Stary człowiek i morze Ernesta Hemingwaya – propozycje zagadnień

1. Charakterystyka i losy głównego bohatera

• Ćwiczenie w grupach z wykorzystaniem tekstu lektury
Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy. Zadaniem poszczególnych zespołów jest zebranie
informacji dotyczących głównego bohatera na podstawie przeczytanej lektury. Pierwsza
drużyna przygotowuje wiadomości o losach starego rybaka, druga – o wyglądzie
zewnętrznym postaci, trzecia – o sytuacji majątkowej Santiago, czwarta – o cechach jego
charakteru, osobowości i umysłu. Po zakończeniu pracy wybrani przez grupy liderzy
przedstawiają wyniki, które uczniowie zapisują w zeszytach w formie notatki.

• Ćwiczenie z wykorzystaniem karty pracy

Nauczyciel rozdaje karty pracy nr 1. Uczniowie wykonują zadania prowadzące do zebrania
materiałów przydatnych w zredagowaniu charakterystyki Santiago. Na zakończenie lekcji
nauczyciel zbiera uzupełnione karty pracy i ocenia poprawność zrealizowania zawartych
w nich ćwiczeń.

Praca domowa
Napisz charakterystykę głównego bohatera opowiadania Ernesta Hemingwaya.

2. Problematyka opowiadania Stary człowiek i morze

• Ćwiczenie z wykorzystaniem karty pracy
Uczniowie otrzymują od nauczyciela karty pracy nr 2. Następnie samodzielnie wykonują
zadania dotyczące problematyki utworu – określają znaczenie usytuowania bohatera w dwóch
przestrzeniach (zadanie 1.), wymieniają elementy świadczące o pogodzeniu się rybaka
z prawami rządzącymi naturą (zadanie 2.), podają argumenty uzasadniające przywołane tezy
(zadanie 3.) oraz zapisują cechy wskazujące na więź łączącą starego człowieka i Manolina
(zadanie 4.). W podsumowaniu zajęć uczniowie tłumaczą, czym jest determinacja oraz
gromadzą synonimy wyrazu heroizm. W dalszej kolejności wyjaśniają, jak te pojęcia odnoszą
się do bohatera omawianej lektury.

3. Motywy literackie wykorzystane w dziele

• Ćwiczenie w grupach z wykorzystaniem tekstu lektury i karty pracy
Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup. Każdy zespół ma za zadanie opracować na podstawie
lektury notatkę dotyczą sposobu przedstawienia w opowiadaniu Stary człowiek i morze
głównych motywów literackich. Pierwsza drużyna zajmuje się motywem starości i młodości,
druga – przemijania i śmierci, trzecia – samotności i przyjaźni, czwarta – porażki
i zwycięstwa, piąta – walki i cierpienia. Po upływie wyznaczonego czasu przedstawiciele
grup prezentują efekty pracy zespołów. Następnie uczniowie otrzymują od nauczyciela karty
pracy nr 3 i indywidualnie rozwiązują zamieszczone w nich zadania.

• Ćwiczenie z wykorzystaniem metody śnieżnej kuli

Nauczyciel formułuje zagadnienie i zapisuje je na tablicy: „Co jest najważniejszym
problemem w opowiadaniu Stary człowiek i morze?”. Początkowo kwestię podaną przez
nauczyciela każdy uczestnik zajęć rozważa indywidualnie i na osobnej kartce formułuje
odpowiedź w formie notatki. Następnie uczniowie pracują w parach, w dalszej kolejności
łączą się w czwórki, ósemki itp. Za każdym razem członkowie kolejno utworzonych grup
uzgadniają wspólne stanowisko. Na koniec cała klasa wypracowuje jedną opinię, którą
uczniowie zapisują do zeszytów.
4. Wielowymiarowość lektury
• Ćwiczenie z wykorzystaniem karty pracy
Nauczyciel rozdaje karty pracy nr 4 i poleca wykonać zamieszczone w nich zadania.
Uczniowie przypominają cechy przypowieści oraz odnajdują ich przykłady w tekście
opowiadania (zadanie 1.), następnie przyporządkowują symbolom z utworu ich znaczenia
(zadanie 2.). Szczególną uwagę warto zwrócić na metaforę walki rybaka z marlinem
i rekinami. Jej odczytanie pozwoli uczniom na określenie najistotniejszego przesłania dzieła,
mówiącego o konieczności podejmowania działań nadających sens życiu, choćby wydawały
się one niewykonalne.

• Ćwiczenie z wykorzystaniem tekstu lektury i mapy myśli

Uczniowie indywidualnie sporządzają mapę myśli mającą na celu podsumowanie rozważań
na temat opowiadania Ernesta Hemingwaya. Wykonują to zadanie, wypisując motywy
i problemy związane z utworem. Pod koniec lekcji nauczyciel sprawdza zapisy i przekazuje
wskazówki do ewentualnej korekty. Uczniowie wspólnie ustalają ostateczną wersję notatki.

Praca domowa
Zredaguj notatkę prasową dla lokalnej gazety informującą turystów i mieszkańców Hawany o
głównym zdarzeniu z opowiadania Ernesta Hemingwaya.

Propozycje prac pisemnych

• „Człowiek nie jest stworzony do klęski. Człowieka można zniszczyć, ale nie pokonać” –
napisz rozprawkę, w której wyjaśnisz sens dewizy życiowej starego rybaka i uzasadnisz, że
reguła ta ma charakter uniwersalny.
• Wytłumacz, dlaczego postać głównego bohatera opowiadania Ernesta Hemingwaya może
być symbolem człowieka, który zmaga się z przeciwnościami losu.
• Znaczenie przyjaźni w relacjach międzyludzkich – rozwiń temat na podstawie utworu
Stary człowiek i morze oraz własnych doświadczeń.
• Zredaguj poradnik, w którym zawrzesz wskazówki, jak uwolnić się od pecha.
• „Czy mimo porażki Santiago odniósł życiowy sukces?” – zgromadź argumenty na
poparcie swojego stanowiska w tej kwestii.