RÖNESANS DÖNEMİNDE

KOSTÜM

KOSTÜM TARİHİ
İÇİNDEKİLER

• Rönesans Dönemi
• Rönesans Dönemi Giysi Öğr. Gör. Betül
Özellikleri
• Rönesans Dönemi Aksesuarları ELİBOL

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

HEDEFLER

• Rönesans Dönemi özelliklerini

öğrenebilecek,
• Rönesans Dönemi giysi özelliklerini
belirtebilecek,
• Rönesans Dönemi aksesuarlarını
tanımlayabilecek,
• Rönesans Dönemi başlıklar ve saç
stillerini öğrenebilecek,
• Rönesans Dönemi ayakkabılarını
belirtebilecektir. ÜNİTE

10
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Rönesans Döneminde Kostüm

Rönesans Dönemi
RÖNESANS DÖNEMİNDE KOSTÜM

Doublet
Rönesans Dönemi Giysi
Özellikleri
Farthingale

Rönesans Dönemi
Mücevherler ve Takılar
Aksesuarları

Başlıklar ve Saç Stilleri

Ayakkabılar

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

 Rönesans Döneminde Kostüm

GİRİŞ
Rönesans kelime olarak “Yeniden Doğuş” anlamına gelmektedir. Sadece bir
sanat akımı değil, edebiyat, güzel sanatlar, bilim alanında da birçok yeniliğin yer
aldığı etkili bir dönemdir. Bu dönemde Realizm ve Natüralizm gibi sanat
akımlarının ortaya çıkması ile dönem kıyafetleri daha doğru şekilde eserlere
aktarılmaya başlanmıştır. Dönemin öne çıkan isimlerinin portreleri çizilmiştir.
Bir fetih ve keşif çağı olan bu dönemde, 1453 yılında İstanbul’un
fethedilmesi Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgeye İslamiyet’i getirmesini
sağlamıştır. Amerika keşfedilmiş ve yeni yerlere ulaşma imkânı sağlayan insanların
teknik gelişimi hız kazanmıştır.
15. yüzyılın ilk on yılı içinde İtalya’nın Floransa kentinde ortaya çıktığı kabul
edilen Rönesans etkileri, aynı yüzyılın sonunda tüm İtalya yarımadasında etkisini
göstermeye başlamıştır. Rönesans Avrupa’ya tam bir sanat devrimi başlatacak
şekilde yayılmıştır. Rönesans'ın etkileri, ilerleyen diğer dönemlerde de sanat
akımlarındaki her değişiklikte kendini göstermeye devam etmektedir.
Rönesans sanatının belli başlı özelliklerini anlayabilmek için, sanatçıların
kişisel stillerini belirlemek gerekmektedir. Bu dönemde ifade edilen sanat
çalışmalarının ilerleyen dönemlerde de devam etmesi, sanat kavramının kişisel bir
çalışma olarak kabul edilmesiyle açıklanabilir.
Rönesans devrinden kalma teknik terimler, kavram ve tutumlar; sanatın
birçok alanının, giysi, mimari, heykel, güzel sanatlar, küçük el sanatları ve
uygulamalı sanatlar gibi kendi bölümlerine ayrılması olarak ifade edilebilir.
Yeniçağ Rönesans Dönemi 9. ünitede genel bir başlıkta anlatılmıştır.
Giyim modası; Kapsamlı olması nedeniyle bu konunun devamı niteliğinde daha detaylı olarak
kültürlerden, Rönesans Dönemi kostüm özelliklerine bu ünitede de yer verilmektedir. Rönesans
geleneklerden Dönemi giysi özellikleri, aksesuarlar, başlıklar ve saç stilleri, dönem ayakkabıları
etkilenmektedir. görseller ile bu ünitede anlatılmaktadır.

RÖNESANS DÖNEMİ
15. yüzyıl, Batı modası anlayışımızın karakteri olan kostüm ve kültürün
doğasında dönüşümler görmüştür. 15. yüzyıla kadar çoğu kişinin giyim gelenekleri
kültürler, gelenek, belirli kumaş türlerinin varlığı ve terzinin becerisi tarafından
belirlenmiştir. Antik Mısırlılar yüzyıllar boyunca benzer giysiler giymişlerdir. Benzer
şekilde 6. yüzyılda Avrupalılar tarafından giyilen uzun yünlü giysiler 14. yüzyılda
giyilen giysilerden çok farklı değildir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

 Rönesans Döneminde Kostüm

Örnek
•Antik Mısır döneminde kadınlar genellikle kalasiris adı verilen
tuniği kullanmışlardır. Basit bir şekle sahip olan bu tunik, göğüs
altından ayak bileğinin üstüne kadar inmekte ve iki omuz askısıyla
tutturulmaktaydı (Sari, 2017: 20).

Ancak 15. yüzyılda, Avrupa kostümü modayı, mevcut giyim tarzını veya
geleneklerini vurgulamaya başlamıştır. Orta Çağ'ın sonlarında, bir kraliyet
sarayının yalnızca en zengin üyeleri kostümlerini ve aksesuarlarını düzenli olarak
değiştirebilecek kaynaklara sahipken, 15.yüzyılda başlayan Rönesans'ın veya
kültürel yeniden doğuşun ilk yıllarında, giderek daha fazla insan abartılı giyinmeye
başlamıştır. İnsanlar yeni popüler tarzlara ayak uydurmalarına izin veren
zenginliğe ulaşmaya başlamışlardır.
Örnek

•Rönesans'ta sanatın etkileri kadın ve erkek giysilerine de

yansımıştır. Zarif giysiler ilgi çekmiş trend haline gelmiştir.

RÖNESANS DÖNEMİ GİYSİ ÖZELLİKLERİ

Rönesans, drapeli ve dökümlü giysilerden Görsel 10.1.’de olduğu şekilde
vücuda oturan ve kalıp özellikleri olan giysilere geçişin yoğun olarak görüldüğü bir
dönemdir. Bu dönemde giysilerde daha net ve keskin çizgiler görülmektedir.
Rönesans’ta toplumun Doublet ceket ve pantolon, erkeklerin kullandığı paltolar, kadınlar için korsajlı
her kesiminden modaya
giysiler ve etekler dönem modasında yerini almıştır. Bu dönem büyük sanatçıların,
ilgi duyulmaya
mimarların, heykeltıraşların, şairlerin ve mucitlerin dönemidir.
başlanmıştır.
Günümüz Fransa'sında bir krallık olan Burgundy'de ve Floransa gibi İtalyan
eyaletlerinde, daha fazla sayıda zengin tüccar, soylu ve diğer insanlar en çarpıcı ve
zarif kıyafetleri giymek için yarışmışlardır. Dönemin önemli isimlerinden insanlar,
trend belirleyiciler olmuşlar ve başkalarının da takip ettiği modayı tanıtmışlardır.
İtalya ve Burgundy'de tanıtılan giyim tarzları ve gelenekleri yayılmaya başlamış ve
yüzyılın sonunda modaya verilen önem ve modayı sürdürmek için gerekli olan
zenginlik tüm Avrupa'ya yayılmıştır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

 Rönesans Döneminde Kostüm

Görsel 10.1. 16. Yüzyıl Kadın Kostümleri (Racinet, 1988)

Rönesans’ta insanların kıyafetlere ve modaya bakış açıları farklılaşmıştır.

Önceleri zenginleri ilgilendiren moda kavramları, toplumun diğer kesimleri içinde
ilgi odağı olmaya başlamıştır. Ulaşım gelişmiş, insanlar istedikleri ürünleri daha
kolay edinebilme olanağı bulmuşlardır. Lüks kumaşların bulundukları yerlerin
dışındaki insanlara ulaşması ile brokar, kadife, ipekliler, parlak kumaşlar toplumda
her kesimde yer bulmaya başlamıştır.
Örnek

•Rönesans’ta zenginliğin artması ile farklı kumaşlardan giysiler

görülmeye başlanmıştır. Pamuk, keten, yün, ipek, tafta ve kadife
kumaşlardan giysiler daha yaygın kullanılmıştır.

15. yüzyılın sonlarında 15. yüzyılın başlarında dönem kıyafetleri, Orta Çağ'ın sonlarından gelen
Avrupa'daki kostüm gelenekleri sürdürmüştür. Rönesans’ta bu kalıplardan kurtulan kadın ve erkekler,
stillerinde değişiklikler kendi kişisel giyim tercihlerini belirlemişlerdir. Moda, kültür, eğitim kavramları
ortaya çıkmıştır. belirginleşmiştir. Kadınların giydiği giysi basit bir formda değildir. 16. yüzyıl
önlükleri, tarihin herhangi bir döneminin en güzel giysilerinden olarak kabul
edilmiştir.
15. yüzyılın sonlarında birkaç önemli trend bir araya gelmiştir ve
Avrupa'daki kostüm stillerinde gerçek değişiklikler ortaya çıkmıştır. 15. yüzyılın
sonlarında kostüm devrimi, Avrupa'daki kostüm tarzlarında gerçek bir değişikliği
işaretlemek için birkaç önemli trendi bir araya getirmiştir.
Rönesans Döneminde genişleyen ticaret şu anlama gelmektedir:
 Büyüyen Avrupa şehirlerinde daha fazla insan, özellikle giyim olmak üzere
birçok ürüne ulaşabilecek olanaklara sahip olmaya başlamıştır.
 Artan zenginlik, insanların geleneksel pamuk, yün ve keten ile ipek, tafta
ve kadife gibi çeşitli farklı kumaşları giymelerine fırsat tanımıştır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

 Rönesans Döneminde Kostüm

 16. yüzyılın başlarında, dokuma tezgâhları üretimde kullanılan en karmaşık

makineler haline gelmiştir ve keten çok ince şekilde üretilmeye
başlanmıştır.
 Kadınlar, iplikleri hassas desenlere ayırmayı öğrenmişler ve dantel formları
yapmışlardır.
15. yüzyılın ortalarında bir parçadan oluşan tuniklerin yerini farklı kesim ve
dikim teknikleriyle meydana gelen parçalardan oluşan kıyafetler almıştır. Bu
değişim terzilere, diktikleri giysilerde yenilik yapma imkânı tanımıştır. Giysilerin
yakalarında oynamalar olmuştur. Kollar ayrı bir parça olarak düşünülmeye
başlanmıştır. Etek kesimleri ve formları değişmiştir. Gotik tarzdan uzaklaşan
giysiler yumuşamaya ve genişlemeye başlamıştır.
Bu dönemde kıyafetlerde çeşitlilik görülmektedir. Görsel 10.2’de örnekleri
bulunan giysilerde takma kollar, jüponlar, etekler, kısa ve dar yelekler, etek
kuyrukları karşımıza çıkmaktadır.

16. yüzyılda I. Elizabeth

moda trendlerini
belirleyen önemli bir
isimdir.

Görsel 10.2. Rönesans Dönemi Giysi Özellikleri (Kemper, 1977)

Görsel 10.3’te 16. yüzyılın belki de en büyük trend belirleyicisi, zenginlik
arayışında modayı aşırılıklara sürükleyen I. Elizabeth'dir. Modanın 16. yüzyılın
kıyafetlerine getirdiği tüm değişiklikler dışında bilinen giysi formu aynı kalmıştır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

 Rönesans Döneminde Kostüm

Görsel 10.3. I. Elizabeth (Pendergast, 2004)

Makyaj, kadınlara kendi görünümlerini değiştirmenin yollarını sağlamıştır.

15. yüzyıldaki genel eğilim abartısız makyaj yönündedir, bu nedenle allık veya göz
makyajı için koyu renkler kullanılmamıştır. Bunun yerine ciltlerinin soluk
görünmesini sağlamak için çeşitli tedaviler uygulamışlardır. Zengin insanlar, büyük
miktarlarda parfüm kullanmışlardır. 15. yüzyılın parfümleri, çiçekler ve baharatlar
gibi doğal ürünlerin ezilmiş karışımlarından oluşmaktadır.
Örnek

Beden silüetini
vurgulayan giysiler yeni •15. yüzyılın sonlarında Avrupa'daki kostümlerde önemli trendler
stilleri ortaya gerçekleşmiş, giyim modasını daha çok kişi takip etmeye
çıkarmıştır. başlamıştır.

Erkeklerin omuzlarını daha geniş gösteren ve karın bölgesini özellikle

vurgulayan giysiler maskülen bir stili ortaya çıkmıştır. Kadınların bel bölgesini öne
çıkaran korsajlı giysiler popüler olmuştur.
Avrupa'nın erken dönemlerindeki en zengin endüstrilerinden bazıları, tekstil
veya kumaş üretimiyle daha iyi duruma gelmiştir. Zenginlikteki bu genel artış,
İtalya’da zenginlerin tercihlerinin Avrupa'ya yayılmasına fırsat tanımıştır. Bu yeni
trendlerin ardından erkek giyiminde değişiklikler olmuştur.
Erkeklerin önceki dönemlerde boynuna kadar düğmeli olan dublörleri, daha
derin bir V yakasına açılmıştır. Uzun bağcıklar V yakasını geçmekte ve altında
genellikle beyaz ketenden yapılmış bir gömlek ortaya çıkmaktadır. Yüzyılın
sonunda, erkek giysilerinin dolgusu geniş bir omuz görünümü yaratmıştır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

Rönesans Döneminde Kostüm

16. yüzyılın erkekleri, doublet ve jerkin üzerine bir dizi ceket veya pelerin
giymiştir. Bu giysiler hem sıcaklık hem de gösteriş için giyilmiştir. Bazıları
kullanıcının pantolonuyla uygun bir malzemeden yapılmıştır. Yüzyılın sonlarında
ortaya çıkan mandilion tamamen dekoratif amaçlı kullanılmıştır. Mandilion, önden
açılan uzun kollu, kalça uzunluğunda bir giysidir, ipek, kadife, keten veya diğer
kumaşlardan yapılmıştır.
Dönem içinde kostümlerle ilgili farklı terimler kullanılmıştır. 14. ve
16.yüzyılın sonlarında görülen, kesme, giysileri ayırt etmek ve güzelleştirmek için
kullanılan dekoratif tekniklerdendir. Dagging terimine aynı zamanda kesme işi de
denilmiştir. Bu terim, bir giysinin herhangi bir kenarının, bir dekorasyon biçimi
olarak kesilmesi için uygulanmaktadır. Slashing kesme, makaslama işine verilen
isimdir. Bir giysinin herhangi bir yerinde değişen uzunluklarda kesme yapılmasıdır.
Simetrik kesikler sıralanmış ve boşluklar doldurulmuştur.
Görsel 10.4’te IV. Henry iç astarını ortaya çıkaran sert kesiklerden oluşan bir
palto giymiştir. Diz altı pantolonu, derin yırtmaçları oluşan giysisi, renk kontrastı
oluşturan katmanları, altın mücevherleri ile dönem kostüm özelliklerini
yansıtmaktadır.

Görsel 10.4. Giysi Dekoratif Süsleme (Kemper, 1977)

Her iki teknik de moda trendlerine uygun şekilde dekorasyon eklemek için
dönem kıyafetlerinde kullanılmıştır. Bu şekilde, insanlık tarihi boyunca benzer
moda trendleriyle bağlantı kurulmuştur. Bu dekoratif süsleme, dönem giysilerinin,
hemen hemen her dış giysinin de dahil olduğu hem erkek hem de kadın
giysilerinin kollarında ve kenarlarında kullanılmıştır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

 Rönesans Döneminde Kostüm

Örnek
•Erkek giysilerinde "doublet" şövalyelerinin içlerine giydikleri giysi
formundan etkilenmiştir. Giyside dolgular kullanılması bedende
hacimli görünümlere neden olmuştur.

Doublet
Rönesans Döneminde mimaride yassı kemerli stil giysiye taşınmıştır.
Erkekler için vücuda oturan, düğmeli, kadife, saten ya da altın iplikli kumaş kesimli
Giysi stilleri teknolojik “Doublet” çok kullanılan bir giysidir. Genişleyen kollara kesikler atılmış ya da
gelişmelerden yarılmıştır. Dirseklerin rahat hareketini sağlayan kesimlere yer verilmiştir. Kumaşın
etkilenmektedir. yarılması ve alttaki giysinin çekilmesi hem ceketlerde hem de çorap pantolonlarda
uygulanmıştır.
Hafif dolgulu, kısa bir üst gömlek olan doublet, genellikle önden düğmeli,
kollu veya kolsuz, 15.ve 16. yüzyılların en bilinen ve kullanılan erkek giysilerinden
biridir. Giysinin esas formu, şövalyeler tarafından zırhlarının altına giyilen dolgulu
bir gömlekten ulaşmıştır. Bu forma uyan gömlek kısa süre sonra çoğu üst sınıf
erkek tarafından giyilmiştir. Giysi giyildiği birkaç yüzyıl boyunca birçok yönden
yenilenmiştir.
Giysinin iç astarı genellikle keten, dış katman ise ağır ipekten yapılmıştır.
Mevcut modaya bağlı olarak, bu katmanlar çeşitli miktarlarda dolgu ile
doldurulmuştur. 15. yüzyılın sonları ve 16. yüzyılın başlarında omuzlara ve kolların
üst kısmına da dolgu eklenmiş ve omuzların çok geniş görünmesini sağlamıştır.

Görsel 10.5. Dönem giysileri (Pendergast, 2004)

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

 Rönesans Döneminde Kostüm

Doublet, Orta Çağ'ın uzun, bol dökümlü giysilerinden Rönesans'ın vücut

formuna daha uygun stillerine geçişte önemli bir giysidir. Başlarda, doublet boyna
kadar iliklenmiştir. 15.yüzyılın sonlarında yakası, moda olmaya başlayan keten
gömlekleri, fırfırları veya pileli yakaları göstermek için geniş bir V şeklinde
açılmıştır. Kolları, omuzdan bileğe sıkıca oturan ya da üst kollarda çok kabarık
olması şeklinde değişen farklılıklar göstermiştir. Doublet ceketin üzerine aynı kalıbı
takip eden, biraz daha uzun etekli jerkin giyilmiştir.
Rönesans’ta vücut
formuna uyumlu yeni
giysiler çıkmıştır.
Örnek

•Giysi formları dönem içinde belli değişimler göstermiştir. Örneğin;

doublet ceket farklı kullanımlar ile görülmektedir.

Farthingale
Farthingale İspanya’da çemberli eteklerin ilk versiyonlarındandır. Genellikle
ahşap veya hasırdan yapılmış, kumaş bir jüpon içine dikilmiş bir dizi sert kasnaktır.
Görsel 10.6’da görüldüğü şekilde dış eteğe farklı bir şekil vermek için giysilerin
beline bağlarla tutturulmuş ve eteğin altına giyilmiştir.
İlk farthingale yaklaşık 1470 yılında İspanya'da giyilmiş ve verdugado olarak
adlandırılmıştır. Belin hemen altında küçük halkaları, eteğin aşağısında giderek
açılan halkaları vardır. Bu halkalar, eteğe mükemmel bir koni şekli vermiş ve dış
eteğin düzgün bir şekilde kabarmasını sağlamıştır. Bu farthingale Fransa ve
İngiltere'de popüler hale geldikçe, İspanyol farthingale olarak bilinmeye
başlamışlardır. Fransa ve İngiltere'deki pek çok kadın, en dıştaki etek, zıt orta eteği
ortaya çıkarmak için önden ayrılmış olarak, farthingale üzerinde iki etek giymiştir.
16. yüzyıl sonlarında kadınlar etek profillerinin üst kısımlarını genişletmeyi
denemeye başlamışlardır. İlk başta bellerine yastıklı bir rulo eklemişler ve bir dizi
aynı yuvarlak iç çember kullanmışlardır. 1570’lerde kalçadan etek ucuna kadar
inen ve kıyafetlerin kabarık durmasını sağlayan sert yatay çemberler Fransız iç
etek ya da Tarlatan adıyla ortaya çıkmıştır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

 Rönesans Döneminde Kostüm

Görsel 10.6. Fransız Stili ve İspanya Stili Farthingales (Sichel, 1984)

Başlıklar ve Saç Stilleri

15. yüzyılın moda trendlerinin çoğu gibi, 15. yüzyılda giyilen şapkalar da
yaklaşık 1470'lerden sonra bir değişim geçirmiştir. Yüzyılın ilk yarısında, şapkalar
ve saç stilleri genellikle Orta Çağ'ın son dönemlerinin geleneklerini takip
etmişlerdir. Erkekler saçlarını bir kâse şeklinde kullanmışlardır. Ancak İtalyan
Etekler kabartılarak erkekler daha uzun, daha kıvrımlı saçları tercih etmişlerdir.
kullanılmıştır.
Erkekler genellikle temiz traşlıdır. Orta Çağ'ın başlıca aksesuarı olan
başlıktan türban ve Görsel 10.7’deki örneklerde görüldüğü şekilde çok çeşitli diğer
şapkalara kadar farklı formlarda başlıklar giymişlerdir. 15.yüzyılın en popüler
şapkalarından biri, tepesinde ve arkada başa yakın takılan ve büyük bir çıkıntıya
sahip olan keçe veya yün şapkalardır.
Kadınların saçları, evli kadınların saçlarını örtme geleneği nedeniyle
dönemin çoğu duvar halısı ve resminde gizlenmiştir. Evlenmeden önce kadınlar
saçlarını çok uzun, genellikle örgülü ve başlarının üstüne yığılmış halde
kullanmışlardır.

Görsel 10.7. 15. ve 16. Yüzyıl Başlık ve Saç Stilleri (Racinet, 1988)

Giyilen ayrıntılı şapkaların kenarlarından saçların görünmesini önlemek için

alından ve boynun arkasından saç koparmak veya tıraş etmek anlayışı popülerdir.
Kadınlar 14. yüzyılın çan kulesi ve koçboynuzu başlıklarına, baş profilinin üzerine
yükselen veya onu uzatan çeşitli başlıklar daha eklemişlerdir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

 Rönesans Döneminde Kostüm

Örnek
Şapka modası ile •Kadın başlıkları bu dönemde de çok kullanılmıştır. Önceki
hacimli formlarda çeşitli dönemlerde kullanılan başlık formları bir değişim içinde
görülmektedir.
şapkalar ortaya
çıkmıştır.
Şapkanın çeşitli yerlerine gösterişten uzak olması için değil, dekorasyon ve
hacim eklemek için dekoratif peçeler takılmıştır. Birçok kadın, şapkalarına hacim
eklemek için kalın yastıklı bir rulo olan bourrelet kullanmıştır. Bourrelet başın
üstüne veya arkasına takılmış ve bantlarla sabitlenmiştir. Bu başlıkların oldukça
ağır olduğu ve hareketi kısıtladığı tahmin edilmektedir.
Alt sınıftaki hem erkek hem de kadınlar, saç tokası, çenenin altına başın
etrafına bağlanmış küçük bir bez veya basit bir bere gibi daha basit başlıklar
giymeye devam etmişlerdir. Kadınlar gösterişsiz olması için boyunlarını, çenelerini
örten basit kumaş parçalarıyla kapatmışlardır.

Görsel 10.8. 16. Yüzyıl Erkek Saç Sakal Stili Örneği (Pendergast, 2004)

15. yüzyılın sonlarında erkeklerin saç stilleri bazı gerçek değişiklikler

göstermeye başlamıştır. İtalyan erkeklerin geleneklerini takiben, Avrupa'daki
erkekler de saçlarını daha uzun, bazen omuz hizasına kadar kullanmaya
başlamışlardır. Erkekler genellikle sakal ve bıyık bırakmazken, Avrupa eyaletlerinin
her birinde Görsel 10.8’de olduğu şekilde sakal tıraşı olmamak kısa bir süre için
popüler hale gelmiştir. Kadınlar 1480'lerde uzun, koni şeklindeki başlıklar takmaya
15. yüzyılın sonlarında devam etmişlerdir. Ancak 1480'lerden sonra, uzun çıkıntılı şapkalar kaybolmuş ve
Avrupa'daki erkeklerde yerini yüzü çerçeveleyen çok daha küçük başlıklar almıştır. Bu kumaş başlıklar
uzun saç kullanımı mücevherler veya nakışlarla zengin bir şekilde süslenmiş ya da sade kullanılmıştır.
görülmektedir. Başlıklarda stiller basitleştikçe, saç stilleri daha karmaşık hale gelmiştir. Saçlar
örülmüş ve kurdeleler, mücevherler ve inci ipleriyle süslenmiştir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

Rönesans Döneminde Kostüm

Örnek
•Kumaş başlıklar çeşitli aksesuarlar ve nakışlar ile süslenerek
kullanılmış ya da daha sade tercih edilmiştir.

Orta Çağ'ın ve Rönesans'ın başlarında, evli bir kadın genellikle bir tür baş
örtüsü olmadan düzgün giyinmiş olarak kabul edilmemiştir. Kadının saçını,
kulaklarını ve boynunu örtmüş böylece sadece yüzü görülebilmiştir. Barbette,
çenenin altından geçen bir keten kumaş şerididir. Kadın başlığının bir parçası
olarak çok yaygındır.

RÖNESANS DÖNEMİ AKSESUARLARI

15. ve 16. yüzyılın en ayırt edici modalarından biri olan Ruff, Görsel
10.9’daki şekilde boyun çevresinde bir tekerlek gibi göze çarpan, genellikle nişasta
veya telle sertleştirilmiş geniş, kıvrımlı bir yakadır. Pahalı ve bakımı zaman alıcı
olan bu yakalar yalnızca zenginler tarafından kullanılmıştır. Ruff, gururla başını dik
tutma etkisine sahiptir bu da onları Avrupa çapında asiller arasında popüler hale
getirmiştir. Hem erkekler hem de kadınlar bu yakaları kullanmışlardır.

Görsel 10.9. Ruff Yaka (Racinet, 1988)

Örnek

•Yakalarda farklı tarzlar görülmektedir. Kıvrımlı, yuvarlak duran

yakalar göze çarpmaktadır. Kol manşetleri yakalar ile uyumlu
görünümdedir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

 Rönesans Döneminde Kostüm

Erkek ceketlerinin yakaları, hafif yastıklı kısa gömlekler ile kadın önlükleri
altına giyilen gömlekleri ortaya çıkarmak için açılmıştır. Bu gömlekler genellikle
kumaşın kenarından bağlanan bir büzme ipi ile kapatılmıştır ve boynun etrafında
toplanmış bir fırfır oluşturmuştur. Başlangıçta kırmalı yakalar, doublet ceketin ya
da robanın boyun etrafının temiz kalması için kullanılmıştır. Bu fırfır kısa sürede
moda olmuş ve boyuna bağlanan ayrı bir kumaş veya dantel parçası haline gelene
kadar değişimler geçirmiştir. Ruff çoğunlukla dantelden yapılmıştır ve kollarındaki
dantel manşetlerle uyumludur.

Mücevherler ve takılar
Yeni yaka formları
moda olmuştur. 15. yüzyıl, insanların süslenme şekillerinde bir geçiş dönemidir. Mücevher
ve aksesuar kullanımı, yüzyıl boyunca gittikçe daha yaygın ve gösterişli hale
gelmiştir. Takılar, Avrupa'nın çeşitli krallıklarının artan zenginliğini yansıtmış ve 16.
yüzyılda meydana gelen gösterişin aşırılığının yolunu açmıştır.
Avrupa krallıkları daha zengin hale geldikçe, kraliyet saraylarının üyeleri
zenginliklerini sergilemek için takı kullanmışlardır. İtalya'nın şehir devletlerinin
zengin vatandaşları, özellikle Floransa mücevher kullanımında öncülük etmiştir.
Kolyeler, yüzükler ve kolyeler de dahil olmak üzere ayrıntılı altın takılar yapmak
için uzman zanaatkarlar tutmuşlardır.
Örnek

•Takı ve aksesuarlar gelişmiştir. Yaygın bir mücevher ve

gösterişli takı modası vardır. Bu takılar uzman zanaatkarlar
tarafından yapılmıştır.

Kuyumcular elmasların parlaklığını göstermek için yeni kesme teknikleri

geliştirmişlerdir. Takı kullanımı kısa sürede Avrupa'ya yayılmış ve bazı mücevher
türleri özellikle popüler hale gelmiştir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

 Rönesans Döneminde Kostüm

Görsel 10.10. Dönem Kıyafetleri ve Saç Stili, 1548 (Steele, 2005)

Dönem takıları kolyeler, geniş mücevherli tasmalar ve değerli taşlar olarak

kullanılmıştır. Çoğu giysiyle giyilen kemerlere mücevherler de eklenmiştir. Bazıları
oldukça geniş olabilen bu kemerler, altın zincirlerle, bir ayna veya kokulu bir topla
da süslenebilmiştir. Bu dönemde en popüler takı şekli yüzüktür. Yüzükler her
parmağa takılabilmiş, detaylı tasarımlar ve birçok farklı mücevherlerle özel olarak
Ayakkabılarda göze yaptırılmıştır. Görsel 10.10’da inciler aristokratların en çok kullandığı
çarpan modeller
aksesuarlardandır. İnci dizisi kolyeler takılmıştır ya da inciler giysileri ve saçları
kullanılmıştır.
süslemiştir.
Dönemin bir diğer önemli aksesuarı da bir çift eldivendir. 14. yüzyılın
sonlarında terzilerin becerileri artmıştır. Deri kokusunu gizlemek için genellikle
parfümlü olan, geyik ve tavşan derisinden eldivenlere dekoratif kürk manşetleri
eklenmiştir.

Ayakkabılar
Avrupalılar, 15. yüzyılda basit deri makosenlerden, oldukça süslü poulaine,
uzun sivri ayakkabılara kadar çok çeşitli ayakkabılar giymişlerdir. Ayakkabılar
genellikle deriden yapılmıştır. Bağcıklarla veya tokalarla tutturulabilmektedir.
Çalışanlar genellikle daha ağır deri ayakkabılar ve botlar giymişlerdir, ancak giyim
tarzları hakkında en fazla bilgiyi veren üst sınıflar daha şık ayakkabılar giymişlerdir.
Üst sınıfların ayakkabıları genellikle pratik kullanımda değildir. Yüzyılın zengin
kumaşlara ve ayrıntılı süslemelere yönelik eğilimine uygun olarak hem erkekler
hem de kadınlar modayı vurgulayan ayakkabılar giymişlerdir.
Örnek

•Ayakkabı modası gelişmiştir. Kullanım rahatlığına bakılmaksızın

çok çeşitli deri ayakkabılar ve botlar kullanılmıştır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

 Rönesans Döneminde Kostüm

Sivri ayakkabılara yönelik eğilim, 1470'lerde, Avrupa genelinde modanın

değişmesiyle sona ermiştir. Uzun, yalın görünüm yerini Görsel 10.11’de örnekleri
bulunan geniş, kalın formlu, küt “ördek gagası” burunlu ayakkabılara bırakmıştır.
Sonuç olarak, çoğu ayakkabı kare forma sahiptir. En uç örneklerde, ayakkabının ön
kısımları neredeyse şişmiş gibi görünmektedir.

Kısa burunlu ve
yuvarlak formda
ayakkabılar Görsel 10.11. Kare burunlu ve topuklu modeller, (Sichel, 1984)
görülmektedir.
Kadın ayakkabıları, uzun ve sivri uçludan kısa ve yuvarlak olana doğru kayan
erkek ayakkabılarının modasını takip etmektedir. Bununla birlikte, kadınların
giydiği uzun elbiseler çoğu portre ve eserde ayaklarını gizleyerek, ayakkabılarının
ayrıntılı bir resmini engellemiştir. Platform topuklu ayakkabıların ilk versiyonları
olan apartman topuklu ayakkabılar 15. yüzyıl sonlarında moda olmaya başlamıştır.
Örnek

•Ayakkabılarda yüksek topuklar görülmeye başlanmıştır. Daha kalın

formlu ayakkabılar kadın ve erkekler tarafından kullanılmıştır.
Bireysel Etkinlik

• Rönesans döneminde yaşanan teknolojik ilerlemelerin

giyime yansıyan olumlu etkilerini değerlendiriniz.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

 Rönesans Döneminde Kostüm

• Rönesans Dönemi
•Rönesans kelime olarak “Yeniden Doğuş” anlamına gelmektedir. Sadece bir
sanat akımı değil, edebiyat, güzel sanatlar, bilim alanında da birçok reformun
yer aldığı etkili bir dönemdir. Bu dönemde Realizm ve Natüralizm gibi sanat
akımlarının ortaya çıkması ile dönem kıyafetleri daha doğru şekilde eserlere
Özet
aktarılmaya başlanmıştır. Dönemin öne çıkan isimlerinin portreleri çizilmiştir.
•Bir fetih ve keşif çağı olan bu dönemde, 1453 yılında İstanbul’un
fethedilmesi Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgeye İslamiyet’i getirmesini
sağlamıştır. Amerika keşfedilmiş ve yeni yerlere ulaşma imkânı sağlayan
insanların teknik gelişimi hız kazanmıştır.
•15. yüzyılda, Avrupa kostümünün doğası modayı, mevcut giyim tarzını veya
geleneklerini vurgulamaya başlamıştır. Orta Çağ'ın sonlarında, bir kraliyet
sarayının yalnızca en zengin üyeleri kostümlerini ve aksesuarlarını düzenli
olarak değiştirebilecek kaynaklara sahipken, 15.yüzyılda başlayan
Rönesans'ın veya kültürel yeniden doğuşun ilk yıllarında, giderek daha fazla
insan daha abartılı giyinmeye ve yeni popüler tarzlara ayak uydurmalarına
izin veren zenginliği edinmeye başlamışlardır. 15. yüzyılın sonlarında birkaç
önemli trend bir araya gelmiştir ve Avrupa'daki kostüm stillerinde gerçek
değişiklikler ortaya çıkmıştır. 15. yüzyılın sonlarında kostüm devrimi,
Avrupa'daki kostüm tarzlarında gerçek bir değişikliği işaretlemek için birkaç
önemli trend bir araya gelmiştir.
•Rönesans, drapeli ve dökümlü giysilerden vücuda oturan ve kalıp özellikleri
olan giysilere geçişin yoğun olarak görüldüğü bir dönemdir. Bu dönemde
giysilerde daha net ve keskin çizgiler görülmektedir. Doublet ceket ve
pantolon, erkeklerin kullandığı paltolar, kadınlar için korsajlı giysiler ve
etekler dönem modasında yerini almıştır. Bu dönem büyük sanatçıların,
mimarların, heykeltıraşların, şairlerin ve mucitlerin dönemidir.
•16. yüzyılın belki de en büyük trend belirleyicisi, zenginlik ve zenginlik
arayışında modayı aşırılıklara sürükleyen I. Elizabeth'dir. Modanın 16.
yüzyılın kıyafetlerine getirdiği tüm değişiklikler için, esas giysi formu oldukça
istikrarlı kalmıştır.
•Erkeklerin omuzlarını daha geniş gösteren ve karın bölgesini özellikle
vurgulayan giysiler maskülen bir stili ortaya çıkmıştır. Kadınların bel bölgesini
öne çıkaran korsajlı giysiler popüler olmuştur.
•Avrupa'nın erken dönemlerindeki en zengin endüstrilerden bazıları, tekstil
veya kumaş üretimiyle daha iyi duruma gelmiştir. Zenginlikteki bu genel
artış, İtalya’ da zenginlerin zevklerinin ve tercihlerinin Avrupa'ya yayılmasına
izin vermiştir. Bu yeni trendlerin ardından erkek giyiminde değişiklikler
olmuştur.
•16. yüzyılın erkekleri, doublet ve jerkin üzerinde bir dizi ceket veya pelerin
giymiştir. Bu giysiler hem sıcaklık hem de gösteriş için giyilmiştir. Bazıları
kullanıcının pantolonuyla uygun bir malzemeden yapılmıştır. Dönem içinde
kostümlerle ilgili farklı terimler kullanılmıştır. 14. ve 16.yüzyılın sonları
görülen, kesme, giysileri ayırt etmek ve güzelleştirmek için kullanılan
dekoratif tekniklerdi. Dagging terimine aynı zamanda kesme işi de
deniyordu. Bu terim, bir giysinin herhangi bir kenarının, bir dekorasyon
biçimi olarak kesilmesi için uygulanmaktadır. Slashing kesme, makaslama
işine verilen isimdir. Bir giysinin herhangi bir yerinde değişen uzunluklarda
kesme yapılmasıdır. Simetrik kesikler sıralanmış ve boşluklar doldurulmuştur.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

Rönesans Döneminde Kostüm

•Doublet, Orta Çağ'ın uzun, bol dökümlü giysilerinden Rönesans'ın vücut

formuna daha uyumlu stillerine geçişte önemli bir giysidir.Başlarda, doublet
boyna kadar iliklenmiştir, ancak 15.yüzyılın sonlarında yakası, moda olmaya
başlayan keten gömlekleri ve fırfırları veya pileli yakaları göstermek için geniş
bir V şeklinde açılmıştır. Kollar, omuzdan bileğe sıkıca oturan ya da üst
Özet (devamı)
kollarda çok kabarıklığa kadar değişen farklılıklar göstermiştir. Doublet
ceketin üzerine aynı kalıbı takip eden, biraz daha uzun etekli jerkin
giyilmektedir.
• İlk farthingales (çember, iç etek) yaklaşık 1470 yılında İspanya'da giyilmiş ve
vertugados olarak adlandırılmıştır. Belin hemen altında küçük halkaları,
eteğin aşağısında giderek açılan halkalar vardır. Bu halkalar, eteğe
mükemmel bir koni şekli vermiş ve dış eteğin düzgün bir şekilde kabarmasını
sağlamıştır. Bu farthingales Fransa ve İngiltere'de popüler hale geldikçe,
İspanyol farthingale olarak bilinmeye başlamışlardır. Fransa ve İngiltere'deki
pek çok kadın, en dıştaki etek, zıt orta eteği ortaya çıkarmak için önden
ayrılmış olarak, farthingale üzerinde iki etek giymiştir.
•15. ve 16. yüzyılın en ayırt edici modalarından biri olan Ruff, boyun
çevresinde bir tekerlek gibi göze çarpan, genellikle nişasta veya telle
sertleştirilmiş geniş, kıvrımlı bir yakadır. Pahalı ve bakımı zaman alıcı olan bu
yakalar yalnızca zenginler tarafından kullanılmıştır. Ruffs, gururlu ve kibirli bir
pozla başını dik tutma etkisine sahiptir bu da onları Avrupa çapında asiller
arasında popüler hale getirmiştir. Hem erkekler hem de kadınlar fırfırları
kullanmışlardır.
•Mücevherler ve takılar
•15. yüzyıl, insanların süslenme şekillerinde bir geçiş dönemidir. Mücevher ve
aksesuar kullanımı, yüzyıl boyunca gittikçe daha yaygın ve gösterişli hale
gelmiştir. Takılar, Avrupa'nın çeşitli krallıklarının artan zenginliğini yansıtmış
ve 16. yüzyılda meydana gelen gösterişin aşırılığının yolunu açmıştır
•Ayakkabılar
•Sivri ayakkabılara yönelik eğilim, 1470'lerde, Avrupa genelinde modanın
değişmesiyle sona ermiştir. Uzun, yalın görünüm yerini geniş, kalın formlu,
küt “ördek gagası” burunlu ayakkabılara bırakmıştır.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

Rönesans Döneminde Kostüm

DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisi Rönesans dönemindeki gelişmelerden dolayı
ulaşılabilir olan lüks kumaşlardan değildir?
a) Brokar
b) Kadife
c) Parlak kumaşlar
d) İpekliler
e) Yün

2. Aşağıdakilerden hangisi Rönesans’ta gelişen ticaretle ulaşılabilir olan

konulardan değildir?
a) Daha fazla insanın güzel olan şeylere, giyime ulaşabilmesine olanak
sağlaması
b) İnsanların çeşitli farklı kumaşlara ulaşabilmesi
c) Dokuma tezgâhlarının gelişmesi
d) Yatay Dokuma tezgâhının icat edilmesi
e) Desenlerin daha detaylı uygulanması

3. Rönesans döneminde karşımıza çıkan giysi ve detayları aşağıdakilerden

hangisi değildir?
a) Takma kollar
b) Jüponlar
c) Etek kuyrukları
d) Kısa ve dar yelekler
e) Tunikler

4. Aşağıdakilerden hangisi 16. yüzyılın moda trend belirlemede etkin

figürüdür?
a) I. Elizabeth
b) III. Elizabeth
c) Akitanyalı Eleanor
d) Kral David
e) II. Charles

5. Aşağıdakilerden hangisi bir giysinin herhangi bir yerinde değişen

uzunluklarda kesme yapılmasıdır?
a) Slashing
b) Vertugados
c) Doublet
d) Jerkin
e) Hennin

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

Rönesans Döneminde Kostüm

6. Aşağıdakilerden hangisi çember (iç etek) eteklere verilen isimdir?

a) Doublet
b) Farthingales
c) Chaperon
d) Bourrelet
e) Barbette

7. Erkekler için vücuda oturan, düğmeli, kadife, saten ya da altın iplikli kumaş
kesimli giysi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Tunik
b) Slashing
c) Farthingales
d) Doublet
e) Cüppe

8. 15. ve 16. yüzyılın en ayırt edici aksesuarlarından biri olan yaka

aşağıdakilerden hangisidir?
a) Gömlek yaka
b) Verdugada
c) Ruff
d) Barbette
e) Slashing

9. Kadınların şapkalarına hacim eklemek için kullandıkları kalın yastıklı bir

rulo olan saç aksesuarı hangisidir?
a) Hennin
b) Bourrelet
c) Chaperon
d) Ruff
e) Keçe

10. Çenenin altından geçen bir keten kumaş şeridi aşağıdakilerden hangisidir?
a) Barbette
b) Dagging
c) Mandilion
d) Verdugada
e) Keçe
Cevap Anahtarı
1.e, 2.d, 3.e, 4.a, 5.a, 6.b, 7.d, 8.c, 9.b, 10.a

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

Rönesans Döneminde Kostüm

YARARLANILAN KAYNAKLAR
Cumming V., Cunnington C.W., P.E., (2010). Cunnington The Dıctıonary Of Fashıon
Hıstory. USA: Berg is the imprint of Oxford International Publishers Ltd.
Çevirmen: Özen, D. (2013) Moda Geçmişten Günümüze Giyim Kuşam ve Stil
Rehberi (1. Baskı). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Dereboy E.J. (2004) Kostüm ve Moda Tarihi. (1. Baskı). İstanbul: Özel Güzel San.
Stilistlik Ltd.
Fogg, M. (2017). Modanın Tüm Öyküsü. ( 2. Baskı). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
Gombrich, E.H. (2007) Sanatın Tüm Öyküsü. Remzi Kitabevi.
İnalcık, H.(2011) Rönesans Avrupası Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme
Süreci, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Kemper, R. H. A. (1977) History of Costume (World of culture). Italy: Europa
Verlag.
Konti, F. (1982) Rönesans Sanatını Tanıyalım. İstanbul: İnkılap ve AKA Kitabevleri.
Pendergast, S., Pendergast T., Hermsen S. ( 2004). Fashion, Costume, and Culture:
Clothing, Headwear, Body Decorations, and Footwear through the Ages:
USA.
Racinet, A. (1988). The Historical Encyclopedia Of Costumes: New York.
Sari, S., (2017). İkonografik Bağlamda Antik Dönem Tuniklerinin Form
Özelliklerinin İncelenmesi. Art-Sanat, s.19-51,
Sichel, M. (1984) History Of Women's Costume. London: Batsford Academic and
Educational Ltd.
Steele, P. (2005). A History and Fashion and costume Volume 2 The Medieval
World. New York: Bailey Publishing Associates Ltd.
Şişman A. (2011) Sanata ve Sanat Kavramlarına Giriş. İstanbul: Literatür Yayınları

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21