c ố đ ị n h .

8. c á c chỉ t i ê u p h ả n á n h t ì n h h ì n h sử d ụ n g v ố n l ư u đ ộ n g :
- N ă n g s u ấ t (hay h i ệ u n ă n g ) sử d ự n g v ố n l ư u đ ộ n g .
- S u ấ t t i ê u hao v ố n l ư u động.
- T ỷ s u ấ t l ợ i n h u ậ n (hay doanh lợi) t í n h theo v ố n l ư u động.

- S ô v ò n g q u a y của v ò n l ư u đ ộ n g .
- Đ ộ d à i b ì n h q u â n của m ộ t v ò n g quay v ố n l ư u động.

9. C á c c h ỉ t i ê u p h ả n á n h mức độ độc l ậ p v ề m ặ t t à i c h í n h
v à k h ả n ă n g t h a n h t o á n n ê u l ê n n ă n g lực t à i c h í n h , khả
n ă n g thanh t o á n công nợ và t í n h chất l à n h m ạ n h v ề t à i
c h í n h của đ ơ n v ị .
Bài t ạ p c h ư ơ n g IX
B à i 1 . C ó s ố l i ệ u t h ố n g k ê của m ộ t d o a n h n g h i ệ p qua
2 n ă m n h ư sau:
Năm Năm
Chỉ tiêu
gốc báo cáo
í. GO (Tỷ đồng) 200 250
2. Tổng vốn bình quân dùng vào sản xuất, kinh doanh (Tỷ đồng) 200 220
Trong đố: TSCĐ và đầu tư dài hạn bình quân (Tỷ đồng) 120 150
3. Doanh thu tiêu thụ hàng hóa (Tỷ đồng) 180 240
4. Số lao động có bình quân (Nghìn người) 10 12
Hãy tính các chỉ tiêu:
1. P h ả n á n h t ì n h h ì n h t r a n g b ị v à sử d ụ n g v ố n n ó i
chung, v ố n cố định, v ố n lưu động n ó i r i ê n g của doanh
nghiệp?
2. S ử d ụ n g c á c m ô h ì n h p h â n t í c h n h â n t ố ( h i ệ u n ă n g sử
d ụ n g v ố n , v ò n g q u a y v ố n v à quy m ô v ố n ) ả n h h ư ở n g đ ế n k ế t
q u ả s ả n x u ấ t , k i n h d o a n h của d o a n h n g h i ệ p ?

B à i 2. Có s ố l i ệ u t h ố n g k ê của m ộ t đ ơ n vị t r o n g 2 n ă m
n h ư sau:
Năm
Chỉ tiêu Năm gốc
báo cáo
1. GO (Tỷ đồng) 200 240
2. Tỷ trọng các bộ phận cấu thành của GO (%) 100 100
Trong đó: l e 50 51
Quỹ phân phối cho lao động 6 6,3
3. TSCĐ và đầu tư dài hạn có bình quân (tỷ đồng) 100 110
Trong đó: Đầu tư dài hạn (Tỷ đổng) 5 10
4. Tỷ l ệ khấu hao TSCĐ (%) 10 10
5. Tổng số khấu hao lũy kế (Tỷ đổng) 20 25
6. Số vốn lưu động có bình quân (Tỷ đồng) 20 22
H ã y t í n h các chỉ tiêu đ á n h giá n h ữ n g t i ế n bộ trong việc

n â n g cao h i ệ u q u ả s ử d ụ n g v ố n c ủ a đ ơ n v ị k ỳ b á o c á o so v ố i
k ỳ gốc?
Bài 3. Có tài liệu ỏ một công ty qua 2 năm (trích báo cáo
t à i chính B01-DN):
Năm Năm
Tài sản
gốc báo cáo
A. TSLĐ và đ ầ u t ư ngắn hạn 3.200 3.300
- Vốn bằng tiền 1.600 1.200
- Khoản phải thu 400 300
- Hàng tồn kho 1.200 1.800

Năm Năm
Tài sản
gốc báo cáo
B. TSCĐ và đ ầ u t ư dài hạn 2.280 2.600
- TSCĐ hữu hình 1.800 2.000
- TSCĐ vô hình 800 1.000
- Hao mòn TSCĐ (320) (400)
Tổng tài s ả n 5.480 5.900
Năm Năm
Nguồn vốn
gốc báo cáo
A. Nợ phải trả 3.080 3.420
- Nợ dài hạn 1.080 1.420
- Nợ ngắn hạn 2.000 2.000
B. Nguồn v ố n chủ s ỏ hữu 2.400 2.480
- Nguồn vốn kinh doanh 2.200 2.400
- Lãi chưa phân phối 200 80
Tổng nguồn v ố n 5.480 5.900
Yêu cầu :
1. T í n h c á c c h ỉ t i ê u đ á n h g i á m ứ c độ độc l ậ p v ề m ặ t t à i
c h í n h của công ty?
2. T í n h c á c c h ỉ t i ê u đ á n h g i á k h ả n ă n g t h a n h t o á n c ô n g
n ợ c ủ a công ty?
3. Đ á n h g i á m ứ c độ l à n h m ạ n h v ề t à i c h í n h của c ô n g t y
q u a t í n h v à so s á n h k h ả n ă n g t h a n h t o á n n ó i chung?

B à i 4. Có t à i l i ệ u ỏ m ộ t đ ớ n vị s ả n x u ấ t , k i n h doanh:
a. T r í c h b á o c á o t à i c h í n h B 0 1 - D N :
Tài sản Năm gốc Năm b á o c á o
A. TSLĐ v à đ ầ u t ư n g ắ n h ạ n 3.200 3.300
1. V ố n bằng tiền 1.600 1.200
2. Khoản phải thu 400 300
3. Hàng tồn kho 1000 1.200
4. Đầu tư TC ngắn hạn 200 600
B. TSCĐ v à ĐTDH 2.280 2.600
1. Nguyên g i á T S C Đ 2.300 2.500
2. Hao mòn TSCĐ (320) (400)
3. Đầu tư T e dài hạn 300 500
T ổ n g tài s ả n 5.480 5.900
Nguồn vốn Năm gốc Năm b á o c á o
A. Nợ p h ả i t r ả 3.080 2.420
1. NỢ dài hạn 1.080 1.420
2. Nợ ngắn hạn 2.000 2.000
B. N g u ồ n v ố n c h ủ s ỏ h ữ u 2.400 2.480
1. Nguồn vốn - quĩ 2.200 2.400
2. Nguồn kinh phí và quĩ khác 200 80
Tổng nguồn v ố n 5.480 5.900

b. T r í c h b á o cáo t à i c h í n h B02-DN:
Đơn vị tính: Triệu đong
Năm gốc Năm báo c á o
1. Tổng doanh thu 13.500 17.000
2. Doanh thu thuần 12.500 16.250
3. Tổng lãi thuần 6.250 7.500
Yêu cầu:
1. T í n h c á c c h ỉ t i ê u đ á n h g i á t ì n h h ì n h t r a n g b ị v à đ ả m
b ả o v ố n cho lao đ ộ n g c ủ a đ ơ n v ị . B i ế t r ằ n g s ố lao đ ộ n g có
b ì n h q u â n n ă m gốc: 200 n g ư ờ i ; n ă m b á o c á o : 250 n g ư ò i .
2. T í n h c á c c h ỉ t i ê u đ á n h g i á h i ệ u q u ả sử d ụ n g v ố n c ủ a
đ ơ n v ị ( g ồ m h i ệ u q u ả sử d ụ n g t ổ n g v ố n , V C Đ , V L Đ v à v ố n
c h ủ sở h ữ u ) ?
3. T í n h c á c c h ỉ t i ê u đ á n h g i á m ứ c đ ộ độc l ậ p v ề m ặ t t à i
c h í n h v à k h ả n ă n g t h a n h t o á n công n ợ của đ ơ n vị.
4. P h â n t í c h p h ư ơ n g t r ì n h D u p o n t b ằ n g p h ư ơ n g p h á p
PONOMAKJEWA?
5. P h â n t í c h 3 n h â n t ố ả n h h ư ỏ n g đ ế n sự b i ế n đ ộ n g c ủ a
lợi n h u ậ n ( t ỷ suất l ợ i n h u ậ n t r ê n doanh t h u , v ò n g quay tổng
v ố n v à t ổ n g v ố n có b ì n h q u â n ) b ằ n g p h ư ơ n g p h á p c h ỉ số?

M Ụ C LỤC
/
Chương I: Những vấn đ ề cơ bản của thống kê kinh doanh
Chương li: Thu thập thông tin thống kẽ trong đơn vị cơ sỏ
^phương HI: Thống kê kết quả hoạt động sản xuất,

kinh doanh của đơn vị cơ sỏ
Chuông IV: Thống kê kết quả hoạt động kinh doanh

dịch vụ của đơn vị cơ sỗ
phương V: Thống kê giá thành sản xuất và hiệu quả

sản xuất, kinh doanh của đơn vị cơ sỏ
Chuông VI: Thống kê lao động của đơn vị cơ sỏ
Chương VU: Thống kê tài sản cố định và đầu tư dài hạn

của đơn vị cơ sỏ
Chương VUI: Thống kê với vấn đề giải quyết những

tồn đọng trong c á c khâu của quá trình
tái sản xuất và dự trữ cho sản xuất của
đơn vi cơ sở
Chương IX: Thống kê vốn và hoạt động tài chính của đơn vị
cơ sỏ

BAN BIÊN TẬP - NXB THÔNG KÊ
* 98 Thụy Khuê - Tây Hổ - Hà Nội
ĐT: 8457814, Fax: 8457814
Chịu trách nhiệm xuất bản:

CÁT VĂN THÀNH
Biên tập: Dư VINH - NGUYỄN VÂN ANH

Trình bày: LÊ ANH TUẤN - MAI ANH
Sửa bản in: BAN BIÊN TẬP
Sách do Ban Biên tập - NXB Thống kê chế bản và triển loai in.
G I Á O TRÌNH T H Ố N G KÊ K I N H D O A N H
I n 4 0 2 0 c u ố n , k h ổ 14,5 X 20,5cm t ạ i C ô n g t y I n v à V H P .
Số xuất bản: 71-1218/XB-QLXB, do Cục Xuất ban
B ộ V ă n h ó a - T h ô n g t i n cấp n g à y 26 t h á n g 8 n ă m 2004.
I n x o n g , n ộ p l ư u c h i ể u : t h á n g l o n ă m 2004.

Giáo Trình Thống Kê Kinh Doanh

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giáo Trình Thống Kê Kinh Doanh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

31 Ư Ơ N G Đ Ạ I H Ọ C K I N H TẾ Q U Ố C DÂN

N H À XUẤT B Ả N TRƯỞNG ĐẠI H Ọ C

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Chương VU: Thông kê tài sản cô định và đầu tư dài hạn

Chương VUI: Thống kê với vấn đề giải quyết những tồn

Giáo trình do NGƯT. GS. TS. Phạm Ngọc Kiểm, chủ

Hà Nội, tháng 5 năm 2004

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

NHỮNG VẤN ĐỀ CO BẲN

ì. ĐỐI TƯỢNG MÔN HỌC

Để phục vụ cho quá trình quản lý sản xuất, kinh doanh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

N h ư v ậ y , đ ố i t ư ợ n g của m ô n học n à y l à n g h i ê n cứu

- X â y dựng p h ư ơ n g p h á p t í n h các chỉ t i ê u p h ả n á n h k ế t

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

1. Sự khác biệt về vai trò và nhiệm vụ của thống

+ K i ể m tra t ì n h h ì n h thực h i ệ n k ế hoạch

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

T ừ k h i c h u y ể n đ ổ i cơ c h ế q u ả n lý, t ổ chức m ạ n g lưối

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

- Chính phủ, Trung ương hoặc chính quyền địa phương;

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

thống kê cam kết: "Những thông tin thống kê về từng tô

2.1. Thông tin xác định phương hướng sản xuất,

Trưốc k h i x â y dựng m ó i hoặc mở r ộ n g quy m ô s ả n x u ấ t

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

2.2. Thông tin đảm bảo lơi thế cạnh tranh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

2.3. Thông tin phục vụ tối ưu hóa sản xuất

2.4. Thông tin về kỉnh tế vĩ mô

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

ni. PHƯƠNG PHÁP LUẬN CỦA MÔN HỌC THỐNG KÊ

1. Cơ sở phương pháp luận của môn học

- P h ư ơ n g p h á p xem xét và đ á n h giá q u á t r ì n h hoạt động

Thống k ê k i n h doanh còn l ấ y Lý t h u y ế t thống kê- Lý

2. Cơ sở lý luận của môn học

Cơ sỏ lý l u ậ n của m ô n học l à c á c học t h u y ế t k i n h t ế hoe

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

IV. NHIỆM VỤ CÔNG TÁC THÔNG TIN THỐNG KÊ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

T h u t h ậ p t h ô n g t i n liên quan đ ế n chi phí sản x u ấ t , giá

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

T h ô n g t i n t h ố n g k ê giúp đơn vị xác định đ ú n g đ ắ n n ă n g

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

C â u hỏi thảo luận và ôn tập c h ư ơ n g I

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

THU THẬP THÔNG TIN THỐNG KÊ

ì. TỔ CHỨC THU THẬP THÔNG TIN TỪ CÁC ĐƠN VỊ cơ

1. Tổ chức mạng lưới thu thập thông tin

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

2. Hệ thống chỉ tiêu thống kê cần thu thập

V ề v ấ n đề n à y cũng p h ụ thuộc vào l o ạ i h ì n h v à quy mô

Tô chức phương pháp thu thập thông tin:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

li. TỔ CHỨC ĐIỂU TRA THỐNG KÊ TRONG CÁC ĐƠN VỊ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

a) Tổng kết quả của công nhân . , ,

c) Tổng kết quả của các ngày . , , . .

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn

k h i c ầ n t h i ế t t h u t h ậ p số l i ệ u phục v ụ n g h i ê n cứu s â u một

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn