Herontwerp Dierenasiel Griekenland

Dagmar van Damme H5B

2-4-2024
Versie 4
Inleiding:

Dit verslag omvat de beschrijving van het onderzoek naar een mogelijk ontwerp voor de
dieren shelter voor maximaal 30 honden en 10 katten op het eiland Chios in Griekenland, dat
beter aansluit bij de behoefte aan beschutting en comfort van de dieren en de behoefte aan
praktischere en veiligere werkomstandigheden voorde vrijwilliger. Het wordt uitgevoerd in
opdracht van dhr. B. Grunewald van het bedrijf Icevista. De opdrachtgever heeft behoefte
aan een gestructureerd voorwerk dat in kaart brengt aan welke behoeften en eisen zo’n
shelter moet voldoen, en op welke manier in deze eisen en behoeften voorzien kan worden.
En dat dan liefst op een dusdanige manier waarbij zoveel mogelijk materialen hergebruikt
worden en duurzaam zijn. Een uitdaging dus om op een buitenlandse plek met een ander
klimaat en andere werkomstandigheden de behaarde doelgroep aan het spinnen en knorren
te krijgen.

INHOUDSOPGAVE

2
Inhoud
Inleiding:.................................................................................................................................................................2
Samenvatting (alleen bij MP en keuzeproject).......................................................................................................3
Oriëntatie...............................................................................................................................................................4
Opdrachtgever(s)/ beroep......................................................................................................................................4
Huidige situatie / het probleem / de doelstelling.......................................................................................4
Analyse...................................................................................................................................................................7
Programma van eisen...........................................................................................................................................40
Project activiteiten...............................................................................................................................................41
Projectactiviteiten:............................................................................................................................................41
Procesactiviteiten:............................................................................................................................................41
Het ontwerp.........................................................................................................................................................42
Uitleg: Slotwoord – Conclusie..............................................................................................................................45
Begroting..............................................................................................................................................................47
-Planning/ organisatie..........................................................................................................................................48

3
Samenvatting (alleen bij MP en keuzeproject)

De aanleiding van dit onderzoek en het daaruit voortkomende ontwerp, wordt

gevormd door de slechte leefomstandigheden voor de dieren en de slechte
werkomstandigheden voor de vrijwilligers in de huidige shelter. Om de shelter aan te
kunnen passen dan wel te herbouwen, wil de opdrachtgever fondsen werven. Op
basis van een goede onderbouwing van de uit te voeren veranderingen, is de kans
dat mogelijke donateurs en investeerders daadwerkelijk geïnteresseerd zijn om
financieel mee te helpen, aanzienlijk groter. Ook is een goede voorstudie nodig om
een gefundeerde keuze te kunnen gaan maken voor een ontwerp dat zal gaan leiden
tot betere leef- en werkomstandigheden. Met dit ontwerp en de benodigde fondsen is
het de bedoeling om de shelter te gaan verbouwen. Een eventuele eindconclusie zou
kunnen zijn dat met enige aanpassingen, de huidige bouwvorm omgevormd kan
worden tot een bouwsel waarin de dieren comfortabel en veilig kunnen leven en de
vrijwilligers hun werk goed uit kunnen voeren op een efficiënte manier. Het is ook
mogelijk dat de eindconclusie is dat de huidige bouwvorm beter afgebroken kan
worden en opnieuw gebouwd, of zelfs beter op een andere locatie gebouwd zou
kunnen worden. Het meest wenselijk zou zijn om met kleine aanpassingen, met
goedkope materialen, de huidige verblijven om te vormen.

Oriëntatie

Opdrachtgever(s)/ beroep
De opdrachtgever:
Brandon Grunewald is de eigenaar van onder andere IceVista. IceVista is opgericht in 2002 &
gevestigd in Brussel, het bedrijf opereert binnen de industrie Activiteiten met betrekking tot
computeradvies. IceVista helpt bedrijven te starten maar ook te redden. Dit doen ze door te
helpen bij het maken van onder andere bedrijfsplannen & doen vervolgens onderzoek. Aan
de hand van de bedrijfsplannen en onderzoeken nemen ze contact op met
investeringsfondsen die mogelijk interesse hebben in dat soort bedrijven. Ook adviseren ze
de onderneming in gesprekken met
potentiële investeerders. Ze doen zaken in
Europa en buitenom & het hoofdkantoor is
gevestigd in Brussel. Op vrijwillige basis

4
maakt hij deel uit van dit project, door middel van mijn onderzoek kan hij financiering
ophalen voor de shelter op Chios.

Huidige situatie / het probleem / de doelstelling.

De huidige situatie:
De huidige situatie in de shelter laat veel te wensen over. Dit komt omdat de gedachte
erachter was: het gehele ‘bouwsel’ in hele korte tijd, uit nood, zonder enig plan, gebouwd is
door één persoon met het idee dat álles beter was dan niks. Er was op het eiland namelijk
geen enkele opvangmogelijkheid voor zwerfdieren terwijl er wel heel veel zwerfdieren
waren en zijn. Het idee was om z’n 40 dieren, die echt niet op straat zouden kunnen
overleven in verband met handicaps (bijvoorbeeld blind of geamputeerde poten), ziekte of
ouderdom, op te gaan vangen. Al gauw nam dit aantal toe, werden er ook gezonde dieren
opgevangen en is het bouwsel organisch gegroeid. Het gebouw en de grond is van een
Griekse man die zelf in Australië woont en het verhuurt. Hij heeft een zaakwaarnemer in
Griekenland die de verhuur beheert.

Het hondengedeelte bestaat uit hokken die gemaakt zijn van een ongeveer 2 meter hoge
omheining van metaaldraad en een deur, ook gemaakt van metaaldraad, die tussen twee
metalen palen bevestigd is. De palen zijn in beton in de grond gegraven. Doordat de hokken
niet aan de bovenkant overdekt zijn, lukt het sommige honden om via het metaalgaas naar
boven te klimmen en te ontsnappen. Het gehele terrein is slechts omheind met een laag
muurtje waar de honden makkelijk overheen kunnen. Buren klagen over loslopende honden
en de honden lopen gevaar. Doordat de deuren niet in een kozijn gemonteerd zijn, maar aan
een paal hangen, ontstaan er grote spleten tussen deur en omheining waar door de honden
ook kunnen ontsnappen. De vrijwilligers zijn veel tijd kwijt aan het vangen van de honden en
proberen te hokken ‘ontsnap proof’ te maken. Wanneer de vrijwilligers in een hok zijn om
de dieren te voeren, water te geven, aandacht te geven of schoon te maken, dan kunnen zij
de deur niet van binnenuit open of dicht doen. Er moet dus altijd een tweede persoon zijn.
Als vrijwilligers alleen zijn, gebruiken ze soms een hondenriem als geïmproviseerd systeem
om de deur van binnenuit dicht te houden.

De bodem van de hokken bestaat uit harde grond met scherpe stenen erop. Wanneer het
regent, veranderen de hokken in een modderpoel. De honden worden kletsnat en modderig
wat hun gezondheid en comfort niet ten goede komt. Ook is er sprake gevaar voor
snijwonden aan hun pootjes door de scherpe stenen. Deze mogen niet weggehaald worden
omdat dan teveel grond wegspoelt. Er is geen vloer aanwezig waardoor goede schoonmaak
erg lastig is, vooral wanneer de honden dunne ontlasting hebben. Dit maakt de hokken
onhygiënisch en vergroot de kans op ziekten. Een bijkomend gevaar is dat in mediterrane

5
landen zoals Griekenland zandvliegen voorkomen die leishmania besmetting veroorzaken.
Dit is een ziekte die veroorzaakt wordt door een parasiet waar honden erg ziek van worden.
Deze zandvliegen leven op de kale aarde. Na besmetting kunnen de honden niet meer
genezen worden en moet de infectie door middel van medicatie, die de honden de rest van
hun leven toegediend moeten krijgen, onder controle gehouden worden.

De honden krijgen hun eten en drinken uit emmers en bakken. Omdat de honden 24 uur per
dag in de kooien zitten, vervelen ze zich en gooien ze uit verveling de bakken om of springen
erin. Dit was afgelopen zomer een groot probleem. Bij temperaturen van 40 graden Celsius,
die in Griekenland niet ongewoon zijn, vormde dit met name voor de al kwetsbare, oudere
honden een groot risico op uitdroging.

Er is geen loop- en speelruimte, dus de honden zitten 24 uur per dag in hun hokken. Er zijn
vaak veel honden aanwezig zijn die veel beweging nodig hebben door hun ras (jachthonden;
jagers dumpen hun honden om te sterven wanneer ze ze niet meer nodig hebben) die van
gekte niet meer weten wat ze doen en rondjes blijven rennen in hun hok. Ze vermageren
hierdoor sterk en worden zwak en vatbaar voor ziektes. Ook andere typen honden leiden
onder het ‘gevangenschap’. Er zijn nauwelijks vrijwilligers waardoor er geen mogelijkheid is
om de honden uit te laten.

Er is geen wateraansluiting in de shelter. Onder het huis is een put die door de brandweer
soms gevuld wordt. In de zomer mag de brandweer niet komen bijvullen omdat zij
beschikbaar moeten zijn voor brand. Afgelopen zomer heeft dit tot zeer moeilijke situaties
geleid.

Er is geen mogelijkheid tot quarantaine van dieren. Dit vormt een probleem, omdat dieren
dan naar de dierenarts moeten. Daar verblijven ze soms lange tijd in een kooi van ongeveer
1 kubieke meter. Ook de kosten hiervan lopen op.

Op het moment zijn er vooral honden, maar ook twee katten. Katten worden geplaatst als ze
het anders echt niet overleven. In Nederland gaan de meeste mensen naar een asiel om een
huisdier te adopteren, in Griekenland werkt dit anders. Nieuwe dieren die worden
opgevangen worden meestal eenmalig op Facebook geplaatst en dan wordt er gehoopt op
een reactie. Dieren blijven hierdoor vaak hun hele leven in de shelter zitten.

Qua financiën is de shelter afhankelijk van incidentele giften.

Het probleem:
In Griekenland, op het eiland Chios zijn veel zwerfdieren. Ze staan bloot aan alle
weersomstandigheden, gevaar van aanrijding in het verkeer, mishandeling en vergiftiging.
Sommige dieren kunnen moeilijk overleven door ziekte, ouderdom of verwondingen.

6
Hoewel elke gemeente in Griekenland verplicht is om opvang voor zwerfdieren te bieden, is
die er op Chios niet. Daarom is 10 jaar geleden door een Griekse dame een privé shelter
opgericht. Twee jaar geleden is deze shelter verhuisd naar een andere locatie omdat daar
een huis bij hoorde waar iemand zou gaan wonen om voor de dieren te zorgen. Voorheen
kwam er namelijk alleen iemand om de dieren te voeren, water te geven en te checken of ze
medische hulp nodig hadden. Helaas is door omstandigheden op de nieuwe locatie het huis
tot voor kort onbewoond gebleven. De shelter op de nieuwe locatie is in zeer korte tijd door
1 persoon naar eigen inzicht gemaakt. Er is geen proces aan voorafgegaan waarin overlegd is
hoe het er het beste uit zou kunnen komen te zien en hoe het het meest praktisch gebouwd
zou kunnen worden. De belangrijkste factoren bij de bouw waren tijd en geld (zo snel
mogelijk en zo goedkoop mogelijk). Naderhand namen de aantallen dieren toe en is de
shelter ‘organisch uitgebreid’. Het resultaat is een verzameling omheiningen die niet
comfortabel en hygiënisch zijn voor de dieren en niet praktisch zijn voor de vrijwilligers om
hun werk te doen. Om de beroerde leefomstandigheden van de dieren en
werkomstandigheden van de vrijwilligers te kunnen verbeteren wordt in dit project
onderzocht hoe de shelter het beste ontworpen zou kunnen worden.

De doelstelling:
Het doel voor dit project is het maken van een nieuw ontwerp voor de shelter op Chios op
een zodanige manier dat deze zo goed mogelijke leefomstandigheden biedt voor de op te
vangen dieren en zo praktisch mogelijk ingericht is voor de vrijwilligers om hun dagelijkse
taken zo eenvoudig, efficiënt en veilig mogelijk uit te kunnen voeren.

Analyse

Hoofdvraag:
Hoe ontwerp je een shelter voor ongeveer 30 honden en 10 katten, waarin de dieren zo
prettig en gezond mogelijk kunnen leven en vrijwilligers hun werk zo goed mogelijk uit
kunnen voeren?

Deelvragen:
1. Wat zijn de basisvoorwaarden voor gezonde en leefbare leefomstandigheden
voor dieren in shelters?
2. Hoe verhouden deze basisvoorwaarden in leefomstandigheden zich tot de
situatie in de shelter op Chios?

7
 3. Welke praktische factoren zijn voor de vrijwilligers van shelters van belang bij
de uitvoering van hun werk?
4. Wat voor onderzoek is er al gedaan naar de praktische opzet/inrichting van
dieren shelters?
5. Wat zijn de conclusies uit deze onderzoeken?
6. Hoe zijn goed functionerende bestaande shelters opgebouwd? (Best
Practices)
7. Welke zaken zijn er goed aan de huidige shelter en moeten zeker terugkomen
in de ‘nieuwe’ shelter?
8. Met welke zaken betreffende de omgeving moet er rekening gehouden
worden bij het nieuwe ontwerp?
9. Op welke manier zou de shelter het beste ingedeeld kunnen worden ter
bevordering van de leefomstandigheden van de dieren?

Wat zijn de basisvoorwaarden voor gezonde en leefbare leefomstandigheden voor dieren in

shelters?

In September 2021 werd in Griekenland een nieuwe huisdierenwet goedgekeurd door het
Griekse parlement onder president Kyriakos Mitsotakis. Het doel van deze wet is om ervoor
te zorgen dat geen enkel dier wordt achtergelaten of misbruikt. In Griekenland is het
normaal om je hond permanent aan de ketting buitenshuis te houden en achter te laten op
straat of op een afgelegen plek om te sterven wanneer men dat wilde. Katten leven op straat
en worden soms
door buurtbewoners op een vaste plek gevoerd.
Omdat er doorgaans niet systematisch gecastreerd en gesteriliseerd wordt, nemen de
aantallen zwerfdieren exponentieel toe. Veel dieren worden aangereden en er is sprake van
mishandeling en vergiftiging. In Griekenland is het toegestaan om gif te gebruiken om
slangen te weren. Dit gif is te koop in winkels en ook dodelijk voor andere dieren en kleine
kinderen. Een korte inventarisatie brengt de volgende regelgeving:

 Mensen die dieren mishandelen worden geregistreerd in een database en kunnen

zich, op grond van de registratie in de toekomst niet meer registreren als eigenaar
van dieren.

 Er is een huisdier- DNA analyse- en databank opgezet om eigenaars van

achtergelaten dieren te kunnen lokaliseren en bestraffen.

 Elk gezelschapsdier moet verplicht een digitaal gezondheidsboek hebben dat zowel
door de eigenaar als door de dierenarts toegankelijk is.

8
  Verkoop van honden en katten in dierenwinkels is verboden. Alleen erkende fokkers
mogen dieren verkopen. Adopteren van dieren mag niks kosten.

 Castratie van gezelschapsdieren is verplicht, tenzij er DNA wordt opgestuurd naar de

DNA bank in Athene. De boete op het niet naleven van deze wet is 1000 euro en
alsnog de verplichting om te laten castreren.
 Ook is er een dierenregister ingesteld waar zowel huisdieren als zwerfdieren in
opgenomen moeten worden. Chippen is verplicht.
(2021, GNvdD: Griekenland)

De uitvoering van deze wetten heeft vertraging opgelopen door het inrichten van de
databank. Per dit jaar is deze databank tot stand gekomen maar er is veel tegenstand tegen
de wet op het afnemen van DNA door dierenartsen op Chios. Zij vragen zich af waarom dit
DNA in de vorm van bloed samples afgegeven moet worden en niet bijvoorbeeld een sample
van haar.

Bloed moet namelijk gekoeld bewaard en getransporteerd worden. Op een ver van Athene
gelegen eiland, zoals Chios, betekent dit een reis van ruim 12 uur per veerboot. Wanneer
slechte weersomstandigheden de vaart verhinderen, is het sample onbruikbaar en moet
deze opnieuw afgenomen worden.

Er is (nog) geen actieve handhaving op deze wetten: alleen wanneer de politie ingeschakeld
wordt door een burger om een misstand te melden, moet de politie actie ondernemen. Door
de eiland cultuur wil men doorgaans geen medeburgers aangeven. Hierdoor is er in de
praktijk weinig veranderd in de situatie omtrent dierenwelzijn in het algemeen en de
aantallen zwerfdieren specifiek.

Om te onderzoeken waar de leefomstandigheden van honden en katten in een

shelter minimaal aan zou moeten voldoen is er eerst gekeken naar de officiële
regelgeving voor het houden van dieren. Een korte inventarisatie van de Nederlandse
en Belgische regelgeving laat zien dat de volgende hoofdpunten onderscheiden
worden:

1. Huisvesting
2. Hygiëne
3. Veiligheid

9
4. Verzorging
5. Gezondheid

Met betrekking tot huisvesting wordt er het volgende gesteld:

 De dieren moeten voldoende bewegingsruimte hebben, aangepast aan de

grootte van het dier.
 De inrichting van het verblijf is erop gericht om alle dieren voldoende
afwisseling en stimulatie te geven.
 Bij het ontwerpen en inrichten van de huisvesting wordt rekening gehouden
met het soort specifieke gedrag. Dat wil zeggen dat bijvoorbeeld jachthonden,
die veel behoefte aan beweging hebben, de mogelijkheid moeten hebben om
aan die beweging te komen.
 De constructie van de dierenverblijven moet stevig zijn en ontsnappen moet
onmogelijk zijn.
 Als de dierenverblijven zich buiten bevinden, moeten ze bestand zijn tegen
slechte weersomstandigheden.
 Dieren die voortdurend binnengehouden worden, moeten verblijven in
ruimtes waarvan de temperatuur en luchtvochtigheid aangepast kunnen
worden aan de behoeften van de aanwezige dieren.
 De dieren mogen niet de hele tijd in het donker of juist in het licht gehouden
worden. Er moet voor gezorgd worden dat ze hun natuurlijke dag- en
nachtritme behouden.
 De vloer van het hok moet effen zijn, er moet een goede afwatering zijn en
deze moet makkelijk schoon te maken zijn. De vloer mag geen water
opzuigen. Een houten vloer is niet toegestaan, behalve op de rustplaats. Ook
roostervloeren mogen niet gebruikt worden. Geperforeerde vloerprofielen
mogen wel gebruikt worden, wanneer de profielen voldoende steun geven
aan de poten, maar voor een beperkt deel van de hokoppervlakte worden
gebruikt, gemakkelijk verwijderd kunnen worden en niet boven een
mestkelder liggen.
 De dieren moeten beschikken over een droge en comfortabele rustplaats.
 De hokken laten het dier tenminste toe aan één zijde van het hok naar buiten
te kijken. Deze opening bedraagt minstens 1/4 van de oppervlakte van deze
kant en bevindt zich op ooghoogte van de dieren.
 Voor katten zijn voorwerpen aanwezig waarop zij kunnen klimmen en
voorwerpen waaraan zij hun nagels kunnen scherpen. Er moeten op
meerdere niveaus plekjes voor ze zijn om te rusten.
 Dieren die buitengehouden worden, moeten kunnen beschikken over een
beschaduwde plek tijdens periodes van hoge temperaturen en volle zon, en
over een tochtvrij schuilhok dat beschutting biedt tegen kou, neerslag en
vochtigheid van de bodem. Het schuilhok moet voldoende groot zijn, zodat

10
 het dier zich er comfortabel in kan bewegen. De opening moet groot genoeg
zijn zodat het dier er ongehinderd door kan.

Met betrekking tot hygiëne:

 Dode dieren, afval, strooisel en uitwerpselen mogen niet worden niet

opgeslagen op plaatsen waar levende dieren of voer zijn ondergebracht.
 Het voeder moet op hygiënische wijze opgeslagen worden. Voor bijvoorbeeld
vers vlees of vis betekent dit dat er een koelinstallatie moet zijn.
 Regelmatig moeten de dierenverblijven en de materialen waarmee de dieren
in contact komen gereinigd en ontsmet worden.
 Er moeten voldoende maatregelen genomen worden om het binnendringen
van dieren die ongewenst zijn en ziekten overbrengen, te voorkomen.
 De bodembedekking van hokken moet geregeld ververst worden.
 Katten in hokken moeten beschikken over een kattenbak met voldoende
absorberende vulling.
 In de inrichtingen waar de dieren binnen gehouden worden moet er
voldoende natuurlijke lichtinval zijn zodat de dieren hun normale dag- en
nachtritme kunnen behouden. De hokken moeten voldoende gelucht en
geventileerd worden om condensatie, te hoge luchtvochtigheid en te hoge
concentratie van schadelijke gassen te vermijden.
 Het voeder moet worden gegeven in schone bakken.

Met betrekking tot veiligheid:

 De materialen die gebruikt worden voor de verblijven, moeten zo worden

gekozen en onderhouden, dat de dieren er zich niet aan kunnen verwonden
of zich er niet door vergiftigen.
 Daar waar de dieren ondergebracht zijn, moet een brandalarmsysteem zijn,
dat in geval van brand een alarmcentrale activeert. Er moet ook bij de ingang
van de shelter een telefoonnummer te zien zijn van de persoon die in geval
van nood buiten de openingsuren gecontacteerd kan worden.
 Het van elkaar gescheiden houden van soorten of dieren die elkaar, al dan
niet van nature, vijandig gezind zijn, moet gewaarborgd kunnen worden.
 De afscheiding tussen de hokken is zo, dat de dieren elkaar niet kunnen
verwonden.

11
 Met betrekking tot verzorging:

 Voor de verzorging van de dieren en hun huisvesting moet er voldoende en

bekwaam personeel zijn.
 De dieren moeten continue vers, drinkbaar water hebben.
 Ze moeten ook voldoende voer krijgen, aangepast aan hun leeftijd, gewicht,
gezondheid en bijvoorbeeld hoe actief ze zijn. Voer dat niet opgegeten is of
dat vies is geworden moet weggehaald worden.
 De dieren moeten minstens twee keer per dag gecontroleerd worden. Er
moet dan worden gelet op hun gezondheid en gedrag. Wanneer dit niet in
orde lijkt, moet er contact opgenomen worden met de dierenarts.
 Wanneer dieren nieuw binnenkomen moet er goed toezicht gehouden
worden, zodat ze bijvoorbeeld afgezonderd gehouden worden als blijkt dat
dat nodig is.
 Honden moeten toegang hebben tot een vaste buitenruimte. Als een
permanente toegang niet mogelijk is, moeten ze ten minste twee uur per dag
gedurende vijf dagen per week uitgelaten worden.
 Het personeel moet de dieren met zachtheid en bekwaamheid behandelen.
Tussen zonsopgang en zonsondergang moet er gezorgd worden voor
interactie met mensen om gewenning van de dieren aan mensen te
bevorderen.
 Als er meerdere dieren in hetzelfde hok zitten, moeten ze gelijktijdig kunnen
eten.
 Volwassen honden moeten altijd een geschikt voorwerp hebben om op te
knagen.
 De nagels van honden moeten regelmatig gecontroleerd en indien nodig
geknipt worden, de vacht onderhouden en, indien nodig, getrimd, geknipt of
geschoren.

Met betrekking tot de gezondheid van de dieren:

 Zieke dieren moeten op een passende maner geïsoleerd kunnen worden om

besmetting van gezonde dieren en mensen te voorkomen.
 Een erkende dierenarts moet regelmatig controleren op het welzijn van de
dieren, de gezondheidstoestand, hun verzorging en de huisvesting van de
dieren.

12
  Deze dierenarts moet ook zorgen voor de noodzakelijke vaccinaties en de
bestrijding van inwendige en uitwendige parasieten.
(2018, wetten.overheid.nl) (2019, codex.vlaanderen.be)

Hoe verhouden deze basisvoorwaarden in leefomstandigheden zich tot de situatie in de

shelter op Chios?

Hieronder volgt een matrix met een beknopte beschrijving van de huidige omstandigheden
in de

shelter in relatie tot de gestelde eisen in de categorieën huisvesting, hygiëne, veiligheid,

verzorging en gezondheid. Aan elk onderdeel is een score toegekend:

Score: Betekenis:

0 Voldoet geheel niet aan de eisen

1 Voldoet in zeer geringe mate aan de eisen

2 Voldoet redelijk aan de eisen

3 Voldoet in ruime mate aan de eisen

4 Voldoet geheel aan de eisen

In de onderstaande tabellen zijn de scores per categorie visueel gemaakt.

Huisvesting:

Categorie Huisvesting: Score:

13
1. De dieren hebben in hun hok 4
voldoende bewegingsruimte.
2. De inrichting van de hokken biedt 1
nauwelijks afwisseling of
stimulatie.
3. Het ontwerp en de inrichting van 1
de hokken houdt nauwelijks
rekening met soort specifiek
gedrag.
4. De constructie van de hokken is 0
niet stevig. De dieren ontsnappen
met regelmaat.
5. De hondenverblijven zijn buiten en 1
zijn niet bestand tegen slechte
weersomstandigheden in die zin
dat de hekken wel blijven staan
maar de benches waaien om en bij
hitte worden de paar metalen
huisjes die er staan kokend heet. Bij
regen zijn de dieren doorweekt.
6. De katten verblijven voortdurend 0
binnen in een ruimte waarvan de
temperatuur en luchtvochtigheid
op dit moment niet geregeld
kunnen worden.
7. Zowel voor de honden buiten als 4
de katten binnen, is er sprake van
een natuurlijk dag- en nacht ritme.
8. De vloer van de hokken is aarde 0
met stenen, dus oneffen. De stenen
mogen niet weggehaald worden
omdat anders de aarde wegspoelt.
De aarde zuigt het water op
waardoor modder en waterplassen
ontstaan. De bodem is niet goed
schoon te maken.
9. Voor elk dier is er een 1
geïmproviseerde mand (bench met
of zonder kap). Bij regen met wind
worden de manden nat van binnen.
10. Vanuit elk hok kan minstens aan 3
één kant naar buiten gekeken
worden. Bij de deels stenen hokken
kan er op ooghoogte niet naar
buiten gekeken worden. Dit geldt
ook voor het hok dat bestaat uit de
technische ruimte met

14
 aangrenzende buitenruimte.
11. Voor de katten is er mogelijkheid 4
om hun nagels te scherpen en om
op verschillende niveaus te rusten.
12. Afgezien van benches en 0
aluminium huisjes ( waarschijnlijk
zijn deze ontworpen als
opbergruimte voor
tuingereedschap) is er geen
beschutting tegen zon, tocht, kou
of vocht.

Grafiek 1: Punt 1 t/m 12 uit de tabel Huisvesting met de daarbij horende scores

15
Hygiëne:

Categorie Hygiëne: Score:

1. Kadavers, uitwerpselen, afval 4
etc. worden gescheiden
gehouden van de dieren en hun
voer en strooisel.

2. Het voer is droogvoer en wordt 4

hygiënisch opgeslagen.

3. Elke dag worden de verblijven 4

meerdere malen zo goed als
mogelijk gereinigd.

4. Op dit moment worden er geen 0

maatregelen genomen tegen
binnendringende dieren die
ziektes over zouden kunnen
brengen.

5. 5. De verblijven hebben geen N.V.T.

bodembedekking, anders dan
zand.

6. De kattenbakken hebben 4
absorberende vulling.

7. Ventilatie en beluchting zijn 4

buiten geen probleem. Er is in
alle verblijvenvoldoende
daglicht.

8. Voeder- en drinkbakken 4
worden geregeld schoon
gemaakt.

16
 Grafiek 2: Punt 1 t/m 8 uit de tabel Hygiëne met de daarbij horende scores

Veiligheid:

Categorie veiligheid: Score:

1. De hekken zijn gemaakt van rollen 0
draadgaas met scherpe punten.
Openingen zijn gerepareerd met
metaaldraad waar vrijwilligers en
dieren zich aan kunnen
verwonden. De metalen huisjes zijn
eveneens scherp.

2. Er is geen brand alarmering 0

systeem, noch een aanduiding wie
er op welk telefoonnummer bereikt
kan worden.

3. De dieren zijn van elkaar 2

gescheiden door de omheiningen.

17
 4. De afscheidingen zijn gemaakt van 3
metaalgaas.

Grafiek 3: Punt 1 t/m 4 uit de tabel Veiligheid met de daarbij horende scores

Verzorging:

Categorie verzorging: Score:

1. De meeste tijd is er 1 vrijwilliger, 2
soms meer dan 1.

2. De dieren krijgen elke dag vers 2

water. Omdat de shelter geen eigen
watervoorziening heeft zorgt dit in

18
 de zomer soms voor problemen.

3. Er is voldoende schoon voer. De 3

kwaliteit hangt af van wat er
gedoneerd wordt.

4. De dieren worden minstens 2 keer 4

per dag gecontroleerd.

5. Nieuwe dieren worden zorgvuldig 4

geobserveerd.

6. Er is geen buitenruimte in de vorm 1

van een speelweide o.i.d. De ruimte
in het hok is niet afdoende om
energie kwijt te raken of
gestimuleerd te worden. Er is niet
genoeg mankracht om alle dieren
uit te laten. Er wordt wel
geprobeerd om de dieren af en toe
vrij te laten rondlopen op het
terrein.

7. Alle dieren worden met respect, 4

bekwaamheid en liefde behandeld.
Er is echter te weinig mankracht om
te zorgen voor voldoende
interactie. Daarom splitsen we deze
2 zaken op.

8. De dieren kunnen gelijktijdig eten. 4

9. De dieren hebben vaak geen 1

geschikt voorwerp om op te
knagen.

10. De nagels en vacht worden 3

geregeld gecontroleerd en zo
mogelijk verzorgd.

19
Grafiek 4: Punt 1 t/m 10 uit de tabel Verzorging met de daarbij horende scores

Gezondheid:

Categorie gezondheid: Score:

1. Er is geen mogelijkheid tot isolatie, 1
anders dan geïmproviseerd.

2. Twee keer per jaar komt er een 1

dierenarts voor de vaccinaties. Deze

20
 let nauwelijks op de huisvesting en
conditie van de dieren.

3. De dierenarts zorgt voor vaccinaties 4

en voorkoming parasieten e.d.

Grafiek 5: Punt 1 t/m 3 uit de tabel Gezondheid met de daarbij horende scores

21
Welke praktische factoren zijn voor de vrijwilligers van shelters van belang bij de uitvoering
van hun werk?

In een interview met de expert, Sabina Jousma, zijn een aantal zaken benoemd die nodig zijn
om de taken, die horen bij de verzorging van de dieren, goed uit te kunnen voeren. Een
transcript van het interview is opgenomen in Bijlage 1.

Het betreft de volgende taken:

 Schoonmaken van de verblijven en materialen.

 Reparaties aan de hokken.
 Voer en water geven.
 Controleren van het welzijn van de dieren.
 Interactie met de (fobische) dieren.
 Medicatie geven.
 Afsluiten voor de nacht.

Voor al deze taken is het van belang dat de hokken dusdanig geconstrueerd moeten zijn,
zodat zij het mogelijk maken om eenvoudig naar binnen en buiten te gaan, waarbij de deur
door de vrijwilliger zelf zowel van binnenuit als van buiten af met 1 hand afgesloten kan
worden.

De hokken zouden ook degelijk en sterk uitgevoerd moeten zijn, zodat ontsnappen door de
dieren niet mogelijk zou zijn. Een andere materiaalkeuze dan het slappe gaas op rol dat nu
gebruikt is, zou onderzocht moeten worden.

Om de hokken goed schoon te kunnen maken is een betonnen vloer nodig met een goede
afwatering.

De hokken zouden zo geconstrueerd moeten worden, dat er altijd beschutting tegen zon,
wind, tocht en neerslag zou zijn voor de dieren. Dit met name voor het welzijn van de dieren,
maar ook met het oog op het werk van de vrijwilligers dat zij hebben wanneer de dieren en

22
hun dekentjes en benches natgeregend zijn of wanneer de benches weggewaaid zijn en de
ondergrond van de hokken veranderd zijn in modderpoelen. Een (gedeeltelijke) overkapping
is onmisbaar.

Om de watervoorziening voor schoonmaak en water geven aan de dieren eenvoudiger voor

de vrijwilligers te maken, zijn meer tappunten wenselijk.

Ook een gezamenlijke buitenruimte voor de dieren waar zij binnen een omheining veilig
kunnen hollen en spelen zou zowel de uitvoering van het werk van de vrijwilligers als het
welzijn van de

dieren enorm verbeteren. Nu moeten er dagelijks veilige plekken gecreëerd worden en

mogelijkheden gevonden worden om de dieren wat vrijheid, beweging en interactie te
geven.

Wat voor onderzoek is er al gedaan naar de praktische opzet/inrichting van dieren shelters?

Uit onderzoek blijkt dat honden in shelters hogere cortisol niveaus vertonen dan honden die
in een normale thuissituatie wonen. Dit cortisol niveau is doorgaans drie keer zo hoog,
waarbij deze bij zwerfdieren die in het asiel terechtkomen nog hoger blijken dan bij dieren
waarvan door de eigenaars afstand is gedaan. (2015-reducing-stress-of-dogs-in-shelters-
with-michael-hennessy-phd/) Cortisol wordt ook wel het ‘primaire stress hormoon’
genoemd: net als bij mensen is ook bij dieren de hoeveelheid cortisol een mate voor de
stress die het dier op dat moment ondervindt. Die stress valt te verklaren uit een aantal
factoren die dieren in een thuissituatie niet ondervinden:

- de nieuwe situatie bij dieren die net nieuw in de shelter terecht komen.

- onzekerheid door gebrek aan controle.

- sociale separatie/isolatie.

23
Hoge stress niveaus hebben een verlaging van het immuunsysteem tot gevolg: het dier
wordt vatbaarder voor ziektes en eenmaal opgelopen ziektes worden eerder chronisch. Een
bijkomend gevaar is het uitbreken van besmettelijke ziektes onder alle dieren in het asiel.
Ook voor de volksgezondheid is het belangrijk om de gezondheid van de dieren te
waarborgen

Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat diezelfde cortisolniveaus verlagen bij dier-mens interactie.
Al wanneer een dier een kwartier per dag in gezelschap is van een mens, verlaagt het
cortisolniveau

significant. Dit is met name, wanneer dit contact plaats vindt buiten het dagelijkse
woonverblijf van het dier en wanneer dit niet incidenteel maar op reguliere basis gebeurt.

Een onderzoek onder 270 honden uit vijf verschillende asielen in de Verenigde Staten
constateerde dat, wanneer dieren deelnemen aan korte verblijven bij opvanggezinnen, hun
cortisol niveaus eveneens drastisch dalen. (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30944778/).
Dit ondersteunt de conclusie van het eerdergenoemde onderzoek door Hennessy. Een
kritische kanttekening hierbij is wel, dat de cortisol niveaus van de dieren tussen de asielen
onderling, sterk bleek te verschillen. Dit doet vermoeden dat de omstandigheden in de
asielen, een grote rol spelen in het veroorzaken van de mate van stress bij de dieren.

Een bijkomend voordeel, naast stress reductie, bij de mens-dier interactie is het socialisatie
aspect. (https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fvets.2022.804154/full)

Voor adoptie van de dieren is het van belang dat dieren in het asiel sociaal gedrag
behouden. De mens-dier interactie draagt hier aan bij.

Alle drie de genoemde onderzoeken maken het belang duidelijk van een asiel ontwerp
waarbij mens-dier interactie regelmatig mogelijk is.

Uit het onderzoek van de School of Veterinary Medicine aan de Universiteit van Wisconsin-
Madison kunnen we lezen dat aan de basis van elk ontwerp de 5 Vrijheden van Dieren
Welzijn ten grondslag liggen:

24
 1. Freedom from Hunger and Thirst
by ready access to fresh water and diet to maintain health and vigor.

2. Freedom from Discomfort

by providing an appropriate environment including shelter and a comfortable resting
area.
3. Freedom from Pain, Injury or Disease
by prevention or rapid diagnosis and treatment.
4. Freedom to Express Normal Behavior
by providing sufficient space, proper facilities and company of the animal’s own kind.
5. Freedom from Fear and Distress
by ensuring conditions and treatment which avoid mental suffering. The welfare of an
animal includes its physical and mental state and we consider that good animal welfare
implies both fitness and a sense of well-being. Any animal kept by man, must at least,
be protected from unnecessary suffering.

Daarnaast benoemen zij als eerste argument bij het ontwerp van een dierenasiel: het aantal
dieren dat opgevangen gaat worden. Bij de berekening hiervan is het van belang om uit te
gaan van een gemiddelde bezetting van 80 procent van de verblijven. Door dit percentage en
door het creëren van verschillende typen huisvesting, is er mogelijkheid van roulatie van de
dieren over de verblijven om stimulatie door variëteit van omgeving te bewerkstelligen.

Voor alle dieren die individueel opgevangen worden, wordt een verblijf aanbevolen dat uit
twee compartimenten bestaat. Dit biedt de mogelijkheid om het ene deel van het verblijf
schoon te maken, terwijl het dier in het andere deel verblijft en voor het dier is het
belangrijk om de mogelijkheid te hebben om in een andere ruimte te blijven dan waar het
gepoept heeft. Wanneer het dier die mogelijkheid niet heeft, verhoogt het zijn stressniveau.

(https://sheltermedicine.vetmed.ufl.edu/2019/08/09/an-expert-talks-about-animal-shelter-
housing-and-how-to-make-it-better/ )

25
Afbeelding 1: Gevonden ontwerp kennel

Hierbij komt dan meteen de vraag op of het beter is om dieren (in het geval van dit
onderzoek honden en katten) individueel of in groepen te huisvesten. Zowel honden als
katten voelen zich prettiger in gezelschap van elkaar. Soms is dit niet mogelijk, bijvoorbeeld
in geval van agressie en bij een besmettelijke ziekte. Ook bij een groepsverblijf is het handig
om uit te gaan van twee compartimenten, waarbij het leef compartiment optimale
mogelijkheid tot interactie met mensen moet bieden.

Elk dier moet de mogelijkheid hebben om zich terug te trekken. Dat kan bijvoorbeeld zijn
door middel van een mand of een bench. Door dit soort items op andere niveaus te
plaatsen, blijft er

26
meer vloeroppervlak vrij waardoor de dieren meer mogelijkheid hebben om zich te
bewegen. Ook is het goed om gebruik te maken van een variatie aan warme/koele
oppervlakten, zachte/harde ondergrond, binnen/buitenruimte. Daarbij geldt dan natuurlijk
wel dat deze goed schoongemaakt kunnen worden.

Er moet gezorgd worden voor een rustige omgeving qua geluid zodat de dieren aan hun rust
kunnen komen. Dit pleit voor het bij elkaar plaatsen van de honden verblijven, gescheiden
van

de katten verblijven. Op deze manier is het goed mogelijk om het geheel aan hokken te
isoleren op geluid. Ook voldoende lichtinval en ventilatie worden als belangrijke
ontwerpaspecten genoemd evenals aandacht aan visuele stimulatie bij de keuze van de
richting van de uitzicht kant van de verblijven.

(https://sheltermedicine.wisc.edu/library/resources/facility-design-shelter-animal-housing-
and-shelter-population-management )

Afbeelding 2: katten buiten verblijf

27
Een interessant aspect dat genoemd wordt in het rapport van de RSPCA ( Royal Society for
the Prevention of Cruelty to Animals) bij het ontwerp van een dieren asiel, is het financiële
aspect. Het is logisch dat bouw- en lopende kosten op lange termijn gedragen moeten
kunnen worden uit inkomsten. Daarbij kan het behulpzaam zijn om een deel van het terrein
in te richten als pension gedeelte. Hier kunnen tegen betaling huisdieren opgevangen
worden tijdens afwezigheid van de eigenaren. Naast een inkomstenbron, biedt dit ook de
mogelijkheid om de asiel dieren in contact te laten komen met mensen met misschien een
kans op adoptie.

Voor de hondenverblijven wordt beton geadviseerd voor de vloeren. Voor de

buitenverblijven is gravel een optie, boven gras of aarde. Hout is geen goede keuze in
verband met rotten en omdat het niet goed schoon te maken is. De vloeren moeten op
afschot lopen naar de drainage openingen toe. Deze drainage openingen moeten buiten de
leef verblijven geïnstalleerd worden en uitkomen op het riool of een septic tank. Ook het
materiaal voor wanden moet zo gekozen worden dat het goed schoon te maken is. Er mogen
daarom ook geen scheuren of oneffenheden in voorkomen.

Individuele hondenverblijven ( bijvoorbeeld voor quarantaine waarvan er minstens een moet

zijn) moeten een overdekt gedeelte van minimaal 2 m2 hebben dat tochtvrij is. De uitloop
ruimte moet tussen de 2.5 en 3.5 m2 oppervlakte beslaan.

Hekken om de buitenruimte moeten minimaal 2 m. hoog zijn en de bovenkant moet naar

binnen hellen om eruit klimmen te voorkomen.

(https://www.icam-coalition.org/wp-content/uploads/2017/03/Shelter-guidelines-
English.pdf)

De vereiste grootte van een verblijf neemt toe naarmate het verblijf van het dier langer is.

28
Naast de juiste grootte, compartimentering en materiaalkeuzes voor dierenverblijven, is het
essentieel voor het welzijn van de honden om een speelweide te integreren in het ontwerp.
De ‘uit de kennel tijd’, waarbij er met meerdere honden gespeeld en gehold kan worden,
verlaagt de stress van de honden. Voor de bepaling van de grootte van deze speelwei moet
er allereerst gekeken worden hoeveel dieren er in het asiel zijn. Elk dier moet minstens een
keer per dag uit zijn verblijf kunnen. Afhankelijk van het totaal aantal dieren, volgt daar de
groepsgrootte tijdens het ‘speelkwartier’ uit. De tweede factor, bepalend voor de grootte
van de speelweide, is de grootte van de dieren. En tot slot is het activiteitsniveau van de
dieren van belang. De speelweide moet veilig zijn en er moet bij het ontwerp rekening
gehouden worden met het klimaat. Dit kan bijvoorbeeld zijn door een zeil overspanning.

Ook voor katten is een buitenruimte essentieel bij langer verblijf in een asiel. Dit kan vrij
simpel uitgevoerd zijn, mits veilig, ook aan de bovenzijde afgesloten en degelijk.

Wat zijn de conclusies uit deze onderzoeken?

Uit de genoemde onderzoeken komen de volgende conclusies voort:

 Groeps accommodatie van honden en van katten is te verkiezen boven individuele

accommodatie.

 De verblijven dienen uit minimaal twee compartimenten te bestaan waarvan er 1 een

buitenruimte is.

 Er moet gebruik gemaakt worden van betonnen vloeren voor de binnenruimte en bij
voorkeur gravel in de buitenruimte. De vloer moet op afschot van 1 op 60 lopen.
Buiten de leef verblijven moet er drainage zijn die uitkomt op het riool of een septic
tank.

 De wanden van de binnen compartimenten moeten glad zijn en goed schoon te

maken.

 Er is een overkapping nodig, in ieder geval voor de binnenruimte.

29
  Er moet gebruik gemaakt worden van een variëteit aan oppervlakten zoals
koel/warm en zacht/hard.

 De omheining van de buitenruimte voor honden dient stevig te zijn, minimaal 2 m.

hoog en als het een hek betreft moet de bovenkant naar binnen hellen.

 De buitenruimte voor honden moet minimaal 2,5 m2 per hond zijn.

 De verblijven moeten zo gepositioneerd zijn dat de zichtkant(en) optimaal zorgen

voor dier-mens interactie.

 Er moet voldoende daglicht en ventilatie in de verblijven zijn.

 Voor de honden moet er een omheinde speelweide zijn.

Hoe zijn goed functionerende bestaande shelters opgebouwd? (Best Practices)

Ghetto2Garden is een opvang voor 50 verwaarloosde en mishandelde dieren in de

Dominicaanse republiek (zie Afbeelding 3). Dit is een interessant praktijkvoorbeeld omdat er
is gewerkt met een zeer klein budget, de doelgroep - net als de doelgroep op Chios - vrij
klein is en bestaat uit dieren die waarschijnlijk helaas lange tijd in het asiel zullen verblijven
en ook de klimatologische

omstandigheden zijn enigszins vergelijkbaar. Ook is het ontwerp relatief eenvoudig uit te
breiden/te veranderen. Qua ontwerp is het interessant dat er gebruik is gemaakt van
meerdere leefniveaus die toegankelijk zijn met loopplanken. Het duurzame aspect bestaat,
naast het hergebruik van materialen zoals lege plastic kubus tanks, containers, pallets en
plywood, onder andere uit regenwater opvang en energieopwekking door middel van een
windturbine en een zonne collector.

30
 Afbeelding 3: Ghetto2Garden Sustainable Animal Rehabilitation Center,

gemaakt van gerecycelde materialen.

Onderstaande afbeelding is geen asiel maar een luxe hondenhotel: The Dog House
(www.petergreenberg.com). Het interessante aan dit ontwerp is de patio opstelling van de
verblijven wat zorgt voor visuele stimulatie van de honden en maximale mens-dier interactie.
Hoewel het zwembad ongetwijfeld voor uitdagingen zorgt op het gebied van hygiëne en
veiligheid, is het een fantastische manier voor de dieren om aan hun honden behoefte te
komen en stoom af te blazen.

Afbeelding 4: Luxe hondenhotel

31
Afbeelding 5: Eenvoudig terugtrekplekje shelter in Thailand

Aan de andere kant van het spectrum een heel eenvoudige, goedkope en ook duurzame
manier in een shelter in Thailand om schaduw en een terugtrek plekje te realiseren voor
zwerfdieren (Afbeelding 5). Gebruikte bilboards werden aangepast tot deze structuren.

32
.

Afbeelding 6: Eenvoudige schuilplek

En ook bovenstaande terugtrekplek is van eenvoudige materialen te fabriceren.

Afbeelding 7: Buitenruimte kattenasiel Heerenveen

33
In Afbeelding 7 is een veilige en degelijke buitenruimte voor katten in het asiel in
Heerenveen te zien.

In het Belgische Sorinne is een dierenasiel waar men alle dieren per soort gezamenlijk in één
roedel houdt (zie Afbeelding 8). De dieren (naast honden en katten zijn er ook ezels,
paarden, ganzen etc.) zijn allen gehuisvest in een huiselijke omgeving. Een nadeel is het
bewaren van de hygiëne van de plek en ook zijn sommige dieren dominanter dan anderen
waardoor de minder dominante dieren de kans lopen om ‘de hond in de pot’ te vinden.

Afbeelding 8: Dierenasiel Sorinne

34
Welke zaken zijn er goed aan de huidige shelter en moeten zeker terugkomen in de ‘nieuwe’
shelter?

Op basis van de gemaakte grafieken die onder de tabellen staan bij deelvraag 2, die de
scores weergeeft op de onderdelen huisvesting, hygiëne, veiligheid, verzorging en
gezondheid, blijkt dat er op het gebied van hygiëne goed gepresteerd wordt. Kijkend naar de
onderdelen, dan hangen een aantal van deze zaken samen met het werk van de vrijwilligers
en niet met het ontwerp van de shelter.

De zaken die daar wel mee samenhangen en overgenomen kunnen worden bij het nieuwe
ontwerp zijn:

1. De scheiding van uitwerpselen en kadavers van dieren, voeding en strooisel.

Praktisch houdt dit in dat daar geen nieuwe ruimte voor hoeft te worden voorzien.
Aangezien uitwerpselen een tijdje opgeslagen blijven (vaak bij hoge temperaturen)
voor ze afgevoerd kunnen worden en dat nu buiten bij het toegangshek van de
shelter gebeurt, is het wel een aanbeveling om bijvoorbeeld een van de gedoneerde
bouwpakketten voor een aluminium opberghokje, in elkaar te zetten en op een
logische plek te monteren zodat daar de zakken met uitwerpselen in opgeslagen
kunnen worden.
2. De opslag van het droogvoer. Hiervoor geldt hetzelfde: dit is goed georganiseerd en
vraagt niet om aandacht binnen het nieuwe ontwerp.
3. Ventilatie, beluchting en daglicht inval in alle verblijven zijn voldoende. Daar waar in
het nieuwe ontwerp oude verblijven behouden zouden blijven, behoeft ook dit punt
geen verdere aandacht.

Ook op het gebied van verzorging hangen de punten waar goed op gescoord wordt, met
name samen met de inspanningen van de verzorgers. Het punt wat overgenomen zou
kunnen worden in een nieuw ontwerp:

4. De dieren hebben de mogelijkheid om gelijktijdig te eten. Als oude verblijven

gehandhaafd worden in het nieuwe ontwerp dan zit dit goed.

Op het vlak van gezondheid zijn er geen zaken die overgenomen kunnen worden in het
nieuwe ontwerp.

35
Qua huisvesting wordt er slechts op 25 % van de onderdelen goed gescoord:

5. De katten hebben de mogelijkheid om op verschillende niveaus te vertoeven en

kunnen hun nagels scherpen.
6. Zowel de binnenruimte voor de katten als de verblijven van de honden zijn ruim
genoeg (mits ze daar niet 24/7 in hoeven te verblijven)
7. Voor alle dieren is het mogelijk om een normaal dag/nacht ritme aan te houden.

Uit de overige scores op de onderdelen is het duidelijk dat er op het gebied van huisvesting
heel wat te verbeteren valt.

Op de categorie veiligheid wordt helaas geen een keer goed gescoord. Ook dit is een gebied
waar bij het nieuwe ontwerp speciale aandacht aan zal moeten worden besteed.

Met welke zaken betreffende de omgeving moet er rekening gehouden worden bij het nieuwe
ontwerp?
Bij het herontwerp van de shelter moeten de volgende zaken in acht genomen worden:

 De doelgroep zal idealiter bestaan uit maximaal 35 honden en 10 katten.

 Het betreft een prive shelter op een terrein dat gehuurd is van een particulier.
Wanneer het huurcontract beëindigd wordt, zal de shelter afgebroken en verplaatst
moeten worden. Er mogen geen permanente structurele veranderingen aan het
terrein en de gebouwen gemaakt worden.

 De shelter ligt landinwaarts en relatief hoog. De wind heeft hier vrij spel en is erg
krachtig. Alle te bouwen structuren moeten hier tegen bestand zijn.

 Gedurende de wintermaanden kan het zowel regenen, hagelen als sneeuwen. In de

zomermaanden kan de temperatuur oplopen tot 40 graden. Het ontwerp moet dus
rekening houden met een breed scala aan weersomstandigheden.

 De grond is hard en met name in de zomer moeilijk te bewerken. Er zitten veel

stenen in de grond. Dit maakt grondwerk duurder en trager.

 De bomen, struiken en planten moeten zoveel mogelijk behouden blijven.

 Er moet zo min mogelijk (geluidsoverlast) voor en door de dieren zijn.

36
  De bedoeling is om meerdere vrijwilligers in het huis te huisvesten waarbij gebruik
gemaakt zal worden van alle kamers. Voor de opvang van de katten zal een andere
oplossing dan de huidige (een van de slaapkamers) gevonden moeten worden.

 Water is schaars en duur en dient zo spaarzaam mogelijk gebruikt te worden.

 De dieren in de shelter kunnen zowel jong als oud en/of gehandicapt zijn. Er moet
rekening mee worden gehouden dat sommige dieren lang ( jaren) in de shelter zullen
verblijven.

 Er moet een mogelijkheid zijn om herstellende dieren veilig en comfortabel op te

vangen.

 Er moet een mogelijkheid voor quarantaine opvang zijn.

Op welke manier zou de shelter het beste ingedeeld kunnen worden ter bevordering van de
leefomstandigheden van de dieren?

Uit dit onderzoek komen een aantal speerpunten voor het herontwerp. De bouw van de
buitenhokken moet voldoen op het gebied van veiligheid, zowel voor de honden als voor de
vrijwilligers en moet ook beschutting en comfort aan de honden bieden. De hokken zouden
uit twee compartimenten moeten bestaan waarvan de overdekte ruimte een betonnen vloer
moet krijgen en beschut moet zijn tegen tocht. Ook is er behoefte aan een veilige
buitenruimte/speelweide.

Voor de katten moeten er een buitenruimte komen. Hoewel de slaapkamer op dit moment
voldoet als binnenruimte voor de katten, moet er een andere oplossing gevonden worden in
verband met de huisvesting van vrijwilligers.

Omdat de niet ommuurde, niet overkapte buitenverblijven niet voldoen, maakt het de
meeste zin om ze af te breken en te vervangen. Om zoveel mogelijk mens-dier interactie te
creëren kan er gedacht worden aan de bouw van twee compartiments hondenverblijven in

37
patio opstelling (zie afbeelding 4), waarbij de middenruimte als speelweide ingericht kan
worden. Bomen kunnen op de speelweide voor beschutting zorgen.

De binnen compartimenten met betonnen vloer, kunnen eenvoudig, doeltreffend en

goedkoop afgescheiden worden van de buiten compartimenten door middel van
transparante tochtzeilen om comfort te bieden. Dit soort zeilen wordt veel gebruikt in
Griekenland en worden lokaal op maat gemaakt. Een voordeel daarvan is dat ze ’s winters
helemaal neer kunnen hangen, terwijl ze op mooie dagen ook geheel of gedeeltelijk
opgerold kunnen worden.

De overkapping van de binnen verblijven kan zo geconstrueerd worden dat er

regenwateropvang mogelijk is via goten naar een ruime kunststof kubustank. Dit water kan
gebruikt worden voor het schoonmaken van de hokken. Er moet een watertappunt bij de
ingang van de patio komen, waar vanaf alle verblijven schoon gemaakt kunnen worden en
de drink bakken gevuld kunnen worden. Idealiter grenst deze patio aan een terrasje voor de
vrijwilligers.

In de buitencompartimenten kunnen door middel van eenvoudige structuren zoals die van
afbeelding 5, beschutte terugtrekplekjes gecreëerd worden.

De buitenruimte die grenst aan de technische ruimte aan de achterzijde van het huis, die nu
ingezet wordt als hondenverblijf, kan deels overdekt worden en ingericht als quarantaine
ruimte. Deze ruimte bevindt zich op een afstandje van de overige verblijven, is afzonderlijk
toegankelijk en eenvoudig bereikbaar vanuit het huis. Er is ook voldoende ruimte voor een
kleine sanitizing station waar de vrijwilligers zich bij aankomst en vertrek kunnen
ontsmetten.

De hondenverblijven die deels van steen gebouwd zijn en overdekt zijn, kunnen – met enige
aanpassingen- behouden blijven en gebruikt worden als verblijf voor herstellende dieren.
Een van de aanpassingen bestaat uit het voorzien in twee compartimenten. Ook kunnen
deze verblijven gebruikt kunnen worden als pension opvang voor dieren voor vakantie
verblijf om een extra inkomsten bron te genereren.

Uitgaande van een beperkt aantal katten (maximaal 10) heeft de huiselijke opvang de
voorkeur. Dit zou kunnen binnen het woonhuis waar de kort verblijvende vrijwilligers
gehuisvest gaan

38
worden. Op het aangrenzende terras kan een eenvoudig buitenverblijf gemaakt worden
zoals te zien is in afbeelding 2. Door middel van een kattenluik kunnen de katten vanuit het
huis in de buitenruimte komen. Dit terras is overkapt waardoor er voldoende beschutting is.
Ook voor de katten is er op deze plek mens-dier interactie.

Bronnenlijst analyse:

 GNvdD: Griekenland keurt nieuwe huisdierenwet goed,

https://www.animalstoday.nl/

 Besluit houders van dieren, Artikel 1.6, 1.7, 1.8,

https://wetten.overheid.nl/

 Hoofdstuk III Voorwaarden voor de erkenning van inrichtingen, Afdeling 1 artikel 4,

Afdeling 2 artikel 5, 7, 8, 9, 11, 12
Http://codex.vlaanderen.be

 (2021, GNvdD: Griekenland)

 (2018, wetten.overheid.nl) (2019, codex.vlaanderen.be)

 (2015-reducing-stress-of-dogs-in-shelters-with-michael-hennessy-phd/)

 (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30944778/

 (https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fvets.2022.804154/full)

 (https://sheltermedicine.vetmed.ufl.edu/2019/08/09/an-expert-talks-about-animal-
shelter-housing-and-how-to-make-it-better/ )

 (https://sheltermedicine.wisc.edu/library/resources/facility-design-shelter-animal-
housing-and-shelter-population-management )

 (https://www.icam-coalition.org/wp-content/uploads/2017/03/Shelter-guidelines-
English.pdf)

39
  (www.petergreenberg.com).

Programma van eisen

Functionele wensen
Het gewenste product, een goed ingedeelde en georganiseerde shelter, moet het volgende
kunnen doen:

 Een hygiënische, veilige en leuke ruimte bieden voor de dieren.

 Onderdak bieden tegen regen, wind, zon etc.
 Het werk van de vrijwilligers efficiënter maken door een goede indeling.

Gebruikerswensen
Aan de hand van een interview met de expert zijn een aantal wensen naar voren gekomen:

 Stevige hokken waarbij de vrijwilligers eenvoudig naar binnen en naar buiten kunnen.
 Voor goede schoonmaak een effen vloer met goede afwatering.
 Hokken die goede beschutting bieden tegen regen, wind, zon etc. Een (gedeeltelijke)
overkapping is dus onmisbaar.
 Verschillende tappunten van water, dit maakt het makkelijker voor de vrijwilligers om
het overal schoon te houden en de dieren makkelijker water te geven.
 Een gezamenlijke buitenruimte voor de dieren, zodat ze veilig binnen een omheining
kunnen spelen en hun energie dus kwijt kunnen.

Randvoorwaarden
 Bij dit onderzoek dient rekening gehouden te worden met de perceelgrootte, de
toestand van de bodem (begroeiing, rotsen ed.) en de helling van de grond.
 De huidige bebouwing dient te blijven bestaan en kan alleen dusdanig aangepast
worden, zodat deze weer in de oude staat terug te brengen is.

40
  Bij het ontwerp moet rekening gehouden worden met klimatologische
omstandigheden.
 De voorkeur gaat uit naar zoveel mogelijk (her) gebruik van lokale, duurzame
materialen en methoden die geschikt zijn voor zelfbouw.
 Er hoeft geen rekening gehouden te worden met architectonische (monumentale)
waarde.
 Voor dit onderzoek gelden als randvoorwaarden de beschikbare tijd tot de eerste week
van april 2024 en de uitvoering door 1 persoon.
 Het eindrapport dient als basis voor de werving van financiering voor de (her)bouw
van het dierenasiel.

Ontwerpbeperkingen
In dit project zijn er een aantal ontwerpbeperkingen naar voren gekomen; beperkingen die
kunnen voortkomen uit de gewenste of gebruikte materialen of technieken.

 Tijd, dit project moest in een korte tijd worden uitgevoerd.

 Het feit dat de huidige bebouwing dient te blijven bestaan en alleen dusdanig
aangepast kan worden, zodat deze weer in de oude staat terug te brengen is. Hetgeen
wat er al staat word dus met rust gelaten en het ontwerp komt ernaast te staan.
 Wetgeving, het is erg lastig om bouwvoorschriften voor Griekenland te vinden.

Project activiteiten
Projectactiviteiten:
 Interview met expert
 Bestuderen van foto’s en video’s van de locatie en het asiel
 Literatuuronderzoek naar regelgeving
 Literatuuronderzoek naar best practices
 Benodigde ruimte berekenen
 Locatiekeuze en inmeting
 Eerste ruwe ontwerp
 Ontwerp laten controleren

Procesactiviteiten:
 Schrijven van het onderzoeksrapport
 Analyse van de onderzoeksresultaten

41
  Ontwerpmethode kiezen
 Ontwerp maken
 Presentatie maken

Het ontwerp
Technische tekening

Tekening ontwerp

In bovenstaande afbeelding is de patiovormige lay-out van de hondenverblijven te zien, die geheel

omheind is met een schuifhek zodat het terrein toegankelijk is met een auto. Binnen de patio ligt de
speelweide met daarin bomen en mogelijke schaduwplekken, ook zou er een picknicktafel neergezet
kunnen worden voor de vrijwilligers en/of bezoekers. Deze indeling bied optimale mens-dier-interactie
en visuele stimulatie.

42
Sketch up ontwerp

Sketch up ontwerp van een hok

Elk hok is 5x3x2,5 meter. het binnenhok is 2x3 meter, gebouwd van bakstenen en is overdekt met
dakbeplating met daarop een laag bitumen waarop sedum komt te groeien. Er is voor sedum gekozen
in verband met zijn isolerende en geluidsdempende werking, sedum heeft een vermogen om veel
vocht vast te houden wat verkoelend werkt. Het binnenhok heeft een betonnen vloer vanwege de

43
makkelijke schoonmaak hiervan. Tussen het binnen- en het buitenhok is een doorloopopening voor de
honden en vrijwilligers, de overige breedte kan afgesloten worden met de plastic flap. Deze kan in de
zomer opgerold worden en in de winter dicht gedaan worden met drukkertjes. Het buitenhok is 3x3
meter en gedeeltelijk overdekt met zonnedoek en de vloer is van gravel. Idealiter word het hok
uitgevoerd met een drink- en voergoot

Huidige situatie m.b.t. de buitenruimte van het kattenverblijf

Er is op het moment een glazen wand en een afdak.

44
Gewenste situatie van het kattenverblijf

Er zijn twee wanden van gaas gemaakt

Uitleg: Slotwoord – Conclusie

In dit onderzoek naar het ontwerp voor een asiel voor 30 honden en 10 katten, wat het best
aansluit bij de behoeften en veiligheid van de dieren en de mogelijkheden voor de
vrijwilligers om hun werk op een veilige, eenvoudige manier en eventueel alleen te doen,
bleek dat, kijkend naar de huidige eisen in Nederland en België, met name de
hondenverblijven niet voldoen. Kijkend naar het materiaalgebruik van deze verblijven en het
ruimtegebruik op het terrein, dan zou aanpassing ervan om tot een acceptabel alternatief te
komen, in feite gelijk staan aan afbraak en opnieuw beginnen.
Een ander feit dat aan het licht kwam, is dat er voor zowel de honden als de katten geen
geschikte gezamenlijke buitenruimte/speelweide is.

45
Een derde belangrijk punt bleek stimulatie van de dieren door mens-dier interactie. Hoewel
dit punt met name hangt of staat met de aanwezigheid en hoeveelheid vrijwilligers op het
terrein, kan de inrichting van het terrein hier wel aan meehelpen.
Deze punten samen hebben geleid tot de conclusie dat het beter is om te kiezen voor een
andere locatie op het terrein van de shelter, waar het qua ruimte mogelijk is om een
patiovormige bouwstructuur te maken met hondenverblijven, waar in het midden van de
hokken een speelweide is, omheind door een hek. Het terrein dat daarvoor het meest geschikt
bleek, ligt achter de stenen hokken. Dit deel is vlak en ruim genoeg, bevindt zich op een
kleine afstand van het huis en de patio kan zo georienteerd worden dat de dieren in de winter
de minste hinder van harde wind hebben en in de zomer juist wel wat wind krijgen. In de
speelweide zou bijvoorbeeld een picknick tafel gezet kunnen worden en hangmatten tussen de
bomen gehangen kunnen worden, zodat vrijwilligers daar een boek kunnen lezen, lekker
kunnen chillen of iets kunnen drinken. In het hek dat de speelweide afsluit is een hek dat
groot genoeg is zodat er een auto door kan. Dit om bijvoorbeeld gereedschap of andere
spullen te halen/brengen of een zieke hond op te halen.
Elk hok is geschikt voor 3 tot 4 honden en krijgt zowel een binnen als een buitenruimte. Deze
kunnen van elkaar afgescheiden worden door een plastic flap die met mooi weer opgerold kan
worden en ’s winters met drukkers vastgezet wordt. Naast deze flap is een toegang tot het
binnenhok, die ook ruim genoeg is voor een vrijwilliger die spullen in diens handen heeft. Het
dak van het binnen hok is een sedum dak. Dit kan veel vocht vast houden en zorgt voor wat
koelte in de zomer en voor isolatie ( ook voor geluid).
Alhoewel de huidige binnenruimte (slaapkamer) voor de katten redelijk bleek voor een klein
aantal (2 of 3 ) ligt, gezien de op handen zijnde plannen om van het appartement woonruimte
voor de vaste vrijwilligers te maken, en het huis beschikbaar te laten voor kort verband
vrijwilligers, de conclusie voorhanden, dat ook de woonkamer voor de katten beschikbaar
gemaakt zou kunnen worden. Op het terras voor het huis, grenzend aan de slaapkamer, kan
een buitenruimte voor katten eenvoudig gerealiseerd worden. Hier is al een overkapping en
een glazen wand, dus met 2 wanden van traliewerk of gaas en een kattenluik naar de
slaapkamer, biedt dit een fijne buitenruimte voor de katten. Omdat dit buitenhok zich op het
terras bevindt, is er ook hier een goede mogelijkheid voor mens-dier interactie.

Aanbevelingen:
Achter het huis naast de garage bevindt zich een technische ruimte met daaraan grenzend een
buitenruimte. In deze buitenruimte kan een quarantaine verblijf gemaakt worden. Dit is een
ruimte die dicht bij het huis is, afgezonderd is van de andere dierenverblijven, en individueel
toegankelijk is.
De stenen hokken kunnen opgeknapt worden en na het afbreken van de huidige hokken,
uitgebreid worden met elk een buitenruimte. Deze hokken zouden gebruikt kunnen worden
voor herstellende dieren of bijvoorbeeld voor pension dieren die tegen betaling kunnen
verblijven. Op deze manier is het mogelijk om een extra inkomstenbron te creëren.
Tot slot zou het goed zijn om op een benedenwindse plek een ruimte te creëren om de zakken
met uitwerpselen op te slaan voor ze opgehaald worden.

Begroting

46
Materiaal Hoeveelheid nodig Prijs/Stuk Kosten

Dakbedekking:

Dakplaten 78 m2 Hergebruik 500 euro

Bitumen 78 m2 N.V.T. 3120 euro

Sedum 78 m2 N.V.T. 3000 euro

Bakstenen 325 m2 23 euro/st. 7475 euro

Beton (alleen voor 78 m2 110 euro/m3 1760 euro

binnenhok) (uitgaan van 20 cm
dik)

Gravel (alleen voor 117 m2 28 ton 1230 euro

buitenhok)

Deuren (hekwerk) 13 60 euro/st. 780 euro

Hekwerk 182 m2 N.V.T. 2002 euro

Plastic flap (scheid 65 m2 N.V.T. 650 euro

binnen- en
buitenruimte, met
opening)

Zonnedoek (groene 65 m2 N.V.T. 325 euro

gedeelte)

Hekpoort (auto 1 N.V.T. 2000 euro

ingang)

Montagemateriaal N.V.T. N.V.T. 2500 euro

De totale kosten komen neer op 21722 euro.

47
-Planning/ organisatie
Taak Tijdsperiode waarin afgerond

Oriëntatie af

Analyse Week 11 af (11-17 mrt)

PvA Week 12 af (18 – 24 mrt)

PvE Week 13 af (25-31 mrt)

Ontwerp 2e les week 13 af (27 maart)

Presentatie & verslag Week 14 af (1-7 april)

48