Mgr Agnieszka Kwiecień – Madej

PODSTAWY PRAWA CYWILNEGO

Ogólne cechy
ž Najmocniejsze obciążenie cudzego
prawa własności,
ž Polega na obciążeniu rzeczy prawem do
jej używania i pobierania pożytków,
ž W stosunkach między osobami
fizycznymi spełnia często funkcję
alimentacyjną np. w ramach dożywocia,
ž W okresie PRL szerokie produkcyjne
zastosowanie użytkowania np. rolnicze
spółdzielnie producyjne
Zakres uprawnień

Pobieranie
pożytków
Używanie Naturalne Użytkownie
Cywilne
Prawa
Podmiotowe rodzaje
Użytkowanie przez osoby
fizyczne

Użytkowanie przez
rolnicze spółdzielnie
produkcyjne

Inne wypadki użytkowania

Treść użytkowania
ž Używanie rzeczy:
— W odniesieniu do nieruchomości może być
ograniczone do jej części,
ž Pobieranie pożytków:
— Może być ograniczone do określonego
rodzaju pożytków,
Ma charakter osobisty – użytkownik nie musi
jednak wykonywać prawa osobiście, może
oddać rzecz osobie trzeciej do eksploatacji np.
na podstawie najmu, dzierżawy, użyczenia.
Użytkowanie jest niezbywalne

Odpłatne/ Nieodpłatne
Terminowe/ Bezterminowe
Przedmiot użytkowania
Zespół
Rzeczy Prawa środków
produkcji

Ruchome Nieruchomości

Oznaczone co Oznaczone co
do gatunku do tożsamości

Najczęściej
niezużywalne
Użytkowanie nieprawidłowe
ž Jeśli użytkowanie obejmuje pieniądze
lub inne rzeczy oznaczone co do
gatunku – użytkownik staje się z chwilą
wydania właścicielem,
ž Po wygaśnięciu użytkowania
obowiązany jest do zwrotu według
przepisów o zwrocie pożyczki – art. 264
KC
Obowiązki użytkownika
Wykonywanie swojego prawa zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki

Ponoszenie ciężarów, które zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki

powinny być pokrywane z pożytków rzeczy

Dokonywanie napraw rzeczy i innych nakładów na rzecz związanych ze

zwykłym korzystaniem z rzeczy

Niezwłoczne zawiadomienie właściciela o dochodzeniu przez osobę trzecią

przeciwko użytkownikowi roszczeń dotyczących własności rzeczy

Po wygaśnięciu użytkowania zwrócenie rzeczy w takim stanie, w jakim ta rzecz

powinna znajdować się stosownie do przepisów o wykonywaniu użytkowania
Ustanowienie użytkowania
UMOWA
ž Strony: właściciel i użytkownik.

ž Treść użytkowania – co do zasady przepisy

bezwzględnie obowiązujące – IUS
COGENS
ž Można zmodyfikować zakres użytkowania
co do pożytków rzeczy i zakres
wykonywania użytkowania na
nieruchomości, rozkład wzajemnych
obowiązków stron, ustalić termin
końcowy użytkowania).
Wygaśnięcie użytkowania
Na zasadach
ogólnych Niewykonywanie

Np.
zrzeczenie 10 lat
się

Np.
konfuzja
Przedawnienie roszczeń

Naprawienie
szkody
(właściciel)

1 rok od
zwrotu
Zwrot
nakładów
rzeczy Zwrot
nakładów
(użytkownik (właściciel)
Użytkowanie przez osobę fizyczną
ž Wygaśnięcie użytkowania najpóźniej z chwilą śmierci
osoby fizycznej,
ž Użytkownik obowiązany jest zachować substancję
rzeczy oraz jej dotychczasowe przeznaczenie
ž Użytkownik może zakładać w pomieszczeniach nowe
urządzenia w takich granicach jak najemca
(oświetlenie elektryczne, gaz, telefon, radio i inne
podobne urządzenia, chyba że sposób ich założenia
sprzeciwia się obowiązującym przepisom albo zagraża
bezpieczeństwu nieruchomości art. 684 kc)
ž Właściciel może z ważnych powodów żądać od
użytkownika zabezpieczenia, wyznaczając mu w tym
celu odpowiedni termin
ž Właściciel może odmówić wydania przedmiotów
objętych użytkowaniem nieprawidłowym, dopóki nie
otrzyma odpowiedniego zabezpieczenia
Istota i rodzaje

Osobiste

Obciążenie
cudzego
prawa
własności
nieruchomości
Gruntowe Przesyłu
Służebności gruntowe
ž Służą zwiększeniu użyteczności
nieruchomości władnącej.
ž Cudzą nieruchomość
(każdoczesnego właściciela)
można obciążyć na rzecz
każdoczesnego właściciela
nieruchomości władnącej prawem,
którego treść polega na tym, że:
Rodzaje służebności gruntowych

Czynne właściciel Bierne właściciel

nieruchomości nieruchomości
władnącej może obciążonej zostaje
korzystać w ograniczony w
oznaczonym zakresie z możności dokonywania
nieruchomości w stosunku do niej
obciążonej określonych działań
Powstanie służebności gruntowej

Umowa Zasiedzenie Orzeczenie sądu

• Oświadczenie • Korzystanie z • Konstytutywne

właściciela trwałego i • Np. w zw. z
nieruchomości widocznego przekroczeniem
obciążonej – w urządzenia granic gruntu
formie aktu • Upływ czasu sąsiedniego
notarialnego – (20 lat/30lat) przy
ad • Deklaratoryjny wznoszeniu
solemnitatem wpis do KW budynku
• Deklaratoryjny • Zniesienie
wpis do KW współwłasności
Ustanowienie służebności drogi
koniecznej
ž Jeśli nieruchomość nie ma dostępu do
drogi publicznej lub do należących do
nieruchomości budynków
gospodarskich, właściciel może żądać
od właściciela gruntów sąsiednich
ustanowienia za wynagrodzeniem
potrzebnej służebności drogowej – art.
145 KC.
Wykonywanie służebności
gruntowych
ž Służebność gruntowa może mieć na celu jedynie
zwiększenie użyteczności nieruchomości
władnącej lub jej części,
ž Zakres i sposób wykonywania służebności
oznacza się, w braku innych danych, według zasad
współżycia społecznego przy uwzględnieniu
zwyczajów miejscowych,
ž Służebność gruntowa powinna być wykonywana w
taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała
korzystanie z nieruchomości obciążonej,
ž Obowiązek właściciela nieruchomości władnącej
utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania
służebności, chyba że w umowie strony postanowiły
inaczej
Zmiana treści służebności
gruntowej
ž W trybie umowy,
ž W trybie przymusowym sądowym
ž Przyczyna: „ważna potrzeba
gospodarcza, która pojawiła się po
ustanowieniu służebności”
ž Za wynagrodzeniem dla właściciela
nieruchomości władnącej
Wygaśnięcie służebności
gruntowych
Na zasadach Orzeczenie
Niewykonywanie
ogólnych sądowe

Z powodu
uciążliwości
Zrzeczenie się,

Z powodu utraty
znaczenia Przez 10 lat

Konfuzja W wypadkach
wskazanych w
ustawie
Służebności osobiste

ž Funkcja: zaspokojenie osobistych

potrzeb uprawnionego

ž Cudzą nieruchomość
(każdoczesnego właściciela) można
obciążyć na rzecz OZNACZONEJ
OSOBY FIZYCZNEJ prawem, którego
treść odpowiada służebności
gruntowej
Cechy
• Służebności osobiste są niezbywalne i nie można przenieść prawo do
wykonywania służebności
• Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o
służebnościach gruntowych

• Zakres i sposób wykonywania służebności osobistej oznacza się, w braku

innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z
uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych
• Wygaśnięcie służebności najpóźniej z chwilą śmierci uprawnionego

• Służebności osobistej nie można nabyć przez zasiedzenie

• Rażące uchybienia uprawnionego - właściciel może żądać zmiany
służebności na rentę
• Służebność mieszkania
Służebność mieszkania
ž Uprawniony może korzystać z
pomieszczeń i urządzeń
przeznaczonych do wspólnego
użytku mieszkańców budynków
ž W relacjach właściciela i
uprawnionego stosuje się
odpowiednio przepisy o
użytkowaniu przez osoby fizyczne
Uprawniony może przyjąć „na
mieszkanie”:
Małżonka
i dzieci
Dzieci mogą zostać po
osiągnięciu pełnoletności
Inne
osoby
Tylko gdy są na
utrzymaniu uprawnionego
albo są potrzebne do
pomocy w prowadzeniu
gospodarstwa domowego

W umowie można ustalić,

że po śmierci
uprawnionego służebność
przypadnie jego
małżonkowi, dzieciom lub
rodzicom
Służebność przesyłu
ž Umożliwia przedsiębiorcom przesyłowym
prowadzenie ich działalności z
wykorzystaniem sieci urządzeń
przesyłowych, położonych także na
terenie cudzych nieruchomości.
ž Cudzą nieruchomość (każdoczesnego
właściciela) można obciążyć na rzecz
przedsiębiorcy przesyłowego prawem
polegającym na tym, że przedsiębiorca
może korzystać w oznaczonym zakresie z
nieruchomości obciążonej, zgodnie z
przeznaczeniem tych urządzeń
Cechy
ž Do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio
przepisy o służebnościach gruntowych
ž Prawo do żądania każdej ze stron, w przypadku odmowy
zawarcia umowy, do ustanowienia za odpowiednim
wynagrodzeniem służebności przesyłu - przez Sąd
ž Służebność przesyłu przechodzi na nabywcę
przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń przesyłowych
ž Służebność przesyłu wygasa najpóźniej wraz z
zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa
ž Po wygaśnięciu służebności przedsiębiorca przesyłowy
ma obowiązek usunąć urządzenia przesyłowe,
utrudniające korzystanie z nieruchomości
— Z wyjątkiem usunięcia urządzeń, które powodowałoby
nadmierne trudności lub koszty – przedsiębiorca winien
naprawić wynikłą szkodę z powodu pozostawienia urządzeń
Kazus
ž Nieruchomość rolnika Tomasza od 2 lat była regularnie, co kilka
miesięcy, zalewana przez graniczącą z jego posesją rzekę. Po
każdym wylewie rzeki Tomasz przez kilkanaście tygodni nie
mógł dostać się ciągnikiem do magazynów, w których
przechowywał zboże ze swoich upraw. Za każdym razem, gdy
chciał dostać się do magazynów musiał prosić sąsiada o
pozwolenie na przejazd przez jego grunt. Za którymś razem
sąsiad oznajmił, że nie pozwoli dłużej przejeżdżać Tomaszowi
przez jego działkę, bo pozostawia ciągnikiem nieestetyczne
koleiny. Gdyby była tam droga sąsiad niemiałby nic przeciwko
temu, jednak obecnie jest to niemożliwe.
1. Czy Tomasz może domagać się umożliwienia mu przejazdu
przez grunt sąsiada? Na jakiej podstawie?
2. Na czyj koszt powinna być wybudowana droga?
3. Kto miałby prawo do korzysytania z niej – tylko Tomasz, tylko
sąsiad czy obaj?
4. W jaki sposób powinna zostać przeprowadzona?
Dziękuję za uwagę.