Professional Documents
Culture Documents
2022
TSUMBAN¶ILA YA U MAKA
MARAGA: 100
Musi vha tshi ¾ola/maka mushumo wa mulingiwa, zwi tevhelaho ndi zwi¿we zwa
zwine zwa tea u dzhielwa nzhele musi vha tshi shumisa rubriki:
KHETHEKANYO YA A: MAANEA
1. Kha vha vhale maanea o¾he vha kone u livhanya na/nanguludza khathegori
yo teaho mafhungo aya zwi tshi kwama ZWI RE NGOMU NA
VHUPULANI.
2. Kha vha dovhe hafhu u vhala maanea vha nanguludze/livhanye hafhu na
khathegori yo teaho mafhungo ayo zwi tshi kwama LUAMBO,TSHITAILA
NA U DZUDZANYA.
3. Kha vha dovhe hafhu u vhala maanea vha koneha u nanguludza/livhanya na
mafhungo ayo zwi tshi kwama TSHIVHUMBEO.
MBUDZISO YA 1
ADENDAMU
Mbuno dzo ½ewaho fhasi ha ¾hoho i¿we na i¿we kha iyi adendamu dzi thuse
fhedzi sa tsumban»ila/gaidi kha vhamaki/vha¾oli.
Hu tea u ½ewa tshikhala/thendelo ya u dzhiela n¾ha n»ila ine mulingiwa a
¾ha¾huvhisa zwone/ngayo ¾hoho, naho zwi tshi nga vha zwo fhambani na izwo
zwo ½ewaho kha idzo mbuno kana na mihumbulo/kuvhonele kwa vhone
mu¾oli/mumaki.
1.1 U tambudzwa hanga zwo ¾o»ou ita uri ndi shavhe tshikolo.
1.4 Ndi tshi fhira afho fhethu ma¾o anga a nzwuruma malofha.
1.7.1 Tshifanyiso
1.7.2 Tshifanyiso
¹HANGANYELO YA KHETHEKANYO YA A: 50
MBUDZISO YA 2
ADENDAMU
2.2 IMEI·I
2.6 TSHIPITSHI
¹HANGANYELO YA KHETHEKANYO YA B: 50
MARAGAGU¹E: 100
PFESESANI:
Tshifhinga tsho¾he vha tshi ¾ola maanea a vhusiki, vha tea u shumisa rubriki iyi (BAMMBIRI ·A VHURARU).
Maraga dza 0–50 dzo khethekanywa dza bva zwipi»a zwi¾anu (5) zwihulwane zwa ¾halusamaimo.
Kha khritheria dzi angaredzaho Zwi re Ngomu, Luambo na Tshitaila, tshi¿we na tshi¿we tsha izwo zwipi»a zwa ¾halusamaimo tsho khethekanywa tsha bva
zwipi»a zwivhili: tshipi»a tsha nṱha na tsha fhasi, tshiṅwe na tshi¿we tshazwo tsho faredza maraganyangaredzi dzo tshi teaho u ya nga u tevhekana hazwo.
Tshivhumbeo tshone a tshi kwamei nga heyi khethekanyo ya maimo a n¾ha na a fhasi.
-Mihumbulo ya vhu¾ali, i ¾hoho nahone zwa takadza linganelaho nahone zwi a vhilinganaho, nahone i ¾angananaho nahone i
Nzudzanyo ya mihumbulo ¾okonyaho nahone yo -Hu na vhu¾anzi ha tendisea si na vhusiki ha mu½e si na sia
na vhupulani/ vhibvaho mihumbulo yo vhibvaho -Zwo dzudzanywa nahone -Vhu¾anzi vhu si gathi -Ndi phambananadzo,
U dzhiela nzhele ndivho, -Zwo dzudzanywa nahone zwa -Zwo dzudzanywa nahone zwa dovha zwa lunzhedzana ha nzudzanyo na u zwo sokou dovhololwa
vha ¾anganedzaho dovha zwa lunzhedzana zwa dovha zwa lwo linganelaho/lu fushaho, lunzhedzana zwo -A zwo ngo
mafhungo na nyimele tshidele lwa tsho¾he, hu tshi lunzhedzana tshidele lwa hu tshi katelwa teaho dzudzanywa nahone a
katelwa marangaphan»a, tsho¾he, hu tshi katelwa marangaphanµa, mutumbu zwi na
MARAGA 30 mutumbu na marangaphanµa, mutumbu na magumo/mupendelo ndunzhendunzhe
magumo/mupendelo na magumo/mupendelo
25–27 19–21 13–15 7–9 0–3
-Ndi zwa n¾hesa, fhedzi zwo ri -Zwo lundwa tshidele -Phindulo i a fusha fhedzi -Phindulo yo anzaho u -A hu na ndingedzo ya
shaedzinyana musutshelo wa -Mihumbulo i yelanaho, i hu na vhu¾udze¾udze hu¿we sa yelana ha mafhungo u fhindula
maanea o lundwaho tshidele takadzaho vhu khakhisaho mu¾o»o -Mihumbulo i vho ¾hoho/mbudziso
Maimo a fhasi
lwa tsho¾hetsho¾he -Zwo dzudzanywa nahone -Mihumbulo yo sumbedza u liana na u -U polika tsho¾he na u
-Mihumbulo yo vhibva ya zwa dovha zwa dzudzanywa lwa ndinganelo »a»isa sa tsha tea lwa tsho¾he
lundwa lwa vhu¾ali lunzhedzana zwavhuµi, hu nahone i a tendisea -U shaedza vhu¾anzi -A zwi na sia nahone
-Zwo dzudzanywa nahone zwa tshi katelwa -Hu na hu¿we u fusha ha ha nzudzanyo na zwo vhilingana
dovha zwa lunzhedzana marangaphan»a, mutumbu nzudzanyo na ndunzhendunzhe zwo
tshidele lwa tsho¾he, hu tshi na magumo/mupendelo ndunzhendunzhe, hu tshi teaho
katelwa marangaphan»a, katelwa marangaphan»a,
mutumbu na mutumbu na magumo/
magumo/mupendelo mupendelo
KHETHEKANYO YA A: RUBRIKI YA U ¹OLA/MAKA MAANEA A LUAMBO LWA HAYANI [MARAGA: 50] (i ya phan»a)
Maimo a n¾ha
nyimele. na nyimele. nyimele. ¾anganedzaho vha ¾anganedzaho
Kushumisele kwa luambo na -Luambo ndi lwa -Luambo lu a ¾okonya, -U shumiswa ho teaho ha mafhungo na nyimele. mafhungo na nyimele.
milayo, zwiga zwa u vhala, vhuµifhulufheli ha n¾hesa, lu nahone thouni yo luambo u bveledza -Ho shumiswa luambo -U ho¾efhala ha
girama, mupele¾o. nyanyulaho tsho¾he. shumiswaho ndi i ¾halutshedzo. lwa mutheo/fhasi µivhaipfi zwo anzesa
-Lu a gobola, nahone lwo nyanyulaho. -Thouni yo tea -Thouni na lune u pfala ha
pfuma u dzangelwa ha thouni -Hunzhi a hu na -U pfumiswa ha luambo ho kushumisele kwone mafhungo zwa si tsha
-A hu na vhukhakhi ha vhukhakhi ha girama na shumiswa u khavhisa zwi re kwa maipfi a zwo ngo konadzea na kathihi/
girama na mupele¾o mupele¾o. ngomu. tea zwa vho konµa
-Lwo lundwa nga tshikili tsha -Lwo lundwa tshidele -¶ivhaipfi ndi yo vhukuma/tsho¾he.
ma¾hakhe¾hakheni. vhukuma . shayedzaho vhukuma.
12–13 8–9 4–5 0–1
-Luambo ndi lwa n¾ha -Luambo lu a kunga na u -U shumiswa ha luambo ho -Luambo lwo
vhukuma nyanyula linganelaho, fhedzi hu tshi shumiswa lwa u sa
Maimo a fhasi
-Lu a gobola, nahone lwo -Thouni ndi yo teaho, i µi vha na vhu¾udze¾udze kona
pfuma u dzangelwa ha nyanyulaho -Hu¿we u shumiswa ha -A hu na kana hu tou
thouni. -Vhukhakhi vhu¾uku ha luambo ho teaho nga u vha na zwi¾uku¾uku
-A hu na vhukhakhi ha girama na mupele¾o angaredza, fhedzi u zwi sumbedzaho
girama na mupele¾o. -Zwo lundwa tshidele dzangelwa ha luambo ndi muvanganyo wa
-Lwo lundwa nga tshikili tsha vhukuma ha fhasi. mafhungo/mitala.
ma¾hakheni. -¶ivhaipfi yo ho¾efhala
MARAGA: 15 lwa tsho¾he.
TSHIVHUMBEO 5 4 3 2 1
Zwi¾alusi zwa -Kubveledzele kwa ¾hoho - Kubveledzele kwa ¾hoho -Kubveledzele kwa ¾hoho na -Dzi¿we mbuno ndi -Hu na u shaedza ha
tshibveledzwa. kwa n¾hesa kwo lunzhedzanaho vhudodombedzi zwo tea dzi pfadzaho mbuno dzo teaho
Kubveledzelwe kwa phara -Vhudodombedzi ha -Vhudodombedzi ha ¾hoho -Mafhungo/mitala, phara -Mafhungo/mitala na -Mafhungo/mitala na
na tshivhumbeo tsha ma¾hakhe¾hakheni hu pfadzaho zwo fha¾wa lu fushaho phara zwi µi vha na phara zwo µala
mafhungo/mitala. -Mafhungo/mitala, phara -Mafhungo/mitala, phara -Maanea o µi faredza zwi vhukhakhi vhukhakhi
zwo fha¾wa na u lundwa lwa zwo vangwa lu pfadzaho. pfadzaho/tendiseaho. -Fhedzi maanea a tsha -Maanea ha na
n¾hesa tsho¾hetsho¾he. µi pfala naho hu na mudzio/ha pfadzi.
MARAGA: 5 vhukhakhi.
MARAGANYANGAREDZI 40–50 30–39 20–29 10–19 0–9
Khritheria Zwa n¾hesa Tshikili tshone Vhukoni ha vhukati/ho Vhukoni ha fhasi U sa kona
linganelaho/vhu fushaho
ZWI RE NGOMU, 13–15 10–12 7–9 4–6 0–3
VHUPULANI NA -Phindulo ndi ya -Phindulo ndi yavhu»i -Phindulo ndi i -Phindulo ndi ya mutheo/ -Phindulo i sumbedza
TSHIVHUMBEO ma¾hakhe¾hakheni, i sa vhukuma, i bvukululaho fushaho/linganelaho fhasi, i bvukululaho u shaya n»ivho ya
vhambedzwi n»ivho yo dziaho ya vhukuma, i bvukululaho n»ivhonyana ya zwi¾alusi zwi¾alusi zwa lushaka
Zwo ¿waliwaho na -Mihumbulo ya vhu¾ali, yo zwi¾alusi zwa lushaka lwa n»ivho yo dziaho ya zwa lushaka lwa lwa tshibveledzwa
mihumbulo vhibvaho tshibveledzwa zwi¾alusi zwa lushaka lwa tshibveledzwa -¹halutshedzo yo
Nzudzanyo ya mihumbulo na -N»ivho yo ¾an»avhuwaho -O fara vhu¾ala/sia ¼one -A tshibveledzwa -Hu na u polika hu¿we hu dzumbama, u polika
vhupulani tsho¾he ya zwi¾alusi zwa hu na u polika -Ho ngo tou fara vhu¾ala vhonalaho naho o fara ndi hu hulwane
U dzhiela nzhele ndivho, vha lushaka lwa tshibveledzwa -Zwi re ngomu na hone tsho¾he lini – hu na u vhu¾ala -A hu na u farana ha
¾anganedzaho mafhungo na -Ku¿walele kwo tou fombe mihumbulo zwo polika hu¿we hu vhonalaho -Zwi re ngomu na zwi re ngomu na
nyimele kha sia ¼one lunzhedzana -Zwi re ngomu na mihumbulo a zwo ngo tou mihumbulo
Phindulo na mihumbulo -Zwi re ngomu na -Zwo ¾an»avhudzwa lwa mihumbulo zwo »i farana tsho¾he lini -Zwidodombedzwa
Nzudzanyo ya mihumbulo na mihumbulo zwo lunzhedzana tsho¾he, zwidodombedzwa lunzhedzana -Zwidodombedzwa zwi¾uku¾uku zwi
vhupulani -Zwo ¾an»avhudzwa lwa zwo¾he zwi tikedza ¾hoho -Zwi¿we zwidodombedzwa zwi¾uku zwi tikedza ¾hoho tikedza ¾hoho
U dzhiela nzhele ndivho, vha tsho¾he, zwidodombedzwa -Tshivhumbeo ndi tsho zwi tikedza ¾hoho -Hu na u shaedza hu -A ho ngo tevhedzwa
¾anganedzaho mafhungo na zwo¾he zwi tikedza ¾hoho teaho naho hu na -Nga u angaredza, vhonalaho ha kushumisele milayo yone ya
tshivhumbeo/milayo na -Tshivhumbeo ndi vhukhakhi vhu¾uku tshivhumbeo ndi tshone, kwa milayo na tshivhumbeo tsha
nyimele tshonetshone tsho teaho fhedzi hu na u polika tshivhumbeo tshibveledzwa
tshibveledzwa hu¾uku -¹hahelelo/U shaedza ndi
MARAGA 15 hu soliseaho
LUAMBO, TSHITAILA NA 9–10 7–8 5–6 3–4 0–2
U DZUDZANYA -Thouni, redzhis¾ara, tshitaila -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara, -Thouni, redzhis¾ara,
na »ivhaipfi, ndi zwi teaho tshitaila na »ivhaipfi, ndi tshitaila na »ivhaipfi, ndi tshitaila na »ivhaipfi, ndi tshitaila na »ivhaipfi,
Thouni, redzhis¾ara, ndivho/u lwa ma¾hakhe¾hakheni zwi teaho tsho¾he ndivho, zwi teaho tsho¾he ndivho, zwi teaho zwi¾uku ndi zwi sa ananiho na
nyanyula, tshitaila, vha ndivho, vha ¾anganedzaho vha ¾anganedzaho vha ¾anganedzaho ndivho, vha ¾anganedzaho ndivho, vha
¾anganedzaho mafhungo na mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele mafhungo na nyimele ¾anganedzaho
nyimele -Girama ndi yoneyone -Nga u angaredza, girama -Hu na hu¿we vhukhakhi -Girama yo shaedza, i na mafhungo na nyimele
Munanguludzo wa maipfi nahone yo fha¾wa tshidele ndi yone nahone yo ha girama vhukhakhi ho vhalaho -Zwo »ala vhukhakhi
Zwiga zwa mu¿walo na -A hu na vhukhakhi fha¾wa zwavhu»i -¶ivhaipfi i a fusha/ -¶ivhaipfi ndi yo nahone zwo ¾anganana
mupele¾o -¶ivhaipfi ndi yavhu»i linganela shaedzaho vhukuma -¶ivhaipfi a i tei
vhukuma -Fhedzi vhukhakhi vhu re -¹halutshedzo yo thithisea ndivho na khathihi
MARAGA 10 -Hunzhi a hu na hone a vhu thithisi -¹halutshedzo yo
vhukhakhi ¾halutshedzo ho¾efhala tsho¾he
MARAGANYANGAREDZI 22–25 17–20 12–15 7–10 0–5