PRZEDMIOTY STOSUNKOW CYWILNOPRAWNYCH

Rzecz jako szczególny przedmiot stosunku cywilnoprawnego.

Rzecz a prawo do rzeczy. Rzecz niczyja.

Zasada superficies solo cedit („to, co jest na powierzchni, przypada gruntowi”).

Art. 45 k.c. Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne.

Art. 47 k.c. § 1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw
rzeczowych.

§ 2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub
istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

§ 3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.

Art. 191 k.c. Własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z
nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową.

Nieruchomości
Art. 46 k.c. § 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej
stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z
gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów
szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
§ 2. Prowadzenie ksiąg wieczystych regulują odrębne przepisy.
Dwie cechy wyróżniające:
 trwałość powiązania z gruntem (oraz sam grunt) oraz
 wyodrębnienie własności („odrębny przedmiot własności”;
„na mocy przepisów szczególnych odrębny od gruntu przedmiot
własności”); nieruchomość jest więc konstrukcją normatywną.

Ruchomości – pozostałe rzeczy.

1) Nieruchomości gruntowe

2) Nieruchomości budynkowe
budynki trwale z gruntem związane, które na mocy przepisów
szczególnych nie stanowią części składowych nieruchomości gruntowej, lecz
są odrębnym od gruntu przedmiotem własności.

Art. 235 k.c.

§ 1. Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub
gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich
związków przez wieczystego użytkownika stanowią jego własność. To samo
dotyczy budynków i innych urządzeń, które wieczysty
użytkownik nabył zgodnie z właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o
oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.
§ 2. Przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i
urządzeń na użytkowanym gruncie jest prawem związanym z użytkowaniem
wieczystym.

Spadek znaczenia prawa użytkowania wieczystego m.in. zob. np. ustawę z

20.07.2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów
zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów.

3) części budynków trwale z gruntem związanych

w obecnym stanie prawnym jest to wyłącznie lokal w rozumieniu ustawy z 24.06.1994 r. o własności
lokali (Dz.U. z 2021 r. poz. 1048), dalej jako „u.w.l.”.

art. 2 u.w.l.

1. Samodzielny lokal mieszkalny, a także lokal o innym przeznaczeniu, zwane dalej "lokalami", mogą
stanowić odrębne nieruchomości. [możliwość ustanowienia – odrębna nieruchomość lokalowa
powstanie jedynie wówczas, gdy zostanie wypełniona procedura określona w ustawie – zob. w
szczególności art. 7 u.w.l.]

(…)

2. Samodzielnym lokalem mieszkalnym, w rozumieniu ustawy, jest wydzielona trwałymi ścianami w

obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami
pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Przepis ten stosuje się odpowiednio
również do samodzielnych lokali wykorzystywanych zgodnie z przeznaczeniem na cele inne niż
mieszkalne.

3. Spełnienie wymagań, o których mowa w ust. 1a–2, stwierdza starosta w formie zaświadczenia.
4. Do lokalu mogą przynależeć, jako jego części składowe, pomieszczenia, choćby nawet do niego
bezpośrednio nie przylegały lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w
którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności: piwnica, strych, komórka, garaż, zwane dalej
"pomieszczeniami przynależnymi". (…)

Art. 7 u.w.l.

1. Odrębną własność lokalu można ustanowić w drodze umowy, a także jednostronnej czynności
prawnej właściciela nieruchomości albo orzeczenia sądu znoszącego współwłasność.

2. Umowa o ustanowieniu odrębnej własności lokalu powinna być dokonana w formie aktu
notarialnego; do powstania tej własności niezbędny jest wpis do księgi wieczystej. (…) [wymóg formy
szczególnej; konstytutywny wpis w księdze wieczystej]

Art. 3 u.w.l. – udział w nieruchomości wspólnej jako postać współwłasności przymusowej

1. W razie wyodrębnienia własności lokali właścicielowi lokalu przysługuje udział w nieruchomości

wspólnej jako prawo związane z własnością lokali. Nie można żądać zniesienia współwłasności
nieruchomości wspólnej, dopóki trwa odrębna własność lokali.

2. Nieruchomość wspólną stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do
użytku właścicieli lokali.

Nieruchomość wspólną stanowi grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do
użytku właścicieli lokali.

Ustawa z dnia z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2022 r. poz. 1728 ze zm.):

Art. 1

1. Księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości.

2. Księgi wieczyste zakłada i prowadzi się dla nieruchomości.

3. Księgi wieczyste mogą być także prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu.

Art. 2. Księgi wieczyste są jawne. Nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej
ani wniosków, o których uczyniono w niej wzmiankę.

Art. 3
1. Domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem
prawnym.

2. Domniemywa się, że prawo wykreślone nie istnieje.

Zasada jedna księga – jedna nieruchomość:

Art. 24 ust. 1. Dla każdej nieruchomości prowadzi się odrębną księgę wieczystą, chyba że przepisy
szczególne stanowią inaczej. Dotyczy to także nieruchomości lokalowych oraz nieruchomości, w
których nieruchomości lokalowe zostały wyodrębnione.

URZĄDZENIA PRZESYŁOWE

Art. 49 k.c.

§ 1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej
oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład
przedsiębiorstwa.

§ 2. Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może
żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za
odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem
przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca.

Samodzielny status rzeczowy urządzeń przesyłowych jest możliwy o tyle tylko, o

ile wchodzą one w skład przedsiębiorstwa (stanowią jeden z jego składników – por. art. 551 k.c.)
prowadzonego przez przedsiębiorcę przesyłowego. Stan ten, jako questio facti, może ulegać
zmianom. Racją jest, że czasowe przerwanie przesyłu, związane z konserwacją, usuwaniem
awarii lub zawieszeniem działalności przez przedsiębiorcę przesyłowego, nie powinno rzutować
na kwalifikację urządzeń tworzących sieć jako mogących stanowić odrębny od gruntu przedmiot
własności. Sytuacje te nie powodują zerwania funkcjonalnego związku między
przedsiębiorstwem przesyłowym a siecią i jej poszczególnymi elementami; nie rzutują też na to,
że przedsiębiorca przesyłowy w dalszym ciągu je wykorzystuje w celu przesyłania
mediów. Zaprzestanie prowadzenia działalności przesyłowej w sposób trwały, w powiązaniu z
innymi okolicznościami, może jednak w kontekście art. 47, art. 48 i art. 191 k.c. nie pozostawać
bez wpływu na odrębny własnościowy status tych urządzeń i prowadzić do zmiany ich
właściciela.
W świetle ustaleń dokonanych w sprawie nie można wykluczyć, że zmiany dokonane w
infrastrukturze objętej powództwem, w tym jej adaptacja do potrzeb pozwanej i częściowa
rozbudowa oraz likwidacja niektórych urządzeń, doprowadziły do trwałej dekompozycji
uprzednio istniejącej sieci i – w powiązaniu z zaprzestaniem działalności przesyłowej przez jej
pierwotnego właściciela oraz wygaszaniem działalności przedsiębiorstwa w
postępowaniu upadłościowym – trwałego rozerwania funkcjonalnych powiązań między
urządzeniami na gruncie pozwanej, wykorzystywanymi obecnie przez pozwaną do własnych
potrzeb, a przedsiębiorstwem powoda. Do takiego wniosku może skłaniać także zaakceptowana
przez Sąd Apelacyjny konstatacja, że urządzenia te, wraz z urządzeniami wybudowanymi przez
pozwaną, zostały przyłączone do sieci podmiotów trzecich, co oznacza implicite, że wchodzą
obecnie w skład innych przedsiębiorstw. Zmiana taka zakłada bowiem, że urządzenia te zostały
najpierw odłączone od sieci powoda, po czym ponownie uzyskały status odrębnego przedmiotu
własności w związku z włączeniem ich w skład przedsiębiorstwa prowadzonego przez innego
przedsiębiorcę przesyłowego. W świetle art. 49 § 1 k.c. nie oznacza to jednak, że
właścicielem tych urządzeń stali się automatycznie przedsiębiorcy przesyłowi, który podłączyli
te urządzenia do własnej sieci.

Art. 53 k.c.
§ 1. Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według
zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy.
§ 2. Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.

Art. 54 k.c.
Pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem.

Pożytek rzeczy jako pożytek prawa własności.

Pożytek prawa jako pożytek innego prawa podmiotowego niż prawo własności.

Przykład:
Właściciel X oddaje nieruchomość rolną w dzierżawę osobie D, a osoba D oddaje tę nieruchomość
w poddzierżawę osobie P.
Proszę wskazać należne w tym przypadku pożytki rzeczy i pożytki prawa, z uwzględnieniem
pożytków naturalnych i pożytków cywilnych.

Ustawowa definicja przedsiębiorstwa; znaczenie elementu organizacji;

różnorodna natura składników, w tym składników o charakterze
publicznoprawnym; ograniczenie pojęcia składników przedsiębiorstwa
wyłącznie do aktywów.

Art. 551 k.c. Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i

materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Obejmuje ono w szczególności:
1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa
przedsiębiorstwa);
2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów,
oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do
korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5) koncesje, licencje i zezwolenia;
6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8) tajemnice przedsiębiorstwa;
9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
C Legalis:
Z przedsiębiorstwem albo jego zorganizowaną częścią zarówno w rozumieniu art. 551 i
nast. k.c. (…) mamy do czynienia jedynie wówczas, gdy istnieje więź funkcjonalna między
materialnymi oraz niematerialnymi składnikami (elementami), która pozwala na stwierdzenie,
iż przedmioty te nie stanowią jedynie samodzielnych dóbr majątkowych, lecz wspólnie służą
realizacji określonego celu gospodarczego.

Charakter przedsiębiorstwa jako jednego przedmiotu stosunku cywilnoprawnego

umożliwia objęcie go jedną czynnością prawną – np. umową sprzedaży, darowizny,
dzierżawy, leasingu, ustanowienia użytkowania.
Art. 552 k.c. Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje
wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści
czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Konsekwencją rozwiązania, zgodnie z którym w skład przedsiębiorstwa

wchodzą tylko aktywa (nie pasywa) jest wprowadzenie regulacji szczególnej
dotyczącej odpowiedzialności za długi związane z prowadzeniem
przedsiębiorstwa w przypadku jego zbycia, tj. dokonania czynności prawnej o
charakterze rozporządzającym.

Art. 554 k.c. Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny
solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub
gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania
należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego
przedsiębiorstwa lub gospodarstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili
zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani
ograniczyć.

Relacja:
zbywca przedsiębiorstwa – nabywca przedsiębiorstwa – wierzyciel w zobowiązaniu, w
którym dług jest związany z przedsiębiorstwem
(np. niezapłacona cena z tytułu zakupu towarów, które weszły w skład przedsiębiorstwa;
niezapłacony czynsz najmu lokalu, w którym prowadzona jest działalność przedsiębiorstwa;
odszkodowanie za szkodę wyrządzoną ruchem przedsiębiorstwa)

Art. 366 k.c.

§ 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może

żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub
od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z
dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).

§ 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają

zobowiązani.