WYKRES ZDANIA POJEDYNCZEGO

Rozbiór logiczny zdania

Rozbiór logiczny zdania pojedynczego

Rozbiór logiczny zdania inaczej nazywamy jest rozbiorem składniowym albo analizą składniową. Polega
na wskazaniu w zdaniu podmiotu i orzeczenia oraz ich określeń, czyli wszystkich przydawek,
dopełnień i okoliczników. W analizowaniu zdania pomaga stworzenie wykresu, który pokazuje zależności
pomiędzy poszczególnymi wyrazami i pomaga określić związki składniowe, czyli połączenia wyrazów w
zdaniu.

Jak zrobić wykres zdania pojedynczego?

Aby poprawnie określić związki składniowe w zdaniu pojedynczym (czyli zawierającym jedno orzeczenie),
należy dokonać jego analizy składniowej, inaczej zwanej rozbiorem logicznym. Jak to zrobić krok po kroku?

Zdanie: Moja dobra koleżanka kupiła dziś swojemu bratu świetną książkę.

1. Najpierw w podanym zdaniu znajdź orzeczenie

(odpowiada ono na pytania: co robi? co się z nim dzieje?) kupiła
2. Następnie wskaż, kto wykonuje czynność z orzeczenia.
W ten sposób określisz podmiot (pytania: kto? co?) kto kupił? koleżanka
3. Poniżej zdania wypisz podmiot i orzeczenie, łącząc je dość długą linią.
koleżanka _________ kupiła
4. Zastanów się, jak pozostałe wyrazy w zdaniu łączą się ze sobą, i zapisz je na wykresie, zapisując obok
strzałek ich pytania oraz określając, jaką są częścią zdania. Np. słowo „moja” nie łączy się z wyrazem
„książkę” („moja książkę” nie ma sensu), ale z wyrazem „koleżanka” („moja koleżanka” ma sens):
 koleżanka kupiła –
 koleżanka (czyja?) moja – przydawka przymiotna
 koleżanka (jaka?) dobra – przydawka przymiotna
 kupiła (kiedy?) dziś – okolicznik czasu
 kupiła (komu?) bratu – dopełnienie dalsze
 bratu (czyjemu?) swojemu – przydawka przymiotna
 kupiła (co?) książkę – dopełnienie bliższe
 książkę (jaką?) świetną – przydawka przymiotna
5. Nazwij poszczególne związki składniowe.
Każda z kresek na wykresie symbolizuje związek składniowy. Należy pamiętać, że w związku składniowym
mogą się znaleźć dwa wyrazy (lub słowo i wyrażenie przyimkowe). Części zdania łączące się z podmiotem
nazywamy grupą podmiotu, zaś te, które łączą się z orzeczeniem, nazywamy grupą orzeczenia. W
każdym związku wyraz określane, znajdujący się wyżej, nazywamy wyrazem nadrzędnym, zaś wyraz
określający, znajdujący się niżej, to wyraz podrzędny.
 Rozbiór zdania pojedynczego – sprawdzian z odpowiedziami
1. Wypisz z poniższych zdań orzeczenia i podmioty.
 Jutro tajemnicza zagadka zostanie rozwiązana.
Orzeczenie: …
Podmiot:
 Pozytywny wynik badania miło mnie zaskoczył.
Orzeczenie: …
Podmiot:
 W zeszłym tygodniu moja klasa zwiedzała muzeum w Poznaniu.
Orzeczenie: …
Podmiot:
 Pierwszy komputer zajmował powierzchnię kilku pokoi.
Orzeczenie: …
Podmiot:
2. Ułóż wyrazy tak, aby prezentowały zdania pasujące do wykresów:
 goście, dom, nasz, jutro, odwiedzą, niezwykli
 wczoraj, głośnego piłkarz, udzielił, ulubiony, mój, wywiadu
3. Narysuj wykres zdania, określ części mowy i wypisz związki składniowe poniższych zdań:
 Rankiem tajemniczy statek dopłynął do bezludnej wyspy.
 Taki wynik meczu bardzo miło nas zaskoczył.
 Dzisiaj nowoczesny komputer mieści się w niewielkiej walizce.
 Skafander został podarowany przez Olka jego młodszemu bratu.