Przedmioty stosunku

cywilnoprawnego
 STOSUNEK PRAWNY
Relacja między dwoma (lub więcej)
podmiotami, istniejąca ze względu na
obowiązywanie normy prawnej, która
wyznacza jednemu podmiotowi
(lub podmiotom) określone zachowanie
względem drugiego podmiotu
(lub podmiotom).
 STOSUNEK CYWILNOPRAWNY
Poszczególne obowiązki lub uprawnienia, połączone więzią
funkcjonalną, tworzą stosunek cywilnoprawny.

Przykład – sprzedaż.
 Obowiązek pewnego zachowania się na
rzecz określonego podmiotu
Art. 535 KC
Pojęcie umowy sprzedaży
§ 1. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się
przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a
kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy
cenę.

 2 podmioty (adresat normy i uprawniony).

 Sprzedaż
Sprzedający jako Kupujący jako
adresat normy adresat normy
(kupujący jest (sprzedający jest
uprawnionym) uprawnionym)

Przeniesieni
e własności Zapłata ceny
rzeczy

Wydanie Odebranie
rzeczy rzeczy
ELEMENTY STOSUNKU
CYWILNOPRAWNEGO
• Strony  podmioty zobowiązane i uprawnione
• Treść uprawnienia i obowiązki podmiotów
• Przedmiot zachowania, do którego strona stosunku jest
zobowiązana (niekiedy oznacza także dobro, do którego
zachowania te się odnoszą)
ZACHOWANIA, DO KTÓREGO STRONA
STOSUNKU JEST ZOBOWIĄZANA
Obowiązki
Obowiązki
sprzedająceg
kupującego
o

Przeniesieni
e własności Zapłata ceny
rzeczy

Wydanie Odebranie
rzeczy rzeczy
 DOBRO, DO KTÓREGO ZACHOWANIA STRON
STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO SIĘ ODNOSZĄ
- rzeczy, przedmioty materialne niebędące rzeczami, dobra
niematerialne  („przedmiot przedmiotu stosunku
cywilnoprawnego”)
 Pojęcie rzeczy
• Art. 45 KC Definicja rzeczy
Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko
przedmioty materialne.
Materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub
przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób naturalny lub
sztuczny), że mogą stanowić samoistny przedmiot obrotu.
 Rzeczy
• Rzeczami nie są np.:
• dobra niematerialne (utwory literackie, naukowe),
• Prawa
niematerialne
• Ze względu na brak samoistności rzeczami nie są:
• Złoża minerałów
• Res omnium communes (np. woda płynąca)
• Zwierzęta dzikie, żyjące na wolności.
 Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy
• Rzeczy w obrocie (res in commertio)
• Rzeczy wyłączone z obrotu (res extra commertium)
• Rzeczy ograniczone w obrocie
Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy
RZECZY RUCHOME I NIERUCHOMOŚCI
• Ustawodawca definiuje pojęcie nieruchomości. Definicję
ruchomości wyprowadzamy a contrario z definicji
nieruchomości.
• Art. 46. Definicja nieruchomości
• § 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej
stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak
również budynki trwale z gruntem związane lub części takich
budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią
odrębny od gruntu przedmiot własności.
 Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy
-nieruchomości-
• Grunty – wyodrębnione części powierzchni ziemskiej
• Budynki – jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią
odrębny od gruntu przedmiot własności (przykład – budynek
wzniesiony przez użytkownika wieczystego na gruncie oddanym w
użytkowanie wieczyste); jeśli brak przepisów szczególnych, stanowią
część składową nieruchomości (art. 48 kc)
• Nieruchomości lokalowe – ustawa o własności lokali
 Prawna klasyfikacja rodzajów
rzeczy
-nieruchomości-
Art. 461. Definicja nieruchomości rolnej
• Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są
nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do
prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie
produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji
ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
 Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy

• Rzeczy oznaczone co do tożsamości oznaczenie rzeczy wg jej indywidualnych cech

• Rzeczy oznaczone co do gatunku  występują w obrocie w większej masie, są zamienne
• Odrębny mechanizm przeniesienia własności!

• Art. 155 KC
• § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna
umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej
przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że
strony inaczej postanowiły.
• § 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy
oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest
przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy
zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.
 Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy

• Rzeczy podzielne
• Rzeczy niepodzielne
• Czy da się rzecz podzielić bez istotnej zmiany samego
przedmiotu lub jego wartości?
 Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy
-podsumowanie-
• 1. rzeczy występujące w obrocie, rzeczy ograniczone w obrocie,
rzeczy poza obrotem
• 2. rzeczy ruchome i nieruchomości
• 3. rzeczy oznaczone co do tożsamości i co do gatunku
• 4. rzeczy podzielne i niepodzielne
 Czy zwierzęta są rzeczami?
• DEREIFIKACJA – zwierzęta nie są rzeczami, choć stosujemy
do nich odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy.
• art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt zwierzę jako istota
żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą, a
człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.
 Czy pieniądze są rzeczami?
• pieniądze pełnią swoją rolę w obrocie wyniku przyznanej przez państwo mocy umarzania zobowiązań
pieniężnych,
• rzeczami sensu stricto, z reguły oznaczonymi co do tożsamości, są numizmaty
• zasada nominalizmu pieniężnego
• art. 3581 KC:
§ 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie
świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
§ 2. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego
niż pieniądz miernika wartości.
§ 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu
interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia
świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.
§ 4. Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona
prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.
§ 5. Przepisy § 2 i 3 nie uchybiają przepisom regulującym wysokość cen i innych świadczeń pieniężnych.
 Papiery wartościowe
• Papier wartościowy – dokument dłużny (stwierdzający
istnienie stosunku prawnego), opiewający na wierzytelność lub
inne prawo podmiotowe, którego przedłożenie osobie
zobowiązanej jest niezbędne do zrealizowania uprawnień.
Części składowe rzeczy i przynależności
• Części składowe
 połączenie w sensie fizycznym, na tyle mocne, że odłączenie
spowodowałoby zasadnicze zmiany bądź to dla całości, bądź
dla części przedmiotu odłączanego
 przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego
użytku nie stanowią części składowych!
Nie może być odrębnym przedmiotem własności ani innych
praw rzeczowych
 Części składowe rzeczy i
przynależności

• Art. 48 KC
• Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do
części składowych gruntu należą w szczególności budynki i
inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również
drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.
• Art. 50. Prawa częściami składowymi gruntu
Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa
związane z jej własnością.
Części składowe rzeczy i przynależności

• Art. 48 KC
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności
budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili
zasadzenia lub zasiania.
• Art. 49 KC
§ 1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz
inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład
przedsiębiorstwa.
• odrębna własność budynków:
budynki wzniesione lub nabyte przez użytkownika wieczystego (art. 235 § 1 KC),
budynki przekazane lub wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na gruncie Skarbu Państwa (art.
272 § 1 i 2 KC)
budynki wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na gruncie stanowiącym wkład gruntowy
członka spółdzielni (art. 279 § 1 KC). Dodajmy, że w tych przypadkach budynki stanowią odrębną
nieruchomość.
Części składowe rzeczy i przynależności
• Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z
innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli
pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu
celowi.
• Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela
rzeczy głównej.
• Przynależność nie traci tego charakteru przez przemijające
pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną.
• Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek
także względem przynależności, chyba że co innego wynika z treści
czynności albo z przepisów szczególnych.
 Pożytki
• Naturalne Pożytki rzeczy

• Cywilne
• Pożytki praw
• Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej
części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki
stanowią normalny dochód z rzeczy.
• Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na
podstawie stosunku prawnego.
• Pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze
swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem.
 przedsiębiorstwo
• Zespół składników materialnych i niematerialnych,
przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.
• Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo
obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa,
chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z
przepisów szczególnych.
 Gospodarstwo rolne

• Art. 553 KC
Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami
leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i
inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić
zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z
prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Kazus 1
• 76- letnia Eugenia R. postanowiła zapisać swemu kotu, Ciastkowi, drewnianą szopę.
Napisała testament, w którym znalazło się sformułowanie: „mojemu kotu, Ciastkowi,
zapisuję nieruchomość budynkową – szopę, położoną na podwórzu przy mym domu.”
1.Czy kot może dziedziczyć?
2. Czy szopa stanowi nieruchomość?
Kazus 2
• Ksymena G. zasadziła w przydomowym ogrodzie różane
krzewy, które obrodziły pięknymi kwiatami. Ksymena
postanowiła sprzedać kwiaty swej sąsiadce, Serafinie O.
1. Proszę określić, jaki rodzaj rzeczy stanowią kwiaty przed ich
zerwaniem.
2. Proszę określić, czy sprzedane kwiaty będą mieścić się w
cywilnoprawnej kategorii pożytków, a jeśli tak – jaki rodzaj
pożytków stanowią?