Umowa z następcą (art.

84-91 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników)

Przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego

zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego o co najmniej 15 lat (następcę) własność (udział
we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty
inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracował w tym gospodarstwie.

Umowa z następcą jest ukształtowana w ustawie z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym

rolników, w rozdziale 7. Jeżeli z umowy nie wynika co innego, stosuje się odpowiednio przepisy KC o
umowie przedwstępnej (wyjątek - art. 390 § 1.) Pierwowzór - umowa przekazania gospodarstwa
rolnego następcy.

 Jest to umowa jednostronnie zobowiązująca (tylko rolnik jest zobowiązany, a do

przeniesienia własności konieczna jest kolejna umowa - przenosząca). Należy ją odróżnić od
innych umów zobowiązujących do przeniesienia własności - jest to więc odrębny typ umowy
nazwanej. Ma na celu rozłożenie przechodzenia gospodarstwa na lata, przeciwnie do umów
darowizny, dożywocia czy przekazania).
 Jest to czynność prawna konsensualna. Dochodzi do skutku, gdy strony uzgodniły co
najmniej essentialia negotii (nie jest konieczne wydanie gospodarstwa).
 Umowa z następcą a także umowa przenosząca własność powinna zostać zawarta w formie
aktu notarialnego (ad solemnitatem). Zgodnie z art. 85 u.u.s.r oraz art. 158 KC (wymóg aktu
notarialnego dla przeniesienia nieruchomości) i art. 751 par. 4 KC (wymóg aktu notarialnego
dla zbycia przedsiębiorstwa z nieruchomością).
 Ma charakter umowy przedwstępnej i jako taka nie przenosi jeszcze własności
gospodarstwa rolnego na następcę. Rolnik jedynie zobowiązuje się do przeniesienia prawa
własności gospodarstwa na następcę po nabyciu przez siebie prawa do emerytury lub renty
inwalidzkiej. Oznacza to konieczność zawarcia kolejnej umowy w celu wykonania umowy
zobowiązującej - tym razem przenoszącej własność gospodarstwa rolnego na następcę.

Przedmiot umowy i świadczenia

Przedmiot umowy - zobowiązanie rolnika do przeniesienia własności (udziału we współwłasności) i

posiadania gospodarstwa rolnego na następcę.

Przedmiot świadczenia - gospodarstwo rolne definiowane w ustawie jako każde gospodarstwo służące
prowadzeniu działalności rolniczej.

W razie braku odmiennych postanowień rolnik po przeniesieniu własności gospodarstwa może żądać
od następcy świadczeń przewidzianych w art. 908 § 1 KC (przyjęcie jako domownika, dostarczać mu
wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie
w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym), w
zakresie uzasadnionym potrzebami rolnika i członków jego rodziny oraz warunkami majątkowymi i
osobistymi następcy, z uwzględnieniem jego nakładu pracy w gospodarstwie rolnika i korzyści
uzyskanych od rolnika przed objęciem gospodarstwa.

Może również - jeżeli przeniósł własność gospodarstwa rolnego przed nabyciem prawa do emerytury
lub renty - żądać świadczeń pieniężnych w wysokości nieprzekraczającej połowy emerytury
podstawowej miesięcznie do czasu nabycia prawa do emerytury lub renty. Ponadto umowa z następcą
może zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i
po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego na następcę.
Strony

Stronami kontraktu są:

a) rolnik - pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu
gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która
przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia; Umowę mogą
zawrzeć tylko ci rolnicy, którzy są objęci rolniczym ubezpieczeniem emerytalno-rentowym i w
przyszłości uzyskają prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej.

b) następca - brak legalnej definicji; następca musi być młodszy od rolnika o 15 lat, co wskazuje na to,
że musi to być osoba fizyczna. Wskazuje się, że osoba taka musi być zdolna do pracy w
gospodarstwie. Inne wymogi są sprzeczne z prawem. Może być to więc także osoba niespokrewniona
z rolnikiem. Nie ma przeszkód w przeniesieniu gospodarstwa na rzecz kilki następców.

Prawa i obowiązki stron

1) Rolnik

a) Ciąży na nim obowiązek przeniesienia własności i posiadania gospodarstwa rolnego na następcę z

chwilą uzyskania prawa do emerytury lub renty, jeżeli następca do tego czasu będzie pracował w tym
gospodarstwie. Przeniesienie własności może nastąpić także wcześniej, co przewiduje również ustawa.
(Rolnikowi nie przysługuje jednak roszczenie o zawarcie umowy w celu wykonania omawianego
kontraktu.)

b) Wykluczone jest żądanie zapłaty ceny za gospodarstwo od następcy.

c) Jeżeli przeniósł na następcę własność nieruchomości przed nabyciem prawa do emerytury lub renty,
a w umowie z następcą albo w umowie zawartej w celu jej wykonania nie postanowiono inaczej, to
może on także żądać od następcy świadczeń pieniężnych w takim zakresie, jak dla świadczeń
dożywotnich, ale w wysokości nieprzekraczającej połowy emerytury podstawowej miesięcznie do
czasu nabycia prawa do emerytury lub renty.

d) Postanowienia umowy powinny precyzować obowiązki rolnika związane z wykonywaniem przez

następcę pracy w gospodarstwie:

 Dopuszczenie do pracy
 Określenie jej zakresu
 Udostępnienie mieszkania
 Narzędzi potrzebnych do wykonywania pracy itp.

e) Może zobowiązać się do dostarczania następcy środków utrzymania, zapłaty wynagrodzenia za

świadczoną pracę czy zapewnienia następcy udziału w dochodach,

f) może wymagać od następcy pracy w gospodarstwie rolnym do czasu uzyskania prawa do emerytury
lub renty (nie może jednak zwrócić się z takim roszczeniem do sądu).

g) może domagać się realizacji innych świadczeń, do których zobowiązał się następca – świadczenia
te mogą dotyczyć okresu zarówno przed, jak i po przeniesieniu własności gospodarstwa rolnego na
następcę
2) Następca:

a) Prawa i obowiązki mogą wynikać z ustawy i umowy.

b) Zobowiązuje się do nieodpłatnej pracy w gospodarstwie, które jest przedmiotem umowy zawieranej
z rolnikiem do czasu uzyskania przez rolnika prawa do emerytury lub renty.

c) Posiada roszczenie o wykonanie umowy – może go dochodzić na drodze sądowej, Przedawnia się z
upływem roku od dnia w którym umowa miała być zawarta.

d) Jeżeli rolnik zmarł przed wykonaniem umowy z następcą, który pracował w jego gospodarstwie co
najmniej 5 lat, następca może żądać wykonania tej umowy przez spadkobierców rolnika. Roszczenie
następcy ma pierwszeństwo przed roszczeniami z tytułu zapisów.

e) roszczenie o przeniesienie własności gospodarstwa rolnego w wykonaniu umowy z następcą

powinno być ujawnione w księdze wieczystej, co powoduje, że roszczenie uzyskuje skuteczność
względem praw nabytych przez czynność prawną po jego ujawnieniu.

Rozwiązanie umowy

Rozwiązanie umowy z następcą (umowy obligacyjnej)

Na żądanie rolnika, sąd może rozwiązać taką umowę jeżeli:

1) następca bez usprawiedliwionych powodów nie podjął lub zaprzestał pracy w gospodarstwie

2) następcą nie wywiązuje się z obowiązków przyjętych w umowie

3) następca postępuje w taki sposób, że nie można wymagać, aby rolnik spełniał zawarte w umowie
obowiązki

Rozwiązanie umowy zawartej w celu wykonania umowy z następcą (umowy przenoszącej

własność)

Na żądanie rolnika, sąd może rozwiązać umowę (po rozważeniu interesów stron zgodnie z zasadami
współżycia społecznego), jeżeli:

1) następca uporczywie postępuje wobec rolnika w sposób sprzeczny z zasadami współżycia

społecznego

2) następca dopuścił się względem rolnika albo jednej z najbliższych mu osób rażącej obrazy czci lub
umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności

3) następca uporczywie nie wywiązuje się z obowiązków względem rolnika (wynikających z umowy
lub z przepisów)