Avadhuta Leela Complete Book

ne<Û÷ä ‘· ©\
uÛ>Ñ y∑ êHé lll yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyê] J$‘· #·]Á‘·

ì‘·´bÕsêj·TD Á>∑+<∏eä TT
ùdø£s¡D
ô|dü\ düTã“sêeTj·T´
Á|üø±X¯≈î£ \T :
l kÕsTT e÷düsº Y ùdyêÁ≥dtº
>=\>∑eT÷&ç
(ej·÷) düπs«|ü*¢
HÓ\÷¢sT¡ õ˝≤¢ (A.P)
PIN- 524 321
düs«¡ kÕ«eTéTT\T : Å|øü ±X¯≈î£ \$
|ü<ëï\T>∑e eTTÁ<äD : 2000 Á|ü‘T· \T
ÁbÕ|ækÔ ÕúqeTT :
Åo kÕ«$Tø£è|ü |ü_¢πøwüHé‡
>=\>∑eT÷&ç b˛dtº
(ej·÷) düsπ «|ü*¢ ` 524 321
HÓ\÷¢sT¡ õ˝≤¢ (A.P)
yÓ\ : s¡÷. 40`00
eTTÅ<äD:
eTH√CŸ Á|æ+≥sY‡
#·|Œü ˝Ÿ ãC≤sY, ø±∫>∑÷&É, ôV≤’ <äsêu≤<é
ôd˝Ÿ : 9246887388
uÛ>Ñ y∑ êHé lyÓ+ø£jT· ´kÕ«$T
kÕ«$T ùde≈£îsê\T ‘·T\düe«
#·T+&ÉT Hê>∑jT· ´>±s¡T e⁄s¡|tò s√•¬s&ç>¶ ±s¡T
e÷‘êJ e¬øÿeTà>±s¡T
uÛøÑ Ô£ •U≤eTDÏ lnøÏÿ+ yÓ+ø£≥sê$T¬s&ç>¶ ±s¡T
l q\¢|⁄ü s¬ &ç¶ Ä~Hêsêj·TD¬s&ç>¶ ±s¡T
l ø=eTs¡ – ] s¡ e TDj· T ´>±s¡ T
l ã]¬>\ Hê>∑j·T´
leT‹ >∑T‘êÔ qs¡deü Tà
l kÕ«$T yês¡T yê&çq edüTeÔ ⁄\T
ã+&ç, bÕ<äTø£\T, &√*, bÕ\Tø±∫q –HÓï\T
|üP»´ bÕ<äT\T Ä#ês¡´ Áo møÏÿsê\ uÛÑs¡<ë«»>±s¡T
Áo kÕ«$Tyês¡T eTq eT<Û´ä ñ+&É>H∑ ˚ yê] J$‘· #·]Á‘·
Á|ü#·T]+#·eTì, n+<äT≈£î MT≈£î X¯øÏÔ˝Ò≈£î+fÒ Áo kÕ«$Tyê]
~e´©\\‘√ ø£s|¡ Áü ‘·eTT\T y˚sTT+∫ HÓ\÷¢sT¡ ˝À Á|ü‹ Ç+{ÏøÏ
|ü+#·eTì Áo kÕ«$Tyê] ùde≈£î\HÓ+‘·>±H√ Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T.
n$ yês¡T #˚jT· ˝Òøb£ ˛j·÷s¡T.
ø£qTø£ $<ë´q>∑sY kÕsTT eT+~s¡ ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡eeTTq≈£î
y˚dqæ kÕe˙sY˝À Áo kÕ«$Tyê] bò˛{À eT]j·TT yê] ~e´©\\T
yÓTT≥ºyÓTT<ä{ÏkÕ]>± ø±–‘·+ô|’ Á|ü#·T]+∫ Á|ü|ü+#·eTTq≈£î
Áo kÕ«$Tyê]ì >∑÷]Ã ‘Ó*Œq |ü⁄DéT÷]Ô. Ç˝≤+{Ï |üqT\
<ë«sê Áo kÕ«$Tyê] ÄÁ>∑V≤ü eTTq≈£î >∑T]ø±e\dæ ñ+≥T+<äì
nH˚≈î£ \T #ÓbÕŒs¡T. n+<äT≈£î yês¡T ªªÇ+‘· eT+~ Á|ü»\≈£î y˚T\T
»s¡T>∑T‘·T+~. H˚H=ø£ÿ&ÉqT Hê\T>∑T »qà\T yÓqTø£≈£î b˛sTT
ekÕÔqT. HêπøMT ∫+‘· ˝Ò<Tä μμ nqï |ü⁄DéT÷]Ô |üP»´bÕ<äT\T
Ä#ês¡´ l uÛÑs¡<ë«» e÷cÕºs¡T>±s¡T. Áo kÕ«$Tyês¡T eTq
eT<Û´ä ñ+&É>H∑ ˚ yê] J$‘êìï >∑÷]Ã Hê#˚‘· $wüjT· ùdø£sD ¡
#˚sTT+∫ Áo kÕ«$Tyê] yÓTT<ä{Ï J$‘· #·]Á‘· Á|ü#T· ]+∫ á
˝Àø±ìπø |üP»´˙j·TT&ÓH’ ês¡T.
ii
$wüj·Tdü÷∫ø£ ù|õ
dü+K´
eTT+<äTe÷≥ iv
ø£è‘·»„‘· v
Á>∑+<∏bä Õsêj·TD |ü<‹∆ä vi
lkÕ«$Tyê]ì ùd$+#˚ $<Ûeä TT vii
Bø£å #˚ùdyê]øÏ dü÷#·q viii
>∑Ts¡T <äsÙ¡ qeTT x
n<Ûë´j·TeTT\T :
1 l yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T yê] J$‘·+ 1
2 nìπø‘·T&ÉT 9
3 ne<Û÷ä ‘· ©\\T 28
4 düs«¡ »„eT÷]Ô 33
5 düs¡« düeTs¡Tú&ÉT 56
6 uÛ÷Ñ ‘·ìj·T+‘· 68
7 Ä|ü<ë“+<Ûeä ⁄&ÉT 80
8 neTè‘·yê≈£îÿ 88
9 <äj÷· kÕ>∑sT¡ &ÉT 99
10 |ü‹‘·bÕeqT&ÉT 109
11 ne<Û÷ä ‘· yÓ<’ ´ä + 116
12 dü»q® e+~‘· 124
13 <äøÏåD 127
14 kÕ<ÛTä <ä÷wüD 131
15 _Ûø±å qï+ 133
16 »qà»qà\ nqTã+<Û+ä 136
17 ~yê´qTuÛyÑ ê\T 140
iii
18 <˚+‘√ |”≈î£ ˝≤&˚ yêfi¯ófl <ë+{À¢øπ 150

19 lkÕ«$Tyê] nuÛj Ñ T· + 155
20 <Ûsä êà#·sD
¡ 160
21 lkÕ«$Tyê] ~eúÀ<Ûä 165
22 lkÕ«$Tyê] dü÷≈£î\Ô T 189
23 q$Tàqyê]øÏ kıeTTà ` qeTà≈£î+fÒ ......... 192
24 lkÕ«$Tyê] nuÛ<Ò dä ‹úæ 197
25 eTVü‰düe÷~Û 206
26 kÕ<Ûqä 216
27 kÕ«$Tyê]øÏ n‹Á|‹” bÕÁ‘y· TÓ qÆ |üì n+<äs÷¡ #˚d.æ ... 225
28 Hê kÕ«qTuÛyÑ ê\T (s¡#s· TT‘·) 228
29 eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s+¡ ©\\T 235
ÅbÕs¡úq
>∑Ts¡TeT<Û̊´ dæú‘·+ $X¯«+ $X¯« eT<Û̊´ dæú‘√ >∑Ts¡T'
>∑Ts¡TsY $X¯«+q#êH√´dæú ‘·ôd’à Åo >∑Ts¡y˚qïeT'
Åo kÕ«$Tyê]øÏ <äøD
åÏ |ü+ù|yês¡T
m–®≈L£ ´{Ïyé Ä|òd” sü Y & yÓT+ãsY ôdÁø£≥]
uÛ>Ñ y∑ êHé l yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T ÄÁX¯eTeTT,
>=\>∑eT÷&ç ` 524 321. HÓ\÷¢sT¡ õ˝≤¢ nì |ü+|üe˝…qT.
e´≈£îÔ\ ù|s¡¢‘√ |ü+|üe<äT›.
iv
eTT+<äTe÷≥
Bq»H√<ä∆s¡D ø=s¡≈£î, uÛÑø£Ô dü+s¡ø£åD ø=s¡≈£î, eTTeTT≈£åîe⁄\≈£î e÷s¡Z+
#·÷|ü&ÜìøÏ Ä |üs¡e÷‘·à eTq eT<Ûä´ dü<äTZs¡Te⁄>± ne‘·]kÕÔs¡T. n{Ïº
dü<äTZs¡Te⁄\˝À XÊÅkÕÔ\˝À ìπs›•+#·ã&çq düs¡«yê´|üø£‘·«+, düs¡«düeTs¡ú‘·,
düs¡«»„‘ê«\T dü+|üPs¡íeTT>± Á|üø£≥eTe⁄‘êsTT. n˝≤ Á|üø£≥eTsTTqyêπs
>=\>∑eT÷&ç˝À yÓ\dæq ne<Û÷ä ‘· Áo yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyês¡T.
eTVü‰‘·Tà\T X¯Øs¡+ #ê*+∫q ‘·sê«‘· >∑÷&Ü ì‘·´dü‘·T´˝…’ ø√]q
#√≥ X¯Øs¡+‘√ ø£ìŒ+#·>\∑ s¡T. n<äèX¯´+>± n+‘·{≤ ì+&çjT· T+&ç m\¢yfi˚ ˝¯ ≤
‘·eT uÛÑ≈£îÔ\ ÁbÕs¡úq\qT, #˚wüº\qT kÕøÏå>± >∑eTìdü÷ÔH˚ ñ+{≤s¡T. eTqeTT
@e÷] yê]ì ÁbÕ]ú+#·≈î£ Hêï, yês¡T eTq\qT nìï y˚fi˝¯ ≤ s¡økåÏ ÕÔsT¡ . Áo
kÕ«$Tyê] eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s+¡ »s¡T>∑T‘·Tqï ©\˝Ò n+<äT≈£î ì<äsÙ¡ q+.
Áo kÕ«$Tyê]øÏ eT‘·u<ÒÛ +ä ˝Ò<Tä . yê] düe÷~Ûì nìï ≈£î˝≤\, eT‘ê\ yês¡÷
<ä]Ù+∫ u≤<Ûä\qT ‘=\–+#·T≈£î+≥THêïs¡T.
ìs¡+‘·s¡ dü<Tä sZ T¡ düàs¡D e\q uÛeÑ ã+<Ûë\T <ä>y∆∑ TÓ Æ ‘·q≈£î, >∑Ts¡Te⁄≈£L
uÛÒ<ä+ ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT uÛÑ≈£îÔ&ÉT eTT≈£îÔ&Ée⁄‘ê&Éqï~ XÊÁdüÔ yêø£´+. Ç˝≤ Áo
kÕ«$Tyê]ô|’ ìs¡+‘·s+¡ eTq eTqdüT‡qT ì\T|ü&ÜìøÏ yê] J$‘· $X‚cÕ\qT
düà]+#·&+É ã\yÓTqÆ Ä\+ãqeTT. ø£qTø£H˚ yê] s¡÷|ü+, yê≈£îÿ\T J$‘·
$<ÛëqeT÷ á Á>∑+<∏+ä ˝À $e]+#êeTT. Áo kÕ«$Tyê] J$‘·+ kÕ<ÛTä e⁄\≈£î
Ä<äs¡ÙÁbÕj·TyÓTÆq ø=+&Éô|’ qTqï CÀ´‹e˝… e÷s¡Z<äs¡Ùø£yÓTÆq~. düs¡«Je⁄\
MT<ä Áù|eT, ìsê&É+ãs¡‘,· <Û´˚ j·TeTT ô|’ ÁX¯<,∆ä ø±s¡´Bø£,å yÓs’ ê>∑éTT, <Ûsä êà#·sD¡ ,
Ç+Á~j·T ìÁ>∑V≤ü eTT yês¡T Ä#·]+∫ eTq≈£î #·÷|æq ~e´ e÷sêZ\T.
Áo kÕsTTHê<ÛTä ì, Áo s¡eTD eTVü≤]¸˙ eTq+ #·÷&É˝<Ò Tä >±˙, 1982
es¡≈£L eTq eT<Ûä´ J$+∫q Áo kÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#·>∑*>±eTqT≈£î+fÒ
eTqyÓT+‘· n<äèwüeº +‘·T\yÓ÷ ‘Ó\TdüT+Ô ~. yês¡T X¯Øs¡+‘√ e⁄+&É>± ‘·eT
$X¯«s¡÷bÕìï, eTVæ≤eTqT #ê˝≤ >√|ü´+>± e⁄+#ês¡T. ‘·eT ø°]Ô yê´|üHêìï
∫Á‘·yÓTÆq Ø‘·T\˝À n]ø£fÒºyês¡T. eTVü‰düe÷~Û ‘·s¡Tyê‘·H˚ uÛÑ≈£îÔ\T ‘·eT
~yê´qTuÛÑyê\qT ˇø£]‘√ ˇø£s¡T #Ó|ü⁄Œø=ì ‘·qàj·T‘·«+ bı+<˚ uÛ≤>∑´+
ø£*–+~. dü<Tä sZ T¡ düàs¡D e\q düsT¡ «\÷ Ç˝≤+{Ï ~yê´qTuÛ÷Ñ ‘·T\T bı+~
yê] ø£è|ü≈£î bÕÁ‘·T\T ø±yê\H˚ dü‘·‡+ø£\Œ+‘√ uÛÑ≈£îÔ\T á ~yê´qTuÛÑyê\
dü+|ü⁄{≤ìï ≈£Ls¡Ã&ÜìøÏ düV≤ü ø£]+#ês¡T.
v
ø£è‘·»„‘·
á »>∑Hêï≥ø£+˝À Hê≈£L ˇø£ bÕÁ‘·qT ø£*Œ+∫, |ü$Á‘·
J$‘·+ yÓ’|ü⁄ Áù|πs|æ+∫q |üs¡e÷‘·à≈£î, yê] Á|ü‹s¡÷|üyÓTÆq
>∑Ts¡T<˚e⁄\T Ä#ês¡´ Áo møÏÿsê\ uÛsÑ <¡ ë«» e÷wüsº >Y ±s¡T Hê
j·T+<äT ‘·+Á&ç ø£+fÒ m≈£îÿe Áù|eTqT #·÷|æ qqTï Áo kÕ«$Tyê]
düìï~ÛøÏ |ü+|æ, yê] J$‘· #·]Á‘· ùdø£]+|üCÒdæ Á|ü<∏äeT
Á>∑+<∏äeTT>± r]Ã~~› eTTÁ~+∫q+<äT\≈£î yê] |ü$Á‘·
bÕ<ä|<ü àä eTT\≈£î düV≤ü Ádü kÕcÕº+>∑ <ä+&ÉÁ|üD≤eTeTT\T.
á $<Ûyä TÓ qÆ Hê ùdeqT d”«ø£]+∫q Áo kÕsTTHê<∏Tä q≈£î,

Áo yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyê]øÏ kÕcÕº+>∑ <ä+&É Á|üD≤eTeTT\T.
|üse¡ T |üPE´˝…q’ e÷ ‘·*>¢ ±s¡T ô|dü\ X‚weü Tà>±]øÏ

e÷ k˛<äsT¡ &ÉT s¡eTDj·T´>±]øÏ ø£è‘·»‘„ ê_Ûe+<äHê\T. á Á>∑+<∏ä
eTTÁ<äD≈£î düV≤ü ø£]+∫q Áo j·T+.yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡T>¢ ±]øÏ (ˇ+>√\T)
m.k˛$TXË{ºÏ yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡T>¢ ±]øÏ (dü÷fi¯Sfls¡Tù|≥) Áo kÕ«$Tyê]
ÄodüT‡\T dü<ë ñ+&Ü\ì ÁbÕ]údTü HÔ êïqT.
vi
Á>∑+<∏ä bÕsêj·TD |ü<‹∆ä

á düÅ<+Zä <∏ëìï Áø£eT|ü<‹∆ä q bÕsêj·TD #˚ùdÔ Áo kÕ«$Tyê] ø£è|ü
$X‚w+ü >± nqTuÛeÑ eTe⁄‘·T+~. n~ Áo <ä‘êÔÁ‘˚jT· kÕ+Á|ü<ëj·T+.
neø±X¯eTTqï|ü⁄Œ&É˝≤¢ Á|ü‹yês¡÷ dübÕÔV≤ü bÕsêj·TD #˚dTü ø=H˚+<äT≈£î
M\T>± á Á>∑+<∏ëìï s¡÷bı+~+#·&ÉyÓTÆq~. ˝Òø£ ne÷yêdü´Hê&ÉT Áo
kÕ«$Tyê]ì |üPõ+∫ X¯óø£¢ bÕ&É´$T qT+&˚ bÕsêj·TD Äs¡+_Û+∫ |üP]íeT
es¡≈L£ 15 s√E\T á Á>∑+<∏ä bÕsêj·TD |üP]Ô #˚jT· e#·TÃ. @s√C…+‘·
#·<eä e\dæ+B me]øÏ yêπs ìs¡sí TT+#·Tø√e#·TÃ. neø±XÊìï ã{Ïº bÕsêj·TD
düeTj·T+˝À Áo kÕ«$Tyê] |ü{≤ìøÏ>±ì, Áo <ä‘êÔÁ‘˚jT· kÕ«$T |ü{≤ìøÏ>±ì,
˝Òø£ yê] |üPsêíe‘ês¡yÓTÆq Áo kÕsTT |ü{≤ìøÏ>±ì <Ûä÷|üBbÕ\]Œ+∫,
bÕsêj·TD ∫es¡ 108 kÕs¡T¢ nøÏ+å ‘·\T, ‘·T\dæ |üP\T yÓTT<ä˝q’… yê{Ï‘√
|ü P õ+∫, HÓ ’ y ˚ < ä ´ $T∫Ã Vü ‰ s¡ ‹ yê«*. ˝Ò ø £ á bÕsêj· T DqT ˇø£
>∑Ts¡Tyês¡e÷s¡+_Û+∫ s¬ +&ÉT yêsê\≈£î e#˚Ã >∑Ts¡Tyês¡+‘√ |üP]Ô #˚jT· e#·TÃ.
∫e] s√E Áo kÕ«$Tyê]øÏ f…+ø±j·T, |üP\T düeT]Œ+∫, Äj·Tq s¡÷bÕ\T>±
‘·\∫ ˇø£]øÏ >±ì, eTT>∑T]Z øÏ >±ì $ø£˝≤+>∑T˝…q’ ù|<ä\≈£î uÛÀ»qeTT ô|{Ï,º
‘·eT X¯øÔÏ qqTdü]+∫ <äøD åÏ , ‘ê+ã÷\$Te«&É+ ÁX‚jT· düÿs¡+. n~ M\T>±ì
yês¡T kÕ«$Tø£ì dü+ø£*Œ+∫ uÛÀ»Hêìï Ç+{Ï yÓ\T|ü\ $&É∫, $T–*q
nqï<ëHê<äT\ø£jT˚ ´ Ks¡TÃqT Áo |üPsêíÁX¯e÷ìøÏ düeT]Œ+#·e#·TÃ.
Åd\Ô” T ãVæ≤wüßº düeTj·T+˝À e÷Á‘·+ á Á>∑+<∏ëìï #·<Tä esê<äT. uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î
Vü≤è<äj·T+˝À XÀø£+ ˝Òq|ü⁄Œ&ÉT yÓTÆ\ (dü÷‘·ø£+) bÕsêj·TD≈£î Ä≥+ø£+
ø±<äT.
neø±X¯eTTqïyês¡T ˇø£ÿ yês¡+˝À ≈£L&Ü Á>∑+<∏ä bÕsêj·TD
#˚jT· e#·TÃ. m|ü⁄Œ&ÓH’ ê bÕsêj·TD\T 1, 3, 5 e+{Ï uÒdæ dü+K´\˝À #˚jT· &É+
ÁX‚j·Tdüÿs¡+.
Áo kÕ«$Tyê] uÛÑ≈£îÔ\+<ä]ø° Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eT÷ Áo kÕ«$Tyê]
Äsê<ÛHä √‘·‡e+˝À <äsÙ¡ q, ùde\ e\q n‘·´+‘·yTÓ qÆ ÁX‚jT· düT‡ ø£\TZ‘T· +~.
ø=ìï ÄesêÔ\T bÕsêj·TD nj·÷´ø£ á Á>∑+<∏+ä ˝À ù|s=ÿqï Ç‘·s¡
eTVü≤˙j·TT\ #·]Á‘·\T ≈£L&Ü bÕsêj·TD #˚jT· &ÉyTÓ +‘√ ÁX‚j÷Ó <ëj·Tø£+.
vii
Áo kÕ«$Tyê]ì ùd$+#˚ $<Ûeä TT

1. Áo kÕ«$Tyê] J$‘· #·]Á‘· bÕsêj·TD.
2. e+≥#˚XÊø£ yÓTT<ä≥ ø=+#Ó+ nqïeTT, ≈£Ls¡ ˇø£ Ä≈£î˝À>±ì
ø±–‘·+˝À>±˙ ô|{Ïº Ç+{Ï ãj·T≥ >∑TeTà+ <ä>sZ∑ ¡ ñ+∫ düø\£
Jedü«s¡÷|ü⁄&Óq’ uÛ>Ñ y∑ êHé Áo yÓ+ø£jT· ´ kÕ«$Tyê]øÏ düeT]ŒdüTHÔ êïqT
nì qeTdüÿ]+∫ Ä nqï+ Je⁄\≈£î e<ä* y˚jT· &É+.
3. Áo kÕ«$Tyê] n–ï >∑T+&ÉeTTq≈£î f…+ø±j·T, ø£f\º… T, kÕ+Áu≤DÏ,
qe<Û ë qéTT\T dü e T]Œ+#· & É + . J$‘ê+‘· e TT Áoyês¡ T
nqïbÕ˙j·TeTT\ ø£+fÒ n~Ûø£+>± n–ï>∑T+&ÜH˚ï Áù|eT‘√
ùd$+#ês¡T.
4. Ç+{Ï˝À l kÕ«$Tyê] |ü{≤ìï ÁX¯<‘∆ä √ |üPõ+#·&+É .
5. Ád”\Ô T Ç+{ÏøÏ <ä÷s¡yTÓ qÆ |ü⁄&ÉT ô|’ |üqT\T eTs=ø£]#˚‘· #˚sTT+#·&+É .
6. Áo kÕ«$Tyê] n–ï>∑T+&ÉeTTq≈£î, düe÷~Û eT+~s¡eTTq≈£î
@ø±Á>∑yTÓ qÆ eTqdüT‡‘√ q÷≥ mì$T~ Á|ü<øä D åÏ \T #˚jT· &É+.
7. Áo kÕ«$Tyê] düìï~ÛøÏ e∫Ãq|ü⁄&ÉT ˝ÖøÏø£ eéVü‰s¡eTT\T
e÷{≤¢&≥ É + e÷ì Á|ü<øä D åÏ \T, HêeTdüàs¡D, düÁ<ä+Z <∏ä |üsq¡ƒ +˝À
ø±\eTT >∑&TÉ |ü⁄≥.
‘·q≈£î ùde#˚ùdyês¡T Ç‘·sT¡ \qT $eT]Ù+∫Hê, ø√|üeTT yÓTT<ä\>∑T
<ä T s¡ T Z D eTT\≈£ î ˝ÀHÓ ’ H ê, yê] ùdeqT l kÕ«$Tyês¡ T
n+^ø£]+#˚yês¡T ø±<äT.
kÕ{Ïyê]ì $eT]ÙdüT+Ô fÒ Ä\øÏ+∫Hê <√wüyT˚ . ˇø£|⁄ü Œ&ÉT ˇø£
ùde≈£î&ÉT n˝≤+{Ï <äT]«eTs¡Ù\T $ì e∫Ã Áo kÕ«$Tyê]øÏ
C≤eb˛j·TuÀj·÷&ÉT. ªª#Ó|⁄ü Œ&ÉT e÷≥\T $ì e#êÃe⁄. ˙e⁄ b˛ùd
C≤e e<äTb› ˛μμ nHêïs¡T l kÕ«$Tyês¡T.
Á|ü | ü + #· + ˝À nìï+{Ï ˝ ÀøÏ n‹ $\TyÓ ’ q ~ eTqdü T ‡.
viii
<ëìHÓ+‘√ |ü$Á‘·+>± ô|’ #Ó|æŒq <äTs¡TZDeTT\T #˚s¡≈£î+&Ü
Áo kÕ«$Tyê] düàs¡D≈£î e÷Á‘·y˚T $ìjÓ÷–ùdÔ, Áo kÕ«$Tyês¡T
eTq ùde\q+^ø£]+∫ Á|üdüqTï˝Ö‘ês¡ì eTq+ >∑T]Ô+#ê*.
n˝≤ #˚j·T˝Òq|ü⁄&ÉT eTq ùde\˙ï e´s¡úy˚T!
‘·q n–ï >∑T+&Üìï #·÷|ædü÷Ô Áo kÕ«$Tyês¡T ªªø√{Ï*+>±\
|üP»>∑<j ä ÷· ´, Çø£ÿ&É »]π>~μμ nì nHêïs¡T. ø£qTø£ eTqyÓT+‘·
ìj·TeTìwüº\‘√ |ü$Á‘·+>± yÓT\>±˝À, >∑T+&Üìï ùd$+#ê˝À
jÓ÷∫+#ê*‡ e⁄+~.
8. >=\>∑eT÷&ç˝À ˇø£ ‘·*¢ ‘·q _&É¶ ‘·|Œæ b˛sTTq|ü⁄&ÉT ªªH˚qT ˙≈£î
düeT]Œ+#˚ HÓy’ <˚ ë´˝ÒeTsTTq≥T¢, #˚ùd bÕsêj·TD @eTsTTq≥T¢?
Hê _&É¶ì˝≤ nqï+ ˝Ò≈£î+&Ü m+&É˝À u≤<Ûäô|≥º&É+ ˙≈£î
Hê´j·Ty˚THê?μμ nì l kÕ«$Tyê]ô|’ yêb˛sTTq|ü⁄&ÉT yÓ+≥H˚
ÄyÓT≈£î yÓTøÆ +£ e∫Ã n–ï>∑T+&É+˝À nK+&ÉB|ü+ <äsÙ¡ qyÓT+Æ ~.
kÕj·T+ø±\eTTq≈£î ÄyÓT _&É¶ ‹]– πøåeT+>± Ç\T¢ #˚sê&ÉT.
n–ï>∑T+&ÉeTT, nK+&ÉB|ü+ s¡÷bÕ\˝ÀH˚ Ç#·Ã≥ XÊX¯«‘·+>± ñ+≥÷
MT HÓ’y˚<ë´\T d”«ø£]düTÔHêïqì Áo kÕ«$Tyês¡T eTq≈£î uÀ~Û+#ês¡T
>∑<ë!
Bø£å #˚ùdyê]øÏ dü÷#·q
1. ªªH√s¡T $|üŒ≈£L&É<j ä ÷· ´μμ nì Áo kÕ«$Tyês¡T ôd\$#êÃs¡T. Bøå±
dü e Tj· T +˝À Á|ü ‘ ˚ ´ ø£ + >± eTÚq+ bÕ{Ï + #· & É + eTTK´+.
n‘·édüsy¡ TÓ qÆ nqïbÕ˙j·÷\ $wüjT· + ‘·|Œü Ç‘·s¡ $wüj÷· \T
$q&É+, e÷{≤¢&É≥+, Ä˝À∫+#·&É+ e÷Hê*. ø±˝≤qï+‘ê Áo
kÕ«$Tyê] ∫+‘·q˝À >∑&ÉbÕ*. n˝≤ Áo kÕ«$Tyê] ∫+‘·q
#˚ ù d+<ä T ≈£ î Áoyê] ©\\ bÕsêj· T D, eTqqeTT m+‘√
ÁX‚jÓ÷<ëj·Tø£eTT.
2. |ü>{∑ Ï ìÁ<ä e÷Hê*. Ç+<äT≈£î $T‘· ÄVü‰s¡+ ‘·|Œü ìdü] ne⁄‘·T+~.
ix
n‹ìÁ<ä ≈£L&Ü ‘·><∑ Tä .

3. nã<ä+∆ #Ó|Œü ≥+, ‘·>±<ë |ü&≥ É + ndü‡\T |üìøÏsê<äT.
4. HêeT»|ü |üPs¡«ø£+>± qe<ÛëHê´\T, ø£f\º… T, f…+ø±j·T, HÓsTT´,
kÕ+Áu≤DÏ, _j·T´+ e¬>s’ ê n–ï>∑T+&ÜìøÏ düeT]Œ+#ê*.
Áo kÕ«$Tyês¡T ø£è|üp|æHê eTq≈£î <äøÿ£ ≈£î+&Ü #˚ùd eTq #Ó&ø¶É s£ à¡
n&ÉT¶ edüTÔ+~. <ëìï HêeT»|ü+ <ë«sê ø£]–+∫y˚j·÷*.
uÛ>Ñ e∑ HêïeTdüàs¡D jÓTTø£ÿ Á|üu≤Û e+ >∑T]+∫ ô|<ä\› T #ÓbÕŒs¡T. ªªHê>∑{Ï
#ê\+‘· >±j·T+ ‘·>T∑ \e\dæ e⁄+fÒ uÛ>Ñ H∑ êïeT »|ü+ |ò*ü ‘·+>±
n~ dü÷~‘√ ^∫q+‘· dü«\Œ+>± ‘·–+Z #·ã&ÉT‘·T+~μμ nì nHêïs¡T.
n~ nø£så ê˝≤ ì»eTì m+<äs√ uÛ≈Ñ î£ \Ô nqTuÛeÑ + ≈£L&Ü. ø£qTø£
ˇø£ÿø£D å + ≈£L&Ü @e÷s¡≈î£ +&Ü HêeT»|ü+ #˚jT· &É+ nedüs+¡ .
5. s√E≈£î 108 øÏ ‘·>≈Z∑ î£ +&Ü M˝…q’ |ü⁄&É+‘ê z|æø£ ñqï+‘· es¡≈î£
Á|ü<øä D åÏ \T #˚jT· &É+.
6. nìï+{Ï ø£+fÒ eTTK´+ l kÕ«$Tyê] #·]Á‘· bÕsêj·TD.
#·<Tä e⁄sêì yês¡T $q&É+.
7. |üPs¡í $XÊ«dü+‘√ zs¡TŒ‘√ ñ+&É&+É .
x
>∑Ts¡T<äs¡ÙqeTT
H˚qT Áo uÛÑs¡<ë«» e÷wüºs¡T>±]ì Vü≤y˚TcÕ <ä]Ù+#˚yê&ÉqT.
ø±˙ yês¡T #Ó|Œæ q≥T¢ Áo yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T yê]ì e÷Á‘·+ <ä]Ù+#˚~˝Ò<Tä .
Hêj·T+<äT Áù|eT‘√ ˇø£ÿ dü+e‘·‡s¡+ n˝≤ #Ó|Œæ #Ó|Œæ ∫es¡≈î£ ªÁo
kÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#·≈£î+fÒ Hê <ä>∑Zs¡≈£î sêe<ä›Hêïs¡Tμ. Hê eTTK+
$es¡yí TÓ +Æ ~. n~ >∑T]Ô+∫q Ä Áù|eTeT÷]Ô ªÁo kÕ«$Tyês¡T uÛ÷Ñ $T
MT<ä <˚e⁄&ÉT, yÓ[fl |üØøÏ+å #·Tø√μ nHêïs¡T. |üØøå± $<Ûëq+ ≈£L&Ü yêπs
#ÓbÕŒs¡T. (1) me] qT+&ç @MT Á>∑V≤æ +#·ì Áo kÕ«$Tyês¡T qqï&ç–
‹H˚+<äT≈£î ô|{Ï+º #·Tø√yê\ì, me«]˙ ‘êø£ìe«ì Áo kÕ«$Tyês¡T Hê#˚‘·
‘·q ø±fi¯fl≈£î q÷HÓ |üPsTT+#·Tø√yê\ì ø√s¡Tø√eTHêïs¡T. H˚qT, Hê
ùdïVæ≤‘·T&ÉT Áo {Ï.$.X‚w–ü ]sêe⁄>±s¡T yÓ[fl Áo kÕ«$Tyê] düìï~Û˝À
≈£Ls¡TÃHêïeTT. Áø=‘·yÔ ês¡T Áo kÕ«$Tyê] bÕ<ë\T ‘êø£≈î£ +&Ü ø±|ü˝≤
ñ+&˚ s√•¬s&ç>¶ ±s¡T, >∑Ts¡ej·T´>±s¡T m{À yÓfi≤fls¡T. yÓ+≥H˚ ª‹H˚+<äT≈£î
@yÓTHÆ ê ô|&É‘êj·÷´μ nì Áo kÕ«$Tyês¡T #˚sTT#êbÕs¡T. y˚TeTT rdüTø¬ [flq
XËq>∑\T, u…\¢+ bı&ç#˚dæ ‘Ó#˚Ã˝À>± s√•¬s&ç¶>±s¡T, >∑Ts¡ej·T´>±s¡T
e∫Ã Ä bı&ç yês¡T ô|≥ºuÀ‘˚ n+^ø£]+#·ø£ Hê#˚‘· ô|{Ï+º #·Tø=ì ‹Hêïs¡T.
n<˚ $<Û ä + >± ø±fi¯ fl π ø ø±≈£ î +&Ü X¯ Ø s¡ e T+‘ê q÷HÓ Hê#˚ ‘ ·
eT]ú+#·T≈£îHêïs¡T. kÕïq+ ≈£L&Ü H˚H˚ #˚sTT+#êqT. n~ yÓTT<ä\T Áo
kÕ«$Tyê] m&É\ uÛøÑ ÔÏ ≈£î~]+~.
Áo kÕsTT düø£\ kÕ<ÛäTdü«s¡÷|æ >∑qTø£ >∑Ts¡T|üP]íeTHê&ÉT y˚TeTT
#˚jT· uÀj˚T Áo kÕsTT HêeTj·TC≤„ìøÏ Áo kÕ«$Tyês¡T sêyê\ì Áo
kÕsTTHê<∏äTq≈£î $qï$+#·T≈£îHêïeTT.
mH√ïe÷s¡T¢ ÄVü‰«ì+∫Hê ªÇ|ü⁄Œ&ÉT ø±<äμqï Áo kÕ«$Tyês¡T
ÄHê&ÉT e÷ ÁbÕs¡qú eTìï+∫ e÷ >∑èVü‰ìøÏ $#˚Ãj·T&ÉyT˚ ø±≈£î+&Ü Áo
X‚w–ü ]sêe⁄>±]+{À¢ »]π> HêeTj·TC≤„ìï Äos¡«~+∫ e#êÃs¡T.
H˚qT Áo kÕsTT #·]Á‘· bÕsêj·TD #˚düTÔ+fÒ ˇø£s√E Áo
kÕ«$Tyês¡T Hê dü«|üï+˝À ª#·eTTs¡T ˝Ò≈î£ +&Ü ø±\TÃμ nì ÄC≤„|+æ #ês¡T.
‘Ó\¢yê] Áo kÕ«$Tyê]q&ç–‘˚ eTÚq+ eVæ≤+#ês¡T. ø±˙ #·eTTs¡T
xi
|ü<ësêú\T ‹qï|ü⁄Œ&ÉT Hê≈£îqï Äj·÷dü+ »ãT“ ôV≤#·Ã&É+‘√ Áo

kÕ«$Tyê] dü+<˚X+¯ Hêø£|⁄ü Œ&ÉT ns¡yú TÓ +Æ ~.
1980 dü+ˆˆ˝À H˚qT ø=Hêïfi¯Tfl Áo kÕ«$Tyê] düìï~Û˝À ñ+&ç
ùd$kÕÔq+fÒ ªª˙ nqï+ ˙e⁄ ‹+≥÷ ñ+&Éμμ eTHêïs¡T. n{≤¢ m+<äT≈£î
kÕ«MT n+fÒ ªyêfi¯ófl u≤|üH√fi¯ófl ‹q≈£L&É<äTμ nì XË\$#êÃs¡T.
ø±˝≤+‘·s+¡ ˝À Äe÷≥ nø£så ê˝≤ ì»yÓTÆ Ç+{À¢ ‘·|Œü eT¬sø£ÿ&É uÛÀ+#˚dHæ ê
nHês√>∑éTe&É+‘√ Ä ìj·Te÷H˚ï bÕ{ÏdTü HÔ êïqT.
1983 dü+ˆˆ˝À ˇø£ ùdïVæ≤‘·Tì ã\e+‘·+ô|’ ô|’ ìj·Te÷ìï
ñ\¢|Tæò +#·&+É ‘√ #·*, <ä>T∑ ,Z Äj·÷dü+ yÓTT<ä˝q’… ~. wüße÷s¡T HÓ\s√E\
Äj·TTπs«<ä+, ôVA$TjÓ÷, n˝À|ü‹ yÓ<’ ë´\T $|ò\ü yÓTHÆ êsTT. &Üø£sº T¡
>±] dü\Vü‰ô|’ eTÁ<ëdüT yÓfifl¯ <ä\#êqT. eTT+<äT>± Áo kÕ«$Tyê] düe÷~Û
<ä]Ù+∫ eT÷&ÉT ìÁ<ä\T #˚dæ yÓfi≤fl\ì ø£*#˚&TÉ ˝À ãdüT‡ møÏÿq~ yÓTT<ä\T
Hê u≤<Û\ä ˙ï eT≥Te÷j·TyÓTHÆ êsTT. Áo kÕ«$Tyê] düe÷~Û #Ó+‘· eT÷&ÉT
ìÁ<ä\T #˚dæ Ç+{ÏøÏ Á|üj·÷DyÓTÆ‘˚ ‹]– Hê u≤<Ûä\T yÓTT<ä˝…’HêsTT.
|üPC≤] Hê>∑j·T´>±] dü\Vü‰ô|’ |ü>∑\+‘ê ñ<√´>∑+ #˚düTø=ì
kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ Áo kÕ«$Tyê]ì <ä]ÙkÕÔqì #Ó|⁄ü Œø√>±H˚ Hê u≤<Û+ä ‘ê
ìyês¡D+Æ… ~. n~ yÓTT<ä\T ì‘·´+ wüße÷s¡T 60 øÏ.MT. yÓ[fl ñ<√´>∑+
#˚dæ ‹]– >=\>∑eT÷&ç #˚sT¡ ‘·THêïqT. 1989 dü+ˆˆ qe+ãs¡T HÓ\
qT+&ç Áo kÕ«$Tyê] Ä»„ Á|üø±s¡+ yê\+≥Ø ]f…ÆsYyÓT+≥T Ç∫Ã
>=\>∑eT÷&ç˝À ø±|ü⁄s¡+ ñ+≥THêïqT. u≤<Ûä>∑÷&É nqTÁ>∑Vü‰ìøÏ >∑Ts¡TÔ
nì á |òTü ≥q e\¢ ‘Ó\TdüT+Ô ~.
Áo kÕ«$Tyê] düìï~Û˝À ≈£Ls¡TÃqï+‘· e÷Á‘êq Hê Äj·÷dü+
»ãT“ b˛kÕ–+~. ì‘·´+ <√e bı&Ée⁄Hê HêeT»|ü+ #˚d÷ü Ô Hê\T>∑T
Ç&û\¢ T ‘Ó∫Ã Áo kÕ«$Tyê]øÏ ø£è‘·»‘„ ‘· √ düeT]ŒùdÔ ‹H˚yês¡T. ˇø£s√E
Hê CÒãT˝À |ü~ô|d’ ˝ü Ò e⁄+~. |ü~ô|d’ \ü ‘√ ˇπø Ç&û¢ ‘˚e&Ée÷, n|ü⁄Œ#˚dæ
Hê\T>∑T ‘˚e&Ée÷ nH˚ Ä˝À#·q\‘√ e÷s¡ZeT+‘ê HêeT»|ü+
#˚jT· ˝Òøb£ ˛j·÷qT. Ç&û¢ ‘Ó#êÃø£ Áo kÕ«$Tyês¡T ø£˙dü+ ‘êø£qT >∑÷&Ü
˝Ò<äT.
xii
eTs=ø£ s√E Áo kÕ«$Tyê] ãè+<äeT+‘·{øÏ ° Ç+{À¢ #˚sTT+∫

Ç&û¢ ‘ÓkÕÔqì #Ó|Œæ ` |ü|⁄ü Œ ˙{Ï˝À b˛dæ+~ yÓTT<ä\T ‘Ó\y¢ ê] Ç&û¢
#˚dæq+‘·ùd|ü⁄ @e÷s¡≈£î+&Ü HêeT»|ü+ #˚dæ Ç&û¢ ‘Ó#˚Ã˝À>± Áo
kÕ«$Tyês¡T ôVA≥˝Ÿ qT+&ç ‘Ó∫Ãq Ç&û¢ ‹H˚XÊs¡T. Ä $wüjT· + ‘Ó*dæ
#ê˝≤ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷ ≈£Ls¡TÃHêïqT. qs¡kÕ¬s&ç¶ uÛ≤s¡´ Hê ∫+‘·≈î£ ø±s¡D+
‘Ó\TdüTø=ì Hê\T>∑T Ç&û¢\T ù|¢≥T˝À ô|≥Tºø=ì Áo kÕ«$Tyê]ì
düMT|æ+∫+~. Áo kÕ«$Tyês¡T Ä Hê\T>∑T Ç&û\¢ T ‹H˚XÊs¡T. Hê¬ø+‘√
dü+‘√wüyÓTÆ+~. ø£qTø£ yÓTT<ä{Ï düìïy˚X¯eTT˝À Ç&û¢\T ‘ê≈£î≥≈£î ≈£L&Ü
ìsêø£]+#·T≥≈£î, s¬ +&Ée düìïy˚Xe¯ TT˝À Ç&û\¢ T d”«ø£]+#·T≥≈£î ø±s¡DeTT
HêeT»|üy˚T. ø£qTø£ n+<äs¡÷ Áo kÕ«$Tyê]øÏ Á|”‹bÕÁ‘·yÓTÆq
HêeT»|ü+ #˚dæ ‘·]+#ê\ì Hê ÁbÕs¡úq.
xiii
Áo kÕ«$T nc˛º‘sÔ· ¡ X¯‘· Hêe÷e[

1.z+ düs¡«düeTs¡ú dü<äTZs¡T Áo kÕ«$T 25. z+ n]wü&«É s¡Z $HêX¯ø±j·T qeT:
Hê<∏ëj·T qeT: (9 kÕs¡T)¢ 26. z+ <äèXÊ´j·T qeT:
2. z+ >∑Ts¡T<˚e <ä‘êÔÁ‘˚j÷· j·T kÕ«$T 27. z+ <äèÁ>∑÷bÕj·T qeT:
Hê<∏ëj·T qeT: (9 kÕs¡T)¢ 28. z+ Vü≤è<äj÷· j·T qeT:
3. z+ $X¯«ÁbÕD≤j·T kÕ«$T 29. z+ düs«¡ ˝Àø±‘·àø±j·T qeT:
Hê<∏ëj·TqeT: (9 kÕs¡T)¢ 30. z+ düs«¡ ˝Àø£ kÕøÏD å Ò qeT:
4. z+ |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê‘·à dü«s¡÷bÕj·T qeT: 31. z+ düs«¡ <˚e‘êdü«s¡÷|æDÒ qeT:
5. z+ ÁbÕD*+>∑ dü«s¡÷bÕj·T qeT: 32. z+ Äø±X¯>e∑ THêj·T qeT:
6. z+ $X¯«*+>±j·T qeT: 33. z+ >∑eTHê>∑eTqs¡V≤æ ‘êj·T qeT:
7. z+ ∫<ä+ãsêj·T qeT: 34. z+ düs«¡ Á‘· dæ‘ú êj·T qeT:
8. z+ ãVæ≤s¡+‘·sê«´|æH˚ qeT: 35. z+ düHêàÁ‘êj·T qeT:
9. z+ <˚V≤ü dü∆ |üè~∏« yê´|üùdCÔ À 36. z+ düsê«<Ûësêj·T qeT:
yêj·TTsêø±X¯ dü«s¡÷bÕj·T qeT: 37. z+ Hê<∏ä Hê<∏ëj·TqeT:
10. z+ ∫Á<ä÷bÕj·T qeT: 38. z+ jÓ÷>±j·T qeT:
11. z+ #Ó‘’ q· ´ *+>±j·T qeT: 39. z+ jÓ÷^X¯«sêj·T qeT:
12. z+ düs«¡ yê´|æH˚ qeT: 40. z+ jÓ÷>∑j÷Ó >±´j·T qeT:
13. z+ ~>∑+ãsêj·T qeT: 41. z+ jÓ÷>∑ >∑e÷´j·T qeT:
14. z+ øπ e˝≤j·T qeT: 42. z+ düs«¡ jÓ÷>∑ dü«s¡÷bÕj·T qeT:
15. z+ $X¯«kÕøÏD å Ò qeT: 43. z+ düs«¡ jÓ÷– dü«s¡÷bÕj·T qeT:
16. z+ düs«¡ Je dü«s¡÷bÕj·T qeT: 44. z+ dæ~<› ëj·T qeT:
17. z+ HêeTs¡÷|üsV¡ ≤æ ‘êj·T qeT: 45. z+ dæ<ë›jT· qeT:
18. z+ düs«¡ HêeTs¡÷|æDÒ qeT: 46. z+ dæ<j ∆ä ÷Ó –H˚ qeT:
19. z+ $X¯«s¡÷bÕj·T qeT: 47. z+ düs«¡ dæ<ù›ä d$‘êj·T qeT:
20. z+ $s¡÷bÕj·T qeT: 48. z+ düs«¡ dæ~ù› d$‘êj·T qeT:
21. z+ $s¡÷bÕøå±j·T qeT: 49. z+ $|òTü ïsêC≤j·T qeT:
22. z+ ìs¡TD Z ≤j·T qeT: 50. z+ $|òTü ïVü≤+Á‘˚ qeT:
23. z+ ìX¯Ã˝≤j·T qeT: 51. z+ $∫Á‘· y˚cÕj·T qeT:
24. z+ #·+#·˝≤j·T qeT: 52. z+ ∫‘·#Ô ê+#·\´$HêX¯ø±j·T qeT:
xiv
53. z+ uÛ<Ò eä ]®‘êj·T qeT: 82. z+ ©˝≤ø£*Œ‘· ÁãVü‰à+&ÉeT+&É˝≤j·T

54. z+ ø£èbÕ ì<Ûj ä T˚ qeT: qeT:
55. z+ ø£sT¡ D≤eT÷s¡j Ô T˚ qeT: 83. z+ dü+ø£*Œ‘· düs«¡ ˝Àø±j·T qeT:
56. z+ düeT<ä]ÙH˚ qeT: 84. z+ ÄVü‰sêj·T qeT:
57. z+ Ä‘·à <ä]ÙH˚ qeT: 85. z+ ìsêVü‰sêj·T qeT:
58. z+ |üse¡ ÷‘·à dü«s¡÷bÕj·T qeT: 86. z+ rs¡bú Õ<ëj·T qeT:
59. z+ es¡¸s÷¡ |üø£ j·T»„øè£ ‘˚ qeT: 87. z+ rs¡bú Õ\ø±j·T qeT:
60. z+ düø±˝ es¡¸<ëÛ Á‘˚ qeT: 88. z+ Á‹ø±\C≤„Hêj·T qeT:
61. z+ dü<s∆ä à¡ dü+s¡øøå£ ±j·TqeT: 89. z+ ø±\s¡V≤æ ‘êj·T qeT:
62. z+ dü<ë#ês¡ $Á>∑V‰ü j·T qeT: 90. z+ <äèø˘ <äèX¯úÛ<Ò ä $e]®‘êj·T qeT:
63. z+ Ä#ês¡ e]®‘êj·T qeT: 91. z+ Á|üDyêj·T qeT:
64. z+ s√>∑ìyê]DÒ qeT: 92. z+ X¯ã› s¡÷|æDÒ |üsÁ¡ ãVü≤àDÒ qeT:
65. z+ düs«¡ XÊÁdüÔ dü«s¡÷bÕj·T qeT: 93. z+ <˚yê\j·÷j·T qeT:
66. z+ düsê«#ês¡ dü+ùd$‘êj·T qeT: 94. z+ düs«¡ <Ûsä à¡ dü+ùd$‘êj·T qeT:
67. z+ y˚<ä y˚<ë´j·T qeT: 95. z+ düs«¡ <Ûsä à¡ dü+kÕ∆|øü ±j·T qeT:
68. z+ y˚<ë‘·àH˚ qeT: 96. z+ <Ûsä à¡ dü«s¡÷bÕj·T qeT:
69. z+ y˚<øä Á£ sπ Ô qeT: 97. z+ ne<Û÷ä ‘êj·T qeT:
70. z+ y˚<dä +ü s¡øøå£ ±j·T qeT: 98. z+ ©˝≤e÷qTwü $Á>∑V‰ü j·T qeT:
71. z+ j·TC≤„jT· qeT: 99. z+ ©˝≤ $˝≤kÕj·T qeT:
72. z+ j·T»„ |ü⁄s¡TcÕj·T qeT: 100. z+ düèà‹ e÷Á‘·Á|üdHü êïj·T qeT:
73. z+ j·T»„uÀÛ ÁπøÔ qeT: 101. z+ >=\>∑eT÷&ç ÄÁX¯eTyêdæH˚ qeT:
74. z+ j·T»e÷ìH˚ qeT: 102. z+ uÛøÑ Ô£ uÛ≤s¡uèÑÛ ‘êj·T qeT:
75. z+ C≤„qj·TC≤„jT· q: 103. z+ $X¯«Áù|s¡D≤~Ûø±]DÒ qeT:
76. z+ <Ûë´qj·TC≤„jT· qeT: 104. z+ düs«¡ Áù|s¡D≤~Ûø±]DÒ qeT:
77. z+ uÀ<Ûj ä T· C≤„jT· qeT: 105. z+ düs«¡ düeTsêújT· qeT:
78. z+ uÛøÑ j ÔÏ T· C≤„jT· qeT: 106. z+ dü∫Ã<ëq+<ä dü«s¡÷bÕj·T qeT:
79. z+ düèwæj º T· C≤„jT· qeT: 107. z+ >∑Ts¡TuÛÑøÏÔÁ|ü<ëÁ‘˚ qeT:
80. z+ ∫<ä–ï ≈£î+&Üj·T qeT: 108. z+ Ä‘·à C≤q Á|ü<ëÁ‘˚ qeT:
81. z+ $uÛ÷Ñ ‘·jT˚ qeT:
z+ Hêsêj·TD ` Ä~Hêsêj·TD
ne<Ûä÷‘· ©\
n<Ûë´j·TeTT ` 1
l yÓ+ø£j·T´kÕ«$T yê] J$‘·+
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT s¡÷|üHêeT>∑TDs¡V≤æ ‘·T&ÉT. n{Ïº uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì
e´ø£Ôs¡÷|üy˚T Áù|eT. Áù|eT ø±s¡´s¡÷ù|D≤ e÷Á‘·y˚T
e´ø£ÔeT>∑TqT. n+<äTHê ìs¡e~Ûø£ Áù|eT, ìs¡+‘·s¡ Áù|eT,
ìkÕ«s¡ú Áù|eT>∑\ Vü≤è<äj·Ty˚T uÛÑ>∑e+‘·Tì s¡÷|üeTì
#Ó|üŒã&ÉTqT. n{Ïº Áù|e÷eTè‘· Vü≤è<äj·TT&˚ eTq uÛÑ>∑yêHé
l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T.
HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢˝À ‘·\T|üPs¡T #Ós√¢|ü*¢ ∫qï |ü˝…¢≥÷s¡T. nHêeèwæº
e\¢ |ü#·Ãì >∑&ç¶|üs¡πø ø£s¡TyÓ’+<ë ÁbÕ+‘·+˝À. Äø£*‘√ e⁄qïyêìøÏ nqï+
\_Û+∫q+‘· dü+‘√wü+‘√ Ä Á>±eTdüTÔ\+‘ê ªkÕ«$T e#êÃ&ÉT, kÕ«$T
e#êÃ&ÉTµ n+≥÷ sêe÷\j·T+ <ä>∑Zs¡ >∑T+|ü⁄ #˚s¡T‘·THêïs¡T. yê] m<äT≥
ˇø£ eTT<äTdü* H˚\ MT<ä ‘ê{≤≈£î y˚düT≈£îì ≈£Ls=Ãìj·TTHêï&ÉT. Äj·Tq
m<äT≥ n–ï>∑T+&É+ eT+&ÉT‘√+~. q÷HÓ ≈£î+&Ée˝… qTqï>± yÓTs¡TdüTÔqï
Ä ãø£ÿ ∫øÏÿq X¯ØsêìøÏ >√∫>∑T&É¶ ‘·|üŒ eTπs sTT‘·s¡yÓTÆq Ä#êÃ¤<äq \˚<äT.
qTqïì >∑T+&ÉT, kı≥º ãT>∑Z\T, uÀdæ H√s¡T, #·Ts¡T≈£îÿq #·Ts¡ø£y˚ùd #·Ts¡T¬ø’q
ø£qTï\T >∑\ Ä eTT<äTdü* y˚fi¯ó¢ \ÓøÏÿ+#·T≈£î+≥÷, ‘·q˝À ‘êqT
e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥÷ eT<Ûä´ eT<Ûä´ n–ï>∑T+&É+˝Àì ø£f…º\T düe]+#·T≈£î+≥÷
e⁄Hêï&ÉT. m+‘√ ìsê&É+ãs¡+>±, nHêeT≈£î&ÉT>± e⁄qï Ä eTT<äTdü*
‘ê‘·qT Äj·TH˚ ªkÕ«$Tµ n+fÒ qeTà<ä–q≥T¢>± \˚&ÉT. Ä Á>±eTdüTÔ\T
yê]‘√ @yÓ÷ #Ó|ü⁄Œø√yê\ì nqTø=+≥THêïs¡T. ø±˙ yê] yÓ’K] #·÷∫
H√≥e÷≥ ô|>∑\ø£ #·÷dü÷Ô e⁄+&çb˛j·÷s¡T. Ç+‘·˝À Ä eTTdü˝≤j·Tq
<äèwæº Ä Á|üø£ÿH˚ bÕπsdæq ø±–‘ê\T, |ü⁄*$düÔsê≈£î\T y˚TdüTÔqï |üX¯óe⁄\
MT<ä |ü&+ç ~. ø=~› ì$TcÕ\T yê{Ïì C≤Á>∑‘>Ô· ± |ü]o*+∫ Äj·Tq ªnj·÷´!µ
nì ô|<ä>› ± øπ ø£yX˚ Ês¡T. ª@$T{Ï kÕ«MTµ nì ˇø£]<äs› T¡ ùde≈£î\T eTT+<äT≈£î
e#êÃs¡T. ªeTq+ Ä #Ós√¢øÏ b˛yê\≥j·÷´ b˛<ë+ |ü<ä+&çµ nì
1
l yÓ+ø£j·T´kÕ«$T yê] J$‘·+ ne<Ûä÷‘· ©\
lkÕ«$Tyês¡T ÄC≤„|æ+#ês¡T. #Ós√¢¬ø+<äT≈£î b˛‘·THêïs√ ‘Ó*j·Tø£
ùde≈£î˝§ø£] eTTK+ ˇø£s¡T #·÷düTø√kÕ>±s¡T. lkÕ«$Tyê]ì &√©˝À
rdüT≈£îb˛j·÷s¡T. esê¸\T ˝Òq+<äTq ;≥\T yê], ø£*ø±ì¬ø’q |ü∫Ã>∑&ç¶
ø£s¡TyÓ’q Ä m&Ü]e+{Ï H˚\ô|’ lkÕ«$Tyês¡T ˇø£#√≥ ~– ªªÇø£ÿ&É ì|ü⁄Œ
#·÷&É+&Éj÷· ´µµ nì ÄC≤„|+æ #ês¡T. ø=~› ø£Då ≤\˝À ùde≈£î\ø£ÿ&É n–ï>∑T+&É+
@sêŒ≥T #˚XÊs¡T. n#·Ã≥ ø=ìï >∑+≥\THêïø£ yê] Ä»„yT˚ s¡≈î£ lkÕ«$Tyê]ì
ùde≈£î\T Ä Á>±eT+˝ÀøÏ ‘·s¡*+#ês√ ˝Ò<√ Äø±X¯+ y˚T|òü÷eè‘·yÓTÆ
≈£î+uÛÑeèwæº yÓTT<ä˝…’+~. ‘Ó\¢yêπsdü]øÏ Ä ÁbÕ+‘·+˝Àì #Ós¡Te⁄\˙ï
ì+&çb˛j·÷sTT. dü+ø£\Œ e÷Á‘·+ #˚‘· |ü+#·uÛÑ÷‘ê\HêC≤„|æ+#·>∑\ Ä
eTVü≤˙j·TTì ø°]Ôì Ä Á>±eTdüTÔ˝Ò>±ø£ düs¡«Je⁄\÷ ø£è‘·»„‘ê |üPs¡«ø£yÓTÆq
Vü≤è<äj·÷\‘√ y˚H√fi¯fl düTÔ‹+#êsTT. Á|üø£è‹e÷‘· yê] ø£s¡TD≈£î ø£è‘·»„‘ê
|üPs¡«ø£+>± |ü#·Ã>± |ü⁄\ø£]+∫ qè‘·´+ #˚dæ+~. Ä ø£s¡TD≤eT÷]Ô Ä
düT‘Ô T· \qT dü+‘√wü+>± $+{≤&Ü? ‘·qøπ $T |ü≥qº fÒ,¢ ‘Ó*j·TqfÒ¢ Ä Á>±eT+
e<ä* ‘·q ãè+<ä+‘√ yÓ[¢b˛j·÷s¡T.
ø±\#·Áø£+ –Ás¡Tq ‹]–+~. ÄHê&ÉT ‘·\T|üPs¡T Á>±e÷ìï ì]¢|+Ôü >±
$&ç∫ yÓ[¢qfÒ¢ Ä ìsê&É+ãs¡ eTVü≤˙j·TeT÷]ÔjÓÆTq lkÕ«$Tyês¡T 1982
Ä>∑wüßº 24e ‘˚Bq ‘·eT uÛÖ‹ø£ <˚Vü‰ìï $&ç#ês¡T. HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢ n+‘·{≤
Ä $cÕ<äyês¡Ô ø±\y˚T|òüT+˝≤>± n\TeTT≈£î+~. uÛÑ÷‘· ìj·T+‘·jÓÆTq
lkÕ«$Tyês¡T ‘·eTqT $&ç∫ yÓfi≤flø£ Çø£ Á|üø£è‹e÷‘·jÓTTø£ÿ ÄÁ>∑Vü≤+
qT+&ç ‘·eT≈£î ~¬øÿe«s¡qï Á|üX¯ï n+<ä] Vü≤è<äj·÷\˝Àq÷ ndüŒwüº+>±
$T–*+~.
1982˝À >√bÕs¡+ ÁbÕ+‘·eT+‘ê es¡¸+˝Òø£ ø£s¡TyÓ’+~. |üX¯óe⁄\T
y˚T‘·≈L£ , ˙{ÏøÏ #ê˝≤ Çø£ÿ≥T¢ |ü&TÉ ‘·THêïsTT. bÕ\ø=+&É düTu≤“¬s&ç¶ ãdüT‡˝À
b˛‘·÷ eTqdüT˝À, ªªkÕ«MT! MTs¡T X¯Øs¡+‘√ e⁄+&É>± e÷ u≤<Û\ä T #Ó|⁄ü Œ≈£î+fÒ
rπsÃyês¡T. Ç|ü⁄Œ&Óe]‘√ #Ó|⁄ü Œø√yê*? es¡¸+ ˝Òø£ Á|ü»\T n˝≤¢&TÉ ‘·THêïπsµµ
nì ‘·qàj·T‘·«+>± nqTø=Hêï&ÉT. yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyês¡T n‘·ì
eTH√H˚Á‘êìøÏ >√#·]+∫ ªªnj·÷´ ˙ ø√]ø£ ˝Àø£eTT ø=s¡≈£î >∑<ë! ˙ ø=s¡≈£î
>±<äT. eT÷&ÉT s√E\˝À es¡¸+ ≈£îs¡TdüTÔ+~µµ nì #ÓbÕŒs¡T. n<˚$<Ûä+>±
es¡¸+ e∫Ã+~. Ä dü+e‘·‡sêìø£+‘·{Ïø° Ä ÁbÕ+‘·+˝À ≈£î]dæq es¡¸+
2
ne<Ûä÷‘· ©\ l yÓ+ø£j·T´kÕ«$T yê] J$‘·+
n<=ø£ÿfÒ nsTTHê #Ós¡Te⁄\T ì+&ç, |ü+≥\T |ü+&ÜsTT.
n˝≤ ‘êeTT uÛ Ö ‹ø£ + >± eTq eT<Û ä ´ e⁄Hêï ˝Ò ø £ b ˛sTTHê
düs«¡ >∑‘T· &ÉT>±, düàè‹e÷Á‘·Á|üdqü Tï&ÉT>±, uÛøÑ sÔ£ ø¡ D
å£ ≤ |üs‘¡ +· Á‘·T&ÉT>± Hê{Ïø,°
H˚ { Ï ø ° eT]j· T ÷ dü ÷ s¡ ´ #· + Á<ä T \Tqï+‘· es¡ ≈ £ î ì*#˚ ñ+{≤qì
lkÕ«$Tyês¡T eTqøÏ∫Ãq nuÛÑj·÷ìï yês¡T ‘·eT eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s¡+
≈£L&Ü Äs¡TÔ\qT Ä<äTø=H˚ ©\\ <ë«sê ìs¡÷|æ+#·Tø=qT#·THêïs¡T.
Jeq~jÓÆTq |ü$Á‘· >∑+>±q~ ‘·q |ü⁄≥Tºø£ kÕúq+˝À ∫qï ø±\Te
e˝… Á|üeVæ≤+∫q≥T¢, Ç+‘·{Ï eTVü≤˙j·T ø£s¡TD≤ düeTTÁ<äT&ÉT ‘·q
J$‘ês¡+uÛÑ+˝À ˝À≈£î\ <äèwæºøÏ ˇø£ $∫Á‘· e´øÏÔ>±, |æ∫Ã yÓ+ø£j·T´>±
Á|üø£≥yÓTÆq <äX¯≈£L&É >∑\<äT.
|æ∫Ã yÓ+ø£j·T´
HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢˝Àì Hê>∑T\ yÓ\¢≥÷s¡T Á>±eT+˝À M<ÛäT\ yÓ+≥,
düMT|ü+˝Àì ∫≥º&Ée⁄\˝À, ªª#êø£*jÓ÷>∑+, eT+>∑*jÓ÷>∑+, &ÉTãT&ÉTø˘
&ÉTãT&ÉTø˘µµ nì ns¡Tdü÷Ô |üs¡T>∑T\T ô|fÒº j·TTe≈£î&ÉT>± yÓTT<ä≥ Ä
eTVü≤˙j·TT&ÉT ˝À≈£î\ <äèwæº Hêø£≥Tº≈£îHêï&ÉT. |æ∫Ã yÓ+ø£j·T´>± ˝À≈£î\
H√fi¯fl˝À HêHê&ÉT. ø±˙ sT÷ ˝Àø£eTH˚ |æ#êÃdüT|üÁ‹˝Àì »qu≤VüQfi¯´+
jÓTTø£ÿ |æ∫Ãì u≤|ü{≤ìøÏ ~–e∫Ãq kÕ{Ï˝Òì yÓ’<äT´&Éì Äj·TqqT mes¡T
‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T? |æ∫Ã yÓ+ø£j·T´ nì @ Á|ü»\T ÄHê&ÉT Äj·TqqT
|ü]Vü≤dæ+#ês√ yêfi‚fl Ä ‘·sê«‘· Äj·TqqT ªªuÛÑ>∑yêHé ne<Ûä÷‘· l
yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tµµ nì ø°]Ô+#·&ÜìøÏ Äj·Tq #Ó+‘·≈£î |üs¡T>∑T\TrXÊs¡T.
me]~ |æ∫Ã? dü‘·´+ dü÷s¡T´ì˝≤>± eTqeT<Ûä´ uÛ≤dædüTÔHêï, >∑T]Ô+#·˝Òì
eTq<˚ |æ#˚ÃyÓ÷! ˇø£y˚fi¯ M]˝À n+<äs¡÷ |æ∫Ãyêπs nsTTHê, @ |æ∫Ã
y˚T\qï~ eTqe÷˝À∫+#·&ÉyÓTTø£ÿfÒ |æ∫Ã ‘=\>∑&ÜìøÏ e÷s¡Z+.
uÛÑ>∑yêHé l yÓ+ø£j·T´kÕ«$T yê] ‘·+Á&ç ù|s¡T l k˛+|ü*¢
ô|+#·\j·T´, ‘·*¢ leT‹ |æ#·ÃeTà, »qàkÕúqeTT Ä‘·à≈£Ls¡T ‘ê\÷ø±,
Hê>∑T\ yÓ\¢≥÷s¡T, »qq ‘˚~ \_Û+#·˝Ò<äT. 1927 dü+ˆˆ ªªô|<ä› >±* yêqµµ
Hê{ÏøÏ M]øÏ düTe÷s¡T 30 dü+ˆˆ\T ej·TdüT‡+≥T+~.
3
yÓ+ø£j·T´ ∫qï|ü⁄Œ&ÉT n+<ä] |æ\¢\˝≤>±H˚ e⁄+&˚yê&ÉT. ø=Hêïfi¯ófl
l dæ~∆sêE sêeTj·T´>±] <ä>∑Zs¡ #·<äTe⁄≈£î sêÁ‹|üP≥ yÓfi‚flyês¡≥. á
#·<äTe⁄ nø£ås¡e÷\‘√H˚ Ä–b˛sTT+~. Ä≥bÕ≥\j·T+<äT ≈£L&Ü ‘·øÏÿq
u≤\Ts¡≈£L, M]øÏ @MT uÛÒ<äeTT+&˚~ ø±<äT.
l ø=eTs¡–] s¡eTDj·T´ #Ó|æŒq<ëìì ã{Ïº ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\
ej·TdüT‡˝ÀH˚ lkÕ«$Tyês¡T @ø±+‘· Á|æj·TT\T. Ä&ÉTø=qT≥≈£î |æ\¢\T
s¡eTàì |æ\Te>± ªªˇπsjYT, H˚qT <=+>∑‘·q+ #˚dæ e#êÃqT. b˛©düT\T
e∫Ã qqTï |ü≥Tº≈£î+{≤s¡T b˛+&çµµ nì n+<ä]˙ ‘·]y˚Tdæ ‘êqT ‘·\T|ü⁄
#ê≥Tq <Ûë´qdüTú\j˚Týês¡T.
ø£˝|Ò +ü &Éø¢ ì£ |æ\\¢ +<äs÷¡ n&É$øÏ b˛‘˚ lkÕ«$Tyês¡T me«]‘√q÷
ø£\e≈£î+&Ü #Ó≥¢#ê≥Tq e⁄+&˚yês¡T. me¬s’Hê #·÷&Ü¶ìø=ùdÔ ô|’q #Ó|æŒq
e÷≥˝Ò #Ó|æŒ ‘êqT @ø±+‘·+˝À e⁄+&˚yês¡T.
17, 18 dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁbÕj·TeTT˝À ø£f…º\T ø={Ïº ã+&ç MT<ä
rdüT¬ø[fl HÓ\÷¢s¡T˝À neTTà≈£îì e#˚Ãyês¡T. $düÔsê≈£î\T ø√dæ, <√s¡ïeTT\T
≈£î{Ïº HÓ\÷¢sT¡ øÏ rdüT≈£îb˛sTT ny˚Tàyês¡T. ùd<ä´|ü⁄ |üqT\T #·øÿ£ >± #˚ùdyês¡T.
@ |üì #˚dæHê sTT‘·s¡T\ <äèwæº Hêø£]¸+∫ yês¡T Ä |üìì Á|üX¯+dæ+#˚≥≥T¢
#˚ùdyês¡T. ≈£L*øÏ ≈£L&Ü yÓfi‚¢yês¡T. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T M]HÓ+‘√ >ös¡e+>±
#·÷#˚yês¡T. ø£qTø£H˚ sTT‘·s¡ ≈£L©\˝≤>± ≈£L* –+»\qT >∑T&É¶˝À eT÷≥
>∑{ºÏ HÓ‹qÔ u…≥Tºø=ì Ç+{ÏøÏ ‘˚ì#˚Ãyês¡T >±<äT. lkÕ«$Tyê] ‘·eTTàfi¯flqT>±ì,
#Ó˝…¢*ì>±ì |ü+|æ ˇø£ ∫qïãT≥º˝À Ä ≈£L*–+»\qT ‘Ó|æŒ+#·T≈£îH˚yês¡T.
lkÕ«$Tyê] u≤\éTTqT >∑÷]Ã lkÕ«$Tyê] k˛<ä] leT‹
eT+>∑eTà>±s¡T Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T. ªªlkÕ«$Tyês¡T ∫qï‘·q+˝À yÓ+Á≥Tø£\T
eTT&çy˚düTø=H˚yês¡T. |ü+#·, #=ø±ÿ, y˚düT≈£îH˚yês¡T. ùd<ä´+ |üqT\T m+‘·
#·ø£ÿ>± #˚ùdyês√ #Ó|üŒ˝ÒqT. #˚qT <äTH˚ï≥|ü⁄Œ&ÉT ø=+Á&É yÓùdÔ n+‘· #·ø£ÿ>±
e⁄+&˚~. s¡÷fi¯fl ø£Ás¡, ô|ì‡\T‘√ ø±–‘·+ MT<ä ^‘· y˚dqæ +‘· #·øÿ£ >± e⁄+&˚~.
Hê>∑{Ï #ê\T˝À ˇø£ yÓ’|ü⁄ ø√&çÁ>∑T&ÉT¶ ô|{Ïº ¬s+&Ée yÓ’|ü⁄ qT+&ç #·÷ùdÔ
ø£ì|æ+#˚≥+‘· #·ø£ÿ>± e⁄+&˚~.
ªªlkÕ«$Tyês¡T ∫qï|æ\¢yê&ÉT>± e⁄+&É>± ˇø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT e÷ Ç+{Ï
4
#·T≥÷ºsê y˚|ü, ∫+‘·, eTTq>∑ $‘·ÔHê\T Hê{≤s¡T. yê{Ïì >∑÷]Ã y˚Ty˚T$T
|ü{Ïº+#·Tø√ø£b˛sTTHê n$ ô|]– ô|<ä› e÷qT\j·÷´sTT.
ªª∫qï|üŒ{Ï qT+&ç ≈£L&Ü ‘Ó*$>±, ¬>ös¡e+>± e⁄+&˚yês¡T. H˚qT
kÕ«$Tø£+fÒ ∫qï<ëìHÓ’Hê qHÓï|ü⁄Œ&ÉT >∑÷&Ü ªny˚Tàµ nì >±˙, ªÇ{≤¢sêµ
nì >±˙ @ø£e#·q Á|üj÷Ó >∑+ #˚dæ |æ*∫ ms¡T>∑sT¡ . ªnqï+ ô|≥Tº eT+>∑e÷àµ
nì n&çπ>yês¡T. kÕ{Ï |æ\¢\+‘ê ªyÓ+ø£Hêï, yÓ+ø£Hêïµ nì |æ*#˚yês¡T.
H˚qT ≈£L&Ü n˝≤ |æ*ùdÔ lkÕ«$Tyês¡T ªn+<äs¡÷ yÓ+ø£Hêï n+fÒ, ˙e⁄
n˝≤π> nqe#êÃ? ˙e⁄ nHêï nHê\e÷à, ù|s¡T ô|{Ïº |æ\e≈£L&É<äTµ nì
ãT<äT∆\T #Óù|Œyês¡T. kÕ{Ï |æ\¢\+<äs¡÷ ‘·eT ‘·>∑e⁄\T rs¡ÃeTì
lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|ü⁄Œ≈£îH˚ yês¡T. bı\+˝À ù|&ÉÁb˛>∑T#˚ùd |æ\¢\+<ä]øÏ
áj·Tq Hêj·T≈£î&ÉT.
ªª|ü<äVü‰s¡T dü+ˆˆ\ ej·TdüT‡˝À lkÕ«$Tyês¡T C§qï ø√‘·ø√ùdÔ
#·÷&ÉeTT#·Ã≥>± e⁄+&˚~. ˇø£ÿ C§qïø£i≤¿ $s¡><∑ Tä . z~y˚ùdÔ ˇø£ÿ ø£Ás¡ nsTTHê
#Ó˝≤¢#<Ó Tä s¡T>± |ü&<É Tä . ø√‘·+‘ê ˇπø m‘·TqÔ ø=\‘· ô|{Ïqº ≥T¢ ø√ùdyês¡T.
Ç<äs› T¡ eTqTwüß´\ ø√‘· ‘êH=ø£ÿsπ ø√ùdyês¡T. m+‘· ∫qï |üHH’Ó ê ÁX¯<>∆ä ±
dü+|üPs¡+í >± #˚jT· >∑\&Z yÉ T˚ jÓ÷>∑eTì Äj·Tq uÀ~Û+#·<*ä #ês¡T ø±uÀ\T.
ªªqqTï <ä÷sêq <äøÏåD<˚XÊq sê»|ü<ëà|ü⁄s¡+˝À $yêVü≤eTTq≈£î
Çyê«\qT≈£îHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T n+^ø£]+#·˝<Ò Tä . n|üŒ{ÏøÏ lkÕ«$Tyê]øÏ
|æ∫Ã |ü{Ïº+<äH˚ ù|s¡T sê˝Ò<äT. ªe÷ eTT>∑TZs¡T yÓTT>∑|æ\¢\eT<Ûä´ ˇø£ÿ>±H=ø£ÿ
Ä&É |æ\s¢ TT‘˚ ÄyÓTq+‘· <ä÷sêq ÇkÕÔyê?µ nì ‘·*‘¢ √ ‘·>e∑ ⁄˝≤&ç yê]+#·
#·÷#ês¡T. ø±˙ e÷ ‘·*¢ |ü{Ïºq |ü≥Tº M&Éø£ qqTï sê»|ü<ëà|ü⁄s¡+˝ÀH˚
sTT∫Ã ô|+&ç¢ #˚dæ+~. ô|+&ç¢Hê&ÉT ≈£L&Ü lkÕ«$Tyês¡T n*– ô|+&ç¢
<ä>∑Zs¡ e⁄+&É≈£î+&Ü bı\+˝À C§qï>∑÷&ÉT <ä>∑Zs¡ |ü&ÉT≈£îHêïs¡T.
ªªlkÕ«$Tyê]øÏ ∫qïHê{Ï qT+&ç nã<ä∆e÷&É&É+ –fÒº~ ø±<äT.
n|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyê]øÏ 10 dü+ˆˆ\ ej·TdüT‡. ˇø£ s√E Ç+{ÏøÏ
_#·Ã>±&=#êÃ&ÉT. e÷ ‘·*¢>±s¡T ªÇ+{À¢ –+»\T ˝Òe⁄ bıeTàµHêïs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ªns¡>∑+≥ Ä– e#êÃe+fÒ bÕ‘·s¡ rdæ –+»\T (C§qï\T)
rkÕÔs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT ô|{Ïº+#·T≈£îb˛!µ nHêïs¡T. ‘êqT |ü∫Ã>∑&ç¶ ‘Ó#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT
5
ãø£ÿ |üX¯óe⁄\T m+&ÉT{≤≈£î\T ‹+≥÷ ø£ì|æ+#êj·T+fÒ, ‘·q ‘·\ô|’ qTqï
>∑&ç¶yÓ÷|ü⁄ yê{Ï eTT+<äT y˚dæ e{Ïº #˚‘·T\‘√ Ç+{ÏøÏ e#˚Ãyês¡T. >∑&ç¶ @<äì
n&ç–‘˚ eTÚq+ eVæ≤+#˚yês¡T.
ªªlkÕ«$Tyê]øÏ 20 dü+ˆˆ\ ej·TdüT‡˝À rÁe+>± »«s¡+ e∫Ã+~.
Ä s√E\˝À Á>±e÷\˝À yÓ’<äT´\T, ÄdüT|üÁ‘·T\T ˝Òe⁄. ø£qTø£ nqï+
‹q≈£î+fÒ ¬s+&ÉT |üP≥\≈£î »«s¡+ ‘·>∑TZ‘·T+<äH˚~ n\yê≥T. n˝≤π> yês¡+
>∑&∫ç +~. X¯q>∑ @s¡&ÜìøÏ b˛sTTq lkÕ«$Tyê] ‘·eTTàfi¯ófl y˚sT¡ X¯q>∑||ü ⁄ü Œ\T
‘Ó∫ÃùdÔ n$ ‹ì eT+#·+ ø£sT¡ #·T≈£îì |ü&TÉ ≈£îH˚yês¡T. lkÕ«$Tyês¡T ˇø£Hê&ÉT
ªeTq sTT\T¢ y˚\+ y˚j·TuÀ‘·THêïs¡T. MTs¡T mø£ÿ&É e⁄+{≤s¡T?µ nì ‘·*¢
‘·+Á&ÉT\qT n&ç>±s¡T. ªeTqπø$T n|ü⁄Œ\T ˝Òe⁄. y˚\+ mes¡T y˚kÕÔs¡T?
»«s¡‘=+<äs¡, ô|’‘·´+ e\¢ n{≤¢ e÷{≤¢&ÉT‘·THêï&ÉT.µ nì ‘·\∫ yês¡T
ìeTàs¡dü+‘√ ‘·\+{Ï #·˙ï{Ï •s¡kÕïq+ #˚sTT+#ês¡T. lkÕ«$Tyês¡T,
|æ*ùdÔ ≈£L&Ü #ê˝≤ eTTuÛ≤e+>± ª} ` Äµ nì e÷Á‘·y˚T düe÷<Ûëq
$T#˚Ãyês¡T. n+<äTe\¢ Äj·Tq≈£î <äj·T´+ |ü{Ïº+<äì, eT‹ #·*+∫+<äì
nH˚ø£ uÛÑ÷‘·yÓ’<ë´\T, Hê≥T yÓ’<ë´\÷ #˚sTT+#ês¡T. ˝≤uÛÑ+ ˝Òø£b˛>± ˇø£
HÓ\ ‘·s¡Tyê‘· ª#êø£* jÓ÷>∑+, »ø£ÿ\ jÓ÷>∑+, eT+>∑\ jÓ÷>∑+µ nì
ns¡Tdü÷Ô }s¡+‘ê |üsT¡ >¬ ‘˚yÔ ês¡T lkÕ«$Tyês¡T. »q dü+#êsêìøÏ <ä÷s¡+>±
ñ+&˚ #√≥ ns¡TdüTÔ+&˚yês¡T. ¬s+&ÉT, eT÷&ÉT s√E\T ≈£L&Ü Ç+{ÏøÏ
e#˚Ãyês¡T ø±<äT. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ≈£L*yêì #˚‘· nqï+ eT÷≥ |ü+|æ
Äj·Tqø√dü+ yÓ‘·ø£eTH˚yês¡T. nqï+ eT÷≥ #·÷|æùdÔ Ä ≈£L*yêì‘√
≈£L&Ü Äj·Tq Ç+{ÏøÏ e#˚Ãyês¡T. nqï+ ‹ì yÓ+≥H˚ eT∞fl |üs¡T¬>‹Ô
yÓfi‚¢yês¡T. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT Ç+{Ï˝Àì yês¡T Äj·TqqT ø£fÒºùdÔ, nqï+ ˙fi¯ófl
n&ÉT>∑·≈£î+&Ü n{≤¢π> ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. n˝≤ ø£{Ïº ≈£Ls√Ãô|≥º&É+ Çwüº+˝Òø£
‘·*¢<ä+Á&ÉT\T Äj·TqqT ùd«#·Ã¤>± e~˝ÒXÊs¡T. #˚\˝ÀqT, <=&É¢˝ÀqT
‹]π>yês¡T. me] <ä>∑Zs¡+fÒ yê] <ä>∑Zs¡ nqï+ ‹H˚yês¡T. n˝≤ $#·ø£åD
˝Ò≈î£ +&Ü nqï+ ‹q&É+ e\¢ Äj·Tq ≈£î\ÁuÛwÑ ßü &º jÉ ÷· ´&Éì ‘·\∫ ≈£î\ô|<ä\› T
yê] Hê\Tø£ ø±˝≤Ãs¡+{≤s¡T ø=+<äsT¡ . ø±\Ã˝Ò<+ä {≤s¡T ø=+<äsT¡ . mø£ÿ&Óøÿ£ &√
n&É$˝À ‹]–q+<äTe\q >∑T&É¶\T N*ø£\T N*ø£\T>± ∫ì–b˛j˚T$.
lkÕ«$Tyê] ‘·*¢ Áø=‘·Ô|ü+#Ó\T, #=ø±ÿ\T ‘Ó∫Ã Ç+{À¢ ñ+∫‘˚, m|ü⁄Œ&√
6
ãT~∆ |ü⁄{Ïºq|ü⁄Œ&=∫Ã Áø=‘·Ô$ <Ûä]+∫ yÓ[flb˛j˚Tyês¡T. ej·TdüT˝À ñ+&˚
Ád”Ô\T ø£ì|æùdÔ #ê\T |ü⁄*ì #·÷∫q Äe⁄e˝… |üs¡T¬>‘˚Ôyês¡T.
ªªá |æ∫Ã <äX¯˝À n+<äs¡÷ Äj·TqqT ª|æ∫Ã yÓ+ø£Hêïµ nH˚yês¡T.
ª#êø£* jÓ÷>∑+ me]~ yÓ+ø£Hêï?µ n+fÒ ‘·eT y˚Tqe÷eT>±] Ç+{Ï
ù|s¡T #Óù|Œyês¡T. sê»|ü<ëà|ü⁄s¡+˝À ñqï #Ó˝…¢\T eT+>∑eTà>±]+≥ #ê˝≤
ø±\+ uÛÀ+#˚dü÷Ô Ä ÁbÕ+‘·+˝À |üs¡T¬>&ÉT‘·T+&˚yês¡T. ˇø£Hê&ÉT ø=+<äs¡T
ø=+f…yês¡T, ªyÓ+ø£Hêï @<Ó’Hê ø£<∏äÛ #Ó|ü⁄Œ ˙≈£î dü+ø£{Ï ô|{ÏºkÕÔeTTµ nHêïs¡T.
ªnqï+ ô|&ç‘˚ ø£fi¯ófl b˛‘êsTT>±˙, dü+ø£fÒ ô|{Ïº+#·+&çµ nHêïs¡T lkÕ«$T
yês¡T. n~ $ì ªáj·Tq≈£î |æ∫Ã n+{≤πs |æ#ÃÓ ø£ÿ&Éj÷· ´µ nì nqT≈£îHêïs¡T.
|æ∫Ã nH˚+<äT≈£î ÄkÕÿs¡y˚T ˝Ò<äT. me]˙ ‹≥º&ÉT, ø=≥º&ÉT, neTsê´<ä>±
e÷{≤¢&&É TÉ . ô|fÒyº ê] <ä>sπZ∑ #˚sTT #ê|ü⁄‘ê&ÉT. ø±≈£î+fÒ n<˚|ìü >± $sêeT+
˝Ò≈£î+&Ü ˇ+≥]>± ‹s¡T>∑T‘·÷ e⁄+{≤&ÉT.µµ
Ç<˚ düeTj·T+˝À ˇø£ s√E eT+>∑eTà>±] _&É¶≈£î »«s¡yÓTT∫Ã
‘·>∑Z≈£î+fÒ eT+>∑eTà>±s¡T _&É¶ u≤<Ûä #·÷∫ @&ÉTdü÷Ô e⁄qï~. ªªm+<äTø£e÷à
@&ÉTkÕÔe⁄? _&É¶≈£î u≤>∑T>± e⁄+≥T+~˝Ò! @$T uÛÑj·T|ü&Ée<äT›µµ nì _&É¶
eTTU≤ìï ns¡#˚sTT‘√‘·T&ç#ês¡T lkÕ«$Tyês¡T. Hê\Zes√E≈£î Ä _&É¶ @
yÓ’Ó<ä´+ ˝Ò≈£î+&Ü dü«düTú&Éj·÷´&ÉT. áHê&ÉT lkÕ«$Tyê]øÏ »]π> yÓ’uÛÑeyÓTÆq
|üP»\T, düe÷~Û eT+~s¡+ #·÷∫ ªªÇ{≤¢ n+<ä]ø° <˚e⁄&Ée⁄‘ê&Éì ‘Ó*dæ
e⁄+fÒ HÓ‹Ôq ô|≥Tºø=ì #êøÏ e⁄+<äTqT. Hê Ç\¢+‘ê >∑T\¢ #˚dæ nsTTHê
m+‘√ u≤>± #êøÏ e⁄+<äTqT. ‘Ó*j·Tø£ e÷eT÷\T>± Hê nqï>±H˚ #·qTe⁄>±
#·÷#êqTµµ nì ø£+≥ ‘·&çô|{≤ºs¡T eT+>∑eTà. ªªlkÕ«$Tyês¡T ÄVü‰s¡+
|ü⁄wæº>± uÛÀ+#˚ùdyês¡T. Ç<ä›s¡T eTqTwüß\ |üì ‘êH=ø£ÿ&˚ #˚ùdyês¡Tµµ nì
#ÓbÕŒs¡T. lkÕ«$Tyês¡T ñqà‘êÔedü˝ú À e⁄+&É>± ø£|\æ u≤$˝ÀøÏ yê*j·TTqï
#Ó≥Tº ø=eTà\≈£î ‘·q ø±fi¯¢qT ô|qy˚dæ ‘·\ Áy˚˝≤&˚dæ Áy˚˝≤&˚yês¡T. ø±fi¯ófl
|ü≥Tº ‘·|æŒ u≤$˝À |ü&çb˛‘˚ eTs¡˝≤ u≤$˝Àì ˙{Ï˝À qT+&ç >∑≥Tº≈£î møÏÿ
e∫Ã eTs¡˝≤ n˝≤π> Áy˚˝≤&˚yês¡≥.
Ç≥Te+{Ï kÕ<Ûqä kÕsTTu≤u≤≈£î yê] >∑Ts¡Te⁄ $~Û+∫q≥T¢, n˝≤H˚
eT] ø=+<äs¡T eTVü≤˙j·TT\T #˚dæq $es¡+ ªªl kÕsTT ©˝≤eTè‘·+µµ nH˚
Á>∑+<∏ä+˝À #·÷&Ée#·TÃ.
7
lkÕ«$Tyê] ‘·eTTà&ÉT ∫qï|üHêj·TT&ÉT>±s¡T ‘êqT dü«j·T+>±
#·÷∫q $wüj·T+ Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ªª¬s+&Ó&É¢ ã+&ç b˛‘·÷+fÒ lkÕ«$Tyês¡T Ä ã+&ç yÓqTø£>± e∫Ã
≈£Ls¡TÃH˚yês¡T. ø±fi¯ófl ã+&çô|’q, ‘·\, X¯Øs¡+ ÁøÏ+<ä≈£î Áy˚˝≤&ÉT‘·÷+&˚~.
me¬s’Hê #·÷ùdÔ ã+&ÓøÏÿ e÷eT÷\T>± ≈£Ls¡TÃH˚yês¡T.µµ
8
ne<Ûä÷‘· ©\
n<Ûë´j·TeTT ` 2
nìπø‘·T&ÉT
á $<Ûä+>± ªª#êø£*jÓ÷>∑+ ` eT+>∑*jÓ÷>∑+µµ
nì ns¡Tdü÷Ô ìs¡®q Á|ü<˚XÊ\˝À |üs¡T>∑T\T rdüTÔqï k˛+|ü*¢
|æ#ÃÓ +ø£jT· ´ Çs¡y’Ó dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT‡˝À Ç\T¢ e<ä*ô|{Ïº
m{À yÓ[flb˛j·÷s¡T. ø=+‘· ø±\+ M] C≤&˚ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î
‘Ó * j· T ˝Ò < ä T . á ø±\+˝À M]ì @ kÕ<Û ä T ej· T ´
nqTÁ>∑V≤æ +#ê&√ mø£ÿ&Óøÿ£ &É ‘·|dü Tü ‡ #˚XÊs√ nqï $wüj÷· ìï
>∑T]+∫ lkÕ«$Tyês¡T ˇø=ÿø£ÿ]ø=ø£ÿø£ÿ $<Û+ä >± #Ó|Œæ j·TTHêïs¡T. yÓ÷|üPs¡T
<äXj ¯ T· ´‘√ lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡≥. ªªnj·÷´, H˚qT n&Ée⁄\˝À nø£ÿ&Éøÿ£ &Ü
‹s¡T>∑T‘·÷ e⁄+fÒ kÕ<äjT· ´>±s¡T ø£*XÊs¡T. ªø£fió¯ fl eT÷düTø√eTµHêïs¡T. n+‘˚
eTs¡Tø£åD+˝À ô|+#·\ø√q _\+˝À ñqï kÕ<äj·T´\ eT<Ûä´ ñHêïqT. ø£fi¯ófl
‘Ó]#˚dü]øÏ n<ä+‘ê ô|<ä› ãTTw”X¯«s¡T\ dü+|òüT+. n#·Ã≥ ø=Hêïfi¯óflHêïø£
kÕ<äj·T´ eTs¡˝≤ ªø£fi¯ófl eT÷düTø√eTµHêïs¡T. H˚qT ø£fi¯ófl eT÷dæ ‘Ó]#˚dü]øÏ
eTÁ<ëdüT ôV’≤ø√s¡Tº <ä>∑Zs¡ e⁄HêïqTµµ nì.
Ç\T¢ e<ä* yÓ[flq |æ#ÃÓ +ø£jT· ´ ‹]– Ä Á>±eTdüT\ú ø£+≥|ü&≥˚ |üŒ{ÏøÏ
ªl yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tµ nH˚ HêeT<Û˚j·TeTT‘√ n+<ä]ø° Ä|ü<ë“¤+<Ûäe⁄&ÉT>±
$sêõ\T¢#·THêïs¡T. ‘·q yê¬s+<äs¡T ÁbÕ<Û˚j·T|ü&çHê ‹]– ‘·q Ç+{Ïπø
yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . dü]>∑<ë ‘·q Á>±eTeTT˝ÀH˚ n&ÉT>∑T ô|≥º˝<Ò Tä . ns¡T<äT>± yÓ[flHê
}] yÓ\T|ü\ <=&É¢˝Àq÷, #˚\˝Àq÷ ø=+‘·ùd|ü⁄ e⁄+&ç yÓ[flb˛j˚Tyês¡T.
yÓ÷ø±fi¯fl≈£î ô|’q ø£{Ïºq ∫ì–b˛sTTq |ü+#Ó, ∫ì–b˛sTTq #=ø±ÿ,
#˚‹˝À ñ>∑Z+ ô|{Ïºq eTT+‘·, |ü+>±\T ø£Ás¡‘√ @ø±+‘· Á|ü<˚XÊ\˝À
dü+#·]dü÷,Ô ej·TdüT‡˝À ñqï Ád”\Ô T ø£ì|æùdÔ <ä÷s¡+>± yÓfió¯ ‘·÷ ñ+&˚yês¡T.
ì|üŒ+{Ï+∫q ø£|æ\ yÓ÷≈£î eTTø£ÿ ˇø£f…|ü⁄Œ&É÷ #˚‘· |ü≥Tºø=ì ñ+&˚yês¡T.
ø£|æ\ yÓ÷≈£î\ eTTø£ÿ\˙ï ø£≥ºø£{Ïº HÓ‹Ôq ô|≥Tºø=ì ‘·q yÓ+ã&ç rdüT≈£î
9
nìπø‘·T&ÉT ne<Ûä÷‘· ©\
yÓfi‚flyês¡T. ø=Hêïfi¯ófl ô|Hêïq~ yÓ+ã&ç>±ì, düMT|ü n&Ée⁄\˝ÀqT
dü+#·]+#˚yês¡T.
n≥T ‘·s¡Tyê‘· #·\e÷Hêj·TT&ÉT yê] ùde≈£î n+øÏ‘·eTj·÷´ø£
ô|qïã<˚«\T ø=+&Éô|’ >∑T&çôd ì]à+#·Tø=ì, n+<äT˝À ∫qï q÷HÓ B|üü+
ô|{Ïº, ‘·+ãTs¡ MT≥T‘·T+&˚yês¡T. #·\e÷Hêj·TT&ÉT düMT|ü Á>±e÷ì¬ø[fl
_Ûøå±qï+ ‘Ó#˚Ãyês¡T. nH˚ø£eT+~ Á>±eTdüTÔ\T |üX¯óe⁄\ »ãT“\ qT+&ç,
ø£\sê, eTX¯S∫ e+{Ï u≤<Ûä\ qT+&ç s¡ø£åD bı+<˚yês¡T. uÛÑ≈£îÔ\≈£î Á|üX¯ï\T
≈£L&Ü #Óù|Œyês¡T. Ä Á|üX¯ï\T #Óù|Œ |ü<ä∆‹ #ê˝≤ Á|ü‘˚´ø£+>± ñ+≥T+~.
$yêVü‰ìøÏ dü+ã+<Ûë\T #·÷dü÷Ô, @ dü+ã+<Ûä+ eT+∫<äì lkÕ«$Tyê]
q&çπ>yês¡T. ˇø=ÿø£ÿ dü+ã+<ÛäeTTq≈£î >∑Ts¡TÔ>± ˇø=ÿø£ÿ sêsTT #=|ü⁄Œq mìï
dü+ã+<Ûë\T #·÷ùdÔ nìï sêfi¯ófl es¡Tdü>± ô|≥ºeTH˚yês¡T. ‘·+ãTs¡ MT{Ï,
ªª‘·÷s¡TŒ qT+&ç ¬s+&Ée~µµ nì>±˙, ªª|ü&ÉeTs¡ qT+&ç eT÷&Ée~µµ nì>±˙
#Óù|Œyês¡T. n+fÒ ‘·÷s¡TŒ qT+&ç ¬s+&ÉesêsTT @ dü+ã+<Ûä+ dü÷∫dü÷Ô
ô|≥Tº≈£îHêïs√ n~ eT+∫~ nì ns¡ú+. kÕ<Ûës¡D+>± Á|üX¯ï\T #Óù|Œyê]
e÷≥\T q÷{ÏøÏ q\u…’ ≈£L&Ü ì»+ >±e⁄. ø±ì lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢
»s¡T>∑˝Ò<ä+fÒ ø±s¡D+ lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq <ëìì yês¡s¡ú+ #˚düTø√e&É+
bıs¡bÕf…Æ ñ+≥T+~.
ã<˚«\T e<ä*q ‘·s¡Tyê‘· lkÕ«$Tyês¡T ø=ìï dü+e‘·‡s¡eTT\T
ø√{Ïrs¡+ú e<ä› <˚yê\j·TeTT˝À ãdü #˚XÊs¡T. Çø£ÿ&É lkÕ«$Tyês¡T ‘·+ãTs¡
eTT+<äT ô|≥Tºø=ì sêÁ‹+ãefi¯ó¢ ¬s+&ÉT #˚‘·T\˝À ¬s+&ÉT á‘· |ü⁄\¢\T
rdüTø=ì Hê<ä+ MT≥T‘·÷ ªªz+ Hêsêj·TD Ä~Hêsêj·TDµµ nH˚
eT+Á‘êìï ô|<ä›>± ñ#·Ã]dü÷Ô+&˚yês¡T. ‘·+ãTs¡ r>∑\T ‘Ó–b˛sTTHê >±˙
yês¡T |ü⁄\¢\T Ä&çdü÷Ô eT+Á‘·+ #ÓãT‘·÷H˚ ñ+&˚yês¡T. eTq ˝Àø£+˝À
˝Ò≈£î+&Ü HêeT+ #˚ùdyês¡T m|ü⁄Œ&√ düŒèVü≤ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT ‘·+ãTs¡ r¬>\T
eTs¡˝≤ eTT&˚düTø=H˚yês¡T. n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ n–ïì ≈£L&Ü Áy˚˝ÒÃyês¡T.
#·\e÷Hêj·TT&ÉT yÓTT<ä˝…’q ùde≈£î\T _Ûøå±qï+ ‘Ó#˚Ãyês¡T.
n≥T ‘·sê«‘· ø=Hêïfi¯ófl dü+#ês¡+ #˚düTÔ+&˚yês¡T. kÕsTTu≤u≤
<Ûä]+∫q ø£|ò”ï˝≤+{Ï #=ø±ÿ (yÓ÷ø±fi¯¢ ÁøÏ+<ä es¡≈£L e⁄+&˚ Eu≤“)
10
ne<Ûä÷‘· ©\ nìπø‘·T&ÉT
<Ûä]+#˚yês¡T. á #=ø±ÿøÏ dæsê‘√ ns¡#˚‹ eTTÁ<ä\T, y˚* eTTÁ<ä\T n~›
e⁄+&˚$. ø=ìï ø£|ï”ò \ô|’ ªªsêeT sêeTµµ nH˚ nø£så e¡ TT\T n#·TÃ y˚dæ e⁄+&˚$.
ìs¡+‘·s¡eT÷ dæsê‘√ ø±–‘·eTTô|’ ‘·eT u§≥qy˚* >∑Ts¡TÔ\T y˚dæ, Ä
ø±–‘·eTT\T uÛÑ≈£îÔ\≈£î Á|ükÕ~+#˚yês¡T. n˝≤ Á|ükÕ~+#˚≥|ü⁄Œ&ÉT ‘·eT
≈£î&ç ns¡#‹˚ ì ‘·eT q&çH‹Ó øÔ Ï ‘êøÏ+∫ ‘·sê«‘· Ä eTTÁ<ä\T y˚dqæ ø±–‘êìøÏ
‘êøÏ+∫ uÛÑ≈£îÔ\øÏ#˚Ãyês¡T. HÓ\÷¢s¡T˝Àì nH˚ø£ Á>±e÷\˝À dü+#·]dü÷Ô
ñ+&˚yês¡T. #·\e÷Hêj·TT&ÉT, b˛*¬s&ç¶ e¬>’sê ùdeø£ãè+<ä+ kÕ«$T‘√
|üs¡´{Ïdü÷Ô ñ+&˚yês¡T. ìs¡+‘·s¡+ y˚*eTTÁ<ä\‘√bÕ≥T ns¡T<äT>± n–ï
ùdeq+ ≈£L&Ü #˚ùdyês¡T. s√E≈£î mìï ØeTT\ ø±–‘ê\T, m+‘· dæsê
yê&˚ y ês√ #Ó | ü Œ ˝Ò e TT. lkÕ«$Tyê] ø£ è |ü e \q yê´<Û ä T \T
ìyê]+#·T≈£îqïyês¡T m+<äs√ á ìs¡+‘·s¡ j·TC≤„ìøÏ ø±–‘·eTT\T, dæsê
_fi¯fl\T ãkÕÔ\ø=~› düeT]Œ+#˚yês¡T.
n≥T ‘·s¡Tyê‘· y˚* eTTÁ<ä\T ‘·–Z+∫ m≈£îÿe>± n–ï >∑T+&É+ y˚dæ
ìs¡+‘·s¡+ sêÁ‹+ãefi¯ófl >∑T+&É+ #Ó+‘· ñ+&ç ø£f…º\T düe]dü÷Ô ns¡ú+>±ì
e÷≥\T e÷{≤¢&˚yês¡T. s√E≈£î ø£˙dü+ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT ã+&É¢ ø£f…º\T
ø±˝ÒÃyês¡T. m+‘· es¡¸yTÓ HÆ ê, eT+&ÉTf…+&ÓH’ ê düsπ n–ï #Ó+‘· ≈£Ls√ÃqT+&˚yês¡T.
yÓ+ø£j·T´kÕ«$T |ü+~] nH˚ HêqT&ç ˇø£≥T+~. lkÕ«$Tyês¡T ñ<äj·T+
|ü~>∑+≥\ ÁbÕ+‘·+˝À dü÷s¡´øÏsD¡ eTT\T ‘·q ‘·\ô|’ |ü&≈É î£ +&Ü ñ+&˚+<äT≈£î
ˇø£ ø£Ás¡ Hê{Ï, <ëìøÏ ‘ê{ÏeT≥º ‘·–*+#˚yês¡T. ‘ê{ÏeT≥º ‘·–*+∫q
ˇø£ ns¡>∑+≥ es¡≈£L ˙&É e⁄+≥T+~>±˙, n≥T ô|’q ˙&É Á|üø£ÿ≈£î »]–
lkÕ«$Tyês¡T m+&É˝ÀH˚ e⁄+&˚yês¡T. lkÕ«$Tyês¡T n–ïì Áy˚˝ÒÃ|üì˝À
ìeT>∑ïyÓTÆ‘˚ Çø£ eTq ˝Àø£+˝À e⁄+&És¡T >∑qTø£ sTT~ ˙&Ü, m+&Ü nH˚~
‘Ó*ùd~ >±<äT. ¬s+&ÉT, eT÷&ÉT |ü>∑fi¯ófl, sêÁ‘·T\T n˝≤π> n–ïeTT+<äT
≈£Ls¡TÃìj·TTqï s√E\THêïsTT. m|ü⁄Œ&√ Ä >∑T+&ÜìøÏ düMT|ü+˝ÀH˚ >√HÓ
dü+∫ô|’ |ü&ÉTø=ì jÓ÷>∑ìÁ<ä≈£î ñ|üÁø£$T+#˚yês¡T. á <äX¯˝À yÓTT\≈£î |ü+#Ó
ø=Hêïfi¯ó¢, øö|”q+ ø=Hêïfi¯ó¢ <Ûä]+#˚yês¡T. X¯ØsêìøÏ #=ø±ÿ>±˙, ã˙qT>±˙
<Û]ä +#˚~ ˝Ò<Tä . ∫e] es¡≈î£ m|ü⁄&É÷ ø±fi¯fl≈£î bÕ<äsø¡ \å£ T <Û]ä +∫ ms¡T>∑sT¡ .
n≥T ‘·s¡Tyê‘· HÓ\÷¢s¡T ‘ê\Tø±, >=\>∑eT÷&ç nqT Á>±eT+ #˚],
düTe÷s¡T mì$T~ dü+e‘·‡sê\T ˇπø #√≥ n–ï>∑T+&É+ y˚XÊs¡T. s√E≈£î
11
düTe÷s¡T ◊<ës¡T ã+&É¢ ø£f…º\T ø±˝ÒÃyês¡T. á mì$T~ dü+e‘·‡s¡eTT\T
lkÕ«$Tyês¡T n–ï>∑T+&É+ y˚dqæ dü\ú +˝ÀH˚ H˚&TÉ Äj·Tq düe÷~ÛeT+~s¡+
yÓ*dæ+~.
s¡eTDj·T´ nH˚ uÛÑ≈£îÔ&ÉT <äTqïb˛‘·T\ ã+&ç‘√, n–ï>∑T+&ÜìøÏ
ìs¡+‘·s+¡ ø£f\º… T ‘√\T‘·T+&˚yês¡T. yÓ÷|üPs¡T <äXj ¯ T· ´, yÓ+ø£≥j·T´ yÓTT<ä\>∑T
ùde≈£î\T lkÕ«$Tyê]øÏ ø£f\º… T, u§+‘·Ce… TT&ÉT #Ó≥T¢ ø=fÒyº ês¡T. |ü>{∑ |Ï Pü ≥
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ≈£L&Ü M]‘√{Ï n&É$øÏ yÓfi‚flyês¡T. nsTT‘˚
lkÕ«$Tyês¡T ø£f\º… T ø=fÒº ‘·eT ùde≈£î\ qT+&ç ø=+‘·<÷ä s¡+˝À @ø±+‘·+>±
‹]π>yês¡T. ø=Hêïfi¯ófl |ò˝ü ≤Hê|ò˝ü ≤Hê #Ó≥T¢ e÷Á‘·yT˚ ø=≥ºeTì lkÕ«$Tyês¡T
#·÷ù|yês¡T á ìs¡+‘·s¡ n–ï>∑T+&É+ e\q ø=ìï yÓTÆfi¯fl <ä÷s¡+ n&É$
düeT÷\+>± ìs¡÷à\qyÓT+Æ ~. ªªÇ<ä+‘ê |ü+≥ #˚\e⁄‘êj·Tj·÷´, Çø£ÿ&É+‘ê
}s¡e⁄‘·T+~. >√e⁄ bÕ<äeT+‘· düú\+ ∫ø£ÿ<äTµµ nì ÄHê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T
#Ó|æŒq e÷≥\T áHê&ÉT ì»yÓTÆHêsTT.
lkÕ«$Tyês¡T m≈£îÿe>± ‘·eT≈£î ãT~∆ |ü⁄{Ïqº |ü⁄Œ&É˝≤¢ ‘·eT≈£î ‘√∫q
Á>±e÷\˝À dü+#·]+#˚yês¡T. ‘·s¡Tyê‘· yê] ø±fi¯ó¢ @ ø±s¡D+>±H√
kÕ«B∏q+˝À ˝Ò≈£î+&Ü bıj·÷´sTT. yÓ’<ä´+ #˚sTT+#ê\+fÒ lkÕ«$Tyês¡T
düT‘·sêeTT ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<äT. ªª|üPs¡«+ H˚H=ø£ Äe⁄qT ø={≤ºqT. <ëì |òü*‘·y˚T
sTT~. ø£qTø£ <ëìì H˚qqTuÛÑ$+∫ ø£s¡à <√cÕìï b˛>=≥Tºø√yê*. ø£qTø£
H˚qT eT+<äT rdüTø√qTµµ nì K+&ç‘·+>± #ÓbÕŒs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T q&Ée ˝Òq+<äTq ˇø£ #√fÒ e⁄+&˚yês¡T. ˇø£ s√E
‘·q ùde≈£î&ÉT s√•¬s&ç‘¶ √, ªªqqTï ‘ê{≤≈£î MT<ä ≈£Ls√Ãu…{ºÏ ø=+#Ó+ <ä÷s¡+
˝≤≈£îÿb˛j·÷´µµ nq&ç>±s¡T. n‘·&˝É ≤H˚ #˚XÊ&ÉT. ‘ê{≤≈£îMT<ä rdüT≈£îb˛e&É+
lkÕ«$Tyê]øÏ u≤<Ûä>± ñ+≥T+<äì Äs¡T n+>∑Tfi≤\T m‘·TÔ>∑\ Hê\T>∑T
#·Áø±\ ã+&çì #˚sTT+∫ <ëì ô|’ ≈£Ls√Ãu…{ºÏ lkÕ«$Tyês¡T ø√]q #√≥T≈£î
uÛ≈Ñ î£ \Ô T ˝≤≈£îÿb˛j˚Tyês¡T. ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT ã+&ç >∑‘T· ≈£î˝À¢|&ü ç efi¯+¢ ‘ê n~πs~.
‘·sT¡ yê‘· uÛ≈Ñ î£ \Ô T &√*˝À yÓ÷düT≈£îb˛‘êeTì n&ç–, kÕ«$T n+^ø£]+#·>±,
yês¡˝≤ lkÕ«$Tyê]ì yÓ÷düTÔ+&˚yês¡T. á $<Ûä+>± eTVü‰düe÷~ÛøÏ ¬s+&ÉT
dü+e‘·‡s¡eTT\ eTT+<äT es¡≈£L lkÕ«$Tyês¡T HÓ\÷¢s¡T, bı<ä\≈£Ls¡T,
12
∫fÒºbÕfiË+, ô|qïã<˚«\T, ≈£î\÷¢s¡T, sêEbÕfiË+, k˛eT•\, ø√{Ïrs¡ú+,
ÇqT≈£î]Ô, eTT~π>&ÉT, &˚>e∑ P&ç, ‘·\T|üPs¡T, ø£*#˚&TÉ , qeø√{Ïd<æ \∆ä j·T´ø√q,
#Ós√¢|ü*¢, ‹s¡T|ü‹, ø£+∫, dü+>∑+, HÓ\÷¢s¡T, ô|qe]Ô, yÓTÆbÕ&ÉT,
Ç+<ä T ≈£ L s¡ T ù|≥, >=\>∑ e T÷&ç yÓ T T<ä \ >∑ T Á|ü < ˚ X Ê\˝À ‘· s ¡ # · T >±
dü+#·]dü÷Ô+&˚yês¡T. lkÕ«$Tyês¡T @Hê&É÷ >∑èVü≤düTú\ HêÁX¯sTT+#·˝Ò<äT.
<˚yê\j·TeTT, bÕ&ÉTã&É¶ Çfi¯ófl, #êe&ç, bÕsƒ¡¯XÊ\, y˚|ü#Ó≥Tº yÓTT<ä\>∑T
yê{Ïì ÄÁX¯sTT+#˚yês¡T. ìwüÿ|ü≥yÓTqÆ uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\∆ä ‘√ >∑èVü≤düT\ú T eTqdü÷Œ¤]>Ô ±
Ä]Ô‘√ ÄVü‰«ìùdÔ yê] >∑èVü≤eTT\≈£î yÓfi‚flyês¡T, ø±˙, nø£ÿ&É ≈£L&Ü yê]
Ç+{Ï ãj·T≥>±˙, ø={≤º\˝À>±˙, es¡+&Ü˝À>±˙ ñ+&˚yês¡T.
es¡¸yÓTT∫Ã ‘·&ÉTdüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT #·÷s¡T ÁøÏ+<äHÓ’Hê e<äT≈£îÿ+{≤πs>±˙
Ç+{À¢øÏ sês¡T. mø£ÿ&Ó’Hê Ç+&É¢˝ÀøÏ e∫Ã <ÛäTì y˚XÊs¡+fÒ Ä Ç+{Ïyês¡T
#ê˝≤ n<äèwüºe+‘·T\qïe÷≥.
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ÿπs ‹]π>≥|ü⁄Œ&ÉT rÁe+>± Äø£˝…’q|ü⁄Œ&ÉT
uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT #·÷|æq Ç+{ÏøÏ yÓ[fl, yêfi¯ófl ô|{Ïº+~ ‹ì, yÓ[flb˛j˚Tyês¡T.
nsTT‘˚ nqï+ ñ+#·Tø=ì ˝Ò<äì #Ó|æ‘˚ |òü˝≤Hê #√≥, |òü˝≤Hê ñ{Ïº MT<ä
|òü˝≤Hê ≈£Ls¡ ñqï<äì ‘êqT #·÷∫q≥T¢ #Óù|Œyês¡T. ø£qTø£ |æ∫Ã yÓ+ø£j·T´
kÕe÷qT´&ÉT ø±&Éì n&ç–qyês¡T ‘·|üŒø£ nqï+ ô|fÒºyês¡T. <ëìøÏ
e+<ä¬s≥¢~Ûø£+>± Á|ü‹|òü\+ bı+<˚yês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T u≤>± q&ç#˚ s√E\˝À @Hê&É÷ bÕ<äs¡ø£å\T
<Ûä]+#˚yês¡T ø±<äT. n&Ée⁄\˝À ‹s¡T>∑T‘·T+&˚yês¡T. eTT+&ÉT¢ Á>∑T#·TÃ≈£î+fÒ
rsTT+#·Tø=H˚+<äT≈£î eT˝…¢eTT\T¢, dü÷~, <äã“q+, #ê≈£î, ‘·eT‘√ m|ü⁄Œ&É÷
ñ+#·Tø=H˚yês¡T. yê] ø±fi¯fl˝À qT+&ç ˇø=ÿø£ÿkÕ] uÛÑ≈£îÔ\T ¬s+&É+>∑Tfi≤\
bı&Ée⁄>∑\ eTTfi¯flqT ≈£L&Ü rdæq dü+<äsê“¤\THêïsTT. n~ #·÷∫q yês¡T
ÄX¯Ãs¡´b˛j˚Tyês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T >∑T+&É+ y˚düTø=H˚≥|ü⁄Œ&ÉT >∑T+&ÜìøÏ Hê\T>∑T
n+>∑Tfi≤\ <ä÷s¡+˝À ‘·\ ñ+∫ |ü&ÉTø√e&É+ #·÷#êqT. n+‘· <ä>∑Zs¡˝À
eTq+ ñ+fÒ Ä ôd>∑≈£î eTq+ zs¡TÃø√˝ÒeTT.
13
‘·eT ‘√≥ <ä>∑Zs¡ ˇø£ >∑T+≥ Á‘·$« ô|qï ˙fi¯flqT ˇø£ ø±\Te
<ë«sê Ä >∑T+≥\≈£î ô|{Ïº Ä >∑T+≥˝Àì ˙fi¯flqT @‘·eTT <ë«sê ‘·eT
‘√≥\≈£î ô|≥Tº≈î£ +{≤s¡T s¬ ‘’ T· \T. lkÕ«$Tyês¡T n#·Ã≥≈£î yÓ[¢ Ä ø±\Te˝Àì
˙{Ï˝À dü>∑+ ˙s¡T ô|qï≈£î e~˝Òyês¡T. $T–*q düü>∑+ ˙s¡T ‘√≥≈£î eT&Ée
ø£{≤º\+fÒ Ç<äs› T¡ eTqTwüß\edüse¡ Tj˚Týês¡≥. n+‘· m≈£îÿe>± ˙s¡T bÕπs$.
yês¡T ñqà‘êÔedüú˝À ‹s¡T>∑T‘·T+fÒ ˇø£#√≥ <=+>∑‘·q+ »]–
b˛©düT\T <=+>∑\ ø=s¡≈î£ yÓ<Tä ≈£î‘·÷ lkÕ«$Tyê]ì nqTe÷ì+∫ b˛©düT
ùdºwüqT˝À ô|{≤ºs¡T. ¬s+&ÉT s√E\T e÷≥ |ü\T≈£î ˝Ò≈£î+&Ü lkÕ«$Tyês¡T
n#·Ã≥ ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. ‘·sT¡ yê‘· b˛©düT\T e~˝ÒXÊs¡T. nø£ÿ&ç qT+&ç H˚sT¡ >±
<äøDåÏ ≤~q sê»|ü<ëà|ü⁄s¡+˝ÀqTqï ‘·q #Ó˝\¢… T eT+>∑eTà <ä>sZ∑ ø¬¡ [¢ #Ó|⁄ü Œø=ì
ˇπ ø e÷sTTq @&ÜÃs¡ ≥ . lkÕ«$Tyês¡ T @&ç ù dÔ eT+>∑ e Tà @&˚ Ã ~.
#·÷#˚yê]πø$T ns¡+ú ø±˝Ò<Tä . ‘·sT¡ yê‘· $wüjT· + ‘Ó*dæ ªªìqTï ìs¡“+~Û+∫q
yê]ì rdüTø=∫Ã ø=&ÜÔ+˝Ò yÓ+ø£j·÷´µµ nì z<ë]ùdÔ |üdæ|æ\¢yê&ç˝≤>±
@&ÉTŒ e÷Hês¡T.
nø£ÿ&Éøÿ£ &Ü ‹]– kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ nHêïìøÏ #Ó˝*¢… <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfiy¢‚ ês¡T
lkÕ«$Tyês¡T. ªyÓ+ø£qï <ä+&É>∑ ‹+&ç ‹+≥THêïµ&Éì u≤eeTs¡T\› T @ e÷Á‘·+
ndü+‘·è|æÔ>± e⁄Hêïdüπs, sTTø£ nø£ÿ&É ì*#˚~ ˝Ò<äT. lkÕ«$Tyês¡T eùdÔ
eTÚq+>± nqï+ ô|{Ïº ‘·\Tù|dæ eTq+ ãj·T≥ø=ùdÔ ‹+{≤s¡T. eTq+ yê]
nqï+ <ä>∑Zs¡ e⁄+fÒ ªªMTs¡T ãj·T≥≈£î bı+&ç ‹+{≤qTµµ nH˚yês¡T.
kÕj·T+ø±\eTT <ëø± #˚\˝ÀqT, n&É$˝ÀqT ‹]–, ‹]–
e#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT ¬s+&ÉT X‚s¡T¢ >∑T‹Ô y˚s¡TX¯q>∑ø±j·T\T @] eT÷≥ >∑≥Tºø=∫Ã
#Ó˝…¢*øÏ∫Ã nqï+ ‹ì yÓfi‚flyês¡T. yê]øÏ ãTTD|ü&Ésê<äì ø±uÀ\T
lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ #˚ùdyês¡T.
Ç+{Ï qT+&ç ãj·T≥≈£î yÓfi≤¢ø£ eTs¡˝≤ ‘·eT dü«Á>±eTyÓTÆq Hê>∑T\
yÓ\≥ ¢ ÷s¡T sê˝Ò<≥ ä . ˇø£kÕ] Äj·Tq Á|üøÿ£ Á>±e÷\˝À e⁄+fÒ lkÕ«$Tyê]
‘·eTTà&ÉT yÓ[fl |æ*ùdÔ e#êÃs¡T. C§qï ø√‘· ø√düTÔ+fÒ lkÕ«$Tyês¡T ≈£L&Ü
ø√‘·≈£î e+– ªª#êø£* jÓ÷>∑+, eT+>∑* jÓ÷>∑+µµ nì ns¡Tdü÷ÔH˚ Ç<ä›s¡T
eTqTwüß\ ø√‘· ø√XÊs¡T. Hê\T>∑T s√E\T ø√j·Te\dæq ø√‘· ¬s+&ÉT
s√E\˝ÀH˚ nsTTb˛sTT+<ä≥.
14
ªªkÕ«$Tµµ nì Á|üU≤´‹>±+#êø£ Ms¡T |òü˝≤Hê #√≥ ñHêïs¡ì ‘Ó*dæ
M] ‘·*¢>±s¡T ‹qTã+&Üsê\T #˚dæ rdüT≈£îyÓ[fl düeT]ŒùdÔ yê{Ïì
‘·eT‘√qTqï yês¡+<ä]ø° düe÷q+>± |ü+#·eTì, ‘·sT¡ yê‘· #ê˝≤ dü«\Œ+>±
ùd$+#ês¡T. ˇø£ s√Eq lkÕ«$Tyês¡T eT+>∑eTà >±]+≥ sêÁ‹ uÛÀ»q+
#˚dæ yÓ[fl n+‘·˝ÀH˚ eTs¡˝≤ e∫Ã ªªu≤yê! eT+>∑eTà @<√ eT+<äT ô|{Ïº+~.
ˇfi¯fl+‘ê dü÷<äT\‘√ >∑T∫Ãq≥T¢ eT+≥\T, #·Ts¡T≈£\T>± ñ+~. nqï+
ô|≥º+&çµµ nHêïs¡T. n|üŒ{ÏøÏ n+<äs÷¡ uÛÀ»q+ #˚dæ |ü&TÉ ø=Hêïs¡T. ªªÇ|ü⁄Œ&Óøÿ£ &É
yÓ+ø£j·÷´, nqï+ ˝Ò<äT. Ábı<äT›q e+&ç ô|&É‘êeTTµµ nHêïs¡T. n≥¢sTT‘˚
e&ÉT>¢ ±˙, sê>∑T\T>±˙ ô|≥ºeTì n&ç>±s¡T. s¬ +&ÉT X‚sT¡ ¢ sê>∑T\T ô|{Ï+º #·T≈£î
b˛sTT yê{Ïì ‘êqT ‹q≈£î+&Ü NeT\≈£î b˛XÊs¡T. NeT\ Äø£* r]‘˚
Äj·Tq Äø£* rs¡T‘·T+~ >±uÀ\T!
ã<˚«\T Á>±eT+ e<ä› n+ø±fi¯eTà uÀ≥T nH˚ #√≥ ô|Hêïq~ Çs¡yÓ’
n&ÉT>∑T\ yÓ&É\TŒ >∑*– bÕs¡T‘·T+~. lkÕ«$Tyês¡T n#·Ã≥ Ä q~øÏ
dü«j·T+>± ÇdüTø£ yÓ÷dæ ◊<ä&ÉT>∑T\ m‘·TÔq ø£≥ºy˚ùdyês¡T. n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT
»j·TsêeTsêE, yÓ+ø£jT· ´ ÇdüTø£ yÓ÷dæ lkÕ«$Tyê]øÏ düV‰ü j·T+ #˚ùdyês¡T.
ô|Hêï q~ Á|üyêVü≤+ Ä– ˙fi¯ó¢ ì*#êø£, Ä ˙fi¯fl qT+&ç ¬s+&É&ÉT>∑T\
yÓ&É\TŒ ø±\e rdæ, Ä ˙{Ïì qB Á|üyêVü≤ ~X¯≈£î e´‹πsø£ ~X¯˝À ø=+‘·
<ä÷s¡+ bÕ]+∫, ‹]– Ä ˙{Ïì qB Á|üyêVü≤eTT˝À ø£*ù|yês¡T. Ä $<Û+ä >±
Ä ∫qï ø±\Te ˙s¡T qB Á|üyêVü≤eTT˝À ø£*ùd #√≥ ø£+|ü ‘·T≈£îÿ ˙{Ïô|’
ô|{Ïº ‘·q jÓTT<ä› qTqï ø±*Ãq ø£|æ\yÓ÷≈£î ì|ü⁄Œ Ä ø£+|ü≈£î ô|fÒºyês¡T.
eT+≥y˚dü÷Ô eTqTwüß\HÓe«]˙ <ä>∑Zs¡≈£î sêì#˚Ãyês¡T ø±s¡T.
Ä ˙{Ïì eTT+‘·‘√ rdüT≈£îì eT+≥≈£î Çs¡TyÓ’|ü⁄˝≤ ‹s¡>∑uÀdü÷Ô
e⁄+&˚yês¡T. ùde≈£î\‘√ nH˚yês¡T, ªªnj·÷´! á ˙fi¯fl $\Te m+‘·
nqT≈£îHêïe⁄? ‘·T\+ eTTq÷ïs¡T ø√≥T¢. á s√E ˝Àø£+ n+‘·{Ïø° Ks¡TÃ≈£î
b˛qT Ç+ø± &ÉãT“ $T–*+~µµ nH˚yês¡T. ªªm+<äT≈£î kÕ«$T Ç<ä+‘ê?µµ
n+fÒ, ªªô|<äe› Tàyês¡T, <ä÷eTT\T (yÓ<’ ´ä eTTq≈£î n*$>±ì ø£\sê), bÕ|üeT÷
‘·¬π>Z+<äTø£j·÷´µµ nH˚yês¡T.
ˇø=ø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT ùde≈£î\ #˚‹˝À ô|k’ Õ ñ+&É<Tä . ªªÇ|ü⁄Œ&˚ ‹s¡Tefi¯Ss¢ T¡
b˛yê*, ø£<ä\+&ç. HÓ\÷¢s¡T, C§qïyê&É, ø£+∫ yÓTT<ä\>∑T <˚ekÕúqeTT\≈£î
15
b˛yê\µµ+{≤s¡T lkÕ«$Tyês¡T. ªª&ÉãT“ ˝Ò<äT kÕ«$T!µµ n+fÒ ªªedüTÔ+~
ø£<\ä +&Éj÷· ´!µµ nì ‘=+<äs¡ #˚ùdyês¡T. lkÕ«$Tyês¡T #Ó|Œæ qfÒ¢ Á|üj÷· D≤ìøÏ
mes√ ˇø£s¡T e∫Ã <äøÏåD s¡÷|ü+˝À nedüs¡yÓTÆq+‘· &ÉãT“ düeT]Œ+∫
b˛j˚Tyês¡T.
ˇø£ $T≥º eT<Ûë´Vü≤ï+ ‘·\T|üPs¡T˝À uÛ≈Ñ î£ \Ô T nqï+ e+&ÉT‘·THêïs¡T.
ªªyÓ+≥H˚ ø£<ä\+&ç. ˇø£ÿ ø£åD+ ñ+&É≈£L&É<äTµµ nì ùde≈£î\T Á|üj·÷DyÓTÆq
<ëø± }s¡Tø√˝Ò<Tä . nqï+ ñ&ÉT≈£î‘·T+<ä+fÒ ªªnqï+ edüT+Ô ~˝Ò |ü<+ä &Éj÷· ´µµ
nHêïs¡T. nqï+ ÄX¯ e~˝Òdæ ãkÕº+&ÉTø=#êÃs¡T. bı<ä\≈£Ls¡T yÓ’|ü⁄ yÓfi‚fl
ãdüT‡ e∫Ã+~. ªªÇ~ ø±<äj·÷´ eTq ãdüT‡. ‘·s¡Tyê‘· ãdüT‡≈£î b˛<ë+µµ
nHêïs¡T. ªªá bÕ{ÏøÏ nqï+ ‹ì e#˚Ã yêfi¯¢eTT>∑<ë kÕ«MTµµ n+fÒ ªªnqï+
edüTÔ+<äj·÷´ ñ+&É+&çµµ nHêïs¡T. ªª&ÉãT“ ˝Ò<äT kÕ«MT #êØ®\≈£îµµ n+fÒ
ªªô|’ yêfi¯ófl |ü+|ü⁄‘ês¡T˝Òµµ nHêïs¡T. nqïfÒ¢ ø=+‘· ùd|ü{Ï˝À bıfÒºbÕfiË+
Ä~\ø£åàeTà>±s¡T kÕ«$T <äs¡ÙHês¡ú+ ø±s¡T˝À e∫Ã >∑+|ü˝À <√X¯\T, e&É\T,
bı+>∑*, |ü⁄*ôVAsê yÓTT<ä˝…’q |ü<ësêú\T ‘Ó∫Ã ‘·è|æÔ>± ‹qu…{Ïº
nedüsêìø£+fÒ m≈£îÿe>± <äøÏåD düeT]Œ+∫ yÓfi≤fls¡T.
ˇø=ÿø£ ÿ |ü ⁄ Œ&É T ˇπ ø }]˝À ¬ s +&É T , eT÷&É T #√≥¢ eTø±+
e÷]Œ+#˚yês¡T. |ò˝ü ≤Hê ~X¯ yÓ|’ ⁄ü b˛yê\+fÒ m+‘· sTTã“+~>±˙, e÷s¡+Z
<äTdüsÔ +¡ ø±˙ yÓ[fl rsê*‡+<˚. nqï+ ‹q˙, ‹qø£b˛˙, m+&Éqø£, yêqqø£,
yÓfi≤fl\+fÒ yÓ[flrsê*. lkÕ«$Tyês¡T q&ç#˚≥|ü⁄Œ&ÉT ≈£L&Ü n˝≤H˚
‹]π>yês¡T.
n&É$˝À lkÕ«$Tyês¡T @+#˚kÕÔs√ #·÷&Ü\ì nH˚ø£ eT+~
Á|üj·T‹ï+#ês¡T. ø±ì me¬s’Hê ‘·qqT yÓ+ã&ç+∫q≥T¢ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡+fÒ
yÓ+≥H˚ eTT+&É¢˝À n&É›~&É¶+>± q&ç#˚yês¡T. Ä eTT+&É¢˝À q&Ée˝Òø£ n˝≤
Á|üj·T‹ï+∫qyês¡T yÓqT‹]– e#˚Ãyês¡T.
|ü+&ÉT¢ ‘√eT≥+, |ü⁄øÏÿ*+#·&É+ nH˚~ ˝Ò<äT. #·|üŒ]düTÔqï bı>±≈£î
e⁄y˚Tàdæ yÓ+≥H˚ >∑+õ Á‘êπ>yês¡T.
ˇø£ s√E Hê (s¡#·sTT‘·) Äj·÷düeTT lkÕ«$Tyê] düìï~Ûq
≈£Ls¡TÃqï yÓ+≥H˚ ìyês¡D nsTTq+<äTq Äq+<√‘ê‡Vü≤+‘√ ø£qã&çq
16
Á|ü‹yê]ø° kÕ«$T $wüj·T+ #Ó|ü⁄‘·THêïqT. lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ s√E
@ø±+‘·+>± nHêïs¡T ªªm≥¢+fÒ n{≤¢ e÷{≤¢&ÉT‘êy˚$T?µµ nì. n+‘·{Ï‘√
H√s¡T ø£fÒºdüTø√eTì Ä‘·àuÀ<Ûä #˚XÊs¡T lkÕ«$Tyês¡T. eTs=ø£ >=\>∑eT÷&ç
ìyêdæ #ÓbÕŒs¡T ªªnj·÷´! qqTï >∑T]+∫ ø£<\ä∏ T ø£<\ä∏ T>± #Ó|⁄ü Œ≈£î+≥THêïπs,
n~ ‘·|⁄ü Œ>∑<j ä ÷· ´µµ nì lkÕ«$Tyês¡T nHêïs¡≥. eTs=ø£|⁄ü Œ&ÉT ªªMfi¯fl|ü⁄Œ&˚
eT÷≥$|æŒ ã+&Éø¬¢ ‘·T‘Ô T· Hêïs¡T. e<äì› #Ó|Œü e÷àµµ nì ‘·T\X¯eTà‘√ #Óù|Œyês¡T.
ô|’ $<Ûä+>± ‘·q eTVæ≤eT >√|ü´+>± ñ+&Ü\H˚ ñ<˚›X¯´+‘√ ø√≥T¢,
|ü&É>∑\T, sêdüT\T nì |ü]uÛ≤wü‘√ e÷{≤¢&˚yês¡T. <ëì uÛ≤e+ »HêìøÏ
ns¡ú+ ø±ø£ m≈£îÿe eT+~ ‹]– yê]ì <ä]Ù+#˚yês¡T ø±<äT.
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ ìj·TeT+ ˝Ò≈£î+&Ü ãT~∆ |ü⁄{Ïºq|ü⁄Œ&ÉT øåös¡+
#˚sTT+#·Tø=H˚yês¡T. n+<äs¡÷ eT+>∑*øÏ 50 ô|’dü\T sTTùdÔ lkÕ«$Tyês¡T
s¡÷.1`00>±˙, s¡÷. 2`00\T >±˙ Ç#˚Ãyês¡T. 1980 ‘·s¡Tyê‘· yês¡T
ø√s¡≈£îqïq÷ ùde≈£î\T n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ >∑T+&ÉT #˚sTT+∫, MTkÕ\T
rsTT+#˚yês¡T. lkÕ«$Tyê] uÛÑ≈£îÔ\˝À ã]¬>\ Hê>∑j·T´ eTTK´+>± á
ùde ‘êH˚ dü«j·T+>± #˚ùdyê&ÉT. kÕ«$T ej·TdüT‡˝À e⁄+&ç ‹]π>≥|ü⁄Œ&ÉT
–s¡C≤\T, MTkÕ\T ñ+&˚ bò˛{À #·÷&Ée#·TÃ.
eTVü‰ düe÷~ÛøÏ eTT+<äT ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ìs¡+‘·s¡+ ‘·q ¬s+&ÉT
|æ&çøÏfi¯¢q÷ _–+∫ y˚fi¯ófl eP&ÉBj·T ì#˚Ãyês¡T ø±<äT. m+‘·{Ï s¡T>∑à‘·˝À
ñHêï, jÓ÷>∑d‹úæ ˝À ñHêï ≈£L&Ü eTT+<äT≈£î »]–, eT÷Á‘· $düsq®¡ #˚ùdyês¡T
>±˙, ‘·q |üsT¡ |ü⁄\ MT<ä $dü]+® #˚yês¡T ø±<äT. l s√•¬s&ç>¶ ±s¡T lkÕ«$Tyê]
eT÷Á‘êqï+‘ê ˇø£ÿ u§≥Tº e<ä\≈£î+&Ü rs¡ú+>± Á‘êπ>yês¡T.
ø£qTø£H˚ s√•¬s&ç¶ ø£+{Ï #·÷|ü⁄˝Ò≈£îHêï, nqï+ e÷ìy˚dæ n≥T≈£î\T,
Á<äyêVü‰s¡+‘√ J$düTÔHêï, ∫e]s√E\ es¡≈£î ≈£L&Ü }]˝À _Ûø£å≈£î yÓ[fl
uÛÑ≈£îÔ\ø√dü+ _Ûøå±qï+ ‘Ó#˚Ã ‘·q ùdeqT Bø£å>± #˚dü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. ùde≈£î\T
kÕ«$T ùde #˚ùdÔ, áj·Tq á $<Ûä+>± ùde≈£î\≈£î ùde #˚düTÔHêï&ÉT.
n#·+#·\yÓTÆq yê] $XÊ«düy˚T yê] ã\+.
lkÕ«$Tyê]øÏ ìj·T$T‘·yÓTÆq ~q#·s¡´ n+≥÷ @MT˝Ò<äT.
ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT s¬ +&ÉT sêÁ‘·T\T s¬ +&ÉT |ü>fi∑ ó¯ fl ìs¡+‘·s+¡ ªªã+&ç Ä|ü+&Éj÷· ´µµ
17
nì>±˙, eTπsy√ sTT‘·s¡ e÷≥\T >±˙ ns¡Tdü÷Ô, ˇπø Ädüq+˝À ø£<ä\ø£
≈£Ls¡TÃH˚yês¡T. yês¡T n]#˚ e÷≥\qT eTs=ø£s¡T ô|<ä›>± #Ó|üPÔ e⁄+&Ü*.
ˇø=ÿø£ÿkÕ] sêÁ‹+ãefi¯ófl jÓ÷>∑ìÁ<ä˝À ñ+&˚yês¡T. ne÷j·T≈£î\T e÷Á‘·+
lkÕ«$Tyês¡T ã\V”≤qyÓTÆ ìs¡+‘·s¡+ ìÁ<ä˝À ñHêïs¡ì ‘·\#˚yês¡T. n{Ïº
ìÁ<ä˝À ≈£L&Ü yês¡T düs¡«»„‘·«+ Á|ü<ä]Ù+∫ uÛÑ≈£îÔ\Hê<äTø=q≥+ m+<ä]ø√
nqTuÛÑe+.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î 1978 ˝À ˇø£ s√E lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ s√»+‘ê
(sêÁ‹, |ü>\∑ ÷) ìÁ<ä˝À ñHêïs¡T. eT<Ûë´Vü≤ï+ eT÷&ÉT >∑+≥\≈£î Vü≤sƒê‘·T>Ô ±
˝Ò∫ ≈£Ls¡TÃì, n|ü⁄Œ&˚ HêeTdüàs¡D‘√ q&É∫e∫Ãq Hê≈£î ˇø£ N{Ï ÁyêsTT+∫,
Äosê«<äeTTÁ<äy˚dæ Ç∫Ã yÓ+≥H˚ eTTdüT>∑T ø£|ü⁄Œø=ì eT∞fl ìÁ<ä≈£î
ñ|üÁø£$T+#ês¡T. uÛÑ≈£îÔ\T C≤e Á‘ê>∑eTì ÁbÕ]ú+∫Hê $ì|æ+#·Tø√˝Ò<äT.
◊<äT ì$TcÕ\ø£˝≤¢ e÷ ne«>±s¡T eTs¡D≤edüú˝À e⁄Hêïs¡ì, qqTï yÓ+≥H˚
s¡eTàì eTìwæ e#êÃ&ÉT. H˚qT yÓ+≥H˚ ø£*#˚&TÉ yÓ[fl, lkÕ«$Tyê] bÕ<ärs¡+ú ,
}B ÄyÓT H√{Ï˝À y˚ùdÔ Á$T+–+~. ‘·T\dæ ˙fi¯ófl ≈£L&Ü Á‘ê–+~. eT+<äT
b˛kÕÔq+fÒ H√s¡T ‘Ós¡e˝Ò<äT. lkÕ«$Tyê] bÕ<ärs¡ú+ ùd$+∫ ÁbÕD+
e~*+~. ÄyÓT ‘·q n+‹eT |òüT&çj·T\˝À sêÁ‹+ãefi¯ófl kÕsTTHê<∏äTì
ÁbÕs¡úq #˚düT≈£îqï |ü⁄DéT÷]Ô. ø£qTø£H˚ lkÕ«$Tyê] s¡÷|ü+˝À l kÕsTT
‘·q ÄodüT‡\ q+~+∫ dü<äZ‹ Á|ükÕ~+#ês¡T.
ô|’ düìïy˚X¯+˝À lkÕ«$Tyês¡T ìÁ<ä˝À qTqï|üŒ{ÏøÏ n~ eTq
ìÁ<ä˝≤+{Ï~ ø±<äT. Ä dæú‹˝À yê]øÏ eT÷&ÉT yÓTÆfi¯fl qT+&ç ‘·q ÄodüT‡\
ø=s¡≈£î H˚qT bÕ<ä#ê]jÓÆT edüTÔHêïqì ‘Ó\TdüT. ¬s+&ÉT >∑+≥\˝À e÷
ne« eTs¡DÏ+#· uÀ‘·Tqï<ä˙ ‘Ó\TdüT. qqTï |æ\T#·Tø=ì b˛e&ÜìøÏ
eTqTwüß˝§#˚Ã $wüj·T+ ≈£L&Ü ‘Ó\TdüT. ÄyÓT ìs¡+‘·s¡+ kÕsTT HêeTeTT
ñ#·Ã¤ ]+∫q |ü⁄DéT÷]Ô ø£qTø£ n+‹eT |òüT&çj·T\˝À ÄyÓT≈£î ‘·q
ÄodüT‡\‘√ dü<äZ‹ Á|ükÕ~+#ê\ì ≈£L&Ü ‘Ó\TdüT. ø£qTø£H˚ yÓ+≥H˚ ìÁ<ä
˝Ò∫ uÛÑ≈£îÔ\T Áã‹$T˝≤&çHê >∑+õ ≈£L&Ü Á‘ê>∑≈£î+&Ü N{° ÁyêsTT+∫ Ç∫Ã
eT∞fl jÓ÷>∑ ìÁ<ä≈î£ ñ|üÁø£$T+#ês¡T. ì»yÓTqÆ jÓ÷–øÏ sêÁ‹+ãefi¯ófl ˝Òeì
XÊgs. n~ lkÕ«$Tyê]øÏ m+‘· #·ø£ÿ>± dü]b˛sTT+<√!
18
kÕ<Ûqä ø±\+˝À M] nqqýÓTqÆ yÓs’ ê>∑´+ #·÷#˚ yê]ì eTT>∑T\∆ qT
#˚dTü +Ô &˚~. \&ÉT¶ ô|{ÏHº ê e<äq› s¡T. ø±˙ ø=+#Ó+ ø±s¡+, |ü#Ã· &ç ô|{Ï+º #·Tø=ì
n+<äT˝À ø£\T|ü⁄ø=ì ‹H˚yês¡T. ˇø£|⁄ü Œ&ÉT uÛ≈Ñ î£ \Ô T XËq>∑||ü ⁄ü Œ, u…\+¢ , ø=ã“]
<ä+∫ bı&ç#˚dæ &Éu≤“˝À b˛dæ n+<äTu≤≥T˝À ñ+∫‘˚ lkÕ«$Tyês¡T
rdüTø=ì ‹H˚yês¡T. ˇø£s√E XËq>∑\ bı&ç &Éu≤“ ã<äT\T, uÛÑ≈£îÔ\T yê]
#Ó+‘· bıs¡bÕ≥Tq ‘·\kÕïqeTTq≈£î yê&˚ d”øÏπsDÏ bı&ç &Éu≤“ ñ+#ês¡T.
d”øsπÏ DÏ bı&ç ‹H˚XÊs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ‘Ó\y¢ ê] ùde≈£î\T ‘·eT bıs¡bÕ≥T≈£î
|ü]‘ê|ü+ #Ó+<ës¡T. lkÕ«$Tyês¡T eTVü‰düe÷~ÛøÏ eTT+<äT |ü~ùV≤qT
dü+e‘·‡s¡eTT\ qT+&ç eT+∫˙s¡T Á‘ê– ms¡T>∑sT¡ . m|ü⁄Œ&ÉT Á‘ê–Hê y˚&˙ç {Ï˝À
#·¬øÿs¡ ø£*|æ ÇùdÔ Á‘êπ>yês¡T kÕ«$Tyês¡T. ‘·qqTø±˙, ‘·qbÕ<äeTT\qT
ø±˙ me«]˙ ‘êø£ì#˚Ãyês¡T ø±<äT. yê] |ü~eT+~ ùde≈£î\˝À m|ü⁄Œ&É÷
eTT>∑TZ]øÏ e÷Á‘·y˚T yê]ì ‘êπø+<äT≈£î nqTeT‹+#˚yês¡T. yê]øÏ |üP»\T
#˚jT· ìe«s¡T. yê]øÏ Á|ü<øä DåÏ \T #˚dTü +Ô fÒ ˇπøˇø£ÿ Á|ü<øä DåÏ #ê\ì #Óù|Œyês¡T.
<äø£å nH˚ dü+düÿè‘· |ü<ëìøÏ ÁX¯<∆ä nì ns¡úeTT. eTq≈£î me]ô|’ ÁX¯<ä∆
ñ+≥T+<√ yê]øÏ eTq uÛ≤e+ e´ø£+Ô #˚dTü ≈£îH˚ |ü<‘∆ä ˚ Á|ü<øä D åÏ \T #˚jT· &É+,
<äøÏåD düeT]Œ+#·&É+. eTq ÁX¯<ä∆qT #·÷s¡>=qï yê]ì >∑÷]Ã m+‘·
‘Ó\TdüT≈£îHêï ‘·ì$ rs¡<Tä . yê]ô|’ ì»yÓTqÆ Á|”‹>∑\yês¡T yê] eTqdü‡+‘ê
‘·eT Á|”‹bÕÁ‘·T\ #·s¡´\qT, e÷≥\qT ‘·\T#·T≈£î+≥÷ Vü≤è<äj·TeT+‘ê
yê] <Ûë´dü‘√ ì+|ü⁄ø=ì |ü⁄\øÏ+∫b˛‘ês¡T. Ç{Ïº eTq n+‘·s¡+>±\ u≤Vü≤´
Á|üø£≥H˚ Á|ü<äøÏåD. á $<Ûä+>± eTq eTqdüT‡\T yê] #·T≥÷º |üs¡T>∑T\T 1
rùd≥T¢ #˚düTø√+&Éì, n|ü⁄Œ&=ø£ÿ Á|ü<äøÏåD #˚dæHê #ê\ì lkÕ«$Tyês¡T
n˝≤ nH˚yês¡T.
lkÕ«$Tyê]øÏ ‘ê{ÏÄπø Ädüq+, eT{ÏºeTT+‘˚ bÕÁ‘·, >√HÓ |ü≥º˝Ò
|üs¡T|ü⁄, uÛÑ÷<˚y˚ yê] }j·T\, sê– n+ã*, ‘Ó\¢>∑&É¶ (∫qï ñ*¢bÕj·T),
$Ts¡bıŒ&ç Çy˚ |ü+#·uÛÑø£å´|üs¡e÷Hêï\T. bÕ‘· |ü+#·\T, <äT|üŒfÒ¢ yê]
NHê+ãsê\T, m+‘· yÓ’sê>∑éT÷s√Ô!
u≤\´+ qT+&ç lkÕ«$Tyê]øÏ |æ#ÃÓ øÏÿ+<äì n+<äs÷¡ ‘·\∫qï|üŒ{ÏøÏ
Äj·Tq dü«>∑èVü≤+˝À e⁄qï düTe÷s¡T 20 dü+ˆˆ \˝À >±ì, ‘·sT¡ yê‘· Äj·Tq
bÕ<ä#ê]jÓÆT dü+#ês¡eTT#˚ùd düeTj·T+˝À>±ì ˇø£ÿkÕ¬s’Hê Äj·Tq
19
jÓTe«]˙, ªªÇ˝≤+{Ïyês¡T, n˝≤+{Ïyês¡Tµµ nì bı–&ç>±˙, $eT]Ù+∫>±˙
jÓTs¡T>∑sT¡ ªªHê_Ûq+<ä‹ q<˚«wæµº µ nqï dü÷Á‘·+ Äj·Tq˝À jÓT|ü⁄Œ&É÷ ‘=DÏødÏ ü
˝≤&˚~. kÕ«$TøÏ ÇcÕºsTTcÕº\T ˝Òe⁄. ‘·eT #·T≥÷º ñqï ùde≈£î\T ìs¡+‘·s+¡
˝Àø±_Ûsêe÷j·TD+, |üs¡ì+<ä #˚düTÔHêï ≈£L&Ü ˇø£ÿkÕ¬s’Hê, ªª@eTj·÷´!
sTT˝≤ e÷{≤¢&É&É+ ‘·|ü⁄Œ>∑<ë!µµ nì #Ó|æŒ >∑÷&Ü jÓTs¡T>∑s¡T.
@Hê&ÓH’ ê ‘·q≈£î ªª|ò˝ü ≤Hê ≈£Ls¡ ø±yê\ì >±˙µµ, ªªá ≈£Ls¡ u≤>∑T+~,
sTT~ u≤>±˝Ò<Tä µµ nì>±˙, ªª|ò˝ü ≤Hê |üì sTT˝≤ #Ój÷· ´*µµ nì>±˙ Äj·Tq
#Ó|æŒ jÓTs¡T>∑s¡T. @~ \_ÛùdÔ <ëì‘√ ‘·è|æÔ>± uÛÀ+#˚ùdyês¡T. >∑+õ ˝Ò<äì
$TsƒêsTT ô|&ç‘˚, õVü≤«≈£î s¡T∫ #·÷|ü≈£L&É<äì Ä $TsƒêsTTøÏ $Ts¡bıŒ&ç
ø£*|æ eTØ d”«ø£]+#˚yês¡T! u≤Vü≤´ |ü]dæú‘·T\qT ˝…ø£ÿ#˚j·Tø£ ìs¡+‘·s¡+
<Û˚´j·T+yÓ’|ü⁄ kÕ>∑&Éy˚T yê] \ø£åéTqï≥T¢ q&ÉT#·T≈£îH˚yês¡T. m+&É, yêq,
>±* y˚{Ï˙ ˝…ø£ÿ#Ój·T´ø£ ìs¡+‘·sê–ïì ìj·TeT+>± Áy˚˝ÒÃyês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T uÛÀ+#˚ùd $<Ûëq+ >∑T]+∫ <˚efi¯fl yÓ+ø£≥j·T´>±]˝≤
#ÓbÕŒs¡T. lkÕ«$Tyês¡T •wü´ãè+<ä+‘√ ø£*dæ mø£ÿ&Ó’Hê $&ç~ #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT
yÓTT<ä≥ $düÔ] ì+&Ü nqï+ ô|{≤º*. <ëìì n+#·T yÓ+ã&ç ø£≥ºe˝…
#˚ùdyês¡T. dü«\Œ+>± e÷Á‘·y˚T eT<Ûä´˝À e⁄+#·Tø=H˚yês¡T. eTs¡˝≤ nqï+
ô|{Ï+º #·Tø=ì, eTõ®>∑ y˚dTü ø=ì uÛÀ»q+ |üP]Ô nsTTq ‘·sê«‘· $dü]Ô #·T≥÷º
ø£≥ºe˝… e⁄qï nHêïìï H˚\ô|’, @yÓ’|ü⁄ <ëìï Ä yÓ’|ü⁄≈£î eTTìy˚fi¯fl‘√
#·˝Ò¢ùdyês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T nqï+ ‹H˚s√E˝À¢ yê]øÏ ¬ss&ÉT $düÔfi¯fl nqï+
e&ç¶+#·e\dæ e#˚Ã~. ˇø£ uÒdæHé ì+&ÉT>± nqï+ ‘Ó∫Ã uÀ]¢+#ê*. ø±ì
>∑]≥, Vü≤düeÔ TT, e¬>s’ ê\‘√ e|ü⁄Œø√s¡T. yÓTT<ä≥ $dü]Ô ì+&Ü ô|{Ïqº nHêïìï
‘·eT dæsê |üPdüT≈£îqï #˚‘√Ô ‘êøÏ ‘·q≈£î Ä‹<Ûä´$T∫Ãq uÛÑ≈£îÔìøÏ#˚Ãyês¡T.
n~ eTq+ Á|ükÕ<ä+>± rdüTø√yê*. ¬s+&ÉekÕ] $düÔ] ì+&Ü n{≤¢H˚
e&ç¶ùdÔ <ëìì ‘êH˚ dü«j·T+>± eTT<ä›\T#˚dæ, ô|<ä› eTT<ä›\T $düÔ] #·T≥÷º
ô|{Ïº, $T–*q nHêïìï ∫qï eTT<ä›\T#˚dæ $düÔ] #·T≥÷º sTT+ø=ø£ es¡Tdü
ô|{Ïº, n|ü⁄Œ&ÉT $T–*q nqï+ ‹H˚yês¡T. nqï+ eTs¡˝≤ e÷s¡T m|ü⁄Œ&É÷
e&ç¶+#·T≈£îH˚ yês¡Tø±s¡T. yÓ+ø£eTà ˝≤+{Ï uÛÑ≈£îÔ\ Ç+&É¢≈£î e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT
yÓTT<ä{Ï $düÔ]˝Àì nqï+ ‘êøÏ, yê]øÏ Á|ükÕ<ä+>± Ç#˚Ãyês¡T.
20
ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT ªªnj·÷´! ˇø£ÿs¡e« ø±s¡+ ô|&É‘êyêµµ nì n&ç>π yês¡T.
n|ü&ÉT m+&ÉT$Ts¡|üø±j·T\T, ñ|ü⁄Œ>∑\T¢, j·TÁs¡>∑&É¶ ÇùdÔ Ä eT÷&ÉT
ns¡#˚‹˝À q\T|ü⁄ø=ì nqï+˝À ø£\T|ü⁄ø=ì ‹H˚yês¡T.
Ç~ ø=Hêïfi¯ófl #·÷∫ s√•¬s&ç¶ ˇø£ uÛÑ≈£îÔsê\T <ä>∑Zs¡ m+&ÉT
$Ts¡|üø±j·T\T, <Ûäìj·÷\T, ñ|ü⁄Œ y˚sTT+∫ yÓT‘·Ô>± <ä+∫ bı&ç #˚sTT+∫
&Éu≤“˝À dæ<ä›+>± ñ+#·Tø=H˚yês¡T. kÕ«$Tyês¡T ø√]q|ü⁄Œ&ÉT ô|fÒºyês¡T.
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ ns¡T<äT>± lkÕ«$Tyês¡T ªªø=+#Ó+ u…\¢+ ô|≥ºj·÷´µµ nì
n&ç– ô|{Ïº+#·T≈£î ‹H˚yês¡T. n+<äTe\q s√•¬s&ç¶ y˚sTT+∫q XËq>∑|ü|ü,
ø=ã“], u…\¢+ yÓT‘·Ô>± <ä+∫ &Éu≤“˝À dæ<ä›+>± ñ+#·Tø=ì lkÕ«$Tyês¡T
n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT Ä &Éu≤“ kÕ«$TøÏùdÔ ø=+#Ó+ rdüT≈£îì ‹H˚yês¡T. ˇø=ÿø£ÿkÕ]
kÕ«$T ø£]y˚bÕ≈£îbı&ç, ∫+‘ê≈£îbı&ç, <Ûäìj·÷\bı&ç, ø±s¡bıŒ&ç n&ç–
ô|{Ïº+#·T≈£îì nqï+ ø£*|æ ‹H˚yês¡T.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ‘·q ùde≈£îì‘√ ªªnqï+ e+&ç ô|≥ºj·÷´µµ
nHêïs¡T. n˝≤π> ‘·j·÷s¡T#˚dæ, uÛÑ≈£îÔ\T lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ‘·q ns¡#˚‹ì q&çHÓ‹ÔøÏ ‘êøÏ+∫ rdæ nHêïìøÏ n<ë›s¡T.
Ç˝≤ eTTe÷às¡T #˚dæ Ä nHêïìï kÕ«$T dü«\Œ+>± ≈£L&Ü ‹q≈£î+&Ü ˇø£
uÛÑ≈£îÔìøÏ∫Ã, ªªn+<ä]øÏ ô|≥ºj·÷´, »ãT“\T b˛‘êsTTµµ nHêïs¡T. yês¡˝≤π>
#˚XÊs¡T.
ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT ªªHê≈£î ‘·«s¡>± Ä≈£îeø£ÿ ô|≥ºj·÷´µµ nH˚yês¡T.
‘Ó#Ã˚ ˝À>± nH˚øk£ Õs¡T¢ n&ÉT>∑T‘·÷ ‘=+<äs¡ #˚ùdyês¡T. ø=+#Ó+ ‹ì, ªª#·|Œü >±
ñ+<äj·÷´ ø±s¡+>± #˚dæ Ç+ø=+#Ó+ ô|≥Tºµµ n+≥÷ yÓTT<ä≥ ô|{Ïºq <ä+‘ê
‹H˚ùdyês¡T. ákÕ] düTqï+ ø±düÔ m≈£îÿe y˚dæ ô|&ç‘,˚ ªª‹qe÷à‹qT u≤>∑T+~
‹qTµµ nì mes√ n<äèX¯´ e´øÏÔøÏ #Ó|æŒq≥T¢ #Ó|ü⁄‘·÷ ‹H˚yês¡T. ø=+#Ó+
ùd|ü{ÏøÏ ªªÇø£ ÄyÓTqT bıeTàì #Ó|üŒj·÷´! n+‘ê H˚qT #·÷düT≈£î+{≤qTµµ
nì nH˚yês¡T.
ˇø£s√E Ä+»H˚j·TkÕ«$T>∑T&ç˝À uÛÑ≈£îÔ\T bÕ&˚ ‘·‘ê«\T Ä|üeTì
ªªz+ Hêsêj·TD, Ä~Hêsêj·TDµµ nH˚ eT+Á‘·+ ‘êqT #Ó|⁄ü ‘·÷, n+<ä]#˚‘ê
#ê˝≤ ùd|ü⁄ #Ó|æŒ+#ês¡T. n+‘· ùd|ü⁄ lkÕ«$Tyês¡T @Hê&É÷ ‘êqT>±
#Ó|æŒ HêeT+ #˚sTT+#·˝Ò<äT.
21
Äj·Tq C≤e e÷Á‘·+ Á‘êπ> s√E\˝À n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ ns¡T<äT>±
‘Ó\>¢ &∑ \¶É T ñ&Éøu£ {… >ºÏ ±˙, ø±*Ã>±˙ y=*∫ e‹ÔsTTùdÔ #·|Œü ]+∫ Á$T+π>yês¡T.
n$ ø±yê\ì yêπs n&çπ>yês¡T ≈£L&ÜqT.
lkÕ«$Tyê]øÏ C≤eb˛ùd ùde Á|ü‹ì‘·´+ s√•¬s&ç¶ #˚ùdyê&ÉT.
ˇø£s√»‘·&ÉT ø£f…º\≈£îb˛sTTq düeTj·T+˝À eTs=ø£ kÕ«$Tùde≈£î&ÉT, ªªá
s√E kÕ«$TøÏ C≤e H˚qT b˛kÕÔqTµµ nì rdüT≈£î b˛j·÷&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T
e<äH› êïs¡T. s√•¬s&ç¶ ø£f\º… T ‘Ó∫Ã nø£ÿ&É y˚dæ n\yê≥T Á|üø±s¡+ lkÕ«$Tyê]øÏ
C≤e b˛j·TuÀj·÷&ÉT. ªªkÕ«$TøÏ C≤e e<ä›+≥ ˙yÓ+<äT≈£î rdüT≈£îb˛e&É+µµ
nì sTT‘·s¡ uÛÑ≈£îÔ\T n&É¶+ #ÓbÕŒs¡T. s√•¬s&ç¶ yê] e÷≥ |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü
C≤e rdüT≈£îb˛j·÷&ÉT. ªª˙e⁄ ‘Ó#êÃe⁄ >∑qTø£ Á‘ê>∑T‘êqj·÷´µµ nì #Ó|æŒ
lkÕ«$Tyês¡T C≤e d”«ø£]+#ês¡T. lkÕ«$Tyê]øÏ Á|ü‹ì‘·´+ @ ùde≈£î&ÉT
@ ùde #˚kÕÔ&√ n‘·&˚ Ä ùde #Ój·÷´*. yês¡T #Ó|æ‘˚ ‘·|üŒ ùde≈£î\T ‘·eT
ì‘·´ø£è‘·´+ e÷s¡TÃ≈£î+fÒ e|ü⁄Œ≈£îH˚yês¡T ø±<äT.
lkÕ«$Tyês¡T nqï+ ‹H˚ s√E\˝À ≈£L&Ü s√•¬s&ç¶ Ä ùde
#˚ùdyê&ÉT. ˇø£s√E eTs=ø£ ùde≈£î&ÉT á s√E Ä ùde H˚qT #˚kÕÔqì
|ü≥Tº|ü≥º&É+‘√ s√•¬s&ç¶ Á|üø£ÿ≈£î ‘·|ü⁄Œ≈£îHêï&ÉT. Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT nqï+ ‘Ó∫Ã
lkÕ«$Tyê]ì ‹qeT+fÒ nø£ÿ&É ô|{Ïº bıeTàHêïπs>±ì, ‹q˝Ò<äT. ø=+‘·
ùd|üj·÷´ø£ lkÕ«$Tyês¡T s√•¬s&ç¶ì |æ*∫, ªªô|&ç‘˚ nqï+ qTy˚« ô|≥Tº
˝Ò≈£î+fÒ qqTï ã+&ç˝À y˚dæ ÄÁX¯eT+˝À+∫ ˝≤π>jYTµµ nHêïs¡T ø√|ü+>±,
Hê{Ï qT+&ç Ç‘·s¡ ùde≈£î˝…e«s¡÷ lkÕ«$Tyê]øÏ ªy˚TeTqï+ ô|&É‘êµeTì
yê<äT≈£î e#˚Ãyês¡Tø±<äT.
ˇø£s√E s√•¬s&ç¶ ñs¡|tò Hê>∑‘ê‘·‘√ kÕ«$T Ç˝≤ nHêïs¡T ªª≈£î&ç#‹˚
ns¡#ÓsTT´ |ü{Ïº ¬s+&ÉT |ü⁄&çôdfi¯ófl ˙fi¯ófl ‘ê>∑Tµµ. n+‘˚ ÄHê{Ï qT+&ç
Hê>∑‘ê‘·>±]øÏ <ëVü≤+ q•+∫b˛sTT+~.
kÕe÷q´+>± >∑T+&Üìï ùde≈£î\T düe]düTÔ+fÒ n&ÉT¶#Ó|üŒì Äj·Tq
ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT <ëì #Ó+‘· ¬øe]˙ sêì#˚Ãyês¡T ø±<äT. ‘·T\X¯e« ì‘·éT÷
Ä >∑T+&É+˝À kÕ+Áu≤DÏ y˚dæ qeTdüÿ]+#·Tø=H˚~. ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T
#˚‘·T\&É¶+ ô|{Ïº ÄyÓTqT >∑T+&É+ <ä>∑Z]øÏ sê˙j·T˝Ò<äT. ãVüQXÊ eTq
22
dü÷\ú <äèwæøº Ï >√#·]+#·ì Ø‹ì ãTTw”X«¯ s¡T˝À ˝Òø£ <˚e‘·˝À >∑T+&ÉeTT e<ä≈› î£
e∫Ã j·TT+{≤s¡ì á düìïy˚XÊìï ã{Ïº eTqeT÷Væ≤+#·e#·TÃ. Ç˝≤π> s√•¬s&ç¶
>±]ì ≈£L&Ü ˇø£s√E >∑T+&É+ düe]+#·uÀ‘˚ eT+&ÉT‘·Tqï ø£f…º\qT
‘êø£ìe«ø£ ªªnuÀ“! nuÀ“! Ç|ü⁄Œ&ÉT ‘êø£e#êÃ?µµ nHêïs¡T.
ˇø£kÕ] |ü∫Ã u§+‘·C…eTT&ÉT #Ó≥T¢ <ÛäTì˝À y˚dæ n$ eT+&˚+<äT≈£î
m+&ÉT>∑&ç¶ >∑T+&É+˝À y˚dæ lkÕ«$Tyês¡T |üø£|üø± qe⁄«‘·÷ ñHêïs¡T.
ø±s¡DeT&ç–‘˚ ªªu§+‘·\T b˛{≤¢&ÉT≈£î+≥THêïj·Tj·÷´µµ nHêïs¡T.
ˇø£kÕ] kÕ«$Tyês¡T ˇø£ yÓTÆ<ëq+˝À <ÛäTìy˚düTø=ì ≈£Ls=Ãì
j·TTHêïs¡T. lkÕ«$Tyê] $wüjT· + ‘Ó*j·Tø£ ˇø£ e´øÏÔ ;&û ø±\TÃø=q&ÜìøÏ
ì|ü⁄Œø√dü+ e#êÃ&ÉT. kÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ ‘·+ãTs¡ e¬>s’ ê #·÷∫ n‘·&TÉ Ä ì|ü⁄Œ‘√
;&û ø±\TÃø√e#√Ã? ˝Ò<√? qì nqTe÷ìdü÷ÔH˚ ø±˝≤Ã\H˚ Ä‘·è‘·‘√
ñHêï&ÉT. ªª@eTj·÷´! ;&û ø±\TÃ≈£î+{≤yê? ø±\TÃø√!µµ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. n~ $ì ùde≈£î\T ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. ø±s¡D+, Ä s√E˝À¢
<ÛäTì˝À ˇø£ÿ|ü⁄\¢ y˚j·÷\Hêï lkÕ«$Tyês¡T dü«j·T+>± y˚düT≈£îH˚yês¡T >±˙
me]˙ ‘êø£ì#˚Ãyês¡Tø±<äT. ø±ì ne‘·*yê] uÛ≤yêìï ã{Ïº ‘êeTT
q&ÉT#·Tø=H˚ yês¡ì ô|’ dü+|òüT≥q #Ó|ü⁄‘·T+~.
<äøÏåD s¡÷|ü+˝À e∫Ãq ô|’ø±ìï lkÕ«$Tyês¡T ‘·q ùde≈£î\≈£î
yê] yê] ø£wüºeTT, nedüsê\≈£î ‘·–q≥T¢ Ç#˚Ãùdyês¡T. ø±ì ‘·eT <ä>∑Zs¡
ì\« ñ+#˚yês¡Tø±s¡T. |ü+&ÉT>∑\T yÓTT<ä˝…’q düeTj·÷\˝À uÛÑ≈£îÔ\T
düeT]Œ+∫q ‹qTã+&Üsê\qT e∫Ãq uÛ≈Ñ î£ \Ô +<ä]ø°, ‘·eT ùde≈£î\≈£î>∑÷&Ü
m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT |ü+#·eTH˚yês¡T.
<äX¯j·T´, s¡eTDj·T´, s√•¬s&ç¶ yê]øÏ ø£wüº+ m≈£îÿe ø£qTø£ yê]øÏ
ø=ìï ‹qTã+&Üsê\T <ë∫ j·TT+∫ Á|ü‘˚´ø£+>± sTT#˚Ãyês¡T.
sêÁ‹+ãefi¯ó¢ ‘·eT‘√ bÕfÒ ìÁ<ä y˚T˝§ÿH˚ s√•¬s&ç¶>±]ì ˇ+≥]>±
ns¡sú êÁ‹ düeTj·÷q |æ*Ã ‘·eT #ê|ü ÁøÏ+<ä <ë∫ ô|{Ïqº ‹j·T´{Ï |ü<ësêú\T
Ç∫Ã |üP]bÕø£ yÓqTø£≈£î b˛sTT ‹qeTì #Óù|Œyês¡T.
lkÕ«$Tyê]øÏ eTVü‰düe÷~Û #Ó+<˚Hê{ÏøÏ düTe÷s¡T 95`98 dü+ˆˆ\
ej·TdüT‡. ∫e] |üHÓï+&ÉT dü+ˆˆ\T πøe\+ Á<äyêVü‰s¡+‘√H˚ ñHêïs¡T. ø±˙
23
X¯Øs¡+ô|’ mø£ÿ&Ü >∑÷&É eè<ë∆|ü´ ∫Vü≤ïeTT˝…’q eTT&É‘·\T ˝Òe⁄. m|üŒ&É÷
meTTø£\ ø£+≥Tø=ì qTqï>± ì>∑ì>∑˝≤&ÉT‘·Tqï #·sà¡ + #·÷ùdÔ ‘Ó*dæqyê]øÏ
sTT~ jÓ÷>∑ X¯Øs¡+ nì ‘Ó\TdüTÔ+~.
lkÕ«$Tyê] H˚Á‘·eTT\˝Àì Á|üXÊ+‘·‘,· >±+;Ûs´¡ eTT ø=≥ºe∫Ãq≥T¢
ø£qã&˚$. #·Ts¡T≈£î>± #·Ts¡T≈£îÿq yÓT]ùd ø£qTï\T Ä eTVü‰jÓ÷–øÏ ô|≥ºø£
ô|{Ïºq ÄuÛÑs¡D≤\T.
>∑Ts¡ej·T´ m|ü⁄Œ&É÷ lkÕ«$Tyê] ‘·\ <ä>∑Zπs e⁄+&ç lkÕ«$Tyês¡T
n]#˚ ns¡T|ü⁄\T ‘êq÷ ns¡Tdü÷Ô ìs¡+‘·s¡+ y˚T\Tø=ì e⁄+&˚yê&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T #˚‘T· \T yÓqTø£≈î£ ô|{Ï,º ‘·eT ‘·\ ÁøÏ+<äqTqï ~+&ÉT|ü≥Tºø=ì,
<äèwæºì Äø±X¯+˝À ì*|æ, n{≤¢H˚ #·÷dü÷Ô e⁄+&˚yês¡T. lkÕ«$Tyê] n{Ïº
dæú‹˝À >∑Ts¡ej·T´≈£î ˇø£ $<ÛäyÓTÆq ‘·qàj·T‘·«+ ø£*– lkÕ«$Tyê]ì e~*
yÓfi≤fl\ì ãT<˚∆|ü⁄fÒº~ >±<äT.
n{Ïº düeTj·÷\˝À lkÕ«$Tyê]˝À qT+&ç ˇø£ yÓ\T>∑T ‘·q˝ÀøÏ
Á|üeVæ≤düTÔqï≥T¢ >∑Ts¡ej·T´øÏ nqTuÛÑeeTj˚T´~.
eTVü‰düe÷~ÛøÏ eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\ eTT+<äT qT+&ç lkÕ«$Tyês¡T
ìs¡+‘·s¡+ düe÷~Û dæú‹˝À qT+&˚yês¡T. ø£qTø£ |üs¡T|ü⁄ y˚ùdÔ nuÛÑ´+‘·s¡+
#Ó | ü Œ ˝Ò < ä T . >∑ T s¡ e j· T ´qT ≈£ L &Ü |ü s ¡ T |ü ⁄ MT<ä ≈£ L s√ÃeTì ˝≤–
≈£Ls√Ãô|fÒºyês¡T.
n+‘·≈£î eTT+<äT e]>∑&ç¶ô|’ á‘ê≈£î #ê|ü>±˙, ‘ê{ÏÄ≈£î >±˙ y˚dæ
yê{Ïô|’ bÕ‘· >√HÓ|ü{≤º ø£|æŒ ≈£Ls√Ãu…fÒºyês¡T. n<˚ yês¡T |ü&ÉT≈£îH˚ bÕqTŒ
≈£L&Ü.
lkÕ«$Tyês¡T eTTK´ uÛÑ≈£îÔsê˝…’q e¬øÿeTà, uÛÑøÏÔ‘√ HêeT»|ü+ #˚dü÷Ô
Áb˛>∑T#˚dæq <=+&Ébı≥Tº‘√ ‘·j·÷s¡T #˚dæq |üs¡T|ü⁄ y˚ùdÔ n+^ø£]+#ês¡T.
Ä ‘·s¡Tyê‘· Ä |üs¡T|ü⁄ ∫ì–b˛j·÷ø£ uÛÑ≈£îÔ\T <ä÷~ |üs¡T|ü⁄\T y˚XÊs¡T.
@ Á>±e÷ìøÏ yÓ[flHê ¬s+&ÉT s√E\T >∑&ç∫+<ä+fÒ lkÕ«$Tyês¡T
eTs=ø£ }]øÏ b˛e&É+ >±˙, ˝Ò≈£î+fÒ n<˚ Á>±eT+˝À eTs=ø£ #√≥T≈£î ‘·q
eTø±+ e÷s¡Ã&É+ >±˙ »]π>~. ªsêÁ‹, |ü>∑\T Hê≈£î ‘Ó*j·T≥+ ˝Ò<äj·÷´!
24
nj·÷´! Ç|ü⁄Œ&ÉT m+‘· Ábı<Óø› ÿÏ +~?µ nH˚yês¡T. sêÁ‹|üP≥ 10`3`1980 q
lkÕ«$Tyês¡T ‘·\T|üPs¡T Hêsêj·TD<ëdüT ÄÁX¯eT+˝À $&ç~ #˚dæ j·TTHêïs¡T.
>∑Ts¡ej·T´‘√ ªnj·÷´! Ç~ @ }s¡T? nì n&ç>±s¡T. ª‘·\T|üPs¡T >∑<ë
kÕ«$Tµ n+fÒ, ªÄ düsπ µ nHêïs¡T. n+fÒ uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À ªq‘·<ëÛ “düjT· ‘˚ dü÷s√´
qX¯XÊ+ø√ qbÕeø£' j·T<äZ‘ê« qìes¡Ô+‘˚ ‘·<ë∆eT |üs¡eT+ eTeTµ nqï
dæú‹˝À lkÕ«$Tyês¡T e⁄Hêïs¡qï e÷≥. <˚ìì dü÷s¡´#·+Á<ë>∑Tï\T
yÓ*–+#·˝Òs√, m{Ïº dæú‹ì bı+~q yês¡T eTs¡˝≤ nC≤„qeTT˝ÀìøÏ sês√
n≥Te+{Ï dæú‘˚ yê]~.
Äj·Tq q&Ée˝Òs¡T >∑qTø£ eTT+‘·˝À eT÷Á‘· $düs¡®q #˚ùdÔ uÛÑ≈£îÔ\T
rùdyês¡T. eT\ $düs¡®q #˚j·÷\+fÒ me«s¡÷ ˝Òì }s¡Tãj·T≥ @ø±+‘·
Á|ü<˚XÊìøÏ rdüT≈£îb˛yê*. H˚\MT<ä >∑&ç¶>±˙, ã+<ësê≈£î >±˙, ‘·+π>&ÉT
Ä≈£î>±˙ |ü]∫ <ëì ô|’q á‘·#ê|ü y˚dæ, |üs¡T+&Éu…{Ïº eTq+ <ä÷s¡+>±
e#˚ÃùdÔ eT\ $düsq®¡ #˚ùdyês¡T. ‘·sT¡ yê‘· yÓ+≥H˚ u≤>± y˚&>ç ±qTqï ˙{Ï‘√
kÕïq+ #˚ùdyês¡T. m|ü⁄Œ&É÷ ‘·q |ü&Éø£ô|’ eT\ eT÷Á‘· $düs¡®q #˚j·T˝Ò<äT.
eTVü‰düe÷~ÛøÏ eTT+<äT ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ s√E\T ìs¡+‘·s¡+
rÁe<Ûë´qìwüº˝À e⁄+&˚yês¡T. kÕïHêìøÏ ô|{Ïºq ˙s¡T @e÷Á‘·+ y˚&ç‘·–ZHê
ª#·* #·*µ nì øπ ø£˝ùÒ dyês¡T. y˚&ç m≈£îÿyÓ‘’ ,˚ ªnu≤“! nu≤“!µ nì n]#˚yês¡T.
düs¬ q’ yÓ÷‘ê<äT>± e⁄+fÒ ªnB›! nB›!µ n+≥÷ kÕïq+ #˚ùdyês¡T. ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT
ªÇ+ø£ #ê\eTà, sTT+ø£ #ê\T n+‘˚, n+‘˚µ nH˚yês¡T. n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT
ùde≈£î\T ‘·«s¡‘·«s¡>± efi¯ófl ‘·T&çN ‘·T&Éeø£ eTTqTù| lkÕ«$Tyê]ì |ü{Ïº
m‘·TÔ≈£îb˛sTT, Á|üø£ÿô|’ |üs¡T+&É u…fÒºyês¡T. lkÕ«$Tyê] øö|”q+ |æ+&çq
˙{Ïì uÛÑ≈£îÔ\T uÛÑøÏÔ‘√ ø£qTï\ø£<äT›ø=ì rs¡ú+>± d”«ø£]+#˚yês¡T. ø=+<ä]øÏ
ø£fi¯ófl eT+≥\T, eTdüø£\÷ e⁄+fÒ Ä øö|”q+ |æ+&çq ˙s¡T ø£fi¯fl˝À y˚düTø=ì
‘·eT u≤<Ûä\T b˛>=≥Tºø=H˚yês¡T. eTq Á|ü»„˝À qT+&É>± ‘·eT e+{ÏøÏ
lkÕ«$Tyês¡T düãT“ s¡T<ä›ì#˚Ãyês¡T ø±<äT. n+<äTe\q uÛÑ≈£îÔ\T Äj·Tq≈£î
d”ø±j·T bı&ç, eT+>∑#·ø£ÿbı&ç, X¯q>∑|æ+&ç‘√ efi¯ófl s¡T<˚›yês¡T. ∫e]
s√E\˝À düãT“ s¡T~›Hê n~ @<Ó’qB lkÕ«$Tyês¡T |ü{Ïº+#·T≈£îH˚yês¡T
ø±<äT. Äj·Tq u≤Vü≤´dæ‹ú ‘Ó*j·Tì düe÷~Ûd‹úæ ˝À ñ+&˚yês¡T ø£qTø£ Äj·Tq
n&ÉT¶ #Óù|Œyês¡T ø±<äT.
25
u≤Vü≤´ Á|ü»„ ø£*–q|ü⁄&ÉT ø±fi¯fl≈£î, e+{ÏøÏ lkÕ«$Tyês¡T n&ç–
qTe⁄«\ q÷HÓ eTs¡q› #˚sTT+#·T≈£îH˚yês¡T. ‘·q ùde≈£î\qT ‘·|Œü Ç‘·sT¡ \qT
lkÕ«$Tyês¡T, ‘·eTqT ‘êπø+<äT≈£î n+^ø£]+#˚yês¡T ø±<äT. lkÕ«$Tyê]ì
düŒè•+#˚ uÛ≤>∑éTTq≈£î ‘·|üq|ü&˚ uÛÑ≈£îÔ\ eTqdüT ø£ìô|{Ïº eTT\T¢ rsTT+#·T
ø=H˚ $Twü‘√qT, q÷HÓ eTs¡H∆ ê #˚sTT+#·T≈£îH˚ $Twü‘√q÷, ‘·q düŒs¡Ù uÛ≤>∑´+
Á|ükÕ~+#˚yês¡T.
#· * ø±\+˝À lkÕ«$Tyê]øÏ eT+#· T k˛≈£ î ‘· T +<ä ì uÛ Ñ ≈ £ î Ô \ T
|ü+~]y˚ùdÔ Äj·Tq |ü+~] e<ä* Äs¡Tãj·T≥≈£î yÓ[fl nø£ÿ&É <ÛTä ì y˚dTü ≈£îì
≈£Ls¡TÃH˚yês¡T. ‘·\T|üPs¡T˝À <√eT\T m≈£îÿe>± ≈£î&ÉT‘·T+fÒ ‘·s#¡ T· >± kÕ«$T
‘·eT M|ü⁄qT <äTyÓ«q‘√ ^s¡eTì ùde≈£î\qT ø√πsyês¡T. yê] u≤<Ûä#·÷∫
uÛ≈Ñ î£ ˝Ô §ø£|⁄ü Œ&ÉT lkÕ«$Tyê]øÏ <√eT‘Ós¡ ø£{≤ºsT¡ . ø±˙ lkÕ«$Tyês¡T <ëìï
|”øÏ bÕπsùdyês¡T. lkÕ«$Tyês¡T ø£<ä\˝Ò≈£î+&Ü e⁄qï ∫e] s√E\˝À
e÷Á‘·+ uÛÑ≈£îÔ\ Á|üj·T‘·ï+ dü|òü\yÓTÆ+~. á ¬s+&ÉT #·s¡´\÷ l kÕsTT
#·s¡´\qT m+‘·>±H√ b˛* e⁄HêïsTT.
sêÁ‹|üP≥ ùde≈£î\+<äs¡÷ kÕ«$T #·T≥÷ºsê #ê˝≤ <ä>∑Zs¡>±
|ü&ÉT≈£îH˚yês¡T. mqï&É÷ me«]ì >±˙ Äj·Tq ª˝Ò∫ b˛sTT <ä÷s¡+>±
|ü&ÉTø√+&çµ nì ÄC≤„|æ+∫ ms¡T>∑s¡T.
ìs¡+‘·s¡+ düe÷~Û ìwüß˜˝…’j·TTqï lkÕ«$Tyês¡T ‘·q Á|üø£ÿqTqï
uÛ Ñ ≈ £ î Ô \ T, ùde≈£ î \T #˚ ù d n\¢ ] >±˙, ˝Àø±_Û s êe÷j· T DeTT >±˙,
|üs<¡ ÷ä wüD>±˙, sê»ø°jT· $eTs¡Ù\qT>±˙ #Ó$qu…≥sº T¡ . Ä|üeTì mqï&É÷
yê]øÏ #Óù|Œyês¡T ø±<äT. ªb˛‘·÷e⁄+fÒ b˛ì#˚Ã<˚ >∑<äj·÷´µ nHêïs¡T >∑<ë
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT!
#ê˝≤ ns¡T<äT>± ˇø£ s√E nHêïs¡T, ªá s√E me«s¡÷
e÷{≤¢&≈É L£ &É<Tä düeTTÁ<äkÕïHêìøÏ b˛yê*, e¬øÿeTàqT ≈£L&Ü rdüT≈£îb˛yê*µ
nì.
ø±˙ ∫Á‘· y ˚ T eT+fÒ lkÕ«$Tyês¡ T dü e TTÁ<ä kÕïHêìπ ø
ãj·T\T<˚s¡˝Ò<äT. ø£qTø£ yê] e÷≥˝…e]ø° ns¡ú+ ø±˝Ò<äT. yês¡qïfÒ¢ Ä
s√E e¬øÿeTà≈£î düeTTÁ<äkÕïq+ #˚dæ e∫Ãq≥T¢ dü«|üï <äs¡ÙqyÓTÆ+~. Ä
26
dü«|üï+ ø±ø£‘ê∞j·TyÓTÆq~ ø±<äì, ‘êy˚T ÄyÓTø£{Ïº |ü$Á‘·yÓTÆq nqTuÛÑ÷‹
Á|ükÕ~+#·qTHêïeTì uÛÑ≈£îÔ\≈£î ‘Ó\T|ü&Üìπø lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ nHêïs¡T.
◊‘˚ Ä s√E Á|ü‘˚´ø£+>± m+<äT≈£î eTÚq+ bÕ{Ï+#ê\ì uÛÑ≈£îÔ˝…es¡÷ yê]ì
n&ÉT>∑˝Ò<äT.
27
ne<Ûä÷‘· ©\
n<Ûë´j·TeTT ` 3
ne<Ûä÷‘· ©\\T
|üd|æ \æ \¢ T, |æ∫Ãyês¡T, |æXÊ#·T\ e˝… eTVü≤˙j·TT\T
e⁄+{≤s¡ì Ä~X¯+ø£s¡T\T XË\$#êÃs¡T. |üPs¡í |ü⁄s¡Twüß˝…’q
lkÕ«$Tyê] e+{Ï eTVü≤˙j·TT\ #·s¡´\≈£î @<√ ˇø£
ã\e‘·sÔ y¡ TÓ qÆ ø±s¡D+ e⁄+≥T+~. Ä ø±s¡D+ eTqø£s+ú¡ >±ø£
yê]ì |æ∫Ãyês¡ì ÁuÛ$Ñ TkÕÔeTT. eTq <äèwæ˝º À ns¡sú V¡ ≤æ ‘·yTÓ qÆ
Ç˝≤+{Ï #·s´¡ \ <ë«sê yês¡T uÛøÑ Ô£ s¡øDå£ >±$+#ês¡ì ø=~›ø±\+
‘·s¡Tyê‘· Äj·÷ uÛÑ≈£îÔ\T $e]+#·Tq|ü⁄&ÉT eTq≈£î ‘Ó\TdüTÔ+~. n˝≤
$e]+#·ã&Éì nH˚ø£ ©\\T eTq$T#·Ã≥ #·÷kÕÔeTT.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ªeT+≥\T, eT+≥\T, Äs¡Œ+&Éj÷· ´! ˙fi¯ófl
b˛j·T+&çµ nì ns¡Tdü÷Ô, &˚>∑|üP&ç sêe÷\j·T+ MT<ä, >√&É\ MT<ä mH√ï
_+<Ó\ ˙fi¯ófl b˛sTT+#ês¡T. ªeT+≥\T #·˝≤¢sêsTT kÕ«$T sTTø£ Ä|ü+&çµ
n+fÒ ª˝Ò<äj·÷´ Ç+ø± b˛j·÷\ b˛j·T+&çµ nì #ê˝≤ ùd|ü⁄ eT+~s¡+
ô|’q≈£L&Ü ˙fi¯ófl b˛sTT+#ês¡T. ‘·q eTVæ≤eTqT n‹ >√|ü´+>± e⁄+#˚
lkÕ«$Tyês¡T @ uÛÑ≈£îÔ\qT n–ïÁ|üe÷<ä+ qT+&ç mø£ÿ&É ø±bÕ&ÉT‘·THêïs√
eTq≈£î #Ó|ü⁄‘êsê!
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyê]øÏ ø±fi¯ófl, #˚‘·T\T, efi¯ófl ø±*+~.
ø±s¡Dy˚TyÓ÷ me]ø° ‘Ó*j·T˝Ò<Tä . yê]øÏ n|ü⁄Œ&É|⁄ü Œ&É÷ eT÷s¡Ã¤ e˝… e#˚Ã~.
sêÁ‹|üP≥ Ä eT÷s¡Ã¤ e∫Ã eT+≥˝À |ü&ç ø±*+<äqT≈£îHêïs¡T uÛÑ≈£îÔ\T.
uÛÑ≈£îÔ˝…es√ eT+≥˝À¢ ∫≈£îÿ≈£î+fÒ kÕsTTu≤u≤e˝… yê]ì s¡øÏå+#·&É+˝À
‘·eT X¯Øsêìï ø±\TÃ≈£îHêïs¡qî≈£îHêïs¡T eT]ø=+<äs¡T. ªkÕ«MT, m+<äT≈£î
ø±*+~?µ n+fÒ, ªnj·÷´! ô|’ yêfi¯ó¢ e∫Ã Á<ëeø£+ b˛dæ bıj·÷´s¡j·÷´!µ
nHêïs¡T. yÓ÷ø±fi¯fl≈£îqï >±j·÷\T e÷qT‘·T+fÒ ø£\ã+<äeTT\T¢‘√ Ä #Ó≈£îÿ
ô|]πøùdÔ eTs¡˝≤ s¡ø£Ô+ ø±πs~. eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ #Ó≈£îÿ ø£&ÉT‘·÷+fÒ ‹]–
n˝≤π> #˚ùdyês¡T lkÕ«$Tyês¡T. Ç˝≤ eT÷&ÉT HÓ\\ es¡≈£L #˚XÊs¡T.
28
ne<Ûä÷‘· ©\ ne<Ûä÷‘· ©\\T
m≈£îÿe>± ø±*q ≈£î&ç uÛTÑ C≤ìøÏ &Üø£sº T¡ ø£≥Tº ø£≥uº À‘˚ lkÕ«$Tyês¡T
e|ü⁄Œø√˝Ò<Tä . uÛ≈Ñ î£ \Ô T ã\e+‘·+>± eT+<äT y˚døæ ≥£ Tº ø£{≤ºsT¡ . lkÕ«$Tyês¡T
n+<ä]˙ @e÷]Ã Ä ø£≥¢qT ù|Hê ø£‹Ô‘√ ø√ùdyês¡T. ø£‹Ô rdüT≈£î+fÒ
sTT∫Ã+<ëø± >=&Ée#˚XÊs¡T. uÛÑ≈£îÔ\T ø±|ü˝≤ø±kÕs¡T. ¬s+&ÉT sêÁ‘·Tfi¯ófl ø£≥Tº
rj·Tìj·T´˝Ò<äT. eT÷&Ée sêÁ‹ ø±|ü˝≤ e⁄qï ùde≈£î&ÉT ìÁ<ä ‘·÷>±&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T ø£≥Tº ø√ùdkÕs¡T. Ä |ü⁄+&ÉTô|’ qTqï s¬ +&É+>∑Tfi≤\ |ü⁄dæø+£ &ÉqT
ø√dæ ˇø£ eTT+‘· MT<ä |ü&˚XÊs¡T. lkÕ«$Tyê] >±j·T+ s¡ø£Ô+ ø±s¡T‘·Tqï~.
ùde≈£î&ÉT ˝Ò∫ \uÀ~uÀ eTHêï&ÉT. Ä #·s¡à+ _fi¯¢qT ‘·T\X¯eTà, yÓ+ø£eTà
ˇø£ &Éu≤“˝À s¡Vü≤dü´+>± <ë#ês¡T. ∫Á‘·+>± <ëì qT+&ç ˇø£ $+‘Ó’q
|ü]eTfi¯+ ÄÁX¯eTeT+‘ê yê´|æ+∫+~. <ëìøÏ ø±s¡D+ ‘Ó\ŒeTì
‘·T\X¯eTàqT, yÓ+ø£eTàq÷ uÛÑ≈£îÔ\T y˚~Û+#ês¡T. ∫es¡≈£î ne÷j·T≈£îsê\T
yÓ+ø£eTà ˇø£ uÛÑ≈£îÔìøÏ Ä #·s¡à+ _fi¯fl #·÷|æ+~. n~ yÓTT<ä\T Ä $+‘·
|ü]eTfi¯+ n+‘·]+∫+~.
lkÕ«$Tyês¡T q&ç#˚ s√E\˝À ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT sêÁ‹+ãefi¯ófl
ìÁ<ëVü‰sê\T e÷ì Hê<ä+ MT≥T‘·T+&˚yês¡T. sêÁ‹ ìÁ<ä ‘·÷–‘˚ Hê>∑Ce… TT&ÉT
eTT\T¢‘√ ô|’ |üfi¯fl ∫>∑Tfi¯fl\˝ÀøÏ Á>∑T#·TÃø=ì s¡ø£Ô+ ø±s¡T‘·T+fÒ eTT+‘·˝Àì
˙fi¯ó¢ |ü⁄øÏÿ*+∫ eTs¡˝≤ Hê<ä+ MT≥&É+ yÓTT<ä˝…fÒºyês¡T.
ˇø£ | ü ⁄ Œ&É T lkÕ«$Tyê]ì ùde≈£ î \T ¬ s +&Ó & É ¢ ã+&ç MT<ä
rdüT≈£îb˛‘·THêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T ã+&ç˝À |ü&ÉT≈£îHêïs¡T. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ
Äj·Tq ø£qTï\TeT÷düTø=ì <Ûë´qdüTú˝…’Hês¡T. ã+&ç ≈£î<äT|ü⁄\ e\q X¯Øs¡+
»]– yê] yÓ÷ø±\T ã+&ç #·Áø±ìøÏ sêdüTø=ì u≤>± n]–b˛sTT s¡ø£Ô+
ø±s¡T‘·Tqï~. ø=+#Ó+ ùd|ü{ÏøÏ uÛÑ≈£îÔ\~ >∑T]Ô+∫ ã+&ç ì*|æ, yê]ì ˝Òù|
<ÛÓ’s¡´+ ˝Òø£ ‘·&Éã&ÉT‘·÷ s¡ø£Ô+ ‘·T&Éej·T‹ïùdÔ Äj·Tq ˝Ò∫ yê]ì
‘·T&Éeìe«˝Ò<äT. düe÷~Û dæ∆‹˝À qTqï l sêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+dü >±]ì
|üØøÏå+#·&ÜìøÏ l $y˚ø±q+<äT&ÉT yê] ‘=&Éô|’ ì|ü⁄Œ ø£DÏø£ ô|{ÏºHê Äj·Tq
ø£<ä\˝Ò<äì #·~yêeTT. lkÕ«$Tyês¡T n{Ïºdæú‹˝À e⁄+&É&É+ eTs¡˝≤
uÛÑ≈£îÔ©Hê&ÉT dü«j·T+>± #·÷#ês¡T.
n$ lkÕ«$Tyês¡T q&Ée˝Òì s√E\T. ˇø£ s√E Äj·Tq nøÏÿ+
yÓ+ø£Á{≤$T¬s&ç¶ >±]+{À¢ e⁄Hêïs¡T. düTe÷s¡T ñ<äj·T+ |ü~ >∑+≥\≈£î
29
ne<Ûä÷‘· ©\\T ne<Ûä÷‘· ©\
|üqT\T #˚düT≈£î+≥Tqï ùde≈£î\T lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT kÕúq+˝À ˝Òs¡ì
>∑T]Ô+∫ yÓ‹ø±s¡T. Äj·Tq ˇø£ ã+&ç »\¢˝À qTqï≥T¢ >∑T]Ô+∫ uÛÑ≈£îÔ\T
ô|<ä›>± @&ÉekÕ>±s¡T. lkÕ«$Tyês¡T e‹Ô–* |ü&ÉT≈£îHêïs¡T. 12
n+>∑Tfi¯eTT\ bı&Ée⁄qï ˇø£ Áù|>∑T yê] ÄdüqeTT qT+&ç ãj·T≥≈£î
e∫Ãj·TTqï~. <ëìì ˇø£ ø±øÏ bı&ÉTdüTÔ+fÒ s¡ø£ÔeTT ø±s¡T‘·Tqï~. uÛÑ≈£îÔ\T
ø±øÏ ì n~*+#· u À‘˚ , lkÕ«$Tyês¡ T ªnuÀ“! nuÀ“! bÕ|ü e TT
rdüT≈£îb˛‘·T+fÒ ‘√˝ÒùdÔ m{≤¢?µ nHêïs¡T. Ä <äèX¯éTT #·÷&É˝Òø£
yÓ+ø£Á{≤$T¬s&ç¶ lkÕ«$Tyê] ø£+≥|ü&É≈£î+&Ü >±*˝À ø£Ás¡qT Á‹bÕŒs¡T.
ø±øÏ yÓ[flb˛sTT+~. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ Áù|>∑T ˝ÀìøÏ b˛sTT+~. uÛÑ≈£îÔ\T
Äj·TqqT m‘·TÔ≈£îsêuÀ‘˚ Äj·Tq ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<äT. yêπs |ü]>±&ÉT‘·÷ e∫Ã
‘·q kÕúqeTT˝À ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.
m+‘√ eT+~ ‘·q düìï~Û˝À e⁄+&É>± ˇø=ÿø£ÿ düeTj·TeTT˝À
ˇø=ÿø£ÿ]ì ˝Ò∫ Ç+{ÏøÏ yÓfi¯fleTì>±ì, eTs=ø£#√≥ ≈£Ls√ÃeTì>±˙, s√&ÉT¶
<ëø± q&É∫ yÓfi¯fleTì>±ì lkÕ«$Tyês¡T Ä<˚•+#˚yês¡T. |òæÁãe],
1980˝À lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT uÛÑ≈£îÔ\sTTq Hêsêj·TD<ëdüT ÄÁX¯eT+˝À
ñ+&É>± ‘·eT ùde≈£î\qT ‘·÷s¡TŒ yÓ’|ü⁄ >∑T≥ºes¡≈£î q\T>∑T]ì b˛sTTs¡eTàì
ÄC≤„|æ+#ês¡T. Ç<ä›s¡T yÓ[fleùdÔ ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<äT. q\T>∑Ts¡T ø£\dæ ‘·÷s¡TŒ
Á‘√eq yÓ[fl n<˚Á‘√eq edüT+Ô fÒ ªñ‘·sÔ |¡ ⁄ü Á‘√eq s¡eTàqTµ nì eTs=ø£]‘√
ø£ãTs¡T#˚kÕs¡T. BìuÛ≤eeTT me]ø° ‘Ó*j·T˝Ò<äT.
ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT˝À‘êeTT ÁãVü‰à+&ÉeTT>±
qe⁄«≈£îH˚yês¡T. Ä qe⁄«qT fÒ|t #˚düTø=H˚ uÛ≤>∑éTT+fÒ m˝≤ e⁄+&ÉTH√!
ô|+#·\ø√q˝À e⁄+&É>± lkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£ mes√ yê´~ÛÁ>∑dTü \Ô T
eùdÔ >∑Ts¡ej·T´qT >∑T&É¶‘√ yê]øÏ eT+Á‹+#·eTHêïs¡T. eT+Á‹+#·>±H˚
>∑Ts¡ej·T´qT lkÕ«$Tyês¡T eT+Á‹+#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T X¯Øs¡+‘√ ñ+&É>±H˚ ô|qïã<˚«\T <ä>∑Zs¡e⁄qï
n+ø±fi¯eTà uÀ≥T nH˚ ÁbÕ+‘·eTT qT+&ç ˇø£ ÄyÓT ‘·q y˚Tø£|æ\¢
‘·|æŒ+#·T≈£î+fÒ yÓ‘·T≈£îÿ+≥÷ lkÕ«$Tyê] $&ç~ ÁbÕ+‘êìøÏ e∫Ã+~.
ÄyÓT≈£î lkÕ«$Tyês¡T q≥ºq&ç>∑T+&ÉeTT˝À ≈£Ls=Ãì ø£ì|æ+#ês¡T.
30
ne<Ûä÷‘· ©\ ne<Ûä÷‘· ©\\T
ªáHê{Ï‘√ lkÕ«$Tyê] |üì nsTTb˛sTT+~. Çø£ lkÕ«$Tyê]ì
#· ÷ &É ˝ Ò e Tµì ÄyÓ T yÓ [ flb˛sTT+~. ‘Ó \ ¢ y ê] @{Ï ø Ï b˛sTTq|ü ⁄ &É T
lkÕ«$Tyês¡T kÕïq+ #˚dæ |ü+#· Äs¡u…≥Tº≈£î+≥÷ ø£ì|æ+#ês¡≥! áyÓT
á $wüj·T+ lkÕ«$Tyês¡T X¯Øs¡+‘√ ñ+&É>±H˚ >=\>∑eT÷&ç ÄÁX¯eT+˝À
n+<ä]ø° #Ó|æŒ+~.
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£Hê&ÉT Hê>∑C…eTT&ÉT eTT\T¢ Á‘=øÏÿe∫Ã ‘·q
ãè+<ä+˝Àì yê]ì rj·TeTHêïs¡T. yês¡T lkÕ«$Tyê] bÕ<ëìï ≈£î{Ïº >±j·T+
#˚kÕπs>±ì eTT\T¢ rj·T˝Òø£b˛j·÷s¡T. ø√&É÷s¡T yÓ+ø£eTà≈£î lkÕ«$Tyês¡T
‘·eT ø±*∫Ã eTT\T¢ rj·TeTHêïs¡T. ÄyÓT m+‘· ∫>∑Tfi¯fl˝À ≈£î&ÉT‘·Tqïq÷
lkÕ«$Tyês¡T nu≤“ nHÓ’Hê nq˝Ò<äT. ø±\T ø£<ä\Ã˝Ò<äT. ∫es¡≈£î ÄyÓT
eT˝…¢ eTT\T¢‘√ ô|]øÏ‘˚ eT÷&ÉT n+>∑Tfi≤\ eTT\T¢ e∫Ã+~. n+‘· eTT\T¢‘√
Äj·Tq m˝≤ q&ç#ês√! eTT\T¢ rdæq+<äT≈£î>±qT yÓ+ø£eTà≈£î ˇø£ eT˝…e¢ TT\T¢,
dü÷~, uÒ¢&ÉT ãVüAø£]+#ês¡T.
HÓ\÷¢s¡T˝À Á{≤|òæø˘ m≈£îÿe >∑qTø£ lkÕ«$Tyê]ì m|ü⁄Œ&É÷ uÛÑ≈£îÔ\
Ç+{ÏqT+&ç>±˙, <ä‘êÔÁ‘˚j·T eT+~s¡eTT qT+&ç>±˙ ãkÕº+&ÉT≈£î ]øå±˝À
rdüT≈£îb˛e&É+ n\yê≥T. ˇø£s√E lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\T lkÕ«$Tyê]ì
ˇ+≥]>± yÓ+ø£Á{≤e⁄ Ç+{Ï˝À e<ä*ô|{Ïº dæìe÷≈£î yÓ[fle#êÃs¡T. ‘Ó\y¢ ê]
ãkÕº+&ÉT≈£î b˛e&ÜìøÏ ]øå± ‘ÓùdÔ lkÕ«$Tyês¡T mø£ÿ≈£î+&Ü n+‘·
Á{≤|òøæ ˝˘ ÀqT M]#˚‘· &√*˝À ≈£Ls=Ãì yÓ÷sTT+#·T≈£îHêïs¡T. sêÁ‹ #Ó|Œü ≈£î+&Ü
dæìe÷≈£î b˛sTTq+<äTøÏ~ •ø£å nì >∑T]Ô+#ês¡T Ä ùde≈£î\T. lkÕ«$Tyê]
ùde˝À yês¡T #Ó|Œæ q≥T¢ >±ø£ eTs=ø£ $<Û+ä >±, <√wü+>± #˚ùd,Ô lkÕ«$Tyês¡T
e÷Á‘·+ eTÚq+>± ñ+&ç Á|ü<ëÛ q ùde≈£îìøÏ ‘·–q •ø£å nqTuÛyÑ êìøÏ e#˚Ã≥≥T¢
#˚j·T&Éy˚T>±ø£, Ç~ |òü˝≤Hê <ëìøÏ •ø£å nì Ä‘·à˝À ms¡Tø£ |ü]#˚yês¡T.
sê»|ü<ëà|ü⁄s¡+ yêdüÔe⁄´\T _]CÒ|ü*¢ eTkÕÔHé Hêj·TT&ÉT>±s¡T ‘êqT
#·÷∫q ˇø£ nkÕ<Ûës¡D ©\qT $e]+#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£]+{ÏøÏ yÓ[fl ªne÷à! ‹H˚+<äTπøeTHêï ô|≥ºe÷àµ
nì n&ç>±s¡T. ªÄyÓT Ç+{Ï˝À lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+#˚+<äTπøMT˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyê]øÏ ˝Ò<äì #Ó|üŒ&É+ m˝≤>±µ nì Ä˝À∫k˛Ô+~. lkÕ«$Tyê]øÏ
31
ne<Ûä÷‘· ©\\T ne<Ûä÷‘· ©\
ÄyÓT u≤<Ûä ‘Ó*j·T≈£î+fÒ >∑<ë! yÓ+≥H˚ ªne÷à! ø=+#Ó+ ø±s¡bıŒ&ç ô|≥ºe÷àµ
nHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T <ëìï e+≥≈£î yê&ÉT≈£î+{≤s¡ì ‘·\∫ Ä Ç˝≤¢\T
ˇø£ >±¢düTì+&Ü $Ts¡bıŒ&ç ‘Ó∫Ã ˇø£ ù|¢≥T˝À b˛dæ lkÕ«$Tyê]øÏ
n+~+∫+~. Ä ù|¢≥T˝Àì yÓTT‘·Ô+ $Ts¡bıŒ&çì ¬s+&ÉT ìeTTcÕ\˝À
#·|üŒ]+∫, yÓTT‘·ÔeTT Á$T+π>dæ #˚‘·T\T <äT\T|ü⁄ø=ì ªÇø£ ÁyêdüTø√ nj·÷´!µ
nì ÄyÓTø=ø£ Äosê«<ä N{Ï ÁyêsTT+∫ Á|ükÕ~+∫ yÓfi≤fls¡T.
32
ne<Û÷
ä ‘· ©\
n<Ûë´j·TeTT ` 4
düs«¡ »„eT÷]Ô
kÕ<Ûäq <ë«sê dü<äTZs¡T ø£è|üqT bı+~, yê]
nqTÁ>∑Vü≤+ e\q Ä‘·àC≤„q+ bı+~q eTVü≤˙j·TT˝Ò
dæ < ä ∆ |ü ⁄ s¡ T wü ß \T. XÊÁkÕÔ\˝À uÛÑ>∑e+‘·Tq≈£î #Ó|üŒã&É¶ 2
düs¡«»„‘·«+, düs¡«düeTs¡ú‘·, düs¡« yê´|üø£‘·«+ n{Ïºyê]˝À
dü+|üPs¡í+>± Á|üø£≥eTe&É+ uÛÑ≈£îÔ\≈£î nqTuÛÑyÓ’ø£y˚<äéTT.
Ç{Ïº eTVü≤˙j·TT\T Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&É @$T »s¡T>∑T‘·Tqï<√ nqTø£åDeTT
‘Ó\TdüT≈£î+≥÷ n<äT“¤‘·Ø‹q ‘·eT uÛÑ≈£îÔ\qT nH˚ø£ dü+ø£≥eTT\ qT+&ç
s¡øÏådüTÔ+{≤s¡T. á n<Ûë´j·T+˝À lkÕ«$Tyê] jÓTTø£ÿ düs¡«»„‘·«+,
düs¡«düeTs¡ú‘·«+ #·÷kÕÔeTT.
>=\>∑eT÷&ç yêdüeÔ ⁄´\T j·Tdt.ø¬ . eTkÕÔHé nH˚ eTTdæ+¢ uÛ≈Ñ î£ ìÔ ‘·+Á&ç
ˇø£s√E wæø±s¡TøÏ ãj·T{ÏøÏ yÓfi≤fl&ÉT. n‘·&ÉT yÓ[flq ø=~›ùd|ü{À¢
ÁãVü‰à+&ÉyÓTÆq es¡¸eTT ≈£î]dæ yÓ\T¢e\T nj·÷´sTT. Ç+{Ï qT+&ç ãj·T{ÏøÏ
yÓ[flq eè<äT&∆ TÉ eT÷&ÉT s√E\es¡≈î£ ‹]– sê˝Ò<Tä . Äj·Tq ø√dü+ nìï#√≥¢
yÓ‹ø±s¡T. Äj·Tq Ä#·÷ø° #Ó|üŒeTì lkÕ«$Tyê]ì n]ú+#ês¡T. ªÄj·Tq
y˚wü+ e÷s¡TÃ≈£îHêïs¡T. πs|ü⁄ |ü+»s¡+ ‘ÓkÕÔs¡T.µ nì kÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T.
Ä e÷≥\T yê]øÏ ns¡ú+ ø±˝Ò<äT. ‘Ó\¢yê] #Ós√¢ mes√ ˇø£ eTìwæ X¯eeTT
ñ+<äì ‘Ó*dæ yÓ[fl #·÷#ês¡T. Ä X¯eeTT jÓTTø£ÿ e÷+düeTT n+‘ê #˚|ü\T
‹q>± π ø e\eTT meTTø£ \ T e÷Á‘· e TT ñHêïsTT. Ä meTTø£ \
|ü+»s¡eTTq≈£îqï >∑T&É¶\qT ã{Ïº Äj·TH˚ yê] ‘·+Á&ç nì >∑T]Ô+#ês¡T. Ä
meTTø£\ |ü+»s¡eTT ‘Ó∫Ã yê] kÕ+Á|ü<ëj·÷qTkÕs¡+>± düe÷~Û #˚XÊs¡T.
ªÄj·Tq y˚wü+ e÷]+~.µ nì lkÕ«$Tyês¡T #Ó|üŒ&É+˝À Äj·Tq
#·ìb˛sTT eTs=ø£ <˚Vü≤eTT <ë˝≤Ã&Éì, |ü+»s¡eTT ‘ÓkÕÔs¡+fÒ meTTø£\
>∑÷&ÉT e÷Á‘·yT˚ <=s¡T≈£î‘·T+<äì lkÕ«$Tyês¡T #Ó|Œæ q e÷≥\ø£s+ú¡ ‘Ó*dæ+~.
33
düs¡«»„eT÷]Ô ne<Ûä÷‘· ©\
eTTì≈£L{Ï sêeTj·T´ (eTVæ≤eT\÷s¡T) >±]+{Ï˝À lkÕ«$Tyês¡T
ñ+&É>± Ä Á>±eTdüTú\T yê] Ç+&É¢≈£î s¡eTàì ÄVü‰«ì+#ês¡T. ª<ë]˝À
eTT+&Ée¢ T+&É˝dÒ æ _–+#ês¡T. e#˚Ã<ëìøÏ M\T˝Ò<Tä µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
eTq˝Àì <äTs¡TZD≤˝Ò uÛÑøÏÔe÷s¡Z+˝À eTT+&É¢eT+&É\ì lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+
ø±uÀ\T!
eT&É|ü*¢˝À lkÕ«$Tyês¡T ñ+&É>± Hê>∑T\yÓ\¢≥÷s¡T ¬s’‘·T\T
ø=+<äs¡T lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#ês¡T. ªkÕ«MT! C§qï ô|’s¡T ô|≥Tºø=Hêï+.
á dü+e‘·‡s¡eTT C§qï u≤>± |ü+&ÉT‘·T+<ë! nì n&ç>±s¡Tµ. ªø£Ás¡øÏ Ç<ä›s¡T
ø£<äj·÷´µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ø±ì |ü+&ÉT‘·T+~ ˝Ò<ë |ü+&É<äT nì
e÷Á‘·eTT #Ó|üŒ˝Ò<äT. lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢ |ü~s√E\˝À ø£Ás¡≈£î ¬s+&ÉT
|ü⁄s¡T>∑T\T |ü&ç n+<ä] ô|’s¡T bÕ&Ó’b˛sTT+~.
lkÕ«$Tyê] #Ó˝\¢… T eT+>∑eTà>±] n‘·>Ô ±s¡T #ê˝≤ ;<äyês¡T. |üP≥
>∑&Ée&É+ ˝Ò<äT. ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ñqà‘êÔedüú˝À ñqï|ü⁄Œ&ÉT
eT+>∑eTàqT ‘·q‘√ s¡eTàì yê] ‘·*¢øÏ eTTK+ yê∫ nHês√>∑´+>± ñ+&ç
#·÷&Ü\+≥T+<äì lkÕ«$Tyês¡T |æ*#ês¡T. eT+>∑eTà>±s¡T eTqdüT˝À á
|æ∫Ãyêì‘√ >∑÷&É b˛‘˚ @ #Ó≥Tººø√ |ü⁄≥ºø√ e~˝Òdæ b˛‘ê&˚yÓ÷qqT≈£îqï~.
yÓ+≥H˚ düs¡«»„eT÷]Ô nHêïs¡T, ª@+<äe÷à ìqTï #Ó≥Tºø√ |ü⁄≥ºø√ e~˝Òdæ
b˛‘êHê! ã˝Ò<ëìy˚?µ nì.
lkÕ«$Tyês¡T ‘·q ãè+<ä+‘√ ∫fÒºbÕfiË+˝À ñHêïs¡T. Ä
düeTj·T+˝À >=\>∑eT÷&ç˝À ñqï kÕ«$TuÛÑ≈£îÔ\T ø=i¿≈£L{Ï ãT»®j·T´≈£î
nHês√>∑´+>± ñ+&ç |ü<∏ä´+ ñ+&Ée\dæ e∫Ã+~. ø£qTø£ Áo kÕ«$Tyê]
#Ó+‘·≈£îb˛‘˚ |ü<∏ä´+≈£î<äs¡<äì b˛˝Ò<äT. ªHê≈£î dü‘êÿ\πøå|üeTT #˚ùd+<äT≈£î
mes¡÷˝Òs¡T. lkÕ«$T ùde≈£î&Ó’q sêeTHêj·TT&ÉT Hê#Ó+‘· e⁄+fÒ eT+∫
e÷≥\T #ÓãT‘·÷ ñ+&˚yê&ÉT. á Á>±eT+˝À Hê≈£î me«s¡÷ n˝≤+{Ï
‘√&ÉT ˝Òs¡Tµ nì eTqdüT˝À lkÕ«$Tyê]ì düà]+∫ u≤<Ûä|ü&Ü¶s¡T. n<˚
düeTj·T+˝À lkÕ«$Tyês¡T sêeTHêj·TTDÏí >=\>∑eT÷&çøÏ yÓfi¯fleTì
ÄC≤„|æ+#ês¡T. ì‘·éTT ‘·qqT yê]yÓ+≥T+#·Tø=H˚ lkÕ«$Tyês¡T Ç˝≤
m+<äT≈£î bıeTàHêïs√ ‘·q≈£î n|ü⁄Œ&ÉT uÀ<Ûä|ü&É˝Ò<äT. n‘·&ÉT yÓ+fH˚ yÓ[fl
ãT»®j·T´qT ø£\TdüTø=Hêïø£ lkÕ«$Tyês¡T |ü+|æq ø±s¡DeTT ‘Ó*dæ+~.
34
ne<Ûä÷‘· ©\ düs¡«»„eT÷]Ô
k˛eT•\ <ä>∑Zs¡ e⁄qï ø=+&É MT<ä lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ ∫qï >∑T&çôd
y˚dTü ø=ì ∫qï q÷HÓ BbÕìï Á|üøÿ£ q e⁄+#·Tø=ì sêÁ‘·+‘ê ‘·+ãTs¡ MT≥T‘·÷
ñ+&˚yês¡T. yê] <ä>sZ∑ ¡ ùde#˚dTü ≈£î+≥Tqï #·\e÷Hêj·TT&ÉT >±]ì ˇø£Hê&ÉT
kÕj·T+ø±\eTT, ªnj·÷´ Ç<äs› T¡ eTqTwüß\≈£î m≈£îÿe>± nqïeTT rdüT≈£îsêµ
nHêïs¡T. lkÕ«$Tyê] uÛÑ≈£îÔ\≈£î yê] Ä»„ m]–+#·>± yês¡T e&É\T,
bÕj·TdüeTT‘√ düVü‰ nqïeTT ‘·j·÷s¡T #˚dæ |ü+bÕs¡T. ÄHê{Ï sêÁ‹ 7
>∑+≥\≈£î e÷s¡ZeTT ‘Ó*j·Tø£ ‘·+{≤\T|ü&ç ‘·\T|üPs¡T ô|eTàkÕì
eTkÕÔqj·T´, yê] ùdïVæ≤‘·T&ÉT kÕ«$T <äs¡ÙHês¡ú+ e#êÃs¡T. yês¡ø£ÿ&É≈£î
#˚s¡ø£eTT+<˚ yê]ø√dü+ lkÕ«$Tyês¡T uÛÀ»qeTT #˚sTT+#·&Éy˚T $∫Á‘·+.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ‘·÷|æ* |æ#·ÃeTà lkÕ«$Tyê] ÄÁX¯eT+˝À ‘·q
ùdïVæ≤‘·T\‘√ ø£\dæ uÛÑ»q ø±s¡´Áø£eT+ @sêŒ≥T #˚j·÷\ì ‘·\∫+~. nìï
@sêŒ≥T¢ #˚düTø=qï~. lkÕ«$Tyês¡T ÄÁX¯eT+˝À ˝Òs¡T. ø£qTø£ yê]øÏ
#Ó|üŒ˝Ò<äT. kÕ«$Tyês¡T <ä÷s¡+˝À y˚s=ø£#√≥ e⁄+&çHês¡T. ªnj·÷´
ÄÁX¯eT+˝À uÛÑ»q ã˝Ò »s¡T>∑T‘·T+&Ü¢j·÷´? nø£ÿ&çøÏ b˛e<ë›? ø£<ä\+&çµ
nì Ä uÛÑ»q s√E≈£î lkÕ«$Tyês¡T ‘·q ãè+<ä+‘√ ø£<ä* e∫Ã uÛÑ»q
ãè+<ëìï nqTÁ>∑Væ≤+#ês¡T.
e÷qe⁄\ ÁbÕs¡ã∆ ø£s¡à\T ¬s+&ÉT s¡ø±\T>± e⁄+{≤sTT. ø=ìï
‘·b˛X¯øÏÔ#˚ øå±fi¯q #˚düTø√>∑*–q$, eT]ø=ìï ‘·|üŒìdü]>± Äj·÷ e´≈£îÔ\T
nqTuÛÑ$+∫ rs¡e\dæq$. me] ø£s¡à\T @ s¡ø£yÓTÆq eqï $wüj·TeTT ˇø£ÿ
dü<äTZs¡Te⁄\πø ‘Ó\TdüTÔ+~. eTqeTT nC≤„q+‘√ eTq u≤<Ûä\T dü+|üPs¡í+>±
lkÕ«$Tyês¡ T ìyê]+#· ˝ Ò < ä ì yêb˛‘êeTT. n˝≤ ‘· | ü Œ ìdü ] >±
nqTuÛÑ$+#·e\dæq ø£s¡à\T>∑÷&É ìs¡+‘·s¡ uÛÑ>∑eHêïeTdüàs¡D e\q
‘·–Z+#·ã&ÉT‘êj·Tì ô|<ä›\T #ÓãT‘ês¡T. n+<äTπø dü<äTZs¡Te⁄\T ‘·|üŒìdü]>±
nqTuÛÑ$+#·e\dæq ø£s¡à\qT eTs=ø£ »qà≈£î yêsTT<ë y˚j·T≈£î+&Ü á
»qà˝ÀH˚ nqTuÛÑ$kÕÔs¡T. á $wüj·TeTT lkÕ«$Tyêπs düŒwüº|ü]#ês¡T.
<ë#·÷] yêdüÔe⁄´\sTTq ø£dü÷Ô] n+ø£j·T´>±s¡T sTT˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
lkÕ«$Tyê]øÏ yÓ÷ø±fi¯ófl |ü≥Tºø=ì e+>∑&ÉeTT ˝Ò<äT. m+<äs¡T Áã‹e÷*Hê
yÓ’<ä´+ #˚sTT+#·Tø√s¡T. ª@ yÓ’<ä´+ #˚ùdÔ Ä ø±fi¯ófl u≤>∑e⁄‘êjÓ÷ Ä yÓ’<ä´+
kÕ«$Tyêπs H˚q&É>∑ø£H˚ Hê≈£î #ÓbÕŒ*. Ä yÓ’<ä´+ H˚qT #˚dæ lkÕ«$Tyê]øÏ
35
ø±fi¯ófl u≤>∑T#˚dæ sêyê*µ nqT≈£îHêï&ÉT. ô|’ ø±s¡´+ HÓs¡y˚]+<ëø±
lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À ñ+&Ü\ì ‘·\∫ n+ø£j·T´>±s¡T >=\>∑eT÷&ç
e#êÃs¡T. Ä s√E n+<äs¡÷ uÛÑ»q #˚dü÷Ôe⁄+fÒ Äj·Tq lkÕ«$Tyê]
m<äTs¡T>± ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. n+ø£j·T´ eTÚq+>± ô|’ ø√]ø£ düà]dü÷Ô e⁄Hêïs¡T.
düs¡«»„eT÷]ÔjÓÆTq lkÕ«$T Ç˝≤ nHêïs¡T ªÇ‘·ì¬ø+<äTø£j·÷´! ˝…ø£ÿ
‘·–Zb˛‘·T+~ Äe÷j·TH˚ï ≈£Ls¡TÃ+fÒµ uÛÑ»q≈£î yÓ[fl e∫Ã eTs¡˝≤ sêÁ‹
2>∑+ˆˆ30ìˆˆ\ düeTj·T+˝À kÕ«$T m<äT≥ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. n<˚ ø√]ø£ n‘·ì
eTqdüT˝À yÓT<äT\T‘·÷ ñ+~. ªn{≤¢ n&É>∑≈£L&É<äj·÷´µ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. n+ø£j·T´ n{≤¢ M\T|ü&É<äT #Ó|üŒe\dæq<˚ nH˚ uÛ≤eeTT
#·÷|ædü÷Ô ôd’>∑ #˚dæq≥T¢ ‘·\ }bÕs¡T. yÓ+≥H˚ kÕ«$T ø£+sƒ¡+ ñ#·Ã¤kÕúsTT˝À
>∑{Ïº>± |ü*øÏ+~. ªnf…Æ¢‘˚ eTs¡˝≤ sêyê\j·÷´! ‘·|ü⁄Œ, n{≤¢ n&É>∑≈£L&É<äTµ.
Ç+<äT≈£Ls¡Tù|≥˝À Ä‘·à≈£Ls¡T yÓ+ø£j·T´>±]+{ÏøÏ ˇø£|ü⁄Œ&ÉT
lkÕ«$Tyês¡T yÓfi≤fls¡T. lkÕ«$Tyês¡T yÓ+ø£jT· ´>±] >∑+;Ûsy¡ TÓ qÆ m<äT\› qT
#·÷∫ ªnj·÷´! BìøÏ ø±\T >∑+&ÉeTT e⁄+~µ. nHêïs¡T. ø±ì ìyês¡D√bÕj·T
y˚T$T #Ó|Œü ˝Ò<Tä . ø=ìï s√E\≈£î #·<Tä HÓq’ s√&ÉTq¶ ã+&ç˝≤>∑T‘·÷H˚ m<äTø› ±\T
ªøÏ≥ø˘µ nì X¯ãy› TÓ +Æ ~. m<äT› ≈£î+≥Hês¡+_Û+∫+~. mìï yÓ<’ ´ä eTT\T #˚dHæ ê
qj·TeTTø±˝Ò<äT. ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ <ëqïy˚TàXÊs¡T.
k˛eT•\ ÁbÕC…≈£îº≈£î sTTø£ |ü~ dü+e‘·‡sê\≈£î X¯+≈£îkÕú|üq
»s¡T>∑T‘·T+<äq>± <ëì ìsêàDeTT >∑T]+∫ lkÕ«$Tyês¡T Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ˇ+≥]>± mø£ÿ&çø√ yÓ[fleùdÔ ªmø£ÿ&çøÏ yÓfi≤fls¡T
kÕ«MTµ n+fÒ ªnø£ÿ&=ø£ <˚ekÕúqeTT ø£≥ºuÀ‘ês¡T, <ëìì >∑Ts¡TÔu…{Ïº e#êÃµ
qHêïs¡T ˇø£ düú\+ #·÷|æ, n<˚H˚&ÉT k˛eT•\ ÁbÕC…≈£îº <ä>∑Zs¡ ì]à+#·ã&É¶
ô|+#·\kÕ«$T Ä\j·T+.
bÕ\ø=+&É düTu≤“¬s&ç‘¶ √ (>√bÕs¡+) lkÕ«$Tyês¡T ˇø£Hê&ÉT ªnj·÷´!
düeTTÁ<ä+ bı\T¢ø=düTÔ+~. ˙e⁄ sTT#·Ã≥ e⁄+&É≈£L&É<äT. yÓ+≥H˚ Ç+{ÏøÏ
yÓ[flbıeTàµHêïs¡T. yês¡T n˝≤π> lkÕ«$Tyê] Ä»„y˚Ts¡≈£î Ç+{ÏøÏ yÓfi≤¢s¡T.
Ç\T¢ e~* #ê˝≤ ø±\+>± lkÕ«$Tyê] ùde˝À e⁄Hêïs¡ì Ç+{À¢ ÄÁ>∑V≤æ +∫
düTu≤“¬s&ç¶>±]ï rdæ¬øfi≤fl\ì yê] nqï\T edüTÔHêïs¡ì kÕj·T+ø±\+
36
‘Ó*dæ+~. ø±˙ Ç<ä›s¡÷ ˇø£]H=ø£s¡T ø£\TdüTø√≈£î+&ÜH˚ yÓfi≤fls¡T. dü+kÕs¡
kÕ>∑ s ¡ y ˚ T m≈£ î ÿe Á|ü e ÷<ä ø £ s ¡ y Ó T Æ q dü e TTÁ<ä e Tì, e÷eT÷\T>±
düeTTÁ<äeTqã&˚~ ìC≤ìøÏ bÕ|üVü≤s¡yÓTÆq<˚qì yê] uÛ≤e+.
ˇø£Hê&ÉT ø=eTs¡–] s¡eTDj·T´, düTu≤“¬s&ç¶ kÕ«$T>∑T+&ÜìøÏ ø£f\º… T
ø=fÒº+<äT≈£î b˛‘·THêïs¡T. sêÁ‹y˚fi¯ ˝≤+‘·s¡T rdüT≈£îbıeTàì 3,4 kÕs¡T¢
eTØ eTØ #ÓbÕŒs¡T lkÕ«$Tyês¡T. lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T ø£qTø£ yês¡T
˝≤+‘·s¡T rdüTø=ì yÓfi≤fls¡T. ˇø£ #Ó≥TºÁøÏ+<ä ˙&Éq ô|<ä› Hê>∑TbÕeTT
#·T≥ºy˚düTø=ì |ü&ÉTø=ì e⁄+~. ˝≤+‘·s¡T yÓ\T‘·Ts¡T #·÷∫ #Ó≥Tº˝ÀìøÏ
b˛sTT+~. lkÕ«$Tyês¡T eTqô|’ ø£s¡TDÏ+∫ ø±bÕ&Ü\ì #·÷∫Hê eTq≈£î
yê] e÷≥ô|’ $XÊ«düeTT ˝Òq|ü⁄Œ&ÉT yê] Ä»„y˚Ts¡≈£î ‘·T.#·. ‘·|üŒø£
q&ÉT#·Tø√˝Òq|ü⁄Œ&ÉT eTq Ä|ü<ä\T eTq≈£î ‘·|üŒe⁄. dü<äTZs¡Te⁄˝…qï&É÷
|üsê∫ø±˝≤&És¡ì, @ ã\yÓTÆq ø±s¡D+ ˝Ò≈£î+&Ü yês¡T eTq˝ÒïMT 3
Ä<˚•+#·s¡ì >∑Ts¡TÔ+#·Tø=ì yês¡T #Ó|æŒq≥T¢ #˚dæq uÛÑ≈£îÔ\T m+‘·>±H√
düTK|ü&É‘ês¡T. dü<äTZs¡T ùde˝À sTTcÕº sTTcÕº\T ‘·´õ+#·&Éy˚T ì»yÓTÆq
‘ê´>∑eTT, kÕ<Ûäq!
#·\e÷Hêj·TT&ÉT nH˚ ˇø£ uÛ≈Ñ î£ D
Ô íÏ lkÕ«$Tyês¡T ˇø£kÕ] ªnj·÷´!
mø£ÿ&çø° b˛≈£î+&Ü Hê <ä>∑Zs¡ e⁄+&ÉTµ nì Ä<˚•+#ês¡T. ‘·q n\yê≥T
Á|üø±s¡+ ‘·q ùdïVæ≤‘·Tì Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl&ÉT. Äj·Tq |üP]Ô ìcÕ˝À e⁄+&ç
Ç‘·ì #Ó+|ü MT<ä ˇø£ÿ #·sT¡ |ü⁄ #·se¡ &É+‘√ #·\e÷Hêj·TT&ÉT ÁøÏ+<ä |ü&Ü¶&TÉ .
¬s+&ÉT |ü+&ÉT¢ }&çb˛j·÷sTT. yÓT&É ≈£L&É yê∫+~. lkÕ«$Tyê] Ä»„˝Àì
˝À‘·T n‘·ìøÏ n|ü⁄Œ&És¡úyÓTÆ+~.
‹s¡T|ü‹ ø±|ü⁄s¡düTÔ&ÉT ã+&ç yÓ+ø£≥ eTTì¬s&ç¶>±s¡T ìj·TeT+
‘·|Œü ≈£î+&Ü Á|ü‹ bÂs¡$í TøÏ Hêsêj·TD eqeTT yÓ[fl kıs¡ø±j·T\ kÕ«$Tyê]ì
<ä]Ù+#˚yês¡T. ªeTVü‰‘êà, $TeTTà\qT uÛÖ‹ø£ X¯Øs¡+‘√ e⁄+&É>± <ä]Ù+#·˝øÒ £
b˛j·÷qT. MT˝≤+{Ï düJe⁄˝…’q eTVü‰‘·Tà\ <äs¡ÙqeTT Á|ükÕ~+#·e\dæq~µ
nì ‘·s¡T#·T>± ÁbÕ]ú+#˚yês¡T.
Ms=ø£|ü⁄Œ&ÉT |üìMT<ä ÇqT≈£î]Ô e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì >∑÷]Ã $ì
Ä eTs¡THê&˚ >=\>∑eT÷&çøÏ e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#ês¡T.
37
n|ü⁄Œ&ÉT Ä Á|ü<∏äeT <äs¡Ùq+‘√H˚ lkÕ«$Tyês¡T Ç‘·ìøÏ ˇø£N{Ï
Áyêdæ sTT∫Ã n+<äT˝À ª21e ~qeTTq <=$Tà (¬s’&Ï+>∑T) »s¡T>∑T‘·T+~.
n<˚$T #ÓjT· ´<äT˝Òµ nì ÁyêsTT+#ês¡T. ì»+>±H˚ 21e s√E≈£î bı\eTT˝À
‘·>±<ë e∫Ã ≈£L˙\T »]π>≥+‘· |ü]dæ‹ú @s¡Œ&ç+~. ø±ì lkÕ«$T ø£è|üe\q
¬s&ç¶>±]øÏ ø=+&É+‘· zs¡TŒ ø£*– ‘·qqT m+‘· <ä÷wæ+∫qqT e÷s¡T
e÷{≤¢&É˝Ò<äT. dü]>±Z 21e s√E nsTT´ e⁄+&É&É+‘√ kÕ«$Tô|’ uÛÑøÏÔ
ÁX¯<ä∆˝Òs¡Œ&ç ‹s¡T|ü‹ qT+&ç m+‘√ ÁX¯<ä∆‘√ e∫Ã lkÕ«$T yê] düe÷~Ûì
<ä]Ùdü÷Ô ñ+&˚yês¡T.
ªkÕ«MT! yÓ+ø£≥ eTTì¬s&ç¶ eTq+<ä]øÏ q÷‘·q eÁdüeÔ TT\T ‘Ó#êÃs¡Tµ.
nì ùde≈£î\T #Ó_‘˚ ªnj·÷´! Äj·Tq≈£î mH√ï ø£cÕº\T r]b˛‘·T+&Ü¢µ
nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
dü+>∑+ yêdüÔe⁄´\T |ü\¢+¬s&ç¶ ø£ècÕí¬s&ç¶ ˇø£kÕ] #˚˝À e]kÕ>∑T
#˚kÕs¡T. #ê˝≤ u≤>± ô|]–+~. ø±˙ yÓqTï rùd düeTj·÷ìøÏ ˙fi¯ófl #ê\ø£
n+‘ê ‘ê\Tb˛sTT+~. 30 |ü⁄≥T¢ ne⁄‘êj·Tì n+#·Hê y˚kÕs¡T. ø±ì
‘ê\Tb˛j˚T≥|üŒ{ÏøÏ s¬ +&ÉT |ü⁄≥T¢ ø±e&ÉyT˚ ø£weºü Tì n+#·Hêy˚kÕs¡T. ø£˙dü+
10 |ü⁄≥T¢ |ü+&É≈î£ +fÒ Ks¡TÃ\T≈£L&Ü sêeì, |ü~|ü⁄≥T¢ |ü+&ç‘˚ lkÕ«$Tyê]øÏ
s¡÷ˆˆ 100/` düeT]Œ+#·T≈£î+{≤qì ÁyÓTT≈£îÿ≈£îHêï&ÉT. dü>∑+ #˚qT |üq>∑{Ïº
≈£î|üŒy˚dæ ≈£î|üŒMT<ä eT+#·y˚Tdæ |ü&ÉT≈£îHêï&ÉT. ÁãVü≤à Á|üfi¯j·T+>± >±*yêq
e#˚Ã≥≥¢sTT >±*øÏ ¬s&ç¶>±s¡T eT+#·+‘√ düVü‰ ÁøÏ+<ä |ü&Ü¶&ÉT. kÕ«$Tyê]
ø£è|üe\q >±*yêq sê˝Ò<äT. ‘·qT ÁyÓTT≈£îÿ≈£îqï≥T¢ |ü~|ü⁄≥T¢ |ü+&ç+~.
s¡÷ˆˆ 100/`\T rdüTø=ì kÕ«$T <äs¡Ùq+ ø√dü+ e#êÃ&ÉT. ø±ì <ë]
Ks¡TÃ\e\¢ s¡÷ˆˆ 30/` \T Ks¡ÃsTT s¡÷ˆˆ 70/` e÷Á‘·y˚T kÕ«$Tyê]øÏ
düeT]Œ+#·<ä\∫ me]øÏ #Ó|üŒ≈£î+&Ü Ä ô|’ø£+ lkÕ«$Tyê] #ê|üÁøÏ+<ä
ô|{≤ºs¡T. ªnqT≈£îqï<ä+‘ê Çe«˝Ò<äT. Ç+ø± s¡÷ˆˆ 30/` \T Çyê«*.
Ç$≈£L&Ü e<äT›, rj·TeTqTµ nHêïs¡T. lkÕ«$Tyê] Á|üø£ÿqTqï ˇø£s¡T
ªKs¡TÃ\≈£î ≈£L&Ü ˝Òe≥ ‘·s¡Tyê‘· ÇkÕÔ&ÉT kÕ«MTµ n+fÒ ªÄj·Tq Çe«&ÉT,
Ä u≤ø° qTe⁄« ˇ|ü⁄Œø√µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. Äj·Tq ˇ|ü⁄Œø=qï
‘·sT¡ yê‘· lkÕ«$Tyês¡T s¡÷ˆˆ 70/`\T n+^ø£]+#ês¡T. ø±˙ lkÕ«$Tyês¡T
38
#Ó|æŒq≥T¢ ÁøÏcÕí¬s&ç¶>±ì, Äj·Tq ùdïVæ≤‘·T&ÉT ø±˙ lkÕ«$Tyê]øÏ Ä s¡÷ˆˆ
30/` \T sTTe«˝Ò<äT.
Á|üdüTÔ‘·+ ø£*#˚&ÉT˝À {°#·s¡T>± e⁄qï n‘·T´‘· ˙\ø£+sƒ¡sêE>±s¡T
M] uÛ≤s¡´ Hê>∑uÛ≤düTsê<˚$>±s¡T Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
˙\ø£+sƒ¡sêE>±s¡T Nsê\˝ÀqT, Äj·Tq uÛ≤s¡´ ø£*#˚&ÉT˝ÀqT
ñ<√´>∑+ #˚ùdyês¡T. sêE>±]øÏ ø£*#˚&TÉ ˝À ñ<√´>∑+ <=]øÏ‘˚ Ç<äs› T¡ ˇπø#√≥
ñ+&Ée#·TÃqì lkÕ«$Tyê]q&ç>±s¡T. eT÷&ÉT HÓ\\˝À|ü⁄ ø£*#˚&ÉT˝ÀH˚
ñ<√´>∑+ edüTÔ+<äì #ÓbÕŒs¡T. ø£*#˚&ÉT˝À n<˚ ñ<√´>∑+˝À e⁄qï |æ.Ç.{Ï.
kÕu≤®Hé>±]øÏ n#·Ã{Ï qT+&ç ã<ä©jÓÆT y˚s=ø£ }]øÏ b˛yê\qï Ä˝À#·q
˝Ò<äT. ø£qTø£ sêE>±]øÏ ø£*#˚&ÉT˝À ñ<√´>∑+ sê<äqT≈£îHêïs¡T. ø±˙ ø=ìï
ø±s¡D≤\e\¢ kÕu≤®Hé >±s¡T sêJHêe÷ #˚dæ b˛e&É+ sêE>±]øÏ Ä kÕúq+˝À
kÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢ ñ<√´>∑+ sêe&É+ »]–+~. M]_&É¶ |ü<äà»≈£î #ê˝≤
‘·s¡#·T>± |òæ≥T‡ e#˚Ã$. lkÕ«$Tyê]q&ç–‘˚ 9 dü+ˆˆ\ ej·TdüT‡˝À
b˛‘·T+<äHêïs¡T. nø£åsê\ n˝≤π> »]–+~.
bı+>∑÷s¡T yêdüeÔ ⁄´\T |æ.<äXs¯ <¡ säÛ∏ êeTj·T´>±s¡T dü÷ÿ˝À¢ #·<Tä e⁄ø=H˚
s√E\ qT+&ç kÕ«$Tyê]ì <ä]ÙdüTÔHêïs¡T. Ä s√E˝À¢ lkÕ«$Tyês¡T
M]ì ªdüuŸ ÇHéôdŒø£ºsY ne⁄‘êe⁄˝Òµ nì Äos¡«~+#ês¡T. n<˚$<Ûä+>±
ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ Ms¡T ôdq’ ´+˝À #˚] ø±oàs¡T˝À U≤ø° >∑T&É\¶ T <Û]ä +∫ Á|üuTÑÛ ‘·«
ñ<√´>∑+ #˚kÕs¡T.
ˇø£kÕ] HÓ\÷¢s¡T ‘·Vü≤dæ˝≤›sY >=\>∑eT÷&ç e∫Ã ªkÕ«MT! MTs¡T
eTVü‰‘·Tà\ì n+<äs¡÷ n+{≤s¡T. Hê≈£î @<Ó’q MT eTVü‰‘·à´+ #·÷|æ+#·+&çµ
nì |ü<˚ |ü<˚ ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. #ê˝≤ ùd|ü⁄ eTÚq+ eVæ≤+∫ ∫es¡≈î£ , ªáj·Tq≈£î
eT<Ûë´Vü≤ï+ nqï+ ˝Ò<Tä µ nì Áyêdæ sTTe«eTHêïs¡T. n+<äs÷¡ ‘·V≤ü dæ˝≤›sT¡ ≈£î
nqï+ ˝Òø£b˛e&Éy˚T$T≥ì nqT≈£îHêïs¡T. Äj·Tq Ç+{ÏøÏ yÓfi‚fldü]øÏ yê]
uÛ≤s¡´≈£î ø£&TÉ |ü⁄H=|æŒ nì, ÄdüT|üÁ‹øÏ yÓ[fl+<ä˙, ‘·\T|ü⁄‘êfi¯+ y˚dæ e⁄+<äì
‘Ó*dæ+~. ÄyÓT @ ÄdüT|üÁ‹øÏ yÓ[flqB ‘Ó*j·Tø£ kÕj·T+ø±\+ eT÷&ÉT
>∑+≥\ es¡≈£L Äj·Tq yÓ‘·T≈£î‘·THêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT nqï+ <=s¡ø£ø£ {Ï|òæHé
#˚d,æ {° Á‘ê>∑e\dæ e∫Ã+~! Ä eTs¡THê&ÉT Ä ‘·V≤ü dæ˝≤›sT¡ e∫Ã lkÕ«$Tyê]
39
eTVü‰‘·à´+ ‘·q≈£î u≤>± nqTuÛÑeyÓTÆ+<äì kÕcÕº+>∑ |ü&Ü¶s¡T. eTVü‰‘·Tà\qT
|üØøÏå+#·&É+ mH√ï sTTã“+<äT\≈£î ø±s¡DeTe⁄‘·T+~.
ˇø£Hê&=ø£ <ä+|ü‘·T\ »+≥ e∫Ã, f…+ø±j·T ø={Ïº lkÕ«$Tyê]
>∑T+&ÉeTTq≈£î düeT]Œ+∫ yÓfi≤fls¡T. ‘·s¡Tyê‘· lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´ Ä
f…+ø±j·T ∫|üŒ\T >∑T+&ÉeTT qT+&ç rdæ y˚j·T+&ç. yê{Ïì ≈£îø£ÿ\T≈£L&Ü
‹qe⁄µ nHêïs¡T. n˝≤π> ùde≈£î\T rdæy˚XÊs¡T. lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒqfÒ¢ Ä
ø=ã“]∫|üŒ\qT ≈£îø£ÿ\T ≈£L&Ü eTT≥º˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyê] j·T+<äT |üPs¡í $XÊ«düeTT >∑*Z yê]ì ì‘·éTT
uÛøÑ ‘ÔÏ √ düà]+#˚yês¡T, ‘·eT ø£cÕº\qT >∑÷]Ã yê]øÏ $qï$+#· qø£ÿs¡˝<Ò Tä .
Ä düs«¡ »„eT÷]ÔøÏ ‘Ó*j·Tì<˚eTTqï~. nedüsy¡ TÓ qÆ |ü⁄Œ&ÉT ‘·eT _&É\¶ øπ ~
4 #˚j÷· ˝À yê]øÏ ‘Ó\TdüT. eTq nuÛ´Ñ s¡qú ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ yês¡T eTq u≤<Û\ä ≈£î
ìyês¡D√bÕj·T+ dü÷∫+∫, Ä u≤<Ûä\T ‘=\–+∫q düìïy˚XÊ\T
ø√ø=\¢\T.
ñ<ë:` ˇø£ | ü ⁄ Œ&É T lkÕ«$Tyês¡ T lsêeTj· T ´≈£ î C≤ãT
ÁyêsTT+#ês¡T. n+<äT˝À ªÄe⁄\ \ø°Îqs¡TdüT Ç+{ÏøÏ m<äTs¡T>± e⁄qï
lsêeTj·T´>±] Ç+{Ï Äes¡D˝À e⁄+&˚ |”qT>∑T\ bÕ‘·s¡ m‹Ô y˚düTø√yê*µ
nì ÁyêsTT+#ês¡T. yês¡#·Ã≥ Á‘·$« #·÷ùdÔ ì»+>±H˚ meTTø£\T, u§>∑TZ\T
uÀ˝…&ÉTqï$. n$ Á‘·$« rdæy˚XÊø£ yê]+{À¢ n|üŒ{Ï es¡≈£î ‘ê+&É$+∫q
nHês√>∑éTT, eTqdüŒs¡∆\T yÓTT<ä\>∑T u≤<Ûä\T b˛sTT XÊ+‹ \_Û+∫+~.
uÛÑø£Ô dü+s¡ø£åDÒ ‘·q |üs¡eT ø£s¡Ôe´+>± ‘·\∫q lkÕ«$Tyês¡T
ì]ïÁ<äT˝…’ nVü≤]ïX¯\T @eTs¡TbÕ≥T˝Òø£ uÛÑø£ÔbÕ\q #˚j·TT#·THêïs¡T.
eTq≈£î sêqTqï ø£cÕº\qT ‘·|æŒ+#·Tø=H˚ e÷s¡Z+ dü÷∫+#·&Éy˚T>±ø£, Ä
5 dü÷#·q\T eTq+ bÕ{Ï+#˚≥≥T¢ eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ eTqqT ø£qï‘·*¢ ø£+fÒ
m≈£îÿe Áù|eT‘√ ôV≤#·Ã]+#˚yês¡T. yêsê dü÷#·q\T bÕ{Ï+#·&É+˝À
n&É¶+≈£î\T eùdÔ ‹]– lkÕ«$Tyêπs yê{Ïì rs¡Ãe\dæ e#˚Ã~.
ñ<ë:` ÇqT≈£î]Ô yêdüÔe⁄´\T ø±] sêeTkÕ«$T>±]øÏ eTT≈£îÿ˝À+∫,
H√≥qT+∫ s¡ø£ÔeTT |ü&˚~. &Üø£ºs¡¢e\¢ qj·TeTT ø±˝Ò<äT. kÕ«$T <ä>∑Zs¡≈£î
e#êÃ&ÉT. ªπs|ü⁄ ˝Ò<äT jÓT\T¢+&çøÏ b˛‘·T+~. 44 s√E\˝À >∑+&É+ e⁄+~
40
b˛‘·T+~. 72 dü+e‘·‡sê\ ¬s+&ÉT HÓ\\ Äj·TTdüT‡. ‹s¡T|ü‹, ø£+∫,
‹s¡Tefi¯Sfls¡T b˛sTT Á|ü‹ #√≥ kÕïq+ #˚dæ, f…+ø±j·T ø={Ïº, ìÁ<ä#˚dæ
sêyê*µ nì lkÕ«$Tyês¡T N{Ï ÁyêsTT+∫ sTT#êÃs¡T. lkÕ«$Tyês¡T
#Ó|æŒqfÒ¢ ¬s+&Ées√E≈£î H√{ÏqT+∫ s¡ø£Ô+ |ü&É&É+ ì*∫b˛sTT+~.
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ lkÕ«$Tyê] <äs¡Ùq+ #˚düTø=H˚yês¡T. ø±˙ ‹s¡T|ü‹,
‹s¡efi¯Sfls¡T, ø£+∫øÏ j·÷Á‘· b˛e≥+ eTs¡∫b˛j·÷&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T
‘·\T|üPs¡T˝À e⁄+&É>± yê]ì <ä]ÙùdÔ yÓ+≥H˚ ªme] e<äH› êï n|ü⁄ŒrdüTø√HÓH’ ê
(&ÉãT“\T ˝Ò≈£î+fÒ) j·÷Á‘·≈£î bıeTàµHêïs¡T. n˝≤π> n|ü⁄Œ rdüT≈£îì
Ç+{Ïø¬ fi¯fl≈£î+&ÜH˚ j·÷Á‘·≈î£ yÓfi≤fl&ÉT. ‹]– e#êÃø£ ø£dTü eT÷s¡T eTkÕÔqj·T´
<äsêZqT <ä]Ù+#·&ÜìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. <äsêZ yÓqTø£qTqï yÓT≥¢ e<ä› ô|<ä› Hê>∑TbÕeTT
Vü≤sƒê‘·TÔ>± n&É¶–+∫+~. uÛÑj·T+‘√ ø£fi¯ófl eT÷düTø=ì lkÕ«$Tyê]ì
ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. ø£fi¯ófl ‘Ó]#˚˝À|ü\ bÕeTT yÓ[flb˛sTT+~. eTs¡Ts√E
lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡ø=∫Ã qeTdüÿ]+∫q yÓ+≥H˚ ªìqï{Ï‘√ ˙ 44 s√E\
>∑+&É+ b˛sTT+~>∑<ëµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. á $<Ûä+>± ‘·qÁù|eTqT
uÛÑ≈£îÔ\¬øs¡Tø£ |üs¡∫ yê] uÛÑøÏÔ $XÊ«kÕ\qT ô|+bı+<äCÒùdyês¡T.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T nø£kÕà‘·TÔ>± HÓ\÷¢s¡T qT+&ç qs¡dæ+VüQ\
ø=+&É≈£î b˛yê*`ãôd‡≈£ÿeTì ‘·q ùde≈£î\‘√ #ÓbÕŒs¡T. #˚‹˝À #êØ®\≈£î
ô|k’ Õ ˝Ò<Tä . lkÕ«$T yê]øÏ #Ó|‘æ ˚ ªªeTT+<äT MTs¡T mø£ÿ+&ç, &ÉãT“ edüT+Ô ~µµ
nHêïs¡T. nqTe÷q+‘√H˚ yês¡T ãôd‡øÏÿ ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. ãdüT‡ ø£<Tä \T‘·T+&É>±
yÓ+ø£Á{≤e⁄>±s¡T ôd’øÏ\T MT<ä Ä e÷sêZq b˛‘·÷ M]ì ãdüT‡˝À #·÷∫
e÷{≤¢&ç j·÷uÛ…’s¡÷bÕj·T\T Ç∫Ã yÓfi≤fls¡T.
yÓ÷|üPs¡T <äX¯j·T´≈£î, Á|üøÏÿ+{Ï yê]øÏ eT<Ûä´ e⁄qï Á|üVü≤Ø >√&É
|ü&çb˛sTT, H˚\ #·<äs¡yÓTÆ me] Vü≤<äT› m+‘· es¡≈£î nqï~ ‘Ó*j·Tø£
ù|Ne∫Ã+~. Çs¡Te⁄s¡÷ lkÕ«$Tyê]ì rdüT≈£îyÓ[fl yê]<ä›] eT<Ûä´ Vü≤<äT›
#Ó|üŒeTHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T ªnuÀ“! eTTq>∑#Ó≥Tº≈£î ø±ø£s¡ #Ó≥Tº≈£î
‘·>∑e⁄˝≤≥ e∫Ã+<˚µ nHêïs¡T. Ä e÷≥\ø£sú¡+ me]ø° ‘Ó*j·T˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyês¡T H˚\ô|’ ˇø£ #√≥ ‘·q ø±*‘√ ^‘·^dü÷Ô, ªÇ<ä›]ø° Ç~ Vü≤<äT›,
˙e⁄ ne‘·\, Äj·Tq sTTe‘·\ e⁄+&É+&çµ nì ÄC≤„|æ+#ês¡T. |üPs¡«eTT
Á|üVü≤Ø >√&É e⁄qï #√fÒ lkÕ«$Tyês¡T Vü≤<äT› #·÷|ü⁄‘·÷ ø±*‘√ ^j·T&É+
41
n+<ä]˙ ÄX¯Ãs¡´|ü]∫+~. nB>±ø£ ˇø£] <=&√¢ eTTq>∑#Ó≥Tº, eTs=ø£]
<=&√¢ ø±ø£s¡ #Ó≥Tº e⁄+&É≥+, <ëH˚ï lkÕ«$Tyês¡T ªeTTq>∑ #Ó≥Tº≈£î, ø±ø£s¡
#Ó≥Tº≈£î ‘·>∑e⁄˝≤≥µ nì Á|ükÕÔ$+#·&Éy˚T ‘·e÷cÕ.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ø√&É÷s¡T yÓ+ø£eTà>±]+{ÏøÏ y˚+#˚dæ
j·TTHêïs¡T. n+<äs¡÷ uÛÀ+#˚XÊø£ lkÕ«$Tyês¡T ÄVü‰s¡+ d”«ø£]+#·&É+
n\yê≥T. ÄHê&ÉT ≈£L&É n˝≤π> lkÕ«$Tyê]ì uÛÀ»HêìøÏ ˝ÒeeTì
ÁbÕ]ú+∫+~. ªq\uÛ’… eT+~ nHêïìø=düT+Ô fÒ @+B |æ#êÃyÓT sTT{≤¢ ì\T#·Tì
e⁄+~. b˛e÷à |æ#êÃy˚T! nHêïìøÏ #·÷&Ée÷àµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
ÄyÓT Á|üø£ÿ≈£î yÓ[fl+~. |ü~ ì$TcÕ\˝À ì»+>±H˚ q\uÛ…’ eT+~ e#êÃs¡T.
yê]øÏ n|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT nqï+ e+&ç, $Ts¡|üø±j·T\T ø±*Ã, ∫+‘·|ü+&ÉT
q*|æ |ü∫Ã|ü⁄\TdüT, nqï+ e&ç¶+#ês¡T.
eTVü ‰ ‘· T à\T m|ü ⁄ Œ&É T ≈£ L &Ü sTT˝≤ #˚ j · T eTì me]˙
ìs¡“+~Û+#·s¡T. #ê˝≤ dü÷ø£åà+>± dü\Vü‰ sTTkÕÔs¡T. Ä dü\Vü‰qT eTq+
6 bÕ{ÏùdÔ m+‘√ y˚T\T bı+<äT‘êeTT, ˝Ò≈£î+fÒ #ê˝≤ ø£wüºqwüºeTT\qT
m<äTs=ÿq e\dæ edüTÔ+<äì á ÁøÏ+~ düìïy˚X¯+ ãTTEe⁄ #˚düTÔ+~.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\T eTVæ≤eT\÷s¡T˝À ˇø£] <ä>∑Zs¡
nqï+ e+&ÉT≈£îH˚ ˇø£ ∫qï bÕÁ‘· ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T. kÕj·T+Á‘·eTT <ëìì
sTT∫Ã e#·TÃ≥≈£î eT÷&ÉT yÓTÆfi¯fl <ä÷s¡+˝Àì Á>±e÷ìøÏ »j·TsêeTsêE
ãj·T\T<˚sê&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T ªÇ|ü⁄Œ&ÉT e<äT› πs|ü⁄ Ábı<äT›qb˛µ nHêïs¡T.
ªÁbı<äT› ˝Ò<ìä ø±uÀ\T lkÕ«$Tyês¡˝≤ #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. ‘·«s¡>± yÓ[fl sê>∑\qìµ
ãj·T\T<˚sê&ÉT »j·TsêeTsêE. <ë]˝À ˇø£ ø√&ÓÁ‘ê#·T ‘√ø£ô|’ ì\ã&ç
ãTdü\T ø=≥Tº#·T n‘·&çì n&É¶–+∫+~. ˇø£{Ïqïs¡>∑+≥ ùd|ü⁄ m≥Tb˛‘˚ Ä
yÓ’|ü⁄ e#˚Ã~. ‘êqT ì\ã&ç‘˚ nB ì\ã&˚~. ∫es¡≈£î |üXÊÃ‘êÔ|üeTT
#Ó+<äT#·÷ ªkÕ«MT! MTs¡T #Ó|Œæ q e÷≥ $qq+<äT≈£î Hê≈£î ÁbÕDVü‰ì ø£*+Z ~µ
nì #Ó+|ü˝ÒdüTø=ì n‘·&ÉT >∑Ts¡Te⁄qT ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ Ä bÕeTT
|ü&É>∑ ~+∫ #Ó≥¢˝ÀìøÏ yÓ[flb˛sTT+~.
bÕ\ø=+&É düTu≤“¬s&ç¶ (>√bÕs¡+) lkÕ«$Tyê]ì düMT|ü eT+<ä*
@{ÏøÏ kÕïHêìøÏ rdüT≈£î yÓfifl‚ yês¡T. Á|ü‹s√E e#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT Á‘√e˝À s¬ ‘’ T· \T
42
|üìøÏsêø£ bÕπsdæq qTe⁄« #Ó‘·Ô ˇø£ yÓ÷|ü⁄>± ø£{Ïº áj·TqqT ‘ÓeTàH˚yês¡T.
ø=Hêïfi¯fl≈£î n#·Ã≥ qTe⁄« #Ó‘·Ô+‘ê U≤∞ nsTT+~. yÓ+ø£eTà>±] Ç\¢+‘ê
#Ó‘·Ô yÓ÷|ü⁄\‘√ ì+&çb˛sTT+~. ªá #Ó‘·Ô+‘ê m+<äT≈£î kÕ«MT?µ n+fÒ,
ªnjÓ÷´! HÓ\ Hêfi¯fl≈£î yêq yÓ\T¢e\T ô|≥Tº‘·T+~ >∑<äj·÷´?µ nHêïs¡T.
n<˚ $<Ûä+>± ˇø£ HÓ\≈£î eTTdüTs¡T|ü{Ïº es¡¸eTT\T ≈£î]dæq$. uÛÑ÷$Tô|’
yÓTT<äT›\T y˚dæyê{Ï ô|’q #Ó‘·Ôy˚dæ <ëìH˚ ‘·eT ìs¡+‘·sê–ïôVAÁ‘·+>±
ø±˝ÒÃyês¡T. es¡¸|ü⁄ ˙fi¯ófl ÁøÏ+<ä bÕs¡T‘·T+&˚$. ô|’q y˚dæq ø£|üe\¢ eT+≥
Äπs~ ø±<äT.
m+<äs√ uÛÑ≈£îÔ\T lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·q #˚] ùde #˚dü÷Ô yê]©\\T
$ì uÛÑøÏÔ $XÊ«kÕ\‘√ |ü⁄\ø£]düTÔqï ø±\+˝ÀH˚ eTs=ø£ e+ø£ nyÓT]ø£Hé
XÊÁdüÔE„\T n+‘·]ø£å HÍø£˝À #·+Á<ä eT+&É\+ô|’ ø±\÷ì e#êÃs¡T. n<=ø£
ô|<ä› |òTü qø±s¡´+>± ˝Àø£eT+‘ê #Ó|⁄ü Œ≈£îqï~. Ä s√E˝À¢H˚ ˇø£kÕ] q÷‘˚{Ï
Ä<Ój·T´ nH˚ uÛÑ≈£îÔ&ÉT, ªeTqTwüß\T #·+Á<äeT+&É\+ b˛sTT e#êÃs¡Tµ nì
ÄX¯Ãs¡´+>± lkÕ«$Tyê]øÏ #ÓbÕŒs¡T. ªn<Ó+‘·j÷· ´! ˇø£ Á_&É+® ‘·˝<Ò Tä µ nHêïs¡T
lkÕ«$T. <ä÷s¡+˝ÀqT, ôdE ’ ˝ÀqT $XÊ«+‘·sêfi¯+˝Àì sTT‘·s¡ Á>∑V‰ü \‘√qT,
HÓãT´˝≤\‘√qT b˛*ùdÔ ì»+>± #·+Á<äeT+&É\+ #ê˝≤ n\ŒyÓTÆq<˚.
$X¯«eT÷]ÔjÓÆTq lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ nq&É+˝À ÄX¯Ãs¡ý˚TeTT+~?
ˇø£ s √E >öì ô|+#· \ eTà lkÕ«$Tyê]øÏ Ä≈£ î \T, eø£ ÿ
düeT]Œ+∫+~. n#·Ã≥qTqïyês¡T ªÇ|ü⁄Œ&ÉT e<äT›˝Òµ nì yê{Ïì Á|üø£ÿ≈£î
HÓ{≤ºs¡T. ÄyÓT H=#·TÃø=ì u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ <ä÷s¡+>± yÓ[fl |ü&ÉT≈£îqï~. ÄyÓT
Áù|eTqT >∑T]Ô+∫q düs¡«»„eT÷]Ô Ä≈£î, eø£ÿ ‘Ó∫Ã ô|≥ºeTì eTs¡˝≤ eTs¡˝≤
ÄyÓTqT #·÷|æ+#ês¡T. ùde≈£î\T ô|+#·\eTàqT düMT|æ+∫ ªkÕ«$T ìqï&ç–
Ä≈£î, eø£ÿ ‘ÓeTà+≥THêïs¡Tµ nì #Ó|Œæ rdüT≈£îb˛j·÷s¡T. n~ ‘Ó*dæ n+<äs÷¡
ÄX¯Ãs¡´+‘√ eTT>∑T∆\j·÷´s¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ùde≈£î\T ñbÕà #˚dæ lkÕ«$Tyê]øÏ e&ç¶+#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ø=~›>± ‹ì $T–*q <ëìì ø=~›>± ≈£îø£ÿ≈£î ô|≥ºeTì Hê\T>∑T
s√E\T es¡Tdü>± eT*¢ø£ yÓ+ø£jT· ´ #˚‹øÏ#êÃs¡T. ø±˙ lkÕ«$Tyê] ñ∫Ã¤w+˜ü
∫øÏÿ+<˚#ê\ì yÓ+ø£j·T´ ≈£îø£ÿ≈£î ô|≥º≈£î+&Ü #ê≥T≈£îb˛sTT yÓTT‘·Ô+
‹H˚XÊ&ÉT. n+‘˚ø±ø£ lkÕ«$Tyês¡T Ä $wüj·T+ >∑T]Ô+#·˝Ò<äì, ‘·qqT
43
yê]+#·˝Ò<äì n‘·&Ó+‘·>±H√ bı+–b˛j·÷&ÉT. 5e s√E lkÕ«$Tyês¡T
ª≈£îø£ÿqT $T+∫q ¬s+&ÉTø±fi¯fl ≈£îø£ÿ ø±CÒdüTÔ+~!µ n+≥÷ yÓ+ø£j·T´
#˚‹øÏe«≈£î+&Ü ñbÕàqT >∑T+&É+˝À |ü&˚XÊs¡T. yÓ+ø£j·T´ Vü≤‘êX¯ó&Ó’
#Ó+|ü˝ÒdüT≈£îHêï&ÉT.
bÕ\ø=+&É düTu≤“¬s&ç¶>±s¡T eT&É|ü˝…¢˝À ø√&ÓqT ø=ì |ü≥Tºø=düTÔ+fÒ
<ë]˝À n~ u…~] ‘·|Œæ +#·T≈£î b˛sTT+~. Çs¡TyÓ’ nsTT<äT s√E\T yÓ‹ø±s¡T
ø±ì <=s¡ø˝£ <Ò Tä . ∫e]ø£‘&· TÉ lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ ø√&ÓqT >∑÷]Ã n&ç–‘˚
ªyÓ<äø£e<äT›, n<˚ edüTÔ+~µ nHêïs¡T. n{≤¢π> ‘êì+{ÏøÏ yÓfi‚fldü]øÏ ø√&Ó
mø£ÿ&ÉT+&˚~ ‘Ó*dæ yê] eTqTwüß\T ‘√\Tø=∫Ã e⁄Hêïs¡T. l kÕsTT #·]Á‘·˝À
#ê+<é bÕ{Ï˝Ÿ≈£î jÓT+‘· yÓ‹øÏHê ø£q|ü&Éì ‘·q >∑Ti¿|ü⁄ C≤&ÉqT l kÕsTT
n‘·ìøÏ düT\Te⁄>± dü÷∫+#ês¡T.
eTs√kÕ] lkÕ«$Tyês¡T bÕ\ø=+&É düTu≤“¬s&ç¶>±]øÏ uÛÑ÷dæú‹
j˚Ts¡Œ&ÉT‘·T+<äì N{Ï ÁyêsTT+#ês¡T. ø=Hêïfi¯fl ‘·s¡Tyê‘· ¬s&ç¶>±]øÏ ã+»s¡T
uÛÑ÷$T |ü{≤ºsTT#êÃs¡T. ≈£îÁ≥ e\q ˇø£ ø£s¡D+ Ä |ü{≤ºqT s¡<äT›#˚XÊ&ÉT.
m˝≤¬>’‘˚H˚+ ∫es¡≈£î ¬s&ç¶>±]øÏ |ü{≤º U≤j·TyÓTÆ+~. |òü*‘·+>± ø£s¡D+
ñ<√´>∑+ }&ç+~. lkÕ«$Tyê] e÷fÒ ì»yÓTÆ+~.
1978 ` 79 ÁbÕ+‘·+˝À lkÕ«$Tyês¡T ‘·\T|üPs¡T˝À $&ç~
#˚dj æ T· THêïs¡T. HÓ\÷¢sT¡ <=&É¢ düTu≤“¬s&ç>¶ ±] <ä>]Z∑ ã+<ÛTä e⁄\ ◊<˚fifl¯ ∫qï_&É¶
H√≥ s¡ø+Ô£ ≈£≈î£ ÿ‘·÷ #ê˝≤ u≤<Û˝ä À ñqï~. m+‘√ eT+~ &Üø£sº T¡ ¢ Á|üjT· ‹ï+∫
$|ò\ü yÓTHÆ ês¡T. ∫es¡≈î£ lkÕ«$Tyê] eTVæ≤eT $ì Ä _&Éq¶ T rdüT≈£î e#êÃs¡T.
_&É¶qT ø£+sƒ¡+ qT+&ç ÁøÏ+~ bÕ<äeTT\ es¡≈£î #˚‹‘À eTè<äTe⁄>± e‹Ôq≥T¢
düs¡BXÊs¡T lkÕ«$Tyês¡T. _&É¶≈£î dü+|üPs¡í Äs√>∑´+ ø£*Z+~. n+<äTe\¢
eTs¡Tdü{Ï yês¡+ yês¡T <äøDåÏ >∑ s¡÷ˆˆ 250/` düeT]Œ+#·uÀj·÷s¡T. m+‘·ùd|ü⁄
n]ú+∫Hê>±˙ lkÕ«$Tyês¡T d”«ø£]+#·˝Ò<äT. ∫es¡≈£î ªHê\T>∑T HÓ\\
‘·s¡Tyê‘· Çe«+&ç rdüT≈£î+{≤qTµ nHêïs¡T. dü]>±Z Hê\T>∑T HÓ\\≈£î yê]
_&É¶ eTs¡D+Ï #·≥+ >∑eTHês¡Ω+. ø£qTø£ yês¡T eTs¡˝≤ e∫Ã <äøD åÏ düeT]Œ+#˚
Á|üdüπøÔ ˝Òø£b˛sTT+~. BìH˚ lkÕ«$Tyês¡T eTT+<äT>± dü÷∫+#ês¡T.
lkÕ«$Tyê]ì dü+|üPs¡í $XÊ«dü+‘√ X¯sD¡ T y˚&qç yê] dü+|üPs¡í
44
u≤<Ûä´‘· lkÕ«$Tyêπs rdüT≈£î+{≤s¡T. ◊‘˚ Vü≤è<äj·T+˝À yÓ+Á≥Tø£yêdæ
‘˚&Ü ˝Ò≈î£ +&Ü eTq ÁbÕD≤\T yê] #˚‘T· ˝À¢ ô|{Ïº ì•Ã+‘·>± ñ+&É>\∑ >∑&yÉ T˚ 7
n+<äT˝À s¡Vü≤düéTT. dü<äTZs¡Te⁄≈£î |ü>±Z\|üŒ#ÓbÕŒø£ ∫+‘·≈£î ‘êy˚˝Ò<äì
kÕsTTHê<∏Tä &ÉT #Ó|Œæ q e÷≥ eTq+ Ç#·Ã≥ >∑Ts¡T+Ô #·Tø√e\dæ j·TT+&ÉTqT.
ˇø£kÕ] ¬ø.ãT»®j·T´≈£î &ÉãT“\T nedüs¡eTj·÷´sTT. ‘·q >=i…¿\qT
ø£kÕsTTøÏ nyÓTàj·÷´\qT≈£îHêï&ÉT. Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï+˝À
ø£ìŒ+∫ ª>=i…¿\qT ø£kÕsTTyêìøÏ neTà&É+ m+‘· bÕ|ü+? @$T dü+>∑‹?µ
nì |ü*ø±s¡T. n‘·ìøÏ yÓ+≥H˚ yÓT\T≈£îe e∫Ã+~. ªlkÕ«$T #Ó|æŒ+~
ì»y˚T ø±˙ ‘·q≈£î &ÉãT“ nedüs¡eTT m˝≤ rsê*? lkÕ«$Tj˚T X¯s¡D´+µ
nì >=Á¬s\qT HÓ\÷¢s¡T ‘√\T≈£îb˛j·÷s¡T. ø£kÕsTT <ä>∑Zs¡ ì\u…&ç‘˚ nH˚ø£
eT+~ #·÷∫ yÓfi≤fls¡T ø±ì ˇø£ÿs¡T ≈£L&Ü ø=q˝Ò<äT. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ
Á|üø£ÿeP]yês¡T e∫Ã ªy˚TeTT y˚T|ü⁄≈£î+{≤eTT <Ûäs¡ ‘·–Z+∫ Çe«eTµHêïs¡T.
yÓ+≥H˚ ãT»®qï n+^ø£]+∫ ny˚TàXÊs¡T. Ä $<Û+ä >± lkÕ«$Tyês¡T yê{Ïì
ø£kÕsTT u≤] qT+&ç s¡ø+åÏ #ês¡T. á $<Û+ä >± ‘·qqT X¯sD¡ Tbı+~q uÛ≈Ñ î£ \Ô qT
bÕ|üuÛ≤s¡+ qT+&ç $eTTøÏÔ #˚XÊs¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T düeTTÁ<ä kÕïHêìøÏ yÓTÆbÕ&ÉT yÓfi≤fls¡T.
ãT»®j·T´≈£î ¬s+&ÉT >∑+≥\ ‘·s¡Tyê‘· Ä dü+>∑‹ ‘Ó*dæ, lkÕ«$Tyê]ì
ø£\TdüTø√e#·Ãì yÓTÆbÕ&ÉT yÓfi≤fl&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T kÕïq+ #˚dæ >∑≥Tºq
≈£Ls¡TÃHêïs¡T. mìïe÷s¡T¢ Ç+{ÏøÏ b˛<ëeTì ùde≈£î\T |æ*∫q|üŒ{Ïø° Äj·Tq
ø£<ä\˝Ò<äT. ãT»®j·T´ e∫Ã yê]ì ø£\TdüTø=ì kÕïq+ #˚XÊø£ yÓ+≥H˚ ˝Ò∫
e#êÃs¡T. yês¡T e#˚Ã dü+>∑‹ ‘Ó*ùd lkÕ«$Tyês¡T ø£<˝ä <¢Ò ìä n|ü⁄Œ&ÉT uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î
‘Ó*dæ+~.
<ë#·÷s¡T yêdüÔe⁄´\T ø£dü÷Ô] n+ø£j·T´ ‘·q eTqe&çøÏ @$T ù|s¡T
ô|≥ºeT+{≤s¡ì lkÕ«$Tyê]q&ç–‘˚ ªnj·÷´! áj·Tq |üPs¡«»qà˝À düTã“qï
nH˚ ù|s¡T>∑\ es¡Ô≈£î&ÉT. n<˚ ù|s¡T ô|≥ºeTµì #Ó|æŒ Ä _&É¶≈£î Äosê«<ä N{°
Áyêdü ÷ Ô ¬ s +&É T qïs¡ dü + e‘· ‡ s¡ e TT\ ej· T dü T ˝À ˙{Ï >∑ + &É e Tì
Ms¡sê|òüTekÕ«$T Ä >∑+&É+ rdæy˚kÕÔs¡ì ÁyêsTT+∫ Ç#êÃs¡T.
eT÷&ÉTqïs¡ dü+e‘·‡s¡eTT\ ej·TdüT >∑\ yêfi¯fl nqï u≤˝≤J
45
eT]j·TT düTã“qï\T ø£\dæ ‘·eT Ç+{Ï düMT|ü+˝À ñ+&˚ ~>∑T&ÉTu≤$˝À
˙s¡T Á‘ê>∑T≥≈£î ‘·e÷cÕ>± b˛j·÷s¡T. ˙s¡T Á‘ê>∑T‘·÷ ø±\TC≤] düTã“qï
˙fi¯fl˝À |ü&çb˛j·÷&ÉT. u≤˝≤J πøø£\T ô|&ÉT‘·÷ u≤$ qT+&ç |üs¡T¬>‘êÔ&ÉT.
Ç+{Ï˝Àì yê] ‘·+Á&ç |üs¡T>∑Tq e∫Ã yÓTT\˝À‘·T ˙fi¯fl˝À eTTì–b˛≈£î+&Ü
˙{Ïô|’ ‘˚\T‘·Tqï _&É¶qT rdüT≈£îsêe&É+‘√ n‘·&çøÏ >∑T&É¶\˙ï ‘·&çXÊsTT.
n+‘·˝À‘·T ˙fi¯fl˝À |ü&çq|üŒ{ÏøÏ >∑T¬øÿ&ÉT ˙s¡T≈£L&Ü Á‘ê>∑≈£î+&Ü ˙{Ï ô|’q
_&É¶ m˝≤ ñ+&É>∑*>±&ÉT nH˚~ }s¡+<ä]øÏ ÄX¯Ãs¡ýÓTÆ+~. ˇø£ s√E l
yÓ+ø£j·T´ kÕ«$Tyês¡T ÁyêsTT+∫q N{° #·÷ùdÔ dü]>±Z ÄHê{ÏøÏ Ä >∑&ÉTe⁄
|üPs¡ÔsTT+~ nì ‘Ó*dæ+~.
ô|s¡+ø=+&É qT+&ç e∫Ãq Hêj·TT&ÉT>±s¡T Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T eT]ø=+<äs¡T uÛÑ≈£îÔ\T |ü+#·*+>±\ ø√q≈£î b˛sTT $ÁXÊ+‹
ø=s¡≈î£ ˇø£#√≥ ≈£Ls¡TÃ+<ëeTì lkÕ«$Tyê]ì Ä>∑eTì n]ú+#ês¡T. ªnu≤“!
Çø£ÿ&É ≈£Ls√Ã≈£L&É<äT, |ü&ÉTø√≈£L&É<äT, Á|üe÷<ä+µ nì n#·Ã≥ qT+&ç
e#˚ÃkÕs¡T. ‹s¡T>∑T Á|üj·÷D+˝À #·÷ùdÔ n<˚ Á|ü<˚X¯+˝À ô|<ä› ø=+&É#·]j·T
$]–|ü&ç ô|<ä› ã+&É\THêïj·T≥! lkÕ«$Tyês¡T ‘Ó*|æq Á|üe÷<ä+ n|ü⁄Œ&ÉT
ns¡yú TÓ +Æ ~. @ ø=+&É#]· j·T m|ü⁄Œ&ÉT $s¡>ã∑ &˚ $wüjT· + >∑÷&Ü lkÕ«$Tyê]øÏ
‘Ó\TdüT.
1977˝À ‘· T bò Õ qT (ôd’ ø √¢ q T) e\¢ ~$ ‘ê\÷ø± n+‘ê
ø=≥Tº ≈ £ î b˛sTTq dü e Tj· T +˝À kÕ«$Tyês¡ T eTÁ<ëdü T sêÁwü º + ˝À
eTHêïs¡Tø£+Á&ç>˝∑ À ñHêïs¡T. HÓ\÷¢sT¡ õ˝≤¢≈î£ ‘·TbòÕqT (ôdø’ √¢qT) Á|üe÷<äeTì
πs&çjÓ÷ ‘Ó*j·T|üs¡∫+~. á $wüj·T+ lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó_‘˚, ªnj·÷´!
eTq >∑T+&Ü\T ø±|ü˝≤ >∑<ë! eTqπø+ qwüº+ ˝Ò<äT˝Ò. ø±˙ HÓ\÷¢s¡T≈£î ˇø£
dü+e‘·‡s¡+ Äs¡T HÓ\\ |üHÓï+&ÉT s√E\≈£î >±*yêq >∑+&É+ e⁄+~ nì
ÁyêsTT+#ês¡T. n<˚ $<Ûä+>± Ä f…ÆeTT˝À HÓ\÷¢s¡T≈£î qwüº+ »s¡>∑˝Ò<äT.
8 Á‹eT÷sêÔ´‘·Tà≈£î&Óq’ dü<Tä sZ T¡ ì Ä»„\≈£î <˚e‘·\T ≈£L&Ü ø£≥Tºã&ç
ñ+{≤s¡H˚ dü‘·´+ á ÁøÏ+~ dü+|òüT≥q ìs¡÷|ædüTÔ+~.
ÇqT≈£î]Ô yêdüeÔ ⁄´\T ø±] sêeTkÕ«$T yê] ≈£îe÷¬s≈Ô î£ @<√ X¯ø|ÔÏ Pü ì
|üP»#˚dü÷Ô eTq kÕ«BÛq+ ˝Ò≈£î+&Ü ñ+&˚~. yê] Ç+{À¢ |ü⁄≥º\T
46
yÓTT*#êsTT. ø£dTü eT÷s¡T eTkÕÔqj·T´ <äsêZ <ä>sZ∑ ,¡ nHêdüeTTÁ<ä+ù|≥ <ä>sZ∑ ,¡
Hê>∑÷s¡T Hê>∑|ü≥ï+ <äsêZe<ä› ◊<äT dü+e‘·‡sê\T Á|ü<äøÏåD\T #˚XÊs¡T.
|òü*‘·+˝Ò<äT. lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡≈£î e#êÃs¡T. n|ü⁄Œ&Üj·Tq ªC§qïyê&É
ø±e÷ø£åeTà áyÓT e+{ÏMT<ä≈£î edü÷Ôqï~µ nì ‘Ó*|æHês¡T. Ä <˚$ áyÓT
ˇ+{Ï MT<ä≈£î e∫Ãq|ü⁄&ÉT kÕ{Ïyê]øÏ uÛÑ÷‘· uÛÑ$wü´‘Y es¡Ôe÷Hê\T #ê˝≤
K∫Ã‘·+>± #Óù|Œ~. #ê˝≤eT+~ e∫Ã #Ó|æŒ+#·T≈£î+≥÷ ñ+&É≥+ e\¢
Ç\¢+‘ê s¡B› nsTT+~. ø=Hêïfi¯ófl nsTTq ‘·s¡Tyê‘· ˇø£ÿ X¯óÁø£yês¡+ ‘·|üŒ
‘·øÏÿq s√E\T |üPqø£+ sê≈£î+&Ü N{° ÁyêsTT+#ês¡T lkÕ«$Tyês¡T. n<˚
$<Ûä+>± X¯óÁø£yês¡+ s√E e÷Á‘·y˚T neTàDÏí |üPì Á|üX¯ï\T #Óù|Œ~. Ç|ü⁄Œ&ÉT
≈£L&Ü #ê˝≤ s¡B› nsTT+~. $yêVü≤+ ø±e\dæq ne÷àsTT ø£qTø£ á
Á|üX¯ï\T #Ó|üŒ≥+ #ê˝≤ Çã“+~ nì, ø£qTø£ m|ü⁄Œ&É÷ Ä <˚$ ‘·q ≈£îe÷¬sÔ
e+{Ï MT<ä≈£î sê≈£î+&Ü #˚j·TeTì Ä ‘·+Á&ç lkÕ«$Tyê]ì ÁbÕ<Û˚j·T
|ü & Ü¶ & É T . Äj· T q n˝≤H˚ ÁyêsTT+#ês¡ T . n~ yÓ T T<ä \ T Ä <˚ $
ÄyÓTHêeVæ≤+#·˝Ò<äT. Ç|ü⁄Œ&ÜyÓT≈£î lkÕ«$Tyê] Ä»„y˚Ts¡≈£î $yêVü≤+
#˚XÊs¡T. _&É¶\T ≈£L&Ü ø£*>±s¡T.
ø±˝≤+‘·s¡+˝À m|ü⁄Œ&√ sêuÀj˚T Á|üe÷<ë\T, Ä|ü<ä\T yê{Ï 9
ìyês¡D√bÕj·T+ eTT+<äT>±H˚ #Ó|æŒ Ä e÷≥ <ë«sêH˚ yê]ì
s¡øÏå+#˚yês¡T.
bÕ\ø=+&É düTu≤“¬s&ç¶øÏ lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ s√Eq N{Ï Áyêdæ
Ç#êÃs¡T. n+<äT˝À ªMT Á>±eTdüTÔ\≈£î Á|üø£ÿ Á>±eTdüTÔ\≈£î ô|<ä› ‘·>±<ë
edüTÔ+~. ˙e⁄ b˛sTT ˇø£ÿ e÷≥ #Ó|æ‘˚ dü]b˛‘·T+<äj·÷´µ nì Áyêdæ
Ç#êÃs¡T. ªkÕ«MT! n+‘· ô|<ä› ‘·>∑e⁄˝≤≥˝À Hê e÷≥ $+{≤sê? H˚qT
#Ó|üŒ>∑\Hê?µ n+fÒ ªÇø£ÿ&É qT+&ç b˛‘·THêïe⁄ >∑qTø£ ˇø£ÿ e÷≥‘√
dü]b˛‘·T+~µ nHêïs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq >∑&ÉTe⁄ Á|üø±s¡+ Ábı<äT› Á>∑T+ø±ø£ eTdüø£
Nø£{Ï˝À ¬s+&ÉT }s¡¢ »q+ ø£‘·TÔ\T, ø£{≤s¡T¢ rdüTø=ì }] yÓ\T|ü*øÏ e∫Ã
yÓ÷Vü≤]+#ês¡T. lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq e÷≥ >∑Ts¡TÔ e∫Ã áj·Tq yÓ[fl
ªˇø£]øÏ #Ó|üŒe\dæq ô|<ä›yês¡T MTπs á $<Ûä+>± ‘·\|ü&ç‘˚ @+
47
u≤>∑T+≥T+~µ nHêïs¡T. Ä e÷≥˝À @+ Á|üuÛ≤e+ e⁄+<√ Hêj·T≈£î\T
‘·eT |ü≥TºqT e<ä* yÓqTø£≈£î yÓfi≤fls¡T. lkÕ«$Tyê] Ä»„ ø£<ë eT].
e¬øÿeTà>±]øÏ dü«|üï+˝À ˇø£ Ád”Ô ø±≥Tø£ uÛÑ]D… ÇdüTÔqï≥T¢, áyÓT
e<ä›ì HÓ{Ïºy˚dæq≥T¢ ø£ì|æ+∫+~. n|ü⁄Œ&Ü Ád”Ô <√dæ{À¢ q÷HÓ b˛düT≈£îì
ã\e+‘·+>± eø£ÿeTà HÓ‹qÔ n+{Ï+~. ‘Ó\y¢ êπsdü]øÏ ì»+>±H˚ ‘·q ‘·\MT<ä
u§ã“\T ˝Ò∫ u≤~ÛdüTÔHêïsTT. lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|æ‘˚ ªeT+∫~ >∑<äe÷à!
eø£ÿeTà Çø£ e#˚Ã~˝Ò<.˚ >∑T+»˝≤>± e⁄+&˚<˚ >∑<ë!µ nHêïs¡T. ªHÓ‹qÔ u§ã“\T
e#êÃsTT kÕ«MTµ n+fÒ eTs¡˝≤ ≈£L&Ü ªÇø£ e#˚Ã~ ˝Ò<äT ø£<äj·÷´µ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T eTVü‰ n<äT“¤‘· q≥Hê kÕÁe÷≥Tº nì #Ó|üŒe#·TÃ.
‘·q >∑T≥Tº s¡≥Tº ø±≈£î+&ÉT≥≈£î yês¡T eTVü‰<äT“¤‘+· >± q{Ï+#˚yês¡T. ªj·T<ë“¤e+
‘·<ä“¤e‹µ nqï≥T¢ eT]j·TT lkÕ«$Tyê] e÷≥\˝À #ÓbÕŒ\+fÒ ªyêfi¯ófl+&˚
<ëìï ã{Ïº >∑<äj·÷´ eTqeTT+&˚~µ nqïfÒ¢ yÓT*π>yês¡T. ‘·eT düeTdü´\≈£î
|ü]cÕÿs¡ e÷s¡ZeTT ‘Ó\ŒeTì n]ú+∫q yê]˝À ø=+<ä]øÏ ‘·q ‘·+ãTs¡
MT{Ï, y˚fió¯ fl >∑D+Ï #·Tø=ì, Äø±X¯+˝ÀøÏ #·÷∫ @<˚<√ uÛ+Ñ –eT\T #˚dæ ˇø£{Ï
¬s+&ÉT e÷≥\T #Óù|Œyês¡T. ø±˙ ø=+‘· eT+~ eNÃ sêø£eTT+<˚
yêfi¯fl&ÉT>∑≈î£ +&ÜH˚ yê] $wüj÷· \˙ï $|ò⁄ü \+>± #Óù|Œyês¡T. uÛ÷Ñ ‘· uÛ$Ñ wü´‘Y
es¡Ôe÷Hê\T ‘˚B\‘√ düVü‰ #Óù|Œyês¡T.
ñ<ë:` q÷‘˚{Ï l sêeTj·T´ uÛ≤s¡´, y˚\÷s¡T >√$+<äj·T´>±]
uÛ≤s¡´ >∑s¡“¤e‘·T\T. l sêeTj·T´, >√$+<äj·T´>±s¡T¢ ‘·eT≈£î @ _&É¶\T
|ü⁄≥Tº‘ês√ lkÕ«$Tyê]ì n&É>±\ì e#êÃs¡T. Ms¡T eNÃ sêø£eTT+<˚
yêπs$T n&É>∑ø£H˚ ªMT≈£î Ç<ä›]øÏ eT>∑|æ\¢˝Ò |ü⁄≥Tº‘ês¡T, Çø£ b˛+&çµ nì
ˇπø ˇø£ÿe÷≥ #Ó|æŒ |ü+ù|XÊs¡T. yê]ø£˝≤π> »]–+~.
|üs¡eT ø£s¡TD≤eT÷]ÔjÓÆTq lkÕ«$Tyês¡T yê]ø±e÷≥ #Ó|æŒq
rs¡ T #ê˝≤ N<ä ] +|ü ⁄ >±qT, ø√|ü e TT>±qT ñ+<ä ≥ . m+<ä T ø£ ˝ ≤
N<ä]+#·Tø√e&É+? Ç+‘·≈î£ eTT+<äT yê]øÏ∫Ãq mH√ï nqTuÛeÑ eTT\ <ë«sê
lkÕ«$Tyê]ì dü]>± n+#·Hê y˚düTø√˝Òì yê] <äTs¡“\ dæú‹ì
N<ä]+#·T≈£îHêïs¡T. @ _&É¶qT ø±yê\+fÒ Ä _&É¶qT Á|ükÕ~+#·>∑\ yê]
48
~e´dæú‹ì >∑T]Ô+#·˝Òø£ @ _&É¶ |ü⁄&ÉT‘·T+<äì n&É>∑≥+ m+‘· V”≤qdæú‹! 10
ø=~› dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ+<ä≥ nyÓT]ø£Hé XÊÁdüÔE„\T n+‘·]ø£å+˝ÀøÏ
ôd’ÿ˝≤uŸ nH˚ |ü]ø£sêìï n+‘·]ø£å HÍø£˝À |ü+bÕs¡T. n~ ø=+‘·ø±\+
Äø±X¯+˝À uÛÑ÷$T #·T≥÷º ‹]–+~. <ëì J$‘·ø±\+ |üPs¡ÔsTT+<äì eTq
<˚X¯+˝À mø£ÿ&Ó’Hê |ü&Ée#·Ãì XÊÁdüÔE„\T Á|üø£{Ï+#·&É+ e\q Á|ü»\+<äs¡÷
m+‘√ uÛÑj·T ÁuÛ≤+‘·T\j·÷´s¡T. Ä düeTj·T+˝À ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ˇø£ s√E
ªôd’ÿ˝≤uŸ mø£ÿ&É |ü&ÉT‘·T+<äìµ lkÕ«$Tyê]ì n&ç>±&ÉT. n|ü⁄Œ&Üj·Tq ªn~
nø£ÿ&Óø£ÿ&√ düeTTÁ<ä+˝À |ü&ÉT‘·T+~˝Òj·÷´µ nHêïs¡T. n{≤¢π> »]–+~.
n~ mø£ÿ&√ |üdæ|òæø˘ eTVü‰düeTTÁ<ä+˝À |ü&ç+~.
>=\>∑eT÷&ç ø£s¡D+ düTu≤“sêe⁄>±] ≈£îe÷s¡T&ÉT lkÕ«$Tyê]
uÛÑ≈£îÔ&ÉT. n‘·&ÉT Ç+≥sY |üØø£å≈£î yÓfi¯óÔHêï&ÉT. Vü‰˝Ÿ {Ï¬øÿ{Ÿ lkÕ«$Tyê]øÏ
Ç∫Ã Äos¡«~+#·eTHêï&ÉT. ª|üØø£å bÕdüe⁄‘êe⁄µ nì Äos¡«~+∫ N{Ï
ÁyêsTT+#ês¡T lkÕ«$T. lkÕ«$Tø£è|üe\q bÕdüe⁄‘êqì #ê˝≤ dü+ãs¡
|ü&Ü¶&ÉT. ø±ì |òü*‘ê\T Á|üø£{Ï+∫|ü⁄&ÉT ù||üs¡T˝À n‘·ì HÓ+ãs¡T ˝Ò<äT.
#ê˝≤ ~>∑T\T|ü&ç n‘·&ç ‘·*¢ lkÕ«$T q&ç–+~. ªkÕ«MT! MTs¡T bÕdüe⁄‘ê&Éì
#Ó|æŒ‹]. |æ\¢yêì HÓ+ãs¡T ù||üs¡T˝À ˝Ò<˚! ô|òsTT\j·÷´&˚!µ nì. ª˝Ò<äe÷à,
Äj·Tq bÕdüsTTHê&ÉTµ nì lkÕ«$Tyês¡T ìø£ÿ∫Ã>± #ÓbÕŒs¡T. e÷s¡Tÿ\
*düTº #·÷ùdÔ lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒqfÒ¢ bÕdüsTT e⁄Hêï&ÉT. lkÕ«$Tyê]
e÷≥ nã<ä∆yÓT˝≤ ne⁄‘·T+~?
1968 ˝À lkÕ«$Tyês¡T ªl sêeTj·÷´! ˙≈£î Ç\T¢ ˝Ò<!˚ µ nHêïs¡T.
n~ m{≤¢>± nì lkÕ«$Tyê]‘√ ‘·]ÿùdÔ ª˙ Ç\T¢ nq+‘·|üŒ ø=+≥T+&Ü¢µ
nì #ÓbÕŒs¡T. Ä s√E lsêeTj·T´ n˙ï e⁄qï >=|üŒ ¬s’‘·T. Á|üø£ÿ Ç+{Ï
nq+‘·|Œü #ê˝≤ ù|<äyê&ÉT. Ç~ øπ e\+ lkÕ«$Tyê] |æ∫Ã e÷≥\qTø=Hêï&ÉT
lsêeTj·T´. ø±ì ø±˝≤+‘·s¡+˝À 1983 Hê{ÏøÏ Ç<ä›] |ü]dæú‘·T\T
‘ês¡Te÷¬sH’ êsTT. nq+‘·|Œü uÛ≤>∑é+‘·T&Ó,’ lsêeTj·T´ Ç\T¢ neTTà‘·T+fÒ
ø=H˚XÊ&ÉT. 20 dü+e‘·‡s¡eTT\ ‘·s¡Tyê‘·, me] Ç\T¢¢ mes¡T ø=+{≤s√
Ä ù|s¡q¢ T ≈£L&Ü lkÕ«$Tyês¡T K∫Ã‘·+>± #ÓbÕŒs¡+fÒ yês¡T düs«¡ »„eT÷]ÔjT· ì
‘Ó*j·T≥+ ˝Ò<ë! düèwæ˝º À Á|ü‹ ∫qï $wüjT· eT÷ eTT+<äT ìs¡j í T· + Á|üø±s¡eTT
49
»]– rs¡T‘·T+~. ø±˙ Ä ìs¡j í ÷· ìï Á|üdTü ‘Ô · eTq Á|üjT· ‘·ï+‘√ e÷s¡Ãe#·TÃ.
nsTT‘˚ n˝≤ e÷πsÃ+<äT≈£î ‘·>∑T Á|üj·T‘·ï+ #˚ùd dü+kÕÿs¡+>∑\yês¡T
11 q÷{Ïø=ø£ÿs¡T ø±<äTø£<ë yÓsTT´ø=ø£ÿs¡T ≈£L&Ü ñ+&És¡T. y˚\ eT+~˝À @
ˇø£ÿs√ n˝≤ #˚j·T>∑\s¡+{≤&ÉT l ø£èwüí|üs¡e÷‘·à uÛÑ>∑eBZ‘·˝À. nsTT‘˚
dü<äTZs¡Te⁄\+<ä]ø° Ä ìs¡íj·÷\T e÷s¡Ã>∑\ X¯øÏÔ ñ+≥T+~. eTq+ yê]
ø£è|üqT bı+~‘˚ ‘·|üŒ yêsêìs¡íj·÷\qT e÷s¡Ãs¡T.
<ësê |ü⁄\¢j·T´ uÛ≤s¡´ ∫qïeTà ‘·q ns¡ejÓ÷´ @≥ ø£+{Ï Ä|üπswüHé
#˚sTT+#·T≈£îqï~. Ç+ø± ø£qTïH=|æŒ>±H˚ ñqï~. Ä|üπswüHé m˝≤ #˚XÊs√,
ø£+{Ï #·÷|ü⁄ edüTÔ+<√ ˝Ò<√ nì uÛÑj·T|ü&ç lkÕ«$T yê]ì ÁbÕ]ú+∫+~.
kÕ«$T dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ã ª@MT uÛÑj·T|ü&Ée<äT›. Ä|üπswüHé #˚dæq+‘·ùd|ü⁄
H˚qø£ÿ&˚ e⁄HêïqTø£<ë?µ nHêïs¡T. kÕ«$T #Ó|æŒqfÒ¢ ø£qTï H=|æŒ ‘·–Z #·ø£ÿ>±
ø£qã&ÉT‘·T+~. ‘·q ÁbÕs¡úq eTìï+∫ dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ãq Áù|eTeT÷]ÔøÏ
ªH˚HÓ+‘√ ãTTD|ü&ç e⁄Hêïqµì #Ó|ü⁄‘·T+~.
12 ì»yÓTÆq uÛÑøÏÔ, Áù|eT\≈£î lkÕ«$Tyês¡T m+‘· >=|üŒ>±
$\Teì#˚Ãyês√ ÁøÏ+~ $wüj·T+ e\¢ ‘Ó\TdüTÔ+~. ˇø£ s√E H˚qT
(s¡#s· TT‘·) Hê Ç+{Ï˝À Ç&û\¢ T ‘·j÷· s¡T #˚sTT+∫ kÕ«$Tyê]øÏ ‘ÓdTü HÔ êïqT.
lkÕ«$Tyês¡T yê{Ïì ùd$+#˚+‘· es¡≈î£ $&Ée≈£î+&Ü HêeT»|ü+ #Ój÷· ´\ì
#˚dü÷Ô ‘Ó#êÃqT. ø±ì lkÕ«$Tyês¡T H˚qT e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ ãC≤s¡T qT+&ç
‘Ó|æŒ+∫q Ç&û¢ì ‹Hêïs¡T. á $wüj·T+ ‘Ó*dæ H˚qT #ê˝≤ u≤<Ûä |ü&Ü¶qT.
kÕ«$T ùde≈£î\T H˚qT ‘Ó∫Ãq Ç&û¢\qT kÕ«$Tyê]øÏ ô|≥º˝Ò<äT. ø±s¡DeTT
n+‘·≈£îeTT+<˚ kÕ«$Tyês¡T Ç&û¢ ‹Hêïs¡T. qs¡kÕ¬s&ç¶ uÛ≤s¡´ áX¯«s¡eTà nH˚
uÛÑ≈£îÔsê\T H˚qT ‘Ó∫Ãq Ç&û¢\qT kÕ«$Tyê]øÏ ìy˚~+∫ ø=+#·yÓTÆq ‹qeTì
n]ú+∫+~. n ø£s¡TD≤eTj·TT&ÉT ø=+#Óy˚T ø±≈£î+&Ü H˚qT ‘Ó∫Ãq Hê\T>∑T
Ç&û¢\T |üP]Ô>± ‹Hêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT Hê eTqdüT m+‘√ Äq+~+∫+~.
düs¡«»„eT÷]ÔjÓÆTq lkÕ«$Tyês¡T á $<Ûä+>±H˚ nH˚ø£ eT+~ uÛÑ≈£îÔ\qT
dü+‘·è|æÔ |ü]#˚yês¡T.
ø=+<äs¡T uÛÑ≈£îÔ\T e∫Ã lkÕ«$Tyê] nqTeT‹ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ yê]
e÷≥\T fÒ|t#˚XÊs¡T. ‘·s¡Tyê‘· fÒ|t ÄHé #˚ùdÔ m˝≤+{Ï X¯u≤›\T ˝Òe⁄.
50
ø√≥ yêdüÔe⁄´&ÉT yÓ+ø£≥ s¡eTDj·T´ bò˛{ÀÁ>±|òüs¡TqT rdüT≈£îe∫Ã
lkÕ«$Tyê] bò˛{À rj·TeTHêï&ÉT. mìïe÷s¡T¢ Á|üj·T‹ï+∫Hê øÏ¢ø˘
#˚j·TuÀj˚T düeTj·÷ìøÏ lkÕ«$Tyês¡T ø£~˝Òyês¡T. Çø£ Ç{≤¢ ø±<äì
s¡eTDj·T´ ªH˚qT <Ûë´q+˝À ≈£Ls¡TÃ+{≤qT. ˙e⁄ s¬ &û>± e⁄+&ç lkÕ«$Tyês¡T
b˛E Ç∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT bò˛{À rsTTµ nì bò˛{ÀÁ>±|òüs¡T≈£î #Ó|æŒ <Ûë´q+˝À
≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï Ä <äj÷· eTj·TT&ÉT ‘·q ‘·\qT ô|ø¬’ ‹Ô |ü&TÉ ø=H˚
b˛E Ç#êÃ&ÉT. yÓ+≥H˚ bò˛{À rXÊ&ÉT. H˚&TÉ düe÷~Û eT+~s¡eTT˝À |æ&øç fiÏ ó¯ fl
_–+∫j· T Tqï lkÕ«$Tyê] bò ˛ {À n<˚ . lkÕ«$Tyê]øÏ rdæ q
bò˛{À\ìï+{Ï˝ÀøÏ Bì˝À #ê˝≤ Á|üdüqï‘·, ∫s¡Tqe⁄« ‘ê+&É$düTÔHêïj·Tì
Á|ü‹ ˇø£ÿs¡T Á|üX¯+dædüTÔHêïs¡T. ì»yÓTÆq Áù|eT≈£î lkÕ«$Tyês¡T m+‘√
>=|üŒ>± düŒ+~kÕÔs¡T.
ø±≥+¬s&ç¶ düTu≤“¬s&ç¶, ø£\÷¢s¡T|ü*¢ Á>±eT+, HÓ\÷¢s¡T ‘ê\÷ø± ‘·q
‘·+Á&ç>±¬s’q düTu“sê$T¬s&ç¶ >±]øÏ lkÕ«$Tyê]‘√ >∑\ nqTuÛÑyê\qT Ç˝≤
$e]+#ês¡T.
1966 e dü+e‘·‡s¡eTT˝À e÷ ‘·*¢>±s¡T b˛j·÷ø£, e÷ Hêqï>±]
eTqdüT‡ $ø£\yÓTÆ u≤<Ûä‘√ e⁄+fÒ ùdïVæ≤‘·T\T lkÕ«$Tyê] <äs¡ÙHêìøÏ
rdüTø=ì e#êÃs¡T. Ä Á|ü<∏äÛeT <äs¡Ùq+˝ÀH˚ yê]øÏ m{Ïº XÊ+‹ düTU≤\qT
Á|ükÕ~+#ês√>±ì n~ yÓTT<ä\Tø=ì lkÕ«$Tyê]ì e÷ Hêqï ‘·s¡#·T>±
<ä]Ù+#˚yês¡T. 1969 qT+&ç Ç+{Ï u≤<Ûä´‘·\T Hê≈£î n|üŒ–+∫ lkÕ«$T
yê] #Ó+‘·H˚ e⁄+&ç ùd$+#· Hês¡+_Û+#ê&ÉT. H˚qT n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT _j·TéTT,
&ÉãT“\T Ç∫Ãe#˚Ã yê&çì.
e÷ Hêqï ˇø£ s√E n–ï>∑T+&ÜìøÏ f…+ø±j·T ø=≥ºuÀ‘˚ ªnj·÷´
Äj·Tq≈£î n+≥T ø=≥º≈L£ &É<Tä µ nì XË\$#êÃs¡T. Äj·TqπøMT uÀ<Û|ä &ü ˝É <Ò Tä .
ø=~›ùd|ü{øÏ Ï e÷ ‘·eTTàì uÛ≤s¡´ #·ìb˛sTTq≥T¢ e÷ Hêqï≈£î yês¡Ô n+~+~.
Ç<˚ $<Ûä+>± e÷ Hêqï Ç+{ÏøÏ yÓ[fl |æ\¢\qT #·÷∫ ekÕÔqì
lkÕ«$Tyê]ì XË\e⁄ ø√sê&ÉT. ªnj·÷´, m{≤º b˛sTTqyê&ç$ n{≤ºπ>
sêyê*, ø£+≥ ‘·&çô|≥º ≈£L&É<äTµ nì XË\$#êÃs¡T lkÕ«$Tyês¡T. e÷
Hêqï Ç\T¢ #˚]q yÓ+≥H˚ ¬s+&ÉT >∑+≥\≈£î e÷ ‘·eTTà&ÉT #·ìb˛j·÷&ÉT.
51
ø£+≥ ‘·&ôç |≥º≈L£ &É<Tä nì lkÕ«$Tyês¡T #Ó|Œæ q e÷≥\≈£î ns¡+ú n|ü⁄Œ&ÉT
‘Ó*dæ+~.
e÷ ‘·eTTà&ÉT, eTs¡<ä\T #·ìb˛ø£ eTT+<äT, Hê≈£î dü+‘·‹ ˝Ò<äì
lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T. n|üŒ{ÏøÏ Hê≈£î ô|[fl nsTT mì$T~ dü+e‘·‡s¡eTT\T
nsTTq~. Ç+ø£ _&É¶\T |ü⁄fÒº ÄX¯˝Ò<äT. ‘·eTTà&ÉT, eTs¡<ä\T #·ìb˛j·÷ø£
Ä #·ìb˛sTTq yê[fl<ä›s¡T eTs¡˝≤ ekÕÔs¡T. Hê≈£î dü+‘êqeTT>± |ü⁄≥Tº‘ês¡T
nì lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T. yÓTT<ä≥ #Ó|æŒq lkÕ«$Tyê] e÷≥\≈£î Ç$
|üP]Ô>∑ $s¡T<ä∆eTT>± e⁄+&É&É+‘√ H˚qT lkÕ«$Tyê]ì u≤>± neùV≤fi¯q
#˚XÊqT. e÷ Hêqï>±s¡T lkÕ«$Tyê] >=|üŒ‘·Hêìï >∑÷]Ã Á|ükÕÔeq
‘Ó∫Ãq|ü⁄Œ&É˝≤¢ Hê≈£î ˇfi¯ófl ø£+|üs¡yÓT‹Ô lkÕ«$Tyê]ì ‘·≈£îÿe #˚dæ
e÷{≤¢&˚yê&çì. lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢ Hê≈£î dü+‘·‹ ø£*–+~. ø±ì
Hê≈£î lkÕ«$Tyê] j·T+<äT $XÊ«düeTT e÷Á‘·eTT ø£\T>∑˝Ò<äT.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´! n&ÉT>√, ˙ ø=&ÉT≈£î HÓ‹Ôq <äãs¡
ô|≥Tºø=ì edüTÔHêï&ÉT. ≈£L˝Àfi¯fløÏ #˚˝ÀøÏ nqïeTT m‘·TÔø=ì b˛‘·THêï&ÉTµ
nHêïs¡T. ª@&ç kÕ«$T e÷≈£î ø£q|ü&É≥eTT ˝Ò<˚ n+fÒ ªn&ÉT>√qj·÷´
<äãs¡ HÓ‹Ôq ô|≥Tºø=ìµ nì e÷Á‘·y˚T nHêïs¡T. lkÕ«$T yê] e÷≥\qT
|üØøÏå+#·<ä\∫ Ä s√E e÷Hêqï Ç+{ÏøÏ e∫Ã $#ê]ùdÔ n<˚ f…ÆeTT˝À
H˚qT #˚˝ÀøÏ nqïeTT rdüT¬ø[flqe÷≥ j·T<ës¡úy˚Tqì ‘˚*+~. Ä
eTVü≤˙j·TTq≈£î á $X¯«+˝À mes¡T @$T #˚jT· T#·THêï düs«¡ eTT ø£qã&ÉT‘·÷H˚
e⁄+≥T+~.
lkÕ«$Tyês¡+fÒ uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\T ˝Òì Hê Á|ües¡ÔqqT >∑÷]Ã
lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$ùdÔ ªÄj·Tq ˙ø£+fÒ >=|üŒ yê&Ée⁄‘ê&ÉT˝Òj·÷´!µ nì
nuÛÑj·T$T#êÃs¡T. áHê&ÉT Hê≈£î uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\T @s¡Œ&É≥eTT yê] ÄodüT‡\
Á|üuÛ≤ey˚Tqì qeTTà#·THêïqT.
‘·\T|üPs¡T˝À e÷ Hêqï≈£î _j·TéTT Ç∫Ã edü÷eÔ ⁄+fÒ lkÕ«$Tyês¡T
Hê≈£î ˇø£ N{° ÁyêsTT+∫ Ç#êÃs¡T. n+<äT˝À ªáj·Tq≈£î ø√fi¯flbÕ|ü+
Äe]+∫+~. eT÷&ÉT s√E\T ø√eT{Ï Ç+≥ nqï+ ‹+fÒ Ä bÕ|ü+
b˛‘·T+~µ nì ÁyêsTT+#ês¡T. Äs√>∑éTT>± e⁄qï Hê≈£î á e÷≥\T
52
ns¡úeTTø±˝Ò<äT. H˚qT ø√fi¯ófl ø√düTø=ì yês¡eTTq≈£î Hê\T>∑TkÕs¡T¢ ‹H˚
$wüj·TeTT e÷ HêH˚ï lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|æŒ Ä $<Ûä+>± #Ó|æŒ+#ês¡ì
Äj·Tq‘√ ‘·>±<ë y˚dTü ≈£îHêïqT. ª˙y˚ Ä bÕ|ü|⁄ü |üì #˚jT· e<äì› #Ó|Œæ e⁄+fÒ,
˙ e÷≥ ô|’ >∑\ >ös¡eeTT ø=~› e÷ìy˚dæ e⁄+&˚yêDÏí. H˚qT ˙ ø£+fÒ
m≈£îÿe>± kÕ«$Tì >ös¡$kÕÔqì nqTø=Hêïyê?µ nì lkÕ«$Tyê]ì
‘·÷\Hê&ÜqT. e÷ Hêqï ñÁ>∑T&Ó’ qqTï eT+<ä*+#ês¡T.
ªkÕ«MT! ø√fi¯fl bÕ|üeTT $wüj·TeTT |æ\¢yê&ÉT qeTà&ÉeTT ˝Ò<äTµ
nì lkÕ«$Tyê]‘√ e÷ Hêqï yÓTTs¡ ô|≥Tºø=+fÒ, ªnj·÷´ ˇø£ HÓ\ s√E\≈£î
Äj·Tqπø ‘Ó*dæ eTq <ä>∑Z]øÏ ekÕÔ&ÉT˝Ò u≤<Ûä|ü&Ée<äT›µ nì z<ësêÃs¡T.
ˇø£ HÓ\s√E\≈£î ì»+>±H˚ ø√&ç e÷+düeTT ‹+fÒ Hê≈£î ø£&ÉT|ü⁄
H=|æŒ, $s√#·Hê\T nj˚T´$. &Üø£ºs¡¢≈£î #·÷|æùdÔ ù|>∑T bıøÏÿ+~, Ä|üπswüqT
#˚j·÷\Hêïs¡T. eT÷&ÉT HÓ\\T eT+<äT\T‹Hêï, u≤<Ûä ‘·>∑Z˝Ò<äT. |üdæ]ø£\
s√–e˝… ‘·j·÷s¡j·÷´qT. e÷ Hêqï ã\e+‘·eTT#˚dæ qqTï lkÕ«$Tyê]
<ä>∑Zs¡≈£î rdüT¬øfi≤fls¡T. qqTï #·÷∫ lkÕ«$Tyês¡T |üø£|üø£eTì ∫Á‘·+>±
qyê«s¡T. ªªnj·÷´! Ábı<äT› ≈£L≈£î‘·T+~. eT÷&ÉT eTT<ä›\T $T]j·÷\ bı&ç
ø£*|æq nqïeTT ô|≥º+&ç, b˛‘·T+~µµ nHêïs¡T. n<˚ $<Ûä+>± ‹ì|æ+#ês¡T.
|ü~s√E\˝À Hê u≤<Ûä |üP]Ô>± ñ|üX¯$T+∫+~. ˇø£ HÓ\ s√E\˝À ø√&ç
e÷+düeTT #·÷ùdHÔ ˚ Çwüeº TT ˝Òì dæ‹ú øÏ rdüTø=#êÃs¡T lkÕ«$Tyês¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT
|üP]Ô>± e÷ìy˚XÊqT. Ç+‘· »]–Hê Hê≈£î yê] jÓT&É\ uÛÑøÏÔÁX¯<ä∆\T
@s¡Œ&É˝Ò<ä+fÒ n~ Hê ø£s¡à|òü\+ nqTø√yê*.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT e÷ Hêqï≈£î $s√#·Hê˝…’ #·ìb˛j˚T dæú‹˝À e⁄Hêï&ÉT.
Äs¡TyÓTÆfi¯fl˝Àe⁄qï HÓ\÷¢s¡T≈£î rdüT≈£îb˛j˚T+<äT≈£î ã+&ç˝À }] yÓ\T|ü\
ø=#êÃeTT. e÷ Hêqï ÄdüT|üÁ‹øÏ yÓfi‚fl+<äT≈£î n+^ø£]+#·ø£ ªHê MT<ä @
e÷Á‘· e TT Áù|eT e⁄Hêï ˙e⁄ lkÕ«$Tyê] <ä > ∑ Z s ¡ ≈ £ î yÓ [ fl N{°
ÁyêsTT+#·T≈£îsê! H˚qT #·∫ÃHê, Áã‹øÏHê Äj·TH˚ Hê≈£î ~≈£îÿµ nì yÓTT+&çøπ dæ
sTT+{ÏøÏ e#˚ÃXÊs¡T. >∑‘·´+‘·s¡eTT ˝Òø£ ‘·\T|üPs¡T˝À e⁄qï lkÕ«$Tyê]
<ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤flqT. Ä sêÁ‹ nø£ÿ&ÉH˚ e⁄+&Ée\dæ e∫Ã+~. ñ<äj·TeTT
lkÕ«$Tyês¡T e÷ Hêqï $wüj·TeTT $ì |üø£|üø£ q$« ªÄj·TqπøeTj·÷´
Äj·Tq ÄdüT|üÁ‹øÏb˛&˚, áj·Tq b˛j˚Tdü]øÏ nqïeTT ‹+≥÷ e⁄+{≤&ÉT˝Òµ
53
nì #Ó|Œæ yê] |ü]uÛ≤wü˝À ø√≥T¢, eTDT>∑T\T nì Äos¡«#·q N{Ï ÁyêsTT+∫
Ç#êÃs¡T. H˚qT Ç\T¢ #˚sπ dü]øÏ e÷ Hêqï #·ìb˛sTT e⁄+{≤&Éì nqTø=HêïqT.
ø±ì ì»+>± e÷ Hêqï lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒqfÒ¢ nqï+ ‹+≥THêï&ÉT.
Ç+‘· >=|üŒ nqTuÛÑeeTT »]–Hê Hê ø£s¡àø=~› lkÕ«$Tyês¡T n+fÒ Hê≈£î
qeTàø£eTT ø£\T>∑˝Ò<äT.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT e÷ ãi…¿\T ‘·|æŒb˛>± |ü~s√E\T yÓ‹øÏ yÓ‹øÏ ÄX¯
e<ä* y˚XÊeTT. e÷ Hêqï lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|æŒ‘˚ ªnj·÷´! yêfi¯fl≈£î ø±fi¯fl
‹|üŒ≥ ø£sà¡ e⁄+&ç ‹]>±s¡T. Hê\T>∑e yÓT\Æ T˝À ãi…\¿ qT ø£fdºÒ æ y˚T|ü⁄‘·THêïs¡T.
¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\T ÇùdÔ ‘√* ô|&ÜÔs¡Tµ nì XË\$#êÃs¡T. lkÕ«$Tyê]
e÷≥ j·T+<äT n#·+#·\ $XÊ«düeTT >∑\ e÷ Hêqï>±s¡T m+<äs¡T #Ó|æŒHê
$q≈£î+&Ü kÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒqfÒ¢ ¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\T e÷Á‘·y˚T Ç∫Ã e÷
ùd<ä´>±&çï Hê\T>∑e yÓTÆ\T˝À yÓ‘·ø£eTì |ü+|æ+#ês¡T. e÷ ãi…¿\T
düTs¡øÏå‘·+>± ñ+&É&Éy˚T>±ø£ lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢ ¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\T
e÷Á‘·y˚T rdüTø=ì yês¡T ãi…¿\qT e<ä*ô|{≤ºs¡T.
dü+>∑{Ï ‹qì e÷ Hêqï≈£î e÷Á‘·eTT Á|ü‘˚´ø£+>± e] nqïeTT
‘Ó|æŒ+∫ ô|fÒºyês¡T lkÕ«$Tyês¡T.
düèwæ˝º À ìs¡j
í T· yÓTqÆ m+‘· dü«\ŒyÓTqÆ $esê\T ≈£L&Ü düs«¡ »„eT÷]ÔjTÆÓ q
lkÕ«$Tyê]øÏ ‘Ó*j·TTqT nH˚ $wüj·TyÓTÆ ô|qe]Ô Á>±eTeTT, yÓ÷|üPs¡T
<äX¯j·T´>±] #Ó˝…¢\T eqeTà Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·T+~:
ˇø£s√E n+<äs¡÷ $H˚≥≥T¢ lkÕ«$Tyês¡T <äX¯j·T´‘√ ªnj·÷´
eqeTà y˚πsuÀ‘·T+~. n|ü⁄Œ&ÉT n˙ï eTq$Tj·÷´\jÓ÷´µ nHêïs¡T. uÛÑs¡Ô
b˛j·÷ø£ ÄyÓT ‘·q nqï>±]+{À¢ e⁄+~. Çø£ ÄyÓT y˚πs ø±|ü⁄s¡+ ô|fÒº
Á|üdüπøÔ˝Ò<äT. lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ m+<äTø£Hêïs√ me]ø°Ï ns¡ú+ ø±˝Ò<äT.
yês¡+ s√E\ ‘·sê«‘· <äX¯j·T´≈£î, eqeTà≈£î eTqdüŒs¡›\T e∫Ã
eqeTà n*– yêfi¯fl Ç+{À¢H˚ y˚πs e+≥ #˚düTø=ì ‹+≥T+~. |ü<ësêú\˙ï
<äX¯j·T´>±]y˚. Hê\T>∑e s√E <äX¯j·T´ ≈£îe÷s¡T&ÉT, eqeTà n˝≤ y˚πs
e+≥ #˚düT≈£î ‹+fÒ ‘êqT nqïy˚T eTT≥ºqì, ªe÷ Hêj·Tq e÷≥\T
eTs¡∫b˛sTT j·T<∏ëÁ|üø±s¡+ ø£*dæ e⁄+&Ü\µì Áã‹eT˝≤&É&É+‘√ ÄyÓT
54
‹]– n+<ä]‘√{Ï ø£*dæ ìedæ+#·kÕ–+~. Ä ‘·sê«‘· ÄyÓT lkÕ«$Tyê]
<äs¡ÙHês¡ú+ sê>±H˚ lkÕ«$Tyês¡T ªeqeTà y˚πs uÀe&É yÓTÆb˛sTT+<˚.. eTs¡¢
e÷eT÷˝ÒH˚µ nì |üø£ |üø£ qyê«s¡T. lkÕ«$Tyês¡T düs¡«E„\ì n+<äs¡÷
>∑T]Ô+#ês¡T.
á ©\ <ë«sê lkÕ«$Tyês¡T eTq≈£î eT+∫ uÀ<Ûä #˚düTÔHêïs¡T.
eTq uÛÑ$wü´‘·TÔ #ê˝≤ dü÷ø£åàyÓTÆq n+X¯eTT\ es¡≈£î ìs¡ísTT+#·ã&ç
e⁄+≥T+<äì, m|ü⁄Œ&ÉT mes¡T me]‘√ ‘·>±<ë|ü&˚ $wüj·T+ es¡≈£î, @
–+» me] H√{Ï˝À m˝≤ |ü&Ü* nH˚ $wüj·T+ es¡≈£î ìs¡ísTT+#·ã&ç
e⁄+≥T+<äì ø£;s¡T #Ó|æŒq yêø£´+ ì»eTì ‘Ó\TdüTÔ+~. ø£qTø£ Ä dü÷øå±à‹
í ÷· \T lkÕ«$Tyê]øÏ ‘Ó\TdüT ø£qTø£H˚ #Ó|Œü >∑*>±s¡T. mes¡T
dü÷ø£àå yÓTqÆ ìs¡j
@$T e÷{≤¢&çHê, @$T #˚dæHê |üPs¡«+ ìs¡ísTT+#·ã&çq≥T¢ e÷Á‘·y˚T
e÷{≤¢&É>∑\s¡T, #˚j·T>∑\s¡T. n+‘·≈£î$T+∫ @ e÷s¡TŒ>± ≈£L&Ü
Á|üe]Ô+#·˝Òs¡T. ˇø£ÿ dü<äTZs¡T dü+ø£\Œ+#˚ q&ç|æ+#·ã&ÉTyês¡T e÷Á‘·y˚T
>∑Ts¡Tì dü+ø£˝≤ŒqTkÕs¡+ q&Ée>∑\s¡T. ø£qTø£ meπseTHêï, @$T Ç∫ÃHê, 13
Çe«ø£b˛sTTHê <ä÷wæ+∫Hê, uÛ÷Ñ wæ+∫Hê sê>∑<«˚ wü s¡V≤æ ‘·T\yÓTÆ ñ<ëd”q
uÛ≤e+‘√ lkÕ«$Tyês¡T #Ó|Œæ q≥T¢ ªH√s¡T $|üŒ≈£î+&Ü e⁄+fÒ ø£sà¡ |ò*ü ‘·+
ø£åsTT+∫ dü+kÕs¡ #·Áø£eTT qT+&ç $eTT≈£îÔ\eTe⁄‘êeTT. lkÕ«$Tyê]
ø£è|üqT |üPs¡íeTT>± bı+<ä>∑\eTTµ. ªñ<ëd”H√>∑‘·e´<∏ä'µ nHêïs¡T >∑<ë!
55
ne<Ûä÷‘· ©\
n<Ûë´j·TeTT ` 5
düs¡« düeTs¡Tú&ÉT
nC≤„q+ e\q <˚Vü≤ |ü]$T‘·yÓTÆq eTq≈£î eTq
<˚Vü≤+˝Àì nìï nej·Tyê\T Ç+Á~j·÷\T ≈£L&Ü eTq
nBÛq+˝À e⁄+&Ée⁄. >∑Ts¡Tø£è|ü e\q <˚Vü≤ ÁuÛ≤+‹
q‹Áø£$T+∫q lkÕ«$Tyê] e+{Ï C≤„qT\T $X¯«eT+‘ê
‘êy˚TjÓÆT j·TT+&É&Éy˚T>±ø£ |æ|”*ø±~ ÁãVü≤à|üs¡´+‘·+
14 düs¡«eT÷ ‘·eT j·TBÛqeTT˝À qT+#·Tø=q>∑\s¡T. ø£qTø£H˚
yês¡edüs¡eTì ‘·\∫q|ü⁄Œ&ÉT eTq ø£s¡à dü÷Á‘ê\qT >∑÷&Ü dü&É*+∫
uÛøÑ sÔ£ ø¡ Då£ >±$+#·>\∑ düs«¡ düeTs¡T˝ú j
’… T· T+{≤s¡T. nsTT‘˚ n{Ïyº ê] ø£è|üqT
bı+<˚ $<Û+ä >± eTq J$‘· $<Ûëq+ q&ÉT|ü⁄ø√yê*. Ä $<Û+ä >± J$+∫q
<Ûäq´ Je⁄˝…+<äs√ n{Ïºyê] ø£è|ü≈£î bÕÁ‘·T\j·÷´s¡T.
s√•¬s&ç¶>±s¡T #ê˝≤ ø±\+>± lkÕ«$Tyê] ùdeø£+øÏ‘·yÓTÆ Ç+{Ï
eTTK+ #·÷&É≈£î+&Ü lkÕ«$Tyê]ì ùd$düTÔHêïs¡T. eè<ë∆|ü´+˝À #·÷|ü⁄
dü]>± ˝Ò≈£îHêï lkÕ«$Tyê] ùde e÷q˝Ò<äT. mes√ nC≤„qT\T ªá
eTTdü˝≤&ÉT |ü˙bÕ{≤ ˝Ò≈î£ +&Ü <ä+&ÉT>∑ ‹+&ç ‹+≥THêï&ÉTµ nì nHêïs¡≥.
n~ $qï s√•¬s&ç¶ ªm+<äTø°Áã‘·T≈£î Ç+‘· $wü+ Á$T+– #·∫ÃHê y˚T˝Ò!µ nì
nqT≈£îHêï&ÉT eTqdüT˝À. Ä sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T ¬s&ç¶>±]ì @ø±+‘·+>±
|æ\∫ yÓ÷ø±fi¯ófl e‹Ô+#·T≈£î+≥÷, ªmes√ @<√ nHêïs¡ì b˛yê\+{≤yê?
_Ûø£å ‘Ó#·TÃø=ì ‹+≥÷ sTT#·Ã≥H˚ e⁄+&ÉTµ nì Ä<˚•+#ês¡T. lkÕ«$Tyê]
düs¡«»„‘·«+ #·÷∫ ¬s&ç¶>±s¡T eT]+‘· ÄX¯Ãs¡´|ü&Ü¶s¡T.
eTs=ø£|ü⁄Œ&ÉT ª◊<äT s√E\T nqï+ ‹q≈£î+&Ü e⁄+&˚yê¬ses√
#·÷|ü⁄µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ªmes√ m+<äT≈£î? H˚H˚ e⁄+{≤qTµ nì
◊<äT s√E\T Á<äyêVü‰s¡+‘√ e⁄Hêïs¡T s√•¬s&ç¶. n~ yÓTT<ä\T ø=Hêïfi¯ófl
X¯ì, k˛eTyêsê\T |üP]Ô>± ñ|üyêdü eTT+&˚yês¡T. $T–*q s√E\˝À ˇø£
|üP≥ e÷Á‘·y˚T uÛÀ»q+ #˚ùdyê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· #ê˝≤ ø±\+ |üP]Ô>± nqï+
56
ne<Ûä÷‘· ©\ düs¡« düeTs¡Tú&ÉT
e÷ì n≥T≈£î\T, bÕ\T e÷Á‘·+ rdüT≈£î+≥÷ Á|ü‹s√p _Ûø£å ‘˚e≥+ ‘·q
ìj·TeT+>± ô|≥Tºø=ì Ä#·]dü÷Ô e⁄+&˚yês¡T. Äj·Tq lkÕ«$Tyê] düìï~Û
#˚s¡T≈£îHêïs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£|ü⁄Œ&ÉHêïs¡T, ªyÓ+ø£j·T´~ ˇπø e÷≥ >∑<äj·÷´!µ
nì. lkÕ«$Tyê] $wüj·T+ ‘·s¡∫ #·÷ùdÔ á $wüj·T+ m+‘·>±H√
dü]b˛‘·T+~.
s√•¬s&ç¶ ìs¡+‘·s¡+ ‘·q uÛ≤sê´_&É¶\qT e<ä* lkÕ«$Tyê] ùde˝À
>∑&TÉ |ü⁄‘·÷ ÁX¯<>∆ä ± lkÕ«$Tyê]ì ùd$dü÷+Ô &˚yês¡T. ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T
ªnj·÷´, MT Á>±eT+ yÓ[fl ìeTà#Ó≥T¢ >∑T∫Ãô|{Ïºsêµ nHêïs¡T. s√•¬s&ç¶ ‘·q
Á>±eT+ yÓ[fl ìeTà‘√≥ y˚j·÷\ì Á|üj·T‹ïùdÔ uÛ≤sê´_&É¶\T nuÛÑ´+‘·s¡+
#ÓbÕŒs¡T. ª˙e⁄ #Ó≥T¢Hê{Ï ˙ Á‘√eq ˙e⁄ lkÕ«$Tyê] e<ä›≈£î yÓ[flb˛‘˚
yê{ÏøÏ ˙s¡T, ø£+#Ó mes¡T #·÷kÕÔs¡T? n~ e÷ e\¢ ø±<äT. ø£qTø£ #Ó≥T¢
Hê≥e<äTµ› nHêïs¡T. ø±˙ s√•¬s&ç¶ >∑Ts¡Te⁄ e÷≥\j·T+<äT n#·+#·\ $XÊ«dü+
>∑\yês¡T >∑qTø£ lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢ ø=+‘· kıeTTà n|ü⁄Œ ‘Ó∫Ã ìeTà
#Ó≥T¢ Hê{Ï lkÕ«$Tyê]<ä>∑Zs¡≈£î e#êÃs¡T. ‘·sê«‘êj·Tq uÛ≤sê´_&É¶\T
ø£+#Óy˚dæ, ˙s¡Tb˛dæ #Ó≥¢qT Áã‹øÏ+#·T≈£îHêïs¡T. Ä ‘√≥qT ô|+#·≥+ ‘·eT
X¯øøÔÏ Ï $T+∫q |üì>± uÛ≤$+∫ lkÕ«$Tyê]<ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã Ç˝≤+{Ï uÛ≤s¡yTÓ qÆ
|üì e÷ô|’ m+<äT≈£î ô|{≤ºe⁄ kÕ«MT? nì yÓTT‘·TÔ≈£îHêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT
lkÕ«$Tyês¡T ªÄ ‘√≥≈£î neTàDÏí ø±|ü˝≤ e⁄qï~. n~ ˇø£{Ïqïs¡ \ø£å\
s¡÷bÕj·T\ ÄdæÔ. MTs¡T Ä ‘√≥˝À ø±|ü⁄s¡eTT+&ç Ä Á|ü<˚XÊìøÏ •]yÓTfi¯fl
nH˚ù|s¡T ô|≥Tºø√+&ç!µ nì #ÓbÕŒs¡T. yês¡T nsTTwüº+>±H˚ Ä ‘√≥qT
ô|+#ês¡T. Á|üdüTÔ‘·+ lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢ Ä ‘√≥ Ä ÁbÕ+‘·+˝Àì
‘√≥\ìï+{Ïø£+fÒ yÓTs¡T¬>’q~. Á|üdüTÔ‘·+ Ä ‘√≥qT eT÷&ÉT \ø£å\≈£î
n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. nsTTHê Ms¡T neTà<ä\#·˝Ò<äT.
ø£*#˚&ÉT yêdüÔe⁄´\T áX¯«s¡eTà (qs¡kÕ¬s&ç¶>±] uÛ≤s¡´) Áø=‘·Ô>±
Ç\T¢ ø£{Ïº lkÕ«$Tyê] bÕ<ädüŒs¡Ù‘√ |ü$Á‘·+ #˚dæ >∑èVü≤Á|üy˚X¯+ #˚j·÷\ì
lkÕ«$Tyê]ì n]ú+∫+~. Äj·Tq düsπ qHêïs¡T . ø±˙ ÄyÓTqT |üØøÏ+å #·<\ä ∫
ø±uÀ\T, eT÷&ÉT HÓ\\T lkÕ«$Tyês¡T Ä ÁbÕ+‘êìπø sê˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyês¡T sêq+<äTq >∑èVü≤Á|üyX˚ +¯ #˚jT· ø£ X¯ã] e˝… ÄyÓT lkÕ«$Tyê]
57
düs¡« düeTs¡Tú&ÉT ne<Ûä÷‘· ©\
ø=s¡≈î£ ìØøÏdå Tü qÔ ï~. Á|üdTü ‘Ô +· Ç\T¢ ˝Ò<Tä . >∑qTø£ ‘·q kÕe÷q+‘ê ã+≈£î˝À
ô|{Ïº es¡¸+eùdÔ ã+≈£î ÁøÏ+<ä eT+#·+ y˚düTø=ì |ü&ÉT≈£îH˚~. Á>±eTdüTÔ\+‘ê
ÄyÓTqT #·÷∫ qe⁄«≈£îHêïs¡T. ÄyÓT e÷Á‘·+ ‘·q |ü≥Tº $&ÉTe˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyês¡T Á|üøÿ£ Á>±eT+˝À e⁄Hêïs¡ì ‘Ó*dæ eTs¡˝≤ yÓ[fl ÄVü‰«ì+∫+~.
ªπs|ü⁄ dü÷s√´<äj·T ø±\+ u≤>∑Tqï~. H˚qT ekÕÔqT. >∑èVü≤Á|üy˚X¯+
#˚ j · T eTµHêïs¡ T lkÕ«$Tyês¡ T . Ç+‘· ø =~› eé~Û ˝ À dü + u≤sê\T
düeT≈£Ls¡TÃø=q˝ÒqT kÕ«MT! nqï~ ÄyÓT. ªn˙ï ny˚ ekÕÔsTTb˛!µ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. ÄyÓT Ä sêÁ‹ Ç+{ÏøÏ düTqï+ y˚j·T≥+, n*øÏ eTT>∑TZ\T
ô|fÒº Á|üj·T‘·ï+˝À e⁄qï~. nqTø√≈£î+&Ü yê]øÏ mHêïfi¯flqT+&√ u≤ø°e⁄qï
≈£L©\T ‘·eTe<ä› &ÉãT“≈£î ã<äT\T _j·TéTT e⁄Hêïj·Tì, u≤ø°˝ÀøÏ
»eTy˚düTø√eT˙ _j·TéTT, ø=+‘· ô|’ø£eT÷ Ç∫Ã yÓfi≤fls¡T. n|ü⁄Œ#˚ùd u≤<Ûä
r]+~. Ä sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT •wüß´\‘√ ‘Ó\¢yês¡÷¢ Á‘√e\ yÓ+ã&ç
q&É∫, nsTT<äT Á>±e÷\˝À ‹]–, y˚≈£îe s¡a≤eTT eT÷&ÉT >∑+≥\≈£î
ÄyÓT Ç+{ÏøÏ e#êÃs¡T. lkÕ«$Tyês¡T dü«Vü≤kÕÔ\‘√ ø£s¡÷Œs¡+ yÓ*–+∫
bısTT´ eT+≥y˚XÊs¡T. ÄyÓT |ü~X‚s¡T¢ _j·T´+ e+&ç+~. ‘·q ùdïVæ≤‘·Tsê\T
‘·q≈£î 200 $düÔsê≈£î\T Ç∫Ã+~. yê{Ïì ã+‹øÏ yê&ç‘˚ dü]>±Z ¬s+&ÉT
e+<ä \ ÷ nsTTb˛j· ÷ sTT. e+≥ø±\T >∑ ÷ &Ü U≤∞ nj· ÷ ´sTT.
lkÕ«$Tyê]øÏ ÄyÓT≈£L e÷Á‘·+ nqï+˝Ò<äT. u…\¢+ bı+>∑* eTs¡∫b˛sTT
Á|üø£ÿq ô|{Ïº e⁄+fÒ, n<˚ lkÕ«$Tyê]øÏ HÓ’y˚<ä´+>± düeT]Œ+∫,
>∑Ts¡÷∫Ã¤wüº+>± ÄyÓT ≈£L&Ü ø=+‘· rdüT≈£îqï~. |ü~ øÏ˝À\ _j·T´+‘√
¬s+&ÉT e+<ä\eT+~øÏ dü+‘·s¡ŒD #˚sTT+#ês¡T lkÕ«$Tyês¡T!
|üPdü\ MTs¡jT· ´ (ô|qe]Ô) Á|üdTü ‘Ô +· u…+>∑Tfi¯Ss¡T˝À |üì #˚dTü HÔ êïs¡T.
M] uÛ≤s¡´ lkÕ«$Tyê] Á|ü<∏äeT Äsê<Ûäq≈£î >=\>∑eT÷&çøÏ e∫Ã+~.
lkÕ«$Tyê] ì‘·´|üP» ø=s¡≈î£ uÛ≈Ñ î£ \Ô T Á|ü‹HÓ˝≤ ø=+‘· <äøDåÏ |ü+ù| |ü<øä∏ +£
@sêŒ≥T #˚dj æ T· Tqï+<äTq <ëìøÏ ‘êqT Á|ü‹HÓ˝≤ s¡÷.10/` \T |ü+|ü⁄‘êqì
‘·q uÛÑs¡Ôù|s¡T ÁyêsTT+∫+~. ø±˙ ‘·s¡Tyê‘· ªkÕ«MT, e÷yê] nqTeT‹
˝Ò≈î£ +&ÜH˚ ÁyêsTT+#êqT. yês¡T ≈£L&Ü düeTà‹+∫ ô|ø’ +£ ‘·eT≈£î |ü+ù|≥≥T¢
#˚ j · T +&ç µ nì ÁbÕ]ú + ∫+~. ÄyÓ T Ç+{Ï ø Ï yÓ [ fl ‘· q uÛ Ñ s ¡ Ô ≈ £ î
lkÕ«$Tyê]øÏkÕÔqqï <äøDåÏ $wüjT· + #Ó|Œæ +~. ø±˙ Äj·Tq ªlkÕ«$Tyês¡T
58
qH˚ï n&ç–‘˚ ÇkÕÔqTµ nHêï&ÉT.
ø=Hêïfi¯fl≈£î lkÕ«$Tyês¡T n‘·ìøÏ CÀ˝… y˚dTü ø=ì dü«|üï <äsÙ¡ q$T∫Ã,
ª@yÓTHÆ ê y˚jT· eTµì n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. ª@$T yÓjT· éT+{≤s¡T, kÕ«MT?µ n+fÒ
ª@~ e⁄+fÒ n~ yÓsTT´µ nHêïs¡T. ‘·s¡Tyê‘· á uÛÑ≈£îÔ&ÉT Ç+‘·≈£î eTT+<äT
HÓ\\≈£î ‘êqT <äøDåÏ >± |ü+|üe\dæq yÓTT‘·+Ô ô|ø’ +£ lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+∫
lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì <ä]Ù+#ês¡T.
|ü\¢+¬s&ç¶ ø£ècÕí¬s&ç¶>±s¡T (dü+>∑+) ˇø£|ü⁄Œ&ÉT $Hêj·Tø£ #·$‹
lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À #˚düTø√e˝…qì >=\>∑eT÷&çøÏ e∫Ã ˇø£ øÏ˝À
XËq>∑>∑T–Zfi¯ófl, ¬s+&ÉT øÏ˝À\ _j·T´+‘√ u…\¢+ bı+>∑*, ˇø£ øÏ˝À $Tq|ü|ü⁄Œ
e&É\T #˚sTT+#ês¡T.
Á|ü‹s√E lkÕ«$Tyê] ùde≈£î&ÉT nìπø|ü*¢øÏ b˛sTT eT<Ûë´Vü≤ï+
ˇ+{Ï >∑+≥ ÁbÕ+‘·+˝À _Ûøå±qï+ rdüT≈£îsêe≥+ n\yê≥T. ø±˙ Ä
s√E ãdüT‡ ‘·|æŒb˛sTT _Ûø£å≈£î yÓ[flq eTìwæ sê˝Ò<äT. n|ü⁄Œ&ÉT bı+>∑*
ñ&ÉT≈£î‘√+~. lkÕ«$Tyês¡T ø=+#Ó+ nqï+ ‘ÓeTàHêïs¡T. ªkÕ«MT! nqï+
˝Ò<äT. bı+>∑* ñ&ÉT≈£î‘·Tqï~µ n+fÒ ª|üs¡yê˝Ò<äT rdüT≈£îsêµ nHêïs¡T.
düT+&É\T, bı+>∑*, e&É\T $düÔ]˝À lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ø=+#Ó+ ‹ì, ªÇø£ MTs¡T ‹q+&Éj·÷´!µ nì Ç#˚ÃXÊs¡T.
_Ûøå±HêïìøÏ yÓ[¢q eTìwæ sêq+<äTq ø£ècÕí¬s&ç¶>±s¡T #˚sTT+∫q Á|ükÕ<ä+
25 eT+~ eTT≈£îÿeTTq>± ‹q>± Ç+ø± ‘Ó\¢yê]øÏ $T–*+~. @düTÁø°düTÔ
@&ÉT s=f…º eTTø£ÿ\T, @&ÉT #˚|ü\T @&ÉT y˚\eT+~ |ü⁄s¡Twüß\T, Ád”Ô\T,
|æ\¢\≈£î |ü+#·>± @&ÉT >∑+|ü\ ì+&Ü eTTø£ÿ\T $T–*q≥T¢qï~ ø£<ë!
(eT‘·ÔsTT 14 : 17 ` 21)
Ms¡T ˇø£s√E lkÕ«$Tyê]ì >=\>∑eT÷&ç˝À ùd$+#·Tø=ì Ç+{ÏøÏ
yÓfi‚fl+<äT≈£î XË\e⁄ ø√sês¡T. lkÕ«$Tyês¡T ªH˚qT ≈£L&É edüTÔ+&Ü¢j·÷´µ
nHêïs¡T. lkÕ«$Tyê]ì ‘·eT Ç+{ÏøÏ rdüT≈£î yÓfi‚fl+<äT≈£î ¬s&ç¶>±]ø=ø£
Çã“+~ e⁄+~. kÕ<ÛäTdü‘·TŒs¡Twüß\≈£î Ä‹<∏ä´+ Çe«&É+ yê] Ç+{À¢ e⁄+&˚
eTTdü˝≤j·Tq≈£î –≥º<äT. ˇø£y˚fi¯ rdüT≈£îb˛‘˚ Äj·Tq lkÕ«$Tyê]ì
‘·÷\Hê&ÉT‘·T+fÒ ìdü‡Vü‰j·T+>± e÷{≤¢&É≈£î+&Ü e⁄+&Ü*. ø£qTø£
59
lkÕ«$Tyê]ì rdüT≈£îyÓ[fl Hê\T>∑T e÷≥\T ô|{Ïº+#˚ø£+fÒ }s¡≈£î+&É≥+
y˚T\T. ø±˙ ªkÕ«MT! MTs¡T e÷ Ç+{ÏøÏ sêe<äT›µ nì m˝≤ #Ó|üŒ>∑\&ÉT.
eTqdüT˝À eT<äq |ü&ÉT‘·THêï&ÉT. yÓ+≥H˚ düs¡«»„eT÷]Ô, ªm|ü⁄Œ&Ó’Hê
edüTÔ+&Ü¢j·÷´µ nHêïs¡T. <ë+‘√ ¬s&ç¶>±s¡T eTs=ø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT #·÷kÕÔ+˝Ò nì
yÓ[flb˛j·÷s¡T.
1982˝À lkÕ«$Tyês¡T eTVü‰düe÷~Û #Ó+<ës¡T. 1986 @Á|ææ˝Ÿ
HÓ\˝À Ä ¬s&ç¶>±]+{À¢ e⁄qï eTTdü˝≤j·Tq |üs¡eT|ü~+#ês¡T. Ä
eTTdü˝≤j·Tq≈£î 15e s√E ô|<ä›ø£s¡à #˚dü÷Ô ã+<ÛäTe⁄\qT, ;<ä kÕ<ä\qT
uÛÀ»Hê\≈£î |æ*#ês¡T. 170 øÏ˝À\ _j·T´+‘√ düTe÷s¡T ◊<äT e+<ä\
(170 I 3 R 510) eT+~øÏ uÛÀ»Hê\T dæ<ä∆+ #˚sTT+#ês¡T. kÕ«$T
|ü{≤ìøÏ ø£s¡÷Œs¡Vü‰s¡‹∫Ã e&É¶q kÕ–+#·uÀj˚T düeTj·T+˝À yê]
Á>±eT+˝Àì ˇø£ kÕ<ÛTä e⁄ yê]+{ÏøÏ e#êÃs¡T. yÓ+≥H˚ s¬ &ç>¶ ±s¡T ø£s÷¡ Œs¡V‰ü s¡‹
|üìì ì*|æy˚dæ lkÕ«$Tyês¡T e#êÃs¡T nqï+ ô|≥º+&ç eTT+<äT nì
Vü‰s¡‹øÏ eTT+<˚ yê]øÏ uÛÀ»qeTT ô|{Ïº |ü+|æ+#ês¡T. n≥T ‘·sê«‘·
lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìøÏ Vü‰s¡‹∫Ã n+<ä]ø° e&É¶q kÕ–+#ês¡T.
nqT≈£îqï <ëìø£+fÒ ¬s{Ïº+|ü⁄ »q+ sêe&É+‘√ nqï+, ≈£Ls¡\T
#ê\y˚yÓ÷qì, n|ü⁄Œ&ÉT e+&ç‘˚ nø±\eTÚ‘·T+<äì ¬s&ç¶>±s¡T #ê˝≤ >±ãsê
|ü&Ü¶s¡T. |üìu≤≥\yêfi¯fl Ç+&É¢≈£î ≈£L&Ü nqï+ Çe«≈£î+&Ü ì*ù|XÊs¡T.
ø±˙ 500 eT+~øÏ ‘·j·÷s¡T #˚dæq uÛÀ»Hê\T yÓsTT´ eT+~øÏ
ô|’>± uÛÀ+#˚kÕs¡T. b˛>± |ü~>∑+|ü\ nqï+, <ëìøÏ ‘·>∑Z ≈£Ls¡\T 400
eT+~øÏ dü]b˛j˚T $<Ûä+>± $T–*b˛j·÷sTT. á n<äT“¤‘·+ #·÷∫q
ÁøÏcÕí¬s&ç¶>±]ÿ yêdüÔe+ yÓTs¡T|ü⁄˝≤ düTŒ¤]+∫+~. |üPs¡«+ lkÕ«$Tyês¡T
ª@ bı<äs› TTHê edüT+Ô &Ü¢j÷· ´!µ nqïe÷≥qT áHê&ÉT á kÕ<ÛTä e⁄ s¡÷|ü+˝À
e∫Ã uÛÀ+#˚dæ ‘·q yê>±›Hêìï ì\u…≥Tº≈£îHêïs¡ì ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT.
ÁøÏcÕís¬ &ç>¶ ±s¡T lkÕ«$Tyê]ì Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£+>± ùd$+#˚+<äT≈£î,
@ eTTdü˝≤j·Tq ◊‘˚ n&É¶+>± e⁄Hêïs√, Äj·Tq eTs¡DÏ+#êø£H˚
lkÕ«$Tyês¡T e∫Ã yê] ùde\+<äTø=ì düø£\ kÕ<ÛäT dü‘Y|ü⁄s¡Twüß\÷ ‘·q
s¡÷|üy˚Tqì ìs¡÷|æ+#ês¡T.
60
n\Hê&ÉT @düTÁø°düTÔ 7 #˚|ü\‘√ 7 y˚\ eT+~øÏ uÛÀ»q+ ô|≥º>±
Ç+ø± @&ÉT >∑+|ü\ ≈£Ls¡ $T–*q≥T¢+~ >∑<ë á ©\!
eTq+ lkÕ«$Tyê]ì Vü≤è<äj·T |üPs¡«ø£+>± ùd$dü÷Ô eTq
düs¡«uÛ≤s¡eTT\T Äj·Tq ô|’ |ü&Éy˚dæ $ÁXÊ+‹>± e⁄+fÒ yêπs eTq
u≤<Ûä´‘·\˙ï m˝≤ eVæ≤kÕÔs√ á ÁøÏ+~ ©\\ <ë«sê ‘Ó\TdüTÔ+~. yês¡T 15
eTq\H˚ ø±≈£î+&Ü eTq yês¡+<ä] u≤<Û´ä ‘·\T düs«¡ E„&TÉ >±, düs«¡ yê´|æ>±,
düs¡« düeTs¡Tú&ÉT>± yêπs HÓs¡y˚s¡Ã&É+ #·÷kÕÔeTT.
#ê˝≤ ø±\+>± lkÕ«$Tyê] ùde˝À e⁄Hêïs¡T s√•¬s&ç¶>±s¡T.
ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ªMT ∫qï ≈£îe÷s¡Tì ù|s¡ N{Ï Áyêdæ Çe⁄«µ nì
s√•¬s&ç¶ì ‘=+<äs¡ #˚XÊs¡T. Äj·Tq Áyêdæ Ç∫Ãq N{°ì lkÕ«$Tyês¡T
‘·q ‘=&É ÁøÏ+<ä ô|≥Tºø=ì ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. ‘·q ≈£îe÷s¡Tì @<√ Ä|ü<ä
qT+&ç s¡øÏådüTÔHêïs¡ì nqT≈£îHêï&˚>±˙ @yÓTÆqB ‘Ó*j·T˝Ò<äT. eT÷&ÉeHê&ÉT
me] |æ\T|ü⁄ ˝Ò≈£î+&Ü sê»+ù|≥ ‘ê\÷ø± qT+&ç ‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT
lkÕ«$Tyê] <äs¡ÙHês¡ú+ e#êÃ&ÉT. ì+&ÉT ãs¡Te⁄ ã+&ç, sê»+ ù|≥ <ä>∑Zs¡,
ø=+&É HÓ≈î£ ÿ#·÷ m<äT\› T nìπødüTø=ì ã+&ç ì*ù| M\T˝Òø£ yÓqTø£≈î£ <=s¡T‘¢ ÷·
40 n&ÉT>∑T\ ˝À‘·T ì≥ºì\Te⁄ ø=+&É#]· j·T yÓ+ã&ç yê>∑T˝À |ü&bç ˛sTT+~.
ã+&ç, m<äT›\T, eTìwæø° @ e÷Á‘·+ <Óã“ ‘·>∑T\˝Ò<äT. Ç~ πøe\+
lkÕ«$Tyê] ø£è|üj·Tì lkÕ«$Tyê]øÏ ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó*Œ yÓfi¯fl&Üìπø ‘êqT
e#êÃqì #ÓbÕŒ&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T N{Ï ÁyêsTT+∫q düeTj·T+˝ÀH˚ n#·Ã≥
Á|üe÷<ä+ »s¡>∑&É+ n+<ä]˙ ÄX¯Ãs¡´|üs¡#·≥y˚T >±ø£ lkÕ«$Tyês¡T
düsê«+‘·sê´$T, düs¡«yê´|ü≈£î&ÉT, düs¡« düeTs¡Tú&ÉT nì n+<ä]ø° ìs¡÷|üD
nsTT+~.
ñyÓTHé‡ ˝…’ÁãØ˝À |üì#˚ùd »j·TeTà>±] uÛÑs¡Ô »j·T#·+Á<ë¬s&ç¶ wæ]¶
kÕsTTu≤u≤ uÛÑ≈£îÔ\T. Ms¡T ‘·q≈£î lkÕ«$Tyês¡T Á|ükÕ~+∫q Á|ü<ÛäeT
<äs¡Ùq+ >∑T]+∫ Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.
ªªlkÕ«$Tyê]ì >∑÷]Ã ªl kÕsTT ©˝≤eTè‘·+µ ˝À #·~yêqT. ø±ì
lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#·˝Ò<äT. yê] eT+&É˝≤sê<Ûäq s√E≈£L&Ü ‘Ó*j·T<äT.
dü]>±Z Ä eTT+<äTs√E Hêø=ø£ $+‘Ó’q dü«|üïyÓTT∫Ã+~. HÓ\÷¢s¡T˝À
61
>±+BÛu§eTà <ä>∑Zs¡ Hêø=ø£ n|ü]∫‘·T&ÉsTTq ô|<ë›j·Tq ø£ì|æ+∫ HÓ\÷¢s¡T
ÁbÕ+‘·+˝À >=\>∑eT÷&ç˝À qTqï ne<Ûä÷‘·>±]ì #·÷#êyê? #·÷&É≈£î+fÒ
<ä]Ù+#·T, HÓ\÷¢s¡T≈£î <äøÏåD+>± b˛! nø£ÿ&É $T\≥Ø yêfi¯ófl ˙≈£î e÷s¡Z+
#ÓbÕÔs¡T nì #ÓbÕŒ&ÉT. H˚qT dü«|üï+˝ÀH˚ ne<Ûä÷‘·>±] <äs¡ÙHês¡ú+b˛‘·÷,
y˚<ëj·TbÕ˝…+ düMT|ü+˝À $T\≥Øyêfi¯fl >∑T&Üsê\T #·÷∫, nø£ÿ&É ôd+Á{°ì
>=\>∑eT÷&çøÏ e÷s¡ZeT&ç– ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. >=\>∑eT÷&çøÏ edüTÔHêïqT.
ø=+&Üj·TbÕfiË+ <ë{≤ø± ˇø£ düqïì eTìwæ >√∫ ô|≥Tºø=ì, ø£Ás¡, ˇø£
eTT+‘· #˚‘·ã≥Tºø=ì e⁄Hêï&ÉT. bÕ‘· >∑T&É¶\T, ø=ìï edüTÔe⁄\qT ∫qï ∫qï
eT÷≥\T>± ø£{Ïº Ä eT÷≥\qT <ä+&Ée˝… yÓT&ÉπødüTø=ì j·TTHêïs¡T. Mπs
kÕ«$T nì|æ+∫+~. kÕcÕº+>∑<+ä &É Á|üD≤eT+ #˚XÊqT. dü«|üï+ n+‘·yTÓ +Æ ~.
‘Ó\¢yê] Hê ùdïVæ≤‘·T\T, ªlkÕ«$Tyê] eT+&É˝≤sê<Ûäq≈£î b˛‘·THêïeTT,
s¡eTàìµ |æ\Te>± >=\>∑eT÷&ç e∫Ã lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì, <ÛäTìì
|üPõ+#·Tø√e&Éy˚T >±ø£ e÷ >∑Ts¡Te⁄>±¬s’q uÛÑs¡<ë«» e÷wüºs¡T>±]ì
<ä]Ù+#·T≈£îHêïqT.µµ á $<Ûä+>± ‘·q uÛÑ≈£îÔì ‘·q eT+&É˝≤sê<Ûäq≈£î
s¡|æŒ+#·T≈£îHêïs¡T düs¡«»„eT÷]Ô. yÓsTT´ >=Á¬s\˝À qTHêï eTq >=Á¬sqT
ø±\Tã{Ïº ˝≤≈£îÿekÕÔqì #Ó|æŒj·TTHêïs¡T >∑<ë lkÕ«$Tyês¡T.
>=\>∑eT÷&ç yêdüeÔ ⁄´\T ‘·÷|æ* yÓ+ø£jT· ´ ≈£îe÷¬sñÔ e÷eTùV≤X¯«]ì
nìπø|ü*¢˝À Ç#êÃs¡T. nH˚ø£ ø±s¡D≤\ e\q uÛÑs¡Ô @\Tø√˝Ò<äT. b˛>±
$&Ü≈£î\T Áyêdæe«eTì e‹Ô&ç ‘Ó#êÃ&ÉT. #ê˝≤ |òüTÀs¡+>± ø=fÒºyê&ÉT,
‹fÒyº ê&ÉT. M~Û˝ÀøÏ |æ*∫ ‘·q uÛ≤s¡´ ñeTqT ô|<äe› TqTwüß\ m<äT≥ $#ês¡D
»]|æ+#ê&ÉT. ∫es¡≈£î ÄyÓT y˚kÕ] $&Ü≈£î\T Áyêdæ∫Ã+~. eT+>∑fi¯dü÷Á‘·+
rdæy˚dæ+~. n~ yÓTT<ä\T |æ#ÓÃeTà ‘·q ø=e÷¬sÔ (ñeT)qT kÕ«$Tyê]
ÄÁX¯eT+˝À ùde #˚j·T&ÜìøÏ ‘·T\X¯e«≈£î n|üŒ–+∫+~. Ä eTVü‰uÛÑ≈£îÔsê*
düVü≤#·s¡´+˝À ñeT uÛÑ>∑ï Vü≤è<äj·T+‘√ ‘·q düs¡«dü«+ kÕ«$Tj˚T nì ˇø£ÿ
dü+e‘·‡s¡+ ùde #˚dæ+~. ‹]– eTs=ø£]øÏ∫Ã $yêVü≤+ #˚kÕÔeTHêï e<ä›ì
ìsêø£]+∫+~. á˝À>± m+<äs¡T #Ó|æŒHê eT+>∑fi¯dü÷Á‘·+ <Ûä]+#·˝Ò<äT.
ªHê≈£î uÛÑs¡Ô˝Ò&ÉT, b˛+&çµ nì πøø£˝Òùd~. ‘·T\X¯e« áyÓT eT+>∑fi¯dü÷Á‘·+
‘Ó|Œæ +∫ kÕ«$Tyê] Ädüq+ ÁøÏ+<ä ô|{Ï+º ∫+~. kÕ«$Tø£è|ü #˚‘H· H’Ó ê yÓT&É˝À
<Û]ä düT+Ô <äì ÄyÓT uÛ≤e+. ø±ì ∫Á‘·+>± lkÕ«$Tyês¡T uÛ≤s¡úÛsÑ \Ô¡ eTqdüT\T
62
e÷s¡TŒ #˚XÊs¡T. ˇø£]ô|’ ˇø£]øÏ eTs¡T\T ø£*π>≥≥T¢ #˚XÊs¡T. uÛÑs¡Ô |æ*ùdÔ
ø±|ü⁄s¡+ #˚kÕÔqì ñeT, uÛ≤s¡´ eùdÔ @\T≈£î+{≤qì uÛÑs¡Ô ˇø£]ø=ø£s¡T
eT<Ûäés¡TÔ\ <ë«sê yês¡Ô |ü+|ü⁄≈£îHêïs¡T. ˇø£ X¯óuÛÑ eTTVüAs¡ÔeTTq me]
Á|üy˚Tj·TeT÷ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ ñeT lkÕ«$Tyê] ùde≈£î&ÉT >∑Ts¡ej·T´q&ç–,
‘·q eT+>∑fi¯dü÷Á‘·+ rdüTø=ì yÓT&É˝À <Ûä]+∫ ‘·*¢øÏ ≈£L&Ü #Ó|üŒ≈£î+&Ü
¬s+&ÉT yÓTÆfi¯ófl <ä÷s¡+˝À qTqï nìπø|ü*¢˝Àì uÛÑs¡Ô <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl+~. uÛ≤s¡´
e∫Ã+<˚ |ü~y˚\ì uÛÑs¡Ô Ä<äs¡+‘√ d”«ø£]+#ê&ÉT. Ç|ü⁄Œ&ÉT ñeT≈£î Ç<ä›s¡T
Ä&É_&É\¶ T ø£*>±s¡T. ∫\ø± >√]+ø£˝≤¢>∑ ø±|ü⁄s¡+ #˚dTü HÔ êïs¡T. düs«¡ Áù|s¡≈î£ &Óq’
dü<äTZs¡Tq≈£î e÷Á‘·y˚T Ç{Ïº ∫Á‘·yÓTÆq düìïy˚XÊ\qT ≈£Ls¡Ã&É+ kÕ<ÛäéTT>∑<ë!
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ô|qï≈£î Äe* >∑≥Tºq $&ç~ #˚dæ
j·TTHêïs¡ì uÛÑ≈£îÔsê\T e¬øÿeTà≈£î ‘Ó*dæ+~. Ä‘·è‘·>± lkÕ«$Tyê]
<äsÙ¡ Hês¡+ú ãj·T\T<˚]+~. @{Ï˝À ˙fi¯ófl ˝À‘·T>± bÕs¡T‘·THêïj·Tì, b˛e<ä˙›
$TÁ‘·T\T dü\Vü‰ Ç#êÃs¡T. n~ $ì ªb˛˝Ò≈£îHêïqT >∑<ëµ nì @&ÉTÃ≈£îqï~.
∫es¡≈£î ÄyÓT≈£î lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·≈£î yÓ[flb˛yê\ì rÁe+>± nì|æ+∫
yÓ[flb˛sTT+~. @{Ï˝À b˛‘·T+fÒ ˙s¡T N\eT+&É\+ es¡πø e⁄qï$. ªÄ
#Ó|æŒHêj·Tq m+<äTø£u≤“ Ç{≤¢ nã<ä∆+ #ÓbÕŒ&ÉT?µ nì ÄyÓT nqT≈£îqï~.
ø±ì ÄyÓT lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT ùde≈£î\T, ª˙e⁄ @s¡T <ë{Ï
m˝≤ e#êÃe⁄?µ nì ÄX¯Ãs¡´+‘√ n&ç>±s¡T. ì»+>±H˚ @s¡T ì+&ÉT>±
bÕs¡T‘·Tqï<ä˙, lkÕ«$Tyê] eTVü‰‘·à´+ e\qH˚ ˙s¡T ˝Òq≥¢sTT+<ä˙ n|ü⁄Œ&ÉT
ÄyÓT≈£î ns¡úyÓTÆ+~.
ø£qïes¡+ sê»j·T´≈£î 1982˝À ˙s¡dü+, >∑T+&Ó <ä&É, ne´ø£ÔyÓTÆq
uÛÑj·TeTT e⁄+&˚$. HÓ\÷¢s¡T˝À &Üø£ºs¡T≈£î #·÷|æ+#ê\qT≈£îHêï&ÉT.
lkÕ«$Tyê]|ü{≤ìøÏ yÓTTs¡ ô|≥Tºø=+≥THêï&ÉT. Ä uÛ≤yêy˚X¯+˝À yÓøÏÿ yÓøÏÿ
@&˚ÃXÊ&ÉT. ‘Ó\¢yê] HÓ\÷¢s¡T yÓ[fl Ç+»ø£åHé rdüT≈£î+fÒ Ç+{Ï ø=#˚Ãdü]øÏ
]j·÷ø£åHé Ç∫Ã+~. yê]ì lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îe∫Ã, e+{ÏøÏ
$uÛ÷Ñ ‹ |üPdæ ø=+‘· ‹ì|æ+∫ yÓ+≥H˚ ø±s¡T˝À HÓ\÷¢sT¡ rdüT≈£îb˛‘·THêïs¡T.
ø±s¡T≈£î eTT+<äT |ü~u≤s¡ä\ <ä÷s¡+˝À ª#˚‹˝À <äT‘·Ô, |ü+>±\ø£Ás¡ <Ûä]+∫
lkÕ«$Tyês¡T b˛‘·THêïs¡T #·÷&É+&ç!µ nì n+<ä]ø° #Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT sê»j·T´.
ø±ì Äj·Tq≈£î ‘·|üŒ eT¬se«]ø° kÕ«$T ø£qã&É&É+ ˝Ò<äT! ÄdüT|üÁ‹ f…ÆeTT
63
nsTTb˛sTT+~. >∑qTø£ &Üø£ºs¡T¢ e⁄+&És¡qT≈£îHêïs¡T. ø±˙ ˇø£ >∑+≥≈£î
eTT+<˚ yÓ[flb˛e\dæq &Üø£ºs¡T ˇ+≥]>± ≈£îØÃ˝À ≈£Ls=Ãìj·TTHêï&ÉT.
áj·Tq≈£î Ç+»ø£åHé, eT+<ä÷ Ç∫Ã Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT. ªm|ü⁄Œ&√ Ç+{ÏøÏ
b˛e\dæ+~. H˚HÓ+<äT≈£î Ç˝≤ ≈£Ls√ÃqT+&çb˛j·÷H√ Hêπø ‘Ó*j·T<äT! MT
ø=s¡πø <˚e⁄&ÉT Ç˝≤ ≈£Ls√Ãu…{≤º&˚yÓ÷!µ nHêï&ÉT.
1981˝À yÓ+ø£≥eTTì¬s&ç¶ (‹s¡T|ü‹) >±] ùdïVæ≤‘·T&ÉT $. uÀ&ÉjT· ´
lkÕ«$Tyê] eTVæ≤eTqT >∑÷]Ã $Hêïs¡T. ‘·s¡Tyê‘· n‘·ìøÏ ø=ìï HÓ\\T
f…ÆbòÕsTT&é e\¢ ∫‘·÷Ôs¡T Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‹˝À #˚sêÃs¡T. |ü<Ó›ì$T~ s√E\T
n‘·&çøÏ nqï+ ô|≥º˝Ò<äT. &Üø£ºs¡T>±s¡T Çø£ ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äì sêj·Ty˚\÷s¡T,
dæ.j·T+. ÄdüT|üÁ‹øÏ bıeTàì #ÓbÕŒs¡T. uÀ&Éj·T´ #ê˝≤ ;<äyê&ÉT. dæ.j·T+.
ÄdüT|üÁ‹øÏ b˛j˚T X¯øÏÔ ˝Ò<äT. ø£qTø£ #ê˝≤ ~>∑T\T |ü&Ü¶&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT ‘·q
ùdïVæ≤‘·Tì qT+&ç $qï yÓ+ø£j·T´kÕ«$T >∑Ts¡TÔ≈£î e∫Ã eTqdüT˝ÀH˚ ‘·q
u≤<ÛäqT yê]‘√ $qï$+#·T≈£îHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyês¡T uÛÖ‹ø£+>±
Ç‘·ì eT+#·+ <ä>sZ∑ ¡ ø£ì|æ+∫, ª˙πøMT|üsy¡ ê˝Ò<Tä ,eT÷&ÉTs√E˝À¢ ‘·>T∑ ‘Z T· +~µ
nì #Ó|Œæ n<äèX¯éTj·÷´s¡T. yÓ+≥H˚ uÀ&ÉjT· ´≈£î mø£ÿ&É˝ìÒ X¯øeÔÏ ∫Ã &Üø£sº T¡ ≈£î
#Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ 18 yÓTfiÆ ó¯ fl <ä÷s¡+ ns¡sú êÁ‹ q&ç∫ ‘·q dü«Á>±eT+ #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT.
Hê{Ï qT+&ç @ ∫øÏ‘ê‡ ˝Ò≈î£ +&Ü dü«düT&ú H’Ó ê&ÉT. ‘·sT¡ yê‘· ˇø£yês¡+ s√E\≈£î
lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ ‘·q ∫Á‘·yTÓ qÆ nqTuÛeÑ + >∑÷]Ã n+<ä]ø° #ÓbÕŒ&ÉT.
ˇø£s√E ‘·\T|üPs¡T, Hêsêj·TD<ëdüT ÄÁX¯eT+˝À e⁄+&É>±
lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´! ô|’ yêfi¯fl+‘ê e∫Ã ô|+#·\ø√q˝À MT{Ï+>∑T
ô|≥Tºø=ìj·TTHêïs¡T. ô|+#·\j·T´ yêfi¯flπøMT »yêãT #Ó|üŒ˝Òø£ eTq\qT
s¡eTàì eT÷&ÉTHêfi¯fl qT+&ç ‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT. eTqMTs√Eb˛sTT me]øÏ
#Óù|Œe÷≥ yêfi¯fl≈£î dü]#Ó|æŒ ô|+#·\j·T´≈£î m˝≤+{Ï Ä≥+ø£eTT ˝Ò≈£î+&Ü
#˚dæ sêyê* >∑qTø£ Á|üj÷· D+ ø£eTàìµ ‘·q ãè+<ëìï rdüTø=ì ô|+#·\ø√q
#˚sês¡T. <˚yê\j·T+ eTT+<äT ≈£Ls=Ãì sêÁ‹ 8 >∑+≥\ qT+&ç y˚≈î£ es¡a≤eTTq
5 >∑+≥\ es¡≈£î eTq ø£+{ÏøÏ ø£qã&Éì e´≈£îÔ\‘√ e÷{≤¢&ÉT‘·THêïs¡T. Ä
e÷≥\ø£s¡ú+ eTq≈£î ‘Ó*j·T<äT. ∫es¡≈£î ªnj·÷´! me]øÏ #Ó|üŒe\dæq
e÷≥ yêfi¯fl≈£î #ÓbÕŒeTT. ô|+#·\j·T´≈£î |”≈£î˝≤≥ ‘·|æŒ+~. Çø£ |ü<ä+&çµ
nì ‘·q ãè+<ëìï Á|üj·÷D+ #˚XÊs¡T.
64
Ä s√E ãT<Ûäyês¡eTT, ˇø£ X¯ì, Ä~yês¡eTT\T ‘·|üŒ $T–*q
s√E\˝À ãdüT‡ ô|+#·\ø√q˝ÀøÏ Ä s√E\˝À e#˚Ã~˝Ò<äT. Ä $wüj·T+
lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|æ‘˚ ãdüT‡ edüTÔ+~ MTs¡T ‘·«s¡>± Á|üj·÷D+ ø£eTàì
eT÷≥\T dæ<ä∆+ #˚sTT+#ês¡T. 15 ì$TcÕ\˝À ì»+>±H˚ ãdüT‡ e∫Ã+~.
á s√E ãT<Ûyä ês¡+ >∑<ë ãôd‡+<äT≈£î rdüTø=#êÃs¡ì Á&Óe’ s¡T q&ç–‘˚
ª>√qT|ü˝…¢ qT+&ç ø£~* |ü~ u≤s¡\T yÓfi≤flø£ <˚e⁄DÏí #·÷∫ sêyê\ì|æ+∫
ãdüT‡ yÓqTø£≈£î Á‹|æŒ rdüT≈£îe#êÃeTT. l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê]ì
rdüT≈£îb˛j˚T+<äTπø uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT n˝≤ #˚dæ e⁄+{≤&ÉTµ nì #ÓbÕŒs¡T. l
yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T dü+ø£\Œdæ<äT∆\ì Ä Á&Ó’es¡T >∑T]Ô+∫q≥T¢ ˝Ò<äT.
Ç<˚ $<Û+ä >±H˚ ø£\TyêsTT s¡÷{Ÿ˝À lkÕ«$T yêfi¯ófl Hê\T>∑T u≤s¡\
<ä÷s¡+˝À edüT+Ô fÒ Á&Óe’ s¡T Mfi¯q¢ T #·÷∫ ≈£L&É ãdüT‡ ì\T|ü˝<Ò Tä . |ü~u≤s¡\T
yÓfi≤flø£ ãdüT‡ nø±s¡D+>± Ä–b˛sTT+~. lkÕ«$T ãè+<ä+ ãdüT‡ mø£ÿ>±H˚
‹]– ãdüT‡ dü\ø£åD+>± ø£<ä*b˛sTT+~.
eTVü≤˙j·TT\T ‘·eT ø£è|üqT ∫Á‘·yTÓ qÆ Ø‘·T\˝À Á|üd]ü +|ü#k˚ ÕÔsT¡ .
yê] e÷≥\T yês¡ T #˚ d ü T Ô q ï |ü q T\T nC≤„ q T\yÓ T Æ q eTq≈£ î
ns¡∆s¡Væ≤‘ê\T>± ø£ì|ækÕÔsTT. ø±˙ yê] e÷≥\j·T+<äT n#·+#·\16
$XÊ«dü+ >∑*Z, yê¬s|ü⁄Œ&É÷ ‘·e÷cÕ e÷≥\T e÷{≤¢&És¡ì m]–qyês¡T
yê] e÷≥\qT j·T<∏ë‘·<+äÛ >± Ä#·]+∫ mq˝Òì y˚T\TqT bı+<äT‘ês¡T.
n˝≤ Ä#·]+#·ì yês¡T ø£è|üqT bı+<ä˝Òs¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ø=i¿≈£L{Ï ãT»®j·T´>±s¡T ø=ìï ø√s¡Tº πødüT\‘√qT,
‘·+Á&ç>±] nHês√>±´ìï >∑T]+∫, Ä˝À∫düTÔqï+<äTq eTqdüT ∫ø±≈£î>±
e⁄+&ç XÊ+‹ ø=s¡≈î£ lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·ø=∫Ã n\¢+‘· <ä÷sêq ì\T#·THêïs¡T.
MπsMT #Ó|ü⁄Œø=qø£ eTT+<˚ lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´! eTqdüT˝À @MT
ô|≥Tºø√≈£î+&Ü #·ø£#·ø± Ç+{ÏøÏb˛, n˙ï H˚qT #·÷düT≈£î+{≤qTµ nì
nuÛjÑ T· $T#êÃs¡T. n<˚$<Û+ä >± ãT»®jT· ´>±s¡T yÓ[flb˛j·÷s¡T. lkÕ«$Tyês¡T
#Ó|æŒqfÒ¢ n˙ï #·ø£ÿã&ç b˛j·÷sTT.
Ä ‘·s¡Tyê‘· ø=Hêïfi¯fl≈£î ãT»®j·T´>±s¡T ‘·q u≤e>±s¡T ÁøÏ$Tq˝Ÿ
πødüT˝À ∫øÏÿ ø√s¡Tº≈£î ‹]π>≥|ü⁄Œ&ÉT Ä πødüT˝À düVü‰j·T+ #˚j·TeTì
65
lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·T≈£îHêïs¡T, n|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´!
ø=+&Üj·TbÕfiË+ <ëø± ãdüT‡˝Àb˛sTT, nø£ÿ&É qT+&ç q&É∫ HÓ\÷¢sT¡ ≈£îb˛sTT
πødüT≈£î dü+ã+~Û+∫q $wüj·÷\T e÷{≤¢&ç, HÓ\÷¢s¡T s¡+>∑Hêj·T≈£î\
<˚ekÕúq+˝À |üP» #˚sTT+∫ eT<Ûë´Vü≤ï+ 12 >∑+≥\≈£î ‹]–e#˚ÃjYTµ
nì ÄC≤„|æ+#ês¡T.
lkÕ«$Tyê] e÷≥j·T+<äT <Ûäè&ÛÉyÓTÆq $XÊ«dü+>∑\ ãT»®j·T´>±s¡T
n<˚$<Ûä+>± ãdüT‡˝ÀqT, q&É∫ ø=+‘· <ä÷s¡eTT b˛sTT πødüT $wüj·T+
e÷{≤¢&ç s¡+>∑Hêj·T≈£î\ <˚ekÕúq+˝À |üP» #˚sTT+∫ ‘·«s¡‘·«s¡>± q&É∫
edüTÔHêïs¡T. ãdüT‡˝Ò<äT. |üs¡T¬>‹Ô e∫ÃHê>±ì 12 >∑+≥\≈£î >=\>∑eT÷&ç
#˚πs neø±X¯y˚T ˝Ò<äT. lkÕ«$Tyê]ì düà]dü÷Ô ‘·«s¡‘·«s¡>± q&ÉTdüTÔHêï&ÉT.
|ò‘ü UÔ˚ ≤Héù|≥ <ä>sZ∑ ¡ ˇø£ $TÁ‘·T&ÉT ø£ì|æ+∫ |ü\Tø£]+∫ $wüjT· + ‘Ó\TdüTø=ì
yÓ+≥H˚ ‘êqT e÷qT≈£îqï Á|üuTÑÛ ‘·« ø±´+|ü⁄qT ‹]–y˚dTü ø=ì ø±s¡T rdüTø=ì
ãj·T\T<˚] ãT»®j·T´>±]ï ≈£L&Ü ø£\T|ü⁄ø=ì, ø±s¡T˝À møÏÿ+#·Tø=ì
>=\>∑eT÷&ç düMT|ü+˝À e<ä* yÓ[flb˛j·÷s¡T. 12 >∑+≥\≈£î eTT+<äT>±H˚
lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·≈£î #˚sê&ÉT.
πødüT\˙ï eT+#·Te˝… ø£]–b˛j·÷sTT. HÓ\÷¢s¡T qT+∫ |üs¡T¬>‹Ô
e∫ÃHê 12 >∑+≥\≈£î sê˝Ò&ÉT ø±˙ lkÕ«$Tyê] e÷≥j·T+<äT |üPs¡í
$XÊ«dü+ e⁄+#ê&ÉT >∑qTø£H˚ yê] $TÁ‘·T\T yê]ì ø±s¡T˝À rdüT≈£îe∫Ã
düø±\+˝À #˚πs≥≥T¢ lkÕ«$Tj˚T @sêŒ≥T >±$+#ês¡T. ‘·q uÛÑ≈£îÔì uÛ≤s¡+
‘·q<äì >∑<ë lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒ+~.
lkÕ«$Tyês¡T ø=ìï ø=ìï |üqT\T #˚sTT+#˚ |ü<ä›‹ #ê˝≤
∫Á‘·+>± e⁄+≥T+~. K∫Ã‘·+>± |ò˝ü ≤Hê f…+Æ ˝ÀH˚ #˚jT· eTq&É+, |ò˝ü ≤Hê
17 <˚yê\j·T+˝À |üP» #˚sTT+∫ |ò˝ü ≤Hê yêfi¯fl‘√ e÷{≤¢&ç s¡eTàì #Ó|Œü &É+
#·÷ùdÔ nC≤„qeTH˚ n+<Û‘ä «· +˝ÀqTqï eTqπøMT ‘Ó*j·Tø£b˛>± n~ yê]
|æ∫Ã|ü<ä∆‹ nì ÁuÛÑ$TkÕÔeTT.
n|ü⁄Œ&ÉT ø=+&Üj·TbÕfiË+ <=s¡‘√≥˝À ø±|ü⁄se¡ TTqï <=&És¢ ê$T¬s&ç>¶ ±s¡T
‘êqT ø√s¡Tº˝À πødüT ¬>*#êø£ lkÕ«$Tyê]øÏ ÁyÓTT≈£îÿã&ç ô|≥Tº≈£îqï Á|üø±s¡+
#Ó*¢+#ê\ì ªkÕ«MT! MT <äj·Te\q πødüT ¬>*#êqT. @<Ó’Hê >∑{Ïº Ç\T¢
66
MT≈£î ø£{Ïº+#ê\qTø=HêïqT. m#·Ã≥ ø£≥ºeT+{≤s¡T. m˝≤ ø£≥ºeT+{≤s√
‘Ó\Œ+&çµ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T ªHê≈£î Ç\T¢ e<äT› >±˙
Ä+»H˚j·TkÕ«$T >∑T&çøÏ Á|üVü≤Ø ø£{Ïº+#·Tµ nHêïs¡T. Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT düπsqì
yÓfi≤¢&ÉT>±˙ #ê˝≤ s√E\ es¡≈£î |üì#˚sTT+#·˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£s√E ø=i¿≈£L{Ï ãT»®j·T´qT, ø±≥+¬s&ç¶
düTã“sê$T¬s&ç¶ì |æ*∫ ªnj·÷´, MTs¡T sêÁ‹ ¬s+&ÉT >∑+≥\≈£î ãj·T\T<˚]
q&É∫b˛sTT Äj·Tq Ä+»H˚j·TkÕ«$T >∑T&çøÏ Á|üVü≤Ø>√&É ø£{ÏºkÕÔqHêï&ÉT.
Ä $wüj·T+ e÷{≤¢&ç s¡+&çµ nì ÄC≤„|æ+#ês¡T. lkÕ«$Tyê] e÷≥\
m&É\ n#·+#·\ $XÊ«dü+ >∑\ á uÛÑ≈£îÔ\T n<˚$<Ûä+>± ¬s+&ÉT >∑+≥\≈£î
˝Ò∫ 6 yÓTÆfi¯ófl q&É∫ yÓ[fl <=&É¢ sê$T¬s&ç¶>±]ì ìÁ<ä˝Ò|æ $wüj·T+ #ÓbÕŒs¡T.
ªHê≈£î Ç+ø± ø=ìï ø√s¡Tº πødüT\Tqï$. n$ ≈£L&Ü |üPs¡ÔsTT‘˚ ø£{ÏºkÕÔqT.
lkÕ«$Tyês¡T |ü+bÕs¡T >∑qTø£ s¡÷. 400/` \T ÇkÕÔqT. MTs¡T $T–*q
ô|’ø£+ #·+<ë\T <ä+&ç ø£{Ïº+#·+&çµ nì #ÓbÕŒs¡T. ªy˚TeTT lkÕ«$Tyês¡T
#Ó|æŒq≥T¢ #˚kÕÔeTT. á ô|’ø£+ MT≈£î yê|üdüT #˚j·TeT+fÒ eTs¡˝≤ ‘Ó∫Ã
Ç#˚ÃkÕÔeTT. n+<äT≈£î düeTà‘·yÓTÆ‘˚ Çe«+&çµ nHêïs¡T ãT»®j·T´>±s¡T.
n+<äT\≈£î düeTà‹+∫ yês¡T Hê\T>∑T e+<ä\ s¡÷bÕj·T\T Ç∫Ã |ü+bÕs¡T.
á $wüj·T+ lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|æ‘˚, ªÄj·TH˚ e∫Ã ø£{ÏºkÕÔ&ÉT˝Òj·÷´ MTs¡T
|üì yÓTT<ä\T ô|≥º+&çµ nHêïs¡T. lkÕ«$Tyê] Ä»„y˚Ts¡≈£î >√&É|üì ˇø£]øÏ
ø±+Á{≤≈£î≈º î£ Ç∫Ã ì<ëq+>± |üì »s¡T|ü⁄‘·THêïs¡T. 4e s√E sê$T¬s&ç>¶ ±πs
e∫Ã |üì #·÷#êø£ Äj·Tq eTqdüT‡qT lkÕ«$Tyês¡T m˝≤ e÷sêÃs√
@yÓ÷ ª$T–*q ô|’ø£+ ≈£L&Ü H˚H˚ |ü+|ü⁄‘êqT. m≈£îÿe eT+~ eTqTwüß´\qT
ô|{Ïº ‘·«s¡>± |üì |üP]Ô#˚j·TeTìµ #Ó|æŒ yÓfi≤fl&ÉT. n≥T ‘·s¡Tyê‘êj·Tq
ˇø£ÿπs Ä Á|üVü≤Ø Ks¡Ã+‘ê uÛÑ]+∫ XÊX¯«‘·+>± >√&É ì]à+#ês¡T. sêÁ‹
¬s+&ÉT >∑+≥\ y˚fi¯ Ç<ä›s¡T eTqTwüß´\qT q&É∫ yÓfi¯fleTì #Ó|üŒ&É+˝À
n+‘·sês¡ú+ kÕ«$Tyê]πø ‘Ó*j·÷*!
67
ne<Ûä÷‘· ©\
n<Ûë´j·TeTT ` 6
uÛÑ÷‘·ìj·T+‘·
ìs¡à\+, ìwüÿ\+, ì‘·´+, ì]«ø£\Œ+, ìs¡+»q+
nsTTq{Ïº Ä |üs¡e÷‘·à ‘êqT nH˚ø£eTyê«\H˚ ~e´
dü+ø£\Œ+‘√ <Û]ä +∫q s¡÷|üyT˚ á dü÷\ú »>∑‘T· .Ô eTq X¯Øs¡+
eTqdüT‡ø£BqÛ yÓTqÆ ≥T¢, eTq eTqdüT‡ Ä‘·àø£BqÛ eTT. dü<Tä sZ T¡ e⁄
Á‹eT÷sêÔ´‘·à≈£î&Ó’q kÕøå±‘·TÔ |üs¡ÁãVü≤ày˚T >∑qTø£ á
$X¯«eT+‘ê yê] nBÛqyÓTÆ ñ+≥T+~. á $wüj·T+ dü<äTZs¡Te⁄ <ë«sê
Á|üø£≥eTj˚T´ ~e´©\\ <ë«sê uÛÑ≈£îÔ\≈£î ‘Ó\TdüTÔ+~. nq+‘·yÓTÆq á
18 Á|üø£è‹ì XÊdæ+#·>∑\ dü<äTZs¡Te⁄ kÕeTs¡úéTTqT #·$#·÷∫q uÛÑ≈£îÔ\≈£î,
>∑Ts¡Te⁄ j·T+<äT $XÊ«dü+ <Ûäè&ÛÉ|ü&ç ÁX¯<ë∆uÛÑ≈£îÔ\‘√ yê]ì ùd$+∫
‘·]+#·>\∑ s¡T.
eTqJ$‘· dü+|òüT≥q\qT XÊdæ+#·>∑\ <Ó’eX¯øÏÔ ˇø£≥Tqï<äqï
$XÊ«dü+ eTq≈£î ø£*Z+#ê\ì, ‘·<ë«sê ì‘·´ J$‘·eTT˝À $y˚ø£eTT,
yÓs’ ê>∑éTT >∑*Z <Ûë]àø£ J$‘·eTT Á‹ø£sD¡ X¯ó~∆>± eTq#˚‘· Ä#·]+|üCj
Ò ÷· \H˚
dü<äTZs¡Tì jÓTTø£ÿ ‘·|üH˚ Ç{Ïº ©\\≈£î eT÷\eTT.
yês¡T eTq qT+∫ Ä•+#·Tq~ n{Ïº |ü$Á‘· Jeq $<Ûëqy˚T.
19 eTq+ n˝≤ J$+∫q|ü⁄Œ&˚ eTq+ ì»+>± yê]øÏ <äøÏåD düeT]Œ+∫q
yês¡eTe⁄‘êeTT. n˝≤ #˚j·Tq|ü⁄Œ&ÉT ©˝≤ s¡÷|ü+˝À eTqô|’ e]¸+∫q
dü<äTZs¡Tø£è|ü n&É$>±∫q yÓHÓï\e˝… e´s¡úeT>∑TqT.
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ‘·\T|üPs¡T˝Àì •yê\j·T+˝À y˚+#˚XÊs¡T.
ˇπø ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT yê]øÏ ‘√&ÉT e⁄Hêï&ÉT (XË{Ïº>±s¡T). y˚T|òü÷eè‘·yÓTÆ
ø=~›∫qT≈£î\T, Nø£≥T¢, Á|üfij¯ T· eTTe˝… ñs¡TeTT\T e∫Ãq$. lkÕ«$Tyê]ì
˝ÀìøÏ rdæ¬øfi¯fl&ÜìøÏ mes¡÷ ˝Òs¡T. es¡¸yÓTTùdÔ ‘·&ÉTkÕÔs¡T nì Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT
uÛÑj·T|ü&ÉT‘·THêï&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T #ê|ü ‘Ó∫Ã ‘·eT eTT+<äT
68
ne<Ûä÷‘· ©\ uÛÑ÷‘·ìj·T+‘·
y˚j·TeTì ÄC≤„|æ+#ês¡T. ªkÕ«MT! yêq e#˚Ã≥≥T¢+~. Ç+ø± eTT+<äT≈£î
»]–‘˚ H˚qT ˇø£ÿ&çH˚ $TeTTà ˝À|ü*øÏ yÓ÷düT≈£îb˛˝ÒqTµ nHêï&ÉT. ªñ+&Éj÷· ´
eTãT“ ø£{≤º\µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. #ê|ü MT<ä ≈£Ls=Ãì ø=+‘·ùd|ü⁄
‘·q <äèwæº eTãT“πødæ ì–&çÃ #·÷#ês¡T. n+‘˚! Ä y˚T|òüTeTT\T, ñs¡TeTT\T,
∫qT≈£î\T b˛sTT e÷eT÷\T |ü]dæú‹ @s¡Œ&ç+~.
‘·\T|üPs¡T˝À Hêsêj·TD<ëdüT nqT lkÕ«$Tyê] uÛÑ≈£îÔ\T
ˇø£s¡THêïs¡T. ˇø£s√E 1977 dü+e‘·‡s¡eTT˝À n‘·&ç ÄÁX¯eT+˝À
lkÕ«$Tyês¡T y˚+#˚dæ j·TTHêïs¡T. kÕ«$T ùde≈£î&ÉT ã]¬>\ Hê>∑j·T´
lkÕ«$Tyê]ì, ªkÕ«MT yêq m|ü⁄Œ&ÉT ≈£îs¡TdüT+Ô ~?µ nì n&ç>±&ÉT. ªnj·÷´!
á dü+e‘·‡s¡eTT eT÷&ÉT yêq˝Ò ø£<äj·÷´! ˇø£{Ïqïs¡ HÓ\≈£î ˇø£kÕ],
¬s+&ÉT HÓ\\ Çs¡Te~ s√E\≈£î ˇø£kÕ], eT÷&ÉT HÓ\\ nsTT<äTs√E\≈£î
ˇø£kÕ] ô|’yêfi¯ófl ≈£î]|æ+#˚ yêq Ç+‘˚qj·÷´µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
ªˇø£{Ïqïs¡ HÓ\ es¡¸+ ˝Ò≈£î+fÒ >=&ÉT¶ |æ˝≤¢ #·∫Ãb˛‘êπsµ nHêï&ÉT Hê>∑j·T´.
n{≤¢ nsTT‘˚ ªeTqeTHêï ø£wüº|ü&ç ≈£î]|æ+#·Tø√e<ä›j·÷´µ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. lkÕ«$Tyê]ì Hê>∑j·T´ >∑+õ Á‘ê>∑eT+fÒ, ªnj·÷´!
nqT≈£îqï |üì |üP]Ô nsTT‘˚ >∑<äj·÷´ ˙fi¯ó¢ Á‘ê>∑e\dæ+~?µ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. ‘·s¡Tyê‘· yês¡T dæ<ä›\j·T´ ø=+&É <ä>∑Zs¡ eT÷&ÉTs√E\T,
ø£*#˚&ÉT˝À eT÷&ÉTs√E\T ìsêVü‰]jÓÆT, ªã+&ç Ä|ü+&Éj·÷´µ nì
nVü≤]ïX¯\T ns¡Tdü÷ÔH˚ e⁄Hêïs¡T. sêÁ‹+ãefi¯ófl ìÁ<äb˛≈£î+&Ü ≈£Ls¡TÃH˚
e⁄Hêïs¡T. ÄdüqyÓTÆHê e÷s¡Ã˝Ò<äT. yÓTT<ä{Ïs√E m˝≤ e⁄Hêïs√ ∫e]s√E
es¡≈£L n˝≤H˚ ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. n+‘·≈£î eTT+<äT m|ü⁄Œ&É÷ Äj·Tq |ü&ÉTø=ì
e⁄+&É≥+ #·÷dü÷eÔ ⁄qï uÛ≈Ñ î£ \Ô +<äs÷¡ lkÕ«$Tyê]øÏ eè<ë∆|´ü eTT, ã\V”≤q‘·
e#˚ÃXÊj·Tì, Çø£ ø√\Tø=H˚ Á|üdüπøÔ ˝Ò<äì nqT≈£îH˚yês¡T. á <äèX¯´+
#·÷#˚dü]øÏ ø£qT$ô|’Œ, lkÕ«$Tyê]˝Àì ø±s¡´Bø£å, X¯øÏÔ ‘Ó*dæ e#êÃsTT.
Äs¡es√E kÕj·T+Á‘·+ Hê\T>∑T >∑+≥\≈£î ‘·eT≈£î kÕïq+ #˚sTT+#·eTì
ø√sês¡T. yê]øÏ kÕïq+ #˚sTT+∫ ≈£Ls√Ãu…≥º>±H˚ |üø£ |üø£ qe⁄«‘·÷, ª>∑&É¶
>∑&¶É ô|fi¯fl–+#·T≈£îqï<äj÷· ´µ nHêïs¡T. eTs¡Tø£D
å + qT+&ç ≈£î+uÛeÑ èwæº yÓTT<ä˝’…
#Ós¡Te⁄\T ì+&˚ es¡≈£î Ä>∑˝Ò<äT.
69
uÛÑ÷‘·ìj·T+‘· ne<Ûä÷‘· ©\
ãTTwüß\T ‘·eT ‘·|üdüT‡, j·T»„ j·÷>±<äT\ e\q düø±\ esê¸\qT
≈£î]|æ+∫ »>∑~Ω‘·+ #˚ùdyês¡ì |ü⁄sêD≤\˝À #·~yêeTT. n~ ì»y˚Tqì
lkÕ«$Tyê]ì #·÷ùdÔ ‘Ó\TdüTÔ+~. n˝≤ #˚j·T>∑\ düeTs¡Tú\H˚ ªuÛÑ÷düTs¡T\Tµ
nH˚yês¡T ø±uÀ\T.
lkÕ«$Tyês¡T n+‘· X¯øÏÔeT+‘·T˝Ò nsTT‘˚ es¡¸+ ≈£î]|æ+#·&ÜìøÏ
Äs¡Ts√E\T m+<äT≈£î |ü{Ïº+~? nqï Á|üX¯ï sêe#·TÃ. kÕúìø£ Á|ü»\ jÓTTø£ÿ
dü$Twæº bÕ|ü ø£sà¡ \ |ò*ü ‘·yT˚ nHêeèwæøº Ï ø±s¡DeTì ô|<ä\› +{≤s¡T. yês¡+<ä]
ø£s¡àqT ‘·eT ‘·|üX¯ÙøÏÔ‘√ <äVæ≤+∫ y˚j·T&ÜìøÏ yê]øÏ ø=+‘· ø±\+
nedüs¡eTe⁄‘·T+~.
Á|ü»\T ìkÕ«s¡úyÓTÆq ÁX¯<ë∆uÛÑ≈£îÔ\‘√ Áù|eT|üPs¡«ø£+>± uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ
|üP»\T #˚j·Tø£b˛e&É+, Á|ü»\˝À uÛÑøÏÔ uÛ≤eeTT, <Ûäsêà#·s¡D HÓ\ø=q&ÜìøÏ
nedüsy¡ TÓ qÆ <Ûsä à¡ ø±sê´\qT ìs¡«Væ≤+#·q+<äTe\q nHêeèwæº e+{Ï n]cÕº\T
@s¡Œ&É‘êj·Tì XÊÁdüÔ+.
¬s+&Ó<äT›\ ã+&ç˝À lkÕ«$Tyê]ì eTT~π>&ÉT qT+&ç dæ<ä›\j·T´
ø=+&É≈£î rdüT≈£îedüTÔHêïs¡T ùde≈£î\T. e÷s¡ZeT<Ûä´+˝À ÁãVü‰à+&É+>±
y˚T|òü÷eè‘·yÓTÆ, düqï>± es¡¸+ yÓTT<ä˝…’+~. ùde≈£î\T, ªkÕ«MT! ô|<ä› es¡¸+
edüTÔ+~. eTqeT+<äs¡eT÷ kÕe÷qT‘√ düVü‰ ‘·&çdæb˛‘êeTT nì
$qï$+#ês¡T. lkÕ«$Tyês¡T eTÚq+>± ‘·q ns¡#˚‹ì Äø±X¯+ yÓ’|ü⁄
#·÷|ü⁄‘·÷, ø±düÔ Ä>∑T nqï≥T¢>± #˚‹ì ô|’¬ø‹Ô ø=+‘·ùd|ü⁄ e⁄+#ês¡T. n+‘˚!
es¡¸+ ì*∫b˛sTT+~. lkÕ«$Tyês¡T dæ<ä›\j·T´ ø=+&É #˚]q yÓ+≥H˚
ÁãVü‰à+&É+>± es¡¸+ ≈£î]dæ+~. Ç˝≤+{Ï ©\\T uÛ≈Ñ î£ \Ô T Á|ü‘´· ø£+å >± #·÷&ÉãfÒº
mìï ø£cÕº˝…’q zs¡TÃø=ì ìs¡+‘·s¡+ ‹s¡T>∑T‘·T+&˚ lkÕ«$Tyê]ì
sêÁ‹+ãefi¯ófl ùd$+∫ <ÛäqT´\j·÷´s¡T.
‘·\T|üPs¡T˝À ª&çµ yÓTÆqT nqT ˇø£ yÓTÆø± >∑ì e⁄+~. lkÕ«$Tyês¡T
nø£ÿ&É ñqï|ü⁄Œ&ÉT eTãT“\T|ü{Ïº u≤>± es¡¸+ yêdüq edü÷Ôqï~. ªkÕ«MT!
es¡¸+ e#˚ÃdüTÔ+~. eTq edüTÔe⁄\˙ï ‘·&çdæb˛‘êsTT. Çø£ÿ&É Ç\T¢ ≈£L&Ü
˝Ò<˚!µ nì nHêïs¡T ùde≈£î\T. yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyês¡T ‘·+ãTs¡ rdüTø=ì
<ëìì ø±ùd|ü⁄ MT{Ï ª@$T Ms¡sê|òüTe⁄\÷? y˚TeTT Ç#·Ã≥ e⁄+&ÜeTì
70
‘Ó*j·T<ë? e÷ kÕe÷qT, y˚TeTT @yÓTÆ b˛yê*? @$T≥j·÷´? ˙ Çwüº+
e∫Ãq≥T¢+<˚! y˚Ty˚T+ ø±yê*! e÷ eTqTwüß˝Ò+ ø±yê\ì Ç{≤¢ #˚dTü HÔ êïe⁄?µ
nì <äu≤sTT+#ês¡T. nsTT<äT ì$TcÕ\ø£˝≤¢ y˚T|ò÷ü \T #Ó˝≤¢#<Ó Tä s¬ ’ düŒwü+º >±
dü÷s¡T´&ÉT ø£q|ü&Ü¶&ÉT. Ç˝≤H˚ ˇø£|ü⁄Œ&ÉT •]&ç˝À >±*yêq ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~.
‘·«s¡>± Ç\T¢ #˚s¡e\dæq uÛÑ≈£îÔ\T Ä+<√fi¯q |ü&ÉT‘·T+fÒ kÕsTT eTd”<äT
qT+&ç ãj·T≥≈£î e∫Ã, ªz n˝≤¢! Hê _&É¶\T πøåeT+>± ‘·«s¡>± Ç\T¢ #˚sê*.
es¡¸$Tø£ #ê*+#·Tµ nì >∑~›+#·>±H˚ es¡¸e÷–b˛sTT+~.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT eTÁ<ëdüT sêÁwüºeTT qT+&ç e∫Ãq uÛÑ≈£îÔ\T ¬s+&ÉT
dü+e‘·‡s¡eTT\ qT+&ç yê] ÁbÕ+‘·eTT\˝À |üP]Ô es¡¸eTT\T ˝Òeì
lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·T≈£îHêïs¡T. ªuÛÑ>∑e+‘·TìøÏ nØ® Áyêj·T+&Éj·÷´µ
nì #Ó|æŒ lkÕ«$Tyês¡T N{Ï ÁyêsTT+∫ ‘·q ‘=&É ÁøÏ+<ä ô|≥Tºø=ì
nsTT<äT s√E\T nqïbÕ˙j·÷\T, ìÁ<ä e÷ì n˝≤π> ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.
nsTT<äe s√E Ä ÁbÕ+‘·+˝À es¡¸+|ü&ç #Ós¡Te⁄\T ì+&çq ‘·s¡Tyê‘·H˚
lkÕ«$Tyês¡T >∑+õ Á‘ê>±s¡T. ns¡>+∑ ≥˝À es¡¸+ ≈£î]dæ #ÓsT¡ e⁄\T ì+&ÜsTT.
ø£*#˚&ÉT dæ<äT›\j·T´ ø=+&É <ä>∑Zs¡ lkÕ«$Tyês¡T e⁄Hêïs¡T.
ø£≥TºeT÷&ç |ü˝…¢˝À es¡¸+ ˝Òø£ Hês¡T¢ m+&çb˛‘·THêïsTT. ¬s’‘·T\T e∫Ã
lkÕ«$Tyê]øÏ yÓTTs¡ô|≥Tº≈£îHêïs¡T. ª<˚e⁄ìøÏ nØ®ô|≥Tº‘êeTj·÷´ πs|ü⁄
eT<Ûë´Vü≤ï+q≈£î ¬s+&ÉT |ü<äTqT\ es¡¸+ ≈£îs¡TdüTÔ+~µ nì N{Ï ÁyêsTT+∫
Äosê«<ä eTTÁ<äy˚dæ Ä ¬s’‘·T\øÏ#êÃs¡T. ‘Ó\¢yê] es¡¸+ ≈£î]dæ #Ós¡Te⁄\T
ì+&ç eT÷&Ées√E qT+&ç Hê≥T¢ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Ä Á>±eTdüTÔ\+‘ê
lkÕ«$Tyê] X¯øÏÔ kÕeTsêú´\qT ø=ìj·÷&Üs¡T.
‘·\T|üPs¡T˝À ˇø£s√E eT<Ûë´Vü≤ï+ ‘ê{Ïu§\T>∑T nqT $wüdüs¡Œ+
lkÕ«$Tyê] ‘=&É ÁøÏ+<ä≈£î e∫Ã+~. Ä dü+>∑‹ #Ó|æ‘˚ n<˚$T #˚düTÔ+~˝Ò
<ëìì MTπsMT #˚j·Te<äT› nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ‘·s¡Tyê‘· <ëq+‘·≥
n<˚ yÓ[flb˛sTT+~.
n~ eT+&ÉTy˚d$ü , 1974 ÁbÕ+‘·+. ˇø£Hê&ÉT >=\>∑eT÷&ç ÄÁX¯eT+
qT+&ç ø£|ü⁄Œ≈£î eT+≥\T nìïyÓ’|ü⁄˝≤ n\TeTT≈£î+≥THêïsTT <ä≥º+>± bı>∑
Äø±XÊìøÏ ˝Ò∫+~. |ü&ÉeT{Ï >±* ÁãVü≤à+&É+>± Mk˛Ô+~. <ä>∑Zs¡˝À
71
˙fi¯ófl düeTè~∆>± ˝Òe⁄. •wüß´&ÉT s¡eTDj·T´ lkÕ«$Tyê]øÏ qeTdüÿ]+∫
ì#ÓÃq düVü‰j·T+‘√ Ç+{Ïô|’¬ø[fl ∫qï≈£î+&Ó&ÉT ˙fi¯ófl Ä eT+≥ô|’ #·˝≤¢&ÉT.
ô|ò’sYÇ+»Hé≈£î ≈£L&Ü n\$ø±q+‘·>± Á|ü»«]*¢q Ä eT+≥\T <äT‘ÓÔ&ÉT
˙fi¯fl‘√ |üP]Ô>± #·˝≤¢]b˛j·÷sTT.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ø£*#˚&ÉT˝À qs¡kÕ¬s&ç¶>±]+{ÏøÏ e#êÃs¡T.
qs¡kÕ¬s&ç¶ uÛ≤s¡´ áX¯«s¡eTà e+≥#˚ùd #√≥T≈£î yÓ[fl Ä ekÕsê≈£î πs≈£î\T
y˚sTT+#·eTHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ªÄ]úø£+>± nX¯≈£îÔsê\qTø£<ë, ‘·eT≈£î
‘Ó*j·Tì<˚eTTqï~µ nì $qï$+∫+~. ªyêfi‚fl #·÷düTø=+{≤s¡T˝Òµ nì
e÷Á‘·+ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. nsTT<äTs√E\ ‘·sT¡ yê‘· ÄyÓT dü»e® &É\T
#˚dTü qÔ ï~. q÷HÓ u≤+&É*øÏ e⁄qï≥T¢+&ç y˚˝&… TÉ s¡+Á<Û+ä |ü&ç q÷HÓ eT+&ÉT‘·Tqï
bısTT´˝À ø±s¡T‘·÷+~. yÓ+≥H˚ ÄyÓT Ç+{Ï˝À qT+&ç ˇø£ uÒdæHé ‘Ó∫Ã Ä
u≤+&É*˝À $T–*q q÷HÓqT n+<äT˝À b˛düT≈£îqï ‘·s¡Tyê‘· ÄyÓTø=ø£
$wüj·T+ ÄX¯Ãs¡´+>± ‘√∫+~. n+‘· q÷HÓ eT+&˚ bısTT´˝ÀøÏ ø±]q|ü⁄&ÉT
eT+≥˝… + ‘· > ±H√ m>∑ d æ ekÕsê, Ç\T¢ ‘· > ∑ T \|ü & É e \dæ + ~ >∑ < ë!
nsTTq|üŒ{ø°Ï ÄyÓT uÒdæqT ‘Ó∫Ã q÷HÓ e+#·Tø=H˚+‘·es¡≈£î eT+≥\T ô|’øÏ
˝Òeø£ b˛e≥y˚T$T{Ï? yÓ+≥H˚ ÄyÓTø=ø£ $wüjT· + ‘√∫+~. n+<äTøπ ø±uÀ\T
lkÕ«$Tyês¡T ekÕsêô|’ sπ ≈£î\T ø£|Œæ +#·Tø√eTHêïs¡T. nsTTq|üŒ{ÏøÏ Äj·Tq
nuÛj Ñ T· $T∫Ãq+<äTe\¢H˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT Á|üe÷<ä+ yê{Ï\˝¢ <Ò ìä ÄyÓT >∑T]Ô+∫+~.
uÀsTTq|ü*¢ Á>±eT+ e<ä› ø=+<äsT¡ uÛ≈Ñ î£ \Ô T ª>√$+<äeTà (ÁãVü≤à+>±]
uÛ≤s¡´) ˙{Ï‘√ BbÕ\T yÓ*–+∫+<ä≥, m+‘·{Ï eTVü‰‘·Tàsê\Tµ nì
nqTø=+≥T+&É>± lkÕ«$Tyês¡T n~ $ì #Ó+ãT‘√ ˙s¡T ‘Ó|Œæ +∫ yê]øÏ∫Ã
ªMTs¡T ≈£L&Ü yÓ*–+#·Tø√+&çµ nHêïs¡T. Ä ˙s¡T b˛dæ yês¡T yÓ*–ùdÔ BbÕ\T
yÓ*>±sTT. lkÕ«$Tyês¡T X¯Øs¡+‘√ e⁄qï+‘· ø±\eT÷ Ç˝≤+{Ï $wüj÷· \T
ãj·T{ÏøÏ #Ó|æ‘˚ lkÕ«$Tyês¡T n+^ø£]+#·ø£ yê{Ïì >∑T|üÔ+>± e⁄+#·eTì
Ä<˚•+#˚yês¡T.
ô|qe]Ô yêdüÔe⁄´&ÉT b˛\T eTkÕÔqj·T´ Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ªˇø£kÕ] ô|qe]Ô qT+&ç ‘·\T|üPs¡T≈£î Hêsêj·TD¬s&ç¶>±] ø±s¡T˝À
yÓfió¯ ‘·Tqï lkÕ«$Tyês¡T e⁄qï≥Tº+&ç, ªnj·÷´! >=+‘·Tø√j·Te\dæ edüT+Ô <˚µ
72
nHêïs¡T. ø±ùd|ü{À¢ lkÕ«$Tyês¡T Vü≤sƒê‘·TÔ>± ô|{Ïºq ô|<ä› πøø£≈£î ÁuÒ≈£î
y˚j·Tø£H˚ ø±sê–b˛sTT+~! yÓ+≥H˚ #Ó+>∑Tq ˇø£ y˚Tø£ ø±s¡T eTT+<äTqT+&ç
s√&ÉT¶≈£î n&É¶+>± |üs¡T¬>‹Ô+~. ø±s¡T Ä ø£åD+˝À ì\eø£ b˛sTTq≥¢sTT‘˚
<ëì >=+‘·T ‘Ó>π <˚! Hê{Ï es¡≈L£ lkÕ«$T yê] j·T+<äT @e÷Á‘·+ qeTàø£+,
\ø£å´+ ˝Òì H˚q÷ á dü+|òüT≥q‘√ lkÕ«$Tyês¡T uÛÑ≈£îÔ&Éqj·÷´qTµ.
ˇø£ s √E sêÁ‹ s√•¬ s &ç ¶ |ü + ~]øÏ #Ó ø Ï ÿ q ø±–‘· e TT\T
rj·TuÀj·÷&ÉT. n‘·ì #·÷|ü⁄&ÉT y˚\TqT bÕeTT ø£]∫+~. lkÕ«$Tyês¡T
Ä y˚\TqT ‘·q ‘=&Éô|’ e⁄+∫ Ä ô|’q ‘·q ns¡#ÓsTT´ y˚dæ n~$Tô|{Ïº
nsTT<äT ì$TcÕ\T e⁄+#ês¡T. u≤<Ûä|üP]Ô>± ‘·–Z+~. ª˙ efi¯ófl dü+J$ì
nsTT+~µ bıeTàHêïs¡T. n~ yÓTT<ä\T @ $wü»+‘·Te⁄ ø£]∫Hê s√•¬s&ç¶øÏ
$wü+ mø£ÿ&É+ ˝Ò<äT.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT j·÷s¡¢bÕ&ÉT nH˚ Á>±eT+˝À e´≈£îÔ\T ìcÕÿs¡D+>±
eTs¡DÏ+#·Hês¡+_Û+#ês¡T. ø±s¡D+ ‘Ó*j·Tø£ Á>±eT Á|ü»\+<äs¡÷
uÛj
Ñ T· ÁuÛ≤+‘·T\j·÷´s¡T. @<√ <äTwüXº ø¯ ÔÏ }]˝À Á|üy•˚ +∫ n˝≤ $\j·T‘ê+&Ée+
#˚dü÷Ô+<äì n+<äs¡÷ ‘·\#ês¡T. }]˝Àì Á|ü‹yês¡T Ábı<äT› Á≈£î+øÏq|üŒ{Ï
qT+&ç Ç+&É¢˝À qT+&ç ãj·T{ÏøÏ sêqT <ÛÓ’s¡´+˝Òø£ uÛÑj·T+‘√ ‘·\T|ü⁄\T
_–+#· T ø=ì Ç+&É ¢ ˝ ÀH˚ e⁄+&ç b ˛‘· T Hêïs¡ T . ø=+<ä s ¡ T Á>±eTdü T Ô \ T
lkÕ«$Tyê]ì |ü<˚ |ü<˚ n]ú+∫ yê] Á>±e÷ìøÏ rdüT≈£îb˛j·÷s¡T.
lkÕ«$Tyês¡T Ä Á>±eT+ #˚πs≥|üŒ{ÏøÏ sêÁ‹ düeTj·T+ nsTTq+<äTe\¢
me] ‘·\T|ü⁄ ‘·{ÏºHê Ä <äTwüºX¯πøÔqì ‘·\∫ uÛÑj·T|ü&ç ‘·\T|ü⁄\T rj·T˝Ò<äT.
∫es¡≈£î ˇø£ eTTdü˝≤yÓT ‘Ó–+∫ ‘·\T|ü⁄rdæ #·÷dæ+~. ì»+>±
lkÕ«$Tyês¡T e#êÃs¡ì n+<ä]ø° #Ó|Œü &É+‘√ Á>±eTdüT\Ô +<äs÷¡ lkÕ«$Tyê]
#·T≥÷º Áb˛¬>’ kÕ«>∑‘·+ |ü*ø±s¡T.
n|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T yê]ì ø£s¡TDÏ+∫, Ä }]˝ÀH˚ ˇø£#√≥
|ü$Á‘·yÓTÆq ‘·eT n–ïì kÕú|æ+∫, ø=~›s√E\T Ä Á>±eT+˝ÀH˚ e⁄Hêïs¡T.
n≥T ‘·s¡Tyê‘· }]˝À eTs=ø£ÿ eTìwæ ≈£L&Ü eTs¡DÏ+#·˝Ò<äT.
yÓ÷|üPs¡T <äX¯j·T´, ø=eTs¡–] s¡eTDj·T´ »$Tàe÷qT ø={≤ºs¡T.
<ëìï s¬ +&Ó&ã¢É +&ç n&ÉT>∑Tq ø£{ºÏ ‘√\T≈£î sêyê*. Ä e÷qT ø=q ˇø£y|’Ó ⁄ü q
73
ã+&çøÏ ø£{≤ºs¡T. Ç+ø√yÓ’|ü⁄q yÓTT<ä\T ø£fÒº+<äT≈£î m+‘· Á|üj·T‹ï+∫Hê
yÓTT<ä\T ˝Òe˝Ò<äT. Ç+‘·˝ÀH˚ lkÕ«$Tyês¡T eùdÔ yê]øÏ #ÓbÕŒs¡T. ª|ü˝≤e⁄
‹H˚ yêfi¯flqT |æ\e+&Éj·÷´ ˝ÒdüTÔ+~µ nHêïs¡T. Ä e÷≥\ø£s¡ú+
lkÕ«$Tyê]πø ‘Ó*j·÷*, lkÕ«$Tyês¡T yÓ[flb˛j·÷s¡T. nsTTHê
∫e]kÕ]>± Á|üjT· ‹ïkÕÔeTì yês¡T yÓ÷≈£î ˝≤>±s¡T. ÄX¯Ãs¡´+>± n~ m+‘√
düT\uÛÑ+>± ˝Ò∫b˛sTT+~.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyê] uÛÑ≈£îÔsê\T e¬øÿeTà lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À
e⁄qï~. yÓ\T¢e≈£î ø=≥Tºø=∫Ãq ø£+|ü ‘Ó∫Ã lkÕ«$Tyês¡T ô|Hêïq~ ˙{Ïô|’
y˚XÊs¡T. Ä ø£+|ü≈£î ‘·q ø£|æ\ yÓ÷≈£î ì|ü⁄ŒqT n+{Ï+∫ eT+≥ ô|{≤ºs¡T.
q~˝Àì ˙{Ïì lkÕ«$Tyês¡T ‘·q eTT+‘·‘√ eTT+∫ eT+≥ô|’ #·\T¢‘T· Hêïs¡T.
Ä eT+≥\T #·˝≤¢πs ã<äT\T n+‘·ø£+‘·≈£L Á|ü»«*+#·kÕ>±sTT. Ç≥Te+{Ï
©˝Ò l nø£ÿ˝Ÿø√≥ kÕ«$Tyê] #·]Á‘·˝À ≈£L&Ü eTq≈£î <äs¡ÙqeTe⁄‘·T+~.
ms¡Tø£\ sêE (≈£î\÷¢s¡T sêEbÕfiË+) >±] u≤$˝À y˚dü$ø±\+
˙s¡T+&É<Tä . esê¸ø±\+ ˙s¡THêï |ü⁄s¡T>∑T|ü{ºÏ yêdüq. ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T
Ä u≤$˝À eTTì– e#êÃs¡T. n~ yÓTT<ä\T Ä ˙s¡T |ü⁄s¡T>∑T\T, yêdüqb˛sTT
‘·s¡T>∑T ˝Ò≈£î+&Ü e⁄+~.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT eT+>∑T|ü˝…¢˝À ø£\sê <˚e‘· ôd’«s¡$Vü‰s¡+ #˚dæ »Hêìï
>∑T+|ü⁄\T >∑T+|ü⁄\T>± #·+|ü⁄‘·÷+~. @s¡T >∑≥¢ì+&ÉT>± Á|üeVæ≤düTÔqï+<äTq
Á>±eTdüTÔ˝…e«s¡÷ lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡≈£î sê˝Òø£ b˛j·÷s¡T. lkÕ«$Tyês¡T
ˇø£ ø±>∑&Ü yÓ*–+∫ #·\e÷Hêj·TT&ç #˚‹øÏ∫Ã, ªn≥T Ç≥÷ #·÷&É≈£î+&Ü
˙<äèwæº ø±>∑&Üô|’ ô|{Ïº q&ÉeeTHêïs¡Tµ. #·\e÷Hêj·TT&ÉT eTT+<äT,
lkÕ«$Tyês¡T yÓqø£, q&É∫ Ä Á>±eT+ #˚sês¡T. @{Ï˝À ˙s¡T #·\e÷Hêj·TT&çøÏ
yÓ÷ø±{Ï˝À‘˚ ñqï$. lkÕ«$Tyês¡T }] yÓ\T|ü˝§ø£ ø£Ás¡Hê{Ï <ëìø=ø£
20 N{Ï ÁyêsTT+∫ ø£{Ïº ‹]– e#˚ÃXÊs¡T. n~ yÓTT<ä\T Ä Á>±eT+˝À
ˇø£ÿs¡T≈£L&Ü eTs¡DÏ+#·˝Ò<äT. lkÕ«$Tyê]ì qeTTà≈£îqïyê]øÏ yê]
s¡ø£åD n&É>∑ø£H˚ \_ÛdüTÔ+<äì >∑eTì+#ê*.
ªyÓ+ø£j·T´ ù|s¡TMT<ä |æ&ç¬ø&Éqï+ ô|{Ïºq yê]øÏ, ‘Ó∫Ãq yê]øÏ,
21 yê] eT+∫ #Ó&É¶\˙ï eTq+ #·÷&=<ä›j·÷´!µ nì lkÕ«$Tyês¡T
nuÛj Ñ T· $T∫Ãj·TTHêïs¡T. á $wüjT· + X‚wj ü T· ´Hêj·TT&ÉT>±] m&É\ m˝≤
74
ì»yÓTÆ+<√ #·÷<ë›+.
lkÕ«$Tyês¡T ˇ+≥]>± n&Ée⁄\˝À ‹s¡T>∑T‘·T+&˚ s√E\˝À
lkÕ«$Tyês¡T ‘·s#¡ T· #Ós√¢|*ü ¢ Á>±eTdüT˝Ô q’… j·Tdt. X‚wjü T· ´Hêj·TT&ÉT>±]+{ÏøÏ
e#˚Ãyês¡T. ns¡s∆ êÁ‘·|⁄ü Œ&ÉT e∫ÃHê X‚wj ü T· ´>±] ‘·*>¢ ±s¡T Ä eTVü≤˙j·TTìøÏ
uÛÑøÏÔ‘√ ø£&ÉT|ü⁄ì+&Ü nqï+ ô|fÒº~.
1976˝À #Ós√¢|ü*¢ X‚wüj·T´Hêj·TT&ÉT>±s¡T Á‘√eq edüTÔ+fÒ
lkÕ«$Tyês¡T Äj·TqqT |æ*∫ ª˙≈£î ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ Hê\T>∑T HÓ\\ Äs¡T
s√E\≈£î >∑+&É+ ñ+~. ‹s¡Tefi¯Sfls¡T Ms¡sê|òüTekÕ«$T ‘·|æŒkÕÔs¡Tµ nì
N{Ï ÁyêsTT+∫ Ç#êÃs¡T. ø=Hêïfi¯fl ‘·s¡Tyê‘· ‘·q bı\+˝À ø£sTT´ì+&Ü
˙fi¯ófl ô|{Ïº, s=+|æ <äTøÏÿ <äTqTï≥≈£î m<äT›\qT Hê>∑*øÏ ø£{Ïº ‘√\>± ˇø£
m<äT› ø£jT· ´˝ÀøÏ ~–q yÓ+≥H˚ ÁøÏ+<ä|&ü ç ‘·qTï≈£î+{À+~. ÄÁ‘·T‘·>± #˚˝ÀøÏ
~–q Hêj·TT&ÉT>±]øÏ ø±fi¯fl≈£î ∫e⁄≈£îÿeTqï≥¢sTT+<ä≥. ø±˙ ˝…ø£ÿ#˚j·Tø£
m<äT›qT Á|üø£ÿ≈£î ˝≤>∑T‘·T+&É>± #˚˝À ø£¬s+≥T ms¡ÔsTTq≥T¢ >∑T]Ô+∫ πøø£\T
y˚dæ yÓTsTTHé Ä|æ+#ês¡T. ˇø£ m<äT› e÷Á‘·eTø£ÿ&çø£ø£ÿ&˚ #·ìb˛sTT+~.
eTs=ø£ m<äT› ‘·|Œæ +#·T≈£îqï~. ø±˙ ‘·q≈£î e÷Á‘·eTT @ nbÕj·T+ »s¡>˝∑ <Ò Tä .
m<äT› #êe⁄≈£î ø±s¡D+ uÀ<Ûä|ü&Éø£ yÓTsTTHé ÄHé#˚dæ f…düºs¡T‘√ bı\+˝À
˙{Ïì |ü]o*ùdÔ #˚q+‘ê ø£¬s+≥T ms¡ÔsTTe⁄+~. Ä˝À∫+#êø£ ø=+‘·ø±\+
ÁøÏ+<ä≥ lkÕ«$Tyês¡T ÁyêsTT+∫ Ç∫Ãq N{° yÓ‹øÏ‘˚ <=]øÏ+~. n+<äT˝À
lkÕ«$Tyês¡T ÁyêsTT+∫q 1 dü+e‘·‡s¡+ 4 HÓ\\, 6 s√E\ >∑+&É+ Ä
s√E≈£î sêe\dæj·TTqï~. >∑qTø£ Ä eTs¡D>∑+&É+ qT+&ç πøe\+
lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\q ãj·T≥ |ü&Ü¶qì Hêj·TT&ÉT>±s¡T ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T.
nDÏe÷~ nwüºdæ<äT›\T lkÕ«$Tyê]øÏ <ëdüéTT #˚ùd$. ñ<ë:` 22
bÕ\ø=+&É düTu≤“¬s&ç¶ ˇø£s√E #êø£*>∑T+≥ <ä>∑Zs¡ »$Tàe÷qT
ø=fÒºXÊ&ÉT, lkÕ«$Tyês¡Tq&ç#˚ s√E\$. ªeTq+ yÓ+≥H˚ yÓfi≤fl*, e÷qT
m‘·TÔø√+&çµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. n~ #ê˝≤ ãs¡Te⁄>± e⁄+~.
lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T ø£qTø£ ÁbÕD≤\T _>∑ã{Ïº düTu≤“¬s&ç¶ m˝≤>√
HÓ‹Ô¬ø‘·TÔ≈£îHêï&ÉT. ø±˙ ì\Te⁄Hê ≈£L*b˛j˚T≥+‘· ãs¡Te⁄>± e⁄+<ä~.
Hê\T>∑T u≤s¡\T q&ç#êø£ lkÕ«$Tyês¡T ªãs¡Te⁄>± e⁄+<äj·÷´? Ä&É
75
y˚sTTµ nHêïs¡T. Áã‘·T≈£î Je⁄&Ü n+≥÷ ÁøÏ+<ä |ü&˚XÊ&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T
‘·q #˚‹ø£Ás¡ rdüTø=ì Ä e÷qTqT áyÓ|’ ⁄ü ≈£î, ÄyÓ|’ ⁄ü ≈£î bı&ç#ês¡T. ªÇ|ü⁄Œ&ÉT
m‘·TÔø√µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. n|ü⁄Œ&ÉT m‘·TÔ≈£î+fÒ ì»+>±H˚ ‘˚*>±Z
e⁄+<ë e÷qT. ªkÕ«$T ‘·\#·T≈£î+fÒ @yÓTÆHê #˚j·T>∑\&ÉTsêµ nì
nqT≈£îHêï&ÉT düTu≤“¬s&ç¶.
qs¡kÕ|ü⁄s¡+ ¬s’‘·T ‘·q bı\+˝À u≤$ m+‘· ˝À‘·T Á‘·$«Hê ˙s¡T
|ü&É˝Ò<äT. lkÕ«$Tyê]ì X¯s¡DT bı+<ë&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T Ä u≤$˝À
f…+ø±j·T ø={Ïº ø=~›>± Á‘·$«ãj·T≥ ø=#˚ÃXÊs¡T. ‘Ó\¢yêπsdü]øÏ u≤$ì+&Ü
˙s¡÷]+~. á $+‘· #·÷∫q }] »qeT+‘ê ÄX¯Ãs¡´+‘√ lkÕ«$Tyê]øÏ
ìyêfi¯ó\]Œ+#ês¡T.
Hê>∑T\yÓ\¢≥÷s¡T yêdüÔe⁄´&ÉT q÷‘˚{Ï lsêeTT\THêj·TT&ÉT ‘·q
bı\+˝À u≤$ Á‘·$«düTÔHêï&ÉT. |ü<Ó›ì$T~ n&ÉT>∑T\T Á‘·yê«ø£ ø£]ƒqyÓTÆq
ã+&É |ü&ç Á‘·e⁄«≥≈£î n*$ ø±˝Ò<äT. Ä ÁbÕ+‘·eTT˝À u≤$ 30 n&ÉT>∑T\T
Á‘·$«‘˚>±ì ˙fi¯ófl|ü&Ée⁄. kÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#ês¡T. ªHê\T>∑T s√E\T
ì+&ÉT ≈£î+&É nqï+ ø=+#Ó+ rdæ u≤$˝À y˚dæ, eT] Hê\T>∑Ts√E\T |üì
Ä|æ ne‘·\ @ eTÚ‘·T+<√ #·÷&ÉTµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. Äj·Tq n˝≤π>
#˚dæ mì$T<äe s√E |üì yÓTT<ä\T ô|&ç‘˚ n+‘· ø£]ƒqyÓTÆq ã+&É yÓT‘·Ô>±
‘Ó>∑Hês¡+_Û+∫ |üì n‹ düT\uÛÑ+>± |üPs¡ÔsTT+~.
>√bÕs¡+, bÕ\ø=+&É düTu≤“¬s&ç¶>±s¡T ˇø£|ü⁄Œ&ÉT u≤$ Á‘·$«+#ê\ì
kÕ«$Tyê]ì n&ç–‘˚ ªdüeTTÁ<ä+µ nì ÁyêdüTø√eTHêïs¡T. yês¡T #Ó|æŒqfÒ¢ Ä
u≤$˝À }≥ nsTT<äT Vü‰sY‡ |üesY Ç+»Hé ô|{Ïº ø=&ç‘˚ ≈£L&Ü ‘·s¡>∑&É+
˝Ò<ä+fÒ n~ ì»+>± düeTTÁ<äy˚T ø£<ë!
eT*¢ø£ yÓ+ø£j·T´ lkÕ«$Tyê] >∑T+&ÉeTTq≈£î ø£f…º\T ø=fÒºyês¡T.
ˇø£Hê&ÉT dæ<ä›\j·T´ ø=+&É <ä>∑Zs¡ eTTìø£HÓï\T yÓ+ø£j·T´qT ‘·eT‘√ s¡eTàì
|”&ç+∫q$. yês¡T, ª˙≈£î eTs=ø£ >=|üŒ >∑Ts¡Te⁄qT #·÷|ü⁄‘êeTìµ ÄX¯
#·÷|æq$. ø±˙ yÓ+ø£j·T´ ‘êqT ‘·q >∑Ts¡Te⁄qT e<ä* sêqì, yê]ì
yÓ+≥H˚ yÓ[flbıeTàì #ÓbÕŒs¡T. yês¡T yÓ[flb˛j·÷s¡T. yês¡T Ç<˚ $<Ûä+>±
ø£ì|æ+∫ nH˚øk£ Õs¡T¢ y˚~+Û #˚yês¡T. ˇø£s√»‘·&TÉ kÕ«$T düìï~Û˝À qT+&É>H∑ ˚
ø£HÓïø£\T <ÛÓ’s¡´+#˚dæ lkÕ«$Tyê] düMTbÕìøÏ e∫Ã n‘·DÏí |æ\TdüTÔHêïsTT.
76
lkÕ«$Tyês¡T yÓ+ø£j·T´qT ‘·q <ä>∑Zs¡≈£î |æ\∫ Äj·Tq >∑T+&Óô|’ ˇø£ÿ
#·s¡T|ü⁄ #·]∫ ª˙øÏø£yê{Ï u≤<Ûä ˝Ò<äT˝Ò b˛µ nHêïs¡T. Hê{Ï qT+&ç Ä eTTì
ø£HÓïø£\T yÓ+ø£j·T´ #Ó+‘·≈£î sê˝Ò<äT.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T, ªyÓ+ø£j·÷´! @ >±*>±˙, uÛÑ÷‘·+>±˙,
|æXÊ#·+>±˙ ˙ Ä»„ bÕ{Ï+#·≈£î+fÒ, ªH˚qT #Ó|æŒq≥T¢ q&ÉT#·T≈£î+{≤yê ˝Òø£
>∑Ts¡T<˚e⁄ì n–ï dü+ú uÛ+Ñ |ü≥Tº≈î£ +{≤yê?µ nì >∑{>ºÏ ± <äu≤sTT+∫ ì˝ÒôdjYT.
H˚qT #Ó|æŒq ìj·Te÷\T ˙e⁄ bÕ{Ï+∫q+‘· es¡≈£L yê{Ïì #·÷∫ ˙y˚MT
uÛÑj·T|ü&Éqø£ÿs¡˝Ò<äµì nuÛÑj·T$T#êÃs¡≥.
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT ø£+fÒ|*ü ˝¢ À |üXó¯ e⁄\˝À >±*≈£î+≥T e∫Ã n+<ä] m<äT\› ÷
»ãT“q |ü&Ü¶sTT. lkÕ«$Tyê] >∑T+&ÉeTTq≈£î ø£f\º… T düeT≈£Lsπ Ã yÓ+ø£jT· ´≈£î
mes¡÷ ã+&ç, m<äT›\T Çe«˝Ò<äT. yÓ+ø£j·T´ ‘·q >∑Ts¡T<˚e⁄&ÉqTÁ>∑Væ≤+∫q
eT+Á‘·+ düà]+∫ b˛˝Òs¡eTàqT ÄyêVü≤q+ #˚XÊ&ÉT. ÄyÓT e∫Ã n‘·ì
m<äT≥ ì\∫, ‘·q E≥Tº eTT&ç $|æŒ ‘·\ $s¡j·TuÀdæ, Ä yÓ+Á≥Tø£\≈£îqï
ndü+U≤´ø£yÓTÆq ø£qTï\qT Á|ü<ä]Ù+∫+~. Ä <äèX¯´+‘√ n‘·&ÉT uÛÑj·T|ü&ç
bÕ]b˛‘ê&Éì ÄyÓT uÛ≤e+. ø±˙ yÓ+ø£j·T´ n˝≤+{Ï ≈£åîÁ<äX¯≈£îÔ\≈£î u…~πs
|òüT≥+ ø±<äT. ª˙ Ä≥\T Hê e<ä› kÕ>∑e⁄. ˙e⁄ yÓ+≥H˚ ø£+fÒ|ü*¢ bı*y˚Ts¡
<ë{Ï b˛‘êyê? ˝Òø£ >∑Ts¡T<˚e⁄ì n–ï dü+ú uÛ+Ñ |ü≥Tº≈î£ +{≤yê?µ nì ì˝ÒXÊ&ÉT.
ÄyÓT #Ó+|ü˝ÒdüTø=ì, ªeT÷&Ées√E ñ<äj·÷ìø£˝≤¢ b˛‘êqT, Ç+<äT≈£î
uÛÑ÷<˚$, Äø±X¯+, dü÷s¡´#·+Á<äT\T kÕøÏåµ nì Á|üe÷D+ #˚dæ+~. n<˚
$<Ûä+>± eT÷&Ée s√E≈£î ÄyÓT Ä Á>±eT+ qT+&ç ìÁwüÿ$T+#·&É+‘√ nìï
|üX¯óe⁄\≈£î yÓ+≥H˚ dü«düú‘· #˚≈£L]+~. kÕ«$T >∑T+&ÉeTTq≈£î ø£f…º\T
‘√˝Ò+<äT≈£î ã+&ÉT¢ø£{≤ºs¡T.
á düèwæº˝À dü<äTZs¡Te⁄\≈£î kÕ<ÛäéTT>±ì<˚B ˝Ò<äì á ÁøÏ+~ 23
©\ ‘Ó\T|ü⁄#·Tqï~.
kÕ«$T ø√{Ïrs¡ú+˝À ãdü#˚dæ j·TTHêïs¡T. ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT kÕ«$T‘√
ªdæ<ä∆\j·T´ ø=+&ÉMT<ä <˚yê\j·T+˝À ˇø£ sêsTT |ü–*‘˚ ˇø£ kÕ<ÛäTe⁄
<ëìï n‹øÏ+#ê&ÉT nì n+≥THêïs¡Tµ nHêï&ÉT. ªì»y˚T n‘·T≈£î‘·T+~,
H˚qT ≈£L&Ü ˇø£kÕ] á <˚yê\j·T+˝À •e*+>∑+ eTT+<äT eT+≥ ô|{Ïº
77
‘·\T|ü⁄˝Òdæ dü+<äT >∑T+&Ü #·÷#êqT. H˚\ ô|’ |üs¡∫q sêfi¯ófl |ü–* Ä
eTTø£ÿ\T ô|’øÏ b˛sTTq$. n~ #·÷∫ H˚qT ñ<äj·T+ Á>±eTdüTÔ\T #·÷∫
@eTqT≈£î+{≤s√? nì nqTø√>±H˚ eTs¡˝≤ Ä eTTø£ÿ\˙ï Áø£eT+>± ÁøÏ+~øÏ
e∫Ã j·T<∏ëÁ|üø±s¡+ n‘·T≈£îÿHêïsTTµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. n+fÒ
24 dü+ø£\Œe÷Á‘·+ #˚‘· sêfi¯ófl n‘·Tø=ÿqT≥≈£î M\Tqï<äì lkÕ«$Tyês¡T
#ÓbÕŒs¡qïe÷≥.
n$ lkÕ«$Tyês¡T q&ç#˚ s√E\T, ÄÁX¯eT ÁbÕ+>∑D+˝À Ç<ä›s¡T
|ü{Ïº ˝Ò|æ‘˚ ≈£L&Ü ˝Òeì ô|<ä›ã+&É e⁄+&˚~. ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ÿπs
Ä ã+&ÉqT m‹Ô HÓ‹Ôq ô|≥Tºø=ì |ü&ÉeTs¡ ~X¯>± yÓ[flb˛j·÷s¡T. eT÷&ÉT
>∑+≥\ ‘·s¡Tyê‘· ‹]– e#êÃs¡T. uÛÑ≈£îÔ\T ªã+&É @~ kÕ«MT?µ n+fÒ
ªnuÀ“ Çø£ÿ&É e⁄+&É≈£L&É<äj·÷´µ nHêïs¡T.
Ç<˚ $<Ûä+>± ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT Ç\T¢ ø£≥Tº≈£îH˚+<äT≈£î ˇø£
y˚|ü<ä÷\+ ‘Ó∫Ã e⁄+#·T≈£îHêï&ÉT. Ä sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ÿπs yÓ[fl Ä
<ä÷\+ m˝≤ ‘Ó#êÃs√ ‘Ó*j·T<äT>±˙, ‘Ó\y¢ êπsdü]øÏ Ä <ä÷\+ lkÕ«$Tyê]
>∑T+&É+˝À eT+&ÉT‘·÷ ñqï~. Ä uÛÑ≈£îÔ&=∫Ã \uÀ ~uÀ yÓTT‘·TÔ≈£îHêï&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T n‘·ì #˚‹ø=ø£ >=&É¶*∫Ã Ä ø±˝Ò <ä÷˝≤ìï ¬s+&ÉT>±
N\>=≥ºeTHêï&ÉT. n‘·&fÉ ¢Ò N\>=≥º>± <ä÷\+˝Àì ‘=i¿˝À Á‘ê#·TbÕeTT+~.
n˝≤+{Ï <ä÷\+ Ç+{ÏøÏ yê&ç‘˚ Ä Ç\T¢ düs¡«HêX¯qeTì yêdüTÔ XÊÁdüÔeTT
#Ó|ü⁄‘·T+~.
ˇø£Hê&ÉT dü‘ÓÔeTà≈£î dü«|üï+˝À, H√{Ï qT+&ç ÁãVü‰à+&ÉyÓTÆq
n–ïC≤«\\T ø£≈£îÿ‘·÷ lkÕ«$Tyês¡T <äs¡Ùq$T#êÃs¡T. lkÕ«$Tyês¡T
q&ç#˚ e÷s¡+Z ˝À e⁄+&˚ ù|&ÉqT rdæyd˚ æ ÄyÓT X¯óÁuÛ+Ñ #˚k˛Ô+~. lkÕ«$Tyês¡T
ÄyÓT‘√ ªHê ù|s¡T MT<ä |æ&ç¬ø&ÉT yÓT‘·T≈£î\T ô|{Ïºq yê] eT+∫ #Ó&É¶\˙ï
H˚qT dü]#˚dæ sêyê\e÷àµ n+≥THêïs¡T.
eT*¢ ø £ yÓ + ø£ j · T ´ lkÕ«$Tyê] ‘=* Äsê<Û ä q ≈£ î ø£ f … º \ T
‘√\T‘·THêï&ÉT. ñ<äj·T+ 4 >∑+≥\ ÁbÕ+‘·+˝À Nø£{Ï˝À m<äT›\T bÕeTTqT
Á‘=ø±ÿjÓ÷ @yÓ÷>±ì, ˇø£#√{§ø£ Hê>∑TbÕeTT |ü&É>∑$|æŒ ‘√ø£ô|’ ì\ã&ç
ã+&ç q&É–¶ +∫+~. yÓ+ø£jT· ´ ã+&ç ì*|æ >=&É*¶ rdüTø=ì <ëìì qs¡ø&£ ÜìøÏ
78
düMT|æ+#ê&ÉT. ø±˙ n~ ãTdüø=≥Tº‘·÷, s=<äô|&É÷Ô ‘√ø£MT<ä ˝Ò∫ n≥÷
Ç≥÷ ∫Ás¡T ãTÁs¡T ˝≤&ç+~. ø±˙ m<äT›\qT>±˙, yÓ+ø£j·T´qT>±˙ @MT
#˚j·T˝Ò<äT. yÓ+ø£j·T´ <ëìì q]πø Á|üj·T‘·ï+ e÷ì lkÕ«$Tyês¡T ‘·q≈£î
H˚]Œq eT+Á‘·+ düà]+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ Ä Hê>∑T |ü&É>∑~+∫ <äøÏåD+>±
yÓ[flb˛sTT+~.
Á|üdüTÔ‘·+ ô|qe]Ô e&ç¶bÕfiË+ yêdüÔe⁄´&ç˝≤ #Ó|ü⁄ÔHêï&ÉT. HÓ\÷¢s¡T
bıfÒbº ÕfiË+ düMT|ü+˝Àì ô|Hêïq~˝À s¬ ‘’ T· \T |ü⁄#Ã· #Ó≥T¢ y˚XÊs¡T. lkÕ«$Tyês¡T
n#·Ã≥ ˇø£ ÇdüTø£ ‹HÓïô|’ ‘·q e÷eT÷\T Á|üø±s¡+ n–ï>∑T+&É+ y˚dæ
eTø±+ y˚XÊs¡T. á eTTdü˝≤j·Tq ñHêï&ÉT. Çø£ ‘√≥ ø±|ü˝≤≈£î &√ø±˝Ò<äì
dü+‘√wæ+#ês¡T s¬ ‘’ T· \T, @{ÏøÏ ô|’ uÛ≤>±q es¡¸+ |ü&ç @s¡T ø=~›>± bÕs¡T‘·T+~.
eTTdü˝≤j·THê! @{ÏøÏ ˙s¡T m≈£îÿe>± e#˚ÃkÕÔsTT. }s√¢øÏ s¡eTàì m+‘·
#Ó|æŒHê kÕ«$T ø£<ä˝Ò¢<äT. ¬s’‘·T\T yÓ[flb˛j·÷s¡T. n≥T ‘·sê«‘· @s¡T >∑≥T¢
‘· q Tïø=ì bÕ]+~. eT÷&É e s√E ¬ s ’ ‘ · T \T e∫Ã #· ÷ ùdÔ kÕ«$T
j·T<∏ëkÕúq+˝ÀH˚ e⁄Hêïs¡T. Äj·Tq #·T≥÷º 10 >∑»eTT\ es¡≈£î bı&ç
ÇdüTø£ e⁄+~. q~ >∑≥Tºq #Ó≥¢≈£î yÓ\T¢e ‘·Tf…º\T |ü{Ïº q~ düTe÷s¡T 15,
20 n&ÉT>∑T\ ˝À‘·T bÕ]q≥T¢ ‘Ó\TdüTÔ+~. @{À¢ lkÕ«$Tyê] #·T≥÷ºsê
bı&ç ÇdüTø£ #·÷∫ ¬s’‘·T\T ÄX¯Ãs¡´#·øÏ‘·T˝…’ lkÕ«$Tyê]øÏ Á|üD$T˝≤¢s¡T.
n\Hê&ÉT yÓ÷ôddt≈£î q~ e÷s¡Z+ Ç∫Ãq≥T¢ e⁄+~!
79
ne<Ûä÷‘· ©\
n<Ûë´j·TeTT ` 7
Ä|ü<ë“+<Ûeä ⁄&TÉ
nC≤„qeTH˚ ø£{Ïø£ Nø£{Ï˝À nVü≤+ø±s¡eTH˚
yÓTTdüfifl¯ ‘√ b˛sê&˚ eTq≈£î ªø£sà¡ <ë≥HÓe] ‘·se¡ TT! H=dü≥
Áyêdæq ÁãVü≤àsê‘· ‘·|æŒ+|ü me«]ø° X¯ø£éTTø±<äTµ nH˚
yÓT≥º y˚<ë+‘·+ u≤>± e+≥ã{Ïº eTVü≤˙j·TT˝…+‘·{Ï
<äj·÷eTj·TT˝À eTq≈£î nqTuÛÑe+ ø±≈£î+&Ü #˚düTÔ+~.
25 |üPs¡« |ü⁄D´+ e\q dü<äTZs¡T ø£è|ü≈£î bÕÁ‘·T˝…’q yê¬s+‘·{Ï
#Ó&¶É ø£sà¡ HÓH’ ê, m{Ïº ÁãVü≤àsê‘·HH’Ó ê düTHêj·÷dü+>± ‘·|Œæ +#·Tø=ì >∑eT´+
#˚s>¡ \∑ s¡ì lkÕ«$Tyês¡T, l •]&û kÕsTT e+{Ï eTVü≤˙j·TT\ #·]Á‘·˝>Ò ±ø£
eTq düeTø±*≈£î˝…q’ k˛<äs¡ uÛ≈Ñ î£ \Ô nqTuÛyÑ ê\T ìs¡÷|ædTü qÔ ï$. dü<Tä sZ T¡ ø£è|ü
j· T qTq~ eTq+ ÁbÕ]ú + ∫q dü e Tj· T eTT\˝ÀH˚ >±<ä T eTq+
@eTs¡TbÕ≥T>± qTqï|ü⁄Œ&ÉT ≈£L&Ü yÓqï+{Ï eTq\qT s¡øÏådüTÔ+<äì á
ÁøÏ+~ ì<äs¡ÙqeTT\T ‘Ó\T|ü⁄#·Tqï$.
ø=i¿≈£L{Ï ãT»®j·T´>±] #Ó˝…¢\T |ü<äàeTà ô|+&ç¢ ìX¯Ãj·TyÓTÆ+~.
ø£+∫ es¡<sä ê» kÕ«$Tyê] düìï~Û˝À #˚jT· eTì lkÕ«$Tyês¡T ÄC≤„|+æ #ês¡T.
n˝≤H˚ @sêŒ≥T¢ #˚düTø=ì Ä ô|+&ç¢yês¡T lkÕ«$Tyê]ì Ä $yêVü‰ìøÏ
<äj·T#˚dæ <ä+|ü‘·T\qT Äos¡«~+#·eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T. kÕ«$Tyês¡T ‘·q
ãè+<ä+‘√ Ä $yêVü‰ìøÏ e∫Ã eT+>∑fi¯dü÷Á‘·eTT, ‘·\+Áu≤\ _j·TéTT
dü«Vü≤kÕÔ\‘√ ‘êøÏ Äos¡«~+∫ <ä>∑Zs¡T+&ç Ä $yêVü≤+ »]|æ+#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ‘·q &ÉãT“\T ˇø£ s¡÷bÕsTT Ç∫Ã ø£s÷¡ Œs¡+ ‘Ó|Œæ +∫ yÓ*–+∫
‘·eT Á|üø£ÿq ô|≥Tº≈£îHêïs¡T. Ç+¬øe«] Ç+&É¢≈£î>±ì, $yêVü‰\≈£î>±ì yê]
J$‘· ø±\+˝À lkÕ«$Tyês¡T yÓ[flj·TT+&É˝Ò<äT. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T
|ü<äàeTà‘√ nHêïs¡T ªne÷à mìï ø£cÕº˝§∫ÃHê ø£+≥ ‘·&çô|≥º≈£L&É<äe÷à!µ
nì. ‘·s¡Tyê‘· yê]øÏ nH˚ø£ ø£cÕº˝§∫ÃHê lkÕ«$Tyê] ø£è|ü e\q n$
>∑&É∫ >∑f…ºøÏÿ XÊ+‹‘√ J$düTÔHêïs¡T.
80
ne<Ûä÷‘· ©\ Ä|ü<ë“+<Ûäe⁄&ÉT
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ‘·\T|üPs¡T qT+&ç >=\>∑eT÷&çøÏ edü÷Ô
HÓ\÷¢s¡T eTÁ<ëdüT ãkÕº+&ÉT #˚sêø£ ªnj·÷´! eTq+ ÄdüT|üÁ‹øÏ b˛yê*µ
nì lkÕ«$Tyêπs p_© ÄdüT|üÁ‹øÏ rdüT≈£îbıeTàì #˚‹‘√ Á‘√e #·÷bÕs¡T.
m|ü⁄Œ&É÷ yÓ’<ä´XÊ\≈£î b˛ì lkÕ«$Tyês¡T Ç˝≤ m+<äT≈£î b˛‘·THêïs√
me]ø° ns¡ú+ø±˝Ò<äT. yês¡T ÄdüT|üÁ‹øÏ b˛>±H˚ ÄdüŒÁ‹˝À lkÕ«$Tyê]ì
nqq´+>± düà]düTqÔ ï ãT»®jT· ´, nHês√>∑´+>± e⁄qï yê] #Ó˝\¢… T q+ã÷s¡T
|ü<àä eTà ø=+&É+‘· dü+‘√wü+‘√ lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ qeTdüÿ]+#·Tø=Hêïs¡T.
lkÕ«$Tyês¡øÿ£ &É ø=+‘·ùd|ü⁄ e⁄+&ç ªÇø£ÿ&çøÏ ˝…øÿ£ dü]|ü&+ç ~. eTq+ b˛<ë+
|ü<ä+&çµ nHêïs¡T. ø=~›s√E\˝À ÄyÓT Äs√>∑´+ #·ø£ÿã&ç Ç\T¢ #˚]
lkÕ«$Tyê] ø£è|üqT ø=ìj·÷&ç+~.
ø£eTà+bÕ&ÉT Á>±eTdüTÔ\T \*‘·eTà>±]øÏ ô|+&É¢sTTq Hê\T>∑T
dü+e‘·‡sê\ es¡≈£L _&É¶\T ˝Òs¡T. M]øÏ qsê\ ã\V”≤q‘·e\¢ e+{À¢
#ê˝≤ u≤<Ûä>± e⁄+&˚~. &Üø£ºs¡¢ eT+<äT\T, Ç+C…ø£åqT¢ ñ|üø£]+#·˝Ò<äT. ÄyÓT
lkÕ«$Tyê] <äs¡ÙHêìøÏ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT ÄyÓT @MT #Ó|üŒø£eTTqTù|, ªÄyÓT≈£î
»ã“j·÷´? b˛‘·T+~˝Ò, >∑÷&É÷s¡T ø£s¡D+ #·ìb˛j·÷&ÉT. Äj·TqqT áyÓT
ø£&ÉT|ü⁄q y˚XÊqTµ nì #Ó|æŒ y˚* eTTÁ<ä\ ø±–‘·+, <ës¡+ Ç∫Ã |ü+bÕs¡T.
eTs¡˝≤ ÄyÓT @ eT+<äT\÷ yê&É≈£î+&ÜH˚ Äs√>∑´+ #˚≈£L] >∑s¡“¤+ <Ûä]+∫,
ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ˝À|ü⁄q eT>∑_&Éq¶ T Á|üd$ü +∫+~. Ç|üŒ{Ïø° ÄyÓT j·÷uÛy’… TÓ fiÆ fl¯
qT+&ç e∫Ã lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì <ä]Ùdü÷Ô+≥T+~.
ˇø£s√E s√•¬s&ç¶ì @<√ |ü⁄s¡T>∑T ø£]∫+~. ø±\T mÁs¡>± yê∫
q&Ée˝Òø£ b˛j·÷&ÉT. q~øÏ kÕïHêìøÏ b˛sTT lkÕ«$Tyê]ì düà]+∫, ª˙e⁄
‘·|üŒ Hê≈£î ~¬øÿes¡T ‘·+Á&û?µ nì ÇdüTø£ y˚dæ ‘·q ø±\TqT s¡T~› ˙{Ï‘√
ø£&–ç , lkÕ«$Tyê] düìï~Û ø=#êÃs¡T. kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ ø±\T e÷eT÷\Tdæ‹ú øÏ
e∫Ã+~. Ä sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T s√•¬s&ç¶‘√ ªkÕïHêìøÏ b˛sTTq <ä>∑Zs¡
#·÷#·Tø√, ns¡eú Te⁄‘T· +~µ nì ôV≤#·Ã]+#ês¡T. lkÕ«$Tyês¡T düsê«+‘·sê´$TjÓTÆ
ìs¡+‘·s¡+ ‘·q yÓTTsê\øÏdüTÔHêïs¡ì s√•¬s&ç¶ Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. kÕïHêìøÏ
yÓ[flq|ü⁄&ÉT @{Ï e<ä› ‘êqT #˚dæq ÁbÕs¡úq lkÕ«$Tyês¡T $Hêïs¡ì, yê]
düàs¡D‘√ ÇdüTø£ y˚dæ ø±\TqT s¡T~›q+<äTe\H˚ Ä u≤<Ûä ‘·–+Z <ä˙ lkÕ«$Tyê]
uÛ≤eeTì n‘·&ÉT >∑T]Ô+#ê&ÉT.
81
Ä|ü<ë“+<Ûäe⁄&ÉT ne<Ûä÷‘· ©\
ãT»®j·T´ nH˚ø£ ø√s¡Tº eéVü‰sê\˝À ø£\‘· #Ó+~ lkÕ«$Tyê]
<ä>∑Zs¡ø=∫Ã n\¢+‘·<ä÷sêq ì\T#·THêï&ÉT. ªeTqdüT˝À @MT ô|≥Tºø√e<äT›.
˙e⁄ #·ø±ÿ Ç+{ÏøÏb˛, n˙ï H˚qT #·÷#·T≈£î+{≤qTµ nì nuÛÑj·T$T#êÃs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. yês¡qïfÒ¢ ãT»®j·T´≈£î düs¡« ∫≈£îÿ\T ‘=\–b˛j·÷sTT.
>=\>∑eT÷&ç ø£s¡D+ düTu≤“sêe⁄>±s¡T #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T:
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT ˇø£ Á|üuTÑÛ ‘·T«<√´– MT<ä Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ |òsæ ê´<äT\T e#êÃsTT.
n$ ãTTEyÓ’q+<äTq ø£˝…ø£ºs¡T n‘·ìì düôdŒ+&é #˚kÕÔqì ù|s√˝Ÿ ≈£L&Ü
|ü+bÕs¡T. n{Ïº ø£wøºü ±\+˝À lkÕ«$Tyê] ÄodüT‡\ ø=s¡≈î£ n‘·&TÉ e#êÃ&ÉT.
ªÄj·Tq≈£î #êø£* eT÷≥+‘· bÕ|üeTT+~. Äj·Tq Çø£ÿ&ÉT+fÒ eTqø=ø£
s¡Te« (ô|’kÕ) qwüº+, yÓ+≥H˚ bıeTàì #Ó|üŒj·÷´!µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
yês¡T ø£<\ä ˝Ò<Tä . n<˚e÷≥ lkÕ«$Tyês¡T |ü<|˚ <ü ˚ #Ó|Œæ yê]ì |ü+ù|XÊs¡T.
Ä|ò”düs¡T>±s¡T ns¡>∑+≥ ùd|ü⁄ Ä– lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#ês¡T. ªkÕ«MT!
MTs¡T ø£è|ü #·÷|ü≈£î+fÒ e÷ >∑‹ @eTT+~?µ nì ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶s¡T. ª˙
nÁ&ÉdüT Áyêdæ∫Ãb˛! ø±–‘·+ Áyêdæ |ü+|ü⁄‘êqTµ nì nuÛÑj·T$T#êÃs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. yês¡˝≤π> #˚XÊs¡T. lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\q yê]øÏ düôdŒq¸Hé
‘·|æŒ Á{≤Hé‡|òüsY e÷Á‘·+ nsTT+~.
ˇø£kÕ] lkÕ«$Tyês¡T s√•¬s&ç¶‘√ #ÓbÕŒs¡T ªyÓ+ø£j·T´~
26 ˇø£fÒe÷≥ >∑<äj·÷´µ nì. yê] neTè‘·yê≈£îÿq ¬ø+‘· >=|üŒ X¯øÏÔ
ñ+≥T+<√ yê]#˚Ã ∫qï dü÷#·q yÓqTø£ m+‘·{Ï ã\e‘·Ôs¡yÓTÆq ø±s¡D+
Ç$T&ç ñ+≥T+<√ nqTuÛÑ$+∫q yê]πø ms¡Tø£.
lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\˝À ˇø=ÿø£ÿ]øÏ ˇø=ÿø£ÿ |üì e|üŒ–+#·ã&ç
e⁄+&˚~. Á|ü‹ì‘·´+ yês¡+<äs÷¡ ‘·eT |üqT\T ‘êeTT uÛøÑ ‘ÔÏ √ #˚dTü ø=H˚yês¡T.
n–ïôVAÁ‘êìøÏ ø£f…º\T ø={Ïº rdüT≈£îsêe&É+ yÓ’.s¡eTDj·T´ |üì. ˇø£s√E
ìÁ<ä˝Òdü÷ÔH˚ lkÕ«$Tyês¡T s¡eTDj·T´qT |æ*∫, ªá s√E Çø£ÿ&É ˙fi¯Sfl,
ì|üPŒ #·÷&Éj·÷´µ nHêïs¡T. Ç<˚$T{Ï á s√E &É÷´{Ï e÷sêÃπs! nì
n‘·&qÉ T≈£îHêï&ÉT. ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï Ä e÷≥ ˝…øÿ£ #˚jT· ≈£î+&Ü ø£f\º… T ø=≥º&Üìπø
yÓfi≤fl&ÉT. n‘·&ÉT ô|<ä›e÷qT møÏÿ ø=eTà\T qs¡T≈£î‘·T+&É>± ô|<ä› ø=eTà
$]– n‘·ì >∑T+&Ó\≈£î ‘·–* ÁøÏ+<ä |ü&Ü¶&TÉ . uÛTÑ »+ <ä>sZ∑ ¡ meTTø£ $]–+~.
82
ø±˙ n‘·&ÉT 4 n+>∑Tfi≤\ Á|üø£ÿH˚ e⁄qï ã+&ÉMT<ä |ü&çe⁄+fÒ ‘·\|ü–*
nø£ÿ&˚ eTs¡D+Ï #˚yê&ÉT. lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·>± s¡eTDj·T´≈£î ÄdüT|üÁ‹
Ä|ü⁄ (~≈£îÿ) nì N{Ï ÁyêsTT+#ês¡T.
#ê˝≤ s√E\ qT+&ç ìs¡+‘·s¡+ kÕ«$T ùde˝À ñ+&çq ã]¬>\
Hê>∑j·T´ ≈£î&çyÓ’|ü⁄q Á|üø£ÿf…eTTø£\ ÁøÏ+<ä H=|æŒ $|üØ‘·+>± e∫Ã –\–\
‘·qTïø=+≥THêï&ÉT. nø£ÿ&ÉTqï uÛ≈Ñ î£ \Ô T &Üø£sº T¡ e<ä≈› î£ yÓfifl¯ eT+fÒ ªHê &Üø£sº T¡
Hê kÕ«$Tj˚T. Hê≈£î yêπs X¯s¡D´+µ nì lkÕ«$Tyê]ì düà]dü÷ÔHêï&ÉT.
@$T#˚dHæ ê ‘·>˝Z∑ <Ò Tä . uÛ]Ñ +#·˝ìÒ u≤<Û.ä ª@$T kÕ«MT, ø£*j·TT>∑+˝À uÛ÷Ñ ˝Àø£+
e<ä* yÓ≈’ î£ +sƒ+¡ #˚sêyê? ˝Òø£ qqTï eTs¡#êyê, kÕ«MT?µ nì ˇø£ÿ |üfi+¯ >±
Äy˚<äq‘√, <äT'K+‘√ lkÕ«$Tyê]ì düà]+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ H=|æŒ
rùddæq≥¢sTT ø£fi¯ófl eT÷‘·\T |ü&çHêsTT. lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï<äs¡Ùq$T∫Ã
ªH˚HÓø£ÿ&çøÏ b˛j·÷qj·÷´? ˙ yÓ+ã&˚ ñ+&Ü¢µ nì |ü*ø±s¡T.
lkÕ«$Tyê] ùde˝ÀqTqï »j· T sêeTsêE ˇø£ H ê&É T ‘· q
nqTuÛÑyêìï y˚\÷s¡T düTÁãVü≤àD´+ Hêj·TT&ÉT (Hê>∑T\yÓ\¢≥÷s¡T) >±]øÏ
Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT. ªH˚H=ø£s√E Hê m<äT\› qT y˚T‘·≈î£ n&É$øÏ ‘√\T≈£îb˛‘·THêïqT.
ªyê{Ïì ‘√˝Òdæsêj·÷´µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ªH˚qT eùdÔ m{≤¢ kÕ«MT?
y˚Tù| yêfi¯ófl ˝Òs¡Tµ nHêïqT. ª|üs¡yê˝Ò<äT˝Ò ‘√˝Òdæ e#ÓÃjYTµ nHêïs¡T. H˚qT
lkÕ«$Tyê] MT<ä uÛ≤s¡+ y˚dæ yê{Ïq{≤¢ ‘√˝Òdæ |üX¯óe⁄\T y˚Tù| |æ\¢\≈£î
#Ó|Œæ e∫Ã lkÕ«$Tyê] #Ó+‘· ≈£Ls¡TÃHêïqT. ø=+‘· ùd|ü{øÏ Ï lkÕ«$Tyês¡T
ñqï|üfi¯+>± ˝Ò∫, ø£Ás¡ rdüT≈£îì ª<∏˚jYT, <∏˚jYTµ nì ns¡Tdü÷Ô |ü~ u≤s¡\
<ä÷s¡+ b˛sTT, ‹]–e∫Ã ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. ª@$T{Ï kÕ«MT, nø£ÿ&˚MT ˝Ò≈£îHêï
n~*düTÔHêïs¡T?µ nì n&ç>±qT, ª˙ m<äT›˝Òj·÷´µ nHêïs¡T >±˙ eTπs
$esê\÷ #Ó|üŒ˝Ò<äT. ‘Ó\¢yê] |üX¯óe⁄\ ø±|üØ¢ $<Ûä+>± #ÓbÕŒs¡T. ªìqï
∫s¡T‘·|ü⁄* e∫Ã MT m<äT› MT<ä |ü&ÉuÀsTT+~. Ä y˚*eTTÁ<ä\T y˚ùd
kÕ«$T e∫Ã ø£Ás¡ rdüT≈£îì ‘·]e÷s¡T. ˝Ò≈î£ +fÒ MT m<äT› ∫s¡T‘· H√≥ |ü&j ç T· T+&ÉTqT!
ìqï kÕ«$T ø£Ás¡ rdüT≈£îì ª<∏˚jYT nì n<ä*+∫q <ëìø£s¡ú+ Hêø£|ü⁄Œ&ÉT
‘Ó*dæ+~µ. á »j·TsêeTsêE≈£î Ç˝≤+{ÏyHÓ √ï nqTuÛyÑ ê\THêïsTT. ø£qTø£H˚
Ms¡T lkÕ«$Tyê] ùde≈£î n+øÏ‘·eTj·÷´&ÉT.
83
ˇø£ s √E lkÕ«$Tyês¡ T ‘· e T jÓ T &É e T ns¡ # ˚ ‹ ì ô|’ ¬ ø ‹Ô ,
≈£î&ç#·÷|ü⁄&ÉT y˚\TqT <ëì MT<ä e⁄+∫, ª|ü⁄\¢ >∑T#·TÃ≈£î+<äj·÷´!µ nHêïs¡T.
ì»+>± lkÕ«$Tyê]øÏ |ü⁄\¢>∑T#·TÃø√˝Ò<äT. lkÕ«$Tyês¡T n˝≤
jÓT+<äTø£Hêïs√ uÛÑ≈£îÔ\≈£î ‘Ó*j·T˝Ò<äT. ˇø£ >∑+≥ ‘·sê«‘· >±ì yê]øÏ
ndü\T $wüj·T+ ‘Ó*j·T˝Ò<äT. n|ü⁄Œ&ÉT ø=i¿≈£L{Ï ãT»®j·T´ nH˚ uÛÑ≈£îÔ&ÉT
ns¡yÓTÆ\T <ä÷s¡+˝À e⁄Hêï&ÉT. dü]>±Z n‘·ì ns¡#˚‹˝À n<˚#√≥
lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ nqï düeTj·T+˝À ‘˚\T ≈£î{Ï+º <äì ‘Ó*dæ+~, n+‘˚>±ø£
lkÕ«$Tyê]ì düà]+∫q ø£åD+˝ÀH˚ @ eT+<ä÷ nedüs¡+˝Ò≈£î+&Ü Ä
u≤<Ûä+‘ê ‘·–Zb˛sTT+~.
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ø£*#˚&TÉ ˝À ñHêïs¡T. lkÕ«$Tyê] ùde≈£î&ÉT
s√•¬s&ç¶øÏ ø£qTï Ä|üπswüHé nsTT H=|æŒ>± ñqï~. ˇø£s√E ªnj·÷´! ˙e⁄
Ç+{ÏøÏ b˛sTTsêyê*. q\uÛ’… \ø£\å T ø£&‘ç ˚ Á‘√e˝À sêeT\ø£àå DT\T s¡økåÏ ÕÔsT¡ .
}]øÏb˛‘˚ neTàDÏí ø±bÕ&ÉT‘·T+~. πs|ü⁄ ñ<äj·T+ Hê≈£î #Ó|üŒ≈£î+&Ü yÓ[fl
eTs¡˝≤ e#˚ÃjYTµ nì N{° ÁyêsTT+#ês¡T lkÕ«$Tyês¡T. n‘·&˝É ≤π> yÓfi≤fl&ÉT.
sê»+ù|≥ ¬s’˝Ò«ùdºwüqT˝À bÕ¢{ŸbòÕs¡+ MT<ä q&ÉTdüTÔHêï&ÉT. ˝…’≥T bò˛ø£dt
e\¢ ø£fi¯ófl ø£ì|æ+#·ø£ bÕ¢{ŸbòÕs¡+ qT+&ç C≤] Hê\T>∑&ÉT>∑T\ ˝À‘·T˝À ñqï
¬s’\T |ü{≤º\ MT<ä |ü&çq|üŒ{ÏøÏ @ e÷Á‘·eT÷ <Óã“‘·>∑˝Ò¢<äT. }]øÏ #˚sêø£
n‘· & É ø £ ÿ &É e⁄qï Hê\T>∑ T s√E\T Á>±eT<˚ e ‘· m\¢ e Tà n‘· ì øÏ
<äs¡ÙqeTsTT+~. |ü{≤º\ MT<ä |ü&É¶|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ª<√e˝À
sêeT\ø£åàDT\T ø±bÕ&ÉT‘ês¡Tµ nqïe÷≥ ns¡úyÓTÆ+~.
>=\>∑eT÷&ç #Ó‘·Ôj·T´≈£î ˇø£|ü⁄Œ&ÉT #˚˝À qTdüT≈£î˝ÒdüTÔ+fÒ ‘˚\T
ãTs¡<ä˝À ñ+&ç n]ø±\T˝À ≈£î{Ïº+~. ªz+ >∑Ts¡T<˚yê!µ nì ø±\T >∑{Ïº>±
|ü≥Tºø=ì lkÕ«$Tyê]ì düà]+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ u≤<Û˝ä ≈Ò î£ +&Ü b˛sTT eTs¡˝≤
‹]– j·T<ÛëÁ|üø±s¡+ #˚˝À |üì #˚j·T>∑*>±&ÉT!
>=&É¶{Ï X‚wüj·T´>±] ãÁ¬s≈£î ì+&Ü »ãT“>± ñ+&ç lkÕ«$Tyê]
<ä>∑Zs¡ø=#êÃ&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T n+ã* Á‘ê>∑T‘·THêïs¡T. ùde≈£î\T ªÇ|ü⁄Œ&ÉT
ø±<äT, lkÕ«$Tyês¡T >∑+õ Á‘ê>∑T‘·THêïs¡T <ä÷s¡+>± ñ+&ÉTµ nHêïs¡T.
ø±˙ X‚wüj·T´>±s¡T #ê˝≤ ÄÁ‘·T‘·>± ñHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T Äj·Tq e+ø£
#·÷∫ yÓ+≥H˚ ªnj·÷´ ˙e⁄ bıj˚T´dü]øÏ ãÁ¬s≈£î u≤>∑T+≥T+~˝Ò, b˛µ
84
nHêïs¡T. n<˚ $<Û+ä >± ‘êqT Ç\T¢#sπ˚ dü]øÏ ãÁ¬s Äs√>∑´+>± >∑&¶ç y˚TdüTqÔ ï~.
>=\>∑eT÷&ç yêdüÔe⁄´\T ‘·÷|æ* yÓ+ø£j·T´ #ê˝≤ø±\+>±
lkÕ«$Tyê] ãè+<äeTTq≈£î ÁX¯<ä∆‘√ >∑T&É¶\T ñ‹πøyês¡T. 1981 y˚dü$˝À
ˇø£Hê&ÉT ns¡∆sêÁ‹ yÓT\T≈£îe e∫Ã Çø£ eT+#·+ MT<ä ñ+&É˝Òø£ mes√
˝Ò|æq≥T¢>± ˝Ò∫ ;&û ø±\TÃø√&ÜìøÏ Ç+{À¢ì B|ü+ e<ä›≈£î yÓfi≤fl&ÉT.
ns¡s∆ êÁ‹y˚fi¯ eTdüø£ Nø£{˝Ï À q{Ï+º ≥ ≈£Ls¡TÃìj·TTqï eTìwæì #·÷∫ uÒsT¡ eTì
n]#ê&ÉT. á ns¡T|ü⁄≈£î q{Ïº+≥e⁄qï eTìwæ ≈£L&Ü n]#ê&ÉT. <ë+‘√
n+<äs¡÷ ≈£L&Üs¡T. #·÷ùdÔ Ä Ç+{Ï˝Àì bÕÁ‘· kÕe÷q+‘ê ‘·q #·T≥÷º
|üs¡#·Tø=ì, ˇø£ Á|üø£ÿ KØ<Ó’q >∑T&É¶\˙ï b˛>∑T ô|≥Tºø=ì ≈£Ls¡TÃìj·TTqï
<=+>∑ ø£ì|æ+#ê&ÉT. Ä <=+>∑qT |ü≥Tºø=ì ø£fÒºXÊs¡T. yê&ç <ä>∑Zs¡ ô|<ä› ø£Ás¡
≈£L&Ü e⁄+~. ª@$Tsê sTT+‘· düT\uÛÑ+>± ∫øÏÿb˛j·÷e⁄?µ n+fÒ <=+>∑
#ÓbÕŒ&ÉT.
ªH˚qT Ç+{Ï˝À Á|üy˚•+#·uÀj˚T≥|ü⁄Œ&˚ mes√ M|ü⁄q #·]∫q≥¢sTT
ìØ«s¡ýÓTÆHêqT. ø±˙ m{≤¢>√ ã\+ ≈£L&É>∑≥Tºø=ì nìï edüTÔe⁄\T eT÷≥
ø£≥Tº≈î£ HêïqT ø±˙, ªmø£ÿ&Éeø£ÿ&É ô|fÒjº TY µ nì mes√ >∑~+› ∫ #Ó|Œæ q≥T¢+~.
Ä Ä»„ MTs¡˝Òø£ ø£{Ïºq eT÷≥$|æŒ Ç˝≤ |üs¡∫ ô|{≤ºqT. ø£fi¯ófl ø£q|ü&Éø£,
˝Ò#˚+<äT≈£î X¯øÏÔ˝Òø£ Ç˝≤ ≈£L\ã&Ü¶qT. ˝Ò≈£î+fÒ ˇø£ÿ y˚≥T≈£î #ê\T‘êsê
MTs¡+‘ê?µ nHêï&ÉT.
ô|eTàkÕì lVü≤]Hêj·TT&ÉT>±s¡T ‘·q ã+&ç˝À lkÕ«$Tyê]ì yês¡T
ø√]q eTõ©øÏ rdüT≈£îyÓfi‚flyê&ÉT. Äj·Tq uÛ≤s¡´ lkÕ«$Tyê] $&ç~øÏ yÓ[fl
qeTdüÿ]+∫+~. ªne÷à! ˙≈£î |üdTü |ü⁄ ≈£î+≈£îeT >∑+&ÉeTTqï~. ‹s¡Tefi¯Sfls¡T
Ms¡sê|òTü ekÕ«$T ‘·|Œæ kÕÔ&TÉ µ nì #ÓbÕŒs¡T. Ä sêÁ‹ yê]+{ÏøÏ lkÕ«$Tyês¡T
e∫Ã <ÛäTì yÓ*–+∫ ‘Ó\¢yê] yêfi¯fl ã+&ç˝ÀH˚ Á|üø£ÿq>∑\ ˇø£ yÓTÆø±>∑ìøÏ
yÓfi≤fls¡T. lVü≤]Hêj·TT&ÉT Ä s√E ‘·q m<äT›≈£î >∑&ç¶ y˚j·TuÀj·÷s¡T.
eT÷eT÷\T>± kÕ<ÛäTyÓ’q Ä m<äT› m+<äTø√ yê]ì _s¡C≤\ <ä>∑Zs¡ ‘·q
ø=eTTà\T <ä÷]Ã, m‹Ô ne‘·\ y˚dæ+~. _s¡C≤\˝À ø=eTTà >∑T#·TÃø=ì
#·s¡à+N* bı‹Ôø£&ÉT|ü⁄ es¡≈£î Äs¡T n+>∑Tfi¯eTT\ bı&ÉT>∑Tq >±j·TyÓTÆ #ê˝≤
s¡ø£ÔeTT b˛sTT+~. ÄdüT|üÁ‹˝À ≈£î≥T¢ y˚sTT+#·Tø=Hêï&ÉT. lkÕ«$Tyê]
nuÛÑj·T+ e\¢ ÁbÕDVü‰ì ‘·|æŒ+~. lkÕ«$Tyê] ø±s¡´Áø£eTeTT\≈£î uÛÑøÏÔ‘√
85
‘·q ùdeqT nH˚ø£ s¡÷|üeTT\˝À düeT]ŒdüTÔ+{≤s¡T.
HÓ\÷¢s¡T yêdüÔe⁄´\T e÷ø±ì yÓ+ø£Á{≤e⁄ eTÁ<ëdüT yÓfi¯fl&ÜìøÏ
lkÕ«$Tyê] nqTeT‹ ø√sê&ÉT. e÷eT÷\T>± ªyÓ[fls¡eTàqTµ nì>±˙ ˝Òø£
ªã+>±s¡+>± b˛sTT s¡eTàqTµ nì>±˙ nH˚ lkÕ«$Tyês¡T Ä s√E
ª‹s¡Tefi¯Sfls¡T Ms¡sê|òüTekÕ«$T, ø£+∫ es¡<äsêE\kÕ«$T ìqTï s¡øÏåkÕÔs¡T
b˛µ nHêïs¡T. yÓ+ø£Á{≤e⁄ eTÁ<ëdüT yÓ[fl s¡B›>± e⁄qï ãdüT‡ mø£ÿ&É+˝À ˇø£
ø±\T |òü⁄{ŸuÀs¡T¶ MT<ä e⁄+∫ ˇø£ #˚‹‘√ ø£$Tà |ü≥Tº≈£îHêï&ÉT. ¬s+&Ée
ø±\T m‘·Ôø£ eTTqTù| ãdüT‡ ø£<ä\&É+ e\q ø±\T H˚\sê#·T≈£î+≥Tqï~.
n‘·&TÉ |ü&bç ˛j·÷&ÉT nqT≈£îHêïs¡+<äs÷¡ . yÓqTø£ yêfi¯ófl ns¡TdüTHÔ êï Å&e’Ó s¡T≈£î
$ì|æ+#·˝Ò<äT. n‘·&ÉT >∑÷&É ÄX¯ e<ä\T≈£îHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ eTT+<äT f…Æs¡T
|ü–* ãdüT‡ e⁄qï |üfi+¯ >± Ä–b˛sTT+~. n˝≤ »s¡>≈∑ î£ +fÒ yÓ+ø£Á{≤e⁄>±]
#˚sTT |ü≥Tº‘·|æŒ, ÁøÏ+<ä |ü&ç ÁbÕD≤bÕj·TyÓTÆ e⁄+&˚~. f…Æs¡T |ü>∑\≥+ yê]
n<äèwüºeTì Á|üj·÷D°≈£î\+‘ê nqT≈£îHêïs¡T. lkÕ«$Tyê] Äos¡«#·q+
n|ü⁄Œ&ÉT ns¡úyÓTÆ+~ yÓ+ø£Á{≤e⁄>±]ÿ.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ‘·q ãè+<ä+‘√ ø£*dæ ‹s¡T|ü‹ yÓfi≤fls¡T.
lkÕ«$Tyê] ùde≈£î&ÉT s√•¬s&çì¶ bıs¡bÕ≥Tq ‹s¡T|ü‹˝À e~˝Òdæ $T–*q
ãè+<äeT+‘ê ø£*#˚&TÉ #˚sês¡T. s√•¬s&ç>¶ ±s¡T s¬ \’ T˝À {Ïø¬ ÿ≥Tº˝ìÒ Á|üj÷· D+
#˚dü÷Ô e⁄Hêïs¡T. &ÉãT“\T ˝Ò≈£î+&Ü >∑÷&É÷s¡T qT+&ç ø£*#˚&ÉT≈£î b˛e≥+
m˝≤>± nì n‘·&Ü˝À∫düTÔ+&É>± mes√ ˇø£ n|ü]∫‘·Tsê\T |üfiË¢+˝À
ns¡{Ï|ü+&ÉT¢, s¡÷ˆˆ 1.00 ô|{Ïº düeT]Œ+∫+~. ªkÕ«MT! ù|<äsê\qT,
d”«ø£]+#·+&çµ nì ÁbÕ]ú+∫+~. n˝≤ ‘·q≈£î lkÕ«$Tyês¡T Á|ükÕ~+∫q
Ä s¡÷bÕsTT #ê]®>± ô|≥Tºø=ì ø£*#˚&TÉ e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì ø£\TdüT≈£îHêï&ÉT.
e\¢|ü⁄¬s&ç¶ ‘·T\X¯eTà ≈£îe÷s¡T&ÉT Hêsêj·TD¬s&ç¶>±]øÏ ø£åj·T yê´~Û.
Äj·Tq |ü]dæ‹ú #ê˝≤ Á|üe÷<äøs£ +¡ >± e⁄+~. Çø£ Äj·Tq Áã‘·øs£ ì¡ n+<äs÷¡
yÓ[¢ #·÷∫ edüTÔHêïs¡T. Ç\T¢ e<ä* #ê˝≤ ø±\+>± lkÕ«$Tyê] ùde˝À
ñ+&˚ ‘·T\X¯eTà>±]ì yÓ[fl ≈£îe÷s¡Tì #·÷∫ s¡eTàHêïs¡T ùdïVæ≤‘·T\T.
Ç+{ÏøÏ yÓ[¢ ≈£îe÷s¡TDÏí #·÷∫ ekÕÔqì ÄyÓT lkÕ«$Tyê] nqTeT‹ ø√]+~.
ªÄj·TqπøeTe÷à? u≤>± e⁄+{≤&ÉT. ˙e⁄ b˛e<äT›µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
86
n+<äTe\¢ ÄyÓT b˛˝Ò<äT. lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒqfÒ¢ Hêsêj·TD¬s&ç¶>±]
Äs√>∑´+ u≤>∑T|ü&ç $yêVü≤+ #˚düTø=Hêïø£ _&É¶\T ø£˝≤Zs¡T.
>=\>∑eT÷&ç ø£sD¡ +>±¬sq’ düTu≤“sêe⁄ ≈£îe÷s¡T&ÉT ‘·q ùdïVæ≤‘·Tì‘√
ø£\dæ q&ç∫ edüTÔHêï&ÉT. n‘·ìì yÓqTø£ qT+&ç ˇø£ Á{≤ø£ºs¡T >∑T~›+~.
n‘·ì bı≥ºMT<ä Á{≤ø£sº T¡ eTT+<äT #·Áø£+ møÏÿ+~. ˇø£ Á|üøÿ£ f…eTTø£ $s¡>&∑ +É ‘√
>∑es¡ïyÓT+≥T ÄdüT|üÁ‹˝À #˚sêÃs¡T. &Üø£ºs¡T eT÷&ÉT HÓ\\≈£î q&ÉTe>∑\&Éì
#ÓbÕŒs¡T. n‘·&ç ùdïVæ≤‘·T&çøÏ, Hê\T>∑T #·Áø±\ eT<Ûä´ |ü&ç, efi¯ófl
<√≈£îÿqï~>±˙ ô|<ä› <Óã“\T ‘·>∑˝Ò¢<äT. n<˚ düeTj·T+˝À lkÕ«$Tyês¡T
ÄÁX¯eT+˝À ªÁ|üe÷<ä+, Á|üe÷<ä+µ nì ô|<ä›>± πøø£\T ô|≥Tº‘·÷ ªB|ü+
yÓ*–+#·+&çµ nì |ü≥º|ü>∑\T BbÕsê<Ûäq #˚sTT+#ês¡T.
uÛÑ≈£îÔ\øÏ<˚$T ns¡∆+ ø±˝Ò<äT. ‘Ó\¢yê], ô|’ Á|üe÷<ä+ dü+>∑‹
$qï|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyê] e÷≥\ø£s¡ú+ ‘Ó*dæ+~. lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\T
ô|’ Á|üe÷<ä+ >∑T]+∫ lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$ùdÔ ª|ü~ùV≤qT s√E\˝À qj·TyÓTÆ
ekÕÔ&ÉT. <˚e⁄&ÉT s¡øÏå+#ê&ÉTµ nì N{° ÁyêsTT+∫, ‘êeTT yê&ÉT≈£îqï øö|”q
eg+ Ç∫Ã, <ëìï n‘·&ç Á|üøÿ£ MT<ä |üs#¡ e· Tì, ‘êì#·TÃ $uÛ÷Ñ ‹ì ùd$+#·eTì
|ü+|æ+#ês¡T.
ÄX¯Ãs¡ý˚TeT+fÒ -
1. Á{≤ø£ºs¡T yÓqTø£ #·Áø£+ n‘·ìMT<ä ¬øø£ÿ≈£î+&Ü ‘·|üŒ&ÉeTT.
2. eT÷&ÉT HÓ\\≈£î q&ÉTkÕÔ&Éì &Üø£ºs¡T¢ #Ó_‘˚ lkÕ«$Tyês¡T
#Ó|æŒqfÒ¢ n‘·&ÉT |ü~ùV≤qT s√E\πø q&ç#ê&ÉT. n‘·ìì &çdt#ê]® #˚XÊs¡T.
87
ne<Ûä÷‘· ©\
n<Ûë´j·TeTT ` 8
neTè‘·yê≈£îÿ
Ä |üs¡e÷‘·à jÓTTø£ÿ ~e´X¯πøÔ á $X¯«+˝À nìï
s¡÷bÕ\T <Ûä]+∫+~. Ä X¯πøÔ eTq X¯Øs¡+˝À >∑÷&Ü
|üì#˚dTü +Ô ~. n~ düÁø£eT+>± |üì#˚ùdÔ eTqeTT Äs√>∑´+>±
e⁄+{≤eTT. eTq |üPs¡« ø£s¡à\qqTdü]+∫ Ä X¯øÏÔ eTq˝À
27 ndüÔe´düÔ+>± |üì #˚düTÔ+~. n<˚ s√>±ìøÏ ø±s¡D+.
eTVü≤˙j·TT\˝À á X¯øÏÔ yê] ‘·b˛Á|üuÛ≤e+ e\q m+‘√
X¯øeÔÏ +‘·+∑ >± |üì#˚dTü +Ô ~. ø£qTø£H˚ yês¡T ‘·øÿÏ q Á|üøè£ ‹ì m+‘√ ∫Á‘·+>±
XÊdæ+#·>\∑ TZ‘ês¡T. <äTkÕ‡<Û´ä yÓTqÆ s√>±\qT ≈£L&Ü yês¡T ìyê]+#·>\∑ s¡T.
n{Ïº düVü‰j·÷ìï bı+~q Äs¡TÔ\T yê] m&É\ ø£è‘·»„‘ê uÛ≤e+‘√ uÛÑøÏÔ
$XÊ«kÕ\qT ô|+bı+<äCdÒ Tü ø=ì <Ûsä à¡ e÷s¡+Z ˝À q&ÉTkÕÔsT¡ . uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT
e⁄Hêï&Éqï $XÊ«dü+ |ü∫Ã ˝ÖøÏ≈£î˝…’q e÷qe⁄\¬ø˝≤ >∑\TZ‘·T+~? n˝≤+{Ï
$XÊ«kÕìï ø£*Z+∫ e÷qyê[ì <Ûäs¡à|ü<∏ä+˝À q&ç|æ+#ê\H˚ eTVü≤˙j·TT\
‘·|üH˚ Ç{Ïº ©\\≈£î ø±s¡DeTT.
|æ∫Ã yÓ+ø£j·T´ nH˚ _s¡T<äT b˛sTT, uÛÑ>∑yêHé l yÓ+ø£j·T´kÕ«$T
nH˚ _s¡T<äT e∫Ã+~ lkÕ«$Tyê]øÏ. mø£ÿ&Ó’Hê »+‘·Te⁄˝À¢ <=eTà, HÓ]DÏ
»ãT“\THêï, eTqTwüß\≈£î ø£\sê, eTX¯SN e+{Ï yê´<ÛäT\T e∫ÃHê Ä
Á>±eT+ ‘·s¡|ü⁄q ˇø£]<ä›s=∫Ã lkÕ«$Tyê]øÏ ‘·eT u≤<Ûä\T ìy˚~+#˚yês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T Äos¡«~+∫ kÕ+Áu≤DÏ, <ës¡+ Ç∫Ã, |üX¯óe⁄\ìï+{Ïì
eT+<ä>± ‘√*, bı>∑ y˚sTT+#˚yês¡T. Ä Á>±eT+˝À |üX¯óe⁄\T>±˙,
eTqTwüß\T>±˙ #·ìb˛j˚Tyês¡T >±<äT. uÛÑ≈£îÔ\qT lkÕ«$Tyês¡T ‘˚fi¯ó¢,
bÕeTT\ u≤<ÛäqT+&ç $eTT≈£îÔ\qT #˚dæq ñ<ëVü≤s¡D\T ˝…ø£ÿ˝Òqìï. H˚{Ïø°
lkÕ«$Tyê] dü e ÷~Û Á|ü < ä ø Ï å D eTT\‘√H˚ $wü » +‘· T e⁄\ u≤<Û ä
ìyês¡ D e⁄‘· T +~. nH˚ ø £ eT+~ Bs¡ È ø ±*ø£ s√>∑ e TT\qT+&ç
88
ne<Ûä÷‘· ©\ neTè‘·yê≈£îÿ
$eTT≈£îÔ\e⁄‘·THêïs¡T.
ãT»®jT· ´>±]øÏ yÓT&Éô|q’ s¡øHÔ£ êfi¯+ meTTø£ ÁøÏ+<ä e‘·TøÔ =ì s¡øÔ£ Á|üdsü D¡
dü]>± ˝Òø£ efi¯fl+‘ê »\T¢ »\T¢eTì ‹yÓTàs¡T¢ e⁄+&˚$. eTÁ<ëdüT˝Àì
sêeTeT÷]Ô e¬>’sê &Üø£ºs¡T¢ ∫øÏ‘·‡ #˚XÊs¡T. ø±ì |üP]Ô>± qj·T+ø±˝Ò<äT.
á u≤<ÛäqT lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·>± yê]ì e+>∑eTì lkÕ«$Tyês¡T
‘·eT dü«Vü≤kÕÔ\‘√ yÓT&ÉqT düŒ]Ù+#ês¡T. ÄHê{Ï qT+&û yê] u≤<Ûä |üP]Ô>±
ìeè‹Ô nsTT+~.
dü+Jej·T´ (Hê>∑T\yÓ\≥ ¢ ÷s¡T) >±] nu≤“sTT zãj·T´ kÕ«$T‘√{Ï
∫qïHê&ÉT Ä&ÉT≈£îqï ùdïVæ≤‘·T&ÉT. Ms¡T #ê˝≤ø±\+>± ñã“dü+‘√
u≤<Û ä | ü & É T ‘· T Hêïs¡ T . Ms¡ T ‘· q »ãT“qT >∑ ÷ ]Ã lkÕ«$Tyê]øÏ
$qï$+#·T≈£îHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T M] X¯Øs¡eT+‘ê ‘·eT ns¡#˚‘√Ô
s¡T~›Hês¡T. Hê{Ï qT+&û eTs¡˝≤ Äj·Tq≈£î ñã“dü+ sê˝Ò<äT.
ô|qe]Ô yêdüeÔ ⁄´\T e\¢|⁄ü s¬ &ç¶ ‘·T\X¯eTà≈£î ø±´q‡s¡T yê´~Û, nyÓT]ø£Hé
ÄdüŒÁ‹˝À #˚sêÃs¡T. &Üø£ºs¡T uÒs¡eTà>±s¡T Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äì, s√– @
ìeTcÕqïsTTHê eTs¡D+Ï #·e#·Ãì #Ó|Œæ yÓ+≥H˚ Ç+{ÏøÏ rdüT≈£îbıeTàHêïs¡T.
eTs¡Ts√E es¡≈£î ñ+#·eT+fÒ ≈£L&Ü ñ+#·≈£î+&Ü ã+<ÛäTe⁄˝≤yÓTqT
lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡≈£î rdüTø=#êÃs¡T. ÄyÓTqT eT÷&ÉT s√E\T lkÕ«$Tyê]
<ä>∑Zs¡ ñ+#ês¡T. lkÕ«$Tyês¡T ªÄyÓTqT eT÷&ÉT s√E\T Ç+{À¢ ñ+∫
rdüT≈£îs¡+&çµ nì ÄC≤„|æ+#ês¡T. n{≤¢π> #˚kÕs¡T. Ä yê´~Û @yÓTÆ+<√>±ì
‘·s¡Tyê‘êyÓT düTe÷s¡T Çs¡yÓ’ dü+e‘·‡sê\T ìs¡+‘·s¡+ lkÕ«$Tyê] ùde≈£î
n+øÏ‘·yÓTÆ+~. áyÓTqT >∑÷]Ã ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ªnjÓ÷´! neTà
u§eTàbÕ≥Tq >∑<ë ñ+&˚~!µ nì nHêïs¡T. ‘·T\X¯eTàqT lkÕ«$Tyês¡T
m|ü⁄Œ&É÷ ªne÷àµ nì |æ*#˚yês¡T. u§eTàbÕ≥T n+fÒ ÁãVü≤à+ jÓTTø£ÿ
düMT|üeTì lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+. neTà n+fÒ Á|üø£è‹e÷‘·≈£î dü+πø‘·+.
uÛÑ>∑e+‘·Tì#˚‘· Á|ükÕ~+#·ã&çq q÷‘·q J$‘êìï ÄyÓT uÛÑ>∑e+‘·Tì
düìï~Û˝ÀH˚, ùde˝ÀH˚ >∑&ÉbÕ\ì yê] <Ûäs¡à ìs¡íj·T+.
‘·T\X¯eTà>±]øÏ n+‘·ø±\+ lkÕ«$Tyê] ùdyêkÕìï<Ûë´\T m+<äT≈£î
\_Û+#êjÓ÷ ˇø£kÕ] lkÕ«$Tj˚T XË\$#êÃs¡T. ªnj·÷´! neTà eTq≈£î
89
neTè‘·yê≈£îÿ ne<Ûä÷‘· ©\
Hê\T>∑T »qà\ qT+&ç nqï+ ô|&ÉT‘·Tqï<äj·÷´!µ nHêïs¡T. n˝≤ Á|”‹‘√
ø=ìï »qà\T dü<äTZs¡T ùde #˚dæq yê]πø ìs¡+‘·s¡yÓTÆq dü<äTZs¡T kÕìï<ÛäéTT,
ùdyê \_ÛkÕÔsTT.
|ü\+¢ s¬ &ç¶ ø£ècÕís¬ &ç>¶ ±s¡T ‘·s#¡ T· >± lkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ Hês¡+ú sêe≥+
ø£<äT›. dü+>∑+ Á>±eTdüTÔ˝§ø£s¡T ø£ècÕí¬s&ç¶>±]‘√ ø£*dæ |æ\¢ ô|‘·Ôq+ ø=s¡≈£î
>=\>∑eT÷&ç e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì #·÷#ê&ÉT, ª@$T kÕ«$T áj·Tq? Ç{≤¢
e⁄Hêï&˚?µ nqTø=ì ÄÁX¯eT+ e<ä› ì\T#·THêï&ÉT. n+‘·˝ÀH˚ ˇø£]øÏ ‘˚\T
≈£î{Ïº $|üØ‘·yÓTÆq u≤<Ûä‘√ lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡ ø=#êÃs¡T. lkÕ«$Tyês¡T
ªn<˚$T #˚düTÔ+<äj·÷´? b˛‘·T+~µ, nHêïs¡T. e÷≥e÷Á‘·+‘√ n‘·&Ü u≤<Ûä
qT+&ç $eTT≈£îÔ&ÉsTT e÷eT÷\T>± q&ç∫ Ç+{ÏøÏ b˛j·÷&ÉT. Ç~ #·÷∫ ô|’
ô|<ä› eTìwæøÏ ãT~∆ e∫Ã uÛÑøÏÔuÛ≤e+‘√ qeTdüÿ]+#ê&ÉT. áj·Tq yÓ[flq
◊<äT ì$TcÕ\≈£î lkÕ«$Tyês¡T ª‘˚\T ≈£î&˚Ô uÛÑ˝Ò u≤<Ûä >∑<äj·÷´!µ nHêïs¡T.
ø£*#˚&ÉT qs¡kÕ¬s&ç¶ m<äT›≈£î bÕeTT ø£]∫+~. <ëìøÏ ø£&ÉT|ü⁄ ñ_“,
y˚T‘· ‹qø£ #=+>∑ ø±s¡TdüTÔqï~. #·ìb˛j˚Tdæú‹˝À ñ+fÒ <ëìï ã+&ç MT<ä
lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îb˛j·÷s¡T. lkÕ«$Tyês¡T bÕeTT ø£s¡∫q
>±j·TeTTô|’ #˚sTT ô|{Ïº ‘·eT XÊ«dü >∑{Ïº>± ˝≤– e~˝≤s¡T. n+‘·es¡≈£î
y˚T‘· ‹qì m<äT› yÓ+≥H˚ ˝Ò∫, ù|&Éy˚dæ, >∑&ç¶ ‹q≥+ yÓTT<ä\T ô|{Ïº+~.
kÕ«$Tyê] jÓ÷>∑X¯øÏÔøÏ n+<äs¡÷ nãT“s¡|ü&Ü¶s¡T.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ªqs¡kÕ¬s&ç¶øÏ bÕeTT >∑+&ÉeTTqï~.
‹s¡Tefi¯Sfls¡T Ms¡sê|òüTekÕ«$T s¡øÏåkÕÔs¡Tµ nì N{Ï ÁyêsTT+#ês¡T. ø=+‘·
ø±\+ ‘·s¡Tyê‘·, >±~ n&ÉT>∑Tq ø=~›>± e&ÉT¢+fÒ n$ rùd+<äT≈£î ˇø£s√E
¬s&ç¶ >±~˝ÀøÏ ~>±&ÉT. ‘·q ø±*øÏ @<√ yÓT‘·Ô>± ø£|üŒ˝≤>± ‘·–*+~. ø±\T
eTs=ø£ ‘êe⁄≈£î e÷sêÃ&ÉT. mìï ‘êe⁄\≈£î e÷]ÃHê n{≤¢π> ‘·–*+~.
@$T{Ï Çìï ø£|üŒ\THêïj·Tì ˝≤+‘·s¡T ‘Ó|æŒ+∫ #·÷#ê&ÉT. ‘êqT ô|<ä›
Á‘ê#·TbÕeTTqT Á‘=≈£îÿ#·Tqï≥T¢ ‘Ó\TdüT≈£îì ˇø£ÿkÕ]>± ãj·T≥≈£î <ä÷ø±&ÉT.
bÕeTTqT ø={Ïºy˚XÊ&ÉT. Á‘ê#·TbÕeTTqT Á‘=øÏÿq|üŒ{ÏøÏ n~ ø£s¡e˝Ò<ä+fÒ
n~ πøe\+ |üPs¡«+ lkÕ«$Tyês¡T Áyêdæ Ç∫Ãq N{Ï Á|üuÛ≤ey˚Tqì
>∑T]Ô+#ê&ÉT.
90
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT >∑T‘êÔ qs¡düeTà≈£î yÓ÷ø±\T H=|æŒ #˚dæ u≤<Ûä ô|{Ïº+~.
ø±\T eTT&Ée˝Òø£ b˛sTT+~. lkÕ«$Tyê] $uÛ÷Ñ ‹ |üPdæHê ‘·>˝Z∑ <Ò Tä . ªkÕ«MT!
eTq≈£î nqï+ e+&˚ qs¡deü Tà≈£î yÓ÷ø±\T H=|æŒ #˚dæ e+#·˝≈Ò î£ +&Ü ñqï~µ
nì lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó_‘˚ ªÇ+¬ø|üŒ{Ïø° sê≈£î+&Ü N{Ï Áyêdæ Çe«+&Éj·÷´!µ
nHêïs¡T. lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\T n˝≤π> N{Ï Áyêdæ ÄyÓT≈£î Ç#êÃs¡T. n~
yÓTT<ä\T ÄyÓT≈£î u≤<Ûä |üP]Ô>± ìyês¡D…Æ+~.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ‘·q≈£î eT+Á‹+#·eTì >√\#˚düTÔHêïs¡T.
Äs√>∑´+>± ñqï lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ m+<äT≈£î n+≥THêïs√ uÛÑ≈£îÔ\ø£s¡ú+
ø±˝Ò<Tä . ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï ‘·÷|æ* |æ#ÃÓ eTà≈£î bÕeTT ø£s∫¡ lkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£
rdüT≈£îe#êÃs¡T. düs¡«E„˝…’q lkÕ«$Tyês¡T ‘·q uÛÑ≈£îÔsê* u≤<ÛäqT
‘=\–+#·T≥πø eT+Á‹+#·eTHêïs¡ì n+<äs¡÷ >∑T]Ô+#ês¡T. @ eT+<ä÷
˝Ò≈£î+&Ü lkÕ«$Tyê] $uÛÑ÷‹‘√H˚ qj·TyÓTÆ+~.
>=\>∑eT÷&ç ø£s¡D+ düTu≤“sêe⁄ >±] uÛ≤s¡´ X¯≈£î+‘·\eTà >±s¡T
#ê˝≤ ø±\+ ñã“dü+‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·T+&˚~. m+<äs√ &Üø£ºs¡¢ <ä>∑Zs¡ yÓ’<ä´+
#˚sTT+#ês¡T. y˚\ø=~› &ÉãT“ Ks¡TÃ #˚XÊs¡T. áwüD≤àÁ‘·+ ‘·>∑Z˝Ò<äT. Çø£
˝≤uÛ+Ñ ˝Ò<ìä Ä+»H˚jT· kÕ«$TøÏ Á|ü<øä D åÏ \T #˚sTT+#ê\ì nìπø|ü*¢ qT+&ç
>=\>∑eT÷&ç e∫Ã l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·T≈£îHêïs¡T.
ª20 s√E\˝À ‘·–Zb˛‘·T+~. MTs¡T >=\>∑eT÷&ç˝À ìedæ+#˚ Ç\T¢
e<ä* b˛e<äT›. MT dæús¡ìyêdüyÓTÆq nìπø|ü*¢ e<ä* >=\eT÷&ç˝Àì
|üP]bÕø£˝ÀH˚ dæús¡+>± ñ+&É+&ç. H˚qT #Ó|æŒq<ëø± >∑{Ïº Ç\T¢ ø£≥ºe<äT›µ
nì #ÓbÕŒs¡T lkÕ«$Tyês¡T. n˝≤H˚ #˚ùdÔ lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq f…ÆeTT≈£î
nìï dü+e‘·‡sê\T u≤~Û+∫q ñã“dü+ n+‘·T˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~.
1981e dü+e‘·‡s¡+˝À ‘·TbòÕqT e\¢ >=\>∑eT÷&ç˝Àì Ä |üP]bÕø£
≈£L*b˛sTT+~. Ä düú\+˝ÀH˚ Ç\T¢ ø£fÒº Á|üj·T‘·ï+˝À lkÕ«$Tyê]øÏ
#Ó|üŒ≈£î+&ÜH˚ Ç\T¢ y˚düT≈£îqï<ëø± nìπø|ü*¢˝Àì yê] bÕ‘· $T<Ó›˝À
‘ê‘êÿ*ø£+>± ñ+&˚+<äT≈£î yÓfi≤¢sT¡ . eTs¡˝≤ »ãT“ #˚d+æ ~. ákÕ] Ä|üsπ wüHé
#˚sTT+#·e\dæe∫Ã+~. eTs¡˝≤ lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|⁄ü Œ≈£î+fÒ ªá |üP]+{Ï˝ÀH˚
ñ+&É+&ç. Äs√>∑´+ u≤>∑T+≥T+~µ. nì ÁyêsTT+∫ Ç#êÃs¡T. yês¡T n˝≤H˚
91
#˚XÊs¡T. lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\q eTs¡˝≤ Ä »ãT“ ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. ø£qTø£H˚
ø£è‘·»„‘·‘√ Á|ü‹ì‘·´+ |üPC≤Á<äeéTT\T ‘Ó∫Ã kÕ«$Tyês¡T <˚Vü≤‘ê´>∑+
#˚dæq#√≥ lkÕ«$Tyês¡T Á|ü‹wæº+∫q bÕ<äTø£\qT |üPõdüTÔ+{≤s¡T. n{≤¢
ìj·TeT+>± uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\‘√ ñ+&˚≥≥T¢ #˚j·÷\+fÒ n~ ˇø£ÿ dü<äTZs¡Tìπø
‘·>∑TqT ø£<ë!
ô|<ä› >√bÕs¡+ qT+&ç 1979 ÁbÕ+‘·+˝À ˇø±yÓT lkÕ«$Tyê]
<äs¡ÙHês¡ú+ e∫Ã+~. ÄyÓT≈£î 22 dü+ˆˆ\ ≈£îe÷s¡T&ÉT+&˚yê&ÉT. n‘·ìøÏ 2
dü+ˆˆ\≈£î |üPs¡«+ eTqdüT‡ dæú$T‘·+ ‘·|æŒ |æ∫Ã|ü{Ïº+~. Ä j·TTe≈£îì ‘·eT
e<ä› ñ+#·eTì ÄC≤„|æ+#ês¡T. Áø£y˚TD≤ |æ∫Ã ‘·–Z dü«düTú&Éj·÷´&ÉT. ÄyÓT
áHê{ÏøÏ ‘·q Ç+{Ï˝ÀH˚ lkÕ«$Tyê]øÏ ì‘·´+ BbÕsê<Ûqä #˚dæ |üPõdüT+Ô ~.
ø£*#˚&ÉT áX¯«s¡eTà≈£î ø£&ÉT|ü⁄˝À >∑&É¶ ˝Ò∫ ‘=$Tà~ HÓ\\ >∑s¡“¤+e˝…
j·TT+&˚~. &Üø£ºs¡T¢ Ä|üπswüHé #˚j·÷\Hêïs¡T. n+‘· es¡≈£î lkÕ«$Tyê]‘√
ÄyÓT≈£î >∑\ nqTuÛeÑ eTT\ ø±s¡D+>± n#·+#·\ $XÊ«dü+‘√ lkÕ«$Tyê]H˚
‘·s¡TD√bÕj·T+ y˚&ç+~. ªne÷à ˙e⁄ s¡÷ˆˆ 100/` ø£&ç‘˚ πs|ü{ÏøÏ u≤<Ûä
ìyês¡De⁄‘·T+~µ nì lkÕ«$Tyês¡T ôd\$#êÃs¡T. |üPs¡í$XÊ«kÕìøÏ
ì<äs¡Ùq+>± ÄyÓT Ç+{ÏøÏ ≈£L&Ü b˛≈£î+&Ü }]˝À me]H√ n&ç– ‘Ó∫Ã
s¡÷ˆˆ 100/` yÓ+≥H˚ düeT]Œ+∫+~. Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T ‘·q≈£î
Ä|üπswüHé #˚dæq≥T¢ dü«|üïyÓTT∫Ã+~. ‘Ó\¢yê] Áø£eT+>± u≤<Ûä ‘·–Z Äs√>∑´+
#˚≈£L] Ä|üπswüHé nedüs¡+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ bı≥ºyê|ü⁄ ‘·–Zb˛sTT+~.
s√•¬s&çø¶ Ï #˚‹ y˚*MT<ä bÕeTT ø£s∫¡ +~. Ä Áy˚\TqT lkÕ«$Tyês¡T
‘·eT ‘=&Éô|’ ô|≥ºeTì ‘·eT ≈£î&ç ns¡#˚‹‘√ ø=+#Ó+ùd|ü⁄ H=øÏÿ e⁄+#ês¡T.
u≤<Ûä |üP]Ô>± ‘·–Z+~. ªs√•¬s&û¶! ˙ efi¯ófl dü+J$ nsTT+<äj·÷´µ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. ÄHê{Ï qT+&û s√•¬s&ç¶>±]ì mH√ïe÷s¡T¢ $wü»+‘·Te⁄\T
ø£s¡∫Hê >±ì $wüyÓTø£ÿ<äT.
ø=i¿≈£L{Ï Vü≤s¡Hê<∏äHêj·TT&ÉT (>=\>∑eT÷&ç) >±]øÏ H√{Ï yÓ+≥
s¡ø£Ô+ |ü&˚~. Ç+^¢wüß eT+<äT\T yê&ç‘˚ ‘·–Z+~. ø±˙ ø=Hêïfi¯fl≈£î eTs¡˝≤
s¡ø£Ô+ |ü&É≥+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. ákÕ] yÓ’<äT´\≈£î yÓ’<äT´&Ó’q l yÓ+ø£j·T´
kÕ«$T>±]ì ÄÁX¯sTT+#ê&ÉT. ª@ eT+<ä÷ ˝Ò≈£î+&Ü ‘·–Z‘˚ f…+ø±j·T
ø=&É‘êqTµ nì ÁyÓTT≈£îÿ≈£îHêï&ÉT. ∫Á‘·+>± n~ yÓTT<ä\Tø=ì @ eT+<ä÷
92
˝Ò≈£î+&ÜH˚ s¡ø£Ô+ |ü&É&É+ Ä–b˛sTT+~.
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT l yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyês¡T ô|qï ã<˚«\T˝À eTø±+ #˚XÊs¡T.
Ä düeTj·T+˝À eTVæ≤eT\÷s¡T yêdüÔe⁄´\T eTTì≈£L{Ï sêeTj·T´>±]øÏ
ø£&TÉ |ü⁄H=|æŒ, <ä&,É ã\V”≤q‘ê, efi¯ófl H=|ü⁄Œ\÷ e#êÃsTT. yê{Ïì ‘·–+Z #·&+É
&Üø£ºs¡¢e\¢ ø±˝Ò<äT. ô|qïã<˚«\T yêdüÔe⁄´\T ˇø£s¡T yê]+{ÏøÏ e∫Ã
lkÕ«$Tyê] eTVæ≤eTqT >∑÷]Ã #Ó|æŒ, ô|qïã<˚«\T≈£î e∫Ã yê]ì <ä]Ù+∫
u≤<Ûä qT+&ç $eTT≈£îÔ\eeTì #ÓbÕŒs¡T.
ÄHê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T sêeTj·T´ >±]øÏ dü«|üï<äs¡Ùq$T∫Ã,
ªH˚qT ô|qïã<˚«\T˝À ñHêïqT. Hê <ä>sZ∑ ≈¡ î£ sê qj·T+ #˚kÕÔqTµ nì #ÓbÕŒs¡T.
n<˚ Á|üø±s¡+ n‘·&ÉT lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ dü«|üï+˝À ø£ìŒ+∫ #Ó|æŒq~
Mπsqì >∑T]Ô+∫ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T.
lkÕ«$Tyês¡T n‘·ìì ˇø£ HÓ\s√E\T ‘·eT düìï~Û˝À ñ+&ÉeTì
ÄC≤„|æ+#ês¡T. n‘·&É˝≤H˚ #˚ùdÔ j˚TeT+<äT\÷ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ dü«düTú&Ó’Hê&ÉT.
n~ yÓTT<ä\T ‘·eT Ç+{Ï <ä>∑Zs¡ lkÕ«$Tyê]øÏ ˇø£ |üP]bÕø£ πø{≤sTT+∫
lkÕ«$Tyê]øÏ Ä‹<∏´ä $Tdü÷,Ô ù|<äyê&ÓH’ ê #ê\ uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\∆ä ‘√ lkÕ«$Tyê]ì
ùd$+#ê&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T eTTì≈£L{Ï sêeTj·T´ >±]+{À¢ e⁄+&É>± ˇø£s√E
yê]ì ø=+#Ó+ _j·T´+ ‘ÓeTàì, Ä _j·÷´ìï n#·Ã≥qTqï eT+∫˙fi¯fl
u≤q <ä>∑Zs¡y˚dæ, ªnj·÷´! Ç~ $T~›sTT˝Ö¢‘·T+<äµì Äos¡«~+#ês¡T. ø£{Ïø£
ù|<ä y ê&Ó ’ q sêeTj· T ´>±s¡ T ø=~› ø ±\+˝À ì»+>± leT+‘· T &Ó ’
$T<Óø› ≥£ Tº≈î£ Hêï&ÉT. eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s+¡ ≈£L&Ü dü«|üï+˝À lkÕ«$Tyês¡T
Ç∫Ãq Ä»„yT˚ s¡≈î£ HÓ\ø√kÕ] lkÕ«$Tyê] düe÷~Û <äsÙ¡ Hês¡+ú >=\>∑eT÷&ç
edüTÔ+{≤s¡T.
Hêsêj·TD¬s&ç¶ ‘·*¢>±¬s’q ‘·T\X¯eTà>±s¡T qs¡düeTà>±]øÏ Ç˝≤
#ÓbÕŒs¡T. ªˇø£&ÉT ø£&ÉT|ü⁄ H=|æŒ‘√ #ê˝≤ø±\+ u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT. mH√ï yÓ’<ë´\T
#˚sTT+#ê&ÉT >±ì HÓeTà~+#·˝<Ò Tä . mes√ #Ó|Œü >± $ì lkÕ«$Tyê] düìï~ÛøÏ
e∫Ã ø=Hêïfi¯óflHêï&ÉT. H=|æŒø±düÔ ‘·–Z+~. ø±˙ |üP]Ô>± b˛˝Ò<äT. ˇø£Hê{Ï
sêÁ‹ n‘·ìøÏ dü«|üï+˝À ‘ê{Ïe÷qT Á|üe÷D+ ô|’øÏ˝Ò∫ eT+&˚ n–ï>∑T+&É+
93
ô|’ uÛ≤>∑+˝À lkÕ«$Tyês¡T ≈£Ls¡TÃì <äs¡Ùq$T#êÃs¡T. Ä <äèX¯´+ #·÷∫
uÛÑj·T+ø£s¡+>± n]#ê&ÉT. n+<äs¡÷ n‘·ìì ‘·{Ïº ˝Ò|æ dæú$T‘·|üs¡#ês¡T.
‘Ó\¢yêπs dü]øÏ n‘·ì u≤<Ûä eTTbÕŒ‹ø£ ‘·–Z+~. lkÕ«$Tyês¡T n‘·ì‘√,
ªnj·÷´! ˙ H=|æŒ Ç+‘·≈£î ô|s¡>∑<äT, ‘·>∑Z<äT, ˙e⁄ Ç+{ÏøÏb˛µ nì
ÄC≤„|æ+#ês¡T. n‘·&ÉfÒ¢ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
HÓ\÷¢sT¡ yêdüeÔ ⁄´\T ‘êfi¯Sfls¡T lìyêdüT\T >±]øÏ >∑T+&ÓH=|æŒ e¬>s’ ê
e⁄+&˚$. ∫qïHê{Ï qT+&ç uÛÑj·T+ e⁄+&˚~. lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫q
‘· s ¡ T yê‘· ‘· q XÊØs¡ ø £ u≤<Û ä ˝ Ò > ±ø£ e÷qdæ ø £ u≤<Û ä \ T >∑ ÷ &Ü
eT≥Te÷j·TyÓTÆHêsTT. ø£qTø£H˚ m\¢|ü⁄Œ&É÷ e∫Ã lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì
<ä]ÙdüTÔ+{≤s¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT M]øÏ #ÓsTT´ $|üØ‘·+>± H=|æŒ |ü⁄{Ïº+~. M] nø£ÿ>±s¡T,
uÛ≤s¡´ e÷‘·T˝≤¢ ÄdüT|üÁ‹øÏ b˛yê\ì M]ì rdüTø=düTHÔ êïs¡T. lkÕ«$Tyê]ô|’
n#·+#·\ $XÊ«dü+ >∑\ lìyêdüT\T ÄdüT|üÁ‹ <ä>∑Zs¡ø=#êÃø£ ªH˚qT
lkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£ b˛‘êqT. á eT+<äT\T Hê≈£î |üì#˚jT· e⁄µ nì H˚sT¡ >±
>=\>∑eT÷&ç˝Àì lkÕ«$Tyê] düìï~Û #˚sê&ÉT. ∫Á‘·+>± ãdüT‡ møÏÿq~
yÓTT<ä\T H=|æŒ ˝Ò<äT. Hê≈£î (s¡#·sTT‘·) ˇø£ HÓ\s√E\T u≤~Û+∫q <ä>∑TZ,
#·* lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡≈£î sêyê\ì ãdüT‡ møÏÿq~ yÓTT<ä\T ˝Ò≈£î+&Ü
b˛e≥+ lìyêdüT\T nqTuÛÑe+e˝…H˚ e⁄+~. $XÊ«dü+ ø=+&É\H˚
ø£~*düTÔ+<ä+{≤s¡T, ì»y˚T>∑<ë eT]!
&˚>|∑ Pü &ç Á>±eT yêdüeÔ ⁄´\T eT~›Hì˚ ø±e÷ø£eå Tà>±s¡T #ê˝≤ø±\+>±
lkÕ«$Tyê]ì uÛÑøÏÔ‘√ ùd$+#˚~. ˇø£|ü⁄Œ&ÜyÓT q&ÉTeTTH=|æŒ‘√ #ê˝≤
u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ lkÕ«$Tyê]øÏ nH˚ø£kÕs¡T¢ #Ó|æŒ+~. nH˚ø£ Ä≈£î|üdüs¡T\T,
|ü≥T¢ y˚j·TeTì lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T. n$ y˚dæHê qj·T+ ø±˝Ò<äT.
ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|ü⁄Œ≈£î+fÒ ªm\T¢+&çøÏ rùddæq≥T¢ u≤<Ûäb˛‘·T+~µ
nì N{° ÁyêsTT+#ês¡T. Ä ‘·sê«‘· eTs¡˝≤ Ä H=|æŒ sê˝Ò<äT. ˇø£s√E
lkÕ«$Tyê] #Ó+‘· ì\T#·T+fÒ lkÕ«$Tyês¡T ªne÷à! Ms¡sê|òüTe⁄\T
kÕ«$T ˙ ‘·eTTà&ÉT, uÛÑ»q #˚düTø√! »ãT“\Tsêe⁄. #˚|ü, e÷+dü+ ‹qe<äT›µ
nì ôd\$#êÃs¡T.
M] ≈£îe÷s¡Tq≈£î $yêVü≤yÓTÆ |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT˝…H’ ê dü+‘êq+ ˝Ò<Tä .
94
lkÕ«$Tyê]q&ç–‘˚ Äj·Tq≈£î eTT>∑TsZ T¡ _&É\¶ T |ü⁄&É‘ês¡ì #ÓbÕŒs¡T. ªÇHêïfi¯fl
es¡≈£î |ü⁄≥º˝Ò<äT>∑<ë Ç+πø+ |ü⁄&É‘ês¡T kÕ«MTµ n+fÒ ª≈£î\+>±ì ≈£î\+
yês¡T edüTÔ+fÒ Ä|ü⁄#˚XÊqT. Ç|ü⁄Œ&ÉT yÓ+ø£≥–] ø√$T{Àfi¯fl |æ\¢*ï
e<äT\T‘·THêïqTµ nì ÁyêsTT+∫ Ç#êÃs¡T. n˝≤H˚ n‘·ìøÏ ø=~›ø±˝≤ìøÏ
_&É¶ |ü⁄{≤º&ÉT. ø±˙ ‘·*¢øÏ #·qTbÕ\T ˝Òe⁄. lkÕ«$Tyê]ì ÁbÕ]ú+#ês¡T.
sêÁ‹ dü«|üï+˝À lkÕ«$Tyês¡T <äs¡Ùq$T∫Ã ‘·q øö|”q+ (>√N>∑T&É¶)
‘ê&ÉT˝≤>± ù|ì Ç∫Ã <ëìì ‘·*¢øÏ ‘êøÏ+#·eTHêïs¡T. ‘Ó\¢yê] qT+&ç
‘·*¢øÏ #·qTbÕ\T |ü&çq$. ÄHê{Ï qT+&ç Ä ≈£î≥T+ãeT+‘ê lkÕ«$Tyê]
ùde #˚düTÔHêïs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ‹]π> s√E\˝À eTT~π>&ÉT˝Àì ‹e÷à¬s&ç¶>±]+{ÏøÏ
‘·q ãè+<ä+‘√ y˚+#˚ùdyês¡T. ø√&É÷s¡T yÓ+ø£eTàyêfi¯ófl mìïe÷s¡T¢ ‘·eT
>∑èVü≤eTTq≈£î s¡eTàì ÄVü‰«ì+∫Hê Ç|ü⁄Œ&ÉT >±<äT˝Ò nì lkÕ«$Tyês¡T
<ëfÒùdyês¡T. ˇø£s√E sêÁ‹y˚fi¯ e∫Ã lkÕ«$Tyês¡T yÓ+ø£eTà>±]+{À¢
m<äT\› >±{Ï˝À ≈£Ls¡TÃqTHêïs¡T. yÓ+ø£eTà u≤e>±s¡T m<äT\› ≈£î >∑&¶ç y˚jT· uÀsTT
lkÕ«$Tyê]ì #·÷∫ n+<ä]˙ ìÁ<ä˝Ò|æ lkÕ«$Tyê]øÏ #ê|ü\T |üs¡∫
kÕ«>∑‘+· |ü*ø±s¡T. n~ yÓTT<ä\T lkÕ«$Tyês¡T n|ü⁄Œ&É|⁄ü Œ&ÉT e∫Ã yê]+{À¢
ˇø£ HÓ\ s√E\T Ä‹<∏ä´+ d”«ø£]+#˚yês¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT yÓ+ø£eTà≈£î Äø£* ˝Ò≈£î+&Üb˛sTT @ ÄVü‰s¡+ #·÷∫Hê
ø£≈î£ ÿ e#˚Ã~. ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\bÕ≥T ã\V”≤qyÓTÆ eT+#êq |ü&bç ˛sTT+~.
ÄyÓT ej·TdüT‡ Çs¡yÓ’ dü+ˆˆ\≈£î ˝À|ü˝Ò e⁄+{≤sTT. m+<äs√ &Üø£ºs¡T¢, Hê≥T
yÓ’<äT´\T, eT+Á‘·>±fi¯ófl #˚dæq Á|üj·T‘êï˝ÒM |òü*+#·˝Ò<äT. lkÕ«$Tyês¡T
M]+{ÏøÏ e∫Ãq|ü⁄Œ&É˝≤¢ yÓ+ø£eTà ‘·*¢ lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#˚~. ø±˙
lkÕ«$Tyês¡T ô|qï ã<˚«\T˝À e⁄+&ç yÓ+ø£eTàqT ‘·q <ä>sZ∑ ≈¡ î£ rdüT≈£îs¡eTàì
C≤ãT ÁyêsTT+#ês¡T. yêsêyÓTqT n˝≤π> rdüT≈£îyÓfi≤fls¡T. lkÕ«$Tyê]ì
#·÷∫q~ yÓTT<ä\T ÄyÓT≈£î $|üØ‘·yTÓ qÆ Äø£* yÓTT<ä˝+’… ~. ˇø£ X‚sT¡ _j·T´+
nqï+ ô|&ç‘˚ #ê\˝Ò<äT. ¬s+&ÉT X‚s¡T¢ _j·T´+ e+&ç‘˚ yÓTT‘·Ô+ ‹H˚ùd~.
sêÁ‹+ãefi¯ ó ¢ áyÓ T qT ìÁ<ä b ˛˙j· T ≈£ î +&Ü lkÕ«$Tyês¡ T ‘· q
#Ó + ‘· q T+#· T ø=ì y˚ * eTTÁ<ä \ T y˚ s TTdü T Ô + &˚ y ês¡ T . eT÷&É e s√E
lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓTqT u§‹Ô>± nqï+ ‹qìe«˝Ò<äT. eT÷&Ées√E sêÁ‹
95
ˇø£ ns¡{Ï|ü+&ÉT, |æ&ç¬ø&ÉT ù|\|æ+&ç e÷Á‘·+ ‹ì|æ+#ês¡T. n~ yÓTT<ä\T
ÄyÓT≈£î Äs√>∑´+ #·ø£ÿã&ç e÷eT÷\T Äø£* yÓTT<ä˝…’+~. lkÕ«$Tyês¡T
X¯Øs¡+‘√ e⁄+&É>±H˚ yê] ùde\ø£+øÏ‘·yÓTÆ H˚{Ïø° yê] düe÷~Ûì uÛÑøÏÔ‘√
ùd$dü÷Ô+~.
>öì ô|+#·\eTà (>=\>∑eT÷&ç) Äj·÷düeTT, <ä>T∑ ‘Z √ #ê˝≤ø±\+>±
$|üØ‘·+>± u≤<Ûä|ü&ç+~. nìï yÓ’<äéTT\÷ $|òü\yÓTÆHêsTT. ˇø£Hê&ÉT
lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·Tø=+fÒ ªÄs¡T s¡÷bÕj·T\T ô|≥Tºµ nHêïs¡T. áyÓTe<ä›
Ä ô|’ø£+ ˝Òq+<äTq e÷s¡T e÷{≤¢&Éø£ ì\T#·Tqï~. ª@eTe÷à! »ãT“
b˛yê\qT≈£î+≥THêïyê? yÓsTT´ s¡÷bÕj·T\T >∑T+&ÉeTT˝À b˛sTT b˛‘·T+~µ
nHêïs¡T. <ëìøÏ ≈£L&Ü |ü\≈£îÿ+&Ü ì\T#·Tqï~. eTs=ø£s√E áyÓT ◊<äT
s¡÷bÕj·T\T lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+∫ eTs¡˝≤ ‘·q u≤<ÛäqT >∑÷]Ã
$qï$+#·T≈£îqï~. ªH˚qT ø±<äT ˙≈£î u≤>∑T#˚ùd~. neTà u≤>∑T#˚düTÔ+~b˛!µ
nì Ä ◊<äT s¡÷bÕj·T\T ‹]– ÄyÓTøÏ∫Ã ÄyÓTqT ‘·T\X¯e« <ä>∑Zs¡≈£î
|ü+bÕs¡T. Ä $wüj·T+ $ì ‘·T\X¯e« qe⁄«≈£îqï~. ªyês¡T n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT
n{≤¢π> #Ó|ü⁄‘ês¡T. ìC≤ìøÏ ˙ »ãT“ b˛>={≤ºs¡Tb˛µ nì #Ó|æŒ+~ ne«.
Áø£y˚TD≤ ¬s+&ÉT yêsê\˝À ÄyÓT u≤<Ûä |üP]Ô>± ‘·–Zb˛sTT+~. Ä <ä>∑TZ,
Äj·÷dü+ eT] mqï&É÷ ø£q|ü&É˝Ò<äT.
|ü\¢+¬+&ç¶ ø£ècÕí¬s&ç¶>±]øÏ ˇπø ˇø£ ãÁ¬s ñ+&˚~. <ëìøÏ »ãT“#˚dæ
bı≥º ñ_“ #êe⁄Áã‘·T≈£î˝À¢ ñ+~. ªlkÕ«$Tyê]ì qeTTà≈£îqï+<äT≈£î á
ˇø£ÿ ãÁ¬sqT ≈£L&Ü #·+ù|düTÔHêï&˚!µ nì u≤<Ûä|ü&ç |ü&ÉTø=ì ìÁ<äb˛j·÷&ÉT.
dü«|üï+˝À lkÕ«$Tyês¡T ãÁ¬s <ä>∑Zs¡ ≈£Ls¡TÃì ø£ìŒ+#ês¡T. yÓT\≈£îe e∫Ã
˝Ò∫ ãÁ¬sqT #·÷ùdÔ HÓeTs¡T y˚düTÔqï~. ˝Òe>=&ç‘˚ ˇø£ u¬øÿ≥Tº eT÷Á‘·+
$dü]®+∫ y˚T‘· ‹q&ÉeTT yÓTT<ä\Tô|{Ïº+~. bı≥º ñã“s¡+ m˝≤ b˛sTT+<√
ÄX¯Ãs¡´+.
lkÕ«$Tyês¡T ‘·\T|üPs¡T ªe÷~>∑ Hê+µ >∑ì <ä>∑Zs¡ $&ç~ #˚XÊs¡T.
ˇø£Hê&ÉT n#·Ã≥ qT+&ç yÓfi≤fl\ì kÕe÷q¢˙ï ø£≥Tº≈£îHêïø£ ªH=|üŒ+ (H=|æŒ)
e∫Ã+~ b˛j˚T+<äT≈£î ˝Ò<äTµ nì lkÕ«$Tyês¡T ø£<ä\˝Ò<äT. ˇø£ >∑+≥˝À
ø£&ÉT|ü⁄H=|æŒ‘√ yÓT*ø£\T ‹]–b˛‘·Tqï _&É¶HÓ‘·TÔø=ì ˇø£ ‘·*¢ e∫Ã+~.
lkÕ«$Tyês¡T N{° ÁyêsTT+∫q yÓ+≥H˚ ì$TcÕ\MT<ä Ä |æ\¢yê&ÉT
96
dü«düTÔ&Ó’Hê&ÉT.
‘·\T|üPs¡T Á>±eT+, $+»+ MTqeTà Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·T+~.
Hê ≈£îe÷s¡T&ÉT ∫s¡+J$ Á|ükÕ<é 11 HÓ\\ |æ\¢yê&ÉT. ø=~›>±
q&ç#˚ s√E\T. 1972˝À m&ÉeTø±\T #·#·TÃ e∫Ã ø£~*+#·˝Òø£b˛j·÷&ÉT.
HÓ\÷¢s¡T &Üø£ºs¡T¢ yÓqTï|üPdü˝À ˙s¡T rj·÷\ì eT+<äT\T yê&ÉeTì ÁyêùdÔ
yê&ÉT‘·THêïeTT. 4e s√E lkÕ«$Tyês¡T e÷ Á|üø£ÿ Ç+{À¢ $&ç~
#˚dæj·TTHêïs¡T. n+<äs¡÷ |æ\¢yêìì yê]øÏ #·÷|æ+#·eTHêïs¡T.
n|üŒ{Ï es¡≈î£ lkÕ«$Tyê] ãè+<ä+ n+fÒ bı≥º >∑&TÉ |ü⁄≈£îH˚ k˛eT]
ãè+<ä+ nì ‘·÷\Hê&˚<ëìï. n+<ä] ã\e+‘·+ô|’ _&É¶qT rdüT¬ø[fl
ì\T#·THêïqT. ñ<äj·T+ qT+&ç m+‘√eT+~ e∫Ãe⁄+fÒ e÷≥ #Ó|üŒì
lkÕ«$Tyês¡T H˚qT yÓ[flq yÓ+≥H˚ ªá |æ\¢yêìøÏ 16e s√E≈£î
ø±\Tb˛‘·T+~. Äj·TTdüT‡ 6, ø±<äT, 7 Ä! Ä! 9, ˝Ò<äT 16 dü+e‘·‡s¡eTT\T
n+‘˚µ nì ÁyêsTT+∫ N{° Ç#êÃs¡T. Hê≈£î <äT:K+ bıs¡T¢ø=∫Ã @&ÉTdü÷Ô
ªHê _&É¶qT á bÕ&ÉT eTTdü˝≤&ç <ä>∑Zs¡≈£î m+<äT≈£î rdüTø=#êÃqT. uÛÑ˝Ò
B$+#ê&˚µ nì @&ÉTdü÷Ô e#˚ÃXÊqT.
16e s√E m|ü⁄Œ&ÉT edüTÔ+<ë nì m<äTs¡T #·÷düTÔHêïqT. Ä s√E
ìÁ<ä˝Òdü÷ÔH˚ Hê _&É¶ |üs¡T¬>‘·TÔ≈£î+≥÷ Hê <ä>∑Zs¡≈£î edüTÔ+fÒ Hê Äq+<ä+
#Ó|üŒq\$ ø±<äT. |üq+‘ê e~˝Òdæ _&É¶qT rdüTø=ì uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\+ Ç<ä›s¡+
30 yÓTÆfi¯fl <ä÷s¡+˝À >=\>∑eT÷&ç˝À e⁄qï lkÕ«$Tyê] düìï~ÛøÏ e∫Ã
ø£å$T+#·eTì ÁbÕ<∏˚j·T|ü&ç yê]øÏ bı+>∑*, f…+ø±j·T HÓ’y˚<ä´+ düeT]Œ+∫
yÓfi≤fleTT. n~ yÓTT<ä\Tø=ì Hê _&É¶ @ eT+<ä÷ ˝Ò≈£î+&Ü Äs√>∑´+>±
e⁄Hêï&ÉT. yê&ç Äj·TTwüß¸ $wüj·T+ ≈£L&Ü @<√ ‘Ó*j·Tì $<Ûä+>±
Äosê«<äy˚TqqT≈£î+{≤qT. ø±s¡D+ lkÕ«$T yês¡T ª#·ìb˛j˚T yêfi¯flqT
>∑÷]Ã Äj·TTdüT‡ r]+<äì m|ü⁄Œ&É÷ #Ó|æŒ ms¡T>∑s¡T. ã+‹ uÛÀ»HêìøÏ
b˛‘ê&ÉH√, ô|[fløÏ b˛‘ê&ÉH√µ #Óù|Œyês¡T.
_]CÒ|ü*¢ s¡eTDj·T´ Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T. sê»|ü<ëà|ü⁄s¡ ø±|ü⁄s¡düTÔ&ÉT
ˇø£ ãø£ÿ m<äT›qT ùd<ä´+ ø=s¡≈£î ‘√\Tø=düTÔHêï&ÉT. Ä Á>±eT düMT|ü+˝À Ä
m<äT› q&Ée˝Òø£ |ü&çb˛sTT m+‘·ø={ÏºHê, ‘√ø£ã{Ïº ˝ÒeHÓ‹ÔHê ˝Òe˝Ò<äT.
97
<ä÷s¡+>± ñqï lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT ùde≈£îì |æ*∫ ªnj·÷´! á e÷sêZH˚ï
b˛sTT m<äT›qT ø=fÒº Äj·TqqT ø=≥ºe<ä›ì #Ó|ü⁄Œµ nHêïs¡T. ùde≈£î&ÉT yÓ[fl
#Ó|æ‘˚ n‘·&ÉT $ì|æ+#·Tø√≈£î+&Ü <ëìï u≤<äT‘·THêï&ÉT. n‘·&ÉT yÓqT‹]–
e∫Ã lkÕ«$TøÏ $qï$ùdÔ lkÕ«$Tyês¡T dü«j·T+>± n#·Ã{ÏøÏ yÓ[fl Ä
m<äT›qT ‘êøÏ ª˝…jYTµ nHêïs¡T. <ëìø±X¯øÏÔ m˝≤ e∫Ã+<√ ∫e⁄≈£îÿq ˝Ò∫
ì*∫+~. ªnj·÷´! Hê\T>∑T s√E\T ã+&ç ø£≥ºuÀ≈£î. ‘·s¡Tyê‘· u≤>±H˚
ùd<ä´+ #˚düTÔ+<äµì Äos¡«~+#ês¡T. Ä m<äT› ãø£ÿ>±e⁄Hêï ø=+&É+‘· |üì
n+‘·T˝Ò≈£î+&Ü #˚ùd~.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T HÓ\÷¢sT¡ s¡+>∑Hêj·T≈£î\ù|≥ <˚yê\j·T+≈£î
yÓfi≤fls¡T. >∑s“¡ >¤ T∑ &ç eT÷ùd f…+Æ nsTTq|üŒ{ÏøÏ lkÕ«$Tyê] m&É\ |üPC≤s¡T\≈£î
>∑\ uÛøÑ eÔÏ \¢ >∑T&ç ‘·\T|ü⁄\T ‘Ós∫¡ e⁄+∫ uÛÀ»Hê\≈£î yÓfi≤fls¡T. lkÕ«$Tyês¡T
n#·Ã≥ e÷{≤¢&çq rs¡T ∫Á‘·+>± e⁄+~. ªˇπsjYT s¡+>∑Hêj·T≈£î˝≤! |æ*ùdÔ
|ü\ø£yM˚ T? ø±es¡e÷? Á>∑T&ÉT¢ e‘Ô̊kÕÔ! C≤Á>∑‘!Ô· @$T{Ï ˙ |ü<‹∆ä ? #Ó|Œæ q≥T¢
#˚kÕÔyê ˝Òø£ |ü+&ÉT¢ }&Éø=≥ºeT+{≤yê? @eTqT≈£îHêïyé? eTq+ #Ó|Œæ q≥T¢
$+{≤&É+≥, e∫Ãq |üì nsTT+~. eTq+ b˛<ë+ |ü<ä+&çµ nì n+<ä]˙
rdüTø=ì e#˚ÃXÊs¡T. Ç<˚ $<Ûä+>± ô|+#·\ qèdæ+Vü≤kÕ«$Tì ≈£L&Ü ñ>∑è˝…’
‹fÒyº ês¡T. lkÕ«$Tyê] Ä»„\T yês¡T bÕ{ÏkÕÔeTì e÷≥ #ÓbÕŒø£ XÊ+‹+∫
e#˚Ãùdyês¡T. Ms¡T @$T ÄC≤„|æ+#ês√, yês¡T @$T #˚kÕÔqHêïs√
lkÕ«$Tyê]πø ‘Ó*j·÷*.
98
ne<Ûä÷‘· ©\
n<Ûë´j·TeTT ` 9
<äj·÷kÕ>∑s¡T&ÉT
|üse¡ T ø±s¡TDéT÷]ÔjTÆÓ q lkÕ«$Tyês¡T ‘·eTqT
dü+|üPs¡í+>± qeTTà≈£îqï uÛÑ≈£îÔ\T á $X¯«eTT˝À m#·Ã≥
ñ+&ç düà]+∫qq÷ yÓ+≥H˚ yê]ì ∫Á‘·yÓTÆq Ø‘·T\˝À
Ä<äTø=H˚yês¡T. uÛÑ]+#·˝Òì uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq yê´<ÛäT\‘√ 28
u≤<Û ä | ü & É T ‘· ÷ , u≤<Û ä uÛ Ñ ] +#· ˝ Ò ø £ lkÕ«$Tyê]ì
ÁbÕ]ú+∫q|ü⁄Œ&ÉT n{Ïºyê] u≤<ÛäqT lkÕ«$Tyês¡T ‘·q
X¯Øs¡+ ô|’øÏ rdüTø=ì ‘êH˚ nqTuÛÑ$+∫ Ä uÛÑ≈£îÔì u≤<Ûä rπsÃyês¡T.
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT lkÕ«$Tyê]øÏ Äj·÷dü+ e∫Ã #ê˝≤ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·THêïs¡T.
uÛÑ≈£îÔ\T ‘Ó\¢>∑&É¶\ (∫qï ñ*¢bÕj·T\) s¡dü+ rdæ düTe÷s¡T ∫qï>±¢ôd&ÉT
Á‘ê–+#ês¡T. lkÕ«$Tyê]øÏ Hê&ç n+<ä≈£î+&Ü b˛sTT+~. lkÕ«$Tyês¡T
X¯Øs¡+ e~˝ÒdüTÔHêïs¡ì n+<äs¡÷ ns¡∆sêÁ‹|üP≥ es¡≈£î ≈£Ls¡TÃì @&çÃ,
ìÁ<äb˛j·÷s¡T. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ yês¡T ìÁ<ä˝Ò∫ #·÷ùdÔ lkÕ«$Tyês¡T ˝Òs¡T.
n+<äs¡÷ nìï#√≥¢ yÓ<äT≈£î#·THêïs¡T. ns¡>∑+≥≈£î lkÕ«$Tyês¡T n|ü⁄Œ&˚
kÕïq+ #˚dæ qe´ q÷‘·q+>± ∫s¡Tqe⁄« ˝§*øÏdü÷Ô edüTÔHêïs¡T. Ä <äèX¯´+
#·÷∫ n+‘ê $düTbÔ ˛j·÷s¡T. @ uÛ≈Ñ î£ ìÔ u≤<Ûä yês¡T Ä $<Û+ä >± rdüT≈£îHêïs√
me]øÏ ‘Ó\TdüTÔ+~.
ˇø£|ü⁄Œ&=ø£ ≈£îwüßºyê´~Û |”&ç‘·T&ÉT lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À ñHêï&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T u≤<Û‘ä √ eT÷\T>∑T‘·THêïs¡T. ns¡s∆ êÁ‹y˚fi¯ s√•¬s&ç¶ lkÕ«$Tyê]
uÛ≤<Ûqä T #·÷&É˝øÒ £ lkÕ«$Tyê] bÕ<äeTT\T e‘·{Ô ≤ìøÏ ø±fi¯ófl |ü≥Tº≈î£ Hêï&ÉT.
ªnuÀ“, nuÀ“! Ç|ü⁄Œ&ÉT qqTï ‘êø£ ≈£L&É<äT. <ä÷s¡+>± b˛j·÷´µ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. ˇø£ >∑+≥ ‘·s¡Tyê‘· s√•¬s&ç¶ ø±* u§≥q y˚* ÁøÏ+<ä
ìcÕÿs¡D+>± Áej·T´>± N* ≈£îwüßyº ê´~Ûe˝… yê´|æ+∫+~. ≈£îwüßsº √– u≤<Ûqä T
lkÕ«$Tyês¡ T rdü T ø=ì j· T T+&É > ± ‘êqT lkÕ«$Tyê]ì ‘êøÏ q
99
<äj·÷kÕ>∑s¡T&ÉT ne<Ûä÷‘· ©\
|òü*‘·$T~j·Tì >∑T]Ô+∫ s√•¬s&ç¶ Hê\T>∑T s√E\T πøe\+ >∑Ts¡Tdüàs¡D
#˚XÊ&ÉT. Hê\T>∑e s√E≈£î ‘·q ø±\T @eT+<ä÷ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ e÷eT÷\T>±
u≤>∑sTT+~.
>öì ô|+#·∑\eTà≈£î (>=\>∑eT÷&ç) efi¯fl+‘ê $|üØ‘·yÓTÆq õ\
(<äTs¡<ä). HÓ\\ ‘·s¡ã&ç ã]øÏã]øÏ efi¯fl+‘ê eT+≥\T e#êÃsTT. mH√ï
yÓ<’ ë´\T#˚dHæ ê ñ|üj÷Ó >∑+˝Òø£ e÷qT≈£îqï~. ‘·q u≤<Ûqä T >∑Ts¡ej·T´ <ë«sê
lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·T≈£îqï~. ÄyÓTqT s¡÷. 1000/` >∑T+&É+˝À
b˛j·TeTHêïs¡T. ÄyÓT n+‘· ô|<ä› yÓTT‘·Ô+ ˝Ò<äì #Ó|æŒ+~. ªnsTT‘˚
|ü~s¡÷bÕj·T\T y˚jT· eTµqT nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ‘·q <ä>sZ∑ ¡ |ü~ô|d’ \ü T
≈£L&Ü ˝Òeì eTs¡Ts√E yÓTTs¡ô|≥Tº≈£îqï~. ªªÄyÓTqT ◊<äT ìeTTcÕ\T Hê
m<äTs¡T>± ì\T#√eTqj·÷´µµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ÄyÓT n˝≤ ì\T#·Tqï
◊<äT ì$TcÕ\≈£î ÄyÓTqT yÓ[flbıeTàHêïs¡T. Ä ø£åD+ qT+∫ ÄyÓT <äTs¡<ä\T
XÊX¯«‘·+>± ìyês¡Dj·÷´sTT. nsTT‘˚ Ä ø£åD+ qT+∫ lkÕ«$Tyês¡T
$|üØ‘·yÓTÆq e+{Ï <äTs¡<ä‘√ yês¡+ s√E\T u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ <äTyÓ«q‘√
ˇfi¯fl+‘ê ã]øÏ+#·T≈£îHêïs¡T.
lsêeTT&ÉT, lø£èwüßí&ÉTe+{Ï ne‘ês¡ |ü⁄s¡Twüß\+<äs¡÷ e÷eT÷\T
e÷qe⁄\T>±H˚ eéVü≤]+#ês¡T. n<˚$<Û+ä >± #·÷∫q≥¢sTT‘˚ lkÕ«$Tyês¡T
•_#·Áø£e]Ôì $T+∫q ‘ê´>∑o*. ø±s¡D+ ‘·q HêÁX¯sTT+∫q yê]øÏ ‘·q
X¯ØsêH˚ï düeT]Œ+#ês¡T >∑<ë!
lkÕ«$Tyês¡T ø=+<ä]øÏ Á|ü‘˚´ø£+>± ø=ìï es¡ídüTÔ\ Ç+&É¢˝À
uÛÀ+#˚ùdÔ »ãT“ b˛‘·T+<äì #Óù|Œyês¡T. Áu≤Vü≤àDÏ+{À¢ s¬ +&ÉT |üP≥\T nqï+
‹qT nì >±˙, ø√eT{Àfi¯q¢ ï+ eT÷&ÉT|üP≥\T ‹qT nì #Óù|Œyês¡T. n{≤¢>π
Ç‘·s¡ es¡ídüTÔ\ Ç+&É¢˝À ‹qeTì #Óù|Œyês¡T. yê] e÷≥j·T+<äT
$XÊ«düeTT+∫ n˝≤ #˚dæq yês¡T }Væ≤+#·q+‘·{Ï y˚T\T bı+<ës¡T.
yê]e÷≥ ìs¡¢ø£åéTT #˚dæq yêsê ô|ìï~Ûì b˛>=≥Tº≈£îqïyê¬s’Hês¡T.
q÷‘˚{Ï lsêe÷Hêj·TT&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ‹]π> s√E\˝À
lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#ês¡T. lkÕ«$Tyês¡T n|ü⁄Œ&˚ nqï+ ‘Ó#·TÃø=ì
‹quÀ‘·THêïs¡T. lsêeTj·T´qT ‹qeTì lkÕ«$Tyês¡T ã\e+‘·+ #˚dæHê
‹q˝Ò<Tä . ‘·qT ‹+fÒ Ä nqï+ lkÕ«$Tyê]øÏ #ê\<äì ‘·\#ê&ÉT. ªªnj·÷´!
100
ne<Ûä÷‘· ©\ <äj·÷kÕ>∑s¡T&ÉT
Ç$ e{Ïº yÓT‘·T≈£î\qT≈£îHêïyê? eTT+<äT s√E\˝À >∑<ë ‘Ó*ùd~µµ nì
nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. lsêeTj·T´ <√dæ*ì+&Ü nqï+ ô|{Ïº, ªªn{≤¢
b˛sTT ‹ì, Ä ≈£îeTàs√[fl+{À¢ ˙fi¯ófl Á‘ê–b˛µµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
yês¡˝≤H˚ #˚XÊs¡T. mH√ï dü+e‘·‡s¡eTT\ ‘·sê«‘· >∑÷&Ü H˚{øÏ ° lkÕ«$Tyê]
ùde ø£+øÏ‘·yÓTÆ lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\≈£î ì‘·´+ nìπø|ü*¢ qT+&ç _Ûøå±qï+
‘Ó∫ÃdüTÔHêï&ÉT. Ç~ ÄHê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ªªeTT+<äT s√E\˝À ø£<äj·÷´
‘Ó*ùd~µµ nì Äos¡«~+∫q |òü*‘·y˚T ø±uÀ\T!
ø£*#˚&TÉ yêdüeÔ ⁄´&ÉT, ªø£fi≤´Dsê+ yÓTøÆ ±>∑ìµ düsπ «j·TsY b˛*¬s&ç>¶ ±]øÏ
ø√`Ä|üπs{Ïyé kıôd’{°˝À ø=ìï ∫≈£îÿ\T e#êÃsTT. n<˚ düeTj·T+˝À yês¡T
|üì #˚ùd >∑ì˝À y˚TH˚»s¡T |üì U≤∞ e⁄+~. ø±˙ kıôd’{° >=&Ée\ e\q
yês¡T >∑ì zqsY >±¬s’q sêC≤>±]ì y˚TH˚»s¡T |üì ‘·qøÏeTàì n&ç–Hê
Á|üj÷Ó »qeTT+&É<ìä n&ÉT>∑˝<Ò Tä . düs«¡ »„eT÷]ÔjTÆÓ q lkÕ«$Tyê]ø± kıôd{’ °
>=&Ée˝À <Ûäsêà<Ûäsêà\˙ï ‘Ó*j·Tìyê!
ˇø£s√E b˛*¬s&ç¶>±s¡T lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ qeTdüÿ]+#ês¡T.
yêπsMT #Ó|ü⁄Œø√≈£î+&ÜH˚ lkÕ«$Tyês¡T ªªnjÓ÷´! áj·Tq bÕ‘êfi¯
˝Àø±ìø£~Û|ü‹ ø±yê*. yêfiËfl+<äTø√ n&ÉT¶ ‘·>∑T\T‘·THêïs¡T. <˚e⁄&Éj·T´˙ï
rùdkÕÔ&ÉT. áj·Tqø=ø£ N{Ï Áyêdæ Çe«+&çµµ nì #Ó|æŒ ‘·q ÄodüT‡\ N{°
Áyêdæ yê]øÏ Á|ükÕ~+#ês¡T. Mπs Á|üj·T‘·ïeT÷ #˚j·T≈£î+&ÜH˚ M]H˚ >∑ì
˝À|ü\ y˚TH˚»sY>± ìj·T$T+#ês¡T. Hê{Ï qT+&ç ¬s&ç¶>±]øÏ lkÕ«$Tyê]
j·T+<äT uÛøÑ ÔÏ ÁX¯<\∆ä T <äè&ÛyÉ TÓ Æ H˚{øÏ ° Á|ü‹HÓ˝≤ j·÷uÛ’… s¡÷bÕj·T\T ÄÁX¯e÷ìøÏ
<äøÏåD>± |ü+|ü⁄‘·T+{≤s¡T.
#Ós√¢|ü*¢ yêdüÔe⁄´sê\T ≈£L∫ áX¯«s¡eTà #ÓbÕŒs¡T. ˇø£Hê{Ï sêÁ‹
‘=$Tà~ >∑+≥\≈£î n+<äs¡÷ ìÁ<äb˛‘·THêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T ≈£Ls¡TÃì
j·TTHêïs¡T. düMT|ü+˝À s¡eTDj·T´ ≈£Ls=Ãì ≈£îìøÏbÕ≥T¢ |ü&ÉT‘·THêïs¡T.
lkÕ«$Tyê] ø=s¡≈î£ ô|düs¡ >∑T–Zfió¯ fl ‘Ó∫Ãq áX¯«s¡eTà n+‘·<÷ä sêq ì\ã&ç,
ªnj·T´jÓ÷´! n+<äs¡÷ ìÁ<äb˛‘·THêïπs! á >∑T–Zfi¯ófl ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ jÓ÷>∑´‘·
˝Òø£ b˛sTT+~!µ nì eTqdüT˝À nqT≈£î+≥÷ e⁄qï~. lkÕ«$Tyês¡T
#˚sTT#ê∫ ªªHê≈£î ô|düs¡ >∑T–Zfi¯ófl ô|≥ºeTµµì s¡eTDj·T´ì n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T.
ªªÇ~ sêÁ‹ kÕ«MT! ñ<äj·÷H˚ï ‘·j·÷s¡T#˚sTT+∫ ô|&ÜÔeTTµµ nHêï&ÉT
101
s¡eTDj·T´. lkÕ«$Tyês¡T ªªHê≈£î Ç|ü⁄Œ&ÉT ø±yê*µµ nì >∑{Ïº>±
n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. Ç~ $ì áX¯«s¡eTà dü+‘√wü+>± ‘·q >∑T–Zfi¯fl dü+>∑‹
#Ó|æŒ lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+∫+~.
ø£*#˚&ÉT yêdüÔe⁄´\T qs¡kÕ¬s&ç¶ uÛ≤s¡´ áX¯«s¡eTà ø£&ÉT ù|<äsê\T.
lkÕ«$Tyês¡+fÒ ÄyÓT¬ø+‘· Áù|yÓ÷ #Ó|üŒ˝ÒeTT. lkÕ«$Tyês¡T Ä
ÁbÕ+‘·eTT˝À m|ü⁄Œ&ÉT |üs¡´{Ï+∫Hê yê] Ç+{Ï eTT+<äTqï eTd”<äT
eTT+<äT+&˚ y˚|ü#Ó≥Tº ÁøÏ+<ä $&ç~#˚kÕÔs¡T. ÄyÓT ‘·q Ç+{À¢ ˇø£ øÏ˝À
&Éu≤“ì+&Ü #·ø¬ ÿs¡ <ë∫ ô|{Ïº <ëìì m+‘·{Ï Çã“+~˝ÀHÓH’ ê Ç+{Ïyê&ÉTø£≈î£
yê&˚~ø±<äT. me«s¡÷ <ëìï ‘êπø+<äT≈£î M\T ˝Ò<äT. Ä kÕ«$T #·¬øÿs¡qT
n+‘· |üP»´ uÛ≤e+‘√ <ë∫ ñ+#˚~. lkÕ«$Tyês¡T e∫Ã ~–q yÓ+≥H˚
yÓTT<ä≥ y˚&ç˙fi¯fl˝À #·¬øÿs¡ ø£*|æ düeT]Œ+#˚~. Äj·Tq ≈£L&Ü M{ÏHÓ+‘√
Á|”‹‘√ d”«ø£]+#˚yês¡T. lkÕ«$Tyês¡T q&ç#˚ s√E\˝À yê]+{Ï˝À ‘·s#¡ T· >±
Ä‹<∏äéTT d”«ø£]+#˚yês¡T. Áø£y˚TD≤ lkÕ«$Tyê] ãè+<ä+˝À dü+K´
ô|]–+~. ÄyÓT≈£î ‘·q ãè+<ä+ e\q Ä]úø£yÓTÆq uÛ≤s¡eTT nqT≈£îHêïs√
@yÓ÷>±ì ns¡T<äT>± yê]+{ÏøÏ <äj·T#˚ùdyês¡T.
ÄyÓT ˇø£s√E ‘·q n\yê≥T Á|üø±s¡+ lkÕ«$Tyê] bÕ<ë\T
‘êøÏ qeTdüÿ]+#·Tø√uÀsTT+~. ø±˙ lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\T ÄyÓTqT
<ä÷s¡+>± ñ+&ÉeTì >∑<äe÷sTT+#ês¡T. ÄyÓT <ä÷s¡+>± ≈£Ls¡TÃì ªªkÕ«MT
MT ~e´ düŒs¡Ùq uÛ≤>∑´+ ˝Ò≈£î+&Ü q˙ï$<Ûä+>± <ä÷s¡+ #˚düTÔHêïsê?µµ nì
eTqdüT˝À u≤<Û|ä &ü +ç ~. yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyês¡T ªªnyÓ÷à ø±\T˝À eTT\T¢qï~,
rkÕÔyê?µµ n+≥÷ ø±\T n+~+#ês¡T. #ê˝≤ùd|ü⁄ eTT\T¢ø√dü+ yÓ‹øÏ+~.
ø±ì eTT\T¢˝Ò<äT. ªªeTT\T¢˝Ò<äT kÕ«MTµµ nì #Ó|æ‘˚ ªª˝Ò<ë ne÷à nsTT‘˚
e<äT›˝Òµµ nì ø±\T rdüT≈£îHêïs¡T.
&√*˝À ‹]π> lkÕ«$T ø±˝À¢ eTT\T¢>∑T#·TÃ ø√e&Éy˚T$T{Ï! yês¡T
eTT\T¢ rj·TeTqï ø±s¡D+ n|ü⁄Œ&É+<ä]ø° ns¡úyÓTÆ+~. lkÕ«$Tyês¡T
nr‘·yÓTÆq jÓ÷>∑eTT˝À ñ+&˚≥|ü⁄Œ&ÉT n+<äs¡÷ e∫Ã |ü]#·s¡´\ ù|s¡T‘√
‘·qqT ‘êøÏ‘˚ u≤<Ûä>± ñ+≥T+<äì ‘·qqT me«s¡÷ ‘êø£≈£î+&Ü ø=+<äs¡T
ùde≈£î\qT ø±|ü˝≤ ô|{Ïº+~ lkÕ«$Tj˚T. eT]|ü⁄Œ&ÉT yêfi¯fl e÷≥ ø±<äì
‘·q bÕ<äeTT\T ‘êøÏ qeTdüÿ]+#·Tø√ìùdÔ yêfi¯ófl H=#·TÃ≈£î+{≤s¡ì j·TTøÏÔ>±
102
eTT\T¢ rùd Á|üdüøÏÔ‘√ ÄyÓT ø√]ø£ rsêÃs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
‘·÷|æ* |æ#ÓÃeTà lkÕ«$Tyê] >∑T&É¶\T ñ‘·T≈£î‘·÷ ì‘·éT÷ ‘·eT
ãÁ¬sbÕ\T lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œdü÷Ô, lkÕ«$Tyê]ì ùd$+#˚~. ÄyÓT
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT _&É¶\ nHês√>∑éTT, uÛÑs¡Ô jÓTTø£ÿ ø√&ç|ü+<ë\T, Á‘ê>∑T&ÉT˝≤+{Ï
nH˚ø£ ∫≈£îÿ\‘√ u≤>± y˚kÕ]b˛sTT+~. ‘·T\X¯e«>±s¡T ÄyÓTqT bÕ‘· Ç\T¢
e<ä* ÄÁX¯eT+ Á|üø£ÿ>± ∫qï bÕø£ y˚düTø=ì e⁄+&ÉeTqï~. ø±ì ÄÁX¯eT+
Á|üø£ÿq ÄyÓT≈£î \_Û+∫q düú\+ <äj·÷´\≈£î ì\j·TeTì, nø£ÿ&É ìyêdü+
e<ä›ì yêdüTÔ ‘Ó*dæqyês¡T dü\Vü‰ Ç#êÃs¡T. lkÕ«$Tyê]ì n&ç–‘˚
ªª>∑es¡ïyÓT+≥T &ÉãT“*kÕÔs¡T. Ç\T¢ y˚düT≈£î+{≤s¡Tµµ nì #ÓbÕŒs¡T. ø±˙ Ä
düú\+ eT+∫<√ ø±<√ #Ó|üŒ˝Ò<äT. ø=Hêïfi¯ó¢ >∑&ç#êø£, >±*yêq düVü‰j·Tì~Û
qT+&ç ì»+>±H˚ nqTø√≈£î+&Ü n|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT ÄyÓT≈£î Á|üuÛÑT‘·«+ &ÉãT“
Ç∫Ã+~.
ø£qTø£ Ä <äj·÷´\ düú\+˝ÀH˚ ø=≥º+ y˚XÊs¡T. Ç+{À¢ #˚sês¡T. ø±ì
lkÕ«$Tyês¡T e∫Ã bÕ<ä+ ô|&ç‘˚ nìï |”&\É ÷ b˛‘êj·Tì |æ#Ã· eTà ÄX¯|&ü ç
lkÕ«$Tyê]ì n]ú+∫+~. ªªÇ|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T >∑qTø£ ÄyÓT Ç+{ÏøÏ
yÓ&‘ç ˚ Çø£qT+N n+<ä]fi¯fl≈£L s¡eTàì »q+ b˛s¡Tô|&É‘ês¡Tµµ nì nuÛ´Ñ +‘·s¡
ô|{≤ºs¡T ø=+<äs¡T ùde≈£î\T. ø±˙ ◊<äe s√Eq lkÕ«$Tyês¡T ªªqqTï
ø=‘·Ô Ç+{ÏøÏ rdüT≈£îb˛+&Éj÷· ´!µµ nì ‘=+<äs¡ #˚XÊs¡T. ø±˙ uÛ≈Ñ î£ \Ô T lkÕ«$T
yê]ì Ä+»H˚jT· kÕ«$T >∑T&çøÏ rdüTø¬ fi≤¢sT¡ . n|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ªªÇø£ÿ&çøÏ
ø±<äTµµ nì <äøÏåD+ yÓ’|ü⁄ |æ#ÓÃeTà Ç\T¢ #·÷bÕs¡T. ø±ì lkÕ«$Tyê]
ùde≈£î\T |ü&eÉ Ts¡ yÓ|’ ⁄ü qTqï ‘·÷eTT <ä>sZ∑ ≈¡ î£ rdüT≈£îb˛j·÷s¡T. lkÕ«$Tyês¡T
ã\e+‘·+ #˚dæ n+<ä]˙ <äøDåÏ + yÓ|’ ⁄ü >± q&ç|+æ ∫, H˚sT¡ >± |æ#Ã· eTà Ç+{ÏøÏ
rdüT≈£îb˛j˚T+‘·es¡≈£î >√\ #˚XÊs¡T. n#·Ã{ÏøÏ #˚s¡>±H˚ ªªeTq $T#·Ã≥
eT÷&ÉT s√E\T+&Ü\j·÷´!µµ nHêïs¡T. Ä düeTj·T+˝À |æ#ÃÓ eTà #êøÏsπ e⁄˝À
e⁄qï~. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ Ç\T¢#˚], lkÕ«$Tyê]ì #·÷∫, ‘êqT #·÷düTÔqï~
dü«|üïe÷ ì»e÷ nì, ‘·q ø√]ø£ r]Ãq lkÕ«$Tyê]øÏ @ $<Ûä+>±
ñ|ü#êsê\T #˚j·÷˝À ‘Ó*j·Tø£ ñøÏÿ] _øÏÿ¬s’+~. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT uÛÑøÏÔøÏ 29
ã+B >∑<ë!
ô|qï ã<˚«\T ÁbÕ+‘·+˝À lkÕ«$Tyês¡T e⁄+&˚≥|ü⁄Œ&ÉT e¬øÿeTà>±s¡T
103
lkÕ«$Tyê] ãè+<ëìøÏ e+≥ #Ós≈¡ î£ , $düsÔ ê≈£î\T düeT≈£Ls¡TÃ‘·÷ #Ó≥Á¢ øÏ+<ä
@ø±+‘·+>± ≈£Ls¡TÃì <Ûë´q+˝À e⁄+&˚~. n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT ÄyÓT≈£î uÛÀ»q+
$wüj·Ty˚T >∑Ts¡TÔ+&˚~ ø±<äT. Áù|eTeT÷]ÔjÓÆTq lkÕ«$Tyês¡T, ªªe¬øÿeTà
nqï+ ‹qeT]∫ b˛sTT+<äj·÷´! ÄyÓTqT |æ*∫ nqï+ ô|≥º+&çµµ nì
ùde≈£î\qT ôV≤#·Ã]+#˚yês¡T.
e¬øÿeTà n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ Ç+{ÏøÏ
yÓfi¯ó‘·T+&˚~. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$TyêsêyÓT˝À m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ ‘Ó#êÃs√>±ì
kÕ«$Tì e<ä*ô|{Ïº Ç+{ÏøÏ b˛˝Òøb£ ˛sTT+~. ÄyÓTe∫Ã qeTdüÿ]ùdÔ ªªe¬øÿeTà
#·∫Ãb˛sTT+<äqT≈£îHêïH˚µµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. eTq˝À ñ+&˚
ÄXÊyêýÓ÷Vü‰\T, ã+<ÛäTÁ|”‹ yÓTT<ä\>∑T #ê|ü˝≤´\qT lkÕ«$Tyês¡T
30 jÓ÷>∑X¯øÏÔ‘√ øå±fi¯qeTT #˚ùdyês¡T. eTq Ä<Ûë´‹àø£ |ü⁄s√_Ûeè~› |ü≥¢
yê]øÏ >∑\ ÁX¯<ä∆, yê] X¯øÏÔ kÕeTs¡úéTT\T eTqeTs¡úeTT #˚düTø=ì ‘·>∑T
$<Ûä+>± kÕ<Ûäq kÕ–kÕÔeTì ô|’ $<ÛäyÓTÆq e÷≥\ <ë«sê yês¡T #˚dæq
|üì eTq¬øs¡Tø£ |üs¡#˚yês¡T.
Ç<˚ $<Ûä+>± ìs¡+‘·s¡eTT kÕ«$T ùde˝À ñ+&˚ >∑T‘êÔ qs¡düeTà≈£î
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ Ç+{ÏøÏ yÓ[fl ‘·q yêfi¯fl+<ä]˙ #·÷∫ sêyê\ì ñ+&˚~.
lkÕ«$Tyê]q&ç–‘˚ |ü+ù|yês¡T ø±<äT. ˇø£s√E ªªqs¡deü Tà #·∫Ãb˛sTT+~µµ
nì N{Ï Áyêdæ ‘·q Äosê«<ä eTTÁ<äy˚dæ qs¡düeTàøÏ#êÃs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
n~ yÓTT<ä\Tø=ì ÄyÓT≈£î Ç+{Ï<Ûë´ùd ˝Ò≈£î+&Üb˛sTT+~.
lkÕ«$Tyê] ãè+<ä+˝Àì yês¡+‘ê |üqT\MT<ä yÓfi≤fls¡T.
ªªlkÕ«$Tyê]øÏ C≤eb˛sTT. H˚qT kÕïq+ #˚j·T˝Ò<äTµµ nì ‘·T\X¯eTà
e¬øÿeTàqT |ü+|æ+~. e¬øÿeTà mqï&É÷ lkÕ«$Tyê]øÏ >∑+õ b˛j·T&É+
e+{Ï ùde #˚jT· ˝Ò<Tä . n+‘˚>±ø£, ‘êqT Vü≤]»q ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q+<äTe\q
n{Ïº ùde #˚j·T&ÜìøÏ ‘êqs¡TΩsê\T ne⁄H√ ø±<√qì X¯+øÏ+∫+~.
uÛÑj·T+‘√H˚ C≤e rdüTø=ì lkÕ«$Tyê] yÓqTø£ ì\ã&ç+~. düs¡«E„˝…’q
lkÕ«$Tyês¡T ªªsê e¬øÿe÷à! uÛÑj·TyÓT+<äTø£e÷à! sê! C≤e πsø£˝À b˛sTTµµ
nì |æ*#ês¡T. dü‘·TŒs¡Twüß\ |ü≥¢ uÛÑøÏÔÁX¯<ä∆\T, |ü$Á‘·yÓTÆq q&Ée&ç
˝Òø£b˛e&ÉyÓTTø£ÿfÒ ≈£î\V”≤q‘· nì lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+.
104
ìC≤ìø±yÓT ‘·‘·«+ n˝≤+{Ï<˚, ˇø£kÕ] HÓ\÷¢s¡T ãkÕº+&ÉT˝À ÄyÓT
ìÁ~düTÔ+&É>± ˇø£ <=+>∑ ÄyÓT ≈£î&ç#Ó$≈£îqï ø£eTà $|ü⁄Œ≈£î+≥THêï&ÉT. n~
>∑T]Ô+∫ ÄyÓT ø£<ä\≈£î+&Ü |ü&ÉTø=ì $|ü⁄Œø√ì∫Ã+~. Ä |üì ne>±H˚
Á|üø£ÿ≈£î e‹Ô–* m&ÉeT #Ó$ ø£eTà >∑÷&Ü $|ü⁄Œ≈£îH˚+<äT≈£î neø±X¯+
ø£*Œ+∫+~. ‘Ó\¢yê] Ä ø£eTà\ >∑T]+∫ n&ç–q ÄÁX¯eTyêdüT\‘√ ÄyÓT
ªªHêø£+fÒ <ä]Á<äT&Óe&√ e∫Ã ø£eTà\T rdüT≈£î+≥T+fÒ b˛˙˝Ò nì
rdüT≈£îb˛ì#êÃqTµµ nì #Ó|æŒ+~.
>√|ües¡+˝À ˇø£≈£îø£ÿ ˇø£ ¬s’‘·T≈£îqï eT+<ä˝Àì >=i…¿\qT Á|ü‹
ì‘·´+ ˇø£{Ï #=|ü⁄Œq #·+|æ ‹H˚düTÔ+&˚~. n‘·ì ø£&ÉT|ü⁄ eT+&ç Ä ≈£îø£ÿqT
#·Ts¡ø£‹Ô‘√ q]πøXÊ&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· n<˚$T ∫Á‘·yÓ÷>±ì, n‘·ìøÏ |ü⁄{Ïºq
Á|ü‹_&Ü¶ ≈£îø£ÿe˝… n]∫ #·ìb˛j˚Tyê&ÉT. n‘·qT ‘·q u≤<Ûqä T lkÕ«$Tyê]øÏ
yÓTTs¡ô|≥Tº≈î£ Hêï&ÉT. ªª|ü⁄&ÉT‘ê&ÉT, |ü⁄&ÉT‘ê&ÉT, |ü⁄&ÉT‘ê&ÉTµµ nì lkÕ«$Tyês¡T
eTTe÷às¡T |ü*ø±s¡T. yê] neTè‘· yêø£´+ Á|üø±s¡+ eTT>∑TZs¡T eT>∑|æ\¢\T
|ü⁄{Ïº J$+#ês¡T.
eT+<ä\ yÓ+ø£j·T´≈£î lkÕ«$Tyê]‘√ |ü]#·j·T+˝Ò<äT. 1956˝À
ˇø£ s√E ñ<äj·÷H˚ï lkÕ«$Tyês¡T M~Û˝À yÓ+ø£j·T´≈£î m<äTs¡T|ü&ç ‘·eT
¬s+&ÉT #˚‘·T\‘√ ‘·\ ^s¡T≈£î+≥÷ HêH˚Ã e÷≥\˝À ªª˙ø=ø£ e÷≥ #ÓbÕŒ*,
Äqø£ (‘·sê«‘·) n≥Tsê! } Ä (düπsHê?)µµ nì #Ó|æŒ yÓfi≤fls¡T. Ä
Á>±eTdüTÔ˝§ø£s¡T lkÕ«$Tyê]ì ‘·eT Ç+{ÏøÏ rdüT≈£îb˛‘·T+&É>± Äj·Tq
yÓ+≥ yÓ+ø£j·T´ yÓfi≤fl&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T eTT+‘·, |ü+>±\ø£Ás¡ (ô|’q
¬s+&ÉT>± N*j·TTqï ø£Ás¡) rdüTø=ì b˛‘·THêïs¡T. yÓ+ø£j·T´ Äj·Tq‘√
≈£L&Ü q&ç#ê&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T yÓ+ø£jT· ´ >±]+{ÏøÏ e∫Ã Hê\T>∑T Á|üøÿ£ ˝≤
#·÷∫ ªªÇø£ÿ&É eTq+ #·÷&Ée\dæ+<˚$T˝Ò<äT. n˙ï u≤>±H˚ e⁄HêïsTT. ‘Ó\¢
Ç\T¢ ø£&É‘ê&ÉT. Ç+‘·es¡≈£L ‘Ó\¢ Ç\T¢ ø£&É‘ês¡Tµµ nì #˚‹‘√ H˚\ MT<ä
Vü≤<äT› ^∫ #·÷|æ+#ês¡T. yês¡T ìedæ+#˚ |üP]+{Ï˝ÀøÏ yÓ[fl áXÊq´+
yÓ’|ü⁄ n+ø£D+˝Àì <ä÷\+ ÁøÏ+<ä C≤HÓ&ÉT yê´dü+, C≤HÓ&ÉT ˝À‘·T >∑T+≥
Á‘·$«+∫, Ä >∑T+≥˝À bÕ\T ‘Ó|æŒ+∫ b˛XÊs¡T. lkÕ«$Tyês¡T b˛dæq
bÕ\T >∑T+≥ qT+&ç bı]¢ áXÊq´+ yÓ|’ ⁄ü bÕ]HêsTT. ªªn+‘˚˝,Ò Ç+πøeTT+~?
n+‘ê u≤>∑T+~µµ n+≥÷ yÓfi≤fls¡T lkÕ«$Tyês¡T. yÓ+ø£jT· ´ >±] ÁbÕs¡qú ô|’
105
ÄHê{Ï eT<Ûë´Vü≤ï+ lkÕ«$Tyês¡T yê] Ç+{À¢ uÛÀ+#˚XÊs¡T≈£L&ÜqT.
n|üŒ{Ï˝À $T<Ó› ø£fÒº k˛ÔeT‘· yÓ+ø£j·T´≈£î ˝Ò<äT. ø±ì ø=Hêïfi¯fl≈£î
dæ]dü+|ü<ä\T ø£\dæ e∫Ã bı\+ ø=q&Éy˚T>±ø£, lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢
$T<Ó›Ç\T¢ ≈£L&Ü ø£≥Tº≈£îHêïs¡T. ∫Á‘·y˚TeT+fÒ yêdüTÔyêfi¯ófl e∫Ã≈£L&Ü
K∫Ã‘·+>± lkÕ«$Tyês¡T #·÷|æq+‘·es¡πø Ç+{Ï bÕ¢qT ≈£î<äs¡Ã≥y˚T.
ªªlkÕ«$Tyê] nqTÁ>∑Vü≤eTT e\q Ç+‘·{Ïyê&Éqj·÷´qTµµ nì ø£è‘·»„‘·\T
‘Ó\T|ü⁄‘·THêï&ÉT.
<˚e⁄&Éj·T´ (∫\ø£\eTiÏ¿) #ê˝≤ ;<äyê&ÉT. ø±ì >=|üŒuÛÑ≈£îÔ&ÉT,
‘ê´>∑o*. lkÕ«$Tyês¡T yê] Á>±eT+ yÓ[flq 5, 6 |üsê´j·TeTT\T >∑÷&Ü
lkÕ«$Tyê] ãè+<ä e T+‘· { Ï ø ° m+‘√ uÛ Ñ ø Ï Ô ÁX¯ < ä ∆ \ ‘√ Ms=ø£ ÿ π s
Ä‹<∏ä´$T#˚Ãyês¡T. yê] <Ûäs¡àãT~∆øÏ lkÕ«$Tyês¡T m+‘√ dü+‘√wæ+#ês¡T.
Ç˝≤+{Ï <Û ä s ¡ à |ü s ¡ T \T <Û ä ì ≈£ î \T>± e⁄+&É & É + Á|ü | ü + #êì¬ ø +‘√
Á|üjÓ÷»qeTqT≈£îHêïs¡T ø±uÀ\T, lkÕ«$Tyês¡T ˇø£Hê&ÉT <˚e⁄&Éj·T´>±]
#˚‘· sê– n+ã* ø±sTT+∫ ˇø£ Áø=‘·Ô ≈£î+&É˝À b˛dæ eT÷‘·ô|{Ïº n+ã*
≈£î+&ÉqT <˚e⁄&ÉjT· ´>±]+{Ï˝À áXÊq´~X¯˝À ˇø£ >∑»+ ˝À‘·T˝À uÛ÷Ñ $T˝À
|üP&çŒ+#ês¡T. ÄHê{Ï qT+&ç yês¡T dæ]dü+|ü<ä\‘√, <ëq<Ûäsêà\‘√ m+‘√
Á|üU≤´‹ >±+∫ ñqï‘· dæú‹ bı+<ës¡T.
‹s¡ T |ü ‹ C≤qøÏ s êeTj· T ´ (HÓ \ ÷¢ s ¡ T ) ≈£ î e÷¬ s Ô s¡ e TDeTà
lkÕ«$Tyê]ì >∑÷]Ã $ì <ä]Ù+#ê\ì ñã˝≤≥ |ü&ç+~. ø±ì ÄyÓT≈£î
yê]ì <ä]Ù+#˚ uÛ≤>∑´+ ø£\T>∑˝Ò<äT.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T HÓ\÷¢s¡T˝Àì Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‹ m<äTs¡T>±
Ç|ü&ÉT <Ûäs¡àdüÁ‘·+ e⁄qï Á|ü<˚X¯+˝À $&ç~ #˚XÊs¡T. Ä s√E˝À¢ Ä
ÁbÕ+‘·eT+‘ê ∫≥º&É$, Ç+ø± uÛÑeHê\T ø£≥º˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyê] <ä s ¡ Ù Hês¡ ú + b˛‘· ÷ ø=+<ä s ¡ T ùdïVæ ≤ ‘· T sêfi¯ ó fl
s¡eTDeTàqT ≈£L&Ü |æ*#ês¡T. ‘êqT n|üŒ{ÏøÏ uÛÀ»q+ #˚j·T≈£îHêï>±ì
eT<Ûë´Vü≤ï+ ˇ+{Ï>∑+≥|ü⁄Œ&ÉT yÓ+≥H˚ ãj·T\T<˚]+~. ªy˚TeT+‘ê
uÛ À +#˚ X ÊeTT. ˙e⁄ ≈£ L &Ü uÛ À +#˚ d æ e∫Ãe⁄+fÒ u≤>∑ T +&É T qT,
nø±\eTe⁄‘·T+~µ nHêïs¡T ùdïVæ≤‘·Tsêfi¯ófl. ªkÕ«$T ô|≥º&Ü Hêø£qï+?µ
106
nì BÛe÷>± nqï~ ÄyÓT. ªkÕ«$T ãè+<ä+ |üHÓï+&ÉT >∑+≥\πø uÛÀ+#˚dæ
e⁄+{≤s¡T, Ç|ü⁄Œ&Óø£ÿ&É edüTÔ+~ nqï+?µ nHêïs¡T yês¡T. lkÕ«$Tyês¡T
eTs=ø£ #√{ÏøÏ eTø±+ e÷sê* |ü<ä+&ÉHêïs¡T. n+<äs¡÷ uÛÀ+#˚XÊø£
lkÕ«$Tyê]ì ø£<ä\eTHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T |üø£ |üø£ qe⁄«‘·÷ ª_&É¶\T
sêe<ä›j·÷´? _&É¶\T Çø£ÿ&ÉT+fÒ eTq+ b˛‘˚ m{≤¢?µ nHêïs¡T. n+‘·˝ÀH˚
s¡eTDeTà, ÄyÓT ùdïVæ≤‘·Tsêfi¯Sfl e#êÃs¡T. n+<ä]ø° ‘·eT ÄodüT‡\ N{°\T
ÁyêsTT+∫, s¡eTDeTà≈£î e÷Á‘·+.... ªáyÓT eTq+ ãTe« ô|&É‘êeTì
e∫Ã+<äj·÷´! ãTe« ô|≥º+&çµ nHêïs¡T. ªnqï+ nsTTb˛sTT+~. kÕ«MT!µ
n+fÒ, ªnjÓ÷´, nqï+ e⁄+&Ü¢? nqï+ e+&çq bÕÁ‘·˝À #·÷&É+&Éj·÷´?µ
nHêïs¡T. ìC≤ìøÏ nqï+ ‹ì U≤∞ bÕÁ‘· ø£&É>∑≈£î+&Ü |ü&˚dæ ô|{≤ºs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T ø£qTø£ Ä nqï|ü⁄ bÕÁ‘· ‘·T&ç∫ #·÷ùdÔ Ç<ä›s¡T
eTqTwüß\≈£î dü]|ü&˚≥+‘· nqïeTTqï~. <ëìì s¡eTDeTà ‘·è|æÔ>±
uÛÀ+#˚dæ+~. yê] ùdïVæ≤‘·Tsêfi¯ófl ≈£L&Ü Á|ükÕ<ä+>± d”«ø£]+#ês¡T. ªáyÓT
kÕe÷qýÓTÆq~ ø±<äT. |ü<√ #·÷|ü⁄ eTìwæµ nì lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓT≈£î
N{° ÁyêsTT+#ês¡T.
ªe¬øÿeTà 99 yêøÏfi¯ófl mø±ÿ*µ nì lkÕ«$Tyês¡T ˇø£kÕ] N{°
ÁyêsTT+#ês¡T. n~ $ì e¬øÿeTà |ü≥ºsêì <äT'K+‘√ @&ÉTdü÷Ô lkÕ«$Tyê]
bÕ<ë\ MT<ä |ü&ç, ªkÕ«MT, MT≈£î Çwüº+˝Ò≈£î+fÒ qqTï n&É$˝À
eTTwæº#Ó≥Tº>±HÓ’Hê |ü⁄{Ïº+#·+&ç. ø±ì eTs¡˝≤ eTìwæ »qàe<äT›µ nì ¬s+&ÉT
>∑+≥\ùd|ü⁄ yê] bÕ<ë\qT ‘·q ø£˙ï{Ï‘√ n_ÛùwøÏ+∫+~. Ä ø£sT¡ D≤eT÷]Ô
ªÄyÓT Çø£ e#˚Ã~ ˝Ò<ìä <˚e⁄ìô|’ Äqô|{Ïº Áyêdæe«j·÷´!µ nì ÁyêsTT+#ês¡T.
‘·\T|üPs¡T Á>±eTdüTÔ\T $. düT+<äs¡sê$T¬s&ç¶>±s¡T Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ª1977e dü + ˆˆ˝À lkÕ«$Tyê] ãè+<ä + ø=Hêïfi¯ ó fl
ñ+&˚+<äT≈£î>±qT, l j·Tdt.$.¬ø. ¬s&ç¶>±] |ü<ëàe‹>∑ì˝Àì eTTô|’Œ
n+ø£DeTT\ $XÊ\yÓTÆq |üP]bÕø£qT Ç|æŒ+#êqT. ˇø£s√E ñ<äj·÷H˚ï
lkÕ«$Tyês¡T ªÇø£ Çø£ÿ&É ø£åD+ ñ+&É≈£L&É<äT. yÓ+≥H˚ eTs=ø£ #√≥T≈£î
yÓ[¢b˛yê\ìµ ‘=+<äs¡ #˚j·TkÕ>±s¡T. lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\T eT<Ûë´Vü≤ï+
¬s+&ÉT >∑+≥\ es¡≈£î ‘ê‘ê‡s¡+ #˚dæ lkÕ«$Tyê]q#·Ã≥ qT+&ç
ø£~*+#·˝<Ò Tä . lkÕ«$Tyês¡T eTs=ø£ ‘êe⁄≈£î yÓfi≤fl\ì, Çã“+~ edüT+Ô <äì
107
‘=+<äs¡ #˚dü÷ÔH˚ e⁄Hêïs¡T. Ç+‘·˝À |üP]bÕø£ m˝≤ n+≥T≈£î+<√ eT+≥\T
πs>±sTT. lkÕ«$Tyê]ì <ä÷s¡+>± ≈£Ls√Ãu…{≤ºs¡T. lkÕ«$Tyês¡T Ä
eT+≥yÓ’|ü⁄ #·÷|ü⁄‘·÷ ªn+‘ê ã+>±s¡+ ø£s¡T≈£î\j·÷´ #·÷&É+&ç. n+‘ê
ã+>±s¡y˚Tµ nì ns¡TdüTÔHêïs¡T. |üP]bÕø£+‘ê ‘·>∑T\ã&ç b˛sTT+~.
ª‘·>∑\ã&çq+<äTø±j·TH˚MT u≤<Ûä |ü&Ée<ä›ì #Ó|ü⁄Œ. Äj·Tq≈£î Çs¡yÓ’
ø√≥T¢ Ä<ëj·T+ edüTÔ+~µ nì ˇø£ N{Ï ÁyêsTT+∫ Hê #˚‘· |ü+bÕs¡T.
nq‹ ø±\+˝ÀH˚ l j·Tdt.$.¬ø. ¬s&ç¶>±]ÿ nqTø√ì $<Ûä+>± #ê˝≤ >=|üŒ
Ä]úø±_Ûeè~∆ ø£*–+~. n<ä+‘ê lkÕ«$Tyê] ÄodüT‡\ |òü*‘·y˚T.
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£|ü⁄Œ&ÉT $. düT+<äs¡sê$T¬s&ç¶>±] ‘√≥˝À $&ç~
#˚dæj·TTHêïs¡T. nø£ÿ&ÉTqï m+&ÉT{≤≈£î\T, ‘·T≈£îÿ »$] lkÕ«$Tyê]
n–ï>∑T+&É+˝À y˚XÊs¡T. Ä ‘·T≈£îÿ˝À &Ó’qyÓTÆ≥¢˝À yê&˚ πø|ü⁄ ñ+&ç n~
eT+≥˝À y˚j·T>±H˚ ÁãVü‰à+&ÉyÓTÆq X¯ã›+‘√ ù|*+~. nø£ÿ&ÉTqï yês¡+‘ê
uÛÑj·TÁuÛ≤+‘·T˝…’ ‘·˝ÀyÓ’|ü⁄ #Ó˝≤¢#Ó<äTs¡T>± |üs¡T¬>‘êÔs¡T. ø±˙ n–ï>∑T+&É+
eTT+<˚ ≈£Ls=Ãìj·TTqï lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ÿ n+>∑Tfi¯+ ≈£L&Ü ø£<ä\˝Ò<äT
dü]ø£<ë uÛÑj·T∫Vü‰ï\T yê] eTTK+˝À ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. nø£ÿ&ÉTqï yês¡+‘ê
lkÕ«$Tyê] dæú‹øÏ nãT“s¡ |ü&Ü¶πs ø±˙ yê] ì»dæú‹ ‘Ó\TdüT≈£îHêïsê?
108
ne<Ûä÷‘· ©\
n<Ûë´j·TeTT ` 10
|ü‹‘·bÕeqT&ÉT
|üse¡ T <äj÷· ì~ÛjTÆÓ q Ä |üse¡ ÷‘·à Bq»H√<äs∆ D¡
ø=s¡≈£î eTVü≤˙j·TT\ s¡÷|ü+˝À düèwæºe⁄qï+‘· es¡≈£î
ne‘·]dü÷ÔH˚ e⁄+{≤s¡ì <ä‘·Ô eTVæ≤eT #Ó|ü⁄‘·T+~. á
eTVü≤˙j·TT\ ø£è|ü m+‘· nbÕs¡yÓ÷, nyÓ÷|òüTyÓ÷ Äj·÷
eTVü≤˙j·TT\ #·]Á‘·\˝À #·÷&Ée#·TÃ. Ç{Ïº nyê´»yÓTÆq 31
M] ø£è|ü Ä|ü<\ä ˝À Ä<äTø√e&É+, n*$>±ì yê´<ÛTä \qT
qj·T+ CÒjT· &ÉyT˚ >±ø£ |ü‹‘·T\qT bÕeqT\qT>± e÷s¡Ã&ÉyTÓ Tø£ n<äT“¤‘©· \.
Hês¡<äeTVü≤]¸ <äs¡ÙqeTT#˚‘· Á≈£Ls¡T&Ó’q yê©àøÏ eTVü≤]¸jÓÆTq≥T¢>± eTq
kÕ«$Tyês¡T nH˚ø£ eT+~ <äTsêàs¡TZ\qT, Á‘ê>∑TuÀ‘·T\qT dü»®qT\T>±
e÷]Ãq düìïy˚Xe¯ TT\˝À ø=ìï e÷Á‘·yT˚ Ç#·Ã≥ bı+<äT|üs#¡ T· #·THêïeTT.
düVü≤yêdü <√wü+ e\¢>±ì, rs¡ì düeTdü´\qT >∑÷]Ã Ä˝À∫dü÷Ô
eTqXÊÙ+‹ ˝Òø£ Ç‘·s¡ ø±s¡D≤\ e\¢q÷ ø=+<äs¡T Á‘ê>∑T&ÉT, p<äeTT
yÓTT<ä\>∑T e´düHê\≈£î˝ÀHÓ’ ‘·eT J$‘ê\H˚>±ø£ ‘·qyê] J$‘ê\q÷
nXÊ+‹˝À eTT+#˚kÕÔs¡T. n˝≤+{Ï ã\V”≤q‘·\ qT+&ç ãj·T≥|ü&Ü\ì
Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£+>± ø√s¡ì yês¡T ãj·T≥ |ü&˝É sÒ T¡ . n{Ïyº ê]ì lkÕ«$Tyê]
˝≤+{Ï eTVü≤˙j·TT˝Ò ø±bÕ&É>∑\s¡T. düs¡«Áù|s¡D≤~Ûø±], düs¡«uÛÑ÷‘·
Vü≤è<äj·÷+‘·s¡«]ÔjÓÆTq dü<äTZs¡Tq≈£î nkÕ<ÛäýÓTÆq ø±s¡ý˚TeTTqï~!
>=\>∑eT÷&ç˝À ÄÁX¯e÷ìøÏ düMT|ü+˝Àì ˇø£ #Ó≥Tº MT<ä ˇø£ ø=+>∑
>∑÷&ÉT ø£≥Tºø=ì ‘·q |æ\\¢ ‘√ J$dü÷+Ô ~. ˇø£s√E Ä ÁbÕ+‘·+˝À ìedæ+#˚
ˇø£ bÕeTT\yê&ÉT Ä ø=+>∑qT ø={≤º\ì ‘·q $\T¢qT dæ<ä∆+#˚düTÔHêï&ÉT.
n~ #·÷∫q ÄÁX¯eTyêdüT\T n‘·DíÏ eT+<ä*+#ês¡T. mìïkÕs¡T¢ eT+<ä*+∫Hê
n‘·&ÉT eTs¡˝≤ yês¡+<ä]˙ @e÷]Ã ‘·q $\T¢qT |üøÏåô|’ >∑T]ô|{≤º&ÉT.
∫e]øÏ uÛ≈Ñ î£ ˝Ô ≤$wüjT· + lkÕ«$Tyê]‘√ #ÓbÕŒs¡T. Äj·Tq ªn~ ‘·>\∑ <äT˝Òj÷· ´µ
109
|ü‹‘·bÕeqT&ÉT ne<Ûä÷‘· ©\
nHêïs¡T. Äj·Tq #Ó|Œæ qfÒ¢ Ä øÏsê‘·≈î£ &ÉT y˚dqæ u≤D+ ø=+>∑≈î£ ‘·>\∑ ˝Ò<Tä .
|üøÏå ‘·|æŒ+#·T≈£îì m–]b˛sTT+~. mqï&É÷ >∑T]‘·|üŒì Ä bÕeTT\yê&ÉT
@eTqT≈£îHêï&√>±ì ˇø£ÿkÕ]>± ‘·q $\T¢ $]∫ bÕπsdæ eTs¡˝≤ m|ü⁄Œ&É÷
$\T¢ #˚|≥ü ˝º <Ò Tä . lkÕ«$Tyê] s¡øDå£ Ä ø=+>∑øπ ø±<äT. <ëìì #·+|üp∫q
bÕeTT\yêìøÏ ≈£L&Üqì >∑T]Ô+#ê*.
n~Ûø£+>± Á‘ê>∑T&ÉT≈£î n\yê≥T |ü&çq uÒ‘·T »j·TsêeTj·T´
Hêj·TT&ÉT 1978 ÁbÕ+‘·+˝À e∫Ã lkÕ«$Tyê] bÕ<ë\T |ü≥Tºø=ì ªá
ìcÕ m|ü⁄Œ&É÷ Ç˝≤π> ñ+&˚≥≥Tº #˚j·T+&çµ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. n‘·ìì
lkÕ«$Tyê] bÕ<ë\T e<ä* ô|≥ºeTì kÕ«$T ùde≈£î\T m+‘· #Ó|æŒHê
n‘·&TÉ e<ä\˝Ò<Tä . ∫es¡≈î£ lkÕ«$Tyês¡T ªn{≤¢>π b˛j·÷´µ nHêïs¡T. ÄHê{Ï
qT+&ç n‘·ì e´øÏÔ‘·«+ |üP]Ô>± e÷]b˛sTT+~. Á‘ê>∑T&ÉT e÷H˚XÊ&ÉT.
me«]‘√ e÷{≤¢&É≈£î+&Ü eTÚq+>± ø±\+ >∑&çù|yê&ÉT.
‘·÷|æ* yÓ+ø£j·T´ (>=\>∑eT÷&ç) ìs¡+‘·s¡+ ø√&ç |ü+<ë\T,
Á‘ê>∑T&ÉT‘√ Ç\T¢ >∑T\¢ #˚XÊ&ÉT. n‘·ì uÛ≤s¡´ |æ#ÓÃeTà≈£î lkÕ«$Tyê]
m&É\ m+‘√ uÛøÑ ÔÏ ÁX¯<\∆ä T. ø£qTø£H˚ ÄÁX¯eT+˝Àì ãè+<ëìøÏ, lkÕ«$Tyê]øÏ
ÁX¯<ä∆‘√ >∑T&É¶\T ñ‹øÏdüTÔ+~. ‘·q uÛÑs¡Ô jÓTTø£ÿ Á|ües¡ÔqqT >∑÷]Ã nH˚ø£kÕs¡T¢
lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·Tø=+fÒ lkÕ«$Tyês¡T eTÚq+ eVæ≤+#ês¡T. ‘·eT
ãÁ¬sbÕ\T rdæ Á|ü‹ ì‘·éT÷ lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+#·Tø√e≥+ |æ#ÃÓ eTà≈£î
n\yê≥T. ˇø£Hê&ÉT ‘·q≈£î Ç+{À¢|üì rs¡q+<äTq ‘·q uÛÑs¡Ô<ë«sê bÕ\T
|ü+|æ+~. n|ü⁄Œ&˚ lkÕ«$Tyês¡T bÕ\T Á‘ê– ª≈£î≈£îÿs¡÷≈£Lµ nì ø√&ç≈£L‘·
y˚ d æ q ≥T¢ n]#ês¡ T . Ä bÕ\T dü e T]Œ+∫q n‘· ì øÏ ø√&ç | ü + <˚ \
e´düqeTTqï<äì ‘Ó\Œ&Üìπø lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ n]#ês¡ì >∑T]Ô+∫
n+<äs¡÷ qyê«s¡T. ∫Á‘·+>± n~ yÓTT<ä\T yÓ+ø£j·T´ Á‘ê>∑T&ÉT yÓTT<ä˝…’q
e´düHê\˙ï e<äT\T≈£îHêï&ÉT.
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T >=\>∑eT÷&ç˝À 8 dü+ˆˆ \T ìs¡‘ê–ïôVAÁ‘·+
kÕ–+#ês¡T. yê] ùde≈£î\T düMT|ü+˝Àì n&É$˝Àì e÷qT\˙ï q]øÏ
<äTqïb˛‘·T\ ã+&ç‘√ ‘√\Tø=#˚Ãyês¡T. Ä Á>±eT k˛Á‹j·T+<ës¡T&ÉT
düTu≤“sêe⁄>±] eTqTwüß\T kÕ«$T ùde≈£î\qT #Ó≥T¢ qs¡≈£îÿ+&Ü
n&É–¶ +#ê\ì Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. ø±ì yêfi¯ófl e÷q˝Ò<Tä . ˇø£s√E düTu≤“sêy˚
110
ne<Ûä÷‘· ©\ |ü‹‘·bÕeqT&ÉT
dü«j·T+>± kÕ«$T ùde≈£î\qT eT+<ä*+∫ n&É$ qs¡ø£≈£î+&Ü #·÷&Ü\ì
e#êÃ&ÉT. n+‘·<ä÷s¡+˝À lkÕ«$Tyê]ì #·÷#êø£ Äj·Tq eTqùd$<Ûä+>±
e÷]+<√>±ì ªªzπsjYT! áj·Tq |æ#√Ã&ÉT >∑<äsê! bÕ|ü+ ø=≥Tºø√˙˝Òµµ nì
n+≥÷ ªªnj·÷´! y˚|üe÷qT\T ‘·|üŒ $T–*qe˙ï ø=≥Tºø√+&çµµ nì
<ëq|üÁ‘·+ Áyêdæ∫Ãq≥T¢ #Óù|ŒXÊ&ÉT!
lkÕ«$Tyê] eTVæ≤eTqT ø£+&Ü¢sê #·÷∫q >=\>∑eT÷&ç yêdüeÔ ⁄´\T
ø=i¿≈£L{Ï yÓ+ø£eTHêj·TT&ÉT>±s¡T Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.
ªªlkÕ«$Tyês¡T Á>±e÷+‘·s¡+ |üs¡´≥q≈£î yÓfi¯fl≈£î+&Ü mì$T~
dü + e‘· ‡ s¡ e TT\T Ç|ü ⁄ Œ&É T dü e ÷~Û eT+~s¡ e TT+&˚ |ü ⁄ DúÛ Ñ ÷ $T˝À
ìs¡‘ê–ïôVAÁ‘·+ kÕ–+∫q s√E\$. >=\>∑eT÷&çøÏ HÓ’s¡T‹`|ü&ÉeTs¡
~≈£îÿqTqï n&É$q+‘ê lkÕ«$Tyês¡T ‘·q ùde≈£î\#˚‘· ø={Ïº+∫ s√E≈£î
düTe÷s¡T eT÷&ÉT Hê\T>∑T ã+&É¢ ø£fqº… T ø±\TdüTHÔ êïs¡T. n&Ée+‘ê #ê˝≤es¡≈î£
|ü\T#·ã&ç b˛sTT+~. M] n–ïôVAÁ‘·+ n{≤¢π> ø=Hêïfi¯ófl ø=qkÕ–‘˚ Çø£
>=\>∑eT÷&ç, ø£+fÒ|ü*¢ Á>±eTdüTÔ\≈£î e+≥#Ós¡πø ø£wüºeTe⁄‘·T+<äì ø=+<äs¡T
‘·\#ês¡T.
ªªˇø£s√E ø£+fÒ|ü*¢ j·TTe≈£î\T ø=+<äs¡T lkÕ«$Tyê] ãè+<ëìøÏ
n&É$˝À ø£f\º… T ø=≥º≈î£ +&Ü <˚V≤ü X¯ó~∆ #˚dæ bÕsƒ+¡ #ÓbÕŒ\ì ø£Ás¡\T rdüTø=ì
ø£<äT\T‘·THêïs¡T. n<˚ düeTj·T+˝À lkÕ«$Tyê] j·T+<äT ø±düÔ uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\T
>∑\ H˚qT y˚Tø£\qT yÓ‘·T≈£îÿ+≥÷ ø£+fÒ|ü*¢ yÓ[flj·TTHêïqT. Ä ≈£îÁsêfi¯¢+‘ê
lkÕ«$Tyê]ì HêHê ã÷‘·Te÷≥\T ‹&ÉT‘·÷ Ç+ø± ø=+<äs¡T ≈£îÁs¡yêfi¯flqT
Áb˛>∑T #˚düTø=+≥THêïs¡T. Ä eTVü≤˙j·TTì n˝≤ ‹≥ºe<ä›ì H˚HÓ+‘· #Ó|æŒHê
yês¡+‘·ø£+‘·≈£L ¬s∫Ãb˛‘·THêïs¡T. Ä >∑T+|ü+‘ê ø£Ás¡\T rdüTø=ì ˇø£
$<ÛäyÓTÆq ñÁ<˚ø£+‘√ kÕ«$Tyês¡T #Ó≥T¢ q]øÏ+#˚ n&É$ yÓ’|ü⁄ eTVü‰y˚>∑+>±
b˛‘·THêïs¡T. á ñÁ<˚ø£+˝À Ä yÓ<Ûäe\T lkÕ«$Tyê]ì, yê] ùde≈£î\qT
ø=&É‘êπsyÓ÷qì Hê≈£î uÛÑj·Ty˚Tdæ yê] yÓqø±˝Ò |üs¡T¬>‘êÔqT.
ªªÄ >∑T+|ü⁄ lkÕ«$Tyê]øÏ ˇø£ |òsü ê¢+>∑T <ä÷s¡eTTq≈£î e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ
∫Á‘·+>± n+<ä] H√fi¯ófl düÔãT›>± eT÷‘·|ü&Ü¶sTT. yê] q&Éø£ y˚>∑+ ‘·–Z+~.
yêfi¯¢+‘ê kÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl ‘·«s¡>± nø£ÿ&ÉTqï U≤∞ ã+&çøÏ ø£f…º\T
ù|s¡TdüTÔHêïs¡T.
111
ªª ªá ø£f+º… ‘ê Mfi¯ófl <Ís¡q® ´+>± yêfi¯fl Çfi¯fl≈£î ‘√\T≈£îb˛‘ês¡T >±uÀ\T.
lkÕ«$Tyê] n–ï>∑T+&ÜìøÏ á s√E ø£f\º… T m{≤¢>±µ nì H˚qT Ä˝À∫+#˚
˝À|ü\ |ü~ ì$TcÕ˝À¢ ã+&ç ì+&çb˛sTT+~. yê]˝À ø=+‘·eT+~
j·TTe≈£î\T lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·≈£î yÓ[fl ªkÕ«MT Çy˚Hê Ç+πøyÓTÆHê ø£f…º\T
ñHêïj·÷? #Ó|üŒ+&ç. πs|ü⁄ e÷ ãfi¯fl˝À ‘√* ô|&É‘êeTTµ nì n&ç>±s¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ne÷j·Tø£+>± á ô|<ä›e÷qT\T e÷ yêfi¯ó¢ qs¡ø£˝Ò≈£îHêïs¡T.
M{Ïì πs|ü⁄ MTs¡T q]øÏ ‘√\Tø=kÕÔsêj·÷´µ nHêïs¡T. ªn{≤¢π> kÕ«$Tµ nì
#Ó|æŒ nø£ÿ&É $T–*j·TTqï ø=ìï ô|<ä› ô|<ä› ø=eTà\qT ‘·˝≤ ˇø£{Ï uÛÑTC≤q
ô|≥Tºø=ì Ä ø£f…º\ ã+&ç yÓ+≥ >=\>∑eT÷&ç lkÕ«$Tyê] ÄÁX¯e÷ìøÏ
q&É∫ e∫Ã ø£f…º\˙ï ~+#˚XÊs¡T. ªkÕ«MT! πs|ü⁄ MTs¡T #Ó|æŒq e÷qT\˙ï
‘√\T≈£î ekÕÔeTT. e÷≈£î ôd\$|æŒ+#·+&çµ nì #Ó|Œæ m+‘· y˚>+∑ >± e#êÃs√
n+‘· y˚>∑+>± øÏeTàq≈£î+&Ü yÓ[flb˛j·÷s¡T. yê]˝À >∑*Zq á ∫Á‘·yÓTÆq
e÷s¡TŒq≈£î Hê≈£î ‘·\ ‹]–b˛sTT+~. lkÕ«$Tyê] eTVü≤‘·TÔ H√{Ï‘√
#Ó|üŒq\$>±<äTµµ.
e÷˝…bÕ{Ï #Ó+#·eTà (Hê>∑T\yÓ\≥¢ ÷s¡T) Á|ü<eä∏ T+>± lkÕ«$Tyê]ì
<ä]Ù+∫, ªeTs¡˝≤ |ü⁄≥º≈£î+&Ü #˚j·T+&ç kÕ«$Tµ nì n]ú+∫+~. ªnuÀ“
áyÓT |ü<√ #·÷|ü⁄˝À eTìwæ. áyÓT≈£î n˙ï dü]|ü&‘É êsTTµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
ÄyÓTqT ‘·eT <ä>∑Zπs e⁄+&ÉeTH˚yês¡T. ø±ì ÄyÓT ‘·q dü+kÕsêìï e<ä\<˚.
lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|üŒ≈£î+&ÜH˚ ÄÁX¯eT+ qT+∫ yÓ[flb˛sTT+~. ‘·sê«‘· ÄyÓT
lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫q|ü⁄Œ&É˝≤¢ ÄyÓT Ç+{ÏøÏ yÓfi¯fl&ÜìøÏ lkÕ«$Tyês¡T
nqTeT‹+#˚yês¡T ø±<äT. ø±ì ÄyÓT lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|üŒ≈£î+&ÜH˚ yÓfi‚fl~.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓT≈£î dü«|üï+˝À eT+Á‘√|ü<˚X¯+ #˚XÊs¡T.
eTs=ø£|ü⁄Œ&ÉT dü«|üï+˝À ô|<ä› yÓ\T>∑T˝À #·+Á<äeT+&É\+˝À ≈£Ls=Ãì
lkÕ«$Tyês¡T <äsÙ¡ q$T∫Ã ªÇ~ >∑<eä ÷à, ˝Àø£+ e÷s¡TŒ!µ nì lkÕ«$Tyês¡T
ÄyÓT≈£î #·+Á<äTì #·÷bÕs¡T.
mHêïfi¯fl≈£L ÄyÓT ‘·q ùde≈£î sêq+<äTq ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T
∫Á‘·+>± M] eTqdüT e÷s¡TŒ #˚jT· >± ˇø£Hê&ÉT ø£≥Tºã≥º\‘√ ÄyÓT lkÕ«$T
düìï~ÛøÏ e∫Ã+~. lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓT eTq'Á|üeè‹Ô˝À #ê˝≤ e÷s¡TŒ #˚XÊs¡T
>±uÀ\T.
112
Ç|ü⁄Œ&ÜyÓT≈£î @ kÕ<Ûäq\÷ #˚j·÷\ì ø√]ø£˝Ò<äT. @ ˝ÖøÏø£
eéVü‰sê\T, ã+<Ûë\T ÄyÓT≈£î >∑Ts¡TÔsêe⁄. ìs¡+‘·s¡+ >∑Ts¡T <Ûë´q+˝À
e⁄+≥THêïs¡T. eTqdüT‡ ‘·q≈£î |üP]Ô>± ÄBÛq+ ø±˝Ò<ìä ÄyÓT u≤<Û.ä ˇø£s√E
lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï+˝À ªeT+∫ bı>∑s¡TyÓ÷‘·T >∑Ti¿+ e⁄+<äqTø√, n~
e÷≥ $q<äT. <ëìï HêøÏùdÔ dü]b˛‘·T+~ >∑<ë!µ nì |ü*ø±s¡T. n+fÒ
ÄyÓT eTqdüT‡ì lkÕ«$Tyês¡T |üØø£å #˚dæ nq´∫+‘·\T e÷qeTì dü\Vü‰
Ç#êÃs¡qïe÷≥. ø√]qyê]øÏ Ç+‘·ø£+fÒ Ä<Ûë´‹àø£ e÷s¡Z<äs¡Ùø£‘·«+ mø£ÿ&É
\_Û+#·>∑\<äT?
q÷‘˚{Ï lsêeTj·T´ (Hê>∑T\yÓ\≥¢ ÷s¡T) #ê˝≤ø±\+>± lkÕ«$Tyê]
uÛ≈Ñ î£ \Ô T. ≈£î≥T+u≤ìï e<ä* u≤<Û´ä ‘· ‘·q ≈£îe÷s¡TìøÏ n|üŒ–+∫ lkÕ«$Tyê]
düìï~Û˝À e⁄+&Ü\ì >=\>∑eT÷&ç e#êÃs¡T. n+‘·≈£îeTT+<äT ¬s+&ÉT s√E\
qT+&ç lkÕ«$Tyês¡T >∑+õ ≈£L&Ü Á‘ê>∑≈£î+&Ü eTÚq+>± e⁄Hêïs¡T.
lsêeTj·T´ edü÷ÔH˚ lkÕ«$Tyê]øÏ qeTdüÿ]+∫ eTqdüT˝À ª˙ ø£è|üe\q
Ç+ø± uÛ÷Ñ $T MT<ä ì\∫j·TTHêïqT. ˝Ò≈î£ +fÒ áes¡≈î£ eTdæjTÆÓ j·TT+<äTqTµ
nì nqT≈£îHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyês¡T ø£fi¯ófl ‘Ós¡∫ |òü≈£îÿq qyê«s¡T.
lsêeTj·T´ edü÷ÔH˚ lkÕ«$Tyês¡T qyê«s¡T @$T{À nì n+<äs¡÷
ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. Ä qe⁄«˝À m{Ïº Á|üuÛ≤eeTT+<√>±ì ÄHê{Ï qT+&ç
lkÕ«$Tyê] ùdeø£+øÏ‘·yÓTÆ ∫e] XÊ«dües¡≈£î lkÕ«$Tyê] Ä»„ y˚Ts¡≈£î
nìπø|ü*¢ qT+&ç Á|ü‹ì‘·éT÷ _Ûøå±qï+ ‘Ó#˚Ãyê&ÉT.
m\¢+sêE áX¯«s¡sêE (sê»+ù|≥) $<ë´q>∑sY˝Àì •]&û
kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡ Ä$wüÿs¡D dü+<äs¡“¤+>± Á|ü#·T]+∫q ªdü<äTZs¡T <äs¡Ùq+µ
nH˚ Á>∑+<∏ä+ #·~yês¡T. n+<äT˝À lkÕ«$Tyê]ì >∑÷]Ã yê´düeTT #·~$q
‘·s¡Tyê‘· lkÕ«$Tyê]ì #·÷&Ü\ì >=\>∑eT÷&ç e#êÃs¡T. lkÕ«$Tyê]
bÕ<ä rs¡ú+ d”«ø£]ùdÔ m+‘√ eT<ÛäTs¡+>± e⁄+&ç ªcÕ≈£îµ ø={Ïºq≥T¢+&ç,
#Ó|üŒ˝Òq+‘· ‘·qàj·T‘·«+ ø£*–+~. n~ yÓTT<ä\T ªm+‘· <ä÷s¡+ qT+&Ó’Hê
lkÕ«$Tyê] <äs¡Ùq+ ø√dü+ edü÷Ô e⁄+{≤qTµ nì #ÓãT‘·THêïs¡T. H˚{Ïø°Ï
Ms¡T lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì <ä]ÙdüTÔ+{≤s¡T.
düTu≤“¬s&ç¶ (ã<˚«\T) Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T: lkÕ«$Tyê] <ÛäTìøÏ ø£f…º\T
‘√\&ÜìøÏ ñqï ¬s+&ÉT <äTqïb˛‘·T\÷ Á|üø£ÿ #˚˝À |ü&Ü¶sTT. ìcÕ˝Àe⁄qï
113
Ä j·T»e÷ì <äTqïb˛‘·T*ï ã+<Ó\ <=&ç¶øÏ ‘√\T≈£îb˛‘·THêï&ÉT. •wüß´\T
m+‘· #Ó|Œæ Hê, Áã‹$T˝≤&çHê <äTqï\qT e<ä\˝Ò<Tä . <√e˝À lkÕ«$Tyês¡T
m<äTs¬ ’ ªmø£ÿ&çø?Ï <äTqï\qT ‘√\T≈£îb˛‘·THêïe⁄?µ nì n&ç–Hê >±ì n‘·&TÉ
düe÷<Ûëq+ #Ó|üŒ˝Ò<äT. lkÕ«$Tyês¡T n‘·ìyÓ’|ü⁄ rø£åD+>± #·÷dü÷Ô #˚‹‘√
ì\eeTì ôd’>∑ #˚XÊs¡T. yÓ+≥H˚ eTìwæ e÷Á‘·y˚T>±ø£ ¬s+&ÉT <äTqï\÷
>∑÷&Ü ÁuÒ≈£î\T y˚dæq ø±s¡Te˝… Ä–b˛e≥+ ∫Á‘·+. ªÇ<˚MT Hê kı+‘·|üì
ø±<äT, ˝Àø£+ |üì. ø±yê\+fÒ >∑T+&É+˝À uÛ≤>∑+ ÁyêsTT+#·Tø√, Ç{≤¢
m|ü⁄Œ&É÷ #Ój·Té<äT›. neTà q&ç– nqï+ ‹qTµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
Ä Á‘ê>∑TuÀ‘·T e´øÏÔ <äTqï\qT yÓq≈£îÿ ‘√\T≈£î e∫Ã lkÕ«$Tyê] |üìøÏ
düVü‰j·T+ #˚j·T≥y˚T>±ø£ n~ yÓTT<ä\T Á|ü‹s√p lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zπs
‹s¡T>∑T‘·T+&˚yê&ÉT.
‹s¡T|ü‹ C≤qøÏsêeTj·T´ ≈£îe÷¬sÔ s¡eTDeTà ‘·q nø£ÿ ≈£îe÷¬s‘Ô √{Ï
lkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ Hês¡+ú >=\>∑eT÷&ç e∫Ã+~. yêfi¯ófl ns¡ |òsü ê¢+>∑T <ä÷sêq
e⁄+&É>±H˚ yêfi¯flqT ‘·eT e<ä›≈£î sêe<ä›ì #Ó|üŒeTì eTìwæì |ü+bÕs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. $|üØ‘·yÓTÆq ø√|ü+‘√ edüTÔe⁄\˙ï <ÛäTì˝À |ü&˚dü÷Ô,
lkÕ«$Tyês¡T <ÛTä ì˝À <ä÷ø£uÀ‘·THêïs¡T. yêfi¯ófl n\¢+‘· <ä÷sêq e⁄+&É>±H˚
lkÕ«$Tyês¡T |ü+|æq eTqTwüß\T yêfi¯flqT <ä÷s¡+>± e⁄+&ÉeTì ì*ù|XÊs¡T.
ø=+#Ó+ùdô|’q ‘·s¡Tyê‘· ‘êH=ø£ e÷≥ e÷{≤¢&çb˛yê\ì lkÕ«$Tyê]øÏ
ø£ãTs¡+|æ+~ s¡eTDeTà. <äj÷· eTj·TT&Óq’ lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓTqT düTe÷s¡T
ns¡yÓ’ n&ÉT>∑T\ <ä÷s¡+ qT+&ç e÷{≤¢&ÉeTHêïs¡T. ÄyÓT e∫Ã, ªkÕ«MT!
MTπs •ø£åy˚dæHê |ü&É‘êqT, H˚qT e÷Á‘·+ $TeTTà\qT e<ä* yÓq≈£îÿb˛˝ÒqTµ
nì uÛÀs¡Tq @&çÃ+~. ªnjÓ÷´! áyÓT •ø£å˝À e⁄+≥T+<ä≥, m{≤¢>∑j·÷´?
düsπ ! q\T>∑Ts¡T eTqTwüß\qT rdüT≈£îb˛sTT Ä+»H˚jT· kÕ«$T <˚yê\j·T+˝À
uÛÑ»q #˚düT≈£îì ‘Ó\¢yê] neTà <ä>∑Zs¡≈£î s¡eTàqTµ nì ôd\$#êÃs¡T. ÄyÓT
n˝≤H˚ #˚dæ lkÕ«$Tyê] ÄodüT‡\T bı+~ yÓ[fl+~. ø±ì ÄyÓT nø£ÿ
≈£îe÷¬sÔ e÷Á‘·+ yÓ+≥H˚ ‹]– yÓ[¢b˛sTT+~.
ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ Hês¡+ú |ü≥TºNs¡\‘√ eTTkÕÔuq’… eTT>∑TsZ T¡
Ád”Ô\T e∫Ã ì\TÃHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T eT÷&ÉTkÕs¡T¢ ≈£Ls√ÃeTì #Ó|æŒHê
Ç<ä›s¡T e÷Á‘·+ Ns¡\≈£î eT{Ïº ne⁄‘·T+<äì ‘ê{ÏeT≥º\ô|’ ≈£Ls√Ã˝Ò<äT.
114
ˇø±yÓT yÓ+≥H˚ ‘ê{≤≈£î ô|’ ≈£Ls¡TÃqï~. Ä ≈£Ls¡TÃqï ÄyÓT≈£î e÷Á‘·+
N{° ÁyêsTT+#ês¡T. ì\T#·Tqï Ç<ä]› ˙ ô|y’ êfi¯ófl ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<ìä lkÕ«$Tyês¡T
N{° Áyêdæ Çe«≈£î+&Ü Á‹|æŒ |ü+ù|XÊs¡T. lkÕ«$Tyês¡T nqTÁ>∑V≤ü eT÷]ÔjT˚
nsTTHê Ç‘·s¡ Ä˝À#·q\T ˝Ò≈£î+&Ü Áù|eT‘√ Äj·Tq e÷≥\T 32
•s¡kÕeVæ≤+#˚yêπs yê] ø£è|üqT bı+<äT‘ês¡T. #Ós√¢qT+&ÓH’ ê eT+∫˙s¡T
rdüTø√yê\+fÒ _+<Ó‘√ Ä ˙{Ï˝ÀøÏ e+>±* >∑<ë!
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T y˚\÷s¡T düTÁãVü≤àD´+>±]‘√ ªnj·÷´
Á>±eT<˚e‘· ã+>±s¡eTà düeTTÁ<äkÕïq+ b˛sTT e∫Ã+~. Çø£MT<ä≥ MT
}fiÀ¢ n+<äs¡÷ bÕ\bı+>∑fi¯ófl ô|≥Tºø√yê\ì <ä+&√sê y˚sTT+#·Tµ nì
ôd\$#êÃs¡T. ªH˚q˝≤π> ø±$+#êqT. n~ yÓTT<ä\T e÷ Á>±eT+˝À
n+‘·es¡≈£L e⁄qï »+‘·T ã\T\T e÷ì ã+>±s¡eTà≈£î bÕ\ bı+>∑fi¯ófl
ìy˚~düTÔHêïs¡Tµ nì #ÓbÕŒs¡T düTÁãVü≤àD´+.
115
ne<Ûä÷‘· ©\
ne<Ûä÷‘· yÓ’<ä´+
|üsÁ¡ ãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄˝…q’ dü<Tä sZ T¡ e⁄\T ‘·eT dü+ø£\Œ
33 e÷Á‘·+ #˚‘· m˝≤+{Ï uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq yê´<ÛäT˝…’Hê qj·T+
#˚j·T>∑\Z&É+, #·ìb˛sTTqyê]ì Áã‹øÏ+#·&É+ ˝≤+{Ï
~e´©\\T >∑Ts¡T#·]Á‘·, kÕsTT#·]Á‘· e+{Ï eTVü≤˙j·TT\
#·]Á‘·\˝À #·÷kÕÔeTT. <ä‘êÔÁ‘˚j·T |üs¡+|üs¡˝Àì ne<Ûä÷‘·
33A s√>∑eTT ≈£î<äskÕ+Á|ü <ëj·T+˝À s√–øÏ $wü‘·T\ýÓTÆq |ü<ës¡úeTT\‘√
¡Ã&ÉeTH˚~ ˇø£ ~e´©\. yê] e÷≥j·T+<äT $XÊ«düeTT>∑\
yê]ø£~ neTè‘·‘·T\ýÓTÆ Äs√>∑éTT #˚≈£Ls¡TdüTÔ+~. á ne<Ûä÷‘·
kÕ+Á|ü<ëj·T+˝À eTVü≤˙j·TT˝…’q lkÕ«$Tyês¡T Ç{Ïº $wü‘·T\ýÓTÆq
|ü<ës¡úeTT\‘√ s√>∑ìyês¡D #˚j·T&É+ m+<ä]ø√ nqTuÛÑeeTT.
y˚\÷s¡T sêe÷Hêj·TT&ÉT (Hê>∑T\yÓ\≥¢ ÷s¡T) øÏ ø£j å T· yê´~Û. HÓ\÷¢sT¡
&Üø£ºs¡¢e\¢ qj·T+ ø±˝Ò<äT. eTÁ<ëdüTyÓ[fl #·÷|æ+#ê\ì ‘·\∫ lkÕ«$Tyê]
ÄodüT‡\ ø=s¡≈£î e#êÃ&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´, ˙ }|æ]‹‘·TÔ\˝À
∫+&ÉãT“ yÓ&É\TŒq eT#·Ã\THêïsTT. ny˚MT #˚j·Te⁄. ˙e⁄ eTÁ<ëdüT
b˛ãfi‚fl<äT. u§+‘·C…eTT&ÉT bÕ\T Á‘ê>∑T, b˛‘·T+~µ nì ôd\$#êÃs¡T. á
$wüj·T+ Ç+{À¢ #Ó_‘˚ n+<äs¡÷ q$«, ªn{≤¢ #˚kÕÔy˚yÓ÷ ø£+&ÉT¢ b˛‘êsTT.
bı≥ºbıøÏÿ #·kÕÔe⁄µ nì nHêïs¡T. ª&Üø£ºs¡¢ #˚‘·T˝À |ü&ç Ä|üπswüHé
#˚sTT+#·T≈£îHêï>±˙ m≈£îÿe ø±\+ Áã‹πø~˝Ò<Tä . lkÕ«$Tyê] e÷≥ ø±<äì
#·#˚Ãø£+fÒ lkÕ«$T yês¡T #Ó|æŒq≥T¢ #˚dæ #êe≥+ eT+∫~µ nì ‘·\∫
n‘·&TÉ lkÕ«$Tyê] düìï~ÛøÏ e∫Ã ì»+>±H˚ u§+‘·Ce… TT&ÉT bÕ\T Á‘ê>±&ÉT.
n≥T ‘·s¡Tyê‘· @ eT+<ä÷ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ n‘·ì »ãT“ qj·TyÓTÆ Ç|üŒ{Ïø°
Äs√>∑´+>± ñHêï&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T yÓ+ø£≥¬s&ç¶|ü˝…¢˝À $&ç~ #˚dæj·TTHêïs¡T. ã<˚«\T
u≤|üq|ü*¢ ø±|ü⁄s¡dTü &Ô =ø£&TÉ rÁeyÓTqÆ #·*»«s¡+‘√ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·THêï&ÉT. ÄHê&ÉT
116
ne<Ûä÷‘· ©\ ne<Ûä÷‘· yÓ’<ä´+
Ä ÁbÕ+‘·+˝À yÓ’<ä´+#˚ùd Hê≥TyÓ’<äT´\ e\¢ qj·T+ø±˝Ò<äT. n‘·&ÉT
lkÕ«$Tyê]ì X¯s¡DTy˚&Ü&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T Äj·Tq≈£î <√ôd&ÉT |ü∫Ã
y˚sT¡ X¯q>∑ø±j·T |ü|⁄ü Œ\T ô|{Ïº ‹qeTHêïs¡T. n‘·&TÉ uÛj
Ñ T· +‘√ nqTe÷ìdüT+Ô fÒ
ªnj·÷´! ˙ »ã“+‘ê b˛‘·T+~. ‹Hê\jÓ÷´µ nHêïs¡T. n‘·&É$ ‹Hêïø£
ˇø£ eTT+‘·&TÉ |ü⁄\¢˙[fl∫Ã Á‘ê>∑eTHêïs¡T. n‘·&TÉ uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·÷H˚ Á‘ê>±&ÉT.
Á|üøÿ£ qTqï q~˝Àì ‘·&ç ÇdüTø£˝À Hê\T>∑&TÉ >∑T\ ˝À‘·T >∑T+≥rdæ Ä >∑T+≥˝À
n‘·DÏí ≈£Ls√Ãu…{Ïº yÓT&Ées¡≈£î ÇdüTø£‘√ |üP&çÃ ns¡>∑+≥ ‘·s¡Tyê‘·
rdüT≈£îs¡eTàì ÄC≤„|+æ #ês¡T. Ç+‘· rÁeyÓTqÆ #·* »«s¡+‘√ n‘·DíÏ ÇdüTø£˝À
|üP&çÃ‘˚ #êe&É+ U≤j·TeTì n+<äs¡÷ yÓqTø±&Üs¡T. ø±ì lkÕ«$Tyês¡T
|ü<|˚ <ü ˚ >∑{>ºÏ ± #Ó|Œæ n‘·DíÏ n˝≤π> ÇdüTø£˝À |üP&çŒ+#ês¡T. >∑T+≥˝À qT+&ç
ãj·T≥≈£î rdæq<ä>sZ∑ ¡ qT+&ç n‘·ì yê´~Û n+‘·T˝Ò≈î£ +&Ü b˛sTT e÷eT÷\T
uÛÀ»q+ #˚XÊ&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T #˚dæq á $∫Á‘·yÓTÆq ©\e+{ÏyÓH√ï l
>∑Ts¡T#·]Á‘·˝ÀqT, l kÕsTTu≤u≤ J$‘· #·]Á‘·˝Àq÷, l nø£ÿ˝Ÿø√≥kÕ«$T
#·]Á‘·˝Àq÷ #·÷&Ée#·TÃ. ne<Û÷ä ‘· \+<ä]ø° eT÷\|ü⁄s¡Twüß&Óq’ l <ä‘êÔÁ‘˚jT·
kÕ«$T jÓTTø£ÿ ©\\˝À Ç~ Á|ü<ÛëqyÓTÆq~.
lkÕ«$Tyê] ~e´ eTVæ≤eTqT >∑÷]Ã eTT~π>&ÉT Á>±eTdüTú\T
$ìj·TTHêïs¡T. Ä Á>±eTdüTú\ ÁbÕs¡úqqT eTìï+∫ lkÕ«$Tyês¡T yÓTT<ä{Ï
kÕ]>± eTT~π>&ÉT Á>±eT+ y˚+#˚XÊs¡T. Ä Á>±eT+˝À #êø£* s√X¯j·T´
ãT>∑Z\÷{° ≈£îs¡T|ü⁄‘√ #ê˝≤ø±\+>± u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêï&ÉT. ne‘·\ qT+&ç
Çe‘·\ es¡≈î£ |üP]Ô>± s¡+Á<Û+ä |ü&+ç ~. m|ü⁄Œ&É÷ NeTT ø±s¡T‘·÷ <äTsê«düq
e#˚Ã~. Á<äyêVü‰s¡+ ‘·|üŒ m˝≤+{Ï ÄVü‰s¡eTT ‹q˝Ò&ÉT. Ä s¡+Á<ÛëìøÏ
ô|{Ïºq <ä÷~ rùdÔ u§fi¯ u§fi¯ NeTT ø±πs~. @ &Üø£ºs¡T¢, Hê≥T yÓ’<äT´\÷
e÷qŒ˝Òø£ b˛j·÷s¡T.
n‘·ì <äj·T˙j·TyÓTÆq dæú‹ì >∑÷]Ã $qï lkÕ«$Tyês¡T ‘·q ø±*
m&ÉeTuÀ{Ïqy˚*‘√ uÛÑ÷$T˝Àì eT{Ïºì ø±düÔ˝Ò|æ <ëìì >∑T&É¶˝À eT÷≥ø£{Ïº
Ç∫Ã ªÄ eT{Ïº q÷] s¡+Á<ÛëìøÏ ô|{Ïº ø£≥Tº. eTDÏø£≥Tº ˝≤e⁄ #˚‘Ó&ÉT bı&Ée⁄
e⁄+&˚ eT÷&ÉT ∫{Ï πødæ] ø=eTà\T ‘Ó∫Ã yêeTT\ <=&ç¶ ø£+|ü ã&û>± Hê{Ï
˙fi¯ófl bıj·T´j·÷´! ˙ ≈£îs¡T|ü⁄ e÷qT‘·T+~µ nì ôd\$#êÃs¡T. yês¡+
s√E\˝À|ü⁄ Ä ø=eTà\T ∫–πsÃ dü]øÏ Ä ≈£îs¡T|ü⁄ |üP]Ô>± e÷ìb˛sTT+~.
117
ne<Ûä÷‘· yÓ’<ä´+ ne<Ûä÷‘· ©\
Ä ~e´©\ eTT~π>&ÉT Á>±eTdüTÔ\ Vü≤è<äj·÷\˝À ìÁ<ëD+>± e⁄qï uÛÑøÏÔ
ÁX¯<ä∆\qT ñ»«\+>± C≤>∑è‘·+ #˚dæ+~. nH˚ø£ eT+~ uÛÑ»q\‘√qT,
Ä‹<∏ë´\‘√qT lkÕ«$Tyê]ì ÁX¯<ä∆>± ùd$+#ês¡T.
ø=˝≤¢ »j· T sêeTsêE #Ó * ~ yê´~Û ‘ √qT, #· * »«s¡ + ‘√qT
u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêï&ÉT. á $wüj·T+ lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·Tø√>± lyês¡T
n‘·ì #˚‘· ˇø£ÿX‚sT¡ |ü∫Ã y˚sT¡ X¯q>∑ø±j·T\T ã\e+‘·+>± ‹ì|æ+∫, eTõ®>∑
Á‘ê$+∫ @{À¢ eTTì– s¡eTàì ÄC≤„|æ+#ês¡T. n‘·&É˝≤H˚ #˚XÊ&ÉT. ‘·q
#Ó*~ yê´~Û, #·*»«s¡eTT |üP]Ô>± b˛e&É+‘√ n‘·ìøÏ lkÕ«$Tyê]ô|’
eT]+‘· uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\T eè~∆ #Ó+<ësTT.
f…ÆbòÕsTT&é e∫Ãq ˇø£ uÛÑ≈£îÔì#˚‘· kÕsTT bÕ\˝À ñ&Éø£u…{Ïºq
|ækÕÔ|ü|ü⁄Œ ‹ì|æ+∫, $πs#·Hê\‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqï eTs√ uÛÑ≈£îÔì#˚‘· y˚s¡T
XËq>∑|ü|ü⁄Œ ‹ì|æ+∫, ˙s¡T Á‘ê$+∫ yê] s√>±\qT e÷qŒ&ÜìøÏ ô|’©\
b˛*e⁄+~. ìwæ<y∆ä TÓ qÆ ÄVü‰s¡+‘√ s√>±\qT ‘·–+Z #·&+É ne<Û÷ä ‘·\+<äs≈¡ î£
eT÷\|ü⁄s¡TwüT&Óq’ <ä‘êÔÁ‘˚jT· kÕ«$T jÓTTø£ÿ ©\. n+<äTøπ ne<Û÷ä ‘· \+<äs÷¡
<ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«$TjÓTTø£ÿ s¡÷bÕ\ì l <ä‘·ÔuÛ≤>∑e‘·+ #ÓãT‘·T+~.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ◊<äT dü+ˆˆ\ ej·TdüT‡ >∑\ _&É¶≈£î bı≥º˝À|ü\ >∑&É¶˝Ò∫
$|üØ‘·+>± ñ_“ mìï yÓ’<ë´\T #˚dæHê ‘·>∑Z˝Ò<äT. Ä _&É¶qT yês¡T
lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·≈£î rdüT≈£îe#êÃs¡T. Ä bÕ|üqT lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT
#˚‘·T\ô|’ uÀsê¢ |ü&ÉTø√u…≥Tºø=ì ~>∑T&ÉT u≤$˝Àì ˙{Ï jÓTT<ä›≈£î
rdüT≈£îb˛j·÷s¡T. Ä _&É¶qT u≤$˝Àì ˙{Ï qT+&ç ˇø£ MT≥s¡T m‘·TÔq≈£î
ô|’¬ø‹Ô ˙{Ï MT<ä uÀsê¢ |ü&˚XÊs¡T. yÓ+≥H˚ _&É¶qT >∑≥Tº≈£î ‘Ó∫Ã bı≥ºMT<ä
ø±˝Òdæ eTè<äTe⁄>± Á‘=ø±ÿs¡T. Ä _&É¶ bı≥º˝Àì NeTT HÓ‘·TÔs¡T H√{Ï>∑T+&É,
Ädüq+ >∑T+&Ü yÓ[flb˛sTT+~. @ eT+<äT\T ˝Ò≈£î+&ÜH˚ Ä _&É¶ ø=~›
s√E\˝À Äs√>∑é+‘·Tsê˝…’+~.
lkÕ«$Tyês¡T ‘ê{Ï|ü]Ô˝Àe⁄+&É>± 1975 ˝À ˇø£ |æ∫Ã |ü{Ïºq
j·TTe≈£îì Á‘êfi¯fl‘√ ã+~Û+∫ lkÕ«$Tyê] e<ä≈› î£ rdüT≈£î e#êÃs¡T. n‘·ìøÏ
>∑T+&É+ qT+&ç e#˚Ã bı>∑ |ü≥ºeTì ÄC≤„|æ+#ês¡T. q\T>∑Ts¡T eTqTwüß\T
ã\e+‘·+>± |ü≥Tºø=ì 1`30 >∑+ˆˆ\ ùd|ü⁄ >∑T+&É+˝Àì bı>∑|ü{≤ºs¡T.
‘Ó\¢yê]+~ yÓTT<ä\T Áø£y˚TD ‘·–Z ˇø£yês¡+ s√E\˝À |üP]Ô dü«düú‘·
118
ne<Ûä÷‘· ©\ ne<Ûä÷‘· yÓ’<ä´+
#˚≈£L]+~.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T y˚\÷s¡T sêe÷Hêj·TTDÏí |ü~ùV≤qT
s√E\bÕ≥T ‹s¡Tefi¯Sfls¡T yÓTT<ä\>∑T Á|ü<˚X¯eTT\≈£î rs¡új·÷Á‘·\≈£î
yÓ[fls¡eTàHêïs¡T. Hêj·TT&É˝≤π> b˛‘·÷e⁄+fÒ lkÕ«$Tyês¡T n‘·ìì |æ*∫
s¬ +&ÉT edüTeÔ ⁄\T #Ó|Œæ ªÇ$ ø=ì MT yÓTT\Á‘ê{Ï˝À ø£≥Tºø√! ˙≈£î ø£ì|æ+∫q
»ãT“\T ˙e⁄ bıeTà+fÒ b˛‘êsTTµ nì nuÛj Ñ T· $T#êÃs¡T. yês¡˝≤π> #˚XÊs¡T.
¬s’\T ô|f…º˝À #·*»«s¡+‘√ eDÏøÏb˛‘·Tqï _#·Ã>∑‘ÓÔqT #·÷∫ Hêj·TT&ÉT>±s¡T
Ä »«sêìï bıeTàì #Ó|æŒq eTs¡Tø£åDy˚T ÄyÓT dü«düTúsê\e«&É+ Äj·THÓï+‘√
ÄX¯Ãs¡´+ |üs¡∫+~. Ç<˚ $<Ûä+>± nH˚ø£ #√≥¢ nH˚ø£ eT+~øÏ e÷≥e÷Á‘·+
#˚‘· »ãT“\T b˛>={Ïº lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq >∑&ÉTe⁄ Á|üø±s¡+ Ç\T¢#˚]
lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#ê&ÉT. lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫q ns¡>∑+≥≈£î ˇø£s¡T
‘·eT m<äT›≈£î »ãT“#˚dæ #êe⁄ Áã‘·T≈£î˝À¢ e⁄+fÒ e#êÃs¡T. yÓ+≥H˚
sêe÷Hêj·TT&ÉT Ä m<äT›qT düMT|æ+∫ ªb˛ »u≤“µ nì |üPs¡«+e˝…H˚
ÄC≤„|æ+#ê&ÉT. ø±ì Ä m<äT› #·ìb˛sTT+~. Çìï »ãT“\T qj·T+ #˚dæq
‘·q X¯øÏÔ Ç|ü⁄Œ&Ó+<äTøÏ˝≤ e´s¡úyÓTÆ+<√ n‘·ìøÏ ns¡ú+>±˝Ò<äT. yÓ+≥H˚
lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ »]–q $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T
ªÇø£ Ä edüTÔe⁄\T ˙ e÷≥≈£î |üì#˚j·Te⁄µ nì nHêïs¡T. j·÷Á‘· qT+&ç
‹]–e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫q yÓ+≥H˚ yê]øÏ Á|ükÕ~+#·ã&çq ~e´X¯øÔÏ
n+‘·]+∫+<äqïe÷≥. n+<ä] »ãT“\T ‘·–+Z ∫+~ lkÕ«$Tyê] e÷fÒqì
Ä edüTÔe⁄\T ø±<äì eTq+ >∑T]Ô+#ê*.
ˇø£s√E kÕ«$Tyês¡T ‘·q ùde≈£îq≈£î eT+Á‹+#˚ >∑T&É¶ì∫Ã
Çø£MT<ä≥ u≤<Ûä\≈£î >∑T]jÓÆTq yê]øÏ eT+Á‹+#·eTHêïs¡T. |ü<äeT÷&ÉT
eT+~øÏ ‘˚fi¯ófl, bÕeTT\T ≈£î{Ïºqyê]øÏ eT+Á‹+#ê&ÉT. es¡dü>± n+<ä]ø°
eT+Á‹+∫q yÓ+≥H˚ u≤<Ûä ìeè‹Ô nsTT+~. Ä ‘·s¡Tyê‘· eT+Á‹+∫q
yê]øÏ Áø£eT+>± ø=+‘· f…ÆeTT rdüTø=ì ø=+‘· u≤<Ûä nqTuÛÑ$+#êø£ >±ì
‘·>˝Z∑ <Ò Tä . ª@$T kÕ«MT! yÓTT<ä≥ ‘·–qZ ≥T¢ yÓ+≥H˚ ‘·>&Z∑ +É ˝Ò<Tä µ nì n&ç–‘˚
ªnj·÷´ \ø£å bÕbÕ\≈£î ˇø£kÕ] ‘˚\T ≈£î&ÉT‘·T+~. Ä bÕ|ü|\üò + ø=+‘ÓH’ ê 34
nqTuÛ$Ñ +#·≈î£ +&Ü yÓ+≥H˚ ‘·–ùZ dÔ ô|y’ êfi¯ófl ˙e⁄˝Òì düeTj·T+˝À eTs¡˝≤
≈£î{ÏºkÕÔs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT |üP]Ô>± nqTuÛÑ$+#ê*‡ edüTÔ+~. Ç|ü⁄Œ&˚ ø=~›>±
119
ne<Ûä÷‘· yÓ’<ä´+ ne<Ûä÷‘· ©\
nqTuÛ$Ñ ùdÔ dü]b˛‘·T+~ >∑<ë!µ nì nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ø£sà¡ |ò\ü yÓT˝≤
|üì#˚dTü +Ô <√ dü<Tä sZ T¡ yÓ˝≤ Ä u≤<Ûqä T+&ç $eTT≈£î\Ô qT #˚kÕÔs√ #·÷&É+&ç.
lkÕ«$Tyês¡T X¯Øs¡+‘√ ñqï|üŒ{Ï qT+&ç 1986 es¡≈£î eT*¢ø£
yÓ+ø£j·T´ ìs¡+‘·s¡+ lkÕ«$Tyê] >∑T+&ÜìøÏ u§+‘·C…eTT&ÉT #Ó≥T¢ø={Ïº
‘√\T‘·THêï&ÉT. u§+‘·bÕ\T eTqX¯Øs¡+ô|’ |ü&ç‘˚ n+‘·es¡≈£î u§ã“˝¢Ò∫
|ü⁄+&ÉT |ü&ÉT‘·T+~. |üX¯óe⁄\T u§+‘·C…eTT&ÉT #Ó≥¢≈£î sêdüT≈£î+fÒ yê{Ï
X¯ØsêìøÏ bÕ\T ‘·–*q #√≥ #Ó≈£îÿ˝Ò∫ |ü⁄+&ÉT |ü&ÉT‘·T+~. n˝≤+{Ï~
yÓ+ø£j·T´ Ä #Ó≥T¢ ø=fÒº≥|ü⁄Œ&ÉT>±ì, yê{Ïì ã+&ç˝ÀøÏ yÓ÷ùd≥|ü⁄Œ&ÉT>±ì
u§+‘·Ce… TT&ÉT bÕ\T Äj·Tq ˇfi¯fl+‘ê |ü&TÉ ‘êsTT. ø±ì mø£ÿ&Ü @ e÷Á‘·eT÷
bıø£ÿ<äT. mH√ïe÷s¡T¢ Ä bÕ\T yÓ+ø£j·T´ ø£+&É¢˝À |ü&ÉT‘·T+{≤sTT. ø£fi¯ófl
mÁs¡ã&ç yêkÕÔsTT. ô|ì‡*Hé ø£+{Ï eT+<äT yù̊dÔ s¬ +&Ées√E≈£î ø£qTï e÷eT÷\T>±
nsTT+~. ø±˙ u§+‘·bÕ\T ø£+{Ï˝À |ü&ç‘˚ ø£fi¯ófl b˛‘êj·Tì Á|ür‹.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T sêePs¡T ‘ê\÷ø± eTT~π>&ÉT Á>±eT+˝À
$&ç~#˚dæj·TTHêïs¡T. ˇø£s√E rÁeyÓTÆq ‘Ó\¢ã≥º yê´~Û‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqï
ˇø±yÓTqT lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·≈£î rdüT≈£îe#êÃs¡T. Ä s√E\˝À M˝…’q
yÓ<’ ë´\˙ï #˚sTT+∫ $|ò\ü yÓTÆ e#êÃs¡T. s¬ +&ÉT eT÷&ÉT s√E\T lkÕ«$Tyê]
#Ó+‘· y˚∫j·TTHêï yêπsMT #Ó|üŒ˝Ò<äT. eT÷&Ée Hê{Ï sêÁ‹ n+<äs¡÷
ìÁ<äb˛j˚T≥|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À eTs¡D+Ï #·&+É y˚T\ì ‘·\∫ ÄyÓT
lkÕ«$Tyê] n–ï>∑T+&É+˝À <ä÷øÏ+~. ÄyÓT≈£î @e÷Á‘·eT÷ efi¯ófl>±˙,
>∑T&É¶\T>±˙ ø±\˝Ò<äT. ÄHê{Ï‘√ ÄyÓT »ãT“ XÊX¯«‘·+>± ìyês¡DsTT+~.
bÕ\ø=\T¢ düTã“eTà>±]øÏ <∏Ó’sêsTT&é ø±q‡sY e\¢ sêj·Ty˚\÷s¡T˝À
Ä|üπswüHé #˚sTT+#ês¡T. Ä|üπswüq+fÒ #ê˝≤ uÛÑj·T|ü&ç düTã“eTà lkÕ«$T
yê]ì nqq´+>± düà]+∫+~. Ä|üπswüHÓ’q+‘· es¡≈£L lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓT
Á|üø£ÿq ≈£Ls¡TÃì j·TTqï≥T¢ düŒwüº+>± ÄyÓTø=ø£ <äs¡Ùq+ Á|ükÕ~+#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T e⁄Hêïs¡qï <Ûs’Ó ´¡ +‘√ Ä|üsπ wüHé #˚sTT+#·T≈£îqï~. lkÕ«$Tyê]
ø£è|üe\q ÄyÓT Äs√>∑´+ #·ø£ÿã&ç Ä ‘·s¡Tyê‘· |ü<äeT÷&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\T
J$+∫+~.
Hê>∑T\yÓ\¢≥÷s¡T ìyêdæ ≈£L∫ |ü{≤º_ÛsêeTj·T´ ∫qïHê&ÉT ◊<äT
dü+e‘·‡s¡eTT\ ej·TdüT‡ es¡≈£î #·*»«s¡eTT, uÒ<äT\‘√ u≤<Ûä |ü&˚yê&ÉT.
120
ne<Ûä÷‘· ©\ ne<Ûä÷‘· yÓ’<ä´+
M] ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T #˚j·Tì yÓ’<äéTT>±˙, eT+Á‘·, ‘·+Á‘ê\T>±˙ ˝Òe⁄. Çø£
_&É¶ Áã‘·ø£&ÉH˚ ìX¯Ãj·÷ìøÏ e∫Ã, ∫e] ÄX¯>± ã<˚«\T ‹|üŒMT<ä e⁄qï
lkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£ rdüT≈£îb˛j·÷s¡T. ªnuÀ“ Äj·TqπøeTj·÷´, $T<ÓM› T<ä
$T<Ó› ø£&TÉ ‘ê&ÉT. u≤>∑T+{≤&ÉT˝Òµ n+≥÷ |ü∫Ã y˚sT¡ X¯q>∑ –+»\T ‹ì|æ+∫
>∑T&É¶‘√ eT+Á‹+#ês¡T. n+‘˚Ó ÄHê{Ï qT+&ç |üP]Ô Äs√>∑é+‘·T&Éj·÷´&ÉT.
lkÕ«$Tyê] e÷≥ô|’ |ü{≤º_ÛsêeTj·T´ ¬ø+‘· $XÊ«düyÓ÷ á ÁøÏ+~
düìïy˚X+¯ ìs¡÷|ædTü +Ô ~. yês¡T 1971 dü+ˆˆ˝À kÕ«$Tyê]ì n&É>≈∑ î£ +&ÜH˚
$T<Ó› Ç\T¢ ø£≥ºHês¡+_Û+#ês¡T. >√&É\T |üPs¡ÔsTT mì$T~ HÓ\\T >∑&É∫Hê
|ü]dæú‘·T\T ø£\dæsêø£ kÕ¢ãT b˛j·T˝Òø£ b˛j·÷&ÉT. ∫es¡≈£î ‘·q bıs¡bÕ≥T
Á>∑V≤æ +∫ lkÕ«$Tyê]øÏ yÓTTs¡ô|≥Tº≈î£ Hêï&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´,
n~ |”qT>∑T\eT≥Tº, Ä düú\+ e<ä* Hê\T>∑T eT÷s¡\T <äøÏåD+ |ü&ÉeTs¡
»]– ø£≥Tºø√ n+‘ê u≤>∑T+≥T+<äµì ôd\$#êÃs¡T. |ü~y˚\ s¡÷bÕj·T\T
Ks¡TÃ#˚dæ ø£{Ïºq >√&É\qT rùddæ lkÕ«$Tyês¡T#Ó|æŒq $<Ûä+>±
ì]à+#·Hês¡+_ÛùdÔ ‘·«s¡>± |üì |üPs¡sÔ TT+~. |æ˝≤¢bÕbÕ ≈£î˝≤kÕ>± ñHêïs¡T.
q÷‘˚{Ï l sêeTj·T´>±] ìeTà#Ó≥T¢ mHêïfi¯fl≈£L ø±|ü⁄≈£îsê˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·T≈£îHêïs¡T. ª#Ós¡Te⁄ <ä>∑Zs¡ yê>∑T˝À ˙fi¯ófl ‘Ó∫Ã Ä
˙fi¯ófl ÁøÏ+<ä |ü&≈É î£ +&Ü Á|ü‹#Ó≥Tº ô|H’ ê ˇø£ ñ–ZHïÓ &ÉT b˛j·T+&ç. #Ó≥T¢u≤>±
ø±|ü⁄ø±kÕÔsTTµ nì lkÕ«$Tyês¡T ôd\$#êÃs¡T. yês¡<˚ $<Ûä+>± #˚XÊs¡T.
ø=ìï ˙fi¯ófl $T–˝ÒÔ yê{Ïì u≤$˝À b˛XÊs¡T. ô|’ #ÓfÒ¢>±ø£ Ä u≤$˙s¡T
bÕ]q #Ó≥¢˙ï ˇπø‘·÷] ø±|ü⁄ø=#êÃsTT.
|üdüT|ü⁄˝Ò{Ï \ø£åàeTà≈£î |ü⁄{Ïºq _&É¶\+<äs¡÷ #·ìb˛j·÷s¡T.
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#˚~. m|ü⁄Œ&ÉT yÓ[flHê ø=Hêïfi¯ófl ‘·q
<ä>sZ∑ ¡ e⁄+&ÉeTì ø√≥T¢ ˝≤uÛ+Ñ edüT+Ô <äì #Óù|Œyês¡T. ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T
ÄyÓTqT ˇø£ HÓ\ s¬ +&ÉT s√E\T uÛ»Ñ q #˚dTü ø=+fÒ <˚e⁄ì ˝…øÿ£ ˝ÀøÏ ekÕÔeì
dü«|üï+˝À #ÓbÕŒs¡T. ÄyÓT n<˚ $<Ûä+>± lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·#˚] uÛÑ»q
#˚dü÷Ô+~. lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq yêsTT<ë <ë{Ïb˛sTTHê lkÕ«$Tyês¡T
ÄyÓT≈£î XË\e⁄ Çe«˝Ò<äT. eT+#êqe⁄qï ‘·q ‘·*¢ì ùd$+#ê\ì
lkÕ«$Tyê]øÏ ÄyÓT $qï$ùdÔ ªme]¬ø’Hê ns¡ús¡÷bÕsTT Ç∫Ã ùde
#˚sTT+#·eTqT. ˙≈£î Ç#·Ã≥ \ø£å\T ˝≤uÛÑ+ edüTÔ+<äµHêïs¡T. ÄyÓT nqï eùdÔ
121
ne<Ûä÷‘· yÓ’<ä´+ ne<Ûä÷‘· ©\
≈£L&Ü n<˚ $wüj·T+ #Ó|æŒ |ü+bÕs¡T. yêfi¯fl nqï yÓfi≤flø£ áyÓT eTs¡˝≤
lkÕ«$T ùde≈£î\#˚‘· #Ó|æŒ+∫+~. n+<äT≈£î lkÕ«$Tyês¡T ªÄyÓT ø±fi¯fl≈£î
≈£îs¡T|ü⁄\T ˝Ò∫ Ä&É |ü&ÉT+<äì yêfi¯fl≈£î #Ó|æŒ |ü+|ü⁄µ nHêïs¡T. ìC≤ìøÏ
ÄyÓT ø£˝≤+{Ï ≈£îs¡T|ü⁄˝Ò ˝Òe⁄.
ø±˙ ∫Á‘·+>± ‘Ó\y¢ êπsdü]øÏ N\eT+&Éô|’ ìeTàø±j·T+‘· ≈£îs¡T|ü⁄\T
‘·j·÷¬s’q$. Ä dü+>∑‹ lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|æ‘˚ ª#·÷&Éej·÷´! uÛÑ»q
#˚dTü ≈£î+≥÷ á&É |ü&TÉ +&ÉeT+fÒ <äTs¡T“~∆ e÷≥\T e÷{≤¢&TÉ ‘·T+~µ nHêïs¡T.
Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl\qT≈£îqï+<äT≈£î ‘·–q XÊdæÔ »]–+<äì ÄyÓT |üXÊÃ‘êÔ|ü |ü&+ç ~.
Ä kÕj·T+ø±\+ lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓTqT Áù|eT>± |ü\Tø£]dü÷Ô
ª@eTe÷à ≈£îs¡T|ü⁄\T ˝Ò#êj·÷? b˛‘êsTT˝Ò!µ nì ÄyÓT ≈£îs¡T|ü⁄\qT ‘·q
neTè‘· Vü≤düeÔ TT\‘√ düŒè•+#ês¡T. s¬ +&Ée s√E≈£î @ eT+<äT\T ˝Ò≈î£ +&ÜH˚
≈£îs¡T|ü⁄\T e÷j·TeTj·÷´sTT. n~ yÓTT<ä\T ÄyÓT nH˚ø£ |üsê´j·TeTT\T
lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ ùd$düTÔ+~.
‘·\T|üPs¡T ø£s¡D+ õ.$. s¡eTDj·T´>±s¡T Ç˝≤ ÁyêdüTÔHêïs¡T.
>∑‘· Çs¡y’Ó dü+ˆˆ\T>± ø£&TÉ |ü⁄ H=|æŒ‘√ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷ m+<äs√ &Üø£sº ≈¢¡ î£ ,
Hê≥T yÓ’<äT´\≈£î #·÷bÕqT. yê] eT+<äT˝Ò$ ñ|üø£]+#·˝Ò<äT. ˇø£s√E
@<√ $wüj·TyÓTÆ lkÕ«$Tyê]ì Á|üX¯ï n&É>±\ì ns¡{Ï|ü+&ÉT¢, ‘ê+ã÷\+,
<äøÏåD rdüTø=ì yÓfi≤¢qT. lkÕ«$Tyês¡T m+‘· Áã‹e÷*Hê ns¡{Ï|ü+&ÉT¢
d”«ø£]+#·ø£ yê{Ïì n–ï >∑T+&ÉeTT˝À y˚sTT+#ês¡T. ∫Á‘·+>± H˚qT Á|üX¯ï
n&çπ> ã<äT\T Hê ø£&ÉT|ü⁄H=|æŒ $wüj·T+ $qï$+#êqT.
ª}]øÏ ñ‘·Ôs¡+>± qT+&ÉT ˇø£]+{À¢ sêÁ‹ s¡a≤eTT bı<äT›b˛j·÷ø£
(9`30) uÛÀ»HêìøÏ ekÕÔqì eTT+<äT>± #Ó|üŒ≈£î+&Ü yÓ[fl uÛÀ+#˚sTT,
ª˙ø£&ÉT|ü⁄H=|æŒ b˛‘·T+~µ nHêïs¡T. n~ ne<Ûä÷‘·\ yÓ’<ä´ $<ÛëqeTì yê]
neTè‘·yê≈£îÿ Á|üuÛ≤e+ e\q yê´<ÛäT\T qj·TeTe⁄‘êj·Tì ‘Ó*j·Tì H˚qT
@<√#ÓbÕŒ&ÉT˝Ò nì nÁX¯<ä∆ #˚XÊqT. Hê ø£&ÉT|ü⁄H=|æŒ qqTï e<ä\˝Ò<äT.
dü]ø£<ë lkÕ«$Tyê] e÷≥ e÷Á‘·+ m˝≤ e´s¡ú+ ø±ìkÕÔs¡T! ˇø£s√E
Ç+{À¢ me«s¡÷ ˝Òø£ sêÁ‹ >∑+ˆˆ 9`30 ì.\≈£î u§>∑T\Z bısTT´ n+{ÏdTü HÔ êïqT.
n|ü⁄Œ&ÉT e÷ Á>±e÷q ñ‘·Ôs¡+>± ñqï |üPC≤] e÷ Ç+{ÏøÏ e∫Ã H˚qT
122
ne<Ûä÷‘· ©\ ne<Ûä÷‘· yÓ’<ä´+
e+≥ #˚düTÔ+&É≥+ #·÷∫ qqTï yê[fl+{ÏøÏ rdüT¬ø[fl uÛÀ»q+ ô|{≤º&ÉT.
nø£ÿ&É ‹ìq~ |ü#·Ã&ç, eTõ®>∑ nqï+ e÷Á‘·y˚T. ø±ì ÄHê{Ï qT+&ç Hê
ø£&ÉT|ü⁄H=|æŒ n<äèX¯ýÓTÆ @$T ‹Hêï Js¡íeTT #˚düTø=q>∑\TZ‘·÷ Äs√>∑´+>±
ñHêïqT. yê] ~eýê≈£îÿ, yê] nqTÁ>∑V≤ü ã˝≤ìï H˚He˚ Tì ø=ìj·÷&É>\∑ qT!
123
ne<Ûä÷‘· ©\
dü»®q e+~‘·
C≤„ìì C≤„H˚ >∑T]Ô+#·>∑\&Éì s¡eTD eTVü≤]¸
yêø£éTT. eÁ»eTT jÓTTø£ÿ $\Te dædü˝…’q eÁC≤\ es¡Ô≈£îìπø
ms¡Tø£ >±ì |ü⁄#·TÃ e+ø±j·T\eTTà≈£îH˚ yê]¬ø˝≤ ‘Ó\TdüT+Ô ~.
lkÕ«$Tyês¡T #ê˝≤ u≤>± Á|üX¯ï\T #Ó|ü⁄‘ê&Éì ˝À≈£î\T
nqT≈£ î H˚ s√E\˝À ãTTwæ π ø XŸ qT+&ç l
∫<ëq+<äkÕ«$T>±s¡T, l <˚yêq+<äkÕ«$T>±s¡T e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì
|üs¡ÁãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄\T>± >∑T]Ô+∫ bÕ<ë_Ûe+<äq e÷#·]+#ês¡T. n˝≤π>
Ä#ês¡´ l uÛÑs¡<ë«»>±s¡T, lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫q~ yÓTT<ä\T ‘·q
|ü]#·j·TdüTú\+<ä]˙ lkÕ«$Tyê]ì neX¯´+ <ä]Ù+#·eTì, yês¡T uÛÑ÷$Tô|’
Ä$s¡“$¤ +∫q <Óe’ dü«s¡÷|üeTì, yê]ì ø°]+Ô #˚yês¡T. Ç<˚$<Û+ä >± #ê˝≤eT+~
ne<Ûä÷‘·\T e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ yê] ÄodüT‡\T bı+~ yÓfi≤fls¡ì
lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\T #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T. ø±˙ yêfi¯ófl Ä ne<Ûä÷‘·\ ù|s¡T¢,
nÁ&ÉdüT‡, lkÕ«$Tyê]‘√ yê] dü+uÛ≤wüD\T Á>∑+<∏ädüúeTT #˚j·T˝Ò<äT.
>√bÕs¡+ ø±|ü⁄s¡dTü &ú TÉ bÕ\ø=+&É düTu≤“¬s&ç>¶ ±s¡T Ç˝≤ #Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT.
Ä s√E˝À¢ lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡≈£î »q+ Ç+‘· m≈£îÿe>± e#˚Ãyês¡T
ø±<äT. yê] eT+≥\T, >√HÓ dü+#·T\T, ‘ê{≤≈£î\T #·÷∫ Äj·TH=ø£ |æ∫Ã
yê&ÉqTø=H˚yês¡T. nqTuÛÑeeTT>∑\ ø=~›eT+~ e÷Á‘·y˚T lkÕ«$Tyê]ì
<ä]Ù+#˚ s√E\$.
ãTTwæπøXŸ qT+&ç l j·TT‘·T\T ∫<ëq+<äkÕ«$T, <˚yêq+<äkÕ«$T
e÷<Ûäyêq+<äkÕ«$Tyês¡T¢ ˇø£s√Eq l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê] <äs¡ÙHês¡ú+
edü T Ô H êïs¡ ì ‘Ó * dæ , yê]ì #· ÷ &Ü\ì »q+ ‘· + &√|ü ‘ · + &Ü\T>±
e∫Ãj·TTHêïs¡T. kÕj·T+Á‘·+ >∑+ˆˆ 4.30 nsTTHê Ä j·T‹es¡T\T sê˝Ò<äì
»qeT+‘ê ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü&ÉT‘·THêïs¡T. n~ #·÷∫ l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T
124
ne<Ûä÷‘· ©\ dü»®q e+~‘·
ªedüTÔHêïs¡j·÷´! Ç+ø± >∑+≥\T ø±˝Ò<äTµ nHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢
ø=~› ì$TcÕ\˝À l∫<ëq+<äkÕ«$T, ‘·~‘·s¡T\T ø±s¡T˝À e#êÃs¡T. e∫Ãq
yÓ+≥H˚ Hêsêj·TD HêeTdüàs¡D‘√ lkÕ«$Tyê] bÕ<ë\MT<ä |ü&Ü¶s¡T. Ç~
#·÷∫q »qeT+‘ê uÛÑ>∑eHêïeT düàs¡D‘√ Ä Á|ü<˚X¯eT+‘ê Á|ü‹<Ûä«ì+|ü
#˚XÊs¡T. ªe∫Ãq kÕ«eTT\ ø£+fÒ>∑÷&Ü eTq kÕ«y˚T >=|üŒyê&Éqïe÷≥!µ
nì nqT≈£îHêïs¡T. @<√ r|ææ |ü<ës¡úeTT ‘Ó∫Ã lkÕ«$Tyê]ì ‹qeTì Ä
kÕ«eTT\T eTT>∑TZs¡÷ ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶s¡T. ªnj·÷´! <ëìï ‹q&É+ $wü+ ‹qïfÒ¢
>∑<ë! Ç+‘·eT+~ Çø£ÿ&ÉTHêïs¡T. Ms¡+<ä]ø° ô|&ç‘˚ Hê≈£î ô|{Ïqº fÒ!¢ µ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. Ä e÷≥ $+≥÷H˚ l ∫<ëq+<äkÕ«$T #Ó+|ü˝ÒdüT≈£îHêïs¡T.
n|ü⁄Œ&ÉT yê]ì lkÕ«$Tyês¡T Äos¡«~+∫ ª‘·«s¡˝À düeTTÁ<ä+
<ë{Ïb˛‘êe⁄µ nì #ÓbÕŒs¡T. n<˚ $<Ûä+>± l∫<ëq+<ä>±s¡T ‘·eT ÄÁX¯eT+
#˚πsdü]øÏ nyÓT]ø± qT+&ç yê] ø=s¡≈£î ÄVü‰«q yÓT<äTs¡T #·÷düTÔqï~!
q+<ë´\ ÁbÕ+‘·+ qT+&ç e∫Ãq ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT eT]j·TT yê]‘√
e∫Ãq düTã“qï nH˚ ˇø£ kÕ<ÛTä e⁄ lkÕ«$Tyê]ì ‘·\T|üPs¡T Hêsêj·TD<ëdüT
ÄÁX¯eT+˝À <ä]Ù+#ês¡T. á kÕ<ÛäTe⁄ #ê˝≤ dæ<äT∆\T >∑\yês¡T. ñ<ë:`
nHêïìøÏ ≈£Ls¡TÃ+fÒ |ü~ eT+~ nqï+ ô|{ÏºHê düπs, Çs¡yÓ’ eT+~ nqï+
ô|{ÏºHê düπs #ê\T nì nq&ÉT. ô|&ÉT‘·÷ e⁄+fÒ ‹+≥÷H˚ e⁄+{≤&ÉT.
ª$T–*q uÛÑ≈£îÔ\≈£î ‘˚yê\>∑<ë, Çø£ #ê˝Ò¢ düTã“Hêï!µ n+fÒ ªÄ! #ê˝Ò¢µ
n+≥÷ $düÔs¡ <ä>∑Zs¡ qT+&ç ˝ÒkÕÔs¡T. eTq+ |æ*∫ nqï+ ô|&ç‘˚ ‹+{≤s¡T.
˝Ò≈£î+fÒ mHêïfi¯flsTTHê nqï+ ô|≥ºeTì n&çπ>yês¡Tø±<äT. <˚yê\j·÷\T,
Á>±eT #êe&ç, bÕ&ÉT|ü&É¶ Ç+&˚¢ M] ìyêkÕ\T. ˇø£ÿ ø£åD+ @e÷s¡≈£î+&Ü
q&ÉTdü÷+Ô {≤s¡T. q&ç#˚ rs¡T $∫Á‘·+>± e⁄+≥T+~. m&ÉeTø±\T u§≥qÁy˚*øÏ,
≈£î&çø±\T eT&çeT ‘·–˝Ò≥≥T¢ n&ÉT>∑T y˚dü÷Ô, eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·÷,
>=DT>∑T≈£î+≥÷, n&ÉT>∑T ˝…ø£ÿy˚dü÷Ô ì]«sêeT+>± q&ç∫q #√fÒ n≥T
Ç≥T q&ÉTdü÷Ô+{≤s¡T.
Ms¡T lkÕ«$Tyê]ì >∑÷]Ã lkÕ«$T uÛÑ≈£îÔ\‘√ nqï e÷≥\T
>∑eTì+#·<ä–q$.
ªkÕ«$T˝≤π>e⁄Hêï&ÉT, #ê˝≤ C≤Á>∑‘>Ô· ± e⁄+&É+&çµ nì ôd\$#êÃs¡T.
125
dü»®q e+~‘· ne<Ûä÷‘· ©\
lkÕ«$Tyê]q&ç– MTπsyÓTÆHê ÁyêsTT+#·Tø√+&Éì lkÕ«$Tyê]
ùde≈£î\+fÒ ªe#˚Ã≥|ü⁄Œ&˚ <√eq m<äTs¬ ’ Ç<äs› +¡ e÷{≤¢&TÉ ≈£îHêïeTT. Ç+πø$T
n&É>∑ãfi‚fl<äT˝Òµ nì ôd\$#êÃs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T k˛eT•\ <ä>∑Zs¡ y˚+#˚dæ j·TTqï|ü⁄Œ&=ø£ ~>∑+ãs¡
jÓ÷– lkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ Hês¡+ú e#êÃs¡T. lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´! Äj·Tq≈£î
ø=+#Ó+ >√∫ ô|≥º+&Éj·÷´µ nì ôd\$#êÃs¡T. Ä ~>∑+ãs¡jÓ÷– ª|æ\¢yê&ÉT
ô|<ä›yê&˚>±ì m>∑BdüTø√e&É+ b˛˝Ò<˚µ nì $qï$+#ês¡T.
á dü+uÛ≤wüD jÓTTø£ÿ ì»yÓTqÆ ns¡+ú yê]<ä]› øπ ‘Ó\TdüT. á $<Û+ä >±
nH˚ø£ eT+~ kÕ<Û≈ä î£ \T, jÓ÷>∑T\T, kÕ<ÛTä e⁄\T lkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ q, ÄodüT‡\
ø=s¡≈£î e∫Ã yê] yê] |üqT\T #·ø£ÿu…≥Tºø=ì yÓfi‚flyês¡T.
lkÕ«$Tyê] eTVü≤‘·Ôs¡ dü+ø£\Œ+ e\q Ç{Ïº dü+|òüT≥q\T >±˙,
dü+uÛ≤wüD\T>±˙ Á>∑+<∏ädüú+ #˚j·Tã&Éø£b˛e&É+ eTq <äTs¡<äèwüº+. H˚{Ïø°
Ms¡T Ä<Ûë´‹àø£ _Ûø£å ø√]qyê]øÏ |ü]es¡Ôq ‘Ó∫Ã nedüs¡yÓTÆq|ü⁄Œ&ÉT
|æ.e÷<Ûeä sêe⁄>±s¡T, q+<ä–] düT+<äss¡ êe⁄>±]˝≤+{Ï yê]øÏ uÛÖ‹ø£ <äsÙ¡ q+
>∑÷&Ü Á|ükÕ~+∫ Ä‘·à|ü<∏ä+˝À #˚j·T÷‘· ì∫Ã q&ç|æ+#·T#·THêïs¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT Ç<ä›s¡T ù|s¡TyÓ÷dæq eT+Á‘·>±fi¯ófl lkÕ«$Tyê]
e<äø› =#êÃs¡T. >=\>∑eT÷&ç ÄÁX¯eT+˝Àì >∑+>∑sê$ #Ó≥Tº ÁøÏ+<ä ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.
ñ<äj·T+ ≈£Ls¡TÃì eT<Ûë´Vü≤ï+ 4 >∑+ˆˆ es¡≈£î n#·Ã≥ qT+&ç ø£<ä\˝Ò<äT.
me]‘√q÷ e÷{≤¢&É˝Ò<äT. ÄHê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T n~Ûø£+>± eT+≥ y˚dü÷Ô
e⁄Hêïs¡T. 4 >∑+ˆˆ\ ÁbÕ+‘·+˝À yê]øÏ lkÕ«$Tyês¡T nqï+ ô|{Ïº+#ês¡T.
ªMfi¯ófl #ê˝≤ n\dæb˛j·÷s¡T, #Ó] ¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T*e«+&çµ nHêïs¡T.
uÛÑ≈£îÔ\˝≤π> Ç#êÃs¡T.
yês¡T yÓfi‚fl≥|ü⁄Œ&ÉT ø=+<äs¡T uÛÑ≈£îÔ\‘√ nHêïs¡T: ªlkÕ«$Tyê]
>=|üŒ‘·q+ $ì, ndü÷j·T#Ó+~, yê]ô|’ eT+Á‘· Á|üjÓ÷>∑+ #˚ùd+<äT≈£î
e#êÃeTT. n<˚$T ∫Á‘·yÓ÷>±˙ e∫Ã+~ yÓTT<ä\T Ä e÷fÒ eTs¡∫b˛sTT
á #Ó≥Tº ÁøÏ+<ä Ç˝≤ ≈£Ls¡TÃ+&ç b˛j·÷eTT. n~ lkÕ«$Tyê] eTVæ≤eT.
y˚T$T+‘· <äTs¡T“~∆‘√ e∫ÃHê>±˙ lkÕ«$Tyês¡T eTeTTà Ç+‘· Ä<äs¡+>±
#·÷#ês¡T. lkÕ«$Tyê] ø£è|ü≈î£ y˚TeTT ns¡TΩ\eTTø±eTµì #Ó|Œæ lkÕ«$Tyê]øÏ
eTq'|üPs¡«ø£+>± qeTdüÿ]+#ês¡T.
126
ne<Ûä÷‘· ©\
<äøD
åÏ
<Ó’eeTT, >∑Ts¡Te⁄, dü‘·TŒs¡Twüß\ m&É\ eTq
Vü≤è<äjT· eTT˝À >∑\ |üP»úÛ≤eeTT, Áù|eT, ÁX¯<\∆ä qT e´ø£+Ô
#˚ùd+<äT≈£î düeT]Œ+#˚<˚ <äøÏåD. dü+düÿè‘·+˝À <äø£å n+fÒ
ÁX¯<∆ä nì ns¡eú TT. eTq Vü≤è<äj÷· \˝À n{Ïº |üP»úÛ≤eeTT 35
˝Ò≈£î+&Ü u≤Vü≤´+>± düeT]Œ+#·ã&çq <äøÏåD m+‘· ô|<ä›
yÓTT‘·ÔyÓTÆHê ìs¡s¡úø£y˚T. eTq Vü≤è<äj·÷\{Ïº |üP»´
uÛ≤eeTT‘√qT Áù|eT‘√q÷ ì+&çjT· Tqï|ü⁄Œ&ÉT eTq ø±qT¬ø+‘· ∫qï<ÓH’ ê
d”«ø£]+#˚ yê]ø£<Ó+‘√ >=|üŒ~>± e⁄+≥T+~.
n+<äTπø ^‘·˝À ªuÛÑøÏÔ‘√ düeT]Œ+∫q |üÁ‘·+, |ü⁄wüŒ+, |òü\+,
˙s¡T...... H˚qT Á|”‹‘√ d”«ø£]+#·T#·THêïqT nìµ lø£èwüí uÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT.
düsê«ìï q&çù|~ Ä uÛÑ>∑e+‘·T&˚qì, Äj·TH˚ uÛÑø£ÔbÕ\q ø=s¡≈£î
Á|ü»\≈£î <Ûäs¡àuÀ<Ûä #˚j·TT≥≈£î $$<Ûä eTVü‰‘·Tà\ s¡÷|ü+˝À uÛÑ÷$Tô|’
ne‘·]düTÔ+{≤s¡ì >∑T]Ô+#·&Éy˚T ÁX¯<ë∆|üPs¡«ø£yÓTÆq uÛÑøÏÔ. á dü‘ê´ìï ‘·eT
uÛÑ≈£îÔ\T >∑T]Ô+#·>∑\+<äT\πø lkÕ«$Tyês¡T n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ ‘·eT uÛÑ≈£îÔ\
qT+&ç <äøÏåD ø√] rdüT≈£îH˚yês¡T. <ëìøÏ‘√&ÉT ˇø=ÿø£ÿ uÛÑ≈£îÔì |ü]dæú‹ì
ã{Ïº Äj·Tq ø√πs <äøÏåD≈£î eT¬sH√ï nsêú\T, Á|ü‘˚´ø£‘·\T >∑÷&Ü
Á|üø£≥eTÚ‘êsTT.
»qe] 1980 ˝À ‘·T\X¯e«qT |ü<äø=+&ÉT <äT|üŒ≥T¢ <äøÏåD>±
düeT]Œ+#·eTHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. l kÕsTT ≈£L&Ü Ä<Ûë´‹àø£ dü‘ê´\qT
uÀ~Û+#·<ä\∫q|ü⁄Œ&ÉT <äøÏåD ø√s¡&É+ <ë«sê yês¡T e<ä\e\dæq <äTs¡TZD≤\
dü+K´qT ‘Ó*ù|yês¡T. lkÕ«$Tyês¡T ‘·T\X¯e« qT+&ç ø√]+~ 5
C≤„H˚+Á~j·÷\T, 5 ø£πsà+Á~j·÷\T, eTqdüT‡ yÓTT‘·Ô+ 11. Ä‘·àC≤„Hêìï
Äe]+∫ ÁãVü≤à+ qT+&ç eTq\qT |ü]$T‘·T\T>± #˚dæj·TTqï á 11
127
<äøÏåD ne<Ûä÷‘· ©\
Äes¡D\qT (<äT|üŒ≥¢qT) ‘·q≈£î düeT]Œ+∫ ÁãVü≤à+‘√ ◊ø£éTeeTì
lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+ ø±uÀ\T!
kÕ«$T:` Hê ‘=$Tà~ <äT|üŒ≥T¢ HêøÏe«+&Éj·÷´
_. Hê>∑jT· ´ :` kÕ«MT! ‘·eT≈£î+&˚~ Äs¡T <äT|üŒfÒ>¢ <∑ ë? ‘=$Tà<Óøÿ£ &ç$?
Ç~>√ MT Äs¡T <äT|üŒ≥T¢ rdüTø√+&ç.
kÕ«$T :` ÄVü‰....... Ä ‘=$Tà~ <äT|üŒ≥T¢ Hê øÏe«+&ç.
Hê>∑j·T´ Ä Äs¡T <äT|üŒ≥¢≈£î ≥e\T‡ eT÷&ÉT ø£*|æ
˝…ø£ÿ≈£î ‘=$Tà~ #˚dæÇ#êÃ&ÉT.
kÕ«$T :` Ç<˚+<äj÷· ´! >√N >∑T&É*¶ #êÃe⁄? HêsTT ô|<ä› <äT|üŒ≥T¢
>∑<ë?
Hê>∑j·T´ ‘·q <äT|üŒ{Ï, s√•¬s&ç¶ <äT|üŒ{Ï, >∑Ts¡ej·T´
<äT|üŒ{Ï ø£*|æ ‘=$Tà~#êÃ&ÉT.
kÕ«$T :` Ä..... n~›! dü]b˛sTT+~. n+‘˚! n+‘˚! nHêïs¡T.
36 |ü+#·uÛÑ÷‘ê\T, eTqdüT‡, ãT~∆, nVü≤+ø±s¡eTT nH˚ nwüº$<Ûä
Á|üø£è‘·T\T yê{Ï ø±<Ûës¡yÓTÆq |üs¡e÷‘·à‘·‘·«eTT á yÓTT‘·ÔeT÷ ø£\dæ
uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT. nìï+{Ï˙ uÛÑ>∑e‘Y dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q lkÕ«$Tyês¡T>±
>∑T]Ôdü÷Ô+&É&Éy˚T ‘=$Tà~ <äT|üŒ≥¢q÷ Äj·Tq≈£î düeT]Œ+#·&É+ nì yê]
uÛ≤e+ >±uÀ\T.
37 eTs=ø£|⁄ü Œ&ÉT ‘·T\X¯e«qT<˚•› +∫ lkÕ«$Tyês¡T, ªÄs¡T <äT|üŒ≥T¢
>∑T+&ÉeTT˝À y˚j·Te÷àµ nì |ü<˚ |ü<˚ Ä<˚•+#ês¡T. n]wü&É«sêZ\H˚
Äs¡T <äT|üŒ≥¢qT ø±*Ãy˚j·TeTHêïπsyÓ÷ nì|ædüTÔ+~.
ì»yÓTÆq uÛÑøÏÔ Áù|eT\πø lkÕ«$Tyês¡T $\TeìkÕÔs¡T>±ì eTq+
38 düeT]Œ+#˚ edüTÔe⁄\≈£î e÷Á‘·+ ø±<äT. uÛÑøÏÔ Áù|eT\T ˝Ò≈£î+&Ü ˝Àø£+
ø=s¡≈£î, ‘√{Ïyê]˝À >=|üŒ nì|æ+#·Tø=qT≥≈£L, eTq ôVA<ë
ì\T|ü⁄ø=qT≥≈£L düeT]Œ+∫q edüTÔe⁄\T m+‘· $\TyÓ’qyÓ’Hê,
lkÕ«$Tyê] <äèwæº˝À n$ ø±øÏ¬s≥ºe+{Ïy˚.
qqTï (s¡#·sTT‘·) lkÕ«$Tyês¡T Äj·÷dü+ u≤<Ûä qT+&ç $eTT≈£îÔì
#˚dæq+<äT≈£î ø£è‘·»„‘·‘√ ‘·\T|üPs¡T˝À Á|ü‹s√p Hê\T–&û¢\T ø=qTø=ÿ∫Ã
128
ne<Ûä÷‘· ©\ <äøÏåD
kÕ«$Tyê]øÏ dü e T]Œ+#˚ y ê&É q T. e÷s¡ Z e T<Û ä ´ +˝À wæ ] &û kÕsTT
HêeTeTTj˚Te÷s¡ø£ »|æd÷ü +Ô &˚yê&ÉqT. ˇø£Hê&ÉT CÒãT˝À |ü~ô|d’ ˝ü Ò e⁄qï~.
<ëì‘√ ˇø£ Ç&û¢ ‘˚e&Ée÷ ˝Òø£ n|ü⁄Œô|{Ïº Hê\T>∑T Ç&û¢\÷ ‘˚e&Ée÷ nH˚
Ä˝À#·q‘√ e÷s¡eZ T+‘ê >∑&bç ÕqT. Hê\T>∑T ‘˚≈î£ +&Ü ˇø£ÿ{Ï>± düeT]Œ+#·&+É
‘·≈£îÿe>± e⁄+≥T+<äì n|ü⁄Œ#˚dæ Hê\T>∑T ‘Ó∫Ã düeT]Œ+#êqT. m+‘·
Áã‹e÷*Hê lkÕ«$Tyês¡T n$ ‘êø£qT>∑÷&Ü ˝Ò<äT. HêeT»|ü+
Ä–b˛sTT+~. eTØ ˇø£ÿ Ç&û¢ düeT]Œ+#·&É+ ∫qï‘·qeTì n|ü⁄Œ #˚j·T&Éy˚T
lkÕ«$Tyê]øÏ düeTà‘·+ ø±˝Ò<äT. ø£qTø£H˚ yês¡T eTT≥º˝Ò<äT.
|ü+&ÉT>∑≈£î, j·÷Á‘·≈£î, |üu≤“ìøÏ, eTπs |ü$Á‘· ø±sê´ìøÏ n|ü⁄Œ
#˚j·T≈£L&É<äì l wæ]&û kÕsTT ≈£L&Ü uÛÑ≈£îÔ\≈£î uÀ~Û+#ês¡T.
ˇø£s√E ø£*#˚&TÉ Væ≤+B|ü+&ç{Ÿ eTkÕÔHké ÕôV≤uŸ>±s¡T lkÕ«$Tyê]øÏ
¬s+&ÉT s¡÷bÕj·T\T düeT]Œ+∫ qeTdüÿ]+#ê&ÉT. ªáj·Tq≈£î Çs¡yÓ’ Äs¡T
s¡÷bÕj·T\T sêe˝…qì Áyêdæ Çj·T´j·÷´!µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. eT÷&ÉT
HÓ\\ ‘·sT¡ yê‘· yê]øÏ Á|üuTÑÛ ‘·«eTT yês¡T #ê˝≤ø±\+>± ô|+&ç+>∑T˝À e⁄+∫q
n&çwüq˝Ÿ Ç+ÁøÏyÓT+{Ÿ s¡÷.26/` \T eT+p¬s’q~! lkÕ«$Tyê]øÏ <äøÏåD
düeT]Œ+∫q HÓ\ qT+N Ç+ÁøÏyÓT+≥T ÄyÓ÷~+#·&Éy˚T ÄX¯Ãs¡´+.
lkÕ«$Tyês¡T ø=+‘·eT+~øÏ Ç+‘· &ÉãT“ ô|&ç‘˚>±ì e÷≥sê<äì
#Óù|Œyês¡T. <ÛHä êX¯|sü T¡ \T, ˝ÀuÛTÑ \T lkÕ«$Tyê]øÏ &ÉãT“ |æ#Ã· qT≈£îH˚yês¡T.
|ü]X¯ó<ä∆yÓTÆq yê] yÓ’sê>∑´ J$‘· $<ÛëHêìï |ü]o*+∫qyê]øÏ>±ì
lkÕ«$Tyê]øÏ <ÛäqeT+fÒ <Ûëq´|ü⁄–+»+‘· $\Te>∑÷&Ü ˝Ò<äì ‘Ó*j·T<äT.
Äj·Tq <Ûäqy˚THê&ÉT <ë#·Tø=ì jÓTs¡T>∑s¡T. kÕj·T+ø±˝≤ìø£˝≤¢ ùde≈£î\≈£î
yê] yê] ø£cÕºìï, nedüsêìï ã{Ïº |ü+#˚ùdyês¡T. ø=+<äs¡T <äøÏåD
düeT]Œ+∫Hê d”«ø£]+#˚yês¡T ø±s¡T.
ø=ìï ø±s¡D≤\e\¢ l sêeTj·T´ ‘·q Á|üø£ÿ #˚qTø£+fÒ Ä\dü´+>±
ªsê–µ ô|s’ T¡ ô|{≤ºsT¡ . #˚˝À |ü<Tä qT ˝Ò<Tä >∑qTø£ #·øÿ£ >± yÓTT\e<äì uÛj
Ñ T· |ü&,ç
sê–ô|’s¡T u≤>± |ü+&ç‘˚ lkÕ«$Tyê]øÏ |ü⁄{ÏºøÏ ˇø£ ‘·÷eTT sê>∑T\ #=|ü⁄Œq
düeT]Œ+#·T≈£î+{≤qì ÁyÓTT≈£îÿ≈£îHêï&ÉT. #˚qT nqT≈£îqï <ëìø£+fÒ m≈£îÿe>±
|ü+&ç+~. ‘êqT ÁyÓTT≈£îÿ≈£îqï sê>∑T\˝À ø=ìï Ç#êÃ&ÉT>±ì ø=ìï Çe«˝Ò<Tä .
129
<äøÏåD ne<Ûä÷‘· ©\
Ä dü+>∑‹ eTs¡∫b˛sTT ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\T >∑&ç#êsTT. m|ü⁄Œ&√
>∑Ts=Ô∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT e÷Á‘·+ u≤<Ûä|ü&˚yê&ÉT. ˇø£s√E lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫
qeTdüÿ]+#ê&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT˝À ‘êeTT ªÄ sê>∑T\T n{≤¢π>
b˛j·÷sTT!µ nì ¬s+&ÉT eT÷&ÉT e÷s¡T¢ ô|<ä›>±, nqTø=+≥THêïs¡T. Ä
e÷≥\T ‘·q ÁyÓTT≈£îÿqT >∑T]+#˚qì >∑T]Ô+#ê&ÉT. |ü]Vü‰s¡+‘√ düVü‰ Ä
sê>∑T\ KØ<äTqT yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+#ê&ÉT.
l kÕsTTHê<ÛTä ìe˝… lkÕ«$Tyês¡T ‘·q≈£î sêe\dæq ÁyÓTT≈£îÿã&ÉT\T
n&ç– |ü⁄#·TÃø=H˚yês¡T. ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT <äøÏåD ô|’ø£+ ∫qï ∫qï yÓTT‘êÔ\T>±
nH˚ø£e÷s¡T¢ n&ç– |ü⁄#·TÃø=ì sêe\dæq yÓTT‘·Ô+ |üP]ÔjÓÆTq ‘·s¡Tyê‘· Çø£
ˇø£ÿ ô|’kÕ ≈£L&Ü rdüT≈£îH˚yês¡T ø±<äT.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT <äøÏåD≤~ qT+&ç e∫Ãq ¬s’‘·T ≈£L© s¡÷.2/` ô|{Ïº @<√
Á|üX¯ï n&ç>±&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ÿe÷≥ #Ó|æŒ ªÇø£ e÷≥sê<äT, eTs¡˝≤
<äøÏåD ô|≥ºeTHêïs¡Tµ. Ç˝≤π> nH˚ø£ e÷s¡T¢ <äøÏåD n&ç– n‘·ì e<ä›qTqï
ô|’ø£eT+‘ê #êØ®øÏ ≈£L&Ü ˝Ò≈£î+&Ü rdüT≈£îHêïs¡T. ∫≥º∫es¡ n‘·ìøÏ N{°
ÁyêsTT+∫ Ç#êÃs¡T. ‘·s¡Tyê‘· n‘·ìøÏ #êØ®\≈£î ≈£L&Ü ô|’ø£+˝Òì dü+>∑‹
m]π> lkÕ«$Tyês¡T n‘·ìøÏ s¡÷.6/` \T Ç∫Ã |ü+bÕs¡T.
ø£&É|ü õ˝≤¢ qT+&ç ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT <äs¡ÙHês¡ú+ sê>±H˚ lkÕ«$Tyês¡T
nH˚ø£ |üsê´j·÷\T <äøÏåD n&ç– n‘·ì <ä>∑Zs¡ ˇø£ÿ ô|’kÕ ˝Ò≈£î+&Ü
rdüT≈£îHêïs¡T. Ç<ä+‘ê eTq eT+∫πøqì Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT #ê˝≤ dü+‘√wü+>±
CÀ; U≤∞ #˚XÊ&ÉT. lkÕ«$Tyê] ÄÁX¯eT+˝À uÛÀ+#˚dæ ôd\e⁄ rdüTø=ì
‘·q Á>±eT+ ãj·T\T<˚sê&ÉT. #˚‹˝À ô|’kÕ˝Ò<äT. ãdüT‡˝À lkÕ«$Tyês¡T
‘·qπø<√ ˇø£ $<Ûä+>± #ê]® &ÉãT“ düVü‰j·T+ #˚kÕÔs¡ì ‘·\#ê&ÉT. ∫Á‘·+>±
‘êqT eT÷&ÉT ãdüT‡\T, ˇø£ |ü&Ée˝À Á|üj·÷D+ #˚dæHê ˇø£ÿs¡T >∑÷&É
‘· q qT #ê]® ÇeTàì n&É T >∑ ˝ Ò < ä ≥ . á $wü j · ÷ ìï n‘· & É T ‘· q
ùdïVæ≤‘·T\+<ä]ø° ÄX¯Ãs¡´+‘√ yÓ\¢&ç #˚XÊ&ÉT.
130
ne<Ûä÷‘· ©\
kÕ<ÛäT <ä÷wüD
ø√{Ïrs¡+ú <ä>sZ∑ ¡ ô|Hêïq~˝À ô|<ä› <ä÷\eT+‘· yÓTT<äT›
Á|üyêVü≤+˝À e∫Ã+~. #ê˝≤ eT+~ <ëìì ã+&ç MT<ä
rdüT≈£îsêyê\ì #·÷#ês¡T. n~ #ê˝≤ ãs¡Te⁄>± e⁄qï+<äTq
‹]– yÓ[flb˛j·÷s¡T. Ä sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ÿπs <ëìï
uÛÑTC≤q yÓ÷düT≈£î e∫Ã ‘·eT >∑T+&ÉeTT˝À y˚XÊs¡T. ‘Ó\¢yê]
<ëHêï ¬s’‘·T\T #·÷∫, ªz |æ∫Ã yÓ+ø£j·÷´! ã+>±s¡+ ˝≤+{Ï <ä÷˝≤ìï
Ç{≤¢ ‘·>∑T\u…&ÉT‘·THêïy˚, ˙ ø√düy˚THê y˚TeTT <ëqïø£ÿ&É e⁄+∫+~? nì
‘·÷\Hê&Üs¡T. yê]˝À ˇø£ <äT+&É>∑T&ÉT, ª˙M |æ∫Ã |üqT\T #˚j·T≈£îµ nì
#Ó+|üq ˇø£ <Óã“ ≈£L&Ü ø={≤º&É≥. Ä <äT+&É>∑T&ÉT Ç+{ÏøÏ yÓfi‚fldü]øÏ
n‘·ì Ç\T¢ ‘·>∑T\|ü&ÉT‘·T+~. #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ yêfi¯¢+‘ê ‘·eTqT s¡øÏå+#·eTì
lkÕ«$Tyê]ì ÁbÕ]ú+#ês¡T. ªbÕ|ü+ e⁄qï+‘· es¡≈£î b˛‘·T+~ $T–*q~
ì\ã&ÉT‘·T+~µ nì ôd\$#êÃs¡T. n{≤¢π> Ä ø={Ïºqyêì Ç+{Ïes¡≈£L
ø±*b˛sTT+~. $T–*q Ç+&ÉT¢ #Ó≈£îÿ #Ó<äs¡˝Ò<äT. ‘Ó\¢yê] n‘·&ÉT
lkÕ«$Tyê] ø±fi¯flô|’ ã&Ü¶&ÉT.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T eTT~π>&ÉT˝À ˇø£]+{ÏøÏ yÓ[fl ªne÷à!µ
nì |æ*#ês¡T. Ä >∑èVæ≤DÏ <=&√¢ |üì#˚düT≈£î+≥÷, ªmes¡B?µ nì ô|<ä›>±
ns¡∫+~. lkÕ«$Tyês¡T ªH˚qe÷à, |æ#√ÃDÏíµ nHêïs¡T. ÄyÓT≈£î dü]>±
$q|ü&øÉ £ eTs¡˝≤, ªmes¡B?µ nì n]∫+~. lkÕ«$Tyês¡T ‘·\^s¡T≈£î+≥÷
ª|æ#√ÃDíe÷à!µ nHêïs¡T. ÄyÓT ªnsTT‘˚H˚+?µ nqï~, lkÕ«$Tyês¡T ªn+‘·
eTT<ä› ô|&É‘êe˙!µ nHêïs¡T. Ä >∑èVæ≤DÏ ˝Ò<ä+≥÷H˚ ˇø£ dü+>∑{Ï eTT<ä›
lkÕ«$Tyê] ‘·Tyê«\T˝À y˚dæ+~. lkÕ«$Tyês¡T ªHê*ø£ÿ&É¶y˚TyÓTÆq n+‘·
yÓj·Té÷àµ nHêïs¡T n+fÒ |ü#·Ã&ç>±ì, ≈£Ls¡>±˙ y˚j·TeTì uÛ≤e+. ˝Ò<äì
ø£düTs¡T≈£î+≥÷H˚ ÄyÓT n+‘· |ü#·Ã&ç y˚dæ+~. ªn+‘· <Ûës¡ y˚j·Te÷àµ
nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. n+fÒ HÓsTT´ y˚j·TeTì, ÄyÓT ˝Ò<ä+fÒ ˝Ò<äì
131
kÕ<ÛäT <ä÷wüD ne<Ûä÷‘· ©\
#ê˝≤ |üsT¡ wü+>± e÷{≤¢&+ç ~. ªñ{Ïôº |q’ <äT‘·˝Ô À e⁄+~, yÓjT· é÷àµ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. ÄyÓT ø£d]æ ø={Ï+º ~. yÓ+≥H˚ Ä ñ{Ïº ‘Ó– ÁøÏ+<ä|&ü ç HÓjT· ´+‘ê
H˚\bÕ˝…+’ ~. lkÕ«$Tyês¡T qe⁄«≈£î+≥÷ yÓ[flb˛j·÷s¡T. Ç+<äTøπ >±uÀ\T
l kÕsTTHê<∏Tä &ÉT _Ûøså£ TTe«≈£îHêï _Ûø>å£ ±fi¯flqT ‘·÷\Hê&Ée<äì› ôd\$#êÃs¡T.
n˝≤π> ô|<äy› êfi¯ófl, ªø±\T C≤]Hê |òsü y¡ ê˝Ò<Tä . H√s¡T C≤]‘˚ Á|üe÷<ä+µ
nHêïs¡T. BH˚ï kÕ«$Tyês¡T ªH√s¡T $|üŒ≈£L&É<äj·÷´µ nì #ÓbÕŒs¡T.
132
ne<Ûä÷‘· ©\
_Ûøå±qï+
m+<äs√ <Ûäì≈£î\T e∫Ã <Ûäq sêdüT\T lkÕ«$Tyê]
bÕ<ë\ #Ó+‘· ≈£îeTà]+∫Hê yê]øÏ Á|üX¯ï\T #Óù|Œ~ ˝Ò<äT.
ô|’yêfi¯ófl ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<äT nì>±˙, e÷≥ sê˝Ò<äì>±˙ #Ó|æŒ
Á‹|æŒ |ü+ù|yês¡T. uÛøÑ ÔÏ ÁX¯<\∆ä T>∑\ yê]øÏ &ÉãT“ ô|≥ºøb£ ˛sTTHê
yês¡T n&ÉT>∑≈£î+&ÜH˚ yê]øÏ ‘·eT ÄodüT‡\T ÁyêsTT+∫,
nuÛÑj·T eTTÁ<ä y˚dæq N{°\T Ç#˚Ãyês¡T. ø£qTø£ m\¢y˚fi¯˝≤ _Ûøå±qï+ MT<ä
Ä<Ûës¡|ü&˚yês¡T. ‘·eT ø√]ø£\T r]q uÛÑ≈£îÔ\T lkÕ«$Tyê] $&ç~˝À
dü+‘·s¡ŒD #˚dæHê düπs, |ü+&É>∑Hê&Ó’Hêdüπs, _Ûøå±qïeTT ‘Ó#˚Ã+<äT≈£î
yÓfi¯¢e\dæ+<˚. ªnj·÷´, á s√E Mfi¯ó¢ ô|{≤ºs¡ì eTq+ _Ûø£å≈£î b˛≈£î+fÒ
πs|ü⁄ ô|≥ºs¡j·÷´!µ nH˚yês¡T.
<äXj
¯ T· ´:` kÕ«$T! ÄÁX¯e÷ìï ø£ìô|≥Tºø=ì Çs¡y’Ó eT+~ ñHêïeTT.
y˚TeT+‘ê Áã‹πø<Ó{≤º?
lkÕ«$T:` á |ü+&˚<ä+‘ê me]<äqT≈£îHêïej·÷´.
uÛÑ>∑e+‘·T&˚ n+<ä]ø° Äø£*∫Ã <ëìøÏ ‘·–q ÄVü‰sêìï |ü+&˚≥≥T¢
#˚düTÔHêï&ÉT. eTq #˚˝À |ü+&ç+~ >∑qTø£ n+‘ê eTqy˚T ‹Hê\H˚ kÕ«s¡úãT~∆
e÷ì |ü+≥ì∫Ãq <Ó’eeTT m&É\ ø£è‘·»„‘ê uÛ≤eeTT‘√ $]$>± <Ó’eeTT
ù|]≥ <ëq<Ûäsêà\T #˚j·TeTì lkÕ«$Tyês¡T uÀ~ÛdüTÔHêïs¡T.
lkÕ«$Tyê]øÏ _Ûø>å£ ±˙, HÓy’ <˚ ´ä +>±˙, <ëq+>±˙ düeT]Œ+#˚≥|ü⁄Œ&ÉT
á ø£è‘·»„‘ê uÛ≤eeTT‘√ düeT]ŒùdÔ n~ eTVü≤‘·Ôs¡yÓTÆq |òü*‘·$TdüTÔ+~.
_Ûø£å>±&ÉH˚ uÛ≤eq‘√ y˚ùdÔ <ëìøÏ ‘·–q dü«\Œ |òü*‘·y˚T <ä≈£îÿ‘·T+~.
‘·eT eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s¡+ ≈£L&Ü Ms¡T ‘·eT ùde≈£î\
Vü≤è<äj÷· \qT ‘·>T∑ $<Û+ä >± Áù|sπ |æ+∫ á ìs¡+‘·s¡ _Ûøå£ kÕ+Á|ü<ëj·TeTTqT
ø=qkÕ–+#·T#·THêïs¡T.
133
_Ûøå±qï+ ne<Ûä÷‘· ©\
lkÕ«$Tyê] Ä»„y˚Ts¡≈£î nqï+ ‹q&É+ e÷ì n≥T≈£î\T, #·¬øÿs¡
˙fi¯fl‘√ J$düTqÔ ï s√•¬s&ç¶ Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.ªHê≈£î eè<ë∆|´ü eTTe\¢ ø£+{Ï #·÷|ü⁄
u§‹Ô>± ø±qsê<äT. n+<äT˝À Á<äyêVü‰s¡+ rdüT≈£î+{≤qT >∑qTø£ #ê˝≤
ã\V”≤q+>± e⁄+{≤qT. n<˚$T ∫Á‘·y÷Ó >±˙ _Ûø≈å£ î£ yÓfifl‚ y˚fis¯ TT‘˚ ø=+&É+‘·
ã\+ e∫Ã, Çø£ |ü&ÉTø√ ãT<Ó∆j·T´<äT. _Ûøå±bÕÁ‘· rdüTø=ì b˛‘·T+fÒ kÕ«$T
<äj·Te\q <√eq ‘Ó\¢ì <ës¡+ |ü{Ïºq≥T¢>± dü«\Œ+>± C≤&É ‘Ó\TdüTÔ+~.
n˝≤ b˛‘·T+fÒ ˇø£ÿs√C…’Hê eTT\T¢>∑T#·TÃø=ì>±˙, sêsTT m<äTs¡T ‘·–*>±˙
ms¡T>∑qT. s¬ +&ÉTqïs¡ øÏ˝À\ _j·T´|üqï+|üfºÒ {Ï|qæò T, eTõ®>∑ {Ï|qæò T, uÛ≈Ñ î£ \Ô T
Ç∫Ãq Ç‘·s¡ edüTÔe⁄\T mø£ÿ&Ü ÁøÏ+<ä ô|≥º≈£î+&Ü ÄÁX¯eT+ #˚]Ãq<ëø±
u≤>± e⁄+{≤qT. kÕïq+ #˚d,æ lkÕ«$Tyê]øÏ qeTkÕÿs¡+ #˚XÊø£ Ä X¯ø+Ô£ ‘ê
@eTe⁄‘·T+<√ @yÓ÷ ìØ«s¡´+>± |üø£ÿMT<ä yê*‘˚ Çø£ πs|ü⁄ _Ûø£åy˚fi¯πø ‹]–
X¯øÔÏ edüT+Ô ~. Ç~ øπ e\+ lkÕ«$Tyê] ø£è|ü>±ø£ eTπs$T{Ï? lkÕ«$Tyês¡T
HêøÏ∫Ãq á ùde ∫e] XÊ«dües¡≈£î #˚j·T&Éy˚T Hê |üs¡eT ø£s¡Ôe´+>±
‘·\TdüTÔHêïqTµ.
s√•¬s&ç¶>±s¡T y˚T HÓ\ 1986˝À |üs¡eT|ü~+#êø£ á ùdeqT l
sêeTj·T´ e+{Ï Ç‘·s¡ ùde≈£î\T #˚ùdyês¡T. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT nìyês¡´ ø±s¡D≤\
e\q _Ûø±å HêïìøÏ yÓfifl‚ eT>∑yêfiËe¢ «s¡T ÄÁX¯eT+˝À˝ÒsT¡ . n˝≤+{Ï |ü]dæ‘ú T· \˝À
>∑÷&Ü ìs¡+‘·s¡+ kÕπ> á ø±s¡´Áø£eT+ ì\∫b˛≈£î+&Ü lkÕ«$Tyês¡T
ˇø£ ∫Á‘·yÓTÆq ©\ Á|ü<ä]Ù+#ês¡T.
∫qïHê&˚ uÛÑs¡Ôb˛j·÷ø£ <äT'KeTT e\q Äø£* ˝Ò$T‘√ eT+#·+
|ü{Ïº #êeqTqï ø√&É÷s¡T yÓ+ø£eTà lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\q dü«düú‘· #Ó+~
Á|üdTü ‘Ô +· ÄÁX¯eT+˝À ñ+≥T+~. áyÓT @Hê&É÷ Á>±eT+˝ÀøÏ yÓ[fl ms¡T>∑<Tä .
áyÓT≈£î lkÕ«$Tyês¡T m˝≤+{Ï Áù|s¡D ì#êÃs√>±˙ ìs¡+‘·s¡ _Ûø£å
ì\∫b˛≈£î+&Ü ÄHê&ÉT ‘êH˚ _Ûø£å≈£î ãj·T\T<˚]+~. Ä $<Ûä+>± áyÓT
düTe÷s¡T ˇø£ dü+e‘·‡s¡eTT lkÕ«$Tyê]øÏ _Ûø£å ‘Ó#˚Ã ùde #˚j·T>∑*Z+~.
H˚{øÏ ° kÕ«$T ø£è|üe\q á ø±s¡´Áø£eT+ ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚ e⁄+~. lkÕ«$Tyê]
ø£è|üe\q y˚fi¯≈£î e∫Ãq n‹<∏äT\+<ä]øÏ ÄÁX¯eT+˝À ñ∫‘· uÛÀ»q edü‹
lkÕ«$Tyêπs ø£*Œ+#·T#·THêïs¡T.
_Ûøå±Hêïìï >∑÷]Ã s√•¬s&ç¶>±s¡T #Ó|æŒq e÷≥\T >∑eTHês¡ΩeTT.
134
ne<Ûä÷‘· ©\ _Ûøå±qï+
ªÄÁX¯eT+˝À m≈£îÿeeT+~ n‹<∏äT\T e∫Ãq s√E m≈£îÿe nqï+
<=s¡T≈£î‘·T+~. ‘·≈£îÿeeT+~ eùdÔ ‘·≈£îÿy˚ <=s¡T≈£î‘·T+~. ì+&Ü Äs√>∑´+
u≤>±˝Ò<Tä . ás√E }s¡+‘ê ‹s¡T>∑>\∑ Hê nqT≈£î+fÒ m|ü⁄Œ&ÉT ‹s¡T>∑T‘êH√
@yÓ÷, ¬s+&ÉT {Ï|òæqT¢ ø£åD+˝À ì+&ç ≈£Ls¡TÃ+{≤sTT. lkÕ«$Tyê] eTVü≤‘·TÔ
#Óù|Œ+<äT≈£î ø±<äT˝Òj·÷´. n~ me]øÏ yês¡T ‘Ó\TdüTø√e\dæ+<˚µ n+{≤s¡T
s√•¬s&ç¶>±s¡T.
Ç<˚$<Ûä+>± @ s√E edüTÔe⁄\T ÄÁX¯eT+˝À ˝Ò≈£î+fÒ nedüsêìøÏ
‘·–qyê{Ïì mes√ ˇø£s¡T ‘Ó∫Ã Çe«H˚ ÇkÕÔs¡T. ªH˚qT #ê≥T≈£î b˛j·÷ø£
≈£L&Ü H˚qTqï|ü⁄Œ&ÉT »]–qfÒ¢ »s¡T>∑T‘·T+~µ nì lkÕ«$Tyê]∫Ãq nuÛj Ñ T· +
H˚&ÉT nø£åsê˝≤ ì»yÓTÆ+~.
135
ne<Ûä÷‘· ©\
»qà»qà\ nqTã+<Ûä+
|üse¡ ÷‘·à dü«s¡÷|ü⁄&Óq’ e÷qe⁄&ÉT nC≤„q+ e\q
39 sê>∑<˚«wüeTT\T ÇcÕºsTTwüºeTT\≈£î˝ÀHÓ’ düTø£è‘·, <äTwüÿè‘ê´\T
#˚kÕÔ&TÉ . yê{Ï ø£sà¡ |ò*ü ‘ê\qT nqTuÛ$Ñ +#·&Üì¬øH√ï »qà
|üs¡+|üs¡\T m‘·TÔ‘ê&ÉT. ªeTqTcÕ´D≤+ düVü≤Áùdwüßµ nqï≥T¢
mes√ ˇø£s¡T eTVü‰‘·Tà\ ø£è|üe\q nC≤„Hêìï #Û˚~+#·Tø=ì
C≤„qT˝Ö‘ês¡T. n{Ïºyê]øÏ Je⁄\ jÓTTø£ÿ |üPs¡«»qà\T, yê{Ï ø£s¡à|òü˝≤\T
düŒwüº+>± ‘Ó\TkÕÔsTT. á $wüj·T+ n+<äs¡T eTVü≤˙j·TT\ #·]Á‘·\˝Àq÷
#·÷&Ée#·TÃ. lkÕ«$Tyês¡T ≈£L&Ü nH˚ø£ eT+~øÏ |üPs¡« »qà\T, yê]‘√
‘·q≈£î >∑\ nqTã+<Û+ä >∑÷]Ã N{°\T ÁyêsTT+∫ Ç#˚Ãyês¡T. yê]‘√ ‘·q≈£î
>∑\ |üPs¡« »qà\ nqTã+<Ûä+ >∑÷]Ã ‘Ó*dæq e÷qe⁄\T yê] m&É\
ø£è‘·»„‘ê uÛ≤e+‘√ m+‘√ düìïVæ≤‘·yÓTÆ lkÕ«$Tyê]ì ùd$+#˚yês¡T.
ˇø£s√E >∑Ts¡ej·T´qT >∑T]+∫ Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ªáj·Tq u…+>∑Tfi¯Ss¡T <äøD
åÏ + M~Û˝À ø£+kÕ*+≥ |ü⁄{≤º&TÉ . eTs¡˝≤
ø√eT{Ï+≥|ü⁄{≤º&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· H˚qT yÓ+ø£≥–] sêC≤>±]+{À¢q÷,
>∑Ts¡ej·T´ sêC≤>±] e÷eT>±]+{À¢q÷ |ü⁄{≤ºeTTµ.
ˇø£kÕ] #·\e÷Hêj·TT&ÉT‘√ #ÓbÕŒs¡T. ª#·\e÷Hêj·TT&Ü! b˛sTTq
»qà˝À yÓ+ø£≥–] sêC≤>±]+{Ï˝À H˚qT >∑es¡ïs¡T ø√s¡T‡, ˙e⁄ »&ç® ø√s¡÷‡
#·~yêeTT. q>∑fifl¯ ˝À ìedæ+#êeTT. eTì<ä]› ø° ô|+&ç¢ ˝Ò<Tä . Ç|ü⁄Œ&ÉT |üP]+{À¢
e⁄HêïeTT. m\¢|ü⁄Œ&É÷ y˚T&É\T ekÕÔj·÷? Ä ‘·s¡Tyê‘· |æsƒê|ü⁄s¡+
sêC≤>±]+{À¢ e⁄+&ç Ç|ü⁄Œ&ÉT Hê>∑˝Ò≥÷s¡T e#êÃqTµ nHêïs¡T.
eT*¢ø£ yÓ+ø£j·T´ (nìπø|ü*¢) Çs¡yÓ’ nsTT<äT dü+ˆˆ\ ej·TdüT‡˝À
lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡ø=#êÃs¡T. >∑‘· Çs¡yÓ’¬s+&ÉT dü+ˆˆ\T>± ø£f…º\T ø={Ïº
lkÕ«$Tyê] n–ï>∑T+&ÜìøÏ düeT]ŒdüTÔHêï&ÉT.
136
ne<Ûä÷‘· ©\ »qà»qà\ nqTã+<Ûä+
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T yÓ+ø£j·T´qT #·÷∫ ªHê <ä>∑Zs¡≈£î e#˚ÃjYTµ
nì |æ*#ês¡T. ªkÕ«MT! H˚qT sêqT. MT <ä>∑Zs¡ø=ùdÔ _Ûøå±qï+ ‘Ó#˚Ã+<äT≈£î
b˛yê*. n~ Hêe\¢>±<äTµ nHêï&ÉT. ªnuÒ“ n<˚MT˝Ò<äT..... sêy˚TX¯«s¡+˝À
H˚qT y˚TH˚»s¡T. ˙e⁄ ô|<ä› >∑Te÷kÕÔ>±qT e⁄+&çHêeTT. á ÁbÕ+‘·+˝À ˙
u≤ø°\˙ï r]b˛j·÷sTT. Hê <ä>∑Zs¡ ø=#˚ÃjYTµ nHêïs¡T. ªkÕ«MT, Hê≈£î 40
<äj·÷´\T b˛>=fÒº eT+Á‘·+, >±*≈£î+≥T eT+Á‘·+, ø±fÒs¡T eT+Á‘·+,
b˛˝Òse¡ Tà eT+Á‘·+ #Ó|‘æ ˚ ˙ <ä>sZ∑ ø¡ =kÕÔqTµ nHêï&É‘&· TÉ . ªn{≤¢>π #Ó|⁄ü ‘êqTµ
s¡eTàHêïs¡T. ª˙e⁄ e÷ eTTsƒê˝À y˚TÁd”Ô>± e⁄+&ç ø£f…º\T ø=&ÉT‘·T+&ÉT. ˙
yÓqø±˝Ò Mfi¯fl+<äs¡÷ edüTÔ+{≤s¡Tµ nì N{° ÁyêsTT+#ês¡T lkÕ«$Tyês¡T.
n‘·&ÉT ø√]qfÒ¢ Äj·÷ eT+Á‘ê\T #Ó|üŒ&Éy˚T>±ø£ yê{Ïì |ü*πø $<ÛëqeTT,
ìj·TeTìwü\˜ T e¬>s’ ê ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡≥. (nVü≤sø±s¡+ ms‘· ~>∑C≤s¡TdüTsÔ <√
#·÷&É+&ç. e÷qe⁄\ @ u≤<ÛÓ’q H˚qT bıeTàsfÒ b˛j˚T es¡$TùdÔ ekÕÔqì
n&ç–‘˚ ìj·TeT ìwü\º T, eT+Á‘·»|ü+ u≤<Ûä b˛j˚T<˚><∑ ë! edüTeÔ ⁄\T yÓTT\˝À
ø£≥Tºø√! bıeTàqï »ãT“\T b˛‘êj·THêïs¡T >∑<ë y˚\÷s¡T sêe÷Hêj·TT&çï.)
kÕ«$Tyê] ùde≈£îsê\T ø√&É÷s¡T yÓ+ø£eTà >∑T]+∫ Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ªª|üPs¡«+ C…+&Ü\yê] ø√&É\yÓ’ |ü⁄{Ïº, n+‘·düTÔ\˝À e⁄+&ç e+{Ï ì+&Ü
ã+>±s¡T q>∑\T <Ûä]+∫ ÁøÏ+~ #·÷|ü⁄ ˝Ò≈£î+&Ü ô|’ #·÷|ü⁄‘√ e⁄Hêïe⁄. ˇø£
s√E ˙ ø±\T C…+&Ü≈£î ‘·–* C…+&Ü e]–+~. ˙e⁄ uÀsê¢ |ü&Ü¶e⁄. ª˙e⁄
uÛÑ÷$T MT<ä |ü⁄{Ïº kÕe÷q´ $<Ûäesê\T>± e⁄+{≤e⁄ b˛!µ nì Ä C…+&Ü
X¯|æ+∫+~. Ä XÊ|ü+ ˝Ò≈£î+fÒ ˙≈£î ô|+&˚¢˝Ò<äT. ø±˙ XÊ|ü+ e\q ô|+&ç¢
»]– u≤\´+˝ÀH˚ uÛsÑ Ô¡ b˛j·÷&ÉT. ø±˙ y˚TeTT ìqTï e<ä* ô|≥ºeTTµµ nHêïs¡T.
ÇqT≈£î]Ô˝À ˇø£ {°#s· Y e⁄+&˚yê&ÉT. n‘·ì ≈£îe÷s¡TìøÏ ãT~∆V≤” q‘·,
ø±fi¯ófl #˚‘·T\T kÕ«BÛq+˝À ˝Òe⁄. &Üø£ºs¡¢e\¢>±ø£ lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·≈£î
rdüT≈£îe#êÃs¡T. lkÕ«$Tyês¡T nHêïs¡T. ª@$T #˚kÕÔeTj·÷´? >∑Ti≤¿\qT
ø={Ïqº bÕ|ü+, |üPs¡«»qà˝À |ü+<Ó|⁄ü >∑Ti≤¿\T ‘√˝Òyê&ÉT. nqTuÛ$Ñ +#ê* >∑<ë?µ
Ç˝≤H˚ lkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ˇø£ eT÷s¡Ãy¤ ê´~Û>\∑ düHê´dæ e#êÃ&ÉT.
ª@$TkÕ«MT! Ç+‘· |ü$Á‘· Jeq+ #˚ùdyê&çø° yê´~Û?µ nì uÛ≈Ñ î£ \Ô T n&ç>±s¡T.
|üPs¡«+ Ç‘·&TÉ |ü≈îå£ \ y˚≥>±&ÉT. dü+ãsêìøÏ y˚{≤&˚yê&ÉT. nqTuÛ$Ñ +#·e<ë›?µ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. Äø£*#˚ u≤~Ûs#·ã&ç e÷sdü+ ‹q&É+ ø±<äT. dü+ãsêìøÏ 40
137
»qà»qà\ nqTã+<Ûä+ ne<Ûä÷‘· ©\
y˚≥ Ä&ç‘˚ Ç˝≤ e⁄s≥Ts~. nìï $wüj·÷\T n+‘˚.
Ä düHê´dæ eT÷s¡Ã¤ e∫Ã ô|’ qT+&ç –s¡–s¡ ‹]– ÁøÏ+<ä |ü&˚ |üøÏåe˝…
–s¡–s¡ ‹]– |ü&˚yê&ÉT. ø£s¡àdü÷Á‘·+ m+‘· #·ø£ÿ>± |üì#˚düTÔ+<√
lkÕ«$Tyês¡T $e]+#ês¡T.
Hê>∑T\yÓ\≥¢ ÷s¡T˝À ˇø£|\æ y¢ êìøÏ s¬ +&ÉT u§≥qy˚fifl¯ ≈£L düŒs¡Ù˝Ò<Tä .
lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îe#êÃs¡T. ªø±{Ÿ|ü⁄\Tº‘√ ‘·e÷cÕ≈£î |æ≥º*ï
ø=fÒºyê&ÉT. nqTuÛÑ$+#·e<ë›?µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T s√•¬s&çì¶ |æ\∫, ªnj·÷´! b˛sTTq »qà˝À
˙e⁄ düTã“j·T´ nH˚ Áu≤Vü≤àDT&Ée⁄. ˙e⁄ Hê≈£î #·<äTe⁄ #Ó|æŒq >∑Ts¡T&Ée⁄.
á |ü+#Ó\ »‘·, s¡÷.10/` \T >∑Ts¡T<äøÏåD>± rdüTø√µ nì Äj·Tq≈£î
Ç#êÃs¡T.
1979e dü+ˆˆ˝À lkÕ«$Tyês¡T ÇqT≈£î]Ô˝À e⁄+&˚≥|ü⁄Œ&ÉT ˇø£
j·÷Hê~ Ád”Ô, ÄyÓT eTT>∑TZs¡T ≈£îe÷¬sÔ\T u≤>± Äø£*‘√ e#êÃs¡T. yê]øÏ
lkÕ«$Tyês¡T nqï+ ô|{Ïº+#ês¡T. $düÔs√¢ì nHêïìï ‘·*¢ø£+fÒ eTT+<äT Ä
_&É¶\T ‹H˚XÊs¡T. eTs¡˝≤ nqï+ e&ç¶+∫ n+<ä]ø° ‘·è|æÔ >∑*Z+#ês¡T.
ªMfi‚ø¢ ±<äj÷· ´! áyÓT≈£î Ç+{Ï <ä>sZ∑ ¡ Ç+ø± q\T>∑Ts¡T _&É\¶ THêïs¡T. |üPs¡«+
áyÓT sêE>±] |ü≥eº TVæ≤wæ. }j·T\˝À eP>∑T‘·÷ ‘·q @&ÉT>∑Ts¡T <ëd”\≈£î
ô|≥º≈£î+&Ü áyÓT Vü‰sTT>± |òü\Vü‰s¡+ uÛÀ+#˚ùd~. Ä @&ÉT>∑Ts¡T <ëd”\T
Ç|ü⁄Œ&ÜyÓT _&É¶\T>± |ü⁄{Ïº áyÓTqT ‹qìe«≈£î+&Ü u≤~ÛdüTÔHêïs¡Tµ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. ÄyÓT ‘·è|æÔ>± uÛÀ+#˚XÊø£ ÄyÓT≈£î |ü~ s¡÷bÕj·T\T, ˇø£
Ns¡ Ç|æŒ+∫ |ü+bÕs¡T. ø£sà¡ |ò\ü + m˝≤ nqTuÛeÑ eTe⁄‘·T+<√ eTqeTT >∑T]Ô+∫
q&É#·Tø√yê*.
1969 dü+ˆˆ ÁbÕ+‘·+˝À >=\>∑eT÷&ç ÄÁX¯e÷ìøÏ Á|ü‹ì‘·´+ ˇø£
–]»q u≤*ø£ _Ûøå±HêïìøÏ e#˚Ã~. ‘·T\X¯eTà>±s¡T Ä u≤*ø£≈£î _Ûøå±Hêïìï
ô|{Ïº |ü+ù|~. ˇø£s√E Ä u≤*ø£ sê>±H˚ es¡+&Ü˝À y˚*eTTÁ<ä\T y˚düTÔqï
lkÕ«$Tyês¡T ªÄyÓT e∫Ã+<äe÷à!µ n+≥÷ ˝À|ü\qTqï ‘·T\X¯eTàqT
|æ*#ês¡T. neTà ô|{Ïºq nqï+ rdüTø=ì Ä u≤*ø£ yÓ[¢b˛sTT+~.
lkÕ«$Tyês¡T, ªsêC≤>±] ≈£î≥T+ãeTT˝À qT+&ç Áu≤Vü≤àD ≈£î≥T+ãeTT˝ÀøÏ
138
ne<Ûä÷‘· ©\ »qà»qà\ nqTã+<Ûä+
nø£ÿ&É qT+&ç Á|üdTü ‘Ô +· j·÷Hê~ ≈£î≥T+ãeTT˝ÀøÏ e∫Ã+~. @+ düèwüj
º ÷· ´
Ç~µ! n+≥÷ |üø£ |üø£ qyê«s¡T. <ë‘·è‘·«+ ‘·π>Zø=B› e÷qe⁄&ÉT y˚T&ÉÉ˝À
qT+&ç ô|+≈£î{Ï+{À¢øÏ, nø£ÿ&É qT+&ç >∑T&çX¯˝ÀøÏ sêe\düT+≥T+<äì
lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+.
y˚\÷s¡T düTÁãVü≤àD´+>±s¡T #ê˝≤ ø±\+>± ‘·q uÛ≤s¡´ yÓ÷ø±\T
H=|æŒ‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·T+fÒ lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#ês¡T. ªnj·÷´! áyÓT
|üPs¡«»qà˝À ø£&çy˚&ÉT Á>±eT+˝À eT>∑yê&ÉT>± e⁄+&ç ‘·q Ç+{À¢ e&ÉT¢
‹+≥Tqï Äe⁄qT s√ø£* ã+&É‘√ ø={Ïº+~. Ä Ks¡à Ç~. Á>±eT<˚e‘·
ã+>±s¡eTà, Ms¡sê|òüTe kÕ«$T ‘·–ZkÕÔs¡T. ø±˙ |üP]Ô>± H=|æŒb˛<äTµ nì
ôd\$#êÃs¡T. n{≤¢π> »]–+~ n+{≤s¡T.
139
ne<Ûä÷‘· ©\
~yê´qTuÛyÑ ê\T
sêø£då ü dü+Vü‰s¡+‘√ uÛ÷Ñ uÛ≤sêìï ‘·–+Z ∫ ãTTwüß\qT
nqTÁ>∑Væ≤+#˚+<äT≈£î sêeTT&ÉT ne‘·]+#ê&ÉT. nfÒ¢
eTVü‰uÛ≤s¡‘· j·TT<ä∆+ <ë«sê uÛÑ÷uÛ≤s¡+ ‘·–Z+#·T≥≈£îq÷,
ns¡ T ® q T&É T , ñ<ä ∆ e ⁄&É T , j· T XÀ<ä , >√|ü
>√|æø\£ qqTÁ>∑V≤æ +#·T≥≈£îq÷ l ø£èwüß&í TÉ ne‘·]+#ê&ÉT.
Ç<˚ $<Ûä+>± #·]Á‘· bı&Ée⁄Hê eTTeTT≈£åîe⁄\≈£î Ä<Ûë´‹àø£
Á|üuÀ<Ûëqï+~+∫ ~yê´qTuÛÑyê\‘√ Áb˛‘·‡Væ≤+∫ ø£è‘ês¡Tú\qT
41 #˚j·T&ÜìøÏ, Bq »H√<ä∆s¡D ø=s¡≈£î uÛÑ÷$T MT<ä |ü]|üPs¡Tí˝…’q
eTVü≤˙j·TT\ s¡÷|ü+˝À Ä |üs¡e÷‘·à ne‘·]dü÷Ô e⁄+{≤s¡T. n{Ïº
eTVü≤˙j·TT\qT eTTeTT≈£åîe⁄\T ÄÁX¯sTT+∫ rsê\ì ñ|üìwü‘·TÔ\T
uÛÑ>∑eBZ‘· #Ó|ü⁄‘·Tqï$. ns¡T®qT&ÉT, ñ<ä∆e⁄&ÉT l ø£èwüßíD°í, l ø£èwüßí&ÉT
kÕ+B|üì eTVü≤]¸ì, l sêeTT&ÉT e•wüß˙˜ ÄÁX¯sTT+#·&+É <ë«sê eTqø°
s¡Vü≤dü´+ ‘Ó\TdüTÔ+~. ø±s¡D+ düø£\ XÊÁkÕÔ\ kÕsê˙ï eTVü≤˙j·TT\T
uÀ~Û+#·&Éy˚T>±ø£ eTq+ $X¯«dæ+#·˝Òì $wüj·÷\qT Á|ü‘·´øå±qTuÛÑe+
<ë«sê ‘Ó\Œ>∑\s¡T. $X¯«s¡÷|ükÕøå±‘êÿs¡+ <ë«sê lø£èwüßí&ÉT ns¡T®qT&çøÏ
#˚dæq ñ|ü<˚X¯$T<˚.
n≥Te+{Ï nqTuÛyÑ ê˝Ò <ä‘êÔÁ‘˚jT· dü«s¡÷|ü⁄˝…q’ l •]&û kÕsTTu≤u≤,
nø£ÿ˝Ÿø√≥ kÕ«$T e+{Ïyês¡T ‘·eT uÛÑ≈£îÔ\ø£qTÁ>∑Væ≤+#·≥+ yê] #·]Á‘·˝À
#·÷&Ée#·TÃ. yê]øÏ eTT+<äT ne‘·]+∫q <ä‘êÔÁ‘˚j·T$X‚cÕ\qT ªl
>∑Ts¡T#·]Á‘·µ >∑÷&É #·ø£ÿ>± $e]düTÔ+~. Ç≥Te+{Ï eTVü≤˙j·TT\˝À
eTqøÏ{°e\ es¡≈£L \_Û+∫q ne<Ûä÷‘· l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T ˇø£s¡T.
ìC≤ìøÏ $T–*q <ä‘êÔe‘ês¡ |ü⁄s¡Twüß\ #·]Á‘·\T ÁX¯<ä∆‘√ |ü]o*ùdÔ>±ì l
yÓ+ø£j·T´kÕ«$T eTVæ≤eT eTq≈£î |üP]Ô>± ns¡ú+>±<äT. á e÷≥˝Àì
dü÷Á‘êìï ‘Ó*j·T≈£î+fÒ Äj·Tq ˇø£ yÓÁ]yês¡H√, ˝Òø£ πøe\+ Á|üX¯ï\T
140
ne<Ûä÷‘· ©\ ~yê´qTuÛÑyê\T
#Ó|⁄ü Œø=ì J$+#˚ ˇø£ kÕe÷q´ kÕ<ÛTä eH√ eTq+ ÁuÛ$Ñ T+#˚ neø±X¯eTTqï~.
$T–*q <ä‘êÔe‘ês¡eTT\ e˝… ne<Ûä÷‘· l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T
uÛÑ≈£îÔ\≈£qTÁ>∑Væ≤+∫q ~yê´qTuÛÑyê\qT á n<Ûë´j·T+˝À #·÷kÕÔeTT.
eTT~π>&ÉT yêdüeÔ ⁄´\T nøÏÿ+ yÓ+ø£Á{≤$T¬s&ç>¶ ±s¡T Ç˝≤ #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T.
ˇø£kÕ] lkÕ«$Tyês¡T eTT~π>&ÉT e#êÃs¡T. n<˚yÓ÷>±ì, Äj·Tq Hê ù|s¡T
e÷]Ã ªdüTã“sêeTj·÷´! ˙e⁄ Hê≈£î ‘·\T|üPs¡T≈£î Á‘√e #·÷|ædüTÔe⁄,
sêej· ÷ ´!µ nì qqTï ãj· T \T<˚ s ¡ rXÊs¡ T . ‘· ø Ï ÿ q yês¡ + <ä s ¡ ÷
ìÁ<äb˛‘·THêïs¡T. y˚TeTT ø=+‘·<÷ä s¡+ yÓ[fl ø=¬øÿsêfi¯fl >∑T≥º <ä>sZ∑ ≈¡ î£ #˚sêeTT.
lkÕ«$Tyês¡T qqïø£ÿ&É ≈£Ls√ÃeTì #Ó|Œæ Ä >∑T≥ºqT ‘=øÏÿ‘˚ yÓT‘·ãÔ &ÉT‘·T+<äì,
‘êeTT yÓ[fl Ä |üì#˚dæ ekÕÔeTì #Ó|æŒ yÓfi≤fls¡T. Äj·Tq @$T #˚kÕÔs√
#·÷&Ü\ì ø=~› ùd|ü{øÏ Ï HÓeTà~>± yê]ì düMT|æ+∫ ˇø£ Á|üøÿ£ q <ë≈£îÿHêïqT.
Äj·Tq Ä >∑T≥ºô|’øÏ møÏÿ ˇø£ ô|<ä› ã+&É MT<ä yÓ\¢øÏ˝≤ |ü&ÉTø=ì ø±\T
MT<ä ø±\T y˚düTø=ì }–+#·T≈£î+≥÷ bÕ≥\T bÕ&ÉT≈£î+≥THêïs¡T. H˚qT
yê] bÕ≥ $Hê\ì ∫qï>± qøÏÿ qøÏÿ bÕsê&ÉT‘·÷ Ä ã+&É ÁøÏ+<ä#˚]
≈£Ls¡TÃHêïqT. Äj·Tq yÓ+≥H˚ n~ |üdæ>∑{Ïº, ªô|qTuÛÑ÷‘ê\T ‹]π> á
s¡a≤eTTq ˙$˝≤ sêe#·Ãj·÷´?µ nHêïs¡T. H˚q|üsê<Ûä+ #˚XÊH˚yÓ÷qì
uÛÑj·Ty˚Tdæ+~. yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyês¡T ªn|òüTÀ]+#êe⁄˝Ò, |ü&ÉeTs¡>± qTqï
Äe⁄\ eT+<äqT #·÷&ÉT!µ nHêïs¡T. #·÷ùdÔ düTe÷s¡T eT÷&ÉT yÓTfiÆ ó¯ fl $d”sÔ +í¡ >±
dü+<äT ˝Ò≈£î+&Ü Äe⁄\ eT+<ä\T ø£ì|ædüTÔHêïsTT. |ü≥º|ü>∑\˝Ò¢ yÓ\T>∑T
Äe]+∫q~. eT>∑yêfi¯ó¢ ø=+‘·eT+~ Äe⁄\≈£î bÕ\T rdüTÔ+fÒ m+<äs√
>√|æø± Ád”Ô\T bÕ\T HÓ‹Ôq ô|≥Tºø=ì b˛‘·THêïs¡T. Ä <äèXÊ´ìï #·÷düTÔqï+‘·
ùd|üP Hê≈£î <˚e˝Àø£+˝À $Vü≤]düTÔqï≥¢ì|æ+∫+~. H˚qT ≈£L&Ü ˇø£
bÕ\≈£î+&É rdüT≈£îb˛sTT yê]ø£+~+∫ekÕÔqTµ nHêïqT. ªzj·TuÀ“! yêfi¯ófl
πs|ü˝…¢ yê&É¬ø‘·TÔ≈£îb˛‘·T+fÒ, eTs√e+ø£ Ábı<äT› yÓTT*∫ edüTÔ+fÒ ˙
yÓø£ÿ&çø£j·÷´ b˛j˚T~?µ nHêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT H˚qT ‘·÷s¡TŒ |ü&ÉeTs¡\T #·÷ùdÔ
n+‘ê n+<Ûäø±s¡+>± e⁄qï~. yÓqø£{Ï <äèX¯ý˚T ˝Ò<äT. b˛<ëeTT |ü<äj·÷´!
‘·\T|üPs¡T≈£î b˛sTT >∑Ts¡T˝Ô dÒ Tü ø√yê*µ nì lkÕ«$Tyês¡T ãj·T\T<˚sB¡ XÊs¡T.
qqTï kÕj· T +Á‘· + es¡ ≈ £ L ‘· \ T|ü P s¡ T ˝À ‘· e T‘√ ≈£ L &Ü
e⁄+#·T≈£îHêïs¡T. nqï+, ˙s¡T rdüTø√≈£î+&Ü Ç<ä›s¡eT÷ n˝≤π> e⁄HêïeTT.
141
~yê´qTuÛÑyê\T ne<Ûä÷‘· ©\
‘·s¡Tyê‘· qqTï }]øÏ bıeTàHêïs¡T.
ˇø£kÕ] ‘·\T|üPs¡T Á>±eT+˝À áX¯«s¡Hêj·TT&ÉT >±]+{À¢
lkÕ«$Tyês¡T y˚+#˚XÊs¡T. n~ esê¸ø±\+. lkÕ«$Tyês¡T ns¡sú êÁ‹ es¡≈L£
ø±–‘ê\ MT<ä ‘·eT Áy˚* eTTÁ<ä\T y˚dTü HÔ êïs¡T. Ä >∑èVü≤düTú áX¯«s¡Hêj·TT&ÉT
Ábı<äTb› ˛sTT+<äì #Ó|Œæ lkÕ«$Tyê]ì, qqTï uÛÀ»q+ #˚jT· eTì #ÓbÕŒ&ÉT.
n|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ªnjÓ÷´, eT+&É˝≤\T ‘·–Z e#êÃsTT. ø=eTTà ø£≥<º Tä .
˙e⁄ ˙ }]øÏ b˛j·÷´!µ nì yÓ+ø£Á{≤$T¬s&çì¶ Ä<˚•+#ês¡T. ø±ì nø£ÿ&ÉTqï
#· \ e÷Hêj· T T&É T lkÕ«$Tyê]‘√ ‘· q ≈£ î >∑ \ n‹ #· q Te⁄qT
|ü⁄s¡düÿ]+#·Tø=ì, Ç|ü⁄Œ&ÉT ns¡∆sêÁ‹ Ç+‘· es¡¸+˝À Äj·TqqT }]øÏ
bıeTà+{≤y˚! ˙ Je+ ø√dü+ es¡¸+˝À Äj·THÓø£ÿ&Éb˛‘ê&ÉT? nì >∑~›+∫,
ˇø£ yÓTT+&ç >=&É¶* rdüTø=ì lkÕ«$Tyê] MT<ä ≈£î]ø±&ÉT. n|ü⁄Œ&Üj·Tq,
ªnuÀ“! Äj·Tìø£ÿ&ÉT+&É ≈£L&É<äj·÷´!µ nHêïs¡T. $T–*q $es¡+ nøÏÿ+
yÓ+ø£≥sê$T¬s&ç¶ #ÓãT‘·THêïs¡T.
ªªlkÕ«$Tyê] e÷≥ »e<ë≥ì H˚qT ns¡∆sêÁ‹ y˚fi¯ es¡¸+˝À HÓ‹Ôq
>∑T&É¶ ø£|ü⁄Œø=ì e÷ }s¡T ãj·T\T<˚sêqT. ‘·\T|üPs¡T Á>±eT bı*y˚Ts¡<ëø±
Hêø£+‘ê ‘Ó\Tdü÷ÔH˚ e⁄qï~. Ä ‘·sê«‘· H˚HÓø£ÿ&ÉTHêïH√, @$T #˚düTÔHêïH√
HêπøMT ‘Ó*j·T˝Ò<äT. @ <√eq e#êÃH√, ø£fi‚fls¡T˝À ˙s¡T m+‘· ˝À‘·Tqï~
≈£L&Ü Hê≈£î ‘Ó*j·T˝Ò<äT. e÷ Ç+{Ï <ä>∑Zs¡≈£î e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ e÷ yêøÏ{À¢
e÷ }] Ä+uÀ‘·T s¡+¬ø y˚j·T&É+‘√ Hê≈£î ‘Ó*$ e∫Ã+~. H˚qT e÷
}s¡T #˚sêq˙, n~ e÷ Ç+{Ï >∑&É|ü˙, s¡+¬ø y˚dæ+~ e÷ }] Ä+uÀ‘·ì
ns¡úyÓTÆ+~. n<=ø£ $∫Á‘·yÓTÆq nqTuÛÑ÷‹. esê¸ø±\+˝À ì+&ÉT>±
Á|üeVæ≤düTÔqï 15 n&ÉT>∑T\ ˝À‘·T ø£fi‚fls¡TqT Hê≈£î efi¯ófl ‘Ó*j·Tì dæú‹˝À
<ë{Ï+∫ Ç\T¢ #˚sêÃs¡T lkÕ«$Tyês¡T. Ä eTVü≤˙j·TTì ~e´X¯øìÔÏ ø=ìj·÷&É
y˚sTT •s¡düT‡\ Ä~X‚wüßq¬ø’Hê ‘·s¡eTT >±<äT!
ªªeTs=ø£kÕ] ªø=+&É #·T≥÷º Á‘=øÏÿ sêe\j·÷´µ nì #Ó|æŒ
lkÕ«$Tyês¡T e÷ n+<ä]˙, mì$T~ eT+~ì, ø±*q&Éøq£ ô|+#·\ø√q≈£î
rdüT≈£îb˛j·÷s¡T. nø£ÿ&É e÷˝À ø=+<äs¡T uÛÑ≈£îÔ\T nqïeTT, <ÛäTì dæ<ä∆+
#˚düTÔ+&É>± lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´! eTq yêfi¯ófl |üqT\T #˚düTÔ+{≤s¡T.
eTq+ eT˝…¢+ø=+&É≈£î b˛sTT ekÕÔ+ sê!µ nì qqTï |æ*#ês¡T. ªMT¬sø£ÿ&çøÏ
142
s¡eTà+fÒ nø£ÿ&çøÏ ekÕÔqTµ nì #Ó|æŒ yê]‘√ ãj·T\T<˚sêqT. düTe÷s¡T
eT÷&ÉT yÓTÆfi¯fl˝Àe⁄qï eT˝…¢+ø=+&É #˚sêeTT. nø£ÿ&É eT©¢X¯«s¡T&ÉH˚
*+>±ø±s¡eTTqï~. lkÕ«$Tyês¡T <ëìï düMT|æ+∫, Hêø£s¡ú+ø±ì $+‘Ó’q
uÛ≤wü˝À Ä *+>±ø±s¡+‘√ e÷{≤¢&Üs¡T. nø£ÿ&É qT+&ç düTe÷s=ø£ yÓTÆ\T
<ä÷s¡+˝Àe⁄qï e÷$Tfi¯fl ø√q≈£î b˛j·÷eTT. nø£ÿ&É lkÕ«$Tyês¡T ˇø£
_\+˝À ~>∑T‘·÷+fÒ H˚qT ≈£L&Ü nqTdü]+#êqT. Ä _\+˝À m≥T #·÷∫Hê
<ä≥ºyÓTÆq e÷$T&ç eqeTTqï~. ÁøÏ+<ä+‘ê e÷$T&ç |ü+&ÉT¢ eT÷¬s&Ó‘·TÔq
sê* e⁄HêïsTT. #Ó≥M¢ T<ä >∑÷&Ü |ü+&ÉT¢ >∑T‘·T\Ô T >∑T‘·T\Ô T>± Áy˚˝≤&ÉT‘·THêïsTT.
y˚T$T<äs› e¡ T÷ Ä |ü+&Éq¢ T ‘=≈£îÿ≈£î+≥÷H˚ eT÷&ÉT yÓTfiÆ ó¯ fl Á|üj÷· D+ #˚XÊeTT.
y˚TeTT Ä ø=+&É >∑TVü≤ ∫es¡≈£î #˚s¡T‘·T+&É>± ˇø£ ô|<ä› m\T>∑Tã+{Ï
>±+Á&çdü÷Ô ô|’øÏ ˝Ò∫+~. <ëì ø√s¡\T düTe÷s¡T eT÷&É+>∑Tfi¯eTT\
bı&Ée⁄HêïsTT. eTìwæì ne÷+‘·+ $T+π>≥+‘·>± H√s¡T ‘Ós∫¡ e÷ MT<ä≈î£
edüTqÔ ï~. eTT+<äT lkÕ«$Tyês¡T, yÓqTø£ H˚qT b˛‘·THêïeTT. H˚qT uÛj Ñ T· |ü&ç
ˇø£ e÷$T&ç #Ó≥Tº #ê≥T≈£î yÓ[fl #·÷düTÔHêïqT. lkÕ«$Tyês¡T ∫{Ïø£˝Òdü÷Ô
qT#·Ãs¡ø=&ÉT‘·÷ (n+fÒ ≈£îø£ÿqT |æ*∫q≥T¢ #·|ü⁄Œ&ÉT #˚dü÷Ô) <ëì <ä>∑Zs¡≈£î
b˛sTT ‘·eT ≈£î&ç#˚‹‘√ <ëì HÓ‹Ôô|’ qT+&ç M|ü⁄ MT<äT>± ‘√ø£ ∫es¡
es¡≈£î eT÷&ÉT kÕs¡T¢ ì$Tsês¡T. yÓ+≥H˚ Ä m\T>∑Tã+{Ï ÁøÏ+<ä≈£î e+–
yê] bÕ<ë\ e<ä› ‘·\ ô|{Ïº ˝Ò∫ ˇø£ ø=+&É#·]j·T˝ÀøÏ yÓ[¢b˛sTT+~.
H˚qT yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·≈£î #˚sêqT.
ªªnø£ÿ&=ø£ u≤≥, ˇø£ áX¯«s¡ *+>∑eTT, ¬s+&ÉT Ád”Ô $Á>∑Vü‰\÷
e⁄HêïsTT. ø=+&Éô|’ qT+&ç Ä eT÷&ÉT •\\ MT<ä eT÷&ÉT ˙{Ï <Ûës¡\T
|ü&ÉT‘·THêïsTT. mes√ |üdüT|ü⁄, ≈£î+≈£îeT, |üÁ‹‘√ yê{Ï q]Ã+∫q≥T¢ Ä
ÁbÕ+‘·eT+‘ê düTyêdüq‘√ ì+&çb˛sTT+~. lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT m&ÉeT
#˚‹‘√ ø£Ás¡ |ü≥Tºø=ì Ä $Á>∑Vü‰\‘√ @<√ ∫Á‘·yÓTÆq uÛ≤wü˝À e÷{≤¢&Üs¡T.
Ç+‘·˝À düTe÷s¡T eT÷&ÉT u≤s¡\ <ä÷s¡+˝À Äπ>ïj·T+>± e⁄qï ˙{Ï≈î£ +&ÉeTT
<ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤flqT. Ä ≈£î+&ÜìøÏ ñ‘·Ôs¡+ <äøÏåD ~≈£îÿ\T>± ¬s+&ÉT e÷$T&ç
#Ó≥T¢HêïsTT. <ä≥ºyÓTÆq yê{Ï ø=eTà\T ô|qy˚düTø=ì ÁøÏ+<äøÏ e+–j·TTqï$.
H˚qT ñ‘·Ôs¡+>±qTqï #Ó≥TºqT |ü≥Tºø=ì ≈£î+&É+˝ÀøÏ ‘=+– #·÷#êqT.
n+<äT˝Àì ˙s¡T #Ó|üŒ˝Òq+‘· ˝À‘·T>± e⁄qï~. <ëì˝À ã+>±s¡T, yÓ+&ç
HêD≤\T sêdüT\T sêdüT\T>∑ e⁄HêïsTT. H˚q˝≤ #·÷dü÷Ôe⁄+&É>± |ü&ÉeT{Ï
143
qT+&ç ˇø£ ô|<ä› #˚|ü ‘·\ ≈£î+&É+˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫+~. <ëì ô|<äe⁄\≈£î,
yÓTT|üŒ\≈£L ã+>±s¡T b˛>∑T\T y˚dæq≥T¢HêïsTT. <ëì ‘·\ @qT>∑T ‘·\+‘·
e⁄qï~. Ä yÓTT|üŒ\T ‘·\T|ü⁄ ¬sø£ÿ\+‘· e⁄qï$. Ä #˚|ü ‘·q yÓTT|üŒ\
Hê&ç+#˚ dü]øÏ ˙s¡T es¡es¡eT+≥÷ qTs¡T>∑T\T ∫eTTà‘·÷ ô|’øÏ bı+–+~.
H˚qT uÛÑj·T+‘√ lkÕ«$Tyê] e<ä›≈£î |üs¡T¬>‹Ô ªkÕ«MT! n+<äT˝À ˙s¡T
bı+>∑T‘√+~. eTq+ ãj·T≥øÏ m{≤¢ b˛‘êeTT?µ nHêïqT.
ªªÄj·Tq, ªn<Ó+‘·˝Òj·÷´!, n&˚¶\T (y˚\T yÓ&É\Œ+‘·) ˝À‘˚˝Ò!µ
nHêïs¡T. nø£ÿ&É qT+&ç y˚TeTT eT÷&ÉT yÓTÆfi¯Sfl Ä ≈£î+&É+˝À+∫ bıs¡T¢‘·Tqï
n&˚¶\T ˝À‘·T ˙{Ï˝À q&É∫ ãj·T{Ïø=#êÃeTT. n#·Ã≥ ø=+&Ésêfi¯ó¢, #Ó≥T¢
j·T<∏ëÁ|üø±s¡eTTHêïsTT. y˚TeTT ô|+#·\ø√q #˚sêeTT. lkÕ«$Tyês¡T
eTeTTà\q+<ä]˙ ªMTs¡T ‘Ó>∑#·s¡¢ MT<äT>± ≈£î\÷¢s¡T s¡+&ç, H˚qT
kÕ<ÛTä ej·T´>±]ì ø£\TdüTø=ì ekÕÔqTµ nì #Ó|Œæ ø=+&É˝À¢øÏ yÓ[flb˛j·÷s¡T.
nìï+{Ïø£+fÒ <ä>∑Zs¡ <ë] nsTTq|üŒ{ÏøÏ y˚TeTT ≈£î\÷¢s¡T #˚πsdü]øÏ
lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT uÛÑ≈£îÔ&Ó’q ô|<ä›j·T´>±] Ç+{Ï eTT+<äT <ÛäTì e<ä›
y˚*eTTÁ<ä\T y˚dü÷Ô ≈£Ls=Ãì j·TTHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T qqTï |æ*∫ ª˙
ù|s¡T e÷]b˛sTT+~. ˙≈£î ì+<ä\T e#êÃsTT. yÓ+≥H˚ Ç+{ÏøbÏ ˛!µ nHêïs¡T.
ªªHê≈£î ‘·T\X¯eTà>±s¡T #êØ®\≈£î s¡÷.2/` \T Ç#êÃs¡T. H˚qT Ç\T¢
#˚πsdü]øÏ nø£ÿ&É }] »qeT+‘ê >∑T$T>∑÷&çj·TTHêïs¡T. yês¡+‘ê qqTï
ÄX¯Ãs¡´+‘√ #·÷#ês¡T. $#ê]+#·>± >=&É¢ø±|ü] |æ\¢\T qqTï #·+|æ #ê|ü˝À
#·T{Ïº á‘· #Ó≥¢˝À <ë#ês¡ì |ü⁄ø±s¡T |ü⁄{Ïº+<ä≥. n+<äs¡÷ Hê X¯yêìï
‘˚e&ÜìøÏ >∑T$T>∑÷&Üs¡ì ‘Ó*dæ+~. n+<äs¡÷ yÓ[fl á‘·#Ó≥¢ <ä>∑Zs¡ #·÷ùdÔ
ˇø£ bÕ‘· #ê|ü e÷Á‘·yT˚ e⁄qï~. lkÕ«$Tyê] e÷≥\T Hêø£|⁄ü Œ&Éseú¡ Tj·÷´sTT.
ªªˇø£ k Õ] >=\>∑ e T÷&ç ˝ À lkÕ«$Tyê]‘√ ø£ \ dæ ø=ìï
s√E\THêïqT. ˇø£Hê{Ï sêÁ‹ düTe÷s¡T |üHÓï+&ÉT >∑+≥\ ÁbÕ+‘·+˝À
lkÕ«$Tyê¬sø£ÿ&çø√ ˇ+≥]>± ãj·T\T<˚] b˛‘·THêïs¡T. Hê n\yê≥T
Á|üø±s¡+ H˚qT >∑÷&Ü yê]øÏ ‘Ó*j·T≈£î+&Ü yê] yÓqø±˝Ò ãj·T\T<˚sêqT.
lkÕ«$Tyês¡T Hê>∑T\es¡+ nH˚ n&É$˝ÀøÏ b˛sTT nø£ÿ&É ªô|>∑Á&ÜE>∑T+≥µ
nH˚#√≥ Ä>±s¡T. H˚Hê düMT|ü+˝Àì $&Ée* (ª‘·T+>∑µ) ‘·T|üŒ\ #ê≥Tq
<ë– ≈£Ls¡TÃHêïqT. lkÕ«$Tyês¡T Ä >∑T+≥ <ä>∑Zs¡ ø=+#Ó+ ùdbÕ–, H˚qT
144
<ë–j·TTqï #√≥T≈£î e∫Ã, ªH˚qT mìïkÕs¡T¢ #Ó|æŒHê ˙e⁄ #ê≥T>± edü÷ÔH˚
e⁄+{≤e⁄. Ç~ m≥Te+{Ï >∑+Á&Éø£‘ÓÔs¡ ø±\eTqT≈£îHêïyé?µ nì qqTï
eT+<ä*+∫, ˇø£ ~≈£îÿ>± #·÷&ÉeTHêïs¡T. nø£ÿ&É ô|<ä› ∫+‘·e÷qT
yÓTT<äT›\+‘· ô|<ä›bÕeTT eTTø£ÿ\T>± q]øÏy˚j·Tã&çj·TTqï~. ªô|’yêfi¯ófl
<ëìq˝≤ #˚j·Tø£b˛‘˚ ìq÷ï, qq÷ï n~ @$T #˚dæj·TT+&ÉTH√? ˙$˝≤
m|ü⁄Œ&É÷ sê≈£L&É<äTµ nì qqTï ‹|æŒ |ü+|æ+#˚XÊs¡T. H˚qT }]˝ÀøÏ
e#˚ÃXÊqT. ñ<äj·T+ @&ÉT >∑+≥\≈£î lkÕ«$Tyês¡T ø=ìï ø£f…º\T,
Hê>∑C…eTT&ÉT u§+‘·\T ø£≥º ø=≥Tºø=ì rdüT≈£î e#êÃs¡T.
ªªlkÕ«$Tyês¡T ns¡s∆ êÁ‹ ãj·T\T<˚] j·T<∏#˚Û Ã· >¤ ± dü+#·]düT+Ô &˚yês¡T.
ˇø£kÕ] eT+∫ esê¸ø±\+˝À ÁãVü‰à+&ÉyTÓ qÆ ñs¡TeTT\÷, yÓTs¡T|ü⁄\‘√ es¡¸+
|ü&TÉ ‘√+~. Ä ø£{øÏ £ Nø£{˝Ï À lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ ‘ê{ÏÄ≈£î HÓ‹qÔ ô|≥Tºø=ì
<ÛTä ì <ä>sZ∑ ¡ qT+&ç ãj·T\T<˚sês¡T. Äj·THÓøÿ£ &çøÏ b˛‘ês√, @+ #˚kÕÔs√
ø£ìô|≥º<\ä ∫ H˚qT yê]øÏ ø£q|ü&≈É î£ +&Ü yÓqTø£H˚ q&ç#êqT. eTT~π>&ÉT <ä>sZ∑ T¡ qï
ø£fifl‚ s¡T ˇ&ÉTq¶ Tqï #êøÏsπ e⁄ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ #˚], kÕ«$T ‘·eT >∑T&É$¶ |æŒ >∑≥Tºq ô|{≤ºsT¡ .
>∑≥ì¢ +&ÉT>± ‘·qTïø=ì Á|üeVæ≤düTqÔ ï ø£fis¢‚ T¡ ˙{Ïô|q’ lkÕ«$Tyês¡T ∫qï
|æ˝≤¢&˝ç ≤ |üsT¡ >∑T˝…‘T· ‘Ô ÷· ˙fi¯ófl yÓ<»ä \T¢‘T· Hêïs¡T. eTqø£s+ú¡ ø±ì uÛ≤wü˝À
‘·eT˝À ‘êy˚T @<√ e÷{≤¢&TÉ ≈£î+≥÷, Äe‘·* ˇ&ÉT¶ qT+&ç Çe‘·* ˇ&ÉT≈¶ î£
‹s¡T>∑T‘·THêïs¡T. ø=+‘· ùd|üj÷· ´ø£ >∑≥TºqTqï >∑T&É\¶ T <Û]ä +∫ H˚qT <ë–j·TTqï
‘ê{Ï#≥Ó ¢ <ä>sZ∑ øπ¡ e∫Ã, ‘·eT #˚‹ø£Ás¡‘√ qqTï bı&ÉTdü÷,Ô ªsêø£då ü \>∑ï+˝À
˙$˝≤ sêe#êÃ?µ nì, Ä ø£Ás¡qT Hê yÓT&É MT<ä ô|{Ïº HÓ≥Tº≈î£ +≥÷ Ç+{ÏøÏ
rdüTø=#êÃs¡T. y˚TeTT Ç\T¢ #˚s>¡ ±H˚ Äj·Tq @MT ms¡T>∑qfÒ¢ ‘·eT <ÛTä ì <ä>sZ∑ ¡
≈£Ls¡TÃHêïs¡T. H˚qT ≈£L&Ü H˚sT¡ >± b˛sTT |ü&TÉ ≈£îHêïqT.
ªªH˚q|ü⁄&ÉT eTT~π>&ÉT˝À ˇø£ |üP]bÕø£˝À e⁄+&˚yê&çì. Hê≈£î Ç\T¢
ø£≥Tº≈£îH˚ X¯øÏÔ ˝Ò<äT. ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T qqTï Ç\T¢ ø£≥Tºø√eTì #Ó|æŒ
‘·eT dü«Vü≤kÕÔ\‘√ X¯+KTkÕú|qü #˚XÊs¡T. ‘·sT¡ yê‘· |üì m˝≤ |üP]Ô #˚j÷· \ì
H˚qT Ä+<√fi¯q |ü&ÉT‘·T+fÒ ª˙e⁄ H˚s¡T>± á ~≈£îÿ>± s√&ÉT¶ MT<ä b˛‘·T+fÒ,
˙ |üqT\˙ï HÓsy¡ s˚ T¡ ‘êsTTµ nì #ÓbÕŒs¡T. H˚Hê ~≈£îÿ>± ãj·T\T<˚] b˛‘·T+fÒ
uÒ\T<ës¡T¢, Ç≥Tø£ ø√ùdyês¡T, yê{Ïì ‘√˝Ò ã+&çyês¡T <ë]˝À ø£ì|æ+∫,
ªmø£ÿ&çøÏ b˛‘·THêïe⁄µ nì n&ç–, ªy˚Ty˚T e∫Ã Ä |üì #˚kÕÔeTTµ nì #Ó|æŒ,
145
Hê |üì |üP]Ô #˚dæ b˛j·÷s¡T. $TÁ‘·T\T H˚q&ÉT>∑≈î£ Hêï Ç+{Ï <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ô|ø’ e£ TT
‘Ó∫Ã Ç∫Ã Hê |üì |üP]Ô#˚sTT+#ês¡T. n+<äT˝À Hê¬ø˝≤+{Ï Á|üy˚Tj·TeT÷
˝Ò≈£î+&ÜH˚ Ç\T¢ |üP]Ô nsTTq~. ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ lkÕ«$Tyês¡T e÷
Ç+{À¢ø=∫Ã eTTdæeTTdæ qe⁄«\T qe⁄«≈£î+≥÷ Ç+{Ï˝À <ÛTä ì y˚XÊs¡T. n+<ä]
Ç+&É¢ø£+fÒ e÷ Ç˝Ò¢ u≤>± e⁄qï<äì Á>±eT+˝À n+<äs¡÷ n+{≤s¡T. n+‘ê
kÕ«$T <äj·T!µµ (|üP]Ô $es¡eTT\T ªkÕ«$Tdüìï~Ûµ ˝À #·÷&Ée#·TÃ).
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ø=+<äs¡T uÛÑ≈£îÔ\T ø±o j·÷Á‘· b˛yê\qT≈£îHêïs¡T. yê]
ùdïVæ≤‘·Tsê˝…q’ e\¢|⁄ü s¬ &ç¶ ‘·T\X¯eTàqT ‘·eT‘√ >∑÷&Ü j·÷Á‘·≈î£ s¡eTàHêïs¡T.
ÄyÓT lkÕ«$Tyê]ì ≈£L&Ü j·÷Á‘·≈£î s¡eTàì ÁbÕ]ú+∫+~. ªyêfi¯flqT
b˛˙j·Te÷à! eTq+ πs|ü⁄ b˛<ëeTTµ n+≥÷ Hê\T>∑T s√E\T >∑&çbÕs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. lkÕ«$Tyês¡T e#˚Ã e÷≥ ñ‘·Ô<˚qì ‘·T\X¯e« n*– Ä
sêÁ‹ nqï+ ‹q≈£î+&Ü b˛sTT|ü&ÉT≈£îqï~. ñ<äj·T+ mì$T~ >∑+≥˝…’Hê
˝Òe˝Ò<Tä . uÛ≈Ñ î£ \Ô T ‘·{ºÏ ˝ÒbÕs¡T. ªªH˚H$˚ T{Ï, Çø£ÿ&ÉTHêïqT?µµ nì ÄyÓT ˝Ò∫+~.
sêÁ‘·+‘ê ‘êqT ø±o j·÷Á‘· #˚dæq≥T¢ dü«|üï+˝À <äs¡ÙqyÓTÆ+<äì ÄyÓT
m+‘· > ±H√ $e]+∫ #Ó | æ Œ +~. kÕøå ± ‘· T Ô ‘· q qT lkÕ«$Tyês¡ T
j·÷Á‘·#s˚ TT+∫q≥T¢ ÄyÓT ‘·\∫+~. n~ @<√ ø±ø£‘ê∞j·TyÓTqÆ dü«|üïeTì,
ø£\ ì»yÓTÆq j·÷Á‘· m˝≤ ø±>∑\<äì uÛÑ≈£îÔ\+<äs¡÷ nHêïs¡T. ˇø£ HÓ\
‘·s¡Tyê‘· j·÷Á‘· qT+&ç e∫Ãq uÛÑ≈£îÔ\≈£î mø£ÿ&Óø£ÿ&É @y˚T$T e⁄qïB ÄyÓT
$e]+∫+~. n~ $ì yêsêX¯Ãs¡´b˛sTT lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓT #˚‘· ì»+>±
j·÷Á‘· #˚sTT+#ês¡ì n+<äs¡÷ >∑T]Ô+#ês¡T. á ©\ jÓTTø£ÿ n+‘·sês¡ú+
|üP]Ô>± ns¡ú+>±yê\+fÒ ªªl >∑Ts¡T#·]Á‘·µµ ˝Àì ø=ìï ©\\T #·÷&Ü*.
lkÕ«$Tyês¡T >∑T+&ÜìøÏ #ê˝≤ düMT|ü+˝À |ü&ÉTø=H˚yês¡T.
>=\>∑eT÷&ç ÄÁX¯eT+˝À ∫+‘·#≥Ó Tº ÁøÏ+<ä >∑Ts¡ej·T´ lkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ >¡ ±
|ü&ÉTø=ìj·TTHêï&ÉT. n+<äs¡÷ ìÁ<äb˛‘·THêïs¡T. ø=+<äs¡T ~>∑+ãs¡T˝…’q
ãTTwüß\T e∫Ã lkÕ«$Tyê] #·T≥÷ºsê ≈£Ls=Ãì e÷{≤¢&ÉT‘·THêïs¡T.
>∑Ts¡ej·T´≈£î yÓT\T≈£îe e∫Ã >∑T+&É+ dü]#˚j·T&ÜìøÏ yÓfi≤¢&ÉT. ª@eTj·÷´!
Ç|ü⁄Œ&ÉT ˝Ò#êe⁄?µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. n+‘·{Ï‘√ yÓTÆø£+ e∫Ã >∑T+&É+
<ä>∑Zs¡ n‘·&ÉT |ü&çb˛j·÷&ÉT! ãTTw”X¯«s¡T\T yÓfi‚fl+‘· es¡≈£L ˝Òe˝Ò<äT.
ˇø£kÕ] lkÕ«$Tyês¡T, sêEbÕfiË+ »j·TsêeTj·T´ ø£*dæ ã<˚«\T
146
‹|üŒMT<äT>± yÓ&ÉT‘·THêïs¡T. ªÄø±X¯+˝À yÓfi¯ó‘·Tqï yê]ì #·÷&É+&Éj·÷´!µ
nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. me«s¡÷ ø£ì|æ+#·˝<Ò Hä êï&ÉT »j·TsêeTj·T´. n|ü⁄Œ&ÉT
lkÕ«$Tyês¡T n‘·ì ø£fi¯flqT ‘êøÏ eTs¡˝≤ #·÷&ÉeTq>± Äj·Tq≈£î #ê˝≤
bı&Éyq’Ó eTqTwüß´\T Äø±X¯+˝À q&ÉTdü÷Ô ø£ìŒ+#ês¡T. ‹]– lkÕ«$Tyês¡T
n‘·&ç ø£fifl¯ qT ‘êø£&+É ‘√ Äj·Tqø± <äèX¯´+ n+‘·]+∫ |ü]düsê\T ‘Ó*kÕsTT.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT e¬øÿeTà Ä+»H˚j·TkÕ«$T >∑T&çøÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&É
<˚e‘·\+<äs¡÷ düuÛÑ #˚dæq≥T¢ <äs¡ÙqyÓTÆ+~. Ä <äèX¯´+ #·÷∫q ÄyÓT Ä
yÓu’ eÑÛ + #Ó|Œü q\$ ø±<äì n+≥T+~. ÁãVü≤à u§eTà\T #˚d,æ H=dü≥q •s¡dTü ‡q
ÁyêdüTÔqï≥÷¢, ˇø£ Ád”Ô eT÷]Ô Ä u§eTà\˝À >∑\ ˝ÀbÕ\qT eT{Ïº |üPdæ
dü]#˚düTÔqï≥T¢ <äs¡ÙqyÓTÆ+<ä≥. Ç≥Te+{Ï <äs¡Ùq+ πøe\+ ÁuÛ≤+‹
e÷Á‘·eTq&ÜìøÏ M\T˝Ò<äT. $XÊK|ü≥ºD+˝À j·÷dæHé u≤u≤ nH˚ eTTdæ¢+
eTVü‰‘·Tà&ÉT k˛eTj·T´ nH˚ ˇø£ uÛ≈Ñ î£ ìÔ øÏ Ç˝≤+{Ï <äsÙ¡ qeTT Á|ükÕ~+#ê&ÉT.
e¬øÿeTà ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyê]øÏ ø=+‘· <ä÷s¡+>± ì\ã&ç ñqï~.
lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓTqT Áù|eT>± <ä>∑Zs¡≈£î |æ*#ês¡T. <ä>∑Zs¡ø=ùdÔ n#·Ã≥
lkÕ«$Tyê] kÕúq+˝À r>∑ô|’ y˚DTe⁄ }<äT‘·Tqï ø£èwüßí&ÉT Hê≥´+ #˚dü÷Ô
ø£ì|ædTü HÔ êï&ÉT. Äq+<äu≤Û cÕŒ\T sê\Tdü÷Ô ‘·qàj·T+>± ø=+‘·ùd|ü⁄ #·÷∫+~.
‘·s¡Tyê‘· Ä kÕúq+˝À lkÕ«$Tyês¡T e÷eT÷\T>± <äs¡Ùq$T#êÃs¡T.
e¬øÿeTà ˇø£s√E >=\>∑eT÷&ç˝Àì Ä+»H˚j·TkÕ«$Tyê] >∑T&çøÏ
yÓ[fl+~. Ä+»H˚j·TkÕ«$T ÄyÓT Á|üø£ÿq ì\T#·Tì, ª|üP\e÷\ y˚dæ
|üP»#˚düTø√!µ nì düŒwüº+>± #ÓbÕŒs¡T.
dü<Tä sZ T¡ e⁄ jÓTTø£ÿ nqTÁ>∑V‰ü ìøÏ bÕÁ‘·T˝…q’ yê]øÏ <˚e‘·\T ≈£L&Ü
eX¯yTÓ Æ ‘·eT¬ø’ ‘êy˚T kÕøå±‘·ÿ]kÕÔsì¡ ªl >∑Ts¡T#·]Á‘·µ #·÷ùdÔ ‘Ó\TdüT+Ô ~. 42
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT eTVü‰uÛÑ≈£îÔsê\T e¬øÿeTà lkÕ«$Tyê] eTVü‰‘·à´+
#·÷&Ü\qT≈£îqï~. ˇø£s√E ÄÁX¯eT+˝À lkÕ«$Tyê] ¬ø<äTs¡T>± 30
n&ÉT>∑T\ <ä÷s¡+˝À H˚\MT<ä yÓT\T≈£îe>± |ü&TÉ ø=ìj·TTqï~. ÄyÓT≈£î Çs¡y’Ó
n&ÉT>∑T\ <ä÷s¡+˝À sêeT\ø£åàDT\T ì\T#·Tì <äs¡Ùq$T#êÃs¡T. yês¡T
n<äèX¯ýÓTÆ n<˚ kÕúq+˝À l ø£èwüßí&ÉT ì\ã&ç <äs¡Ùq$T#êÃ&ÉT. ‘êqT ø√]q
<äs¡Ùq+ Á|ükÕ~+#ês¡ì uÛÑøÏÔ‘√ qeTdüÿ]+∫+~. e¬øÿeTà>±]øÏ Ç˝≤+{Ï
n<äT“¤‘·eTT\T »]–q|ü⁄&ÉT Ç‘·s¡T\≈£î #Óù|Œ+<äT≈£î lkÕ«$Tyês¡T
147
nqTeT‹+#·ø£ >∑T|ü+Ô >± ñ+#·eTì ôV≤#·Ã]+#˚yês¡T. ø£qTø£ lkÕ«$Tyês¡T
düe÷<ÛÓ’q+‘· es¡≈£L ô|~eT ø£~ù|~ ø±<äT. n˝≤H˚ eTs=ø£kÕ] HÓ\÷¢s¡T˝À
>∑Ts¡T\~ã“ <ä>∑Zs¡ dü÷s¡´qeTkÕÿs¡+ #˚düTÔqï~. n|ü⁄Œ&ÉT ÄyÓT ¬s|üŒbÕ≥T˝À
‘êqT n+‘·]ø£å+˝Àì y˚s=ø£ Á>∑Vü‰ìï #˚]q≥T¢ nqTuÛÑeyÓTÆ+~. nø£ÿ&É
>∑÷&Ü uÛÑ÷$T MT<ä e˝… sêfi¯ófl, ã+&É\T ÄyÓT≈£î ø£ìŒ+#êsTT.
ˇø£s√E e¬øÿeTà≈£î ˇø£ dü«|üï <äs¡ÙqyÓTÆ+~. lkÕ«$Tyês¡T
|ü+&ÉTø=ì ˇø£ÿ eP|ü⁄˝À Hê\T>∑T yÓTÆfi¯ó¢ C≤]b˛‘·THêïs¡T. Ç˝≤ eT÷&ÉT
e÷s¡T¢ eTT+<äT≈£î, yÓqTø£≈£î C≤] e¬øÿeTà <ä>∑Zs¡≈£î e∫Ã H√s¡T ‘Ós¡∫
$X¯ « s¡ ÷ |ü + #· ÷ |ü ⁄ ‘· T Hêïs¡ T . Ç+‘· ˝ À ‘· T \X¯ e Tà ªnã“j· T ´ ã˝Ò
#·÷|ü⁄‘·THêï&ÉT Ä! nuÀ“!µ n+≥÷ ‘·qø±* eT&çeTqT kÕ«$T H√{ÏøÏ
n&É¶+ ô|{Ïº+~. e¬øÿeTà ø√|ü+‘√ ÄyÓTqT Á|üø£ÿ≈£î HÓ{Ïºy˚dæ+~. n+‘·{Ï‘√
43 $X¯«s¡÷|ü <äs¡Ùq+ eT<Ûä´˝ÀH˚ eTT–dæ+~. ‘· T \X¯ e Tà ø±\T n&É ¶ +
ô|≥º&ÉeT+fÒ Á|üø£è‹ n&ÉT¶|ü&É≥+ ø±uÀ\T.
ˇø£s√E s√•¬s&ç¶ >=\>∑eT÷&ç ÄÁX¯eT+˝À |ü>∑˝Ò ≈£îìøÏbÕ≥T¢
|ü&ÉT‘·THêï&ÉT. n‘·ì ø£qTï\T eT÷‘·|ü&ç düTe÷s¡T 90 øÏ.MT. <ä÷s¡eTT˝À
qTqï yê] Á>±eT+ ø£qã&ÉT‘·T+~. yê] ≈£î≥T+ãeT+‘ê es¡¸+˝À ‘·+{≤\T
|ü&ÉT‘·÷ qTe⁄«\ e÷dü÷\T #˚düTÔHêïs¡T. yêfi¯fl Ç+{À¢ |ü∫Ã ìeTàø±j·T\T
ø√dæ Áb˛>∑Tb˛dæ ñHêïsTT. ø=+‘· ùd|ü{øÏ ±<äèX¯´+ n+‘·]+∫ y˚T\T≈£îHêï&ÉT.
eT÷&ÉeHê&ÉT ¬s&ç¶>±]ì #·÷&Ü\ì yê] ∫qï ≈£îe÷s¡T&ÉT >=\>∑eT÷&ç
e#êÃ&ÉT. Ç+{Ï <ä>sZ∑ ¡ »]–q qTe⁄« e÷dü÷\T, ìeTàø±j·T\ ø√‘· >∑T]+∫
¬s&ç¶>±s¡T $e]dü÷Ô Á|üX¯ï\T y˚düTÔ+fÒ ªá $wüj·÷\˙ï MT¬ø˝≤ ‘Ó*XÊsTTµ
44 nì $düTÔuÀj·÷&ÉT yê] ≈£îe÷s¡T&ÉT. dü<äTZs¡T eTVæ≤eT+fÒ @$T{À Ä
|æ\¢yêìøÏ ø=+‘Ó’Hê ns¡úyÓTÆ+<√ ˝Ò<√!
ˇø£s√E s√•¬s&ç¶ #˚‹ø=ø£ #Óøÿ£ |ü\ø£ì∫Ã <ëìMT<ä @eTT+<√
#·÷&ÉeTHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. n‘·&TÉ #·÷∫ ªª@MT ˝Ò<Tä kÕ«$Tµµ nHêï&ÉT
ªªu≤>± #·÷&Éj÷· ´!µµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. eTs¡˝≤ C≤Á>∑‘>Ô· ± #·÷ùdÔ s√•¬s&çø¶ Ï
Çwü<º e’Ó yÓTqÆ yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡kÕ«$T, \ø°àå <˚$, >∑D|ü‹ $Á>∑V‰ü \T #Óøÿ£ |ü\ø£ô|’ #ê˝≤
düŒwü+º >± ø£q|ü&Hç êsTT. ø=+‘· ùd|üsTTq ‘·sT¡ yê‘· eTs¡˝≤ ø£q|ü&≈É î£ +&Ü b˛j·÷sTT.
y˚ \ ÷s¡ T sêe÷Hêj· T T&É T (Hê>∑ T \yÓ \ ¢ ≥ ÷s¡ T ) >±s¡ T , yê]
148
≈£î≥T+ã+˝Àì yês¡+<äs÷¡ ‘·s#¡ ÷· lkÕ«$Tyê]ì uÛøÑ ‘ÔÏ √ <ä]Ù+#˚yês¡T.
ˇø£s√E sêÁ‹ ‘·©¢ ø=&ÉT≈£î\T eT+#·+ MT<ä y˚T\Tø=H˚ ñHêïs¡T. ≈£îe÷s¡Tq≈£î
lkÕ«$Tyês¡T øÏØ≥+, uÛTÑ »ø°sT¡ \Ô T <Û]ä +∫ $wüßeí ⁄>± >∑T+&É+˝À ≈£Ls¡TÃì
<äsÙ¡ q$T#êÃs¡T. n‘·&ÜX¯Ãs¡´b˛sTT Á|üøÿ£ H˚ ñqï yê] ‘·*ø¢ Ï Ä $+‘· #Ó|Œæ
#·÷&ÉeTHêï&ÉT. ø±˙ ÄyÓTø£øÿ£ &É @MT ø£ì|æ+#·&+É ˝Ò<Tä . lkÕ«$Tyês¡T Ä
düeTj·T+˝À Ä Á>±eT+˝ÀH˚ ñHêïs¡T. eTs¡Tdü{Ï ñ<äjT· + ÄyÓT lkÕ«$Tyê]ì
<ä]Ù+∫+~. n|ü⁄Œ&ÜyÓT‘√ lkÕ«$Tyês¡T ªªnyÓ÷à, ô|’ yêfi¯ófl e∫Ã sêÁ‹
>∑T+&É+˝À $&ç~ #˚dæ b˛j·÷s¡Tµµ nì ne÷j·Tø£+>± #ÓbÕŒs¡T. sêÁ‹ ‘·q
_&É≈¶ î£ nqTÁ>∑V≤æ +∫q <äsÙ¡ q+ ì»y˚Tqì ÄyÓT≈£î, eTT+<ä{Ï sêÁ‹ ‘·q≈£î
\_Û+∫q <äsÙ¡ q+ ÁuÛ≤+‹>±ì, }Vü≤>±˙ ø±<äì, øπ e\+ lkÕ«$Tyê]
nqTÁ>∑V≤ü + e\q e÷Á‘·yT˚ \_Û+∫q<ä˙ n‘·ìøÏ ‘Ó*dæ+~.
nq+‘·kÕ>∑s+¡ yêdüeÔ ⁄´\T #·&Ü¶ yÓ+ø£≥s¬ &ç>¶ ±]+{ÏøÏ lkÕ«$Tyês¡T
‘·s¡#·T>± yÓfi‚¢yês¡T. ¬s&ç¶>±s¡T lkÕ«$Tyê]øÏ Áù|eT‘√ Ä‹<∏ä´$T#˚Ãyês¡T.
#ê˝≤eT+~ Ä Á>±eTdüTÔ\T>±˙, #·T≥TºÁ|üø£ÿ\ Á>±e÷\yês¡T>±˙ e∫Ã
lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ ÄodüT‡\T bı+<˚yês¡T. nH˚ø£eT+~ ‘·eT u≤<Ûä\T
#Ó|⁄ü Œø=ì lkÕ«$Tyês¡T Á|ükÕ~+#˚ <ës¡eTT, y˚*eTTÁ<ä\ ø±–‘ê\T rdüTø¬ [Ó fl
|ü$Á‘·+>± uÛÑÁ<ä|üs¡#·Tø=H˚yês¡T.
ˇø£s√E ¬s&ç¶>±s¡T ªªkÕ«MT n+<äs¡÷ MTs¡T #ê˝≤ >=|üŒ
eTVü‰‘·Tà\+{≤πs. eT] Hêπø<Ó’Hê ì<äs¡Ùq+ #·÷|ü+&çµµ nì $qj·T+>±
ÁbÕ]ú+#ês¡T. ªªnj·÷´ ì<äs¡Ùq+ #·÷kÕÔyê? düπs ø£fi¯ófl eT÷düTø√µµ nì
lkÕ«$Tyês¡T ¬s&ç¶>±] ‘·\ô|’ #˚‘√Ô ‘êøÏ ø£fi¯ófl ‘Ós¡eeTHêïs¡T. #·÷ùdÔ
ø£qT#·÷|ü⁄ y˚Ts¡ #·T≥÷º @ Á|ü|+ü #·eT÷˝Ò<Tä . #Ó≥T¢, Ç+&ÉT¢ n˙ï e÷j·TyÓTqÆ $.
#·T≥TºÁ|üøÿ£ \ m+‘·<÷ä s¡+ #·÷∫Hê ndü+U≤´ø£+>± ˙{Ï‘√ ì+&çq >∑T+≥\T,
Á|ü‹ >∑T+≥˝ÀqT yÓT&Ées¡≈£î ˙{Ï˝À eTTì– lkÕ«$Tyê] ‘·\e÷Á‘·+ ô|’øÏ
ø£ìŒdüTÔ+~. ø=+‘·ùd|ü⁄ #·÷#êø£ Ä <äèXÊ´ìï #·÷&É˝Òø£ ªªkÕ«MT ‘·eTs¡T
<Ó’edü«s¡÷|ü⁄\T. MT≈£î Ä~ n+‘·eTT˝Ò<äT, nq+‘·T\T. <äj·T#˚dæ Hê≈£î
e÷eT÷\T <äèwæº Á|ükÕ~+#·+&çµµ nì n\Hê&ÉT $X¯«s¡÷|ü+ #·÷∫q
ns¡T®qTìe˝… #˚‘·T˝…‹Ô ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. eTs¡˝≤ lkÕ«$Tyês¡T Äj·Tq ‘·\ô|’
‘êø£>±H˚ e÷eT÷\T Á|ü|ü+#·eTT >√#·s¡yÓTÆq~.
149
ne<Ûä÷‘· ©\
<˚+‘√ |”≈£î˝≤&˚ yêfi¯ófl <ë+{À¢πø
ªªkÕ«MT! e÷qe⁄&ÉT #·ìb˛j·÷ø£ @eTÚ‘ê&ÉT?
eTs¡˝≤ eTìwæ>± |ü⁄{Ïº, bÕ|ü |ü⁄D≤´\T nqTuÛÑ$kÕÔ&Ü?µµ
nì n&ç–q yê]‘√ lkÕ«$Tyês¡T ≈£î¢|üÔ+>± ªª<˚+‘√
45 |”≈î£ ˝≤&˚ yêfi¯ó¢ <ë+{À¢øÏ b˛‘·T+&Ü¢j÷· ´µµ nì ôd\$#êÃs¡T.
∫e] ø£åD+˝À Je⁄\T <˚ìì düà]kÕÔjÓ÷ yê{ÏH˚
bı+<äT‘êj·Tì uÛÑ>∑eBZ‘ê~ XÊÁkÕÔ\T #Ó|ü⁄‘·THêïsTT. J$‘ê+‘·+ ˝ÖøÏø£
eéVü‰sê˝À¢ ø=≥Tº≈£î˝≤&˚ kÕe÷q´ e÷qe⁄\≈£î ∫e] |òüT&çj·T\˝À n{Ïº
düàè‘·T˝Ò ø£\T>∑T‘êsTT. ø±˙ |üPs¡« |ü⁄D´+ e\q eTVü≤˙j·TT\
HêÁX¯sTT+∫qyês¡T ìs¡+‘·s¡+ yê] düàs¡D, ùde\˝ÀH˚ ‘·eT J$‘êìï
>∑&ÉT|ü⁄‘ês¡T. n{Ïºyê]øÏ düVü≤»+>± n+‹eT XÊ«dü˝À n≥Te+{Ï X¯óuÛÑyÓTÆq
düàè‘·T˝Ò ø£\T>∑T‘êsTT.
eTq XÊÁkÕÔ\T, $<ä´\qT |üs¡$<ä´, n|üs¡$<ä´ nì ¬s+&ÉT
esêZ\T>± $uÛõÑ +#ês¡T. yÓ÷øå±ìï#˚Ã $<ä´qT |üs$¡ <ä´ nì, yÓ÷ø£>å ±eTT\T
yê{Ï HêÁX¯sTT+#ê\ì #ÓbÕŒs¡T. CÀ´‹wüéTT, yê´ø£sD¡ eTT yÓTT<ä\>∑Tq$
n|üs¡ $<ä´\T. Ç$ ãVæ≤s¡TàKeTT\T, ◊Væ≤ø£eTT\T >∑qTø£ yÓ÷ø£åeTTq≈£î
46 Á|ü<ÛëqeTT ø±eì #ÓbÕŒs¡T. Ç$ e÷qe⁄ì ÁuÛ≤+‹˝À |ü&Éy˚dæ
n<Û√>∑‹bÕ\T #˚kÕÔj·Tì #ÓbÕŒs¡T. ø£qTø£ eTTeTT≈£åîe⁄ M{Ïì
|ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü ‘·q <äèwæºq+‘·{Ïì dü<äTZs¡Te⁄ ô|’ ì\bÕ\ì #ÓbÕŒs¡T.
Ç+<äT≈£î #·ø£ÿì ñ<ëVü≤s¡D lkÕ«$Tyê] #·]Á‘·˝À ø±q edüTÔ+~.
Hê>∑ T \yÓ \ ¢ ≥ ÷s¡ T ≈£ î #Ó + ~q k˛+|ü * ¢ sêe÷Hêj· T T&É T
CÀ´‹wüXÊÁdüÔeTTqT nuÛÑ´dæ+∫ m≈£îÿe ø±\+ lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·H˚
>∑ & ç ù |yê&É T . n‘· & Ü $<ä ´ ˝À ÁbÕMD´+ ø±yê\ì lkÕ«$Tyê]
HêÁX¯sTT+#ê&√ @yÓ÷>±ì, ø=+‘· ø±˝≤ìøÏ Á|üXï¯ \T #ê˝≤ #·øÿ£ >± #Óù|Œyê&ÉT.
150
ne<Ûä÷‘· ©\ <˚+‘√ |”≈£î˝≤&˚ yêfi¯ófl <ë+{À¢πø
ˇø£kÕ] ˇø£] HÓø˘˝…dt b˛‘˚ Äj·Tq ˝…ø£ÿy˚dæ, yê]+{Ï ‘ê{≤≈£î <ä&ç˝À
<ë#ês¡ì #ÓbÕŒ&ÉT. <ä&ç $|æŒ‘˚ n+<äT˝À qT+&ç HÓø˘˝…dt ÁøÏ+<ä |ü&ç+~.
‘·|æŒb˛sTTq ãi…¿qT >∑÷]Ã Á|ü•ï+∫q yê]‘√ ªªMT }]øÏ ñ‘·Ôsêq eT÷&ÉT
yÓTfiÆ ˝¢¯ À ñqï Á>±e÷ìøÏ m\T¢+&ç dü÷s√´<äjT· eT|ü⁄Œ&ÉT yÓ&‘ç ˚ <=s¡T≈£î‘·T+~µµ
nì #ÓbÕŒ&ÉT. dü]>± Ä düeTj·÷ìøÏ Ä }]øÏ yÓ‘·ø£{≤ìøÏ yÓ[¢q eTìwæøÏ
m<äTs¡T>± ˇø£ Ç+{À¢+∫ Ä π><Ó ãj·T{ÏøÏ e∫Ã+~.
ˇø£ k Õ] lkÕ«$Tyês¡ T |ü s ¡ ´ ≥q≈£ î y˚ s =ø£ }]øÏ
ãj·T\T<˚sT¡ ‘·T+&É>± sêe÷Hêj·TT&ÉT ªªkÕ«$T, Hê e+{À¢ u≤>±˝Ò<Tä . H˚ìø£ÿ&˚
e⁄+{≤qTµµ nHêï&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T n+^ø£]+∫ yÓ[¢b˛j·÷s¡T. ‘·s¡Tyê‘·
¬s+&Ée s√Eq sêe÷Hêj·TT&ÉT ÄÁX¯eT+˝À eTs¡DÏ+#ê&ÉT. Ä yês¡Ô
lkÕ«$Tyê]øÏ ‘Ó*|æ‘˚ n‘·&ç <˚Vü‰ìï ÄÁX¯eT+˝À ˇø£ Á|üø£ÿq düe÷~Û
#˚j·TeTì lkÕ«$Tyês¡T ø£ãTs¡T #˚XÊs¡T. uÛÑ≈£îÔ\˝≤H˚ #˚XÊs¡T.
Ä düe÷~Û Á|üø£ÿH˚ lkÕ«$Tyê] uÛÑ≈£îÔ&Ó’q b˛*¬s&ç¶ düe÷~Û ≈£L&Ü
ñqï~. b˛*¬s&ç¶ m|ü⁄Œ&É÷ lkÕ«$Tyê]qqTdü]+∫ ùd$düTÔ+&˚yê&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T mø£ÿ&É $&ç~ #˚dæHê n‘·&ÉT yÓ+≥H˚ Ä ÁbÕ+‘·+˝À yÓ<äøÏ
Ä≈£î≈£Ls¡ ùdø£]+∫, e+&ç lkÕ«$Tyê]øÏ ô|fÒyº ê&ÉT. ø±s¡D+ lkÕ«$Tyês¡T
Ä≈£î≈£Ls¡qT m≈£îÿe Á|”‹>± ‹H˚yês¡T. n+‘·≈î£ $T+∫ n‘·&TÉ lkÕ«$Tyê]
qT+&ç ø√]+~ø±˙, bı+~q~>±˙ @MT ø£ì|æ+#·<äT. ø±˙ n‘·&ÉT
#·ìb˛e&ÜìøÏ q\uÛ…’s√E\T eTT+<äT>± lkÕ«$Tyês¡T uÛÑ≈£îÔ\‘√, ªªH˚{ÏøÏ
q\uÛs’… √E\≈£î uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT $#ês¡D≈£î ekÕÔ&TÉ . eTqeT+<äse¡ T÷ Ä s√E
>∑+¬>’Hê eTT≥º≈£L&É<äTµµ nHêïs¡T. yê] uÛ≤ey˚TyÓ÷ me«]ø° ns¡ú+>±˝Ò<äT.
dü]>±Z Äs√E≈£î yÓTbÆ Õ&ÉT˝À ñqï lkÕ«$Tyês¡T, ªªnj·÷´, eTq+ ÄÁX¯eT+
#˚]q<ëø± H˚H˚>±<äT, MTs¡T ≈£L&É >∑+>∑qT eTT≥º≈£L&É<äT. eTq+ yÓ+≥H˚
>=\>∑eT÷&ç #˚sê*. |ü<ä+&çµµ nHêïs¡T. esê¸\ e\¢ Á|üj·÷D kÂø£s¡´+
˝Òø£b˛sTTq|üŒ{Ïø° Äj·Tq ùde≈£î\qT ‘=+<äs¡#˚dæ ø±* q&Éø£q HÓ\÷¢s¡T
#˚] eT<Ûë´Vü‰ïìøÏ ø±s¡T˝À >=\>∑eT÷&ç #˚sês¡T. Hê{Ï ñ<äjT· y˚T ÄÁX¯eT+˝À
b˛*¬s&ç¶ |üs¡eT|ü~+#ê&ÉT. n‘·&çøÏ n+‘·´ÁøÏj·T\T mø£ÿ&É, m˝≤ #˚j·÷\ì
uÛÑ≈£îÔ\T ‘·]ÿ+#·T≈£î+≥THêïs¡T. lkÕ«$Tyê]ì $#ê]+#·&ÜìøÏ Äj·Tq
mø£ÿ&ÉTqïB yê]øÏ ‘Ó*j·T˝Ò<äT. ø±ì lkÕ«$Tyê]øÏ ‘Ó*j·Tì<˚eTTqï~?
151
<˚+‘√ |”≈£î˝≤&˚ yêfi¯ófl <ë+{À¢πø ne<Ûä÷‘· ©\
b˛*¬s&ç¶ eTs¡DÏ+∫q düeTj·÷ìπø lkÕ«$Tyês¡T ùde≈£î\qT ÄÁX¯e÷ìøÏ
ãj·T\T<˚sB¡ XÊs¡T. ‘·sê«‘· ÄÁX¯eT+˝À Äj·TH˚ dü«j·T+>± b˛*¬s&ç¶ <˚V‰ü ìï
düe÷~Û #˚XÊs¡T.
b˛*¬s&ç¶ n+‘·´ÁøÏj·T\ |ü≥¢ n+‘· ÁX¯<ä∆ eVæ≤+∫q lkÕ«$Tyês¡T
CÀ´‹wüéTT˝À ÁbÕMD´+ >∑&ç+∫q sêe÷Hêj·TT&ÉT #·ìb˛sTTq|ü⁄&ÉT
ÄÁX¯e÷ìøÏ m+<äT≈£î sê˝Ò<äì uÛÑ≈£îÔ©Hê{Ïø° ‘·]ÿ+#·T≈£î+≥THêïs¡T.
lkÕ«$Tyê] ùdeqT ‘·|Œü @MT ø√s¡ì nqqýÓTqÆ >∑Ts¡TuÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ , eTTeTT≈£îå e⁄
b˛*¬s&ç.¶ lkÕ«$Tyês¡T dü«j·T+>± n‘·ì <˚V‰ü ìï düe÷~Û #˚jT· ≥+, n‘·&øç Ï
Äj·Tq ìX¯Ãj·T+>± dü<‹Zä ì Á|ükÕ~+#ês¡q&ÜìøÏ ì<äsÙ¡ q+. sêe÷Hêj·TT&ÉT
lkÕ«$Tyê] qT+&ç CÀ´‹wü´ $<ä´qT e÷Á‘·y˚T Ä•+∫q nsêú]ú. nsTT‘˚
|üPs¡«|ü⁄D´+ e\q Ä $TwüMT<ä n‘·&çì |üs¡eT |ü$Á‘·yÓTÆq lkÕ«$Tyê]
ÄÁX¯eT+˝ÀH˚ düe÷~Û #˚j·TeTHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. l kÕsTT #·]Á‘·˝À
>∑÷&Ü yê] qT+&ç @MT Ä•+#·øH£ ˚ nqq´+>± ùd$+∫q y˚T|òTü Tì >∑T]+∫
kÕsTT, ªªM&˚, Hê ndü˝…’q uÛÑ≈£îÔ&ÉTµµ nì Á|üX¯+dæ+∫ n‘·ì <˚Vü≤+‘√ >∑÷&É
düàXÊq+ yÓ’|ü⁄≈£î ø=+‘· <ä÷s¡+ q&É∫ M&√ÿ\T #Ó|üŒ&Éy˚T>±ø£ ‘·eT dü«+‘·
Ks¡TÃ‘√ uÛÑ≈£îÔ\≈£î kÕsTT dü+‘·s¡ŒD #˚sTT+#ês¡T. @MT ø√s¡ì ùdy˚ uÛÑøÏÔ.
HÓ\÷¢s¡T yêdüÔe⁄´\T ÇHéø£yéT{≤ø˘‡ Ä|ò”düs¡T>±]øÏ ˇø£ ô|+|ü⁄&ÉT
≈£îø£ÿ e⁄+&˚~. <ëìï yê¬s+‘√ eTT<äT›>± #êπøyês¡T. Ä ≈£îø£ÿ≈£î »ãT“ #˚ùdÔ
&Üø£ºs¡T e\¢ qj·T+>±ø£ lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·≈£î ø±s¡T˝À rdüTø=#êÃs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ≈£îø£ÿqT, ≈£îø£ÿ lkÕ«$Tì ˇø£s=H=ø£s¡T #·÷#·T≈£îHêïø£ Ä
≈£îø£ÿ ÁbÕD≤\T e~*+~. lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À ÁbÕD≤\T e~*q J$øÏ
‘·|üŒø£ dü<äZ‹ \_ÛdüTÔ+~. kÕsTT #·]Á‘·˝À kÕsTTHê<∏äTì <ä]Ù+∫ ˇø£ |ü⁄*
‘·q ÁbÕD≤\T $&ç∫q≥T¢+B düìïy˚X¯+.
ø=i¿≈£L{Ï qs¡dæ+VüQ\THêj·TT&ÉT (>=\>∑eT÷&ç), M] uÛ≤s¡´ nH˚ø£
dü + e‘· ‡ s¡ e TT\T>± lkÕ«$Tyê] uÛ Ñ ≈ £ î Ô \ T. lkÕ«$Tyê] e÷≥ô|’
n#·+#·\yÓTÆq $XÊ«dü+>∑\yês¡T. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T M]ì ˇø£ÿ
dü+e‘·‡s¡+ s√E\T >=\>∑eT÷&ç e<ä* |ü&ÉeT{Ï sê»´+ bıeTàì
ÄC≤„|æ+#ês¡T. Ms¡˝≤π> Ç\T¢ yêøÏ© e<ä* lkÕ«$Tyês¡T eTs¡˝≤ s¡eTàì
#Ó|æŒq+‘· es¡≈£L ‘·\T|üPs¡T˝À |üP]bÕø£ y˚düTø=ì dü+‘√wü+>± ø±\+
152
ne<Ûä÷‘· ©\ <˚+‘√ |”≈£î˝≤&˚ yêfi¯ófl <ë+{À¢πø
yÓfi¯flãT#êÃs¡T.
1983 ˝À Hêj·TT&ÉT>±] uÛ≤s¡´≈£î ø±q‡s¡T yê´~Û e∫Ã+~. &Üø£sº ≈¢¡ î£
#·÷|æùdÔ yês¡T ÄX¯ e<ä*y˚XÊs¡T. lkÕ«$Tyê]ì X¯s¡DTC§∫Ã $uÛÑ÷‹
yê&ÉT‘·THêïs¡T. lkÕ«$Tyê] uÛÑ≈£îÔ\T ãT»®qï>±s¡T kÕ«$Tyê] düe÷~ÛøÏ
<ës¡+ ‘êøÏ+∫ ÇùdÔ Ä <ës¡+ ø£{Ïº kÕ+Áu≤DÏ bı>∑ y˚sTT+∫, kÕ«$T
$uÛÑ÷‹ ˙{Ï˝À ø£*|æ Ç|æŒdü÷Ô lkÕ«$Tyê]ì ÁbÕ]ú+#ês¡T.
ÄHê{Ï sêÁ‹ ãT»®jT· ´>±] dü«|üï+˝À ÄyÓTqT ÁãVü‰à+&ÉyTÓ qÆ bÕ&Óô|’
ô|{Ïº n\+ø£]+∫q≥T¢, ô|<ä› |üP\e÷\ y˚dæq≥T¢ ÄyÓT eTTK+ u…»yê&É
ø£qø£<äTs¡ZeTà eTTK+ e˝… yÓ\T>∑T‘·Tqï≥÷¢ ø£ì|æ+∫+~. ‘Ó\¢yê] ÄyÓT
eTs¡DÏ+∫+~. lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓTqT s¡øÏå+#·˝Ò<äì ãT»®qï yÓTT<ä˝…’q
uÛ≈Ñ î£ \Ô qT≈£î+{≤s¡ì, ÄyÓT≈£î Äj·TTe⁄ r]+<äì, @$T #˚jT· T≥≈£î M\T˝Ò<˙ä
M]øÏ Ä dü«|üï+ <ë«sê ‘Ó*bÕs¡T.
ÄyÓT≈£î eTè‘·T´ø£fi¯ ˝Ò≈£î+&Ü <Ó’eø£fi¯‘√ qTqï≥T¢ dü«|üï+˝À
#·÷|ü&É+ã{Ïº ÄyÓT≈£î lkÕ«$Tyês¡T ñ‘·ÔeT>∑‹ ø£*Z+#ês¡ì ‘Ó\TdüTÔ+~.
ø£\÷¢s¡T|ü*¢ yêdüÔe⁄´\T bÕuÀ\T düTã“eTà #ê˝≤ <äj·T>∑\ e´øÏÔ.
düs«¡ Je⁄\q÷ |üse¡ ÷‘·à s¡÷bÕ\T>± #·÷#·Tø=H˚ dü«uÛ≤e+ >∑\~. Á>±eTdüT\Ô T
ˇø£ <=+>∑qT |ü≥Tºø=ì ÄyÓT Ç+{Ï eTT+<äT ã+&çøÏ ø£{Ïºy˚XÊs¡T. ÄyÓT
s¡V≤ü dü´+>± á <=+>∑≈î£ ô|s¡T>∑qï+ ô|{Ïº ø£≥T¢ $|æŒ ‘·]y˚Tdæq <äj÷· eTsTT.
eè<ë∆|ü´+˝À ø£*#˚&ÉT˝À eT+#êq ñ+&ç ìs¡+‘·s¡+ sêÁ‹+ãefi¯ófl
•]&ç kÕsTT HêeTdüàs¡D #˚dæ+~ ÄyÓT. M] eTqTeT&ÉT |æ.düTã“sêeTj·T´
ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyê]ì dæ<ä›\j·T´ ø=+&É <ä>∑Zs¡ <ä]Ù+#ê&ÉT. n|üŒ{ÏøÏ 2
s√E\ qT+&ç eTÚq+˝À qTqï lkÕ«$Tyês¡T yÓ+≥H˚ ˝Ò∫ M]ø=ø£ N{Ï
Áyêdæ, nuÛÑj·TeTTÁ<ä, Äosê«<äeT÷ y˚dæ Ç#êÃs¡T. C≤e Á‘ê>∑eTHêï
Á‘ê>∑≈£î+&Ü eTs¡˝≤ eTÚq+ eVæ≤+#ês¡T. eTs¡Tø£åD+˝À yÓ+≥H˚
düTã“sêeTj·T´ ø√dü+ eTìwæ e#êÃ&ÉT. Ç~ ‘Ó*ùd kÕ«$T eTÚq+ #ê*+∫
ÄyÓT≈£î dü<äZ‹ ø=s¡≈£î ‘·eT ÄodüT‡\T ÁyêsTT+∫ Ç#êÃs¡T. Ç+{ÏøÏ yÓ[fl,
n+‘· es¡≈£L @$T H√{Ï˝À b˛j·TuÀsTTHê e<ä›H˚ ÄyÓT u≤u≤ $uÛÑ÷‹,
lkÕ«$Tyê] rs¡eú TT H√{Ï˝À b˛kÕÔeT+fÒ H√s¡T ‘Ó]∫+~. n$ d”«ø£]+#êø£H˚
153
<˚+‘√ |”≈£î˝≤&˚ yêfi¯ófl <ë+{À¢πø ne<Ûä÷‘· ©\
ÁbÕD+ e~*+~. ì»+>± ÄyÓT≈£î düø£\ kÕ<ÛäT dü«s¡÷|üyÓTÆq lkÕsTTj˚T
l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê] <ë«sê dü<äZ‹ì Á|ükÕ~+#ês¡T. n+<äT˝Àq÷
|ü$Á‘·yTÓ qÆ <Ûqä Tsêàdü+˝À X¯Øs¡ ‘ê´>∑+ #˚sTT+#ês¡T düø\£ kÕ<ÛTä dü«s¡÷|ü⁄&ÉT
lkÕ«$Tyês¡T.
e\¢|ü⁄¬s&ç¶ Ä~Hêsêj·TD¬s&ç¶>±s¡T ‘·q ‘·*¢>±] dü<äZ‹ì >∑÷]Ã
Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.
ªªe÷ ‘·*¢>±¬s’q ‘·T\X¯eTà>±s¡T lkÕ«$Tyê] ùdeø£+øÏ‘·+ ø±ø£
eTT+<˚ #ê˝≤ dü+e‘·‡s¡eTT\ qT+&ç ª‘·÷s¡TŒq eTq neTà e⁄+~ ÄyÓT
eTq≈£î >∑‘· ◊<äT »qà\ qT+&ç nqï+ ô|&ÉT‘·÷+~. Çø£ MT<ä≥ eTqeT+‘ê
ÄyÓT nqï+ ‹Hê*µ nì lkÕ«$Tyês¡T #Óù|Œyês¡T. ªmes¡T kÕ«$T ÄyÓT?
ÄyÓT~ @ ePs¡T?µ nì n&ç–‘˚ #Óù|Œyês¡T ø±<äT. ø±˝≤+‘·s+¡ ˝À ‘·T\X¯eTà
lkÕ«$Tyê] ùdeø£+øÏ‘·yÓTÆq|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq neTà mes√
uÛ≈Ñ î£ \Ô ø£syú¡ TÓ +Æ ~. áyÓT Ç\T¢, yêøÏ* e<ä* ‘·q düs«¡ dü«eT÷ lkÕ«$Tj˚Tqì
düTe÷s¡T Çs¡yÓ’ ◊<äT dü+e‘·‡s¡eTT\T ìs¡+‘·s¡+ lkÕ«$Tyê] ùde˝À
‘·q J$‘êìï |ü+&ç+#·T≈£îqï <Ûäq´J$. m|ü⁄Œ&É÷ lkÕ«$Tyês¡T áyÓTqT
ªne÷à, ne÷àµ nì m+‘√ >=|üŒ>± |æ*#˚yês¡T ‘·eT ãè+<ä+˝À ñqï
$T–*q Ä&Éyêfi¯¢qT n˝≤ |æ*#˚yês¡T ø±<äT. áyÓT jÓTTø£ÿ nqqýÓTÆq
ùde≈£î Á|ü‹|òü\+>± M]øÏ lkÕ«$Tyês¡T dü<äZ‹ Á|ükÕ~+#ês¡T.
1. áyÓT X¯ØsêìøÏ n–ï dü+kÕÿs¡+ #˚dæq|ü⁄&ÉT >∑+<Ûä|ü⁄ #Óø£ÿ\T
yÓTT<ä\>∑T düT>∑+<Ûä Á<äeéTT˝ÒM yê&É˝Ò<äT. ø±˙ á eTVü‰‘·*¢ X¯Øs¡+
qT+&ç ø£e⁄s¡T yêdüH˚ sê˝Ò<äT.
2. |üs¡eT|ü~+#·T≥≈£î eTT+<äT ¬s+&ÉT HÓ\\ qT+&ç ìs¡+‘·s¡+
áyÓT≈£î eTÚqeTT (<Ûë´qdæú‹) Á|ükÕ~+#ês¡T lkÕ«$Tyês¡T.
3. ∫Á‘·yÓTÆq Áù|s¡D ô|{Ïº yÓ+ø£j·T´, yÓ+ø£eTà nH˚ uÛÑ≈£îÔ\qT ÄyÓT
ùde≈£î $ìjÓ÷–+#ês¡T. Ms¡T ÄyÓTqT ø£qï‘·*ø¢ +£ fÒ m≈£îÿe Á|”‹‘√ ÄyÓTH˚
kÕøå±‘·TÔ lkÕ«$Tyês¡H˚ uÛ≤e+‘√ ùd$+#˚≥≥T¢ #˚XÊs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
154
ne<Ûä÷‘· ©\
lkÕ«$Tyê] nuÛÑj·T+
lkÕ«$Tyê] ùde≈£î ‘·eT J$‘ê\qT n+øÏ‘+· #˚d,æ
yê]H˚ ‘·eT >∑Ts¡Te⁄, <Ó’eeTT, ‘·*¢, ‘·+Á&ç, nqï<äeTTà\T
‘·eT düs¡«dü«eTH˚ uÛ≤e+‘√ ìs¡+‘·s¡+ lkÕ«$Tyê]ì
ùd$+∫q ùde≈£î\≈£î yê] m&Éu≤≥T nH˚ Ä˝À#·q
Vü≤è<äj·÷ìï |æ+&çy˚ùd~. yês¡T eTVü‰düe÷~Û #Ó+~‘˚ ‘·eT
>∑‘$˚ T≥qï dü+<˚V≤ü + >∑*qZ ùde≈£î\T lkÕ«$Tyê]‘√ Ä $wüjT· + ø£˙ï{Ï‘√
$qï$+∫q|ü⁄Œ&ÉT Ä ø£s¡TD≤eTj·TT&ç∫Ãq nuÛÑj·÷\T yê] ùde≈£î\πø>±ø£
yê]‘√ nH˚ø£ »qà\T>± @<√ ˇø£ $<Ûä+>± nqTã+<ÛäeTTqï eTq+<ä]ø°
n+&É>±j·TTqï$. yê]∫Ãq nuÛÑj·÷\ Á|üø±s¡+ eTq+ q&ÉT#·T≈£îqï+‘·
ùd|ü⁄ yê] ~e´düìï~Û, s¡øDå£ \≈£î eTq≈£î ø=<äy˚ ˝Ò<ìä , eTq+ @e÷]j·TTqï
düeTj·÷\˝À >∑÷&Ü Ä ø£s¡TD≤eTj·TT&ÉT eTq\qT yÓqï+{Ï ø±bÕ&ÉT‘ês¡ì
yê] eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s¡+ ©\\T ìs¡÷|ædüTÔqï$. n˝≤ yê]∫Ãq ø=ìï
nuÛÑj·÷\qT düà]<ë›eTT.
e\¢|ü⁄¬s&ç¶ Hêsêj·TD¬s&ç¶>±s¡T eTÁ<ëdüT˝À ø±s¡T ø=Hêïs¡T. ø±ì
ªªdæ. ãT≈£îÿµµ $wüj·T+˝À ø=ìï Çã“+<äT˝…<äT¬s’q$. mìïe÷s¡T¢ ‹]–Hê
|üì ø±˝Ò<äT. Ç{Ïº düeTj·T+˝À ˇø£s√E ô|qe]Ô˝Àì yê] Ç+{À¢
lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìøÏ˝≤ $qï$+#·T≈£îHêï&ÉT. ªªkÕ«MT! mìï e÷s¡T¢ ‹]–Hê
Hê ø±s¡T $wüj·T+ n˝≤π> ô|+&ç+>∑T>± e⁄+~. Çø£ eT÷&ÉT s√E\˝À
eTs¡˝≤ eTÁ<ëdt≈£î yÓfi¯fluÀ‘·THêïqT. ákÕ¬s’Hê |üì nj˚T´≥≥T¢
<äj·T#˚j·T+&çµµ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. eT÷&Ées√E eTÁ<ëdüT b˛‘·÷
lkÕ«$Tyê]ì >=\>∑eT÷&ç˝À <ä]Ù+∫ ‘êqT yÓfifl‚ |üì >∑÷]Ã $qï$+#ês¡T.
ªªeT÷&ÉT s√E\ Hê&˚ ˙ |üì |üP]Ô#˚dæfi≤flj·÷´?µµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
n+fÒ eT÷&ÉT s√E\Hê&ÉT ‘êqT lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìøÏ $qï$+#·T≈£îqï
yÓ+≥H˚ Ä |üì $wüj·T+ lkÕ«$Tyês¡T #·ø£ÿu…{≤ºs¡qï e÷≥. n+<äTπø
155
ÁokÕ«$Tyê] nuÛÑj·T+ ne<Ûä÷‘· ©\
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£|ü⁄Œ&ÉT nHêïs¡T, ªªyêfi¯ó¢+&˚<ëìï ã{Ïº >∑<äj·÷´
eTqeTT+&˚~!µµ nì lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìï πøe\+ ˇø£ ∫Á‘· |ü≥+>±
47 >±ø£ Ä eTVü‰‘·Tà&ÉT eTqô|’ ø£sT¡ D#˚ Ä s¡÷|ü+˝À eTq Ç+≥qTHêïs¡ì,
uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\‘√ Ä |ü{≤ìï ùd$ùdÔ Ä ùde yê]øÏ Á|ü‘·´ø£å+>± #˚dæqfÒ¢qì
eTqø£uÛÑj·T$T#êÃs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê\≈£î düe÷~Û #Ó+<äT‘ês¡q>± ªªnìï
Je⁄\˝À yÓ+ø£j·T´ e⁄Hêïs¡ì ÁyêdüTø√j·÷´µµ nHêïs¡T. >∑qTø£ eTqy˚T
J$ì Ä<ä]+∫Hê, u≤~Û+∫Hê n~ lkÕ«$Tyê]πø #Ó+<äT‘·T+<äH˚ ms¡Tø£‘√
48 Á|ü‹ ì‘·´+ q&ÉT#·Tø√e&Éy˚T ì»+>± lkÕ«$Tyê]øÏ eTq+ #˚ùd ì‘·´
|üP»ì eTq+ >∑T]Ô+#ê*. >∑qTø£H˚ ‘·eT Á|ü‹s¡÷bÕ˝…’q düs¡«Je⁄\ô|’
yê] ø£+‘·{Ï Áù|eT. ˝Ò≈£î+fÒ Á|ü‹ ì‘·´+ Ä Je⁄\ ø=s¡≈£î n+‘·+‘·
nqï+ uÛÑ÷‘·ã*øÏ düeT]ŒkÕÔsê? nqïeTT, sê>∑T\T yÓTT<ä\>∑T yê{Ïì
NeT\≈£î b˛ùdyêsê? uÛÑ≈£îÔ\T uÛÑ]+#·˝Òì s√>±\qT ‘·q X¯Øs¡+ MT<ä≈£î
rdüTø=ì u≤<Ûä|ü&É‘êsê?
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ‘·eTqT dæ<ä›\j·T´ø=+&É •Ks¡+ ô|’øÏ
rdüT≈£îbıeTàì ùde≈£î\qT ø√]Hês¡T. lkÕ«$Tyês¡T q&ÉTe˝Òs¡T. &√©˝À
rdüT≈£îb˛e&ÜìøÏ n~ nqTyÓ’q e÷s¡Z+ø±<äT. ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT lkÕ«$Tyê]ì
M|ü⁄ MT<ä møÏÿ+#·Tø=ì ø=+&Éô|’øÏ #˚sêÃ&ÉT. ªªeT÷s¡≈£î eT÷&ÉTy˚\T
ÁyêdüTø√j·÷´!µµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT Äj·TqqT yÓ÷düTø=ì
q&É∫q Á|ü‹ eT÷¬s&ÉT <ä÷sêìøÏ nbÕs¡yÓTÆq |ü⁄D´+ n‘·&ç ù|s¡ »eT
#˚j·Tã&çq<äì yê] uÛ≤e+. ªªkÕ«MT, MTs¡T düe÷<ÛÓ’‘˚ y˚TeTT e÷ Ç+&É¢≈£î
b˛≈£î+&Ü _Ûø£åyÓT‘·TÔø=ì J$dü÷Ô ‘·eT düe÷~Û <ä>∑Zs¡ ñ+{≤eTTµµ nqï
ùde≈£î\‘√, ªªn{≤¢ |üì˝Ò<j ä ÷· ´! MTs¡T n&É$˝À ≈£Ls¡TÃHêï nqï+ e#˚Ã≥≥T¢
ÁyêdüTø√+&çµµ nHêïs¡T #·\¢ì lkÕ«$Tyês¡T. n+fÒ yês¡T uÛÑTøÏÔì, eTTøÏÔ˙
>∑÷&Ü ùde≈£î\ø£qTÁ>∑Væ≤+#ês¡qïe÷≥.
eTs=ø£|ü⁄Œ&ÉT, ªªkÕ«MT, MTs¡T düe÷<ÛÓ’‘˚ y˚Ty˚T+#Ój·÷´*? mø£ÿ&É≈£î
b˛yê*?µµ nì >∑Ts¡ej·T´ n&ç–‘˚, ªªmø£ÿ&É≈L£ b˛qø£ÿs¡˝<Ò j ä ÷· ´! Hê düe÷~Û
<ä>∑Zs¡ ≈£Ls¡TÃHêï n+‘ê H˚qT ñqïfÒ¢ »s¡T>∑T‘·T+~µµ nì nuÛÑj·T$T#êÃs¡T.
ªªHê uÛ≈Ñ î£ \Ô ‘√ Hê düe÷~Û e÷{≤¢&TÉ ‘·T+~, Hê eT{Ïº düe÷<Ûëq+ #ÓãT‘·T+~,
156
ne<Ûä÷‘· ©\ ÁokÕ«$Tyê] nuÛÑj·T+
Hê HêeT+ |ü\T≈£î‘·T+~µµ nqï lkÕsTTe÷≥\ HÓ+‘·>±H√ lkÕ«$Tyê]
nuÛÑj·÷\T b˛*j·TTqï$.
ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT eT+∫ y˚dü$ ø±\|ü⁄ m+&É˝À eT<Ûë´Vü≤ï+ 12
>∑+≥\≈£î ªªH˚s¡T>± |òü˝≤Hê ø=+&É <ä>∑Zs¡≈£î b˛yê*µµ nH˚yês¡T. Á‘√eq
b˛<ëeT+fÒ e|ü⁄Œø√s¡T. eTT+&ÉT¢>±˙, ã+&É\T>±˙, >∑T≥º\T>±˙ H˚s¡T>±
n+fÒ H˚s¡T>± yÓfi≤fl*‡+<˚. lkÕ«$Tyê] &√* yÓ÷ùdyês¡T bÕ<äs¡ø£å\T
<Ûä]+#˚yês¡T ø±<äT.
_. Hê>∑j·T´ #ÓãT‘·THêïs¡T: ªªkÕ«$T ø£è|üe\q yês¡T eTT+&É¢˝À
bıeTà+fÒ z+ø±s¡+ #˚dü÷Ô ª˙<˚ uÛ≤s¡+ >∑Ts¡T<˚yêµ n+≥T ì\Te⁄Hê
eTT+&ÉM¢ T<ä q&ç∫Hê ˇø£ÿ eTT\T¢ Á>∑T#·TÃ≈£îH˚~ø±<äT. H˚sT¡ >± kÕ«$T #·÷|æq
~X¯˝ÀH˚ q&ç#˚yêfi¯¢+. n+‘·{Ï m+&É˝À 12 >∑+≥\≈£î ãj·T\T<˚] eT÷&ÉT
>∑+≥\ es¡≈£î $sêeT+ ˝Ò≈£î+&Ü ‹]– ‹]– eTõ©øÏ eùdÔ n\T|ü⁄,
ã&É*ø£ e⁄+&˚~ ø±<äT. ªnj·÷´ MTs¡T yÓ÷dæq+<äT≈£î eTT|üŒsTT ø√≥T¢
s¡o<äT rdüT≈£îb˛j·÷s¡Tµ nì #Óù|Œyês¡T.µµ
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ‘·q <ÛäTìì ñ<˚›•+∫, ªªø√{Ï *+>±\ |üP» ø£<äj·÷´ 49
Çø£ÿ&É »]π>~!µµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
‹s¡T|ü‹˝À »]–q ˇø£ j·T»„+ >∑T]+∫ lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|æ‘˚,
ªªnj·÷´, nø£ÿ&É 40 s√E\˝À e#˚Ã |òü*‘·+ Çø£ÿ&É 4 >∑+≥\˝À 50
edü÷Ô e⁄+&Ü¢?µµ nHêïs¡T.
eTs=ø£|⁄ü Œ&ÉT nHêïs¡T, ªªu≤\jÓ÷– Äj·Tq |üì Äj·Tq #·÷#·Tø=ì
b˛j˚Tyê&˚qj·÷´ eTq+ n+<ä]˙ #·÷düTÔ+&Ü¢?µµ
ˇø£s√E >∑Ts¡ej·T´‘√ ªªnj·÷´, Ms¡ÁãVü≤à+>±]˝≤>∑ >∑T+≥
Á‘·$«+#·Tø=ì #ê≥Tq ≈£Ls√ÃqT. n+<ä]ø° nìï @sêŒ≥÷¢ #˚dæb˛‘êqTµµ
nì nHêïs¡T. n˝≤π> »]|ædüTÔHêïsê Áù|eTeT÷]Ô.
nj·÷´, n+<ä]ø° |ü+≥ |ü+&ç+#êqT. <=+>∑\T
s√•¬s&ç¶‘√ ªªnj·
|ü&É≈£î+&Ü ø±|ü˝≤ ø±#·Tø√+& Ä<Ûë´‹àø£+>± 51
ø√+&çµµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ªÄ<Û
n+<ä ] ˙ |ü P s¡ í + >± nqTÁ>∑ V æ ≤ +#êqT. MT˝Àì Á|ü ø £ è ‹ dæ < ä ∆ y Ó T Æ q
<ä T wü º dü + kÕÿs¡ e TT\H˚ <=+>∑ \ T Ä ø£ è |ü q T <√#· T ø√≈£ î +&Ü
157
ÁokÕ«$Tyê] nuÛÑj·T+ ne<Ûä÷‘· ©\
ø±bÕ&É T ø√eTì
ø√eTìµ lkÕ«$Tyê] uÛ ≤ e+ ø±uÀ\T. ªlkÕ«$Tyê]ì
qeTTà≈£îHêïqT. n+‘ê yêπs #·÷#·T≈£î+{≤s¡Tµ nì nqT≈£î+≥÷ ‘·|ü⁄Œ\T
#˚dü÷Ô b˛e&É+ dü¬s’q |ü<ä∆‹ø±<äT. eTq˝Àì #Ó&É¶>∑TD≤\T nH˚ <=+>∑\qT
@] bÕπsdüT≈£î+fÒ lkÕ«$Tyê]ø£è|ü eTqø£qTuÛÑeeTÚ‘·T+~, <ä≈£îÿ‘·T+~.
ªªMTs¡T b˛‘˚ e÷≈£î ~¬øÿe«s¡T kÕ«$Tµµ n+fÒ ªªb˛j˚T<Óø£ÿ&çø£j·÷´,
dü÷s¡´#·+Á<äT\T ñqï+‘·es¡≈£L ñ+&˚<˚>∑<ëµµ nHêïs¡T Ä eTVü≤˙j·TT&ÉT.
á $wüjT· + ì»y˚Tqì eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s+¡ »]π> lkÕ«$Tyê] ©\\T
ìs¡÷|ædüTÔqï$. ªªyÓ+ø£j·T´ ù|s¡T MT<ä |æ&ç¬ø&ÉT yÓT‘·T≈£î\T ô|{Ïºq yê]øÏ,
‘Ó∫Ãqyê]øÏ, yê] eT+∫ #Ó&É¶\˙ï eTqy˚T #·÷&=<ä›j·÷´µµ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T.
ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T nHêïs¡T. ªªÇ|ü⁄Œ&Óes¡T @ @ |üì
#˚düT≈£î+≥THêïs√ Çø£ eTT+<äT ≈£L&Ü Ä |üqT˝Ò #˚düTø√+&ç. Ä |üqT\˝À
H˚H˚ ñHêïqTµµ nHêïs¡T.
‘˚\T≈£î{Ïºqyês¡T ø=+<äs¡T lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡ø=ùdÔH˚ ‘·>∑TZ‘·T+~.
eT] ø=+<ä]øÏ Á|ü<äøÏåD\T #˚ùdÔ ‘·>∑TZ‘·T+~. eT]ø=+<ä]øÏ ≈£î{Ïºq|ü⁄Œ&˚
lkÕ«$Tyê]ì düà]ùdÔ ‘·>T∑ ‘Z T· +~. ªªá uÛ<Ò yä T˚ $T{Ï kÕ«MT?µµ n+fÒ Äj·Tq
nHêïs¡T, ªªyêfi¯ófl+&˚ <ëìï ã{Ïº >∑<äj·÷´ eTqeTT+&˚~!µµ nì. n+fÒ
ne‘·*yê] $XÊ«kÕìï ã{Ïº s¡ø£åD nqïe÷≥. lkÕ«$Tyêπs eTs=ø£|ü⁄Œ&ÉT,
ªª#·#Ã˚ <˚eTT+~, Áã‹πø<˚eTT+~? #·∫Ã ã÷&ç<H’Ó ê s¡eTà+fÒ sêe\dæ+<˚><∑ ëµµ
nHêïs¡T.
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ lkÕ«$Tyês¡T s√•¬s&ç¶‘√ ªªnj·÷´ }s√¢øÏb˛sTT
me]qHêï n&ç– bÕ‘· >∑T&É¶\T rdüT≈£îsêj·÷´! eTq≈£î |üìøÏekÕÔsTT.
Ç∫Ãq yêfi¯fl≈£î »ãT“\T b˛‘êsTTµµ nH˚yês¡T.
ªª@<Ó’Hê ˇø£ |üì ÁbÕs¡+_Û+#˚+<äT≈£î @ yês¡+ eT+∫~ kÕ«MT?µµ
nì ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT n&ç>±&ÉT.
kÕ«$T:` eT+<ä\ ø£qT≈£îÿ+fÒ eT+>∑fi¯yês¡+ eT+∫~ >∑<äj·÷´!
eT+<ä\ ø£qTø√ÿe&ÉeT+fÒ eTq+ @ |üì #˚dæHê ìcÕÿeT ø£s¡à>±,
>∑Ts¡Tùde>± #˚düTÔ+fÒ @ yês¡yÓTÆHê |üs¡yê˝Ò<äT. #Ó&É¶<äì uÛ≤$+#˚
158
ne<Ûä÷‘· ©\ ÁokÕ«$Tyê] nuÛÑj·T+
eT+>∑fi¯yês¡eTT ≈£L&Ü eT+∫<˚qì lkÕ«$Tyê] uÛ≤eq.
uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ :` kÕ«MT! MTs¡T ìs¡+‘·s+¡ |üs´¡ {ÏdTü qÔ ï+<äTq e÷≈£î $TeTTà
<ä]Ù+#˚ uÛ≤>∑éTT ø£wüºeTT>± e⁄qï~ kÕ«MT!
kÕ«$T:` mø£ÿ&É ‘·\TÃ≈£î+fÒ nø£ÿ&ÉH˚ ñ+&Ü¢j·÷´ H˚qT?
Ç~ ì»y˚Tqì m+‘√ eT+~ uÛ≈Ñ î£ \Ô nqTuÛyÑ ê\T ãTTEe⁄ #˚dTü qÔ ï$.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T nHêïs¡T: ªªÇ|ü⁄Œ&˚eTT+<äj·÷´ ` yÓ+ø£j·T´
#ê≥T≈£îb˛sTTq ‘·s¡Tyê‘· eT÷&˚+&É¢≈£î >∑<ë ñ+&˚~? Çø£ÿ&É HÓ\÷¢s¡T
s¡+>∑Hêj·T≈£î\kÕ«$T >∑sT¡ &Éùde »]–q≥T¢ »s¡T>∑T‘·T+~. |üP]Ô $XÊ«dü+‘√
Çø£ÿ&çø=∫Ã @eTqT≈£î+fÒ n~ nj˚T´<˚>∑<äj·÷´!µµ
á e÷≥ H˚&ÉT nø£åsê\ ì»yÓTÆ+~.
ªªyêfi¯ó¢+&˚<ëìïã{Ïº >∑<äj·÷´ eTqeTT+&˚~µµ nì ôd\$#êÃs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. á $wüjT· + nø£så ê˝≤ ì»eTì e¬øÿeTà nqTuÛeÑ + ãTTEe⁄
#˚düTÔ+~.
ˇø£s√E #·\e÷Hêj·TT&ÉT, e¬øÿeTà lkÕ«$Tyê] <äs¡ÙHês¡úyÓTÆ
@s¡T<ë≥T‘·THêïs¡T. eTT+<äT q&ç#˚ #·\e÷Hêj·TTìøÏ q&ÉTeTT\˝À‘·T ˙fi¯ófl,
>∑T&É\¶ ˙ï ‘·&Xç ÊsTT. n‘·ì yÓqTø£H˚ e#˚Ã ne÷j·T≈£îsê\T e¬øÿeTà≈£î e÷Á‘·+
yÓ÷ø±fi¯fl ˝À‘·T ˙fi¯ófl, >∑T&É¶\T ‘·&ÉeH˚˝Ò<äT.
159
ne<Ûä÷‘· ©\
<Ûsä êà#·sD¡
Á|ü ‹ e÷qe⁄&É T dü T KXÊ+‘· T \‘√ ‘· è |æ Ô > ±
J$+#ê\ì ‘·\TkÕÔ&ÉT. ø±˙ n{Ïº düTKeTT, XÊ+‹, ‘·è|æÔ
52 nqTq$ eTq e÷#·]+#˚ <Ûäs¡àeTT e\¢ e÷Á‘·y˚T
\_ÛkÕÔjT· ì mìï XÊÁkÕÔ\T |òTü Àwæ+∫Hê, eTVü‰‘·Tà\+<äs÷¡
m\T¬>‹Ô #ê{ÏHê ÄXÊã<äT∆&Ó’q e÷qe⁄q≈£î n{Ïº Ä#·s¡D
<äTkÕ‡<ÛäýÓTÆ+~. Ç{Ïº <Ûäsêà#·s¡D eTq ì‘·´J$‘·+˝À düVü≤»dæ<ä∆eT
j˚T´+<äT≈£î eTVü≤˙j·TT\ kÕ+>∑‘·ýÓTTø£ÿfÒ X¯s¡DéTì uÛÑ>∑eBZ‘ê~
Á>∑+<∏ë\˙ï #Ó|ü⁄‘·THêïsTT. yê] Á|ü‘·´ø£å kÕìï<ÛäéTT \_Û+#·q|ü⁄Œ&ÉT
eTVü‰‘·Tà\ #·]Á‘· bÕsêj·TD ≈£L&Ü eTVü‰‘·Tà\ Á|ü‘·´ø£å kÕìï<ÛäéTT‘√
düe÷qeTì m+<äs√ uÛÑ≈£îÔ\ nqTuÛÑyê\T ãTTEe⁄ #˚düTÔqï$. eTVü≤˙j·TT\
#·]Á‘· bÕsêj·TD <ë«sê nH˚ø£eT+~ uÛÑ≈£îÔ\˝À ø£*Zq Vü≤è<äj·T |ü]es¡ÔH˚
Ç+<äT≈£î ì<äs¡ÙqeTT. n{Ïº <Ûäsêà#·s¡DqT >∑÷]Ã lkÕ«$Tyês¡T @Hê&É÷
ô|<ä›>± ñ|üq´dæ+#·≈£îqïq÷ lkÕ«$Tyê] ì‘·´J$‘· dü+|òüT≥q\ qT+&ç
Ç{Ïº <Ûäs¡àuÀ<Ûä $q>∑*Zqyê]øÏ nqTø£åDeT÷ $ì|ædü÷ÔH˚ ñ+≥T+~.
ø=i¿≈L£ {Ï ãT»®jT· ´>±s¡T Á|ü‹ì‘·´+ lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À m≈£îÿe
ø±\+ >∑&çù|yês¡T. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT m+<äTø√>±ì }]˝À ñ+&ç ≈£L&Ü |ü~
s√E\T lkÕ«$Tyê] <äs¡ÙHêìøÏ sê≈£î+&Ü M<ÛäT\˝À s¡#·ÃMT<ä ≈£Ls=Ãì
e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ ø±\+ >∑&ùç |yê&ÉT. |ü<øä =+&Ée s√Eq lkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ø¡ =ùdÔ
lkÕ«$Tyês¡T M]ì #·÷|ü⁄‘·÷, ªª@ ePs¡j÷· ´ ÄsTTq~?µµ nì nHêïs¡T.
‘·q Á|ües¡Ôq≈£î ãT»®j·T´ |üXÊÃ‘êÔ|ü |ü&Ü¶s¡T. >∑Ts¡Te⁄qT |üøå±ìø°,
53 e÷kÕìøÏ, ø£˙dü+ Äs¡T e÷kÕ\¬ø’Hê ˇø£ÿkÕ] $~Û>± <ä]Ù+#ê\ì
XÊÁdü+Ô , á XÊÁdüÔ yêø£´+ yê] eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s+¡ >∑÷&Ü e]ÔdTü +Ô ~.
dü<Tä sZ T¡ e⁄ »qq eTs¡D≤\ ø£r‘·T&ÉT >∑qTø£ yê]‘√ uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î >∑\ nqTã+<Û+ä
yê] eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s+¡ ≈£L&Ü ø=qkÕ>∑T‘·÷+≥T+<äì ls¡eTDeTVü≤]¸
160
ne<Ûä÷‘· ©\ <Ûäsêà#·s¡D
#ÓbÕŒs¡T. dü÷s¡´#·+Á<ë<äT\Tqï+‘· es¡≈£L ‘êeTø£ÿ&˚ ñ+{≤eTì
lkÕ«$Tyês¡T eTq≈£î yê>±›q+ #˚XÊø£ yê] düe÷~Ûì <ä]Ù+#·&É+,
M˝…’q+‘·ø±\+ nø£ÿ&É >∑&É|ü&É+ eTq¬ø+‘√ ÁX‚j·Tdüÿs¡+.
Hê>∑T\yÓ\≥¢ ÷s¡T yêdüeÔ ⁄´\T eT+>∑eTà ˇø£ s√E ñ|üyêdüeTTqï~.
Ä s√E lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓT‘√ ªªn+<ä]ø° nqï+ ô|{Ïº ˙e⁄ ‹ì sêe÷àµµ nHêïs¡T.
ªªás√E •esêÁ‹ kÕ«MT! ñ|üyêdü+ ñHêïqTµµ nqï~ eT+>∑eTà,
ªªnuÒ“ nqï+ #·÷dü÷Ô e⁄fi≤fle÷à? ‹H˚dæsêµµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
n+fÒ nqï+ ‹Hê\H˚ ø√]ø£, Äø£* ñ+{≤sTT ø£qTø£ ‹q≥y˚T eT+∫<äì
lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+. n˝≤H˚ ÄyÓT nqï+ ‹ì e∫Ã+~. Äø£*‘√
qø£qø£˝≤&ÉT‘·÷ m|ü⁄Œ&Ó|⁄ü Œ&ÉT Bø£å $s¡$T+∫ nqï+ ‹+<ëe÷ nqï ‘·\+|ü⁄
ñqï+‘· ùd|ü⁄ nqï+ ‹ìqfÒ¢ ˝…ø£ÿ. ‹Hê\H˚ ø√]ø£ ˝Ò≈£î+fÒ ‘·|üŒ Ä ø√]ø£
ñqï+‘· ùd|ü⁄ ‹q≈£î+&Ü ñ+&çHê ‹ìqyêfi¯fl ÁøÏ+<˚ ˝…ø£ÿ. BìH˚ uÛÑ>∑eBZ‘·
$T<∏ë´#ês¡eTì #Ó|æŒ+~. n+<äTπø lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓT dü+kÕÿs¡eTTq≈£î
ñ|ü y êdü + ‘· > ∑ < ä ì #Ó b ÕŒs¡ T . ø±˙ ø=+<ä ] ì lkÕ«$Tyês¡ T
ñ|üyêdüeTT+&ÉeTì Áb˛‘·‡Væ≤+#˚yês¡T. ñ<ë: s√•¬s&ç>¶ ±]ì ˇø£|⁄ü Œ&ÉT ◊<äT
s√E\T ÄVü‰s¡+ ˝Ò≈£î+&Ü ñ+#ês¡T. n~ yê] dü+kÕÿs¡eTTq≈£î ‘·–q~
>∑qTø£ n˝≤ #˚XÊs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T kÕe÷q´+>± me]+{Ï˝Àø° yÓfi‚flyês¡T>±s¡T. ø±ì
1978 dü+e‘·‡s¡+˝À lkÕ«$Tyês¡T ø£*#˚&ÉT qs¡kÕ¬s&ç¶>±] Ç+{Ï˝À
eT÷&ÉT sêÁ‘·T\T ñ+&ç ˇø£Hê&ÉT yê] q{Ïº+≥ <ÛäTì yÓ*–+∫, Ç+{Ï
˝À|ü\ ≈£Ls√Ãe≥+ $X‚wü+. Hê\Zes√E ñ<äj·T+ lkÕ«$Tyês¡T.
ªªdæ<ä›\j·T´ ø=+&É≈£î yÓfi≤fl* ã+&ç rdüT≈£îsêµµ nHêïs¡T. ã+&ç e∫Ã+~.
kÕe÷qT\˙ï ã+&ç˝À y˚dæ lkÕ«$Tyê]ì ø£<ä\eTHêïs¡T uÛÑ≈£îÔ\T. ø±˙
Äj·Tq, ªªÇ|ü⁄Œ&ÉT b˛e&ÜìøÏ ˝Ò<Tä , ã+&ç yêìøÏ s¡÷. 6/` Ç∫Ã |ü+|ü+&çµµ
nì 4, 5 kÕs¡T¢ #ÓbÕŒs¡T. ã+&ç yêìøÏ n+‘· &ÉãT“ m+<äTøÏyê«˝À me]ø°
ns¡ú+>±˝Ò<äT. ø±ì ã+&çyê&ÉT s√p >∑ì˝ÀøÏ b˛sTT ≈£L* #˚dæ u≤&ÉT>∑
dü+bÕ~+#·Tø=H˚yê&ÉT. Ä s√E n‘·&ÉT ã+&ç ø£≥º&É+ e\q n‘·&çøÏ
|üìb˛sTT+~. ø£qTø£ Ä ≈£L* eTqy˚T Çyê«\ì lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+.
kÕsTTHê<∏äT&ÉT #Ó|æŒq≥T¢, ªªme] ùdeq÷ ñ∫‘·+>± rdüTø√e<äT›. m˝≤+{Ï
161
<Ûäsêà#·s¡D ne<Ûä÷‘· ©\
ùde¬ø’Hê ñ<ës¡+>± Á|ü‹|òü\$Tyê«*µµ. á <Ûäsêàìï lkÕ«$Tyês¡T m+‘·
#·øÿ£ >± bÕ{ÏdTü HÔ êïs√ #·÷&É+&ç. ã+&ç <=s¡ø&£ +É ø£w+ºü >∑qTø£ lkÕ«$Tyê]ì
ùde≈£î\T Ä s√CÒ ãj·T\T<˚s¡eTHêïs¡T. ø±˙ lkÕ«$Tyê] Ä»„≈£î
‹s¡T>π eTT+~. ã+&ç˝À kÕe÷qT\T ~+∫ ã+&ç yêìøÏ Äs¡T s¡÷bÕj·T*∫Ã
|ü+|æq+‘·es¡≈£î lkÕ«$Tyês¡T e<ä\˝Ò<äT. ne÷j·T≈£î˝…’q ùde≈£î\T
ã+&çyêì‘√ ªπs|ü⁄ e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì e~*ô|≥ºeTHêïs¡T. ø±˙
lkÕ«$Tyês¡T n|ü&ÉT ≈£L&Ü Äs¡T s¡÷bÕj·T*e«+<˚ e|ü⁄Œ≈£î+{≤sê?
lkÕ«$Tyê] #Ó˝…¢\T eT+>∑eTà, lkÕ«$Tyê]ì #ê˝≤ Áù|eT>±
#·÷ùd~. Ms¡T mø£ÿ&Óø£ÿ&√ ‹]– Ç+{ÏøÏ e#˚Ãdü]øÏ m+‘· Äø£*jÓÆTHê
áyÓT yê]ø√dü+ nqï+ <ë∫ ô|{Ïº m<äTs¡T #·÷#˚~. n+<äT\≈£î lkÕ«$Tyê]
≈£î≥T+ã ÄdæÔ˝À ‘·eT yê{≤ áyÓTπø Çe«eTì ‘·eT k˛<äs¡T\qT
ÄC≤„|æ+#ês¡T. yês¡˝≤H˚ ÄyÓTøÏ#êÃs¡T. ø£è‘·»„‘·+fÒ m˝≤ e⁄+&Ü˝À
lkÕ«$Tyês¡T bÕ{Ï+∫ #·÷bÕs¡T.
ø=i¿≈£L{Ï ãT»®j·T´ >±]øÏ lkÕ«$Tyês¡T ˇø£Hê&ÉT ˇø£ e÷≥
#ÓbÕŒs¡T. ªªnj·÷´ qqTï ø£ìô|≥Tºø=ì ñ+&˚ yêfi¯flqT ø£ìô|≥Tºø=ì ñ+&ÉTµµ
nHêïs¡T. n+<äT#˚‘·H˚ lkÕ«$Tyês¡T düe÷~Û #Ó+~q ‘·s¡Tyê‘· >∑÷&Ü
lkÕ«$Tyê]øÏ ùde #˚ d æ q yê] q+<ä ] ì Äj· T q Ä<ä s ¡ + >±
ùd$+#·Tø=qT#·THêï&ÉT. ì»yÓTqÆ dü<Tä sZ T¡ ùde dü<Tä sZ T¡ e⁄ jÓTTø£ÿ eTVü‰düe÷~Û
nq+‘·s¡+ ≈£L&Ü ø=qkÕ>∑T‘·T+~. n+<äTπø eTq ÁbÕNq XÊÁkÕÔ\T
HÓ’wæºø£ ÁãVü≤à#ê] (J$‘ê+‘·+ ÁãVü≤à#·s¡´+ bÕ{Ï+#˚yês¡T) m\¢|ü⁄Œ&É÷
54 >∑Ts¡Te⁄ #Ó+‘·H˚ ñ+&Ü\ì, >∑Ts¡Te⁄ |üs¡eT|ü~+∫q≥¢sTT‘˚ yê]
n–ïôVAÁ‘êìï yê] Á|ü‘·´ø£ås¡÷|ü+>± ùd$dü÷Ô J$‘ê+‘·+ ñ+&Ü\˙
#Ó|ü⁄‘êsTT. l kÕsTT Ä ìj·Te÷ìï bÕ{Ï+#ês¡T. lkÕ«$Tyês¡T ≈£L&Ü
n˝≤H˚ #˚dæ j·TT+&Ée#·TÃ. n+<äTøπ >±uÀ\T lkÕsTTì yês¡T ‘·eT k˛<äsT¡ \ì
eéVü≤]+#ês¡T. n˝≤H˚ dü∫Ã¤wüß´&ÉT ‘·q >∑Ts¡T ã+<ÛäTe⁄\qT n+fÒ ‘·q
kÕ{Ï •wüß´\qT >∑÷&Ü Áù|eT‘√ Ä<ä]+#·&É+ <Ûäs¡à+.
ªªÁuÒyÒ eé Tì Á‘˚"ù| yê&çøÏ ø±<äj÷· ´, Äø£˝’… ø=+>∑T|üfyºÒ ê]øÏ nqï+
55 ô|{≤º\j·÷´µµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
162
ne<Ûä÷‘· ©\ <Ûäsêà#·s¡D
lkÕ«$Tyês¡T s¬ +&ÉT eT÷&ÉT s√E\T ÄVü‰s¡+ ˝Ò≈î£ +&Ü ñqï|ü⁄Œ&ÉT
≈£L&Ü nqï+ ‹H˚ y˚fi¯sTT‘˚ ‘·q ãè+<äeTT˝Àì yêπs>±ø£, <äs¡ÙHês¡ú+ 56
e∫Ãq yêfi¯fl+<äs¡÷ uÛÀ»Hê\T |üP]Ô#˚XÊø£H˚ lkÕ«$Tyês¡T >∑+õ
Á‘êπ>yês¡T. ‘·q yês¡+<äs¡÷ uÛÀ+#˚XÊø£H˚ j·T»e÷ì uÛÀ+#˚j·÷\ì
<Ûäs¡àXÊÁdüÔ+ #ÓãT‘·T+~.
lkÕ«$Tyês¡T nqï+˝À πøe\+ |ü∫Ã mi¿ø±s¡+ ‹H˚yês¡T. eTõ®>∑
ÇùdÔ Á‘êπ>yês¡T ˝Ò≈£î+fÒ ˝Ò<äT. s¡T∫ $#·ø£åD>±˙, ñ&çøÏ+<ë, ñ&Éø£˝Ò<ë
nì>±˙ #·÷#˚yês¡T ø±<äT. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT uÛÑ≈£îÔ\T dü»® dü+>∑{Ï e+&ÉT‘·THêïs¡T.
n~ dü>∑y˚T ñ&çøÏ+~. ªñ&Éø£ø£b˛sTTHê |üsê«˝Ò<äT ô|≥ºeTHêïs¡Tµ
lkÕ«$Tyês¡T. n+<äT˝ÀøÏ ≈£Ls¡˝Ò<ä+fÒ, ªMTs¡T ≈£Ls¡˝À y˚düTø=H˚ mi¿bı&ç
yÓj·T´+&çµ nHêïs¡T. Ä uÛÑ≈£îÔ\T ñ|ü⁄Œ˝Òì $Ts¡bıŒ&ç y˚ùdÔ y˚&ç y˚&ç>±
e⁄qï dü+>∑{˝Ï À Ä $Ts¡bıŒ&˚ n<äTø› =ì lkÕ«$Tyês¡T ‹Hêïs¡T. ÄVü‰s¡+ 57
Äø£*πø ø±ì s¡T∫øÏ ø±<äT. Ç~ yÓ’<ä´ XÊÁkÕÔìøÏ, kÕ<Ûäq≈£L Á|ü<Ûëq dü÷Á‘·+.
eT+>∑ * yê&É T ‘· e T≈£ î >∑ & É ¶ + #˚ d æ q +<ä T \≈£ î ¬ s +&É T
s¡÷bÕj·T*#˚Ãyês¡T. n+<äs÷¡ Ç#˚Ã~ j·÷uÛ’… ô|d’ \ü T e÷Á‘·yT˚ . Ç<˚ $<Û+ä >±
#êø£ * øÏ n+<ä s ¡ ÷ Ç#˚ Ã <ëìø£ + fÒ ¬ s {Ï º + |ü ⁄ ô|’ ø £ + Ç|æ Œ +#˚ y ês¡ T
lkÕ«$Tyês¡T. uÛÑ≈£îÔ\‘√, ªm˝≤+{Ï ùde¬ø’Hê ñ<ës¡+>± Á|ü‹|òü\$Tyê«*µ
nHêïs¡T l kÕsTT. eTVü‰‘·Tà\+<ä] Ä#·s¡D ˇπø $<Ûä+>± e⁄+≥T+~.
e\¢|⁄ü s¬ &ç¶ Ä~Hêsêj·TD¬s&ç>¶ ±s¡T ˇø£s√E lkÕ«$Tyê]ì HÓ\÷¢sT¡
qT+&ç ô|qTe]Ô˝Àì ‘·q Ç+{ÏøÏ ø±s¡T˝À s¡eTàHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T ªô|’
yêfi¯ófl e|ü⁄Œø√s¡Tµ nHêïs¡T. ¬s&ç¶>±s¡T ø±düÔ Ä˝À∫+∫ ªkÕ«MT! eTqyêfi¯fl
q+<ä]˙ ãdüT‡˝À rdüT≈£îekÕÔqT. MTs¡T ø±s¡T˝À |ü<+ä &çµ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T ªn{≤¢>∑sTT‘˚ |ü<äj·÷´µ nì ãj·T\T<˚sês¡T. ø±s¡T≈£îb˛qT
$T–*q yê]ì ¬s&ç¶>±s¡T ãdüT‡˝À ô|qTe]ÔøÏ rdüT≈£îb˛j·÷s¡T.
¬s&ç¶>±]‘√ ‘êqT ø±s¡T˝À yÓ[fl‘˚ n~ <Ûäs¡à$s¡T<ä∆eTì ô|’yêfi¯ófl
ˇ|ü⁄Œø√s¡ì #ÓbÕŒs¡T. yês¡T ãdüT‡˝À ekÕÔs¡ì #Ó|üŒ>±H˚ n+^ø£]+#ês¡T.
lkÕ«$Tyê]øÏ ø±fi¯ófl u≤>∑T+&ç q&ÉTe>∑*qZ ≥¢sTT‘˚ n+<äs≈¡ L£ ˇπø s¡øy£ TÓ qÆ
yêVü≤qeTT+fÒH˚ ø£<ä* e⁄+&Ó&çyês¡T.
163
<Ûäsêà#·s¡D ne<Ûä÷‘· ©\
ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T uÛÀ+#˚ùd $düÔs√¢ ≈£îø£ÿ eT÷‹ ô|{Ïº+~.
<ëH˚ïMT nq≈£î+&Ü lkÕ«$Tyês¡T Çe‘·\ ø=#˚ÃXÊs¡T. ≈£îø£ÿ ‘·è|æÔ>± ‹ì
yÓ[flb˛sTT+~.
lkÕ«$Tyês¡T ≈£îø£ÿ\≈£î nqï+ ô|&ç‘˚ n$ ‘·eT C≤‹ yÓ’s¡+
e÷ì nìï ≈£îø£ÿ\÷ kÕeTs¡dü´+>± ‹H˚$. Ç<˚ $<Ûä+>± lkÕ«$Tyê]
uÛÑ≈£îÔsê\T ‘·T\X¯eTà nqï+ ô|&ç‘˚ ≈£îø£ÿ\T, |æ\T¢\T yÓ’s¡+ e÷ì ˇπø
$düÔs√¢ ‹H˚$.
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ìÁ<ä˝Òdü÷ÔH˚ ªás√E me«s¡÷ H√s¡T
$|üŒ≈£L&É<äj·÷´µ nì |ü<˚ |ü<˚ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T m+<äTø±
$<Ûä+>± #Ó|ü⁄‘·THêïs√ me]ø° uÀ<Ûä|ü&É˝Ò<äT. ø=+‘· ùd|ü{ÏøÏ ÄÁX¯eT+˝À
◊<äT <Û√e‘·T\T ø£*|æ ‘·j÷· s¡T #˚dqæ eT+Á‘·+ y˚ùd >∑T&É¶ mes√ <=+>∑˝‘… T· ≈Ô î£
b˛j·÷s¡ì Ä $wüj·TyÓTÆ <=+>∑\qT ‘·eT ùde≈£î\T <ä÷wækÕÔs¡ì
lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ #ÓbÕŒs¡ì ùde≈£î\T ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T.
ˇø£s√E ÄÁX¯eT+˝À ˙fi¯ófl ø±#·T≈£îH˚ ô|<ä› sê– n+&Ü <=+>∑˝‘… T· ≈Ô î£
b˛j·÷s¡T. lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó|æ‘˚ ªyêfi¯fl≈£î ˝Òπø >∑<äj·÷´ m‘·TÔ≈£îb˛j·÷s¡T.
yêfi¯ fl qT eTqy˚ T MT nq≈£ L &É < ˚ ! µ nì ôd\$#êÃsê <Û ä s ¡ à Á|ü u Û Ñ T e⁄.
ªñ<ëd”H√>∑‘·e´<∏ä'µ nì >∑<ë XÊÁdüÔ+.
164
ne<Ûä÷‘· ©\
lkÕ«$Tyê] ~eúÀ<Ûä
lkÕ«$Tyê]ì ªe÷πøyÓTÆHê uÀ~Û+#·+&ç kÕ«MTµ
nì nH˚ ø £ eT+~ n&ç – q|ü ⁄ Œ&É T kÕ«$Tyês¡ T 58
ª#·÷∫H˚s¡TÃø√+&Éj·÷´µ nì ≈£î¢|üÔ+>± uÀ~Û+#˚yês¡T.
yês¡T yê#ê mqï&É÷ uÀ<Ûä nì Á|ü‘´˚ ø£+>± #Ó|Œü ø£b˛sTTqq÷
yê] J$‘·ø±\+˝À uÛÑ≈£îÔ\‘√ yês¡T e÷{≤¢&çq e÷≥˝Ò
eTq≈£î ~eúÀ<Ûä\T. yê#ê uÀ~Û+#˚ ø£+fÒ ì‘·´ dü‘·ýÓTÆq ì<äs¡ÙqeTT‘√
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£{Ï ¬s+&ÉT eTTø£Ôdü] eTTø£ÿ\T e÷{≤¢&çHê ny˚ y˚<äeTT\
kÕsê+X¯eTT>± ñ+&É&É+ >∑eTHês¡ΩeTT. n{Ïº ~eýÓTÆq <Ûäs¡àuÀ<Ûä\T ø=ìï
á ÁøÏ+<ä #·÷&É>∑\eTT.
nC≤„qT\yÓTÆq eTq+ ô|<ä›\T #Ó|æŒq ø=ìï $wüj·÷\qT 59
eT÷&ÛÉqeTàø±\ì Á‘√dæ|ü⁄#·TÃ#·T+{≤eTT. ø±˙ á $wüj·÷\˝À
lkÕ«$Tyê] e+{Ï eTVü≤˙j·TT\T #Ó|Œæ q e÷≥ n+<ä]ø° •s√<Ûës¡éTT.
ø±] sêeTkÕ«$T Ç˝≤ $e]+#ês¡T. ªªbı<ä\≈£Ls¡T˝À s¬ +&Ó&¢É ã+&ç
ø=H˚+<äT≈£î n&Ü«qT‡ Ç∫Ã lkÕ«$Tyê]øÏ Ä $wüj·T+ #Ó_‘˚ ªnj·÷´ Ä
ã+&ç Ç+{Ï ø =ùdÔ eT+∫~ø±<ä T . <ëì Çs¡ T dü T ˝À ø√&ç | ü ⁄ +E\T
b˛{≤¢&ÉT‘·THêïsTT. n~e<äT›µ nHêïs¡T. #Ós√¢|ü*¢˝À eTs=ø£ ã+&ç e÷{≤¢&ç
e∫Ã kÕ«$TøÏ #ÓbÕŒqT ªnj·÷´ Ä ã+&ç eùdÔ Ä&Éyêfi¯fl≈£î »ãT“\T
ø£\T>∑T‘êsTT, n~ e<äT›µ nHêïs¡T. ‘·s¡Tyê‘· ‘·T]yÓTs¡¢˝À eTs=ø£ ã+&ç
#·÷∫e∫Ã #ÓbÕŒqT. ªnj·÷´ Ä ã+&ç eùdÔ |æ\¢ø±j·T\≈£î »ãT“ #˚düTÔ+~
n~ e<äT›µ nHêïs¡T. ˇø£ yês¡+ s√E\ ‘·s¡Tyê‘· ã+&ç ø=H˚+<äT≈£î @
Á>±eT+ bıeTà+{≤s√ n&É>±\ì lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·≈£î yÓfi≤flqT. H˚Hê
$wüj·T+ yê] q&É>∑ø£eTTqTù| ªnj·÷´ sêEbÕfiË+˝À Hê\T>∑T e+<ä\
s¡÷bÕj·T\≈£î Áø=‘·ãÔ +&ç ÇkÕÔsT¡ . ‘√\Tø=#·TÃø√µ nHêïs¡T. Ä ã+&ç @s√E
‘√\Tø=ùdÔ eT+∫<äì n&ç>±qT. ªnj·÷´ k˛eTyês¡+ ñ<äj·÷H˚ï
165
lkÕ«$Tyê] ~eúÀ<Ûä ne<Ûä÷‘· ©\
dü÷s√´<äj·÷ìøÏ |üPs¡«y˚T ˙e⁄ ã+&ç ø=qï Á>±eT+ e<ä* ã+&ç ‘√\Tø=ì
e#˚Ãj·÷*. MT Á>±eT+˝À sêeTT\yê] <˚yê\j·T+ e<ä› eT÷&ÉT ìÁ<ä\T
#˚sTT+∫, MT |æ\¢ø±j·T\+<ä]ì ã+&ç˝À møÏÿ+∫ }s¡+‘ê Á‹|ü⁄Œ#·÷
XËq>∑\T, u§s¡T>∑T\T, u…\¢+, |ü+#·<ës¡ ô|&ÉT‘·÷ ã+&çì Ç+{ÏøÏ
‘√\T≈£îs¡eTàµì ôd\$#êÃs¡T. H˚q˝≤π> #˚XÊqT. Ä ã+&ç >∑‘· Çs¡yÓ’ ◊<äT
dü+e‘·‡s¡eTT\ qT+&ç |üì#˚dü÷ÔH˚ ñ+~. m˝≤+{Ï j·÷øÏ‡&Ó+≥T¢ ˝Òe⁄. Ä
ã+&ç e#êÃø£ e÷≈£î uÛÑ÷dæú‹ ô|]–+~. áHê{Ïø°Ï <ëìï >∑Ts¡T Á|ükÕ<ä+>±
|üs¡eT |ü$Á‘·+>± yê&ÉTø=qT#·THêïeTT.µµ
ˇø±H=ø£ ã+&ç Çs¡TdüT˝À ø√&ç|ü⁄+E\T b˛{≤¢&É&É+ @$T{Ï?
ø=j·T´‘√ #˚jT· ã&çq ˇø£ ã+&ç Ç+{ÏøeÏ ùdÔ Ä&Éyêfi¯fl≈£î »ãT“ #˚jT· &ÉyT˚ $T{Ï?
eTs=ø£ ã+&ç eùdÔ |æ\\¢ ≈£î »ãT“\T #˚jT· &ÉyT˚ $T{Ï? Ç˝≤+{Ï$ $qï|ü⁄Œ&ÉT
nC≤„qT\yÓTqÆ eTq≈£î eT÷&ÛÉ qeTàø±\T>± ñ+{≤sTT. Ç˝≤+{Ï $wüj÷· \˝À
düs¡«E„&Ó’q lkÕ«$Tyê] e÷fÒ •s√<Ûës¡´+.
lkÕ«$Tyê] ãè+<ä+˝Àì yê¬se¬sH’ ê <äTs¡TdüT>± e÷{≤¢&qç |ü⁄&ÉT
60 ª|òü˝≤Hêyê&ÉT Ç˝≤ e÷{≤¢&Ü&ÉT kÕ«MTµ nì #Ó|æ‘˚ ªÄj·Tq˝À
u§eTà˝Ò∫+~ ˝Òj·÷´! Äj·TH˚+ #˚kÕÔ&ÉTµ nH˚yês¡T.
n˝≤π> ˇø£s√E e÷≥\ dü+<äs¡“¤+˝À lkÕ«$Tyês¡T ã]¬>\
Hê>∑jT· ´‘√ nHêïs¡T ªu§eTà\ ø£‹]Ô +|ü⁄ eTq <ä>sZ∑ T¡ +&Ü¢j÷· ´µ nì. eTq˝Àì
<äTs¡TZD≤˝Ò eTq˝Àì u§eTà\T. lkÕ«$Tyê]øÏ eTqô|’ <äj·T>∑*Zq≥¢sTT‘˚
eTqô|’ ‘·q ø£‹]Ô +|ü⁄ Á|üj÷Ó >∑+ #˚dæ Äj·÷ <äTs¡TDZ ≤\qT ìs¡÷à*+#·>\∑ s¡T.
ˇø£ e´øÏÔ e\q nH˚ø£ eT+~øÏ nkÂø£s¡éTT, Á|üe÷<äeTT nì
lkÕ«$Tyês¡T ‘·\∫q≥¢sTT‘˚ ` e÷≥ eT+<ä*+|ü⁄ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ ‘·q¬ø’
61 ‘êH˚ Ä Á|ü<˚X¯+ e<ä* yÓfi‚fl≥≥T¢ lkÕ«$Tyês¡T Ä e´øÏÔ Vü≤è<äj·÷ìï
Áù|πs|æ+#˚yês¡T.
ñ<ë:` ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ˇø£ ns¡>∑+≥ Ä\düýÓTÆHê düπs lkÕ«$Tyê]
ì‘·´|üP» ‘êqT e#˚Ã+‘·es¡≈L£ ÄbÕ\ì, ‘êqT ñqï|ü⁄Œ&ÉT ‘êH˚ dü«j·T+>±
lkÕ«$Tyê] düe÷~Û |üP» #˚j·÷\ì n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ Ä<˚•+#˚yê&ÉT.
ì‘·´|üP»qT Ä $<Ûä+>± Ä\dü´+ #˚j·T&É+ m+‘·es¡≈£î <Ûäs¡àyÓ÷
jÓ÷∫+#·˝Ò<äT.
166
ne<Ûä÷‘· ©\ lkÕ«$Tyê] ~eúÀ<Ûä
Ä uÛÑ≈£îÔì Vü≤è<äj·T+˝À lkÕ«$Tyês¡T @ ∫Á‘·yÓTÆq Áù|s¡D ô|{≤ºs√
@yÓ÷>±˙ n‘·&ÉT ‘·q¬ø’ ‘êH˚ <ä÷s¡+>± ñ+&É&É+ yÓTT<ä\T ô|{Ïº, n˝≤+{Ï
ùde\T e÷qT≈£îHêï&ÉT— <Ûäsêà<Ûäsêà\T jÓ÷∫+#·≈£î+&Ü Á|üe]ÔùdÔ eTqô|’ 62
≈£L&Ü lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT ø£‘ÓÔs¡ Á|üjÓ÷>∑+ #˚kÕÔs¡ì >∑T]Ô+∫ yÓT\>±*.
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\T Ç<äs› T¡ ø£\Væ≤+#·Tø=ì ø£\ã&Ü¶sT¡ .
ˇø£&ÉT >=&É¶* rdüT≈£îHêï&ÉT. ¬s+&Ée ùde≈£î&ÉT >=&É¶* |”ø=ÿì n‘·ì yÓT&Éô|’
ø=]ø±&ÉT. n‘·ìøÏ s¡ø+Ô£ ø±] Á>±eT+˝Àì ô|<ä\› ≈£î #Ó|⁄ü Œ≈£îHêï&ÉT. yês¡+‘ê
Ä s¡ø£Ô+ #·÷∫ n˝≤ #˚dæq yêDÏí ÄÁX¯eT+ qT+&ç yÓfi¯fl>=≥ºeTì
lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#ês¡T. n|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´ ˇø£]ì
bıeTàH˚ ø£+fÒ eTqy˚T b˛‘˚ eT+∫~ ø£<ë?µ nì ôd\$#êÃs¡T. á <Ûäs¡à 63
rs¡TŒ‘√ n+<äs¡÷ øÏeTàq≈£î+&Ü C≤s¡T≈£îHêïs¡T.
1980 dü+ˆˆ˝À lkÕ«$Tyê]øÏ >∑TD+ e∫Ã+~. #˚‘·T\T, ‘·\
m>∑Ts¡y˚ùdyês¡T. Ç+C…ø£åHé #˚sTT+#ê\ì &Üø£ºs¡TqT rdüT≈£îe#êÃs¡T.
ùde≈£î&ÉT : kÕ«MT!
kÕ«$T : e#êÃ&Üj·÷´?
ùde≈£î&ÉT : Ç+C…ø£åHé #˚kÕÔ&ÉT kÕ«MT!
kÕ«$T : me]øÏ?
Hê>∑j·T´ : MTπø kÕ«MT!
kÕ«$T : m+<äT≈£î?
Hê>∑j·T´ : >∑TD+ ‘·π>Z+<äT≈£î kÕ«MT.
kÕ«$T : ‘·>∑TZ‘·T+<ëj·÷´?
Hê>∑j·T´ : ‘·>∑TZ‘·T+~ kÕ«MT.
kÕ«$T : #˚düTø√eTqT.
&Üø£ºs¡T Ç+C…ø£åHé #˚XÊ&ÉT. ø±ì lkÕ«$Tyês¡T @ e÷Á‘·eT÷ #˚sTT
ø£<ä\Ã&É+>±˙, u≤<ÛäqT e´ø£Ô+ #˚j·T&É+>±˙ ˝Ò<äT. eT÷&ÉT s√E\ ‘·sê«‘·
lkÕ«$Tyês¡T eTs¡˝≤ nHêïs¡T.
kÕ«$T : nj·÷´, dü÷<˚XÊπs, ‘·–Z+<ë nj·÷´!
Hê>∑j·T´ : ‘·>∑Z˝Ò<äT kÕ«MT, MTs¡T ‘·>eZ∑ Tì #Ó|‘æ ˚ ‘·>T∑ ‘Z T· +~.
167
kÕ«$T : n~ m{≤¢ ‘·>∑TZ‘·T+<äj·÷´?
Hê>∑j·T´ : ‘·>∑TZ‘·T+~ kÕ«MT, MTs¡T #Ó|üŒ+&ç.
kÕ«$T : qTe⁄« uÛÑ˝Ò e÷{≤¢&ÉT‘êej·÷´!
l kÕsTTHê<∏äTìe˝… lkÕ«$Tyês¡T ≈£L&Ü ‘·eT s¡T>∑à‘·\≈£î
eT+<äT\T ùd$+#·ø£ zs¡TŒ‘√ nqTuÛÑ$+#˚yês¡T. ùde≈£î\‘√ >∑÷&Ü ªH=|æŒ
64 m+‘· nqTuÛÑ$ùdÔ n+‘· eT+∫~µ nì #Óù|Œyês¡T. ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT
ñ&Éø£u…{Ïºq ‘Ó\¢>∑&É¶\T, ø£]y˚bÕ≈£îbı&ç, <Ûäìj·÷\ bı&ç yÓTT<ä\>∑T yê{Ïì
‘·eT s¡T>∑à‘·\≈£î yê&˚yês¡T. ø=+‘·eT+~ s√>±\≈£î ø=ìï Ä≈£î\T, y˚fi¯ófl
#Ó|æŒ ‹qeTH˚yês¡T.
s√•¬s&ç¶ : kÕ«MT! m\¢|⁄ü Œ&É÷ ‘·eTs¡T eTÚq+˝À ñ+{Ïsπ ! eT]
e÷≈£î eT+∫, #Ó&É¶ ‘Ó*ùd<Ó{≤¢?
kÕ«$T : eT÷&ÉT e+<ä\T ÇùdÔ kÕ<äj·T´ e∫Ã #Ó|ü⁄‘ê&ÉT.
kÕ«$T : (eTs=ø£ s√E nHêïs¡T) s√•¬s&û¶! ô|<ä›yê&ç$>∑<ë!
me]¬ø’Hê ôV≤#·TÃ ‘·>∑TZ\T+fÒ #Ó|üŒj·÷´!
>∑Ts¡ej·T´ : kÕ«MT, <˚e⁄&Ó{≤¢ ø£q|ü&É‘ê&ÉT?
kÕ«$T : n+<ä]˙ düe÷q<äèwæº‘√ #·÷#·T≈£î+fÒ <˚e⁄&ÉT
ø£q|ü&É‘ê&ÉT.
>∑Ts¡ej·T´ : eTs=ø£ s√E Ç<˚ Á|üX¯ï n&ç>±&ÉT.
kÕ«$T : Ms¡ÁãVü≤à+>±] #·]Á‘· #·<Tä e⁄ nqTuÛeÑ eTÚ‘·T+~.
Çø£ÿ&É lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT uÛÑ≈£îÔ\qT nH˚ø£ eT+~ eTVü≤˙j·TT\
#·]Á‘·\qT ÁX¯<ä∆>± |ü]ƒ+#·eTì Ä<˚•düTÔHêïs¡ì eTq+ >∑T]Ô+#ê*. ˝Ò≈£î+fÒ
‘·eTqT >∑Ts¡Te⁄>± $X¯«dæ+∫ ùd$+#·T≈£îH˚ n‘·DÏí eTs=ø£ eTVü≤˙j·TTì
#·]Á‘· #·<äeeTq&ÉyÓT+<äT≈£î? ne<Ûä÷‘·\+<ä]ø° eT÷\|ü⁄s¡Twüß&Ó’q l
<ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«$Tj˚T lkÕ«$Tyê] s¡÷|ü+˝À >∑÷&É eTq\qqTÁ>∑Væ≤+∫
Ä kÕ+Á|ü<ëj·TeTTqqTdü]+∫ Ç˝≤ Ä<˚•düTÔHêïs¡T.
>∑Ts¡ej·T´ @<ÓH’ ê #Ó|Œü eTì n&ç–‘˚, ªdü+|üqï‘·«+ ø£*Z kÕ<Ûës¡D+>±
q&É#·Tø√. dü‘·´+, <Ûäs¡à+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ñ+&ÉTµ nHêïs¡T.
dü+|üqï‘·«eT+fÒ dü‘·«>∑TD Á|ü<ÛëqyÓTÆq <Ó’Mdü+|ü<ä \ø£åD≤\T,
168
kÕ<Ûës¡D‘·«eT+fÒ ªHê≈£î >=|üŒ >∑TDeTT\T >∑\e⁄µ nH˚ nVü≤+uÛ≤e+ ˝Ò≈î£ +&Ü
lkÕ«$Tyê]e˝… n‹ kÕ<Ûës¡D e÷qe⁄ìe˝… q&É#T· ø√yê\ì lkÕ«$Tyê]
Ä»„. ìC≤ìøÏ á s¬ +&ÉT lkÕ«$Tyês¡T eTq≈£î yê] Ä#·sD¡ <ë«sê uÀ~Û+∫
#·÷bÕs¡T.
ªø√|üyÓT{≤¢b˛‘·T+~ kÕ«MT?µ n+fÒ ªÁbı<äT› bı&ç#˚~, Á≈£î+πø~
‘Ó*j·T≈£î+&Üb˛‘˚ b˛‘·T+~µ nHêïs¡T. n<˚ Á|üX¯ï eTs=ø£|ü⁄Œ&É&ç–‘˚,
ªdü÷s¡´#·+Á<äT\≈£î nØ® ô|&ç‘˚ b˛‘·T+~µ nHêïs¡≥.
ˇø£s√E yÓ÷|üPs¡T <äXj ¯ T· ´ >∑Hï˚ s¡T |üP\T ø√düTHÔ êï&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T
n‘·ìì |æ*∫, ªˇø£ÿ |ü⁄y˚« >∑<äj·÷´µ nHêïs¡T. eTs¡˝≤ e÷{≤¢&É˝Ò<äT.
eTqdüT‡ nH˚ ˇø£ÿ |ü⁄wüŒy˚T >∑<ë uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ø√πs~ nì lkÕ«$Tyês¡T
ôV≤#·Ã]+#ês¡ì n‘·&ÉT >∑T]Ô+#ê&ÉT.
uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ eTqdüT‡qT>±ì ˝Òø£ Vü≤è<äj÷· ìï ì»+>± dü<Tä sZ T¡ e⁄≈£î>±˙,
<Ó’yêìøÏ>±˙ düeT]Œ+∫q|ü⁄&ÉT n˝≤ #˚j·T&É+ ˇø£ÿkÕ] e÷Á‘·y˚T kÕ<Ûä´+.
n+<äT≈£î dü+πø‘·+>± ˇø£ÿ |ü⁄e⁄« #ê\ì lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+. |üP»ø√dü+
n~Ûø£+>± ‘·T\dæ ø√düTÔqï uÛÑ≈£îÔsê*‘√ á $wüj·÷H˚ï ls¡eTDeTVü≤]¸
m+‘√ #·eT‘êÿs¡+>± #ÓbÕŒs¡T. n˝≤H˚ lkÕsTTu≤u≤ eTs¡˝≤ qeTdüÿ]+#·
uÀsTTq ˇø£ uÛÑ≈£îÔì‘√ ª˙e⁄ Vü≤è<äj·T|üPs¡«ø£+>± #˚dæq ˇø£ÿ qeTkÕÿs¡y˚T
#ê\Tµ nì ôV≤#·Ã]+#ês¡T.
ˇø£ uÛÑ≈£îÔsê\T Á|ü»\≈£î e&ÉT¢ ns¡Te⁄>± Ç∫Ã ªHêeTTµ nH˚ ù|s¡T‘√
n~Ûø£+>± ˝≤uÛÑ+ >∑&ç+#˚~. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ÄyÓT Ç\T¢ ø±*b˛sTT+~. Ä
Á|üe÷<ä+˝À #ê˝≤ <Ûëq´+ >∑÷&Ü qwüºyÓTÆ+~. ø±ì Á|üø£ÿyê] düVü‰j·T+‘√
ø=+‘· <ÛëqýÓTHÆ ê <äøÿÏ +#·Tø√>∑*+Z ~. nsTTq|üŒ{Ïø° qwüyº TÓ qÆ <ëìï >∑T]+∫
ÄyÓT u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷H˚ ñ+&˚~. ˇø£kÕ] ÄyÓT lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ ªkÕ«MT,
Ç\T¢ ‘·>∑T\ã&ç düs¡«HêX¯qyÓTÆ+~µ nì $\|æ+∫+~. ªne÷à, ˝≤uÛÑy˚T
b˛sTT+~. ndü\T <äøÏÿ+~ >∑<ë?µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ìC≤ìøÏ Ä
Á>±eTdüTú\T 8 |ü⁄≥¢ –+»\qT Ä n–ï Á|üe÷<ä+ qT+&ç ‘·|æŒ+∫
ãj·T≥b˛XÊs¡˙, $T–*q kÕe÷qT\T, e&ÉT¢ ‘·>∑\ã&çHêj·Tì ÄyÓT
n+^ø£]+∫+~. nHê´j·÷]®‘·yÓTÆq <Ûëq´+ n–ïbÕ\sTT+~. n+<äTπø
169
lkÕ«$Tyês¡T ªe&û¶ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü <Ûäs¡à+>± e⁄+&Ü\jÓ÷´µ nì
ôd\$#êÃs¡T.
ø√&É÷s¡T yÓ+ø£eTà>±] uÛÑs¡Ô #·ìb˛sTTq ~>∑T\T‘√ eT+#·+ ã{Ïº
nVü≤]ïX¯\÷ XÀøÏdü÷Ôqï~. lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT ∫Á‘·yÓTÆq ‘·‘·«uÀ<Ûä‘√ ÄyÓT
XÀø±ìï ìyê]+#ês¡T.
ªne÷à, ˇø£ e÷$T&ç |ü+&ÉT≈£î |ü⁄+&ÉT |ü&ç‘˚ n~ m+‘· |òü*+|ü⁄
ne⁄‘·T+<äe÷à? es¡T≥Tu≤], ≈£î[fl m+<äT≈£L |üìøÏ sê≈£î+&Ü b˛‘·T+~.
Ä |ü+&ÉT <ÛÓ’s¡´+>± ñ+&ç Ä |ü⁄+&ÉTqT ˝…ø£ÿ #˚j·T≈£î+fÒ Ä |ü⁄+&ÉT <ëH˚ïMT
#˚jT· ˝Ò<Tä . |ü+&ÉT eT<ÛTä s¡+>± ‘·j÷· s¬ ’ mH√ï ø±j·T*ïdüT+Ô ~. n~ mH√ïkÕs¡T¢
Ç˝≤+{Ï #Ó≥T¢ nsTTq ‘·sT¡ yê‘· eTìwüe⁄‘·T+~. Ç˝≤ eTìwæ>± mH√ïkÕs¡T¢
»ìà+#êø£ ø±düÔ ãT~∆>∑\yê&Í‘ê&ÉT. n˝≤+{Ï ãT~∆>∑\yê&ÉT>± mH√ïkÕs¡T¢
»ìà+#êø£ ˇø£ »qà˝À uÛ≈Ñ î£ &Ô eÉ ⁄‘ê&ÉT. ‘·sê«‘· n˝≤+{Ï »qà˝…H√ï nj·÷´ø£
ˇø£ »qà˝À <Ûäs¡à+>± |ü]bÕ*+#˚ sê»e⁄‘ê&ÉT. n{≤¢+{Ï sêE>± mH√ï
»qà˝…‹qÔ ‘·sê«‘· <˚e⁄ì ø=s¡≈î£ bÕ≥T|ü&TÉ ‘ê&ÉT. n˝≤+{Ï eTTeTT≈£îå »qà\T
mH√ï >∑&ç#êø£ <˚e⁄ì düìï~Û˝À ñ+{≤&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT <˚e⁄&ÉT ‘·q ø£qTï
ø=~›>± ‘Ós¡∫ uÛÑ≈£îÔì #·÷kÕÔ&ÉT. Äj·Tq ‘·q u§≥q Áy˚\T ÁøÏ+<ä ñ+&˚
n˝…¢‘ê&ÉT Á‘=øÏÿ‘˚ Á|ü|ü+#·+˝À ñ+&˚ u§eTà˝≤≥+‘ê n‘·&çøÏ ø£ìŒdüTÔ+~.
n|ü⁄Œ&ÉT <˚e⁄&ÉT n‘·ìì ‘·q˝À #˚sT¡ Ã≈£î+{≤&ÉTµ. n~ $ì yÓ+ø£eTà, ªÇ|üŒ{Ïøπ
Çìï »qà\T m‹Ô mH√ï u≤<Ûä\T |ü&ÉT‘·THêïqT. á ø=+#Ó+ u≤<Ûä\T ˇø£
˝…ø±ÿ? <ÛÓ’s¡´+>± e÷$T&ç|ü+&ÉTe˝… e⁄+&Ü\ìµ nqTø=ì, n~ yÓTT<ä\T
@&˚Ã~ ø±<äT.
|üì #˚jT· ≈£î+fÒ ñ<√´>∑+ qwü+º . |üì#˚jT· ≈£îHêï J‘·+ sêe#·TÃ.
ø±˙ n~ <äø£ÿ<äT (qwüº|ü&É‘êeì uÛ≤e+). ø£wüº+ #˚dü÷ÔqHêï ñ+&ÉT.
<˚e⁄ì <Ûë´q+ #˚dü÷ÔqHêï ñ+&ÉT. s√>∑+‘√ eT÷\T>∑T‘·÷qHêï ñ+&ÉT.
65 <ä]Á<ä+‘√ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷qHêï ñ+&ÉT (á Hê\T>∑T <äX\¯ ˝ÀqT e÷qe⁄q≈£î
ìs¡+‘·s+¡ <˚e⁄&TÉ >∑Ts¡TÔ edüT+Ô {≤&Éì ø±uÀ\T lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ #ÓbÕŒs¡T).
n+‘˚>±ø£ ø£wüº+ #˚düTÔHêï, s√>∑+‘√ eT÷\T>∑T‘·THêï, <ä]Á<ä+‘√ u≤<Ûä
|ü&ÉT‘·THêï ø£s¡àX‚wü+ Ks¡Ãe⁄‘·T+≥T+~. <Ûë´q+ #˚düTÔ+fÒ Áø=‘·Ô>± ø£s¡à
dü+Áø£$T+#·<Tä .
170
ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ‘·s¡T#·T>± lkÕ«$Tyê] <äs¡ÙHês¡ú+ edü÷Ô ‘·q≈£î
lkÕ«$Tyê] s¡ø£åD ñ+<äH˚ BÛe÷‘√ Ä|ò”düT |üì u≤>± ìs¡¢ø£å´+ #˚ùdyê&ÉT.
ô|’ n~Ûø±]ì >∑÷&Ü ˝…øÿ£ #˚ùdyê&ÉT ø±<äT. ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T n‘·ì
dü«|üï+˝À "what do you mean by negligence of duty, bloody
idiot". (ãT~∆ ˝Òì yê&Ü! $<äT´ø£Ô <Ûäsêàìï nÁX¯<ä∆ #˚j·T&ÉeT+fÒ
@eTqT≈£î+≥THêïyé) nì rÁe dü«s¡+‘√ eT+<ä*+#ês¡T. Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT 66
ªkÕ«MT, MT≈£î Ç+^¢wüß ≈£L&Ü e#êÃµ nHêï&ÉT. ªÇ+^¢ùw$T{Ï Á|ü|ü+#·
uÛ≤wü\˙ï e#·TÃµ nì eT+<ä*+#ês¡T lkÕ«$Tyês¡T. ‘·eT uÛÑ≈£îÔ\qT
bÕ|üuÛ≤s¡eTT qT+&ç m˝≤ ø±bÕ&ÉT‘ês√ #·÷&É+&ç.
ìs¡+‘·s+¡ ‘·q ùde˝À qTqï >∑Ts¡ej·T´‘√ nHêïs¡T, ªe÷\, e÷~>∑,
CÀ–, »+>∑+yêfi¯ófl #˚s¡≈£î+&Ü #·÷#·Tø√. dü‘·´+, <Ûäs¡à+, kÕ<Ûës¡D‘·«+,
dü<äTZs¡Tùde kÕ~Û+#·Tµ. Ç~ ªªeTq˝À ˇø£ V”≤qC≤‹ yê&ÉTHêï&ÉT yêDÏí
yÓfi¯fl>={≤º*µµ nqï lkÕsTT Ä<˚X¯+ e˝… ñ+~!
e÷\, e÷~>∑, CÀ–, »+>∑+ n+fÒ eTq˝Àì <äTs¡TZD≤\ì
lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+.
ˇø£kÕ] lkÕ«$Tyês¡T >∑Ts¡ej·T´‘√ nHêïs¡T ª‘·|⁄ü Œ#˚ùdÔ e~›<=+&É
|ü⁄s¡T>∑T\T |ü&É‘êsTT. e÷~>∑ Ç+&É¢˝À |ü⁄&É‘ês¡Tµ. Çø£ÿ&É e÷~>∑ nqï~
áHê{Ï es¡í eédü˝ú À »qàe\q e#˚Ã es¡$í X‚w+ü >∑T]+∫ ø±<äì >∑T]Ô+#ê*.
ªeTs¡˝≤ mH√ï »qà\≈£î ≈£L&Ü Hê <ä>∑Zs¡≈£î sê˝Òs¡Tµ nì ≈£L&Ü nH˚yês¡T
lkÕ«$Tyês¡T.
<äX¯j·T´ : ‘·]+#˚ <Ó{≤¢ kÕ«MT?
kÕ«$T : ÄX¯b˛‘˚ n+‘ê b˛‘·T+&Ü¢j·÷´! 67
neTà : kÕ«MT! $TeTTà\qT ‘Ó\TdüT≈£îH˚<Ó{≤¢?
kÕ«$T : ne÷à, uÛÑÁ<ë#·\+ b˛sTT >∑s¡“¤>∑T&ç ‘Ó]∫ #·÷&ÉT
‘Ó\TdüTÔ+~.
eT] neTà n˝≤ #˚dæ+<√ ˝Ò<√ ‘Ó*j·T<äT. Ç<˚ $<Ûä+>± n&ç–q
#·˝≤¢ düTã“eTà‘√ ø√{Ïrs¡ú+ <˚yê\j·T+ MT<ä #·÷&ÉeTHêïs¡T. ÄyÓT n˝≤π>
#˚dæ+~. ÄyÓT ø£#·Ã≥ nq+‘·yÓTÆq yÓ\T>∑T <äs¡ÙqyÓTÆ+~. bÕs¡«r<˚$
171
Á|üø£è‹ e÷‘· >∑<ë. ª|üs¡ÁãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄&ÉHÓ’q H˚H˚ á <äèX¯´ »>∑‘·TÔ>±
68 Á|üø£≥eTÚ‘·THêïqT. nìï+{Ï˝À n+‘·{≤ qH˚ï uÛ≤eq #˚j·TeTµì
uÀ~Û+#ês¡qïe÷≥.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT yÓ÷|üPs¡T <äX¯j·T´ ªkÕ«MT, MT≈£î n&É$˝À mes√ ˇø£
ãTTwæ ø£q|ü&ç Hê\Tø£ MT<ä ;C≤ø£så ê\T ÁyêXÊs¡ì #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T ì»y˚THê?µ
nì n&ç>±&ÉT. ªªyÓTÆdü÷s¡T eTVü‰sêE Á‘√eq b˛‘·T+fÒ eTq+ #·÷ùdÔ
69 eTqπø$T edüTÔ+~? eTq+ #˚düT≈£îqï<˚ >∑<ë eTq≈£î?µµ nì XË\$#êÃs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. n+fÒ <ëì ns¡ú+ eTq≈£î neø±X¯eTTqï+‘· es¡≈£î
»|ü<Ûë´Hê\T, <Ûäsêà#·s¡D, dü<äTZs¡T ùde #˚dü÷Ô+fÒ>±ì eTVü‰sêE e+{Ï
eTVü‰‘·Tàì nqTÁ>∑Vü≤+ eTq≈£î \_Û+#·<äT. eTqeTT n{Ïº kÕ<Ûäq #˚dæ
70 |ü]bÕø±ìï bı+~‘˚ n{Ïº Á|ü‹uÛ≤e+‘·T\qT eTVü‰sêE ÄVü‰«ì+∫
‘·q ÄkÕúq |ü+&ç‘T· \T>± ìj·T$T+#·T≈£îqï≥T¢ mes√ ˇø£ eTVü≤˙j·TT&ÉT
eTq\qqTÁ>∑Væ≤kÕÔs¡ì lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+.
sêE düs«¡ X¯øeÔÏ T+‘·T&ÉT, düs«¡ dü«‘·+Á‘·T&É÷ nsTTHê ø£w+ºæ ∫ Á|ü‹uÛqÑ T
dü+bÕ~+#·T≈£îqï yê]ì ‘·|Œü $T–*q yê]ì #˚sB¡ dæ dü‘ÿ· ]+#·&TÉ . ÁX¯eT|ü&ç
kÕ<Ûäq #˚ùdÔH˚ lkÕ«$Tyês¡T ø£è|ü #·÷|ü⁄‘ês¡ì >∑T]Ô+#ê*.
yÓ+ø£j·T´ <ë«sê ˇø£s¡T lkÕ«$Tyê]øÏ ø£f…º\T ‘√*q+<äT≈£î ã+&ç
u≤&ÉT>∑ s¡÷ˆˆ 4/` rdüTø=ì eTs¡˝≤ yÓ+ø£jT· ´ #˚‘· e]≈£î|üŒ <ä>sZ∑ ¡ ñ∫‘·eTT>±
|üì #˚sTT+#·T≈£îHêï&ÉT. Ä ã+&çyê&ÉT kÕ«$T #Ó+‘·ø=ùdÔ mes¡÷ @MT
#Ó|üŒø£H˚ lkÕ«$Tyês¡T ªªnj·÷´, áj·Tq ã+&Üj·THê? áj·Tq eTq≈£î
s¡÷ˆˆ 150/` u≤ø° ‘˚*Hê&ÉT. n+<äT≈£î n|üsê<Û+ä >± ‹s¡T|ü‹ b˛sTTsêyê*µµ
nì Áyêdæ Ç#êÃs¡T. n‘·&ÉT n{≤¢π> ‹s¡T|ü‹ b˛j·÷&ÉT. ã+&Üj·Tq
n|üsê<Ûä+ lkÕ«$Tyê] &ÉãT“\T n˝≤ <=+>∑*+#·&Éy˚T. lkÕ«$Tyê]
ùde≈£î\T kÕøå±‘·TÔ uÛÑ>∑e+‘·Tì kı‘·TÔ. yê] ãTTD+ uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ>±˙,
71 yê] >∑Ts¡Te⁄≈£î>±˙, Ä ùde≈£îìøÏ>±˙ #Ó*¢+#·≈£î+fÒ Ä <Ûäq+ qwüºyÓTÆ
rs¡T‘·T+~.
X¯‘· eè<äT&∆ TÉ s√•¬s&ç¶ #ê˝≤ ø±\+>± lkÕ«$Tyê] ùde˝À ñHêï&ÉT.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT mes√ @yÓ÷ nHêïs¡ì Ç‘·&ÉT Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl\qT≈£îHêï&ÉT.
172
Äj·TqqT lkÕ«$Tyês¡T @ø±+‘·+>± |æ*∫ ªª|ü+≥#˚qT e~* |ü]>∑ 72
@s¡T≈£î+{≤yê?µµ nì ôV≤#·Ã]+#ês¡T. n‘·&Ü dü+ø£\Œ+ $&ç∫ ô|{≤º&TÉ .
dü<Tä sZ T¡ kÕìï<Û´ä + |ü+≥#˚qT, kÕe÷q´+>± J$dü÷Ô Ç‘·s¡ kÕ<Ûqä \T #˚jT· &É+
|ü]>∑ @s¡Tø√e&É+ ˝≤+{Ï<äì >∑T]Ô+∫ ∫e] XÊ«dü es¡≈£î _Ûøå±qï+ ‘Ó#˚Ã
>∑Ts¡Tùde #˚dæ ‘·q J$‘·+ <Ûäq´+ #˚düT≈£îHêïs¡T.
1. s√•¬s&ç¶ >±] jÓTTø£ÿ ìkÕ«s¡úyÓTÆq >∑Ts¡Tùdyê Á|üuÛ≤eeTT
e\q yê]øÏ ÄXÊbÕX¯eTT\T, ã+<ÛäTÁ|”‹ ‘·qyê] ô|’qH˚>±ø£ ∫es¡≈£î 73
‘·q X¯Øs¡+ MT<ä ≈£L&Ü eTeTø±s¡+ ˝Ò≈£î+&Ü #˚XÊs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
Ç˝≤ dü«j·T+ø£èwæ‘√ kÕ~Û+#·&É+ <äTkÕ‡<ÛäéTì kÕ<Ûä≈£î\ nqTuÛÑe+.
2. Vü≤è<äj÷· +‘·sêfi¯eTT˝À n+‘·{Ï Áù|eT‘√ ‘·q >∑Ts¡Tì ùd$+#ê&ÉT
>∑qTø£H˚ ÁbÕs¡ã∆ ø£s¡àeXÊ‘·TÔ dü+uÛÑ$+#˚ eè<ë∆|ü´ X¯Øs¡ s¡T>∑à‘·\T ˝Ò≈£î+&Ü
#˚XÊs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
3. n‘·édüs¡ $wüj·TeTT\˝À @ e´øÏÔ m˝≤+{Ïyê&ÉT nH˚
$wüj·TeTT>±˙, m#·Ã≥ @$T »s¡T>∑T#·Tqï~ nH˚~ >±˙ lkÕ«$Tyês¡T
M]øÏ <äèX¯´ dü+πø‘·eTT\‘√ #·÷ù|yês¡T.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£s√E s√•¬s&ç>¶ ±] Ç+{Ï <ä>sZ∑ ¡ >±*yêq˝À yês¡T
‘·+{≤\T |ü&TÉ ‘·÷ #˚dTü qÔ ï dü»e® ÷dü÷\T, &ÉãT“ nedüsy¡ TÓ qÆ +<äTq |æ+<Ó\T>±
ñqï eT+∫ ìeTàø±j·T\T ø√dæ sê•b˛j·T&É+ lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À
ñqï s√•¬s&ç¶øÏ <äèX¯´+>± ø£qã&ÉkÕ–+~. eT÷&Ées√E Ç‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT
e∫Ãq|ü⁄&ÉT $#ê]ùdÔ ¬s+&ÉT $wüj·÷\÷ ì»y˚Tqì ‘˚˝≤sTT.
l uÛÑs¡<ë«» e÷düºsY>±]ì n+<äs¡÷ <˚e⁄&ÉT, >∑Ts¡Te⁄ nì
|üPõdüTÔHêïs¡T. M] ndü\T dæú‹ @$T{≤ nì eTqdüT˝ÀH˚ eT<äq|ü&ÉT#·Tqï
s√•¬s&ç¶øÏ ˇø£ <äèX¯´+ >√#·]+∫+~. e÷düºs¡T>±s¡T ˇø£ m&Ü]˝À
ì\ã&ç j · T THêïs¡ T . ñqï≥T¢ + &ç yês¡ T X¯ + KT#· Á ø±\T <Ûä]+∫
eTVü‰$wüßíej·÷´s¡T. yê] bÕ<ë\T #·T≥÷º eT+∫ qeqe˝≤&˚ |ü#·Ã>∑&ç¶
ñ+~. s√•¬s&ç¶ ˇø£ <äTqïb˛‘·T>± e÷] Ä >∑&ç¶ y˚TdüTÔqï≥T¢ <äèX¯´+
>√#·]+∫+~. Ç<˚ $<Ûä+>± eT]jÓTTø£ e´øÏÔì >∑÷]Ã jÓ÷∫düTÔ+fÒ Ä e´øÏÔ
#Ó&çb˛sTTq ‘êfi≤\ ãTÁs¡\T ]ù|s¡T #˚düTÔqï≥T¢ #·÷bÕs¡T. n+fÒ Ä e´øÏÔ
173
n+<ä ] ˝ÀbÕ\T dü ] #˚ j · T >∑ \ dü e Ts¡ T ú & É ì lkÕ«$Tyês¡ T M]øÏ
uÀ~Û+#ês¡qïe÷≥.
ˇø£s√E s√•¬s&ç¶>±] n\T¢&ÉT, ≈£îe÷s¡T&ÉT Äj·TqqT |ü~ s√E\T
‘·q Ç+{ÏøÏ rdüT≈£îb˛yê\ì kÕ«$Tyê] ÄÁX¯e÷ìøÏ edüTÔHêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT
Äj·Tq≈£î #·÷|ü⁄ dü]>± ˝Òq+<äTe\q ˇ+≥]>± mø£ÿ&çø° b˛˝Ò≈£îHêï&ÉT.
ø±˙ lkÕ«$Tyês¡T n‘·ìì, ªªÁ‘√e |ü≥Tºø=ì H˚sT¡ >±b˛!µµ nì ÄC≤„|+æ #ês¡T.
>∑Tsê«»„j·T+<äT n#·+#·\ $XÊ«dü+>∑\ s√•¬s&ç¶ ‘·q≈£î #·÷|ü⁄ ø£qã&Éì
$wüj·T+ ≈£L&Ü ˝…ø£ÿ #˚j·T≈£î+&Ü mì$T~ øÏ˝ÀMT≥s¡T¢ q&ç∫ HÓ\÷¢s¡T
qT+∫ >=\>∑eT÷&çøÏ ˇ+≥]>± e#˚ÃXÊ&ÉT. n\T¢&ÉT, ≈£îe÷s¡T&ÉT ãdüT‡˝À
áj·Tqø£+fÒ eTT+<äT>± >=\>∑eT÷&ç #˚] s√•¬s&ç¶ ø√dü+ $#ê]+#ês¡T.
ø±˙ q&ç∫ edüTqÔ ï+<äTq s√•¬s&ç¶ e÷s¡eZ T<Û´ä +˝À ñHêï&ÉT >∑qTø£ ÄÁX¯eT+˝À
˝Ò&ÉT.
ˇø£]H=ø£sT¡ ø£\eq+<äTq Çø£ s√•¬s&çì¶ yÓ‹øÏ |ü≥Tºø√e≥+ ø£weºü Tì
yêfi¯ófl ‹]– Ç+{ÏøÏ yÓ[flb˛j·÷s¡T. düs¡«E„˝…’q lkÕ«$Tyês¡T n˝≤
Ä<˚•+#·≈£î+fÒ ‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT, n\T¢&ÉT #Óù|Œ e÷≥\≈£î yÓT‘·Ôã&ç Ç+{ÏøÏ
74 >∑Á|üTj ·÷DyÓTÆ, |ü ] >∑ @s¡ T ø√e&É + ˝≤+{Ï \+|ü ≥ +˝À |ü & É ≈ £ î +&Ü
s¡Tùde˝À düeTj·÷qï+‘·{Ï˙ >∑&É|ü&Éy˚T Á‘√e |ü≥Tºø=ì b˛e&ÉeTì
lkÕ«$Tyê] e÷≥\ø£s¡ú+. eTs=ø£|ü⁄Œ&ÉT ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ªªm˝≤ kÕ«MT,
y˚TeTT ‘·]+#˚~?µµ nì n&ç–‘˚ >∑÷&Ü lkÕ«$Tyês¡T, ªª@eTT+<äj·÷´,
H˚s¡T>± Á‘√e #·÷#·T≈£î+≥÷ b˛j˚T<˚ >∑<äj·÷´µµ nHêïs¡T.
ô|’ $<Ûä+>± >∑Ts¡Te⁄ e÷≥ j·T+<äT n#·+#·\yÓTÆq $XÊ«dü+‘√,
>∑Ts¡Tùdy˚ ‘·q <Û˚´j·T+>± J$+#ês¡T >∑qTø£H˚ M] n+‘·´ <äX¯˝À eT+#êq
|ü&É&É+ Ç‘·s¡T\ ùde rdüTø√e\dæq nedüs¡+ ˝≤+{Ï$ ˝Ò≈£î+&Ü #˚XÊs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. Ms¡ T |ü s ¡ e T|ü ~ +∫q|ü  &É T M] eTTK+˝Àì ø£ fi ¯ ,
75 X¯ Ø s¡ + ˝Àì ‘˚ » dü T ‡ e\q Ms¡ T ‘· | ü Œ ø£ ¬ ø ’ e \´+ bı+<ës¡ ì
‘Ó\TdüTÔ+~. >∑Ts¡Tùdyê Á|üuÛ≤eeT+‘·{Ï eTVæ≤e÷ì«‘·yÓTÆq~ >∑<ë!
ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T, ªªyÓ+≥H˚ eTõ© e÷sêÃ* |ü<ä+&çµµ
nHêïs¡T. ùde≈£î\T ªªÇ|ü⁄Œ&ÉT ø±<äT. kÕj·T+ø±\+ ø±˙ ˝Òø£ uÛÀ+#˚dæq
174
‘·s¡Tyê‘· >±˙ b˛<ëeTTµµ nì #Ó|ü⁄‘·÷ ‘·˝≤ ˇø£ Á‘√eq yÓfi¯ófl‘·THêïs¡T.
lkÕ«$Tyê] düMT|ü+˝À ñqï ã]¬>\ Hê>∑jT· ´ ªªMfi¯ófl lkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£
e∫Ã+~ <˚ì¬ø’q≥T¢? lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢ $qs¡T. Mfi¯ófl Ç˝≤ ‘·˝≤
ˇø£y|’Ó ⁄ü yÓfió¯ +Ô fÒ kÕ«$T n<˚eTì >∑<eä ÷sTT+∫ n&ÉT>∑sT¡ ! Ç~ @$T≥u≤“?µµ
nqT≈£îHêïs¡T. ªªÇ˝≤ #˚j·T+&Éìµµ dü\Vü‰ ÇkÕÔπsø±˙ eTVü‰‘·Tà\T
ìs¡“+~Û+#·s¡T. $qø£b˛‘˚ eTq ø£s¡à≈£î eTq*ï e~˝ÒkÕÔs¡T. eTq+ ‘·|ü⁄Œ\T
#˚d÷ü ,Ô ªªn˙ï lkÕ«$Tyêπs #·÷#·T≈£î+{≤s¡Tµµ nì nqTø√e≥+ n$y˚ø+£ . 76
ìC≤ìøÏ n˙ï Äj·TH˚ #·÷kÕÔs¡T. meπs$T #˚düT≈£î+fÒ <ëìøÏ ‘·>∑Z |òü*‘·+
ìwüŒø£åbÕ‘·+>± e<ä›Hêï Á|ükÕ~kÕÔs¡T. eT+∫øÏ eT+∫, #Ó&É¶≈£î #Ó&É¶!
HÓ\÷¢s¡T yêdüÔe⁄´\T ‘êfi¯Sfl] lìyêdüT\T y˚Tfi¯+ yêsTT+#˚yê&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T eTVü‰düe÷~Û #Ó+~q|ü⁄Œ&ÉT Ä{À]øå± s¡÷ˆˆ 25/` \≈£î
e÷{≤¢&TÉ ø=ì, y˚Tfi¯+ yêsTT+#·&ÜìøÏ >=\>∑eT÷&ç e#êÃ&ÉT. Á&Óe’ s¡T ÄÁX¯eT+
yê]‘√ nã<ä∆+ #Ó|æŒ s¡÷ˆˆ 5/` m≈£îÿe rdüT≈£îHêï&ÉT! n‘·&ç˝≤ #˚XÊ&Éì
lìyêdüT\T≈£î ‘Ó*dæ+~. ‹s¡T>∑T Á|üj·÷D+˝À Ä{À]øå± ˇø£ |òüsê¢+>∑T
b˛sTT nø±s¡D+>± Ä–b˛sTT+~. m+‘· Á|üj·T‹ï+∫Hê ø£<ä\˝Ò<äT.
lìyêdüT\T Ä{À Á&Ó’es¡T‘√, ªª˙e⁄ nã<ä∆+ #Ó|æŒ lkÕ«$Tyê] &ÉãT“
s¡÷ˆˆ 5/` \T m≈£îÿe rdüT≈£îqï |òü*‘·+>± ˙øÏ˝≤ »]–+~. Çø£ Ç˝≤+{Ï
‘·|ü⁄Œ #˚j·Tqì #Ó+|ü\T y˚düT≈£î+fÒ Ä{À ø£<äT\T‘·T+<äìµµ #ÓbÕŒs¡T.
Ä{Àyê&ÉT n˝≤ #Ó+|ü˝ÒdüT≈£îqï eTs¡Tø£åDy˚T Ä{À ø£~*+~!
lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT≈£î düìïVæ≤‘·+>± ùde#˚ùdyê]ì, ÁX¯<ë∆e+‘·T˝…q’
uÛÑ≈£îÔ\qT kÕ<ÛäýÓTÆq+‘· es¡≈£L πøe\+ ˝ÖøÏ≈£î˝…’q »q+‘√ ø£\e&É+
‘·>∑<äqï≥T¢ dü÷#·q>± ôV≤#·Ã]+#˚yês¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î:
ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ø=+‘·ø±\+ yê]ì düìïVæ≤‘·+>± ùd$+∫ ‘·sê«‘·
n‹ #·qTe⁄ e\q yê]|ü≥¢ ÁX¯<‘∆ä –· Z neø±X¯ yÓTT∫Ãq|ü⁄Œ&É˝≤¢ bÕeTs¡T\‘√
ø£\dæ ‹s¡>&∑ eÉ ÷s¡+_Û+#ê&ÉT. n+‘·≈î£ eTT+<äT n‘·&TÉ ìy˚~ùdHÔ >˚ ±ì uÛÀ»q+
#˚j·Tì lkÕ«$Tyês¡T ‘·sê«‘· n‘·&ÉT ô|&ç‘˚ d”«ø£]+#·ø£, ªªÄj·Tq
eTqTwüß˝À¢øÏ b˛j·÷&Éj÷Ó ´! Äj·TH=<äT,› qTe⁄« ô|≥Tºµµ nì eTs=ø£ ùde≈£îì
ø√s¡Hês¡+_Û+#ês¡T. yÓTT<ä{À¢ ‘Ó*j·Tø£ düìïVæ≤‘· ùde≈£î&Ó’q >∑Ts¡ej·T´
175
m|ü⁄Œ&Ó’Hê yê] düìï~Û $&ç∫ <ä÷s¡+>± yÓ&ç‘˚ ªªqTe⁄«≈£L&Ü eTqTwüß˝À¢øÏ
b˛‘·T+&Ü¢j·÷´?µµ nì eT+<ä*+#˚yês¡T.
77 ôV≤#·Ã]ø£n+fÒ ªªeTqTwüß\µµ kÕ+>∑‘·´+ eTTeTT≈£åîe⁄q≈£î ‘·>∑<äì yê]
. n]wü&É«s¡Zj·TT≈£îÔ&ÉT, $wüj·T yê+#Ûêdü≈£îÔ&ÉT >∑qTø£ ªªeTìwæµµ
|üs¡eT˝ÖøÏ≈£î&ÉT nì lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+.
ø£qTø£ eTq$T|ü⁄&TÉ Bøå± düeTj·T+˝À ø±˙, Ç‘·s¡ düeTj·TeTT\˝À
>±˙ lkÕ«$Tyê]ì m˝≤ ùd$ùdÔ yês¡T dü+Á|”‘·T˝Ö‘ês√ >∑Ts¡TÔ+#·T
ø=qe\dæjT· Tqï~. Ç‘·sT¡ \qT >∑÷]Ã <äT]«eTs¡Ù\T #˚jT· T≥, }düTuÀì
sê»ø°j·TeTT\T #·]Ã+#·T≥, m|ü⁄Œ&√, mø£ÿ&√ »]–b˛sTTq $wüj·TeTT\qT
78 >∑÷]Ã eTqqeTT #˚j·TT≥ yÓTT<ä\>∑Te˙ï lkÕ«$Tyê] <äèwæº˝À eTq
ø£+≥T≈£îH˚ eT*Hê˝Ò. n~ n+≥T≈£îHêïø£ mìïe÷s¡T¢ kÕïq+ #˚dæHê
Ä yÓTÆ\ eTq\H=<ä\<äì lkÕ«$Tyês¡T ‘·q Ä#·s¡D <ë«sê #·÷|æ+∫
uÀ~Û+#ês¡T.
yÓ÷|üPs¡T <äXj
¯ T· ´ (ô|qTã]Ô) : ªªkÕ«MT, MTs¡T ø=+&É\˝À n&Ée⁄\˝À
‹s¡T>∑T‘·T+{≤s¡T. $TeTTà\qT #·÷&Ü\+fÒ M\T|ü&&É +É ˝Ò<Tä . m{≤¢ kÕ«MT?µµ
nHêï&ÉT. ªªnuÒ“ n<˚eTT+<äj·÷´? ø=+&ÉMT<ä møÏÿ uÀ≥TsêsTT MT<ä
n<ä›+ô|{Ïº, H˚s¡T>± #·÷ùdÔ MT≈£î e÷≈£î <ä÷s¡+ u…‘ÓÔ&˚ >∑<äj·÷´?µµ nHêïs¡T.
ø=+&É+fÒ X¯Øs¡+˝À ô|’ uÛ≤>∑yTÓ qÆ yÓT<ä&TÉ . uÀ≥TsêsTT MT<ä n<ä+› ˝À
#·÷&É&eÉ T+fÒ ˝ÖøÏø£ eéVü‰sê\˝À ø=≥Tº$T{≤º&˚ eTqdüT‡qT yê{Ï ø£r‘·+>±
ø=+#Ó+ùd|ü⁄ n<ä›+e˝… X¯óÁuÛÑ+>±, ìX¯Ã\+>± ì*|æ‘˚ lkÕ«$Tyês¡T
mø£ÿ&ÉTHêï eTq eTH√H˚Á‘·+‘√ #·÷&É>∑\eTì lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+. eTq
X¯Øs¡+˝À uÀ≥TsêsTTe+{Ï~ e÷&ÉT. <ëìô|’q düVü≤ÁkÕs¡eTH˚ jÓ÷>∑
πø+Á<äeTT+≥T+<äì, <ëì˝ÀH˚ l >∑Ts¡T#·s¡D≤\T+{≤j·T˙ XÊÁdüÔ+.
79 n+<äTπø lkÕ«$Tyês¡T, ªªMT≈£L e÷≈£L u…‘ÓÔ&˚ >∑<äj·÷´?µµ nHêïs¡T.
n+fÒ lkÕ«$Tyês¡T ‘êeTT dü<äTZs¡Te⁄qì eTq≈£î ‘Ó*|æqfÒ¢!
80 ªªMTs¡T eTeTTà\qT #·÷ùdÔ y˚TeTT $TeTTà\qT #·÷dü÷+Ô fi≤flj·÷´!µµ
nHêïs¡T eTs=ø£|ü⁄Œ&ÉT. dü<äTZs¡Te⁄\ô|’ uÛÑ≈£îÔ˝…+‘· ÁX¯<ë∆uÛÑ≈£îÔ\‘√ ‘·eT <äèwæºì
ì\T|ü⁄‘ês√ n+‘·yT˚ s¡≈î£ dü<Tä sZ T¡ e⁄\ ø£èbÕ<äèwæº yê]øÏ \_ÛdTü +Ô ~. n+<äT≈£î
176
l kÕsTTu≤u≤ ªª˙ <äèwæº Hêô|’ ì\T|ü⁄, Hê <äèwæº ˙ô|’ ì\T|ü⁄‘êqTµµ nHêïs¡T.
eTs=ø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT ãè+<ä+˝À yê]qT<˚›•+∫
nHêïs¡T, ªªMTs¡T e÷˝Àfi¯ófl H˚qT e÷~>∑yêDÏíµµ.
l nø£ÿ˝Ÿ ø√≥kÕ«$T ˇø£e+ø£ ‘êqT ø±X¯´|üdü >√Á‘êìøÏ #Ó+~q
j·TEπs«<ä Áu≤Vü≤àDT&Éqì ˇø£]‘√q÷, ‘êeTT e÷\yês¡eTì, ‘·eT eè‹Ô
‘√fi¯fl|üì nì eTs=ø£]‘√q÷ #Ó|Œæ q≥T¢ yê] #·]Á‘·˝À #·÷&Ée#·TÃ. áHê&ÉT
>∑T&ç¶>± Á|ü»\T n+{Ï ô|≥Tºø=H˚ es¡í eédüú m+‘· ns¡ús¡Væ≤‘·yÓ÷ ‘Ó\Œ&Éy˚T
eTVü≤˙j·TT\ \ø£å´+.
>∑Ts¡Tyê»„qT bÕ{Ï+#·ø£ kÕ<Ûäq #·ø£ÿ>± #˚j·Tø£ ø£\Væ≤+#·Tø=H˚
ùde≈£î\qT<˚•› +∫ lkÕ«$Tyês¡T ˇø£|⁄ü Œ&ÉHêïs¡T. ªªìsê“¤>T∑ ´\T, eTT+&É\T,
s¡+&É˝’… ñHêïs¡T. n+‘ê n|ü⁄Œ, u≤ø° #˚dTü HÔ êïs¡T. ns¡D› ≤ dü+bÕ~düTHÔ êïsê?µµ
nHêïs¡T. düø\£ düèwæøº ,° Á|ü‹ J$ø°, Ä<Ûës¡eT÷, Ä‘·àdü«s¡÷|üeT÷ nsTTq 81
dü<äTZs¡Te⁄qT eTs¡∫ nq´ uÛ≤yê\≈£î ‘ê$e«&Üìï s¡÷|üø±\+ø±s¡+>±
bÕ‹Áe‘·úÛÑ+>∑eTqï≥T¢ lkÕ«$Tyês¡T dü÷∫+#ês¡T.
ˇø£s√E <=+>∑‘·q+ $wüj·TyÓTÆ Á|ükÕÔeq eùdÔ lkÕ«$Tyês¡T
ªªbÕe˝≤≈£î |ü~s¡÷bÕj·T\T b˛‘·T+&Ü¢j·÷´µµ nHêïs¡T n+fÒ ˇø£{ÏøÏ
q\uÛ…’¬s≥T¢ qwüºb˛‘ês¡qïe÷≥. eT] <Ó’yêìøÏ uÛÑøÏÔ‘√ düeT]Œ+∫q 82
bÕe˝≤≈£î eT] mìï¬s≥T¢ y˚T\T bı+<äT‘ês√ eTq+ }Væ≤+#·e#·TÃ.
lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+∫q Á|ü‹ ∫qï ùde≈£î nq+‘·yÓTÆq |ü⁄D´|òü˝≤ìï
eTq≈£î Á|ükÕ~kÕÔs¡ì á ÁøÏ+~ dü+|òüT≥q ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.
ˇø£ ¬s’‘·T Áø=‘·Ô>± ø=qï –‘·ÔqT ø±&ç ø£{Ïº eTs¡T|ü⁄‘·THêï&ÉT. ø±˙
n~ u…~] #ê˝≤ u≤<Ûäô|&ÉT‘·÷e⁄+~. lkÕ«$Tyês¡T Ä e÷s¡ZeTTq b˛‘·÷
ªªnj·÷´ ã+&ç ø£{Ïº qHêï j˚Ts¡T ø±düÔ <ë{Ï+#·Tµµ nì n&ç>±s¡T. Ä ¬s’‘·T
ªªkÕ«MT Ç~ Ç+ø± ø±&ç eTs¡>∑˝Ò<äT. u…<äTs¡T‘·T+~ Hê≈£î Ç~ ‘·|æŒ‘˚ Çø£
m<äT› ˝Ò<äTµµ nì $qï$+#ê&ÉT. ªªn~ u≤>± ˝≤>∑T‘·T+<äj·÷´! ˙¬ø+<äT≈£î?
ã+&ç ø£≥Tº #·÷kÕÔ+µµ nì nHêïs¡T. lkÕ«$Tyê] MT<ä uÛ≤s¡+ y˚dæ ã+&ç
ø£&‘ç ˚ yÓ÷ø±{Ï˝À‘·T ãTs¡<˝ä À @MT yÓqTø±&É≈î£ +&Ü düTHêj·÷dü+>± ˝≤>∑&yÉ T˚
ø±≈£î+&Ü n~ yÓTT<ä\T u≤>± n\yê≥T |ü&çq m<äT›˝≤>± ùd<ä´|ü⁄ |üqT\˙ï
177
#˚j·TkÕ–+~. lkÕ«$Tyê] ø±sê´ìøÏ ÁX¯eT|ü&çq+<äTq ¬s’‘·T≈£î ÁX¯eT,
83 m<äT≈› î£ <Óã“\T ‘·|Œæ b˛j·÷sTT. Ä ∫qï ùde≈£î Ä s¬ ‘’ T· qT Ä»Hêà+‘·eTT
ø±bÕ&ÉT‘ês¡T lkÕ«$Tyês¡T.
eT+Á‘√|ü < ˚ X ¯ + ø√]q ˇø£ uÛ Ñ ≈ £ î Ô ì ‘√ lkÕ«$Tyês¡ T ,
ªªeT+Á‘·yTÓ ø£ÿ&ÉT+~, ‘·+Á‘·yTÓ ø£ÿ&ÉT+<äj÷· ´? #·÷#·T≈£î+≥÷ b˛j˚T<˚><∑ ë?µµ
nHêïs¡T. C≤„q|üPs¡Tí˝…’q dü<äTZs¡Te⁄˝…e«s¡÷ eT+Á‘√|ü<˚XÊ\T #˚j·T˝Ò<äT.
84 kÕsTTu≤u≤, s¡eTDeTVü≤]¸ ñ<ëVü≤s¡D\T. ø±s¡D+ ìs¡+‘·s¡yÓTÆq dü<äTZs¡T
uÛÑøÏÔ düø£\ kÕ<Ûäq\≈£L nr‘·yÓTÆq~, ‹s¡T>∑T˝Òì~.
lkÕ«$Tyês¡ T ˇø£ s √E >∑ T s¡ e j· T ´‘√ #Ó b ÕŒs¡ T ªªn+‘· { ≤
düe÷q+>± #·÷#·T≈£î+fÒ <˚e⁄&Ée⁄‘êe⁄µµ. ˇø£s√E s√•¬s&ç¶‘√ #ÓbÕŒs¡T
ªªedü~› #˚düT≈£î+fÒ ¬s+&Éø£åsê\T #ê\j·÷´µµ nì. edü~› #˚düTø√e&ÉeT+fÒ
85 kÕ<Ûäq<ë«sê eTq˝Àì sê>∑<˚«wüeTT\T, sê»dü, ‘êeTdü >∑TDeTT\T
ìs¡÷à*+#·Tø=ì <ÓM’ dü+|ü<˝ä À HÓ\ø=+fÒ @ eT+Á‘·+‘√HÓH’ ê ‘·]+#·e#·Ãì
lkÕ«$Tyê] uÛ≤eeTT.
86 lkÕ«$Tyês¡T düe÷~Û #Ó+<˚+<äT≈£î 6 HÓ\\ eTT+<äT qTs∫
ªªdü‘·´s, <Ûäs¡às, dü+|üqï‘·«+, kÕ<Ûës¡D‘·«+, dü<äTZs¡T ùdeµµ nì #ê˝≤
s√E\T πøø£˝Òdü÷ÔH˚ e⁄Hêïs¡T. ø£qTø£ Ç~ yê] kÕ+Á|ü<ëj·TeTì, yê]
#·s¡yÓ÷|ü<˚X¯eT˙ eTq+ >∑T]Ô+#ê*.
87 ªªnj·÷´ á ø£qã&˚<ä+‘ê ì»eTqT≈£î+≥THêïsê?µµ nHêïs¡T
ˇø£ | ü ⁄ Œ&É T . HêeTs¡ ÷ bÕ\ uÛ Ò < ä u Û ≤ e+ e<ä * nìï+{Ï ˝ ÀqTqï
uÛÑ>∑e‘Y‘·‘ê«ìï >∑T]Ôdü÷Ô+&ÉeTì lkÕ«$Tyês¡T ôV≤#·Ã]düTÔHêïs¡T.
ˇø£Hê&ÉT HÓ\÷¢s¡T qT+&ç ˇø£ ¬s&ç¶>±s¡T »ãT“‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷
e#êÃ&ÉT. n‘·&ç ô|’dü\T e~˝≤j˚T>±˙ &Üø£ºs¡¢ e\¢ qj·T+ø±˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyês¡T |ü\ø£ ˝Ò<äT. n‘·&ÉT ùde≈£î\‘√ ªªHê »ãT“ qj·T+ #˚ùdÔ
88 #ê˝≤ &ÉãT“ ÇkÕÔqTµµ nHêï&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T ªª@$T≥j·÷´ Äj·TqH˚~?
n+<ä]ø° eTq$TdüTÔ+fÒ Äj·TH˚+~ eTqøÏ#˚Ã~?µµ nHêïs¡T. ìC≤ìøÏ
n+<ä]ø° n˙ï Ç#˚Ã~ Ä uÛÑ>∑e+‘·T&˚ >∑<ë!
ˇø£kÕ] lkÕ«$Tyês¡T Ç˝≤ nHêïs¡T ªªÄs¡T Hê>∑fi¯ófl >=iT¿ ø£{Ïº
178
H˚q÷, »j·TsêeTsêE <äTqTï‘·THêïeTT. »j·TsêeTsêE >=iT¿ ñ<äj·T–]
ø=+&É≈£î ‘·–* Ä–b˛sTT+~. Hê >=iT¿ e÷Á‘·+ Ä>∑≈£î+&Ü kÕ–+~.
ñ‘·Ôs¡ düeTTÁ<ä+ ˙fi¯ófl <äøÏåD düeTTÁ<ëìøÏ bÕsêsTT.µµ Äs¡T Hê>∑fi¯fl ùd<ä´+
n+fÒ n]wü&É«sêZ\ q]ø£fÒº kÕ<Ûäq. düeTTÁ<ë\T @ø£+ ø±e&ÉeT+fÒ n+‘ê
|üsÁ¡ ãVü≤àeTì nqTuÛeÑ eTe≥+ ø±uÀ\T. »j·TsêeTsêE ‘·q kÕ<Ûqä ì*|æ 89
˝ÖøÏø£ J$‘·+˝À ∫≈£îÿø√e&Éy˚T Äj·Tq >=iT¿ ì*∫b˛e&É+ ø±uÀ\T.
lkÕ«$Tyês¡T ÁX¯<ë∆ uÛÑ≈£îÔ\T >∑\yês¡T, ˝Òìyês¡T nH˚ uÛÒ<ä+ 90
#·÷ù|yêπs>±ì, <Ûìä ≈£î\T`ù|<äyês¡H˚ uÛ<Ò +ä j˚THê&É÷ #·÷ù|yês¡T ø±<äT.
uÛÑøÏÔ>∑\ #√≥T≈£î ‘·eTqT ÄVü‰«ì+#·≈£îHêï, ìs¡Tù|<ä˝…’Hê yê] e<ä›≈£î
yÓfi‚flyês¡T. <ÛäqeT<ë+<ÛäT˝…’ uÛÑøÏÔ ˝Ò≈£î+&Ü ã+>±s¡+ ô|&É‘êeTHêï
lkÕ«$Tyês¡T yÓfi‚fl~ ˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyê]øÏ ìs¡+‘·s+¡ ùde#˚dTü +Ô &çq •wüß´\T ‘êeTT >∑eTì+∫q
$X‚cÕ\qT Ç˝≤ ‘Ó*bÕs¡T.
lkÕ«$Tyês¡ T ‘· e T≈£ î |ü ] #· s ¡ ´ #˚ ù d yê]˝À @ #Ó & É T 91
n_ÛÁbÕj·TeTTHêï, nq´∫+‘·\T, |üs<¡ ÷ä wüD, ø√|üeTT e⁄Hêï yê] ùdeqT
n+^ø£]+#˚yês¡T ø±<äT. Á|ü‹s√E bı>±≈£î yê]#˚‘· ô|{Ïº+#·T≈£îH˚
lkÕ«$Tyês¡T n˝≤+{Ï düeTj·÷\˝À eTs=ø£] q&çπ>yês¡T.
Á|ü‹s√E lkÕ«$Tyê]øÏ C≤eb˛ùd uÛÑ≈£îÔ&ÉT ø√H˚{ÏøÏ kÕïHêìøÏ
yÓ[¢, kÕ{Ï uÛÑ≈£îÔ\T ø=+<ä]ô|’ <äT]«eTs¡Ù\T #˚j·T>± $ì e#êÃ&ÉT.
lkÕ«$Tyê]øÏ C≤eb˛j·TuÀ‘˚, ªª#Ó|ü⁄Œ&ÉT e÷≥\T $ìe#êÃe⁄. ˙e⁄ 92
b˛ùd C≤ee<äT›µµ nì ìsêø£]+#ês¡T. lkÕ«$Tyê] düe÷~Û <äs¡ÙHês¡ú+
e∫Ã yê]ì ùd$+#˚ uÛ≈Ñ î£ \Ô T m˝≤ ùd$+#ê˝À Ç#·Ã≥ >∑eTì+#· ÁbÕs¡qú .
1975e dü+e‘·‡s¡+ es¡≈L£ mqï&É÷ uÛ≈Ñ î£ \Ô T düeT]Œ+∫q Áø=‘·Ô
ã≥º\T lkÕ«$Tyês¡T d”«ø£]+#·˝<Ò Tä . bÕ‘· >∑T&É\¶ T, ∫ì–b˛sTTq bÕ‘· <äT|üŒ≥T¢
e÷Á‘·+ d”«ø£]+#˚yês¡T. ‘·eT ùde≈£î\T rdüT≈£îHêï e|ü⁄Œø=H˚yês¡T ø±<äT.
ˇø£ | ü ⁄ Œ&=ø£ leT+‘· T &É T KØ<Ó ’ q <ä T |ü Œ {Ï ì ã\e+‘· + >±
lkÕ«$Tyê] #Ó+‘· ñ+∫ yÓfi≤fl&ÉT. kÕ«$T ùde≈£î\T <ëìì rdüT≈£îHêïs¡T.
dæ<\∆ä j·T´ø=+&É <ä>sZ∑ ¡ @MT ms¡T>∑q≥T¢ ªªnj·÷´! ˇø£ Áø=‘·Ô <äT|üŒ{Ï ø±yê*µµ
179
nì n&ç>±s¡T lkÕ«$Tyês¡T. ùde≈£î˝≤ Áø=‘·Ô <äT|üŒ{Ï ‘Ó∫Ã ÇùdÔ <ëìï
93 C≤HÓ&ÉT C≤HÓ&ÉT ù|*ø£\T #˚dæq<ëø± Äj·Tq ˇ|üø√˝Ò<äT. ªªnj·÷´!
á ù|*ø£\T »ãT“\yêfi¯fløÏe«+&ç »ãT“\T b˛‘êsTTµµ nHêïs¡T.
>√‘·|⁄ü dü+#·T\T, ‘ê{≤≈£î <=HÓï\T, ‘ê{≤≈£î #·<sä \¡ T, eT{Ïº bÕÁ‘·\T
n\÷´$Tìj·T+ <äãs¡\T e÷Á‘·+ yê&˚yês¡T. $\Te>∑\ edüTeÔ ⁄\T ‘·eTe<ä›
ñ+&Éì#˚Ãyês¡T ø±<äT. ˇø=|ü⁄Œ&=ø£ leT+‘·T&ÉT KØ<Óq’ õ|tu≤´>¥qT e<äH› êï
$q≈£î+&Ü lkÕ«$Tyê] #Ó+‘· ñ+∫ yÓfi≤fl&ÉT. <ëì˝À ùde≈£î\T ‘·eT
94 >∑T&É\¶ T ô|≥Tº≈î£ Hêïs¡T. ns¡sú êÁ‹ n+<äs÷¡ ìÁ<ä˝À ñ+&É>± lkÕ«$Tyês¡T
|ü]>±&ÉT‘·÷ b˛sTT Ä u≤´>¥qT <ÛäTì˝À ø±˝ÒÃXÊs¡T. (yÓ’sê>∑´s)
ˇø£kÕ] CÀs¡Tq es¡¸+ ≈£îs¡TdüTÔqï~. lkÕ«$Tyês¡T #Ó≥Tº ÁøÏ+<ä
≈£Ls¡TÃì n–ïì dü+s¡øÏådüTÔHêïs¡T. yêq ˙s¡T #Ó≥¢ Ä≈£î\˝À qT+∫ |ü&É&É+
e\q ˇø£ Á|üøÿ£ qT+∫ eT+≥ #·˝≤¢sT¡ ‘·÷+~. ø±˙ lkÕ«$Tyês¡T zs¡TŒ>±
eTs=ø£ |üø£ÿ qT+∫ ∫‘·T≈£î\T y˚dæ eT+≥qT s¡>∑T\TdüTÔHêïs¡T. Äj·Tq
|ü&TÉ ‘·Tqï nedüqú T #·÷∫ uÛ≈Ñ î£ \Ô T, ªªkÕ«$T! m+<äTø° ÁX¯eT? MTs¡T <˚yê\j·T+
|ü+#·˝À n–ï y˚düT≈£î+fÒ dü]b˛‘·T+~ >∑<ë!µµ nHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T,
ªªnj·÷´! u§ø£ÿ |ü&ÉT‘·T+~>±?µµ nì ≈£î¢|üÔ+>± düe÷<Ûëq$T#êÃs¡T.
uÛ≈Ñ î£ \Ô ø±e÷≥\T ns¡+ú ø±˝Ò<Tä . Äj·Tq Ä ÁX¯eT≈£î yÓs∫¡ ‘·eT ìj·Te÷ìï
ñ\¢+|òæTùdÔ dü«<Ûäs¡àeTH˚ <˚yê\j·T+ ø£|ü⁄Œ u§ø£ÿ (s¡+Á<Ûä+) |ü&çqfÒ¢qì,
ìs¡+‘·s+¡ n–ïe˝Ò Á|ü»«]˝Ò¢ ‘·eT <Ûsä à¡ ìwüº yêq≈£î ì|ü⁄Œ e˝Ò #·˝≤¢]qfÒq¢ ì
yê] uÛ≤e+. ˝Òø£ Ä düeTj·T+˝À es¡¸|⁄ü ∫qT≈£î\ e\q ‘·eT n–ï ùdeHêìøÏ
$wüeT |üØø£å @s¡Œ&É&Éy˚T <Ó’eìs¡íj·TyÓTÆ‘˚, ‘êeTT Ä s√E Ä\j·T+
es¡+&Ü˝ÀøÏ ‘·eT eTø±eTT e÷]ÃHê, <ëì ø£|ü⁄Œ≈£î ∫*¢ã&çjÓÆTHê n˝≤H˚
Çã“+~ ø£*– rs¡T‘·T+<äì yê] uÛ≤eyÓTÆ ñ+&Ée#·TÃ. ø±s¡´Bø£å n+fÒ
95 m˝≤ ñ+&Ü˝À, <Ó’eìs¡íj·TeTTô|’ eTq $XÊ«düyÓT˝≤ ñ+&Ü˝À
lkÕ«$Tyês¡T eTq≈£î á düìïy˚X¯+ <ë«sê uÀ~ÛdüTÔHêïs¡T.
ˇø£kÕ] lkÕ«$Tyê] ùde≈£î\T Á‘√eq edüTÔHêïs¡T. ªªn+<äs¡÷
<=+>∑ kÕ<ÛäTe⁄˝Ò ` bı≥º≈£L{Ï kÕ«eTT\Tµµ nì mes√ ‘·T+≥s¡T\T
‘·÷\Hê&Üs¡T. ‘·T+≥s¡T\˝À Á|üeTTKT&Ó’q ¬s’‘·Tô|’ ø√|ü–+∫ ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT
ø£\ã&ÉuÀj·÷&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT ùde≈£îì Ä|æ, ªª@+<äjÓ÷´!
180
yêfi¯fl+≥T+fÒ zs¡TÃ≈£î+fÒ>∑<äj·÷´ ì»+>± eTq+ kÕ<ÛäTe⁄\+!µµ nì 96
#Ó|æŒ, ªª˙≈£î zs¡TŒ˝Ò<äT. ø£qTø£ ì»+>± <=+>∑kÕ<ÛäTe⁄y˚µµ nì yÓT‘·Ô>± Ä
uÛÑ≈£îÔìøÏ bÕsƒ¡+ #ÓbÕŒs¡T. n~ eTq+<ä]øÏ >∑TDbÕsƒ¡y˚T.
ˇø£s√E <äøå±~ s¡eTDj·T´, b˛\T eTkÕÔqj·T´ lkÕ«$Tyê]
düìï~Û˝À ñHêïs¡T. s¡eTDj·T´, eTkÕÔqj·T´qT ªªˇπsjYT eTkÕÔqj·T´, Ç{≤¢sê!µµ
nì |æ*#ê&ÉT. n‘·&ÉT |ü\ø£˝Ò<äT. s¡eTDj·T´ eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ Äj·Tqï˝≤π>
|æ*#ê&ÉT. ‘·qqT ªªˇπsjYTµµ nì @ø£e#·q Á|üjÓ÷>∑+ #˚dæ |æ*∫q+<äT≈£î
eTkÕÔqj·T´ u≤<Û|ä &ü ç ªªqqTï ªˇπsjYTµ n+{≤yê? ˙e⁄ ÄÁX¯eT+ ãj·T≥≈£îsê
˙ dü+>∑‹ #Ó|⁄ü ‘êqTµµ nì eTqdüT‡˝À nqT≈£îHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyês¡T,
ªªnj·÷´, ˇπsjYT nqï<Óes¡T?µµ
eTkÕÔqj·T´ : s¡eTDj·T´ kÕ«MT!
kÕ«$T : n‘·&çøÏ bÕ|ü+ eT÷&ÉT e+<ä\T ˝…ø£ÿ ÁyêXÊs¡j·÷´!
s¡eTDj·T´ : kÕ«MT! Ä ˝…ø£ÿ m{≤¢ b˛‘·T+~?
kÕ«$T : nqTuÛÑ$ùdÔ b˛‘·T+~.
ªªqqTï neTsê´<ä>± e÷{≤¢&çq+<äT≈£î nqTuÛÑ$kÕÔ&ÉT˝Òµµ nì
eTkÕÔqj·T´ XÊ+‹+#ê&ÉT.
eTq+ dü«\ŒyÓTÆqeì uÛ≤$+#˚ bıs¡bÕ≥T¢ ìC≤ìøÏ ∫qïy˚ø±<äT.
>∑&b¶ç ˛#·\T m+‘· ã\V”≤q+>± ø£ì|æ+∫Hê, ne˙ï Á‘ê&ÉT>± ù|qã&çq|ü⁄&ÉT
eT<ä|ü⁄fÒqT>∑TqT >∑÷&Ü ã+~ÛdüTÔ+~. n˝≤H˚ ø£s¡àã+<Ûëìï ø£*ZdüTÔ+~.
ªªkÕ{Ïyê]ì ì+~+#·&É+ |ü+~ eT\uÛÑø£åD #˚j·T&É+ ˝≤+{Ï<äµµì kÕsTT
≈£L&Ü nHêïs¡T. ªªãT~∆˝Òìyê&Ü!µµ nì kÕ{Ïyê]ì nìHê >∑÷&Ü
qs¡ø±ìøÏ b˛e\dæ edüTÔ+<äì Áø°düTÔ ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T. eTqyÓT+‘·
C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&Ü˝À! BìH˚ yê≈£îÿqT ìj·T$T+#·T≥, ˝Òø£ düs¡fi¯yÓTÆq 97
yê≈£îÿqT >∑*j Z T· T+&ÉT≥ nì ãTTwüß\T nHêïs¡T. lkÕsTT düeTø±*≈£î&ÉT
nsTTq eTVü≤˙j·TT&ÉT l‘êEB›Hé u≤u≤ Ç˝≤ nHêïs¡T. ªªø±u≤qT
‘·>T∑ \u…{‘ºÏ ˚ ‘·>\∑ u…{≤ºe⁄, KTsêqT ‘·>T∑ \ u…{HºÏ ê ô|fÒeº ⁄, eT<ä´+ Á‘ê–‘˚
Á‘ê>±e⁄, $Á>∑V‰ü sê<Ûqä »]π> eT+~s¡+˝À ìedæ+∫Hê |òsü y¡ ê˝Ò<y˚ ÷Ó >±ì,
eTìwæ Vü≤è<äj÷· ìï e÷Á‘·yTÓ qï&É÷ >±j·T|üs#¡ ≈· î£ . ø±s¡D+ uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì
181
ì\j·TyÓTÆq @&Ée dü«s¡Z+ e÷qe Vü≤è<äj·T+˝À <ë–j·TT+≥T+~.µµ
ˇø£kÕ] lkÕ«$Tyê]øÏ $πs#·Hê˝…’ |ü~ùV≤qT s√E\T ã\V”≤q+>±
ñHêïs¡ T . ªªeT+<ä T rdü T ø√+&ç kÕ«MTµµ n+fÒ ªª<˚ e ⁄&ç ∫ Ã+~
98 nqTuÛÑ$+#=<ä›j·÷´?µµ nHêïs¡T.
ø±e⁄ø±e⁄eTì ns¡TdüTÔqï ø±øÏì sêsTT‘√ ø=≥ºuÀ‘˚ lkÕ«$Tyês¡T
>∑Ts¡ej·T´qT yê]+#ês¡T. lkÕ«$Tyês¡T #·÷düTÔ+&É>± ≈£îø£ÿqT≈£L&É
ø=fÒº+<äT≈£î M\T˝Ò<äT n+{≤&ÉT >∑Ts¡ej·T´.
<Ûäs¡àXÊÁdüÔ+˝À #Ó|üŒã&çq <Ûäs¡àdü÷øå±àìï düs¡«<Ûäs¡àE„\T,
ÁãVü≤ày˚‘\Ô· ÷ nsTTq eTVü≤˙j·TT\ qT+&ç ‘Ó\TdüTø√yê\ì <Ûsä à¡ XÊÁkÕÔ˝Ò
#Ó|ü⁄‘êsTT. n˝≤ #˚j·Tø£b˛e&É+ e\q eTq düe÷»+˝À es¡íeédüú
‘ês¡Te÷¬s’ Á|üC≤ ÁX‚j·TdüT‡≈£î|üø£]+#˚ ã<äT\T <˚XÊìøÏ <Ísê“¤>∑´+>±
|ü]D$T+∫+~. H˚{Ï düe÷»+˝À es¡íuÛÒ<ä+ »qàqT ã{Ïº edüTÔ+<äì
98A ‘·\#·ã&ÉT‘·÷+~. ø±˙ ìC≤ìø£~ >∑TD≤ìï ã{Ïº @s¡Œ&ç+<äì uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À
(4 : 13) #Ó|üŒã&ç+~. nsTTq|üŒ{Ïø° ø=+<äs¡T |ü+&ç‘·T\T <ëìì
eÁøÏ+∫ yêÚ≤´ì+#ês¡ì ÁãVü≤ày˚‘·Ô\ uÀ<Ûä\e\q ‘Ó\TdüTÔ+~.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î •]&û kÕsTTu≤u≤, ªªeTq˝À Á|ü‹yê]˝ÀqT ˇø£
n+‘·É&ÉT+{≤&ÉT. yêDÏí yÓfi¯fl>={≤º*µµ nHêïs¡T. Çø£ÿ&É n+‘·É&É+fÒ
n]wü&É«sêZ\≈£î Áù|s¡ø£yÓTÆq nC≤„qeT÷, <ëì Á|ü‘·´ø£å s¡÷|üyÓTÆq
nVü≤+ø±s¡eT÷ nì eTqeTT >∑T]Ô+#ê*. á $wüj÷· H˚ï Äj·Tq eTs=ø£kÕ],
ªªedü‹ >∑èVü≤+˝Àì <=+>∑\qT ø£ìô|{≤º*µµ nì #ÓbÕŒs¡T. »qà»qà≈£L
e÷s¡T‘·T+&˚ nXÊX¯«‘·yÓTÆq X¯Øs¡y˚T edü‹ >∑èVü≤eTT ˝Òø£ düÁ‘·eTT. n~
me]ø° dæús¡ìyêdü+ ø±C≤\<äT.
n˝≤H˚ yê] düeTø±*≈£î\T, eTs=ø£ s¡÷|üeT÷ nsTTq l nø£ÿ˝Ÿ
ø√≥kÕ«$T Ä uÛ≤yêH˚ï dü÷∫+#ês¡T. Äj·Tq <äs¡ÙHês¡ú+ e∫Ãq ˇø£
düÁ<ë“Vü≤àDT&ÉT $~Û˝Òø£ ˇø£ Vü≤]»qT&ç Ç+{Ï e<ä› ≈£î+&É˝Àì ˙{Ï‘√
kÕïqdü+<Û´ä \T |üP]Ô#d˚ Tü ø=ì, kÕ«$Tì <ä]Ù+∫, Áu≤Vü≤àD |ü+øÏ˝Ô À uÛÀ»HêìøÏ
≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. n~ >∑eTì+∫q lkÕ«$Tyê] ùde≈£î&=ø£&ÉT n‘·&ç˝≤
#˚dæq+<äT≈£î rÁe+>± $eT]Ù+∫, |ü+øÏÔ˝À qT+∫ yÓfi¯fl>={≤º&ÉT. Ä
düÁ<ë“Vü≤àDT&ÉT H=#·TÃ≈£îHêï&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· Ä ùde≈£î&ÉT lkÕ«$Tyê]øÏ
182
j·T<Ûë$~Û>± _Ûø£å Ç∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT Äj·Tq d”«ø£]+#·˝Ò<äT. ‘·q H˚s¡y˚TeTì
n&ç–q ùde≈£îì #˚‘· Ä Vü≤]»qTì |æ*|æ+∫, n‘·&ç H=dü≥ $uÛÑ÷‹ô|{Ïº,
H˚\MT<ä @&ÉT^‘·\T ^∫, ˇø=ÿø£ÿ ^‘· <ë≥T‘·÷ |üPs¡« »qà\ düàè‹ì
bı+~ y˚s¡T y˚s¡T »qà\˝À $$<Ûä esêZ\˝À »ìà+#êq˙, @&ÉT»qà\
ÁøÏ+<ä≥ ‘êH=ø£ ø£s¡à≥T&Ó’q Áu≤Vü≤àDT&Éqì #ÓbÕŒ&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T
|üØøÏ+å #·>± n‘·&TÉ y˚<ä y˚<ë+>±\˝Àì $wüj÷· \qT e*¢+∫ ‘·q |üPs¡«»qà
C≤„q+ j·T<ës¡úeTì ìs¡÷|æ+#·T≈£îHêï&ÉT. ªnsTT‘˚ á »qà˝À á es¡Z+˝À
»ìà+#êy˚$T?µ nì lkÕ«$Tyês¡&–ç ‘˚, ‘êqT Áu≤Vü≤àDT&ÉT>± ñqï|ü⁄Œ&ÉT
Ç‘·s¡ es¡ídüTú\qT ndüVæ≤´+#·T≈£î+≥÷, yês¡+<äs¡÷ q&É∫q u≤≥MT<ä
eT+Á‘·»\+ #·\T¢ø=ì X¯ó~∆ #˚dTü ø=ì ‘êqT q&ç#˚ yê&çq˙, n{Ïº nqq´
∫+‘·q e\q ‘·qøÏ|ü⁄Œ&ÉT á »qà ÁbÕ|æÔ+∫+<ä˙, Ä Vü≤]»qT&ÉT
#ÓbÕŒ&ÉT. es¡íuÛÒ<ä+ »qàe\q edüTÔ+<äì ‘·\∫ dü+≈£î∫‘·yÓTqÆ 99
ndüVü≤Hêìï eVæ≤+∫q yê]øÏ, »Hêà+‘·s¡+˝À Ä<Ûë´‹àø£ C≤„Hêìπø
neø±X¯+˝Òì ≈£î≥T+u≤\˝À »ìà+#·e\dæ ñ+≥T+<äì lkÕ«$Tyês¡T
‘·eT ùde≈£îìøÏ ‘Ó*j·Tãs¡#ês¡T. XÊÁkÕÔ\ nsêúìï eTVü≤˙j·TT\ jÓTT<ä›
‘Ó*dæø=qø£ eTq≈£î ‘√∫q ‘·|⁄ü Œ&ÉT nsêú\qT nqTdü]+∫ q&ÉT#·T≈£î+fÒ
ø£*π> nqs¡úy˚T Ç~.
yê] á uÛ≤e+ Ç+ø± düŒwüºeTj˚T´˝≤>± Äj·Tq ‘·s¡#·T uÛÑ≈£îÔ\‘√
ªe÷\yêfi¯ófl, e÷~>∑yêfi¯ófl ˙˝À ˝Ò≈£î+&Ü #·÷#·Tø√ nj·÷´µ nH˚yês¡T.
ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT nqés¡dí Tü \ú T ‘·eT <äsÙ¡ HêìøÏ e∫Ãq|ü⁄&ÉT yê]ì lkÕ«$Tyês¡T
Áu≤Vü ≤ àDT\H˚ y ês¡ T . ñ<ë: »qà‘· ' yÓ ’ X ¯ ó ´˝… ’ q qqTï (s¡ # · s TT‘· )
Áu≤Vü≤àDT&ÉH˚yês¡T. n˝≤H˚ n\T¢uÛ≤düÿsY nH˚ ¬s&ç¶ es¡ídüTÔ&ÉT yê] <äs¡ÙHêìøÏ
edüT+Ô fÒ ªn&ÉT>√ ˇø£ Áu≤Vü≤àDT&=düTHÔ êï&ÉTµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. n+fÒ
Äj·Tq <äèwæ˝º À eTVü‰‘·Tà\j·T+<äT |üP»úÛ≤eeTT, yÓ÷ø£eå TT ˝Òø£ ÁãVü≤àC≤„q+
ø√dü+ ø√]ø£ >∑\yêπs Áu≤Vü≤àDT\qïe÷≥. dü]>± eÁ»dü÷∫ ñ|üìwü‘·TÔ˝À
Áu≤Vü≤àD‘·«+ Ç˝≤H˚ ìs¡«∫+#·ã&É&É+ >∑eTHês¡Ω+. n+‘˚>±ø£ »qà‘·'
Áu≤Vü≤àDT&Ó’qyê&ÉT >∑÷&Ü ì»yÓTÆq Áu≤Vü≤àD‘ê«ìøÏ ‘·>∑ì Ø‹q
J$+∫q≥¢sTT‘˚ n‘·&çøÏ X¯SÁ<ä‘·«eTT, #·+&Ü\‘·«eTT ÁbÕ|æÔ+∫ n‘·&ÉT
<Ûäs¡àu≤VüQ´&Í‘ê&Éì <Ûäs¡àXÊÁdüÔ Á>∑+<Ûë\˝À #Ó|üŒã&É¶~. n+fÒ eTTeTT≈£åîe⁄
183
≈£î+&Ée\dæq >∑TD≤\T>∑*Z, yê{ÏøÏ ‘·–q Ø‹q J$+#˚yê&˚ Áu≤Vü≤àDT&ÉH˚
ns¡ú+ >±<ë? n≥Te+{Ï yê&çøÏ e÷Á‘·y˚T Áu≤Vü≤àD dü+kÕÿsê\˙ï
kÕs¡úø£eTÚ‘êj·Tì >∑<ë XÊÁdüÔ+?
n≥Te+{Ï >∑TD≤\qT <Ó’Mdü+|ü<ä, dü‘·«>∑TDeTT nì uÛÑ>∑eBZ‘·
n_Ûe]í+∫+<äì eTq+ >∑T]Ô+#ê*. n{Ïºyês¡T #˚dæq j·T»„, <ëq, ‘·|ü',
ø£sà¡ \T e÷Á‘·yT˚ yÓ÷ø£eå TH˚ kÕ|ò˝ü ≤´ìï bı+<äT‘êj·Tì >∑÷&Ü uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· Àì
ÁX¯<ëúÁ‘·j·T $uÛ≤>∑jÓ÷>∑eTT düŒwüº+>± #Ó|ü⁄‘·T+~. BìH˚ l yÓ+ø£j·T´
kÕ«$Tyês¡T, ªªdü+|üqï‘·«+, kÕ<Ûës¡D‘·«+ >∑*,Z dü<Tä sZ T¡ ùde #˚jT· eTH˚yês¡T.
dü+|üqï‘·«eTT nq>± ô|’q #Ó|æŒq <Ó’Mdü+|ü<ä >∑*Zj·TT+&É&ÉeTqïe÷≥.
kÕ<Ûës¡D‘·«eT+fÒ n{Ïº >∑TD≤\T ‘·q˝À ñHêïj·Tì, ‘êH=ø£ kÕ<ÛTä e⁄
˝Òø£ eTTeTT≈£åîe⁄qì, ‘êqT |ü$Á‘·T&Éqì $Ás¡M–, kÕ{Ïyê]ì V”≤qT\T>±
‘·\#·≈£î+&É&É+ nqïe÷≥. á dü÷Á‘êìøÏ kÕ«$T jÓTTø£ÿ J$‘· $<Ûëqy˚T
#·ø£ÿ{Ï Ä<äs¡Ù+. n+<äTπø n≥Te+{Ï eTVü≤˙j·TT\ Ä#·s¡DH˚, uÀ<ÛäH˚
Á|üe÷D+>± d”«ø£]+#ê\ì <Ûäs¡à XÊÁkÕÔ\T |òüTÀwæ+#êsTT.
uÖ<ä∆, C…’q, bÕØÙ, Á¬ø’düÔe, ÇkÕ¢+ eT‘ê\T Ç+<äTπø ªª|ü$Á‘·yÓTÆq
Ä<Ûë´‹àø£ Jeq+ ø£\yês¡T, <ëìì ø£*–j·TT+&Éìyês¡Tµµ nì düe÷»+˝Àì
e´≈£îÔ\qT eØZø£]+#·&É+ >∑eTHês¡Ω+.
ªªø£wüºeT+fÒ @$T{À, düTKeT+fÒ @$T{À Hê≈£î ‘Ó*j·T<äj·÷´µµ
100 nHêïs¡T s√•¬s&ç¶‘√ lkÕ«$Tyês¡T (n+fÒ ÇcÕºÇcÕº\T b˛>=≥Tºø√,
düTUÒ#·Ã¤ e<äT\T nì).
ªkÕ<Ûqä #˚dTü ≈£î+≥÷ <Óe’ ø£è|ü m˝≤ ø£\T>∑T‘·T+<äµì n&ç–q uÛ≈Ñ î£ ìÔ ‘√
ªªnj·÷´! ô|’ $T<˚d› Tü ≈£î+fÒ u≤>∑T+≥T+&Ü¢µµ nHêïs¡T. neTs¡ Hêsêj·TD
101 X¯‘ø· +£ ˝À Ä<Ûë´‹àø£+>± <ÓM’ dü+|ü<qä T kÕ~Û+#·&Üìï ô|$’ T<Ó› ì]à+#·&+É >±
b˛*Ã #ÓbÕŒs¡T.
eTs=ø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ªªkÕ«MT! qqTï kÕ<Ûäq #˚düT≈£î+≥÷ m#·Ã≥
ñ+&ÉeT+{≤s¡T?µµ nHêï&ÉT. ªmø£ÿ&Ó’Hê ˇø£ÿ <ä÷\|ü⁄ Ç\T¢ y˚düTø=ì
ñ+&Ée#·TÃµ. ª@ }]˝À ñ+&ÉeT+{≤s¡T? @ ÄÁX¯eT+˝À ñ+&ÉeT+{≤s¡T?µ
184
nì eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ mìïe÷s¡T¢ n&ç–Hê >±˙ lkÕ«$Tyês¡T e÷Á‘·+
ªªˇø£ÿ <ä÷\|ü⁄ Ç\T¢ y˚düTø=ì mø£ÿ&Ó’Hê ñ+&Ée#·TÃµµ nì XË\$#êÃs¡T.
Ç\¢+fÒ X¯Øs¡+. BìøÏ ˇø£ÿ <ä÷\+ Ä<Ûës¡+ n+fÒ ˇø£ÿ <Ó’ey˚T X¯s¡D´+>±
düs«¡ dü´X¯sD
¡ ≤>∑‹‘√ J$+#·&+É . e÷qe⁄\T <Ûqä ø£qø£ edüTyÔ êVü≤Hê˝Ò J$‘·
Ä<Ûës¡eTì qeTTà‘ês¡T. ìC≤ìøÏ n$ nXÊX¯«‘·eTT\T. <Ó’ey˚T Ä<Ûës¡+>±
J$dü÷Ô n<˚ >∑eT´+>± uÛ≤$dü÷Ô+fÒ mø£ÿ&ÉTHêï kÕ<ÛäH˚ ` ªdüuŸø± e÷*ø˘
@ø˘ ôV’≤µ nqï kÕsTT yêø±´ìï lkÕ«$Tyês¡T Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡qïe÷≥.
düs¡«XÊÁdüÔeTT\ kÕs¡eTTqT lkÕ«$Tyê] e˝… e÷eT÷\T uÛ≤wü˝À #Ó|üŒ>∑\
|ü+&ç‘·T˝…#·Ã≥ \_ÛkÕÔs¡T!
‘·eT Ä<Ûë´‹àø£ <ÛäHêìï >∑÷]Ã lkÕ«$Tyês¡T nHêïs¡T ªªø=+&É\T
ø=+&É\T>± &ÉãT“\Te⁄Hêï, ˇø£ÿs¡T ≈£L&Ü n&ÉT>∑πseTj·÷´? ø=+&É\T bı]¢
C≤] e#˚ÃdüTÔHêïj·Tj·÷´!µµ
eTs=ø£kÕ] lkÕ«$Tyês¡T nHêïs¡T ` ªª@&ÉTø=+&É\T j·÷˝≤ìøÏ
e#êÃsTT, bÕ≥bÕ&ç ø=H˚yêfi¯ófl+fÒ ø=qe#·Ãj·÷´µµ. eTs=ø£kÕ] ªªq\¢ø=+&É\T
j·÷˝≤ìøÏ e#êÃsTT. ø=H˚yê&˚ ˝Ò&˚µµ nì yêb˛j·÷s¡T. kÕsTTHê<∏äT&ÉT
ªªC≤„q<Ûäq+ sêdüT\T>± ñHêï n&çπ> Hê<∏äT&˚˝Ò&˚ nìµµ nqï≥T¢ ñ+~.
ªª<äøÏåD|ü⁄ ø=+&É ‘˚*e∫Ã+~. me¬s’Hê ø=H˚yêfi¯ófl ñ+fÒ ø=qeTì
n+<ä]øÏ #Ó|üŒj·÷´µµ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ªªÁu≤Vü≤àDT\˝À e÷~>∑yêfi¯ófl ñHêïs¡T,
e÷~>∑yêfi¯fl˝À Áu≤Vü≤àDyêfi¯ófl ñHêïs¡T. ø√eT{Ï yêfi¯fl˝À ø£eTàyêfi¯ófl,
ø£eTàyêfi¯fl˝À ø√eT{Ïyêfi¯ófl ñHêïs¡T. >=\¢yêfi¯fl˝À e÷\yêfi¯ófl, e÷\yêfi¯fl˝À
>=\¢yês¡T ñHêïs¡T. ˝Àø£eT+‘ê á $<Ûä+>± ñ+<äj·÷´ nì nHêïs¡Tµµ.
ªªªª˝≤uÛ+Ñ ˝À uÛ≤>∑+ rdüT≈£î+fÒ bÕ|ü+˝À ≈£L&Ü uÛ≤>∑yTÓ TdüT+Ô <äj÷· ´µµ nHêïs¡T 102
eTs=ø£ s√E. (eTq+ #·+<ë\T me]ì n&É>±˝À jÓ÷∫+#·+&ç)
uÛÑ≈£îÔ&ÉT : kÕ«MT e÷qe⁄&ÉT #·ìb˛j·÷ø£ ‹]– »qà ñqï<ë?
ñ+fÒ eTìwæ>±H˚ »ìàkÕÔ&Ü? ˝Òø£ |üX¯ó|üøå±´<äT\T>± »ìàkÕÔ&Ü?
kÕ«$T : eTìôw’ b˛‘˚ eTìwæ>±H˚ edüTÔfi≤flj·÷´.(<äTs¡¢uÛÑyÓTÆq
185
e÷qe»qà e∫Ã+~. dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚düTø√, dü<äTZs¡Tì nH˚«wüD, ùde
kÕ~Û+#·T)
n+fÒ e÷qe \ø£Då eTT\T >∑*Z J$ùdÔ e÷qe⁄&TÉ >±H˚ »ìàkÕÔ&ìÉ ,
n˝≤>±ø£ Ç+Á~j·T˝À\‘· >∑\ |üX¯ó\ø£åDeTT\T >∑*Z J$‘êìï >∑&ç|æ‘˚
103 V”≤q »qà˝§kÕÔj·T˙ >∑qTø£ e÷qe »qà kÕs¡úø£eTj˚T´˝≤>± J$‘êìï
>∑&É|üeTì lkÕ«$Tyês¡T ôd\$#êÃs¡T.
|ü⁄qs¡®qà e⁄qï<äì Ç|ü⁄Œ&ÉT #Ó|æŒqfÒ¢ ` nH˚ø£ eT+~ uÛÑ≈£îÔ\T |üPs¡«
»qà˝À m#·Ãf…#·Ã≥ »ìà+∫ @y˚T$T #˚ùdyês√≈£L&Ü lkÕ«$Tyês¡T
#Óù|Œyês¡T.
Ç<˚ Á|üX¯ï eTs=ø£uÛÑ≈£îÔ&É&ç–‘˚ ªª<˚+‘√ |”≈£î˝≤&ÉT‘·÷b˛‘˚ <ëì˝Àπø
edüT+Ô &Ü¢j÷· ´µµ nHêïs¡T. n+fÒ J$‘ê+‘·+ <˚ìô|’ m≈£îÿe Á|”‹‘√ eTqdü+‘ê
ì+|ü⁄ø=ì e⁄+{≤yÓ÷, ∫e] ø£åD≤˝À¢ <ëH˚ï düà]dü÷Ô ÁbÕD≤˝§~* n<˚
$<Ûä+>± »ìàkÕÔ&Éì, n+‘·´ø±\+˝À <˚ìì düà]dü÷Ô X¯Øs¡+ e<äT\T‘ê&√
n˝≤π> »ìàkÕÔ&Éì ^‘·˝À #Ó|üŒã&É¶<ëìøÏ Ç~ lkÕ«$Tyê] yê´K´
nqïe÷≥.
eTs=ø£uÛÑ≈£îÔ&ÉT eTTøÏÔe÷s¡Z+ uÀ~Û+#·eT+fÒ lkÕ«$Tyês¡T Ç˝≤
#ÓbÕŒs¡T.
ªªnj·÷´! Äj·TqqT eT÷&ÉT \ø£å\T ø£≥ºeTqTµµ nHêïs¡T.
n+‘· ô|’ø£+ ˝Ò<äT kÕ«MT n+fÒ
ªªÄs¡T \ø£å\T ø£≥ºeTqj·÷´µµ nHêïs¡T.
ªªndü\T &ÉuÒ“˝Ò<äT kÕ«MTµµ n+fÒ
ªª8 \ø£å˝…’Hê ø£≥ºeTqj·÷´µµ nHêïs¡T
eT÷&ÉT \ø£å\T áwüD Á‘·j·TeTTqT e<ä\eTì, Äs¡T \ø£å\T
n]wü&É«sêZ\≈£î, 8 \ø£å\T nwüºeT<äeTT\≈£î dü+πø‘·+>± #ÓbÕŒs¡T
104 lkÕ«$Tyês¡T. lkÕ«$Tyê]øÏ @ Ä<Ûë´‹àø£ XÊÁkÕÔ\÷ ‘Ó*j·Teì
nqT≈£î+<ëe÷?
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT b˛©düT\T ˇø£ <=+>∑‘·q+ nH˚«wüD˝À lkÕ«$Tyê]ì
186
nqTe÷ì+∫ ø£\TyêsTT b˛©düT ùdwº qü T≈£î rdüT≈£îyÓ[fl s¡÷eTT˝À ô|{≤ºsT¡ .
kÕj·T+ø±\eTTq≈£î ø£\TyêsTT Á>±eT Á|ü»\≈£î Ä $wüj·T+ ‘Ó*dæ düuŸ
ÇHéôdŒø£sº T¡ qT Hê\T>∑T Nyê≥T¢ ô|{Ïº ªªmes¡qT≈£îHêïe⁄ Äj·TqqT, rdüTø=∫Ã
ùdwº Hü ˝é À ô|{≤ºy˚ ˙πøyÓTHÆ ê ãT~∆e⁄+<ëµµ nì lkÕ«$Tyê] dü+>∑‹ #ÓbÕŒs¡T.
Ä ÇHéôdŒø£ºs¡T ªkÕ«MT ‘Ó*j·Tø£ ‘·|ü⁄Œ »]–+~ ø£å$T+#·+&çµ nì
lkÕ«$Tyê]ì yÓfi¯fleTHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T Ä Á>±eTdüTÔ\‘√ ªª@eTj·÷´
Çø£ÿ&Ó’Hê u≤>±H˚ ñ+<äj·÷´µµ nHêïs¡T. Ç+ø± Çø£ÿ&É Äs¡T>∑+≥\T
ñ+&Ü* nì eT]ø=+‘·ùd|ü⁄ nø£ÿ&É e⁄+&ç e#êÃs¡T. yê]øÏ düTK<äT'KeTT\T
nH˚ <ä«+<ä«eTT\T ñ+fÒ >∑<ë!
ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT lkÕ«$Tyê]‘√ ªªkÕ«MT, Vü≤düÔ ø±¬sÔ˝À C§qï y˚kÕÔqTµµ
nì nHêï&ÉT. n+<äT≈£î lkÕ«$Tyês¡T ªª}s√¢ C§qï\˙ï ˙y˚ >∑<äj·÷´µµ
nHêïs¡T. n+fÒ ns¡yú T˚ $T{À Ä uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ $es¡+>± n&ç– ‘Ó\TdüTø√≈£î+&ÜH˚
ªá dü+e‘·‡s¡+ Á>±eTdüT\Ô +<ä]ø° |ü+≥ |ü+&É<Tä . n+<ä] |ü+≥ Hêø=ø£ÿ&çøπ
|ü+&ÉT‘·T+~µ nì lkÕ«$Tyê] e÷≥\≈£î ns¡ú+ #Ó|ü⁄Œø=ì Vü≤düÔ ø±¬sÔ˝À
C§qï ô|’s¡T ô|{≤º&ÉT. á uÛÑ≈£îÔ&ç ô|’s¡T e÷Á‘·y˚T –+» ≈£L&Ü |ü+&É≈£î+&Ü
b˛sTT+~. ‘·øÏÿq ¬s’‘·T\≈£î ~e´+>± |ü+&ç+~. á uÛÑ≈£îÔ&ÉT Ä dü+e‘·‡s¡+
bı&ÉT>∑THê n&ç–q yêfi¯flqT n&É>∑≈£î+&Ü Á>±eTdüTÔ\+<ä] <ä>∑Zsê C§qï\T
ã<äT\T ‘Ó#T· Ãø=ì ‹Hêï&ÉT. Ä $<Û+ä >± }s√¢ C§qï\˙ï Äj·Tqy˚ nsTTq$.
}s√¢ C§qï\˙ï ‘·q¬ø˝≤ ekÕÔj·Tì ‘·\#ê&√, n˝≤ ‘·q≈£î e∫ÃHê yê{Ïì
eTs¡˝≤ n+<ä]ø° Çe«e\dæ ñ+≥T+~ nH˚ $y˚ø£+ ˝Òø£b˛sTT+~. ÄX¯
m˝≤+{Ï uÛ≤yê\qT, nsêú\qT #Ó|ü⁄‘·T+<√ #·÷&É+&ç. n˝≤+{Ï ù|sêX¯qT
e<ä\eTH˚ lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ nHêïs¡T.
q÷‘˚{Ï l sêeTT\THêj·TT&ÉT ‘·q ìeTà‘√≥˝Àì >∑T&çôd˝À
lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìï |üPõ+#˚yê&ÉT. ˇø£s√E ìy˚<qä øπ MT ˝Òø£ ˇø£ eT+∫
ìeTàø±j·Tì ¬s+&ÉT eTTø£ÿ\T>± ø√dæ ìy˚~+#ê&ÉT. ø±˙ <ëìï ‘êqT
Á|ükÕ<ä+>± d”«ø£]+#·˝Ò&ÉT ø£<ë! Ä kÕj·T+Á‘·+ Ç+{Ï qT+&ç Äj·Tq≈£î
ù|\|æ+&ç ‘Ó#êÃs¡T. sêÁ‹øÏ ù|\|æ+&ç HÓy’ <˚ ´ä + lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+#ê&ÉT.
|üPC≤q+‘·s¡+ Ä ù|\|æ+&çì Á|ükÕ<ä+>± H√{À¢ y˚düT≈£îHêï&ÉT. n~
ìeTàs¡d+ü e˝… n$T‘· |ü⁄\¢>± ñ+&É≥+ #·÷∫ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷&ÉT. ìy˚<qä ≈£î
187
ô|≥º≈£î+&Ü ‘êqT ‹H˚+<äT≈£î Á|üø£ÿq ñ+∫q $T>∑‘ê ù|\|æ+&ç ‹j·T´>±H˚
ñ+~. eTq+ Á|”‹‘√ ‹H˚ |ü<ësêúH˚ï <Ó’yêìøÏ ìy˚~+#ê\˙, eTq+
105 ‹H˚ + <ä T ≈£ î Çwü º | ü & É ì |ü < ësêú ì ï <Ó ’ y êìøÏ ìy˚ ~ +#· ≈ £ L &É < ä ì
lkÕ«$Tyês¡ T ‘· q ≈£ î á ©\ <ë«sê uÀ~Û d ü T Ô H êïs¡ ì Äj· T q
Á>∑ V æ ≤ +#ê&É T . Ç~ eTq+<ä s ¡ ≈ £ L ≈£ L &Ü eT+∫ ñ|ü < ˚ X ¯ y ˚ T .
>√e⁄ |ü+∫‘êìï |ü$Á‘·+>± Ç+&É¢˝À dü«\Œ+>± #·\T¢ø=q&ÉeTT,
ø=+‘· eT+~ ø£fi¯fl≈£î eT+∫<äì ø£fi¯fl˝À y˚düTø√e&ÉeTT ø£<äT›. ˇø£s√E l
sêeTT\Hêj·TT&ÉT >√e⁄ |ü+∫‘êìï ‘·q >∑T&çôd˝À #·\T¢‘·T+&É>±
lkÕ«$Tyê] |ü≥+ ô|’q ≈£L&Ü |ü&ç+~. n˝≤ |ü&ç‘˚ eT+∫~˝Ò nì
106 ‘·T&Ée≈£î+&Ü e~˝ÒXÊ&ÉT. Ä sêÁ‹ Äj·Tq ≈£Ls¡TÃìj·TT+&É>± Äj·Tq
ô|q’ @<√ Á<äe+ |ü&+ç ~. ã*¢ ˇ+fÒ\T b˛dæ+<äì ô|q’ #·÷ùdÔ ã*¢˝<Ò Tä .
>∑T&É¶ ‘·&çdæq #√≥ yêdüq #·÷ùdÔ n~ |ü+∫‘·+ yêdüq. Äj·Tq≈£î
ndüVü≤éTì|æ+∫+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT Hêô|’ |ü+∫‘·+ m˝≤ |ü&Ü¶j·÷ nì
Ä˝À∫+#ê&ÉT. ªª|ü+∫‘·+ ˙ô|’q |ü&ç‘˚ ndüVæ≤´+#·Tø=+{≤y˚, eT] Hêô|’
|ü&ç‘˚ ‘·T&Ée≈£î+&Ü e~˝ÒXÊy˚µµ nì lkÕ«$Tyês¡T Äj·Tq≈£î Ä‘·àuÀ<Ûä
#˚kÕs¡≥. ªHê |ü{≤ìøÏ Hê≈£î uÛÒ<ä+ ˝Ò<äµì lkÕ«$Tyês¡T eTs=ø£kÕ]
ìs¡÷|æ+#ês¡T.
188
ne<Ûä÷‘· ©\
lkÕ«$Tyê] dü÷≈£îÔ\T
1. ªªÁuÒyeé Tì Á‘˚ù| yê&çøÏ ø±<äj÷· ´, Äø£˝’… ø=+>∑T|üfyºÒ ê]øÏ
nqï+ ô|{≤º\j·÷´µµ.
2. ªªkÕ«MT! ø=+<äs¡T $TeTà*ï düà]+∫q yÓ+≥H˚ s¡ø£åD
bı+<äT‘·THêïs¡T. ø=+<ä]øÏ Ä\düéTÚ‘·T+~ @$T{Ïµµ nì
n&ç–‘˚ ªªyêfi¯ófl+&˚<ëìï ã{Ïº >∑<äj·÷´ eTqeTT+&˚~µµ
nHêïs¡ T . n+fÒ eTq $XÊ«kÕìï ã{Ï º lkÕ«$Tyê] s¡ ø £ å D
\_ÛdüTÔ+<äqïe÷≥.
3. ªªdü+|üPs¡í $XÊ«dü+‘√ Çø£ÿ&Éø=∫Ã @<äqT≈£î+fÒ n~ nj˚T´<˚><∑ j ä ÷· ´µµ.
4. ªªnìï Je⁄\˝À yÓ+ø£j·T´ e⁄Hêï&Éì sêdüTø√µµ n~ Á|ü‹ ˇø£ÿ]ø°
nqTø£åDeTT >∑Ts¡TÔ+&Ée\dæq $wüj·T+. dü<äTZs¡Te⁄ $X¯«s¡÷|ü⁄&É˙, düs¡«
ÁbÕDT\qT yêπs |ü]y˚wæº+∫ j·TTHêïs¡˙, @ ÁbÕDÏì Ä<ä]+∫Hê
u≤~Û+∫Hê n~ dü<äTZs¡Tìπø #Ó+<äT‘·T+<ä˙ nqTø£åD+ >∑Ts¡TÔ+#·Tø=ì
J$‘êìï kÕ–ùdÔ >∑Ts¡Tø£è|ü dü<ë eTq≈£î \_ÛdüTÔ+~.
5. ªªyÓTÆdü÷s¡T eTVü‰sêE ø£ì|æùdÔ eTqπøyÓTTdüTÔ+~. eTq+ #˚düT≈£îqï<˚
>∑<ë eTq≈£îµµ yÓTdÆ ÷ü s¡T eTVü‰sêC≤ ˝≤+{Ï dü<Tä sZ T¡ e⁄ ‘ês¡d*æ H¢ ê eTq+
kÕ<Ûäq #˚dæ ns¡Ω‘· dü+bÕ~+#·ì<˚ yês¡T ø£è|ü#·÷|æHê eTq+
ì\T|ü⁄ø√˝ÒeTì ns¡ú+.
6. ªªn+<ä]ø° |ü+≥ |ü+&ç+#êqT, <ëìï <=+>∑\T |ü&ç <√#·Tø√≈£î+&Ü
#·÷#·Tø√+&çµµ. eTq˝Àì <äTs¡TZD≤˝Ò <=+>∑\T.
7. MTs¡T qqTï e<ä*Hê H˚qT $TeTà*ï e<ä\qT.
8. yÓsTT´ >=Á¬s\˝À e⁄Hêï eTq >=Á¬sqT ø±\T |ü{Ïº ˝≤≈£îÿsêe#·TÃ.
9. n+<ä]˙ düe÷q+>± #·÷#·T≈£î+fÒ uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ø£ì|ækÕÔ&ÉT.
10. Äø£*>± ˝Ò<äT, Hê≈£î nqï+ e<äT› nH˚ uÛÑ≈£îÔDÏí, ø=~›>±qHêï ‹qeTì
189
lkÕ«$Tyê] dü÷≈£îÔ\T ne<Ûä÷‘· ©\
ø=+<äs¡T Áã‹$T˝≤&ÉT‘·THêïs¡T. yê]‘√ lkÕ«$Tyês¡T Ç{≤¢ nHêïs¡T,
ªªeT+<ä+, ã+<Ûä+µµ eT+<ëø£*‘√ uÛÀ+#˚ùdÔ n~ |ü]Á>∑Vü≤yÓTÆ ã+<Ûä
ùV≤‘·TyÍ‘·T+~. Á|üø£è‹ X¯≈£îÔ\ s¡÷|ü+˝À eTq≈£î ÄVü‰sêìï Á|ükÕ~+#˚
uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ ãTTD|ü&É‘êeTqï e÷≥.
11. yÓ+ø£j·T´ ù|s¡TMT<ä |æ&ç¬ø&ÉT yÓT‘·T≈£î\T ô|{Ïºq yê]øÏ, ‘Ó∫Ãq yê]øÏ
yê] eT+∫ #Ó&É¶\˙ï eTqy˚T #·÷&=<ä›j·÷´.
12. ªªe÷πø<äHêï uÀ~Û+#·+&ç kÕ«MTµµ n+fÒ ªª#Óù|Œ<˚eTT+~. #·÷∫
H˚sT¡ Ãø√+&çµµ nHêïs¡T. yê]ì #·÷∫ eTqy˚T$T H˚sT¡ Ãø√yê˝À ªªne<Û÷ä ‘·
uÀ<ÛëeTè‘·+µµ ˝À $|ü⁄\+>± $e]+#·ã&ç+~.
13. eT+Á‘√|ü<X˚ +¯ #˚jT· eTqï uÛ≈Ñ î£ ìÔ ‘√ lkÕ«$Tyês¡T ªªeT+Á‘·yTÓ ø£ÿ&ÉT+~,
‘·+Á‘·yTÓ ø£ÿ&ÉT+~? #·÷#·T≈£î+≥÷ bıj˚T´<˚ >∑<j ä ÷· ´µµ nHêïs¡T. eTq˝À
<äTs¡TZD≤\T #˚s¡≈£î+&Ü #·÷#·T≈£î+≥÷ dü<äTZs¡T&ÉT Ä#·]+∫ #·÷|æq
X¯óÁuÛeÑ ÷sêZìï #·÷#·T≈£î+≥÷, Ä e÷s¡+Z ˝À q&Ée&ÉyT˚ eTq ø£seÔ¡ éTqï
e÷≥.
14.düHê´düT\T <Ûäs¡à+>± ñ+&É≥+˝À >=ù|ŒeTT+<äj·÷´? dü+kÕs¡+˝À
<Ûäs¡à+>± ñ+&É≥y˚T >=|üŒ.
15. e&û¶ $wüj·T+˝À ≈£L&Ü <Ûäs¡à+>± ñ+&Ü\j·÷´.
16. e÷πøyÓTÆHê uÀ~Û+#·+&ç kÕ«MT n+fÒ ªªdü‘·´s, <Ûäs¡às, dü+|üqï‘·«+,
kÕ<Ûës¡D‘·«+, dü<äTZs¡T ùde kÕ~Û+#·+&çµµ nHêïs¡T.
dü+|üqï‘·«eT+fÒ <Ó’Mdü+|ü<ä \ø£åD≤\T, kÕ<Ûës¡D‘·«eT+fÒ
107 düs«¡ $<Ûeä TT\ >∑s«¡ eTT, nVü≤+ø±s¡eTT ˝Ò≈î£ +&Ü ªªn˝≤¢e÷*ø˘µµ nH˚
uÛ≤yêìï Ä#·s¡D˝À J]í+#·Tø=ì j·TT+&É≥+. dü<äTZs¡T ùde n+fÒ
dü<äTZs¡Te⁄ $X¯«s¡÷|ü⁄&Éì, @ J$ì Ä<ä]+∫Hê Væ≤+dæ+∫Hê n~
>∑Ts¡Te⁄πø #Ó+<äT‘·T+<äH˚ ms¡Tø£‘√ Á|ü‹ø£åD+ J$+#·≥+.
17. ì‘·éT÷ ‘·eT˝À ‘êeTT ø£\Væ≤+#·Tø=H˚ ‘·eT ùde≈£î\˝À ø=+<ä]ì
@ø±+‘·+>± |æ*∫ ªªH√s¡T $|üŒ≈£L&É<äjÓ÷´µµ nì ˇπø e÷≥
uÀ~Û+#˚yês¡T.
18. ªHê Äs√>∑´+ dü]˝Ò<Tä . nø£ÿ&É H=|æŒ Çø£ÿ&É H=|æŒµ nì ‘·q≈£î #Ó|⁄ü Œø=H˚
ùde≈£î\‘√ lkÕ«$Tyês¡T ªªH=|æŒ m+‘· nqTuÛÑ$ùdÔ n+‘· eT+∫~
190
ne<Ûä÷‘· ©\ lkÕ«$Tyê] dü÷≈£îÔ\T
>∑<äj·÷´µµ nH˚yês¡T.
19. bÕe˝≤ <=+–*ùdÔ |ü~ s¡÷bÕj·T\T qwüºb˛‘·T+&Ü¢j·÷´!
20. eTìôw’b˛‘˚ eTìwæ>±H˚ edüTÔ+&Ü¢.
21. ‘·|⁄ü Œ #˚dqæ ùde≈£î\qT lkÕ«$Tyês¡T eT+<ä*+#·˝<Ò ìä ‘·\∫qyê]‘√
ªªbıj˚T´ yêfi¯flqT b˛ì#˚Ã<˚ >∑<äj·÷´µµ nHêïs¡T.
22. eTT+<äT eTT+<äT ‘Ó&ÉT¶ ‘·>∑\ì nqï+ ‹+{≤s¡jÓ÷´ nHêïs¡T.
23. ÄX¯uÀ‘˚ n+‘ê b˛‘·T+&Ü¢j·÷´. Ç~ düs¡«XÊÁkÕÔ\kÕs¡eTT.
24. <ës¡+ ‘Ó–b˛≈£î+&Ü #·÷#·T≈£î+fÒ H˚HÓ|ü⁄Œ&É÷ MT‘√fÒ ñ+&Ü¢j·÷´.
25. ˇø£]ì bıeTàH˚ <ëì ø£+fÒ eTqy˚T b˛e&É+ eT+∫<äj·÷´.
191
ne<Ûä÷‘· ©\
q$Tàqyê]øÏ kıeTTà ` qeTà≈£î+fÒ .........
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉqTÁ>∑V≤æ +∫Hê $XÊ«dü+ ˝Òì yêπsMT
108 bı+<ä˝Òs¡T. uÛÑ>∑e+‘·Tì e÷≥>±˙, dü<äTZs¡Tì e÷≥>±˙
dü+|üPs¡+í >± $X¯«dæ+∫ yês¡T #Ó|Œæ q≥T¢ ‘·T`#· ‘·|Œü ≈£î+&Ü
Ä#·]+∫q yê]øÏ e÷Á‘·y˚T yê] ø£è|ü \_ÛdüTÔ+~. yês¡T
#Ó|æŒq≥T¢ Ä#·]+#·˝Òì yê]øÏ ø£è|ü n&É$>±∫q yÓHÓï\
e+{Ï~.
Ç+‘·es¡≈£L lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq yê{Ïì $X¯«dæ+∫ dü|òü\T˝…’q
yê] nqTuÛÑyê\T #·÷#êeTT. n˝≤>±ø£ X¯+øÏ+∫q yê] nqTuÛÑe+ @$T{À
#·÷<ë›+.
>=&É¶{Ï X‚wüj·T´ (>=\>∑eT÷&ç) >±]øÏ Äs√>∑´+ u≤>∑T+&Éø£
lkÕ«$Tyês¡T qj·T+ #˚kÕÔsì¡ e∫Ã Äj·Tq‘√ #Ó|⁄ü Œ≈£îHêï&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T
ªª>∑T+≥ ø£\>∑sê≈£î Áy˚fi¯flô|’ qTqï ‘ê≥ q÷] eT÷&ÉT |üP≥˝≤ Á$T+>∑Tµµ
nHêïs¡T. yês¡T n˝≤π> ‘ê≥ q÷] ñ+&É\T #˚dæ Á$T+>∑uÀ‘·÷ ªªBìøÏ
‘·>∑TZ‘·T+<ë?µµ nì X¯+øÏdü÷Ô Á$T+>±&ÉT. ‘Ó\¢yê] Äj·Tq lkÕ«$Tyê]
<ä>∑Zs¡≈£î sê>±H˚ @MT #Ó|ü⁄Œø√ø£eTT+<˚ ªªnj·÷´, <ëìøÏ ‘·>∑Z<äT >±ì ˇø£
eTìwæ ekÕÔ&ÉT. Äj·Tq <ä>∑Zs¡ eT+<äT rdüTø√µµ nì #ÓbÕŒs¡T. Äj·Tq
eTqdüT˝À ñ<äsTT+∫q X¯+ø£ lkÕ«$Tyê]øÏ ‘Ó*j·Tø£b˛‘˚ >∑<ë!
$. sêeTeT÷]Ô (HÓ\÷¢sT¡ ) >±] nqï ≈£îe÷s¡TìøÏ es¡Tdü>± eTT>∑TsZ T¡
Ä&É|æ\¢\T ø£*>±s¡T. Hê\Ze ø±qTŒ≈£î eTT+<äT lkÕ«$Tyê] e<ä›ø=∫Ã
eT>∑|æ\¢yê&ÉT |ü⁄fÒº≥≥Tº nqTÁ>∑Væ≤+#·eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T. ªªns¡úsêÁ‹ y˚fi¯ @
<˚ekÕúqeTT˝ÀHÓ’Hê s√E≈£î eT÷&ÉT Á|ü<äøÏåD\T #=|ü⁄Œq eT÷&ÉT s√E\T
#˚ùdÔ eT>∑d+ü ‘·‹ ø£\TZ‘T· +~µµ nì lkÕ«$Tyês¡T ôd\$#êÃs¡T. ªª ns¡s∆ êÁ‹y˚fi¯
Á|ü<äøÏåD\T #˚j·T&É+ ø£wüºeTì, n+<äT˝Àq÷ qee÷kÕ\T ì+&çq$>∑<ë?
192
ne<Ûä÷‘· ©\ q$Tàqyê]øÏ kıeTTà ` qeTà≈£î+fÒ .........
Ç|ü⁄Œ&ÉT Á|ü<øä DåÏ \T #˚ùdÔ _&É¶ m˝≤ e÷s¡TŒ#Ó+<äT‘·T+~?µµ nì yês¡T nÁX¯<∆ä
#˚dæ Á|ü<øä DåÏ \T #˚jT· ˝Ò<Tä . Hê\Ze ø±qTŒ˝À >∑÷&Ü Ä&É|\æ ¢ »ìà+∫+~. 109
ÁX¯<ä∆˝Òì yê]øÏ <Ó’e+ ø£s¡TDÏ+∫Hê Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äT>∑<ë!
Ç+<äT≈£Ls¡Tù|≥≈£î #Ó+~q Ä‘·à≈£Ls¡T yÓ+ø£j·T´ Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ªnj·÷´! m<äT›≈£î ã+&ç >∑+&ÉeTT+~. nyÓTàj·T´+&çµ
nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T. ne÷à\qT≈£îHêï yÓ+≥H˚ ‘·–q uÒs¡+ sêø£
b˛j˚Tdü]øÏ ø±\j·÷|üq »]–+~. ˇø£Hê&ÉT sêÁ‹|üP≥ Ä m<äT› ã+&ç
#·Áø±ì≈£îqï Ä≈£î\ dü+<äTq ‘·\<ä÷]Ã, s¡T<äTø› =q{≤ìøÏ Á|üjT· ‹ï+∫+~. 110
<ëì ø=eTTà\T n&É+¶ ‘·–* ‘·\ Ä≈£î\ dü+<äTqT+&ç sê˝Ò<Tä . ‘Ó\y¢ ês¡÷¢
‘·\ ‘·|æŒ+#·T≈£îH˚ Á|üj·T‘·ï+˝À >∑T+E˝≤&ç ‘Ó\¢yêπsdü]øÏ #·∫Ã|ü&çb˛sTT+~.
(eTT+<äT ìs¡íj·T+ ‘Ó\TdüTø√)
sê|üPs¡T ‘ê\÷ø± ô|qe]Ô Á>±eTdüTÔ\T l sêeTT\T XË{Ïº>±]øÏ
≈£îwüßºyê´~Û. ø±fi¯ófl #˚‘·T\T yê|ü⁄, bı&É, ø±*u§{Ïq Áy˚*øÏ |ü⁄+&ÉT. Äj·Tq
lkÕ«$Tyê]HêÁX¯sTT+#ê&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T Äj·Tq e+{ÏøÏ q÷HÓ
s¡T<˚›yês¡T. XË{Ïº>±]+{ÏøÏ yÓ[fl n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T Ä‹<∏äéTT
d”«ø£]+#˚yês¡T. lkÕ«$Tyês¡T mø£ÿ&ÉTHêï XË{Ïº>±s¡T e∫Ã <ä]Ù+#˚yês¡T.
ø=Hêïfi¯fl≈£î Äj·Tq yê´~Û ìyês¡D…Æ+~. ø±˙ Äj·Tq lkÕ«$Tyês¡T
#Ó|æŒq Ád”Ô |ü<∏äéTT, ìj·Te÷\T bÕ{Ï+#·˝Ò<äT. ø£qTø£ n‘·ìøÏ eTs¡˝≤ 111
Ä yê´~Û dü+Áø£$T+∫+~. (lkÕ«$Tyê]e˝… »ãT“ qj·T+ #˚j·T˝ÒeTT.
yê]ì #·÷∫ ndüVü≤qeTT‘√ ø£dæ] ø=≥º≈£î+&Ü _Ûø£å Ç∫ÃHê ùdy˚)
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT y˚\÷s¡T düTÁãVü≤àD´+ lkÕ«$Tyê]‘√ ‹s¡Tefi¯Sfls¡T
yÓfi≤fl&ÉT. lkÕ«$Tyês=ø£#√≥ ì\T#·Tì ø=+&Ésêfi¯flqT ‘·&$ç T |üØøÏdå Tü HÔ êïs¡T.
ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï ˇø£ ∫qï|ü⁄\¢‘√ H˚\MT<äqTqï ˇø£ s¡÷bÕsTT _fi¯flqT Á|üøÿ£ ≈£î
‘√dü÷Ô düTÁãVü≤àD≤´ìï |æ*#ês¡T. ªªBì‘√ ø£s¡÷Œs¡+ ø=ì lkÕ«$Tyê]øÏ
yÓ*–+#·Tµµ nì s¡÷bÕsTTì #·÷bÕs¡T. lkÕ«$Tyê¬s|ü⁄Œ&É÷ ‘·eT #Ó+‘·
&ÉãT“ ñ+#·Tø=H˚yês¡T ø±<äT. ø±ì Ä s¡÷bÕsTT nø£ÿ&É¬ø˝≤ e∫Ã+<√
düTÁãVü≤àD´+≈£î ‘Ó*j·T˝Ò<äT. düTÁãVü≤àD´+ yÓ*–kÕÔqì lkÕ«$Tyê]‘√
#ÓbÕŒ&˚>±ì yÓ+≥H˚ Ä |üì #˚j·T˝Ò<äT. Ä s¡÷bÕsTT CÒãT˝À y˚düTø=ì
<˚yê\j·÷ìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ&É |ü~s¡÷bÕj·T\ H√≥T≈£î ∫\¢s¡ ‘ÓeTàqï
193
q$Tàqyê]øÏ kıeTTà ` qeTà≈£î+fÒ ......... ne<Ûä÷‘· ©\
‘·T\X¯eTà>±]øÏ Ä s¡÷bÕsTT∫Ã n|üŒ{ÏøÏ yê&ÉTø√eTHêï&ÉT. Ä kÕj·T+Á‘·+
lkÕ«$Tyês¡T n‘·DÏí ªªø£s¡÷Œs¡+ yÓ*–+#êyê?µµ nì n&ç>±s¡T.
ªªyÓ*–+#êqìµµ n‘·&TÉ »yê_#êÃ&ÉT, ø±ì ìC≤ìøÏ yÓ*–+#·˝<Ò Tä . ‘·T\X¯eTà
Ks¡TÃ ô|{Ïº+~ ≈£L&Ü <˚e⁄ìπø>± nì ‘·\#ê&ÉT. eT÷&ÉT HÓ\\T >∑&ç#êsTT.
ˇø£Hê{Ï sêÁ‹ n‘·ì dü«|üï+˝À ô|<ä› ø£s¡÷Œs¡+ >∑&É¶ eT+&ÉT‘·÷
ÁãVü‰à+&ÉyÓTÆq C≤«\ ø£ì|æ+∫+~. n~ #·÷∫ n‘·&ÉT ìÁ<ä˝À+∫ uÛÑj·T|ü&ç
˝Ò∫ @$T{≤? nì Ä˝À∫+#·kÕ>±&ÉT. ÄHê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq |üì
#˚j·Tì |òü*‘·y˚T Ç<äì >∑T]Ô+∫ yÓ+≥H˚ ñqï |üfi¯+>± ˝Ò∫ Á|üj·÷DyÓTÆ
‹s¡Tefi¯Sfls¡T yÓ[fl, #Ó+|ü˝ÒdüTø=ì, ø£s¡÷Œs¡+ yÓ*–+∫ ø£åe÷|üD y˚&Ü&ÉT.
112 dü<äTZs¡Te⁄ ø£è|ü p|æHê yê] dü\Vü‰ j·T+<äT |üPs¡í $XÊ«dü+ ˝Òìyês¡T
|ò*ü ‘·+ bı+<äC≤\s¡ì y˚\÷s¡T düTÁãVü≤àD´+>±] nqTuÛyÑ ê\T dü÷∫düTqÔ ï$.
y˚\÷s¡T düTÁãVü≤àD´+>±s¡T ‘·q nqTuÛÑyê*ï Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
1970e dü+ˆˆ˝À H˚qT, Hê uÛ≤s¡´ lkÕ«$Tyê] ÄodüT‡\T rdüTø=ì
>=\>∑eT÷&ç qT+&ç Ç+{ÏøÏ yÓfi‚fl+<äT≈£î ãdüT‡ <ä>∑Zs¡ ñHêïeTT. Ä
ø£sT¡ D≤düeTTÁ<äT&ÉT e÷ e<ä≈› î£ e∫Ã ªªnj·÷´! ˙≈£î ø£qø£eT+{Ï ø±\yÓTTdüT+Ô ~.
˙≈£î N{Ï Áyêdæ Ç∫ÃHê ˙e⁄ >∑T¬sÔs¡T>∑˝Òe⁄. H˚qT ˙ø± düú\+ #·÷|æ+#ê*.
‘·\T|üPs¡T˝À m>∑e yêfi¯fl Ç+{ÏøÏ |ü&ÉeTs¡>± ñ+~. Ä Ç\T¢ ≈£L&Ü H˚qT
#Ó|‘æ ˚ ˙ |üse¡ Te⁄‘·T+~. ˙eø£ÿ&˚ ø±|ü⁄s¡eTT+&ÉTµµ nì #ÓbÕŒs¡T. Ä $<Û+ä >±
ø±|ü⁄s¡+ e÷s¡Ã&É+ Hê≈£î Çwüº+ ˝Ò<äT. ø±˙ l kÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T >∑qTø£
ªªdüπs s¡+&ç kÕ«$T, Ä düú\+ #·÷|æ+#·+&çµµ nHêïH˚ ø±˙ eTqdüT˝À e÷Á‘·+
á |æ∫Ã yÓ+ø£jT· ´‘√ ≈£L&Ü ‹s¡T>∑T#·THêïqì ‘·\T|üPs¡T˝À e÷ ã+<ÛTä e⁄\T
qe⁄«≈£î+{≤s¡ì eTqdüT˝À ‘·\#êqT. yÓ+≥H˚ Ä düs«¡ »„eT÷]Ô Hê eTqdüT˝Àì
e÷≥ >∑T]Ô+∫ ªªnj·÷´! |æ∫Ã yÓ+ø£j·T´ MT<äH˚ #Ó|ü⁄Œ. HêπøMT |òüs¡yê˝Ò<äTµµ
nì #Ó|æŒ ãdüT‡˝À Hê‘√ HÓ\÷¢s¡T e#êÃs¡T. y˚TeTT ‘·\T|üPs¡T ãdüT‡ møÏÿ
≈£Ls¡TÃHêïeTT. ø±˙ ø=~› ùd|ü{Ï˝À Hê ãT~∆ e÷]+~. ‘·\T|üPs¡T yÓ[fl
qe⁄«\ bÕ\e&É+ Çwüº+ ˝Òø£ ªªkÕ«MT MTs¡T eTT~π>&ÉT b˛+&ç, H˚qT e÷
ã+<ÛäTe⁄*+{ÏøÏ yÓ[fl ekÕÔqTµµ nì #Ó|æŒ ãdüT‡ ~–b˛‘·THêïqT.
yÓ+≥H˚ Ä eTVü‰qTuÛ≤e⁄ì eTTU≤s¡$+<äeTT \ø£å\T qwüºb˛sTTq
194
ne<Ûä÷‘· ©\ q$Tàqyê]øÏ kıeTTà ` qeTà≈£î+fÒ .........
yêìøÏ e˝… BHê‹ Bq+>± e÷]+~. ªªnj·÷´! H˚qT ˙ø√dü+ eùdÔ, ˙e⁄
Hêe÷≥ $q≈£î+&Ü b˛‘·THêïy˚. ˙≈£î nqï+ #˚dæ ô|fÒº ÄyÓT≈£î m&ÉeT
ø±\T≈£î >∑&É¶ e#˚Ã≥≥T¢ ñ+~. eTÁ<ëdüT ÄdüT|üÁ‹øÏ b˛e\dæ edüTÔ+~.
˙e⁄ HÓ\÷¢s¡T s¡+>∑Hêj·T≈£î\ <˚ekÕúq+˝À bÕe˝≤ Ç∫Ã Á|ükÕ<ä|ü⁄ nqï+
ø=ì eT÷&ÉT |üP≥\T ÄyÓT≈£î ô|{Ïº+#·T, ø=+‘· »ãT“ ‘·–ZkÕÔs¡Tµµ nì
ôd\$#êÃs¡T. s¬ s&ÉT HÓ\\≈£î eTTs<äT Ä|ü<qä T ‘Ó*Œ ìyês¡D ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T.
lkÕ«$Tyê] e÷≥ j·T+<äT ÁX¯<ä∆ ˝Òì H˚qT e÷ e+{≤yÓT≈£î
ˇø£ÿ|üP≥ e÷Á‘·yT˚ Á|ükÕ<ä+ ô|{Ï+º ∫ yÓ[flb˛j·÷qT. lkÕ«$Tyês¡T #Ó|Œæ qfÒ¢
n≥T ‘·sê«‘· ¬s+&ÉT HÓ\\≈£î ÄyÓT ‘=&É MT<ä >∑&É¶˝Ò∫+~. eTÁ<ëdüT≈£î
rdüT≈£îyÓ[fl Ä|üπswüHé #˚sTTùdÔ ◊<äT e+<ä\ s¡÷bÕj·T\T Ks¡TÃ nsTTq~.
Ä s√E lkÕ«$Tyê] e÷≥ bÕ{Ï+#·q+<äT≈£î ‘·–q XÊdæÔ »]–+~.
‘·\T|üPs¡T≈£î ø±|ü⁄s¡+ e÷]Ã ñ+&çq≥¢sTT‘˚ dæ]dü+|ü<\ä ‘√ düTK+>± ñ+&Ó&ç
yê&ÉqT. ø±˙ yê] e÷≥ $q˝Ò<äT >∑qTø£ Ç˝≤ ñHêïqTµµ.
ˇø£ s√E á uÛÑ≈£îÔ&˚ ‘·q bı\+˝À ˙s¡T mø£ÿ&É |ü&ÉT‘·T+<√ #Ó|æ‘˚
u≤$ Á‘·e⁄«≈£î+{≤qì lkÕ«$Tyê]ì n&ç>±&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T bı\+˝À
Hê\T>∑T yÓ’|ü⁄˝≤ ‹]–, ªªnj·÷´! á #˚˝À ˙fi¯ófl ˝Òe⁄ á Á|üø£ÿqTqï ns¡
mø£sê˝À mquÛ…’ Hê\T>∑T mø£sê\≈£î dü]|ü&ÉT ˙s¡Tqï~. á ns¡ mø£sê
ø=ì u≤$ Á‘·$«+#·T. Ç+<äT˝À u≤$ Á‘·$«qyês¡T m|ü⁄Œ&É÷ ˙&Éq 113
J$kÕÔsT¡ µµ nì #Ó|⁄ü ‘·÷ u≤$ Á‘·e«e\dæq #√≥ >∑Ts¡TÔ ≈£L&Ü ô|{≤ºsT¡ . ªá
bı\+ ˙e⁄ m{Ïº |ü]dæú‹˝ÀqT neTàe<ä›µì #ÓbÕŒs¡T. ø±˙ @$T ˝≤uÛÑ+.
yê] e÷≥ $q≈£î+&Ü ny˚TàXÊqT. Ç|ü⁄Œ&É#·Ã≥ u≤$ Á‘·$«qyês¡T
\øå±~Ûø±s¡T˝…’j·TTHêïs¡T. (uÛÑ$wü´ ìs¡íj·T+ ` mes¡H˚~ ìs¡íj·T+ ˝Ò<äT.
mes¡T ø=+fÒ yê]øÏ. Ç~ ˇø£ ∫Á‘·yÓTÆq $~Û ìs¡íj·T+ ø±<ë?)
ø±≥+¬s&ç¶ düTu≤“¬s&ç¶ (ø£\÷¢sT¡ |ü*)¢ Ç˝≤ #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. e÷≈£î e⁄qï
22 mø£sê\ yÓT≥º neTà<ä\∫ lkÕ«$Tyê]ì n&ç>±qT. ªªsêuÀj˚T s√E\˝À
n~ \ø£\å $\Te #˚dTü +Ô ~. ˙≈£î @$T X¯ìã{Ïº neTTà#·THêïej·÷´µµ nHêïs¡T
lkÕ«$Tyês¡T. e÷ Hêqï≈£î ì»eTT #Ó|üŒ≈£î+&Ü ãTø±sTT+∫ mø£sê
s¡÷.500/` #=|ü⁄Œq n$Tày˚XÊqT. Ç|ü⁄Œ&ÉT n~ mø£sê ˇø£ \ø£så ÷¡ bÕj·T\T
$\Te #˚düTÔ+~.
195
q$Tàqyê]øÏ kıeTTà ` qeTà≈£î+fÒ ......... ne<Ûä÷‘· ©\
eTs=ø£|⁄ü Œ&ÉT Hê≈£îqï e÷>±DÏì e÷s¡TŒ #˚jT· <ä\∫ lkÕ«$Tyê]ì
n&ç>±qT. ªªnj·÷´, e÷>±DÏ n$Tà‘˚ HêHê n>∑#ê≥T¢|ü&ÉT‘ê&Éì #Ó|æŒHê
$q&ÉT. ø£s¡à|òü\+ #ê˝≤ ã\+>± e⁄+~. @$T #˚kÕÔeTTµµ nì XË\$#êÃs¡T.
($q&Éì ≈£L&Ü lkÕ«$Tyê]øÏ ‘Ó\TdüT). lkÕ«$Tyê] e÷≥ $q≈£î+&Ü
bı\eTT e÷s¡TŒ #˚XÊø£ eT÷&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\T |ü+≥\T |ü+&Éø£ 20 y˚\
s¡÷bÕj·T\T n|ü⁄Œ #˚j·T&Éy˚T>±ø£ J$‘·+˝À mqï&É÷ nqTuÛÑ$+#·q+‘·
e÷qdæø£ u≤<ÛäqT nqTuÛÑ$+#êqT. lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\q 10 y˚\
s¡÷bÕj·T\T Ç∫Ã eTs¡˝≤ Hê bı\eTT H˚qT e÷s¡TŒ #˚düT≈£îHêïqT. n~
yÓTT<ä\T Hê Ä]úø£, e÷qdæø£ |ü]dæú‘·T\T #·ø£ÿã&ç düTK|ü&Ü¶qT. á bı\eTT
e÷]Œ&ç πøe\eTT lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\q »]–q<˚>±ì Hê ‘Ó*$‘˚≥\
e\¢ø±<äT. e÷ Hêqïô|’ lkÕ«$Tyê]øÏ >∑\ Áù|eT e\q Hê bı\eTT Hê≈£î
e#˚Ã≥≥T¢ ø£è|ü #·÷bÕs¡T.
Áo kÕ«$Tyê] düe÷~Û
196
ne<Ûä÷‘· ©\
lkÕ«$Tyê] nuÛÒ<ädæú‹
|üsÁ¡ ãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄˝…q’ dü<Tä sZ T¡ e⁄\T
ìs¡TZD ìsêø±s¡T\T e÷Á‘·y˚T>±ø£ dü>∑TD
kÕø±s¡ T \T>± ≈£ L &Ü yê] #Ó ’ ‘ · q ´+ 114
nqTø£åDeT÷ |üì #˚düTÔ+~. n˝≤ ¬s+&ÉT
dæú‘·T\q÷ nqTø£åD+ nqTuÛÑ$+#·>∑*Z,
<Óy’ ê<˚X+¯ bı+~q eTVü≤˙j·TT\T e÷Á‘·yT˚ nqTø£Då eT÷
uÛÑø£Ô dü+s¡ø£åD #˚j·T>∑\s¡T. á $wüj·TeTT˝À lkÕ«$Tyê]øÏ l •]&û
kÕsTTHê<∏äTì‘√ m+‘√ #·ø£ÿì b˛*ø£ e÷Á‘·y˚T >±ø£ m+‘√ düìïVæ≤‘·
dü+ã+<Ûä+ >∑\<äT. Ç~ yê] J$‘· $<Ûëq+˝ÀH˚ >±ø£ yê]<ä›s¡÷ ø£\dæ
uÛÑ≈£îÔ\ øÏ#·TÃ#·Tqï ~yê´qTuÛÑyê\ <ë«sê ≈£L&Ü Á|üø£≥eTÚ‘·T+~.
Ç<ä›s¡÷ ndüâ*‘· ÁãVü≤à#ês¡T˝Ò. ‘·eT<ä+≥÷ ˇø£ ìyêdü+ ˝Òìyês¡T
(nìπø‘·T\T). Ç<ä›s¡÷ _Ûø£å‘√ J$+#ês¡T. dæ<äT∆˝…’ ≈£L&Ü Ä<äs¡ÙÁbÕj·TT˝…’q
kÕ<ÛäTe⁄\e˝… J$+#ês¡T. Çs¡Te⁄s¡÷ ìs¡‘ê–ïôVAÁ‘·T\T. M]<ä›] ©\\T,
uÀ<Ûä\T m+‘√ düìïVæ≤‘·+>± b˛*j·TTqï$.
kÕsTTHê<∏Tä &ÉT ‘êqT uÛøÑ sÔ£ ø¡ D
å£ #˚XÊø£ H˚H˚ #˚XÊqì uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î ms¡Tø£
|üs¡#˚yês¡T. ø±˙ lkÕ«$Tyês¡T J$‘ê+‘·eT÷ ‘·eT >∑T≥TºqT #ê˝≤
>√|ü´+>± ñ+#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T dü«j·T+>± ˇø£kÕ] uÛÑ≈£îÔ\‘√ ñ‘·Ôs¡ ~≈£îÿq ‘·eT
nqï>±s¡T+&˚ yês¡ì, yês¡T ≈£L&Ü m|ü⁄Œ&É÷ n–ï>∑T+&ÉyT˚ ùdyês¡ì #ÓbÕŒs¡T.
Ç<äs› ÷¡ |ü]uÛ≤wü˝À dü+øπ ‘·+>± e÷{≤¢&y˚ ês¡T. Ç<äs› ÷¡ eTVü‰düe÷~Ûì >∑÷]Ã
eTT+<äT>± #Ó|Œü &ÉyT˚ >±ø£ ‘·sT¡ yê‘· >∑÷&É XÊX¯«‘·+>± ‘·eT uÛ≈Ñ î£ \Ô qqTÁ>∑V≤æ dü÷Ô
ñ+{≤eTì nuÛÑj·T$T∫Ã n<˚Ø‹ì ‘·eT nuÛÑj·÷ìï HÓs¡y˚s¡TdüTÔHêïs¡T.
M]<ä›s¡÷ ø£\dæ uÛÑ≈£îÔ\ ø=dü+–q ~yê´qTuÛÑyê\T |ü]o*<ë›eTT.
197
ÁokÕ«$Tyê] nuÛÒ<ädæú‹ ne<Ûä÷‘· ©\
Á|üU≤´‘· kÕsTTuÛÑ≈£îÔ˝…’q Ä#ês¡´ l møÏÿsê\ uÛÑs¡<ë«»>±s¡T
lkÕ«$Tyê]ì Á|ü<∏äeT+>± <ä]Ù+∫q $wüj·T+ Ç˝≤ ‘Ó*j·T#˚dæHês¡T.
ªª1975 dü+ˆˆ˝À •esêÁ‹Hê&ÉT ñ<äj·÷H˚ï |üP» #˚düT≈£îHêïø£
>=\>∑eT÷&ç˝À l ne<Ûä÷‘· yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#ê\ì Hê≈£î
dü + ø£ \ Œ+ ø£ * –+~. lkÕ«$Tyê] uÛ Ñ ≈ £ î Ô & É T , $<ë´]ú nsTTq
∫ˆˆ sêeTø£ècÕí¬s&ç¶ì Hê‘√ s¡eTàHêïqT. ªÄj·Tq >=\>∑eT÷&ç˝À ñHêïs√
˝Ò<√ eTT+<äT>± $#ê]+#ê*. Äj·Tq Á|üø£ÿ Á>±e÷\≈£î yÓfi¯ófl‘·T+{≤s¡Tµ
nHêï&ÉT sêeTø£èwüí. ñ<äj·T+ 8:30>∑+≥\≈£î H˚qT kÕsTTøÏ n>∑s¡Te‹Ô
düeT]Œ+∫ ªkÕsTT! MTs¡T düø£\ kÕ<ÛäT dü«s¡÷|ü⁄\T, l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê]
s¡÷|ü+˝À e⁄qï ‘·eTqT <ä]Ù+#· yÓfió¯ fl‘·THêïqT. yê] düìï~Û, Äos¡«#·qeT÷
$X‚wü+>± \_Û+#ê*!µµ nì ÁbÕ]ú+∫ ãj·T˝Ò›sêqT. düTe÷s¡T ñˆˆ10
>∑+≥\≈£î >=\>∑eT÷&ç yÓfi‚fl ãdüT‡ e÷¬ø<äT¬s’+~. y˚TeT+<äT˝À mø£ÿ>±H˚
lkÕ«$Tyê] ‘·+ãTs¡qT |ü≥Tºø=ì e⁄qï ˇø£ kÕ<ÛTä e⁄qT sêeTø£èwüí >∑Ts¡T|Ô {ü ºÏ
$#ê]+#ê&ÉT. Ä kÕ<ÛTä e⁄ ªlkÕ«$Tyês¡T Hê\T>∑T s√E\ ÁøÏ+<ä≥ HÓ\÷¢sT¡
e∫Ã <ä ‘ êÔ Á ‘˚ j · T eTsƒ ¡ + ˝À $&ç ~ #˚ X Ês¡ T . yÓ T T<ä ≥ yês¡ ø £ ÿ &É
|ü ~ s√E\T+{≤eTHêïs¡ T . n+<ä T e\¢ yês¡ T ìs¡ « Væ ≤ +#˚
ìs¡+‘·sê–ïôVAÁ‘êìøÏ nedüs¡yÓTÆq ø£f…º\T ≈£L&Ü uÛÑ≈£îÔ\T dæ<ä∆+ #˚XÊs¡T.
ø±˙ yêØ ñ<äj·T+ 8:30 >∑+≥\≈£î ‘êeTT ‘·ø£åDy˚T >=\>∑eT÷&ç
ãj·T\T<˚sê\ì #ÓbÕŒs¡T. yÓ+≥H˚ uÛÑ≈£îÔ\T yê]ì >∑Ti¿|ü⁄ã+&ç˝À nø£ÿ&É≈£î
|ü+bÕs¡T. yês¡T ns¡>∑+≥ ÁøÏ+<ä≥ >=\>∑eT÷&ç #˚] e⁄+&Ü*µ nHêï&ÉT.
ø=~› ì$TcÕ\˝À y˚TeTT lkÕ«$Tyê] düìï~ÛøÏ #˚sêeTT. lkÕ«$Tyês¡T
Äø£dàæ ø£+>± >=\>∑eT÷&ç #˚s&¡ +É ‘√ uÛ≈Ñ î£ ˝Ô e… «s¡÷ Äj·Tq <äsÙ¡ Hês¡+ú nø£ÿ&É≈î£
sê˝Ò<Tä . H˚qT, sêeTø£ècÕís¬ &ç¶ e÷Á‘·yT˚ düTe÷s¡T Äs¡T>∑+≥\T yê] düìï~Û˝À
Á|üXÊ+‘·+>± >∑&çbÕeTT. e÷ Ç<ä›]˙, >∑Ts¡Tyês¡|ü⁄ uÛÑ»q ãè+<ë˙ï m+‘√
>=|üŒ>± Äos¡«~+#ês¡T lkÕ«$Tyês¡T. ø£qTø£ lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT
s¡÷|üy˚Tqì l kÕsTT Hê≈£î ‘Ó*|æq≥¢ì|æ+∫+~. ‘·s¡Tyê‘· n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷
H˚qT, e÷ dü‘·‡+>∑düuÛÑT´\T lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ùdü÷Ô e#êÃeTT.µµ
ˇø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ø£*#˚&TÉ qT+&ç eTõ© e÷sêÃ\ì kÕe÷qT¢
ã+&çø¬ øÏÿ+#·eTHêïs¡T. kÕe÷q+‘ê møÏÿ+∫ lkÕ«$Tyê]ì ã+&ç mø£ÿeT+fÒ
198
ne<Ûä÷‘· ©\ ÁokÕ«$Tyê] nuÛÒ<ädæú‹
ªbıj˚T´+<äT≈£î M\T˝Ò<äT. kÕe÷qT ã+&ç qT+&ç ~+∫ ã+&çyêìøÏ Äs¡T
s¡ ÷ bÕj· T *∫Ã |ü + |ü e Tµì ÄC≤„ | æ + #ês¡ T . Á|ü j · ÷ DeTT m+<ä T ≈£ î
ì\T|ü⁄‘·THêïs√ ùde≈£î\≈£î ns¡ú+ ø±˝Ò<äT.
Ä s√E ñˆˆ 9 >∑+≥\≈£î k˛<äs¡T&ÉT X‚cÕÁ~ $<ë´q>∑sY qT+&ç
lkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ Hêì¬ø’ ãdüT‡ ~>±&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T nø£kÕà‘·T>Ô ± Á|üj÷· DeTT
Ä|ü⁄ø√&ÜìøÏ ø±s¡D+ n|ü⁄Œ&ÉT n+<ä]ø° ns¡úeTsTT+~. $<ë´q>∑sY qT+&ç
lkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ HêìøÏ ãj·T\T<˚su¡ À‘·÷ lkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ q$T|æŒ+#·eTì
lkÕsTTì X‚cÕÁ~ ÁbÕ]ú+∫q düeTj·T+˝ÀH˚ Çø£ÿ&É lkÕ«$Tyês¡T Á|üj÷· D+
$s¡$T+#·T≈£îHêïs¡T! düø\£ kÕ<ÛTä dü«s¡÷|æ l kÕsTT, lkÕ«$T y˚sT¡ ø±<äT ø£<ë!
1980 dü+ˆˆ˝À ÄÁX¯eT+˝À düe÷~Û eT+~s¡+ ø£f+ºÒ <äT≈£î Ç≥Tø£\T
rdüTø=∫Ãq ˝≤Ø e∫Ã+~. Äs√E lkÕ«$Tyês¡T n+<ä]˙ Ç|ü⁄Œ&ÉTqï
düe÷~Û eT+~s¡ ÁbÕ+‘·+˝À |ü&ÉTø√eTHêïs¡T. ªnj·÷´ Çø£ÿ&É ô|+#·\
ø=+&É+‘· eTo<äT |ü&ÉT‘·T+<äj·÷´µ nì nHêïs¡T. yê] düe÷~Û eT+~s¡+
ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ˝À|ü\ yÓ*dæ+~.
ø±ì yês¡T ‘·eT düe÷~Û eT+~sêìï ªeTd” eTd” <äµì m+<äTø£Hêïs√
Ä˝À∫+#·e\dæ j·TTqï~. <ë«s¡ø±e÷sTT ù|s¡T ô|{Ïº eTd”<Tä ˝À ìedæ+∫q
eTVü≤˙j·TT&ÉT l •]&ç kÕsTTHê<∏äT&˚. Ç#·Ã≥ eT‘·uÛÒ<ä+ ˝Ò≈£î+&Ü
düs¡«eT‘·düTÔ\T yê] yê] eT‘êqTkÕs¡+ <Ó’yêìï Äsê~ÛkÕÔs¡T. n+‘˚>±ø£
eTd”<äT nì |æ\Teã&ÉT‘·÷ Væ≤+<ä÷ <˚yê\j·TeTT\˝Àe˝… >∑+≥\T
ø=≥º&É+, ‘·T\dæe÷‘·qT |üPõ+#·&É+ ˇø£ÿ •]&ç˝À ‘·|üŒ eT¬sø£ÿ&Ü ˝Ò<äT.
•]&ç˝À e˝… >=\>∑eT÷&ç˝À >∑÷&Ü düs¡«eT‘·düTÔ\T lkÕ«$Tyê]ì
Äsê~Û+∫ yê] ø£è|üqT bı+<äT#·THêïs¡T. ø£qTø£ lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT≈£î,
lkÕsTTHê<∏äTq≈£î uÛÒ<ä+ ˝Ò<äì ‘Ó\T|ü⁄#·THêïs¡T.
1980 dü+ˆˆ˝À lkÕ«$Tyês¡T ‘·\T|üPs¡T˝À Hêsêj·TD<ëdüT>±]
ÄÁX¯eT+˝À $&ç~ #˚dæj·TTHêïs¡T. lkÕ«$Tyê] ùde≈£î&ÉT >∑Ts¡ej·T´>±]øÏ
H˚qT l kÕsTT©˝≤eTè‘·+ #·~$ $ì|æ+#êø£ yêsê Á>∑+<∏ëìï bÕsêj·TD
#˚dTü HÔ êïs¡T. ˇø£s√E H˚qT, >∑Ts¡ej·T´ Á|üøÿ£ Á|üøÿ£ >± lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À
|ü&ÉTø=ì ìÁ~düTÔHêïeTT. ns¡úsêÁ‹y˚fi¯ >∑Ts¡ej·T´ q\uÛ…’ >∑C≤\ <ä÷s¡+
199
yÓ[fl ‹]– edü÷Ô ª˙e⁄ ìÁ<ä e\¢ yÓ+≥H˚ ˝Ò∫ sê˝Òø£ b˛j·÷e⁄, Ç|ü⁄Œ&˚
kÕsTTu≤u≤ e∫Ã yÓ[flb˛j·÷s¡T. Äj·Tq e∫Ã Hê Á|üø£ÿq ì\T#·THêïs¡T.
Hê≈£î yÓT\T≈£îe e∫Ã ˝Ò∫ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚jT· uÀ‘˚ ø£~*b˛‘·÷ ñHêïs¡T.
H˚qT yÓ+ã&ç+∫ >π ≥T <ëø± yÓfi≤flqT. yês¡øÿ£ &É n<äèX¯ýÓTHÆ ês¡Tµ nì #ÓbÕŒs¡T.
yê] ñÁ<˚ø+£ #·÷ùdÔ ì»+>± lkÕsTT uÛÖ‹ø£+>± <äsÙ¡ q $T∫ÃqfÒ¢ ñHêïs¡T.
lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À yê] Á|ü<ëÛ q ùde≈£îq≈£î l kÕsTT uÛÖ‹ø£<sä Ù¡ q$T∫Ã
nqTÁ>∑V≤æ +#·&+É lkÕ«$TøÏ, lkÕsTTøÏ >∑\ düìïVæ≤‘· dü+ã+<Û+ä ‘Ó\T|ü⁄‘T· +~.
yÓ’<äT´\ düT<Ûëø£sY eTs¡<ä\T ^‘êuÛÑyêì Ç˝≤ #ÓãT‘·T+~. ªªe÷
‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î qqTï e÷ y˚Tqe÷eT>±¬s’q yÓ’<äT´\ düTπswt>±]øÏ Ç∫Ã
$yêVü≤+ #˚j·÷\ì ø√]ø£. qqTï #˚düTø√e&É+ Äj·Tq≈£î Çwüº+ ˝Ò<äT.
yê]ì $yêVü≤e÷&É≥+ HêøÏwyºü T˚ >∑qTø£ yê]‘√ Hê $yêVü≤yÓT‘Æ ˚ <ä+|ü‘T· \+
e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ ÄÁX¯eT+˝À ìÁ<ä#˚kÕÔeTì ÁyÓTT≈£îÿ≈£îHêïqT.
á $wüj·T+ #Ó|üŒ≈£î+&Ü e÷ nø£ÿ lkÕ«$Tyê] <ësêìï e÷ e÷eT>±]
eTDÏø£≥Tº≈£î ø£{Ïº+~. lkÕ«$Tyê] <ës¡+ ø£≥Tº≈£î+fÒ eT+∫<äì #Ó|æŒ+~.
ˇø£ÿ HÓ\ ≈£L&Ü >∑&eÉ ≈£î+&ÜH˚ e÷ e÷eT>±] n+^ø±s¡+ô|’ e÷ $yêVü≤+
»]–+~. ÁyÓTT≈£îÿã&ç Á|üø±s¡+ lkÕ«$Tyê] ÄÁX¯eT+˝À e÷ <ä+|ü‘T· *<äs› +¡
ìÁ<ä #˚XÊeTT, Hê{Ï sêÁ‹ •]&û kÕsTTHê<∏äT&ÉT Hê dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫ ª˙
$yêVü≤yÓT+Æ ~ >∑<ë Hê≈£î dü‘´· Hêsêj·TD kÕ«$T |üP» #˚sTT+#·Tµ nHêïs¡T.
ªkÕ«MT! e÷ Ç\T¢ #ê˝≤ ∫qï~. ô|<ä› Ç\T¢ ø£{ùºÏ dÔ n{≤¢>π #˚kÕÔµqì nHêïqT.
ªá <ës¡+ ˙e⁄ ø£≥Tºø√µ nì ˇø£ <ës¡+ Á|ükÕ~+∫ n<äèX¯ó´˝…’Hês¡T.
‘Ó\¢yê] #·÷ùdÔ ì»+>±H˚ Hê |ü&Éø£ô|’ l kÕsTT Á|ükÕ~+∫q lkÕ«$Tyê]
<ës¡+ ñ+~µµ.
u≤u≤ ‘· e T uÛ Ñ ≈ £ î Ô \ ≈£ î $uÛ Ñ ÷ ‹ e÷Á‘· y ˚ T Á|ü k Õ~+#· & É +
kÕ+Á|ü<ëj·T+. l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T ‘·eT uÛÑ≈£îÔ\≈£î ‘·eT Äosê«<ä
dü÷#·ø+£ >± $uÛ÷Ñ ‹‘√ <ës¡eTT ≈£L&Ü Á|ükÕ~+#·&+É |ü]bÕ{Ï. l yÓ+ø£jT· ´
kÕ«$Tyê] ÄÁX¯eT+˝À yê] ÁyÓTT≈£îÿ rs¡TÃ≥≈£î yÓ[flq düeTj·T+˝À
lkÕsTTHê<∏äT&ÉT ÄyÓT≈£î l yÓ+ø£j·T´ kÕ«$Tyê] <ës¡+ Á|ükÕ~+#ês¡+fÒ
lkÕsTTHê<∏Tä q≈£î, l yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyê]øÏ uÛ<Ò +ä ˝Ò<ìä ‘Ó*bÕs¡qïe÷≥.
>∑T+≥÷s¡T ìyêdæ õ.$. s¡eTDeT÷]Ô Ç˝≤ ÁyêdüTÔHêïs¡T. ªª•]&û
200
kÕsTTHê<∏äTì #·]Á‘· bÕsêj·TD <ë«sê yê]‘√ Hê≈£î #ê˝≤ nqTuÛÑeeTT
\THêïsTT. yê]øÏ, l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê]øÏ uÛÒ<ä+ ˝Ò<äì ìs¡÷|æ+#ês¡T.
H˚H=ø£ düeTdü´‘√ ‹ø£eTø£ ˝≤&ÉT‘·T+&É>± Hê≈£î l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê]
#·]Á‘· Á>∑+<∏äÛ+ \_Û+∫ ‘Ós¡Te>±H˚ Hê≈£î ø±e\dæq dü+<˚X¯+ \_Û+#·&É+‘√
Ä Á>∑+<∏+ä ÄeT÷˝≤Á>∑+ bÕsêj·TD #˚XÊqT. n|üŒ{À¢ Hê≈£î >∑\ Á>∑V≤ü u≤<Û\ä
ìyês¡D≤s¡+ú C§qïyê&É ø±e÷ø£eå Tà düìï~ÛøÏ #˚sêqT. Hê{Ï sêÁ‹ ø±e÷ø£eå Tà,
eT*¢U≤s¡T®qkÕ«$T Hê≈£î eT+Á‘√|ü<˚X¯+ #˚dæ n˙ï #·ø£ÿã&ÉT‘êj·Tì
XË\$#êÃs¡T. yÓT\≈£îe e∫Ã+~. ø±˙ ø£fió¯ fl eT÷düTø=ìj·TTHêïqT. ªªnjÓ÷´!
˙e⁄ eT÷&ÉT s√E\T Hê <ä>∑Zs¡T+&Ü\jÓ÷´µµ nH˚ e÷≥\T düŒwüº+>±
$ì|æ+#êsTT. Ä e÷≥\ bı+~ø£ l yÓ+ø£j·T´kÕ«$T yê]<˚qì ‘Ó\¢yê]
>=\>∑eT÷&ç #˚sêqT. ÄHê{Ï sêÁ‹ H˚qT yÓT\Tø£e>±H˚ |ü&ÉTø=ì e⁄HêïqT.
sêÁ‹ 10 >∑+≥\ düeTj·T+. Á|üø£ÿq uÛÑ»q »s¡T>∑T‘·÷ ñ+~. ø±fi¯fl e<ä› l
•]&û kÕsTT, l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T #Ós=ø£yÓ’|ü⁄ ì\T#·Tø=ìj·TTHêïs¡T.
ø£fi¯ófl ‘Ó]∫ düŒwüº+>± #·÷düTÔHêïqT. ‘·qàj·T‘·«+˝À ˝Òyê\ì >±ì,
e÷{≤¢&Ü\ì >±˙ nì|æ+#·˝Ò<äT. yês¡T Hê yÓ’ù| #·÷|ædü÷Ô ªsê ãj·T≥≈£îµ
nHêïs¡T. Hê˝À qT+&ç Ä≈£î|ü#·Ã Ns¡ <Ûä]+∫ s¡$ø£ ˝Òì ˇø£ $ø£≥s¡÷|æDÏ
ãj·T≥ø=∫Ã ì*∫+~. ªb˛! Çø£ÿ&É qT+&çµ nì kÕ«$T ÄC≤„|ædüTÔHêïs¡T.
ªH˚qT áj·TqqT qeTTàø=ìj·TTHêïqT. m#·Ã{ÏøÏ yÓfi¯fl>∑\qT. Ç+¬øe]HÓ’Hê
#·÷|ü+&ç b˛‘êqTµ nqï~. yÓ+≥H˚ u≤u≤ #˚‹˝Àì dü≥ø±qT lkÕ«$Tyês¡T
rdüTø=ì <ëì‘√ Ä $ø£≥s¡÷|æDÏ yÓT&Éô|’ ô|{Ïº HÓ{≤ºsT¡ . ÄyÓT≈£î ø£s¬ +{ŸcÕ≈£î
ø={Ïqº ≥T¢>± ns¡∫ yÓ[flb˛sTT+~. Hê{Ï‘√ Hê≈£îqï Á>∑V· ≤ü u≤<Ûä r]b˛sTT+~.
(|æ*∫q |ü*πø <Ó’e+!)
ªª>∑T+≥÷s¡T˝À H˚qT u≤&ÉT>∑ dü\ú +˝À ô|{Ïj
º T· Tqï {°ø=≥Tº eTs=ø£]øÏ
ne÷à\qTø=HêïqT. Hê{Ï sêÁ‹ Hê≈£î u≤u≤ ø£\˝À ªny˚TàùdÔ @$T
‹Hê\qT≈£îHêïe⁄µ nHêïs¡T. eTs=ø£ Ád”Ô ª˙≈£î eTs=ø£ dü\ú + #·÷|ü⁄‘êq+{À+~µ
n+‘·{Ï‘√ dü«|üï+ qT+&ç yÓT\≈£îe e∫Ã+~. ø±˙ u≤u≤ e÷≥ ˝…ø£ÿ
#˚j·Tø£ ø=≥Tº ny˚TàXÊqT. n~ yÓTT<ä\T u≤u≤ #Ó|æŒqfÒ¢ nH˚ø£ ø£cÕº\≈£î
>∑T]jÓÆT nHêïìøÏ Çã“+<Ó’+~.
ªªÇ{≤¢π> ˇø£s√E u≤u≤ dü«|üï+˝À ªHê˝≤+{Ï ≈£îe÷¬sÔ |ü⁄&ÉT‘·T+~µ
201
nHêïs¡T. ø±˙ H˚qT Ä&É|æ\¢ Hêø£ø£ÿs¡˝Ò<äì nu≤s¡¸Hé #˚sTT+#êqT. ø£cÕº\T
‘·|üŒ˝Ò<äT. Ä ‘·s¡Tyê‘· eTs¡˝≤ Hê uÛ≤s¡´ 7e HÓ\ >∑s¡“¤e‹>± qT+&É>± l
yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T Hê dü«|üï+˝À ª#·\¢ ne⁄‘·T+~. Hê <ä>∑Zs¡≈£î sêµ nì
#ÓbÕŒs¡T. Ä e÷≥ Hê≈£î ns¡ú+>±ø£ lkÕ«$Tyê] <äs¡ÙHêìøÏ yÓfi¯flø£ nÁX¯<ä∆
#˚XÊqT. |òü*‘·+>± Hê uÛ≤s¡´ >∑s¡“¤+˝À |æ+&É+ #·\¢ã&ç #·ìb˛sTT+~.
Ä|üπswüHé #˚dæ rj·T&É+˝À ÄyÓT≈£î ÁbÕD≤bÕj·TyÓTÆ+~. ø±˙ u≤u≤ Hê
ÁbÕs¡úq eTìï+∫ ÄyÓT >∑T+&Ó\ô|’ ‘·eT Vü≤düÔeTTqT+∫q≥T¢ <äs¡ÙqyÓTÆ+~.
n|ü⁄Œ&ÉT ÄyÓT≈£î >∑+&É+ >∑&ç∫ Áã‹øÏ+~.
ªªHê dü«|üï+˝À u≤u≤ ø£ì|æ+∫ }] yÓ\T|ü˝§ø£ düú\+ #·÷|æ
ø=qeTHêïs¡T. ø±˙ n~ yê´bÕsêìøÏ nqTyÓ’q #√≥T >±<äT. ø£qTø£ u≤u≤
Ç˝≤+{Ï dü\ú + #·÷bÕπs$T{Ï nì u≤<Û|ä &ü ç u≤u≤qT, lkÕ«$Tyê]ì Ç<ä]› ˙
ÁbÕ]údüTÔHêïqT! n≥T ‘·s¡Tyê‘· lyÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T ø£\˝À ª˙ø± düú\+
e<ë›?µ nHêïs¡T. n≥T ‘·sT¡ yê‘· l yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T, u≤u≤ Ç<äs› ÷¡ düŒ|üï+˝À
e∫Ã >∑T+≥÷s¡T ôd+≥sY˝À ˇø£ düú\+ #·÷|æ ø=qeTHêïs¡T. Ä düú\+ uÒs¡+
#˚ùdÔ ndü\T Çe«eTHêïs¡T. |üPs¡«+ lkÕ«$Tyê] Ä»„qT bÕ{Ï+#·ì |ò*ü ‘·+>±
nH˚ø£ ø£cÕº\T |ü&Ü¶qT >∑qTø£ ákÕ] m+‘· KØ<Ó’Hê <ëìï ø=Hê\ì nH˚ø£
Á|üj·T‘êï\T #˚XÊqT. ÄKs¡T≈£î 40 y˚\T eTT+<äT>± ÇùdÔ ‘·s¡Tyê‘· r]ø£
ñqï|ü⁄Œ&ÉT ]õwüºs¡T #˚kÕÔqHêï&ÉT. n˝≤π> n|ü⁄Œ ‘Ó∫Ã 40 y˚\ s¡÷bÕj·T\T
#Ó*¢+#êqT. n$Tàq n‘·qT yÓ÷dü>±&ÉT. ª˙ &ÉãT“ b˛sTT+<äìµ nHêïs¡T
n+<äs¡÷. ø±˙ u≤<Ûä´‘· l kÕ«eTT\ MT<ä ñ+∫ ì•Ã+‘·>± ñHêïqT.
∫Á‘·+>± ˇø£Hê{Ï ñ<äjT· + n‘·H˚ e∫Ã ]õÁùwwº Hü é #˚sTT+#ê&ÉT. á $<Û+ä >±
lkÕsTTHê<∏äT&ÉT, uÛÑ>∑yêHé l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T uÛÒ<äuÛ≤e+ ˝Ò≈£î+&Ü
ø£\dæø£≥Tº>± uÛÑø£Ôs¡ø£åD #˚düTÔHêïs¡T. n~ Hê n<äèwüº+.µµ
e\¢|ü⁄¬s&ç¶ Hêsêj·TD¬s&ç¶>±]øÏ, yê] ‘·*¢>±]øÏ lkÕ«$Tyês¡T
ÁbÕD_Ûø£å ô|{Ïºq $wüj·T+ uÛÑ≈£îÔ\≈£î ‘Ó*dææq<˚. ø±˝≤+‘·s¡+˝À •]&û
kÕsTTHê<∏Tä ì #·]Á‘· |üsq¡ƒ <ë«sê yê]ô|’ Äj·Tq≈£î uÛøÑ ,ÔÏ ÁX¯<˝∆ä sÒ Œ¡ &ç lkÕsTTì
≈£L&Ü düà]+#˚yês¡T. ˇø£ ~qeTT $|ü‘·ÿs¡ |ü]dæú‹˝À lkÕ«$Tyê]ì,
kÕsTTì ≈£L&Ü ÁbÕ]ú+|ü>± Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T düŒwüº+>±,
X¯Øs¡eTT‘√ ñqï|üŒ{Ï >=+‘·T‘√, ªªyê]ì düà]+∫Hê qqTï düà]+∫qfÒ¢µµ
202
nì düŒwüº+>± |ü*ø±s¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyê] ~e´‘·«+ >∑÷]Ã $ì yê]ì <ä]Ù+#ê\ì
m+‘√ uÛÑøÏÔ, ÁX¯<ä∆\‘√ luÛÑs¡<ë«» e÷wüºs¡T>±] n‘·Ô>±s¡T, eTs¡<ä\T,
eT]ø=+‘·eT+~ ‘·\T|üPs¡T #˚sês¡T. ø±˙ n<˚ düeTj·÷ìøÏ lkÕ«$Tyês¡T
eTs=ø£ n&É¶‘√eq ã+&ç˝À Á|üø£ÿ Á>±eTyÓTÆq ø£*#˚&ÉT #˚sês¡T. Ä $wüj·T+
‘Ó*dæ ãdüT‡ ˝Òq+<äTq e÷wüºs¡T>±] n‘·Ô>±s¡T 56 dü+ˆˆ ej·TdüT‡˝À ‘·q
eè<ë›bÕ´ìï, ã\V”≤q‘·qT >∑÷&Ü ˝…ø£ÿ #˚j·Tø£ $T≥º eT<Ûë´Vü≤ï+ m+&É˝À
n+<ä]‘√ ø£\dæ eT÷&ÉT yÓTÆfi¯ófl q&ç∫ ø£*#˚&ÉT #˚] lkÕ«$Tyê]øÏ
qeTdüÿ]+#ês¡T. n|üŒ{À¢ m\¢|ü⁄Œ&É÷ eTÚqeÁ‘·+˝À ñ+&ç me«]˙
‘êø£ìe«≈£î+&Ü ñ+≥÷qï lkÕ«$Tyês¡T, ø±–‘ê\ô|’ y˚*eTTÁ<ä\T y˚dæ
uÛÑ≈£îÔ\≈£î Çdü÷Ô ‘·«s¡‘·«s¡>± ø±–‘ê\T ‘·eT u§≥qÁy˚* ÁøÏ+<ä ñ+#·eTì
yê]ì Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T. Ä |üì˝À Ä&Éyêfi¯fl #˚‘·T\T lkÕ«$Tyê]øÏ
‘·>∑T\T‘·THêïdüπs lkÕ«$Tyês¡T yê]H˚MT Ä≥+ø£|üs¡#·˝Ò<äT. yê] uÛÑøÏÔ
ÁX¯<ä∆\qT lkÕ«$Tyês¡T n+^ø£]+∫ Ä $<Ûä+>± nqTÁ>∑Væ≤+#ês¡T.
lkÕ«$T <äs¡ÙqeTT, düŒs¡Ù ‘·eT≈£î l kÕsTTHê<∏äTì nqTÁ>∑Vü≤+
e\q ÁbÕ|æÔ+#êj·Tì, l •]&û kÕsTT, lkÕ«$Tyês¡T y˚s¡T ø±<ä˙
yêsêq+~+#ês¡T.
‘·q nekÕq <äX˝¯ À ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ bÕuÀ\T düTã“eTà ìs¡+‘·s+¡
lkÕsTTHê<∏äTì HêeT»|ü+ #˚dæq <Ûäq´J$. M] n+‹eT |òüT&çj·T˝À
lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT ÄodüT‡\T, bÕ<ärs¡ú+ áyÓT≈£î |ü+bÕs¡T. lkÕ«$Tyê]
bÕ<ärs¡ú+ d”«ø£]+∫ ∫e] XÊ«dü e<ä*q <Ûäq´J$. kÕsTTHê<∏äTì HêeT+
#˚düTÔ+fÒ lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT bÕ<ärs¡ú+ |ü+bÕs¡+fÒ yê]<ä›]ø° uÛÒ<äy˚T
˝Ò<äì >∑<ë uÛ≤eeTT. s¡÷|üHêeTeTT\ø£r‘·yÓTÆq yêπs eTVü‰‘·Tà\T.
n{Ïºyêπs n+‘·{≤ ì+&çj·TT+&É>∑\s¡T. n+‘·{≤ ì+&çj·TTqï~ ˇπø
‘·‘·«+ >∑<ë. n<˚ eTq kÕ«$Tyês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T m|ü⁄Œ&ÉT ≈£L&Ü Áø=‘·Ô Á>±e÷\≈£î, Á|ü<˚XÊ\≈£î
yÓfifl‚ yês¡T ø±<äT. ‘êeTT ‘·s#¡ T· >± |üs´¡ {Ï+#˚ Á>±e÷\˝ÀH˚ Äj·÷ dü˝ú ≤\˝ÀH˚
eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ $&ç~ #˚ùdyês¡T. lkÕ«$Tyê]ì m|ü⁄Œ&Ó’Hê uÛÑ≈£îÔ\T
203
ÁbÕ<Û˚j·T|ü&ç @<Ó’Hê Áø=‘·Ô düú˝≤ìøÏ rdüT≈£îb˛‘˚ ˇø£ÿs√E ñ+&˚dü]øÏ
>∑>∑qyÓTÆb˛‘·T+~. lkÕ«$Tyês¡T yÓ+≥H˚ Ä #√≥T e<ä* yÓ[flb˛j˚Tyês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T m|ü&É÷ HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢˝Àì $<ë´q>∑sY Á>±e÷ìøÏ
yÓ[flj·TT+&É˝Ò<äT. ø±˙ ˇø£s√E me]jÓTTø£ÿ ÄVü‰«q+ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ ‘·q
ãè+<ä + ‘√ $<ë´q>∑ s Y #˚ s ês¡ T . n|ü ⁄ Œ&˚ Áø=‘· Ô > ± ì]à+#· ã &ç
ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡eeTTq≈£î m<äTs¡T#·÷düTÔqï l•]&û kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡+˝À
düe÷~Û ì]à+#·uÀe⁄ y˚~ø£ô|’ ‘·eT |ü$Á‘·yÓTÆq n–ï>∑T+&Üìï ◊<äT s√E\
bÕ≥T ìs¡«Væ≤+∫ Ä eT+~sêìï bÕeqyÓTTqsêÃs¡T.
¬s+&Ées√E ‘·eT ùde≈£î\T ªeTs=ø£ Á>±eTeTT yÓ&É<ëeTT kÕ«MT!µ
n+fÒ ªbıj˚T´+<äT≈£î <√e ø£qã&É&É+ ˝Ò<äj·÷´! Ç#·≥ Çs¡yÓ’ ˇø£ÿ ø√≥T¢
»eT ø£≥ºe\dæj·TTqï~µ nì ôd\$#êÃs¡T. Ä#ês¡´ luÛÑs¡<ë«»>±s¡T
kÕsTTHê<∏Tä q≈£î |üP» #˚d÷ü Ô ªÄdüq+ düeTs¡Œj·÷$Tµ nqï|ü⁄Œ&ÉT, n+‘·es¡≈î£
|ü&TÉ ø=ìj·TTqï lkÕ«$Tyês¡T ˝Ò∫ ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. ªHÓy’ <˚ ´ä + düeTs¡Œj·÷$Tµ
nqï|ü⁄Œ&ÉT, >∑+õ ø±yê\ì lkÕ«$Tyês¡T n&ç– >∑+õ b˛sTT+#·Tø=ì
Á‘ê>±s¡T. u≤u≤≈£î uÛ≈Ñ î£ \Ô T Vü‰s¡‹ #˚dTü +Ô fÒ m+‘√ ÁX¯<>∆ä ± Vü‰s¡‘+· <äTø=Hêïs¡T.
ªá eT+~s¡+˝À MT¬ø˝≤ ñ+~ kÕ«MT!µ n+fÒ ª#ê˝≤ u≤>∑T+<äj÷· ´µ n+≥÷
yê] |ü]uÛ≤wü˝À eT+~s¡eTTq≈£î ÄodüT‡\T n+<äCÒXÊs¡T.
@Hê&É÷ |ü P \e÷\\T n+^ø£ ] +#· ì lkÕ«$Tyês¡ T , l
uÛsÑ <¡ ë«»>±s¡T yê] bÕ<äeTT\ô|’ #êeT+‹ |üP\T+∫ qeTdüÿ]ùdÔ eTÚq+>±
n+^ø£]+∫ Äos¡«~+#ês¡T. lkÕ«$Tyês¡T |üP\qT n+^ø£]+#·s¡ì ˇø£
ùde≈£î&ÉT Ä |üP\qT rdæy˚j·TuÀ‘˚ lkÕ«$Tyês¡T n‘·ìì ìyê]+∫ Ä
|üP\qT nø£ÿ&É qT+&ç ø£~*+#·˙j·T˝Ò<äT. á $<Ûä+>± lkÕ«$Tyês¡T l
kÕsTTHê<∏äTì‘√ nuÛÒ<ädæú‹ì eTq¬øs¡Tø£|üs¡#ês¡T.
bı<ä\≈£Ls¡T ìyêdæ |æ.ô|+#·\j·T´ Ç˝≤ ‘Ó*bÕs¡T.
ªªlkÕ«$Tyês¡T q&ç#˚ s√E\˝À H˚qT yê]ì ø=Hêïfi¯ófl ùd$+#êqT.
n~ yÓTT<ä\T lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìï Á|ü‹ì‘·´+ |üPõdüTÔ+{≤qT. ˇø£s√E
4 dü+ˆˆ ej·TdüT‡ >∑\ e÷ ≈£îe÷¬sÔ |ü<äàqT ôd’øÏ˝Ÿ MT<ä rdüT≈£îb˛‘·T+fÒ
j·÷øÏ‡&Ó+f…Æ e÷ bÕ|ü ø±\T $]–+~. ªH˚qT ì$T‘·Ô e÷Á‘·+>± ø£≥Tº
ø£{ÏºkÕÔqT. ø±˙ ø±\T u≤>∑T|üs¡#·e\dæq u≤<Ûä´‘· ‘·eT<˚ kÕ«MTµ nì
204
lkÕ«$Tyê]ì Ä]Ô‘√ ÁbÕ]ú+#êqT. Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyê]øÏ ã<äT\T Áo
•]&û kÕsTTu≤u≤ dü«|üï<äs¡Ùq$T∫Ã ªHêj·THê, ø±\T u≤>∑e⁄‘·T+~
u≤<Ûä|ü&Ée<äT›µ nì #Ó|æŒ ÄyÓT ø±*øÏ ˇø£ |üdüs¡T |üPdæ ø£≥Tº ø£{≤ºs¡T.
lkÕsTTHê<∏äT&ÉT #Ó|æŒqfÒ¢ ˇπø ˇø£ ø£≥Tº‘√ bÕ|ü ø±\T n‘·Tø=ÿì #·ø£ÿ>±
q&ÉTe>∑*–+~. dü«|üï<äs¡ÙqyÓTÆq ‘Ó\¢yê] HÓ\÷¢s¡T kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡+
yÓ[fl u≤u≤≈£î |üP» #˚sTT+∫ ˇø£ u≤u≤ |ü≥+ ‘Ó∫Ã lkÕ«$Tyê] |ü≥+
Á|üø£ÿq kÕú|æ+∫ Á|ü‹ì‘·´+ Ç<ä›]˙ |üPõdüTÔHêïqT. á eTVü≤˙j·TT*<ä›]ø°
m˝≤+{Ï uÛÒ<äeT÷ ˝Ò<äT. ˝Ò≈£î+fÒ lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìï |üPõdü÷Ô u≤u≤qT
>∑÷]Ã u§‹Ô>± |ü]#·j·T+˝Òì Hê≈£î u≤u≤ <äs¡ÙqMTj·T&Éy˚T$T{Ï!
ªªÄ>∑wüßº HÓ\ 1986 ˝À lkÕ«$Tyês¡+fÒ uÛÑøÏÔ, ÁX¯<ä∆\T >∑*Z, Hê
j·T+<äT Áù|e÷_Ûe÷qeTT\T >∑\ e÷ eTs¡<ä\T≈£î Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq »ãT“
#˚dæ yÓ+≥H˚ eTÁ<ëdüT rdüT≈£îyÓfi≤fls¡T. Hêø° yês¡Ô ‘Ó*dæ ª@$T kÕ«MT!
Ç+‘·{Ï Äràj·TTsê\T Ä|ü<ä˝À ñ+fÒ ø£fi¯fl #·÷|ü⁄\T ≈£L&Ü ˝Ò≈£î+&Ü
<ä÷s¡+>± |ü+ù|XÊs¡T. <äjT· #˚dæ ÄyÓT≈£î Äs√>∑´+ #˚≈L£ ]Ã eTs¡˝≤ H˚HêyÓTqT
#·÷#˚≥≥T¢ nqTÁ>∑Væ≤+#·+&çµ nì ÁbÕ]ú+#êqT. yÓ+≥H˚ Hê ø£qTï\T
eT÷‘·|ü&ç ˇø£ <äèX¯´+ bı&É ø£{Ïº+~. ªkÕsTTu≤u≤ Hê <ä>∑Zs¡ø=∫Ã e÷
eTs¡<\ä TqT #·÷|ækÕÔµqì qqTï ø£Då +˝À eTÁ<ëdüT rdüT≈£îyÓ[fl ÄyÓT eT+#·+
<ä>sZ∑ ¡ ì*bÕs¡T. ª#·÷&ÉT Hêj·THê áyÓT≈£î ‘·|Œü ø£ qj·TeTe⁄‘·T+~. Ç+»ø£qå T
#˚dTü HÔ êïqTµ nì Ç+»ø£qå T #˚XÊs¡T. Hê≈£î yÓT\≈£îe e∫Ã+~. e÷ eTs¡<\ä T≈£î
C≤ãT Áyêdæ ø£qT≈£îÿ+fÒ dü]>±Z Hê≈£î <äèX¯´+ >√#·]+∫q düeTj·T+˝À
ÄyÓT≈£î >∑÷&Ü u≤u≤ dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ã Ç+»ø£åqT #˚dæ u≤>∑e⁄‘·T+<äì
Äos¡«~+#ês¡ì C≤ãT e∫Ã+~. nq‹ ø±\+˝À ÄyÓT |üPs¡í Äs√>∑é+‘·T
sê˝…+’ ~. lkÕ«$Tyês¡T, lkÕsTT y˚sT¡ >±<äT. yês¡T HêeTs¡÷bÕ\ ø£r‘·T˝…q’
|üPs¡í >∑Ts¡T‘·‘·«+ e÷Á‘·y˚T.µµ
205
ne<Ûä÷‘· ©\
eTVü‰düe÷~Û
lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT düe÷~ÛøÏ eTT+<äT düTe÷s¡T
¬s+&ÉTqïs¡ dü+e‘·‡s¡eTT\bÕ≥T ‘·eT |üs¡´≥q\T e÷ì
>=\>∑eT÷&ç˝Àì |üP]bÕø£˝À ìedæ+#·kÕ>±s¡T. sêÁ‹+ãefi¯ófl
n+‘·T ‘Ó*j·Tì uÛ≤wü˝À ‘êeTT #Óù|Œ e÷≥\qT ô|<ä›>±
ns¡Tdü÷Ô ‘·eT ùde≈£î&ÉT >∑Ts¡ej·T´qT ‹]– ô|<ä›>±
#Ó|üŒeTH˚yês¡T. >∑Ts¡ej·T´ n\dæb˛sTT n˝≤ #Ó|üŒ≈£î+fÒ eTs¡Tø£åDy˚T
ªª@eTj·÷´ |ü\ø£e⁄, #Ó|ü⁄Œµµ nì ‘=+<äs¡ #˚ùdyês¡T. lkÕ«$Tyês¡T #Óù|Œ
e÷≥\T ‹]– #Ó|ü⁄‘·÷ sêÁ‹+ãefi¯ófl >∑Ts¡ej·T´ Á|üø£ÿqT+&Ée\dæ+<˚.
n‘·&ÉT nHêïìøÏ b˛‘˚ eTs=ø£¬s’Hê #Ó|ü⁄‘·T+&Ü*.
eTVü‰düe÷~ÛøÏ ø=Hêïfi¯fl eTT+<äT lkÕ«$Tyês¡T yê] <äT|üŒ≥T¢,
>√N >∑T&É¶\T n˙ï ˝…ø£ÿ ô|{Ïº >∑Ts¡ej·T´≈£î Ç∫Ã ªÇe˙ï C≤Á>∑‘·Ô>± <ë∫
ô|≥ºj·÷´µ nHêïs¡T. ªªdü‘·´+, <Ûäs¡à+, dü+|üqï‘·«+, kÕ<Ûës¡D‘·«+,
dü<äTZs¡Tùdeµµ nì |ü<|˚ <ü ˚ n]#˚yês¡T.
eTVü‰düe÷~ÛøÏ ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ eTT+<äT qT+&û ªª#Ó|ü⁄Œ\j·÷´
#Ó|⁄ü Œ\Tµµ nì |ü<˚ |ü<˚ n&ç>π yês¡T. #Óøÿ£ |ü\ø£\T e¬>s’ ê ÇùdÔ ªªÇ$ ø±<äj÷· ´
ndü\T #Ó|⁄ü Œ\T ø±yê\j·÷´µµ nHêïs¡T. >∑+<Û|ä ⁄ü #Óøÿ£ ‘√ bÕ<äTø£\T ‘·j÷· s¡T
#˚sTT+#ê\+fÒ uÛÑ≈£îÔ\≈£î M\Tø±˝Ò<äT. ˇø£s√E s√•¬s&ç¶ ≈£îe÷s¡T&ÉT
bÕe⁄ø√fi¯ófl #˚sTT+∫ lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+#ê\ì ‘ÓdüTÔHêï&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T ÄÁX¯eT+˝À ªª#Ó|ü⁄Œ\T #Ó|ü⁄Œ\Tµµ nì ns¡TdüTÔHêïs¡T. yês¡T
‘Ó∫Ãq bÕ<äTø£\T lkÕ«$Tyê]øÏùdÔ yê{Ïì >∑{Ïº>± øö–*+#·T≈£îqï≥T¢
>∑T+&Ó\πødæ n<äTeTTø=ì #ê˝≤ùd|ü⁄ Çe«˝Ò<äT. Ä |ü$Á‘· bÕ<äTø£˝Ò
lkÕ«$Tyês¡T ìsê´D+ #Ó+~q |üP]bÕø£˝À H˚&ÉT Á|ü‹wæ˜+#·ã&ç j·TTqï$.
n\Hê&ÉT lsêeTT&ÉT ‘·q Á|ü‹ì~Û>± ‘·q bÕ<äTø£\qT uÛÑs¡‘·Tq≈£î
Á|ükÕ~+#ês¡T. <ä‘·ÔπøåÁ‘ê˝…’q >∑+<Ûäs¡«|ü⁄s¡+˝ÀqT, qs¡k˛u≤yê&ç˝ÀqT
206
ne<Ûä÷‘· ©\ eTVü‰düe÷~Û
qèdæ+æ Vü≤düsd¡ «ü ‹ ˝≤+{Ï eTVü≤˙j·TT\T ‘·eT Á|ü‹ s¡÷bÕ\T>± ‘·eT bÕ<äTø£˝Ò
Á|ü‹wæ˜+#ês¡T. nø£ÿ˝Ÿø√≥kÕ«$T ‘·eT •wüß´\≈£î ‘·eT bÕ<äTø£\H˚
Á|ükÕ~+#ês¡T.
n{Ïº eTVü≤˙j·TT\ kÕ+Á|ü<ëj·TeTTq≈£î #Ó+~q l yÓ+ø£j·T´
kÕ«$Tyês¡T ≈£L&Ü eTq≈£î ‘·eT ~e´X¯øÏÔì ìøÏå|üÔeTT #˚dæ á bÕ<äTø£\qT
‘·eT Á|ü‹s¡÷|ü+>± eTq≈£î Á|ükÕ~+#ês¡T. Ä bÕ<äTø£\qT eTq+ ‘·>∑T
ÁX¯<ë∆uÛÑ≈£îÔ\‘√ |üPõ+∫ yê] nqTÁ>∑Vü‰ìøÏ bÕÁ‘·T\>∑T<äTeTT>±ø£!
1982˝À lsêeTqe$T s√E d”‘êsêeT\ø£åàDT\T e∫Ã ª˙≈£î
f…+Æ nsTTb˛sTT+~. X¯Øs¡+ e<ä* e#˚ÃùdjYTµ nì lkÕ«$Tyê]ì |æ\TdüTqÔ ï
<äèX¯´+ >∑Ts¡ej·T´≈£î düŒwüº+>± >√#·]+∫+~.
lsêeTqe$T s√E lkÕ«$Tyê]øÏ m+‘√ rÁe+>± »ãT“ #˚d+æ ~.
ÄHê&˚ Äj·Tq <˚Vü≤‘ê´>∑+ #˚kÕÔs¡ì uÛÑ≈£îÔ\qTø=Hêïs¡T. XÊØs¡ø£+>± #ê˝≤
u≤<Ûä ≈£L&Ü |ü&Ü¶s¡T. ø±˙ eTs¡Ts√Eø£+‘ê Äs√>∑é+‘·T˝…’Hês¡T.
eTVü‰düe÷~ÛøÏ ¬s+&ÉT HÓ\\ eTT+<äT lkÕ«$Tyês¡T Äj·÷dü+‘√
#ê˝≤ ã\V”≤q+>± ñ+&çHês¡T. ˇø£Hê&ÉT ªH˚qT yÓ[flb˛‘·THêïqTµ nì N{°
ÁyêsTT+#ês¡T. düŒèVü≤˝Ò≈£î+&Ü ø=ìï >∑+≥\ ùd|ü⁄ ñ+&çHês¡T. n+<äs¡÷
ì»+>±H˚ lkÕ«$Tyês¡T X¯Øs¡+ #ê*düTÔHêïs¡T nì Ä düeTj·T+˝À
u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêïs¡T. ø=ìï >∑+≥\ ‘·s¡Tyê‘· ‹]– ˝Ò∫ ≈£Ls=Ãì ªô|’ yêfi¯ófl
ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<äT. Ç+ø± ø=+‘· ø±\+ ñ+&ç s¡eTàHêïs¡j·÷´!µ nì #ÓbÕŒs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T eTVü‰düe÷~Û #Ó+<äuÀj˚T eTT+<äT yês¡+ s√E\
qT+&ç lkÕ«$Tyê] eTTK+˝À s√Eø=ø£ ø£fi¯ ‘·>T∑ ‘Z ÷· e∫Ã+~. >∑Ts¡ej·T´≈£î
lkÕ«$Tyê]˝À n<äèX¯´+>± n|ü⁄Œ&É|⁄ü Œ&ÉT ø£ì|æd÷ü +Ô &çq mì$T~ •s¡dTü ‡\
Hêπ>+Á<äT&ÉT eTVü‰düe÷~ÛøÏ eTT+<äT s√E (23`8`82) lkÕ«$Tyê] qT+&ç
ìÁwüÿ$T+∫q≥T¢ <äs¡ÙqyÓTÆ+~.
eTVü‰düe÷~ÛøÏ Hê\T>∑T s√E\ eTT+<äT (Ä>∑wüßº 20, 1982) ˇø£
~eýÓTÆq s¡<∏ä+ e∫Ã Áo kÕ«$Tyê]ì møÏÿ+#·T≈£îHêïs¡T. >∑Ts¡ej·T´ ≈£L&Ü
mø£ÿuÀ‘˚ ª˙e⁄ Ç|ü⁄Œ&ÉT ø±<äT, ~>∑Tµ nì ã\e+‘·+>± ~+ù|dæ
lkÕ«$Tyê]ì e÷Á‘·+ s¡<+ä∏ ˝À Äø±X¯+˝ÀøÏ rdüT≈£î yÓ[flq≥T¢ >∑Ts¡ej·T´≈£î
207
eTVü‰düe÷~Û ne<Ûä÷‘· ©\
dü«|üï <äs¡ÙqyÓTÆ+~.
eTVü‰düe÷~ÛøÏ eT÷&ÉT s√E\ eTT+<äT n|üŒ{Ïπø eTT+<äT>±
ì]à+∫j·TTqï düe÷~Û eT+~s¡+˝À ì‘·´ |üP»\+<äT≈£î+≥Tqï lkÕ«$Tyê]
∫Á‘·|ü≥+, lkÕ«$Tyê] yÓqTø£qTqï •]&ç kÕsTTu≤u≤ |ü≥eTT Á|üø£ÿ≈£î
ø£~* ì\T#·Tqï≥T¢>± >∑Ts¡ej·T´≈£î <äèX¯´+ >√#·]+∫+~. n|üŒ{ÏøÏ
lkÕ«$Tyês¡T #ê˝≤ ã\V”≤q+>± ñHêïs¡T. ªlkÕ«$Tyês¡T ≈£L&Ü u≤u≤˝≤>±
#êf…Æ b˛‘·THêïs¡T. Çø£ yê] |ü{≤ìπø |üP» #˚düTø√yê* >±yÓ÷\Tµ nì
nqT≈£îHêï&ÉT >∑Ts¡ej·T´! n<˚ ì»yÓTÆ+~. eT÷&ÉT s√E\ ‘·s¡Tyê‘·
lkÕ«$Tyês¡T ì»+>±H˚ eTVü‰düe÷~Û #Ó+<ës¡T.
eTVü‰düe÷~ÛøÏ eTT+<äT s√E\˝À lkÕ«$Tyês¡T ªÁbı<äT› Á>∑T+≈£î
‘·T+<äj·÷´!µ nì |ü<˚ |ü<˚ ns¡#˚yês¡T. ˇø£e+ø£ ‘·eT ne‘ês¡©˝≤
ø±\+ düe÷|üeÔ TÚ‘·T+<äì, eTs=ø£e+ø£ uÛ≈Ñ î£ \Ô Äj·TTwüß¸ ≈£L&Ü ø°Då dÏ ÷ü +Ô <äì
ø£qTø£ ‘·«s¡|ü&ç ø±˝≤ìï dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚düTø√eTì lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+.
Ç<˚ $<Ûä+>± lkÕ«$Tyê] eTVü‰düe÷~Û eTT+<äT s√E\˝À s√•¬s&ç¶øÏ
bı<äT›Á>∑T+≈£î‘·Tqï≥T¢ <äèX¯´+ >√#·]+∫+~.
lkÕ«$Tyê] eTVü‰düe÷~ÛøÏ eTT+<äT s√E\˝À bÕø£˝Àì nìï
|ü{≤\≈£î |üP»#˚dæ lkÕ«$Tyê]øÏ Vü‰s¡‹e«&É+, ‘·s¡Tyê‘· nìï |ü{≤\≈£î
Vü‰s¡‹e«&É+ ãT»®j·T´>±] n\yê≥T. Ä>∑wüßº 24, 1982 eT<Ûë´Vü≤ï+
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ Á|üø£ÿ≈£î e‹Ô–* |ü&ÉTø=ì j·TTHêïs¡T. ãT»®qï>±s¡T
Vü‰s¡‹düTÔ+fÒ ∫e⁄≈£îÿq ãT»®qï yÓ’|ü⁄ ‹]– ‘·eT ≈£î&ç#˚‘√Ô Vü‰s¡‹øÏ
nuÛÑj·TVü≤düÔ+ #·÷|æ+∫ |ü&ÉT≈£îHêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T X¯Øs¡+‘√ ñ+&É>±
yê]øÏ uÛÑ≈£îÔ*∫Ãq ∫e] Vü‰s¡‹ Ç<˚. Ä ‘·sê«‘· ÄHê&˚ yês¡T ø=~› ùd|ü{À¢
eTVü‰düe÷~Û #Ó+<ës¡T. n+‘·≈£î eTT+<äT ø=Hêïfi¯fl qT+&ç >∑Ts¡ej·T´>±s¡T
#·<äTe⁄‘·÷ ñqï ªe÷<Ûäe<ëdüT #·]Á‘·µ ÄHê&˚ |üP]Ô nsTT+~. <ëì˝À
$e÷q+ e∫Ã e÷<Ûeä <ëdüT>±]ì }s¡«ú ˝Àø±\≈£î rdüT≈£îb˛e≥+ »]–+~.
ÄHê&˚ lkÕ«$Tyês¡T eTVü‰düe÷~Û #Ó+<ës¡T.
lkÕ«$Tyês¡T Ä>∑wüßº 24, 1982 q düe÷~Û #Ó+<ës¡T. uÛÑ≈£îÔ\T,
ùde≈£î\T <äT'KkÕ>∑s¡+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T. lkÕ«$Tyê] <˚Vü‰ìï ◊<äe
208
ne<Ûä÷‘· ©\ eTVü‰düe÷~ÛÛ
s√E nq>± 28`8`82 ‘˚Bq düe÷~Û #˚j·Tã&ÉT‘·T+<äì, á˝À>±
uÛÑ≈£îÔ\+<äs¡÷ n+‹eT<äs¡Ùq+ #˚düTø√e#·Ãì Ä+Á<ÛäCÀ´‹, Ä+Á<Ûä|üÁ‹ø£
e¬>’sê ~q|üÁ‹ø£\˝À Á|üø£{Ï+#ês¡T.
Á|ü‹ì‘·´+ »q+ ‘·+&√|ü‘+· &Ü\T>± lkÕ«$Tyê] uÛÖ‹ø£ ø±j·÷ìï
<ä]Ù+#·kÕ>±s¡T. ìs¡+‘·s¡+ ªVü≤πssêeT Vü≤πssêeT sêeTsêeT Vü≤πsVü≤πs,
Vü≤πsø£èwüí Vü≤πsø£èwüí ø£èwüíø£èwüí Vü≤πsVü≤πsµ nì uÛÑ≈£îÔ\+‘ê ø£˙ï{Ï‘√ uÛÑ»q
#˚j·TkÕ>±s¡T. lkÕ«$Tyês¡T jÓ÷>∑ìwü˜˝À e⁄Hêïs¡ì, eTs¡˝≤ ‹]–
y˚T˝§ÿ+{≤s¡˙ ‘·\∫ uÛÑ≈£îÔ\÷, ùde≈£î\÷ m+‘√ ÄX¯‘√ m<äTs¡T #·÷#ês¡T.
Ç˝≤ eT÷&ÉT s√E\T >∑&ç#êsTT. lkÕ«$Tyê] X¯Øs¡+ m+‘·>±H√
ñ_“b˛sTT+~. eT÷&Ées√Eq lkÕ«$Tyê]øÏ düìïVæ≤‘·+>± ùde #˚dæq
>∑Ts¡ej·T´≈£î ~eýÓTÆq Äy˚X¯+ ø£*Z, ªlkÕ«$Tyê] <˚Vü‰ìï ás√CÒ düe÷~Û
#˚j·TeT+≥THêïs¡µì Ä <˚Vü‰ìï ˇø£ÿ&˚ ‘·q #˚‘·T\ô|’HÓ‘·TÔø=ì Äy˚X¯+>±
q÷‘·q+>± ì]à+#·ã&çj·TTqï eT+~s¡+˝ÀøÏ |üs¡T>∑T rXÊ&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T düe÷~Û #Ó+~q|ü⁄Œ&ÉT eT÷&ÉT s√E\T <˚Vü‰ìï
n{≤¢π> ñ+∫q+<äTq ñ_“+~. |ü\¢+¬s&ç¶ ø£ècÕí¬s&ç¶>±s¡T Ç~ #·÷∫,
ªlkÕ«$Tyês¡T eTVü‰‘·Tà\T >∑<ë, eT] e÷eT÷\T eTìwæ X¯Øs¡+ e˝…
ñ_“+<˚!µ nqT≈£îHêï&ÉT. lkÕ«$Tyê] <˚Vü‰ìøÏ kÕïq+ #˚sTTdüTÔ+fÒ #˚sTT
‘·–*q #√≥+‘ê ô|’‘√\T ˝Ò∫b˛‘·Tqï~.
#=ø±ÿ, ã˙qT rùddæ ø£ècÕí¬s&ç¶>±s¡T düe÷~Û >∑T+≥˝ÀøÏ ~–
lkÕ«$Tyê] X¯Øsêìï n+<äT≈£îHêïs¡T. n‘·&ÉT lkÕ«$Tyê] <˚Vü‰ìï
düe÷~Û˝À ~+∫ ãj·T≥≈£î e#˚Ãdü]øÏ n‘·ì s=eTTà MT<ä n|ü⁄Œ&˚ ø±]q
s¡ø+Ô£ n+≥Tø=ì j·TT+&É&+É #·÷∫q yês¡+<äs÷¡ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. >±j·T+
n‘·ì s=eTTà~ ø±<äT. lkÕ«$Tyê] X¯Øsêìï, >∑Ts¡ej·T´ Äy˚X¯+>± ‘·q
#˚‘·T\ MT<ä m‘·TÔø=ì ÄÁX¯eT+˝À qT+∫ düe÷~Û eT+~s¡+˝ÀøÏ rdüT≈£î
edüT+Ô &É>± lkÕ«$Tyê] uÛTÑ C≤ìøÏ eTT\T¢ ^#·T≈£îqï~ ø±uÀ\T lkÕ«$Tyê]
<˚Vü≤+ qT+&ç n~ ø±]q<äì n+<äs¡÷ >∑T]Ô+#ês¡T.
eT÷&ÉT s√E\ ÁøÏ+<ä≥ düe÷~Û #Ó+~q lkÕ«$Tyê] X¯Øs¡+
qT+&ç Áø=‘·Ô s¡ø£Ô+ sêe≥y˚T ÄX¯Ãs¡´+. n~ πøe\+ ø£ècÕí¬s&ç¶øÏ ø£*Zq
209
dü+<˚Vü‰ìøÏ lkÕ«$Tyê]∫Ãq düe÷<Ûëqy˚T.
lkÕ«$Tyês¡T dü«Vü≤kÕÔ\‘√ X¯+≈£îkÕú|qü #˚jT· >± yê] ÄodüT‡\‘√
eTT+<äT>±H˚ ì]à+#·ã&çj·TTqï düe÷~Û eT+~s¡+˝À 4nˆˆ bı&Ée⁄, 4nˆˆ
yÓ&É\TŒ, 6nˆˆ\ ˝À‘·T>∑\ >∑T+≥qT Á‘·$«, >∑T+≥ Á|üø£ÿ\≈£î dæyÓT+≥T‘√
Hê|üsêfi¯fl‹øÏ+∫ ‘={Ïºe˝… #˚dæ n+<äT˝À lkÕ«$Tyê] bÕqTŒ neT]Ã
yê]ì ‘·÷s¡TŒ eTTK+>± ≈£Ls√Ãu…{Ïº |ü≥TºeÁdüÔ+ ø£bÕŒs¡T. ‘={Ïº˝Àì U≤∞ì
eT+∫ >∑+<Ûä|ü⁄ bı&ç, ø£s¡÷Œs¡eTT, ñ|ü⁄Œ, |üP\e÷\\‘√ lkÕ«$Tyê]
ø£+sƒ¡eTT es¡≈£î ì+bÕs¡T. Ä ô|’q ø=~›>± eT{Ïºb˛dæ <ëìô|’ n‘·Ôs¡T, |ü˙ïs¡T
yÓTT<ä\>∑T düT>∑+<Ûä Á<äeéTT\T b˛XÊs¡T. yê] eTTK+ ~e´ø±+‘·T\‘√
yÓT]dæb˛‘·÷ ñ+&É>± m+‘√ u≤<Ûä‘√ uÛÑ≈£îÔ\T Ä ‘={Ïºì Hê|üsêfi¯fl‘√
eT÷dæy˚XÊs¡T. Hê|üsêfi¯flô|’ lkÕ«$Tyês¡T yê&ÉT≈£îqï <äT|üŒ{Ï |üs¡∫ yê]
eT{Ïeº TT+‘· ñ+∫ Ç≥Tø£‘√ uÛ÷Ñ $Tô|’ ns¡T>∑T ì]à+∫ bÕ\sêfi¯fl‘√ ‘ê|ü&+É
#˚XÊs¡T.
nqï<ëqeTT, uÛÑ»q ø±s¡´Áø£eTeTT\T 40e s√E eT+&É˝≤sê<Ûäq
es¡≈£î ìsê≥+ø£eTT>± »s¡T>∑T‘·÷H˚ ñHêïsTT. eT+&É˝≤sê<Ûäq≈£î düTe÷s¡T
|ü~y˚\ eT+~ uÛÑ≈£îÔ\T Vü‰»¬s’ lkÕ«$Tyê]øÏ ‘·eT ìyêfi¯ó\T n]Œ+#ês¡T.
ÄHê&ÉT nH˚ø£ Á>±eTeTT\ qT+&ç Vü≤]<ëdüT\T, uÛÑ>∑eBZ‘· Á|üe#·qø±s¡T\T,
uÛ»Ñ q ãè+<ë\ yês¡T, |ü+&É] uÛ»Ñ qyês¡T me]øÏ yês¡T ‘·eT ø±s¡´Áø£eTeTT\T
ìs¡«Væ≤+#·Tø=Hêïs¡T. á e∫Ãq uÛÑø±Ô<äT\+<ä]ø° lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\q
wüÁ&Ék˛ù|‘·yÓTÆq nqïdü+‘·s¡ŒD…˝≤ »]–+<√ lkÕ«$Tyê]πø ms¡Tø£. n~
yÓTT<ä\Tø=ì Á|ü‹ ì‘·´+ ñ<äj·T+ 4 >∑+ˆˆ\≈£î, eT<Ûë´Vü≤ï+ 11 >∑+ˆˆ\≈£î,
kÕj·T+ø±\+ 6:30 >∑+ˆˆ\≈£î |üP» eT]j·TT HÓy’ <˚ ´ä eTT, sêÁ‹ 9 >∑+≥\≈£î
uÛÑ»q, |üe[+|ü⁄ Vü‰s¡‹ ì]«|òüTïeTT>± kÕ>∑T#·Tqï$. lkÕ«$Tyês¡T
yÓ*–+∫q n–ïôVAÁ‘·eTT ìsê´D≤q+‘·s¡eTT ø=qkÕ>∑T#·Tqï~. ì‘·´+
¬s+&ÉT y˚fi¯˝≤ nqï<ëq+ »s¡T>∑T#·Tqï~.
eTVü‰<äT“¤‘·yÓTÆq l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê] jÓTTø£ÿ uÛÖ‹ø£ J$‘·+
n˝≤ n+‘·yÓTÆq|üŒ{Ïø° ‘·sê«‘· n<Ûë´j·÷\˝À eTq+ >∑eTì+#·qTqï yê]
~eýÓTÆq ©˝≤eTj·T J$‘·+ Ç|üŒ{Ïø° j·T<Ûë|üPs¡«+ ø=qkÕ>∑T‘·Tqï~.
210
n+‘˚ > ±<ä T , n˝≤ dü ÷ s¡ ´ #· + Á<ë<ä T \Tqï+‘· es¡ ≈ £ L ‘· e T ©\
ø=qkÕ>∑e\dæ+<˚qì yêπs düyê\T #˚dæq≥T¢ #ÓbÕŒs¡T. n˝≤ »s¡>±\+fÒ
Äj·Tq ì»‘·‘·«+ m˝≤+{Ï<Ó’ ñ+&Ü*? <ëìì >∑T]+∫ eTqyÓT+‘·
Ä˝À∫+∫Hê n~ eTq }Vü≤ e÷Á‘·yT˚ >∑<ë? eTq ne>±Vü≤Hê X¯øìÔÏ ã{Ïº
eTq+ n+#·Hê\qT y˚kÕÔ+. n~ ì»+ ø±yê\H˚eTTqï~? n+<äTπø yê]
e÷≥\˝ÀH˚ yê] ‘·‘ê«ìï >∑eTì<ë›+.
ˇø£kÕ] u≤\jÓ÷–>±] Á|üdüøÏÔ eùdÔ lkÕ«$Tyê]˝≤ nHêïs¡T.
ªÄj·Tq ‘·q |üì ‘êqT #·÷#·Tø=ì bıj˚Týê&˚ >∑<j ä ÷· ´! Äj·Tq≈£î ˝À≈£î\
dü+>∑‹ |ü≥<º !˚ eTqyÓ÷! n+<ä] ˝…øÿ£ \T dü]#Ój÷· ´\ >∑<ë!µ ø£qTø£H˚ düe÷~ÛøÏ
s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê\ eTT+<äT es¡≈L£ ìs¡+‘·s+¡ $$<Ûä Á>±e÷\˝À |üs´¡ {Ïd÷ü Ô
uÛÑ≈£îÔ\ ˝ÖøÏø£, bÕs¡˝ÖøÏø£ nedüsê\qT rs¡Tdü÷Ô+&˚yês¡T. lkÕ«$Tyês¡T
Ä Á|üj·÷D≤\˝À m+‘· XÊØs¡ø£ u≤<Ûä uÛÑ]+#˚yês√ ‘·\#·T≈£î+fÒH˚ X¯Øs¡+
>∑>T∑ sêŒ≥T #Ó+<äT‘·T+~. n+‘·{Ï Jeø±s¡TD´+‘√ n+<ä] u≤<Û\ä T rs¡Tdü÷Ô
ñ+&Éã{Ïº, H˚{Ïø° yê] ÄÁX¯eT+˝À m+<äs¡T n‹<∏äT\T e∫ÃHê ˝Ò<äq≈£î+&Ü
nqï<ëq+ »s¡T>∑T‘·T+<ä+fÒ uÛÑ≈£îÔ\≈£î lkÕ«$Tyê]ô|’ >∑\ Áù|eTjÓT+‘√
ns¡ú+ ø±>∑\<äT. Á|ü»\≈£î Äj·Tq ‘·eT neT÷\ýÓTÆq ‘·b˛eTVæ≤eT‘√
mìïØ‘·T\ y˚T\T #˚XÊs√ $e]+#·˝ÒeTT. esê¸uÛ≤e+ e\¢ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·T+fÒ
ø£s¡Te⁄ ø±≥ø£yÓTÆq ø±\+˝À mìïe÷s¡T¢ lkÕ«$Tyês¡T es¡¸+ ≈£î]|æ+#ês√
#Ó|üŒ˝ÒeTT!
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£kÕ] ‘·eT >∑÷]Ã ‘êy˚T Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T. ªsêeDTì
#·+|æ+~ <äXs¯ <¡ ä∏ |ü⁄Á‘·T&Óq’ sêeTT&ÉT ø±<äT H˚H!˚ n‘·&TÉ eT÷&ÉT <Óã“\≈£î 115
|ü&çb˛j·÷&ÉT. Á|üVü‰¢<äTì bÕÁ‘· >∑{Ïº+B H˚H˚. n+<ä]˙ $T+–+B H˚H˚µ
n+fÒ yês¡+<ä] s¡÷bÕ\˝À Äj·÷ ˝Àø£ ø£fi≤´D ø±sê´\qT m\¢|ü⁄Œ&É÷
#˚düTÔqï |üs¡e÷‘·à ‘·‘·«y˚T ‘êeTì lkÕ«$Tyê] uÛ≤eeTT. á uÛ≤e+‘√H˚
lsêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+dü ªme&ÉT sêeTT&√, me&ÉT ø£èwüßí&√ n‘·&˚ á
sêeTø£èwüßí&ÉTµ nì $y˚ø±q+<äTì‘√ #ÓbÕŒs¡T. düø£\ kÕ<ÛäT dü‘·TŒs¡Twüß\T,
<˚e‘·\T ‘êy˚Tqì lkÕsTT ‘·eT uÛÑ≈£îÔ\≈£î nqTuÛÑe |üPs¡«ø£+>±
ìs¡÷|æ+#·&É+˝Àì uÛ≤e+ ≈£L&Ü Ç<˚. <äX¯s¡<∏ä ≈£îe÷s¡T&Ó’q sêeTT&ÉT,
Äj·Tq˝À ~yêé‘ês¡‘·‘·«y˚T ˝Ò≈£î+fÒ, kÕe÷qT´&˚ nj˚Týê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT
211
sêeD dü+Vü‰s¡eTT ø±C≤\<äT. ø£qTø£ sêeDTì #·+|æ+~ sêeTTì˝Àì
|üse¡ ÷‘·à ‘·‘«· y˚T. n<˚ ‘êeTì lkÕ«$Tyês¡T ô|’ e÷≥\˝À #ÓbÕŒs¡qïe÷≥.
eTs=ø£kÕ] lkÕ«$Tyê]˝≤ nHêïs¡T.
ªnìï Je⁄\˝À yÓ+ø£j·T´ ñHêï&ÉT nì ÁyêdüTø√µ nì #Ó|æŒ N{°
MT<ä *œ‘· |üPs¡«ø£+>± ÁyêsTT+#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T eTVü‰düe÷~Û #Ó+~q|ü⁄Œ&ÉT ‘êqT lkÕ«$Tyê]ì
<ä]Ù+#·˝Òø£ b˛j·÷qì e÷˝…bÕ{Ï #Ó+#·eTà <äT'œ+∫+~. Hê{Ï sêÁ‹
lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï<äs¡Ùq$T∫Ã ªH˚HÓø£ÿ&çø° b˛˝Ò<äT. Çø£ÿ&˚ ñHêïqT.
kÕ~Û+#ê\+fÒ #ê˝≤ f…Æ+ |ü&ÉT‘·T+~µ nHêïs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T eTVü‰düe÷~Û #Ó+~q Hê{Ï sêÁ‹ lsêeTj·T´ Hê>∑T\
yÓ\¢≥÷s¡T˝À ‘·q bÕø£˝À lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìøÏ |üP» #˚düTÔHêï&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T ô|<ä› yÓ\T>∑T‘√ >±*˝À e∫Ã ‘·q bÕø£#·T≥÷º ‹]–q≥T¢
<äs¡ÙqyÓTÆ+~. ‘Ó\¢yê] lkÕ«$Tyês¡T eTVü‰düe÷~Û #Ó+~q≥T¢ eTìwæ
e∫Ã #ÓbÕŒs¡T.
ªyÓsTT´ >=i…¿\˝À eTq >=i…¿ mø£ÿ&ÉTHêï H˚s¡T>± ø±\T |ü{Ïº
˝≤≈£îÿsêe#·TÃ >∑<äj·÷´µ nHêïs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
n+fÒ l kÕsTTe˝… lkÕ«$Tyês¡T >∑÷&É ‘·eT uÛÑ≈£îÔ˝…ø£ÿ&ÉTHêï
116 yê]ì ‘·eT #Ó+‘·≈£î #˚s¡TÃø√>∑\eTì nuÛÑj·T$TdüTÔHêïs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T y˚\÷s¡T sêe÷Hêj·TT&ÉT‘√ nHêïs¡T ªnj·÷´!
117 H˚qT n+<ä]˝≤>± |æ#Ã· eTà, ô|+#·\Hêj·TT&çøÏ ø£*>±qqTø=+≥THêïyê?µ
nì. »ìà+∫q|ü⁄&˚ ‘êeTT »qq eTs¡D s¡Væ≤‘·T˝…’q Ä‘·àj·Tqï C≤„q+
yê]≈£îqï≥T¢ á $wüj·TeTT ‘Ó*j·TCÒdüTÔqï~.
#·\e÷Hêj·TT&ÉT lkÕ«$Tyê]‘√ nHêï&ÉT ªkÕ«MT! sêeTT&ÉT,
ø£èwüßí&ÉT yÓTT<ä\>∑T yê]øÏ ≈£L&Ü >∑Ts¡Te⁄Hêïs¡T. eT] MT≈£î >∑Ts¡Te⁄ ˝Ò&ÉT
bÕ&É÷ ˝Ò&ÉT, @+~ kÕ«MT?µ
lkÕ«$Tyês¡T ª#·\e÷Hêj·TT&Ü! |æ#êÃ @$T ˙≈£î? Ç~ |ü<√#·÷|ü⁄,
˙yÓs¡T>∑e⁄˝Ò, ˙e⁄ @eTHêï ø√s¡Tø√! yê≥+‘·≥y˚ ekÕÔsTT. Hê≈£î
212
>∑Ts¡TyÓ+<äTø£j·÷´, HêHÓ‹Ôq eTs¡˝≤?µ nHêïs¡T.
ÄHê{Ï sêÁ‹ #·\e÷Hêj·TT&ç uÛ≤s¡´≈£î lkÕ«$Tyês¡T ˇø£
~e´<äs¡Ùq+ Á|ükÕ~+#ês¡T. ã+>±s¡T X¯Øs¡+, ã+>±s¡T q>∑\T <Ûä]+∫
ˇø£ Ád”Ô, lkÕ«$Tyê]ì eTs=ø£ e÷eT÷\T #·s¡à+ >∑\ Ád”ÔøÏ #·÷|ü⁄‘·÷,
ªyÓ+ø£j·T´ kÕ«$T n+fÒ áj·TH˚µ nì #ÓãT‘√+~. á <äèX¯´+ #·÷∫
#·\e÷Hêj·TT&ç uÛ≤s¡´ ìÁ<ä˝ÀH˚ ªáyÓT e∫Ã+~. <äDí+ ô|≥º+&çµ nì
¬s+&ÉT e÷s¡T¢ n]∫+~. @$T≥ì ÄyÓTqT ìÁ<ä˝Ò|æ n&ç–‘˚ ô|’ $wüj·T+
#Ó|æŒ+~. Hêj·TT&ÉT |üXÊÃ‘êÔ|ü|ü&ç lkÕ«$Tyê]øÏ uÛÑ»q #˚j·T+&ç nì
n+<ä]ì ñ‘ê‡Vü≤|üs¡#ês¡T. ô|’q lkÕ«$Tyês¡T ª>∑Ts¡TyÓ+<äTø£j·÷´, Hê
HÓ‹MÔ T<ä?µ nHêïs¡ì >∑eTì+#êeTT. Bì ns¡+ú ‘·eT≈£î yÓTT<ä≥ >∑Ts¡Te⁄ 118
˝Òsì¡ ø±<äT. Á|üdTü ‘Ô +· yês¡Tqï n<Ó«’ ‘·d‹úæ ˝À eTs¡˝≤ ‘·eTø=ø£ >∑Ts¡Te+≥÷
nedüs¡+ ˝Ò<äì e÷Á‘·y˚T. ø±s¡D+ ˇø£|ü⁄Œ&ÉT ô|+#·\ø√q˝À mes√
ãTTw”X¯«s¡T&ÉT lkÕ«$Tyê] Hê\ÿMT<ä @yÓ÷ ÁyêXÊs¡≥ >∑<ëj·Tì n&ç–q
uÛ Ñ ≈ £ î Ô ì ‘√ ªyÓ T Æ d ü ÷ s¡ T eTVü ‰ sêC≤ <√eqb˛‘· T +fÒ #· ÷ #êeTqTø√,
eTqπøyÓTTdüTÔ+~? eTq+ #˚düT≈£îqï<˚ >∑<äj·÷´ eTq≈£îµ nì nHêïs¡T.
n+fÒ Ä<Ûë´‹àø£+>± ˇø£ >=|üŒ eTVü≤˙j·TT&ÉT ‘·eT≈£î ‘ês¡dæ˝≤¢s¡ì
yês¡T eTÚq+>± n+^ø£]+∫qfÒ¢ nsTT+~. ø±≈£î+fÒ |üPs¡«|ü⁄DéTT, 119
ñ‘·eÔ TyÓTqÆ |üPs¡«»qà dü+kÕÿs¡eT÷ ñ+fÒH>˚ ±˙ n≥Te+{Ï eTVü‰sêE\
≈£î≥T+ãeTT˝À ˇø£&ÉT »ìà+#·˝Òq≥T¢ á »qà˝À dü<äTZs¡T nqTÁ>∑Vü‰ìï
bı+<äC≤\&Éì e÷Á‘·y˚T yê] ôV≤#·Ã]ø£.
ªuÛÑ>∑eBZ‘· n+‘ê 64 #·÷|ü⁄\≈£î Çe‘·\ yêfi¯flπø ñ|üjÓ÷>∑+.
n+‘·≈£î ô|’#·÷|ü⁄yê]øÏ uÛÑ>∑eBZ‘· #ê\<äTµ nHêïs¡T.
ªˇø£|ü⁄Œ&ÉT ô|+#·\ø√q n&Ée⁄\˝À 3 s√E\T sêÁ‹+ãefi¯ófl
>∑&çù|yê&çì. ˝Àø£+ ‘Ó*ùd~ ø±<äT, nqï+, ˙fi¯fl dü+>∑‹ ‘Ó*j·T<äT. ˝Àø£+
‘Ó*dæq|ü⁄&ÉT >√qT|ü˝…¢≈£î e∫Ã me]HÓ’Hê n&ç– ô|{Ïº+#·T≈£î ‹H˚yê&çìµ.
ª19, 20 dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT‡˝À bÕeTT Hê ø±*ô|’ ø±fÒdæ |ü&É>∑
$|æŒ ì*∫+~. eTT\T¢>∑Ás¡‘√ ø=≥ºuÀj·÷qT. ø±˙ n~ ø£]#˚dæ+~ ø£<ë
ø={Ïº e÷Á‘·+ ˝≤uÛÑy˚T$T≥ì Ç+{ÏøÏ b˛j·÷qT. ø±˙ $wü+ mø£ÿ˝Ò<äT.
213
e÷eT÷\T>± uÛÀ+#˚dæ ìÁ<äb˛j·÷qTµ nì dü«j·T+>± ‘·eT ùde≈£î\≈£î
#ÓbÕŒs¡T.
ªMfi¯fl+‘ê ãTTwüß\T, #·÷&ÉT m+‘·eT+~ m{≤¢ ‹s¡T>∑T‘·THêïs√
#·÷&É+&çµ n+{≤s¡T, eTqπøMT ø£ì|æ+#·<äT.
e∫Ãq uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î lkÕ«$Tyês¡T N{°\ MT<ä ‘êeTT #Ó|Œæ q dü+<˚XÊìï
uÛ≈Ñ î£ \Ô #˚‘· ÁyêsTT+∫ Äos¡«~+∫ Á|ükÕ~düT+Ô &˚yês¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î yês¡T
ÁyêsTT+∫q N≥T¢ Ç˝≤ ñ+&˚$.
ø√≥T¢, |ü&É>∑\T, eTDT>∑T\T, sêX¯ó\T nì ÁyêsTTdüTÔ+fÒ ªMT uÛ≤wü
ns¡ú+ ø±e&É+ ˝Ò<äT kÕ«MTµ n+fÒ lkÕ«$Tyês¡T ª|ü<äVü‰s¡T uÛ≤wüü\≈£î ô|’
uÛ≤wü <˚eHê>∑s¡ uÛ≤wü. Ç~ ø£*j·TT>∑ <˚e⁄fi¯flπø n*$ ø±˝Ò<äT. MTπø$T
ns¡úeTe⁄‘·T+~. Ç~ ô|’˝Àø£+ ˝…ø£ÿµ nHêïs¡T. ø=+<ä]øÏ ª|ü<äe #·÷|ü⁄
eTìwæ, |ü<äe#·÷|ü⁄˝À Áyêdæq~µ nì #Óù|Œyês¡T. ns¡úy˚T$T≥ì n&ç–‘˚
ªn~ <˚e#·÷|ü⁄. düeTTÁ<ë\ MT<ä Ä #·÷|ü⁄≈£î n&˚¶˝Ò<äTµ nHêïs¡T.
eTs=ø£|ü⁄Œ&ÉT ªø£*j·TT>∑ <˚e⁄fi¯fl #·÷|ü⁄ Äs¡T\ø£å\ #·÷|ü⁄. y˚TeTT ≈£L&Ü
Äs¡T \ø£\å #·÷|ü⁄ es¡≈î£ |üì#˚jT· >∑\eTTµ nì, l eTT$Tà&çes¡+ u≤\jÓ÷–
uÛÑ≈£îÔ&ÉT eùdÔ ªu≤\jÓ÷– 4 \ø£å\ #·÷|ü⁄˝À ñHêï&Éµì nHêïs¡T.
Ç˝≤π> ‘·\T|üPs¡T #Ós√¢|ü˝…¢˝À lkÕ«$Tyês¡T j·TT+&É>± HÓ\÷¢s¡T
qT+&ç e∫Ãq ¬s&ç¶>±]øÏ Ç≥Te+{Ï |ü]uÛ≤wü‘√ ì+&çq N{°ì ÁyêsTT+∫
Ç#êÃs¡T. n|ü⁄Œ&É‘·&ÉT <ëì n+‘·sês¡úy˚T$T{À e÷≈£î ‘Ó*ùd e÷≥\˝À
$|æŒ #Ó|üŒ+&ç nì ø√sê&ÉT. n~ <˚euÛ≤wü n˙, <ëìì $|æŒ #Ó|üŒsê<ä˙
lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒHê n‘·&ÉT ‘·q |ü≥Tº $&ÉTe˝Ò<äT. ªkÕ«MT! MTs¡T <ëìì
$|æŒ #Ó|æŒq≥¢sTT‘˚ MTs¡T ø√]q <äøÏåD düeT]ŒkÕÔqTµ nHêï&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT
lkÕ«$Tyês¡T ªnsTT‘˚ Hê\T>∑T \ø£\å T ø£≥Tº #Ó|⁄ü ‘êqTµ nHêïs¡T. n‘·&<É b˚ ˛‘·
(‹]– e÷{≤¢&≈É î£ +&Ü) b˛j·÷&ÉT. Ç˝≤H˚ Ç+¬ø+<äs√ uÛ≈Ñ î£ \Ô T lkÕ«$Tyê]
q&ç>±s¡T. Äj·Tq ªÇ~ <˚e uÛ≤wüj÷· ´, Bì ø£s+ú¡ #ÓbÕŒ\+fÒ eT∞fl Ç+ø=ø£&TÉ
~–sêyê*µ nì nHêïs¡T. n{Ïº~ lkÕ«$Tyê] jÓTTø£ÿ ì»‘·‘·«+.
ÄHê{Ï »MT+<ës¡ T \˝À ˇø£ ¬ s ’ q yÓ + ø£ Á {≤eTsêE j· T »„ +
#˚j·T‘·\ô|{Ïº e÷<Ûäe<ëdüTe˝… Hê\Tø£˝Òì >∑+≥\T ÁyÓ÷–+#· düeTs¡Tú&Ó’q
214
eTVü‰‘·Tà\ ø=s¡≈£î nH˚«wædü÷Ô, lkÕ«$Tyê]ì >∑÷]Ã $ì yê]ì
rdüT≈£îs¡eTàì eTìwæì |ü+bÕs¡≥. yÓ+ø£Á{≤eTsêE >±] »qà eè‘êÔ+‘·eTT,
»qq ‘˚B e¬>’sê lkÕ«$Tyês¡T ÁyêsTT+∫ ˇø£ N{°ì Ä e∫Ãq eTìwæ
<ë«sê |ü+bÕs¡T. n~ #·÷∫ áj·Tq »qq ‘˚B K∫Ã‘·+>± #Ó|æŒq+<äT≈£î
lkÕ«$Tyê]j· T +<ä T uÛ Ñ ø Ï Ô ≈£ î ~] uÛ ≤ sêúÛ Ñ s ¡ Ô \ T lkÕ«$Tyê]ì
ÄVü‰«ì+#·&ÜìøÏ e#êÃs¡T. Ä düeTj·T+˝À lkÕ«$Tyês¡T ãTs¡<ä˝À ~–
‘·\+‘ê ãTs¡<ä |üPdüTø=ì |æ∫Ãyêìe˝… ñHêïs¡≥. sêE <ä+|ü‘·T\T Ä
ãTs¡<ä˝À ~– lkÕ«$Tyê]øÏ qeTdüÿ]+∫ ‘·eT j·T»„eTTq≈£î s¡eTàì
n]ú+#ês¡T. ‘·sT¡ yê‘· lkÕ«$Tyês¡T Ä j·TC≤„ìøÏ yÓ[fl Hê\Tø£˝ìÒ >∑+≥\T
ÁyÓ÷–+#ês¡T.
215
ne<Ûä÷‘· ©\
kÕ<Ûäq
kÕ<Ûäq n+fÒ @$T{À e÷‘êJ ‘·T\X¯eTà e+{Ï
>∑Ts¡Tø£è|ü≈£î bÕÁ‘·T˝…’q yê] J$‘ê\qT u≤>± ‘·s¡∫
#·÷∫qf…Æ¢‘˚ ‘Ó\TdüTÔ+~. yÓTT<ä{Ï kÕ<ÛäqyÓTÆq ìcÕÿeTø£s¡à
120 |òü*ùdÔH˚ eTTeTT≈£åîe⁄\T #˚ùd »|üeTT, <Ûë´qeTT, uÛÑ»q
|üP» e¬>’sê dü|òü\eTÚ‘êj·Tì XÊÁkÕÔ\T #Ó|ü⁄ÔHêïsTT. á
$wüj·T+ ‘·T\X¯eTà>±] m&É\ kÕs¡úø£yÓTÆ+~. á eTVü‰‘·*¢ lkÕ«$Tyê]
ùde≈£î n+øÏ‘e· Tj·÷´ø£ ô|q’ #Ó|Œü ã&çq »|üeTT e¬>s’ ê @Hê&É÷ #˚jT· ˝Ò<Tä .
ø±˙ lkÕ«$Tyês¡T ªneTà Çø£ e#˚Ã~ ˝Ò<äTµ nì ‘·T\X¯eTà≈£î Äosê«<ä
N{° Áyêdæ Á|ükÕ~+#ês¡T. n+‘˚>±ø£ ÄyÓT≈£î ms¡Tø£ ø£\<äT nH˚+<äT≈£î
ìs¡÷|üD>± e÷‘êJ ‘·T\X¯eTà>±s¡T ìsê´DyÓTÆq eT÷&ÉT HÓ\\≈£î ø√&É*øÏ
dü«|üï <äsÙ¡ q$T∫Ã ªH˚qT eTs¡˝≤ »qà≈£î e#˚Ã~ ˝Ò<Tä . lkÕ«$Tyês¡T eTs¡˝≤
»qà≈£î ekÕÔs¡Tµ nì #Ó|æŒq~. ÄyÓT eTq eT<Ûä´ ñ+&É>± á $wüj·÷H˚ï
ÄyÓT ≈£îe÷s¡T&ÉT ªkÕ«$T eTs¡˝≤ »qà≈£î ekÕÔ&Ü?µ nì n&ÉT>∑>± ªmquÛ…’
dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î eTs¡˝≤ e∫Ã ôV≤#·TÃ ‘·>∑TZ\T #·÷#·Tø=ì b˛‘ê&É≥ nì
lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡ì nqTø=+≥THêïs¡Tµ nì ‘·q≈£î ‘Ó*dæ ≈£L&Ü
‘Ó*j·TqfÒ¢ #Ó|æŒ+~.
e÷‘êJ ‘·T\X¯eTà>±s¡T á $<Û+ä >± »qàsêVæ≤‘·´+ #˚dTü ≈£îH˚+<äT≈£î
#˚dæq kÕ<Ûäq˝Ò$?
ˇπø ˇø£ kÕ<Ûqä . dü<Tä sZ T¡ &Óq’ lkÕ«$Tyê]ì Á‹ø£sD¡ X¯ó~∆>± n#·+#·\
$XÊ«dü+‘√ Bø£å‘√ ùd$+#·&Éy˚T.
ªX¯Øs¡+ Ç+Á~j·T+ ÁbÕD+ ns¡ú dü«»q u≤+<ÛäyêHé
Ä‘·à<ësê~Ûø£+ düs¡«+ dü<äTZs¡TuÛÀ´ ìy˚<äj˚T‘Yµ
nqï >∑Ts¡T^‘· yêø±´ìï áyÓT dü+|üPs¡í+>± Ä#·]+∫+~.
216
ne<Ûä÷‘· ©\ kÕ<Ûäq
lkÕ«$Tyê]øÏ, yê] ãè+<ëìøÏ, <äs¡ÙHês¡ú+ e∫Ãq uÛÑ≈£îÔ\≈£î ìs¡+‘·s¡+
e+≥#˚dæ ô|≥º&yÉ T˚ áyÓT ùde. ‘·q @¬øø’ £ |ü⁄Á‘·T&ÉT eTs¡D≤edü˝ú À ñHêï&Éì
‘Ó*dæ ≈£L&Ü Ä _&É¶qT #·÷#˚+<äT≈£î yÓfi¯fleT+{≤sê? e<ä›+{≤sê? nì
lkÕ«$Tyê] Ä»„ ø=s¡≈£î m<äTs¡T#·÷∫q ‘ê´>∑o*. ª˙e⁄ ˙ _&É¶qT
#·÷#˚+<äT≈£î b˛qø£ÿs¡˝Ò<äT. Äj·Tq u≤>∑T+{≤&ÉT˝Ò!µ nì lkÕ«$Tyês¡T
#Ó|æŒq|ü⁄Œ&ÉT dü+‘√wü+>± lkÕ«$Tyê] düìï~Ûì M&Éì uÛ≤>∑´XÊ*. á
$<Û+ä >± eTeTø±s¡+ q•+#˚+<äT≈£î ÄyÓT @ Á>∑+<∏ë\÷ #·<eä ˝Ò<Tä . eTqq+
#˚j·T˝Ò<äT. nqq´Á|”‹‘√ lkÕ«$Tyê] ùde ø=s¡≈£î düs¡« ø√]ø£\q÷
$&ÉHê&ç+~. lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ÿ ø£åD+ m&Éu≤f…ÆHê ‘·q≈£î ÁbÕDVü‰ì
»]–q+‘· düŒwü+º >± uÛ≤$+∫+~. ø£qTø£H˚ lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\q eTeTø±s¡
ã+<Ûä+ ‘Ó–b˛sTT+~.
»qà»qà\T>± ‘êHê]®+∫q ‘ê´>∑eTj·T dü+kÕÿs¡y˚T ÄyÓTqT
lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·≈£î #˚]Ã+~. ‘êqT \øå±~Ûø±]jÓÆT e⁄+&ç ≈£L&Ü
n+<ä]˝≤>± e+<ä\ø=\~ Ns¡\T ô|f…º\˝À ÁeT–Zb˛˙j·Tø£ uÛÑs¡Ô≈£î
‘Ó*j·T≈£î+&Ü n˙ï ù|<ä\≈£î <ëq+ #˚dæ ¬s+&ÉT Ns¡\‘√H˚ kÕ+kÕ]ø£
J$‘·+ yÓfi¯flãT∫Ãq <ëqø£s¡í áyÓT.
lkÕ«$Tyê] ùdeø£+øÏ‘·eTj·÷´ø£ ˇø£|ü⁄Œ&ÉT e÷qV”≤q+>±j·TTqï
ˇø£ nHê<∏äqT #·÷∫q|ü⁄Œ&ÉT ‘·q Ns¡˝À dü>∑+ Ns¡ ∫+∫ <ëq+ #˚dæ
$T–*q dü>∑+ Ns¡‘√H˚ X¯Øsêìï ø£|æŒj·TT+#·T≈£îqï yÓ’sê>∑éT÷]Ô.
Ç+{Ï qT+∫ ãkÕÔ $Ts¡|üø±j·T\T ‘Ó|æŒ+∫ ¬s+&Ée s√E≈£î ãkÕÔ
U≤∞ #˚dæq eTVü‰‘·*¢ áyÓT. ø=ìï #êø£*yêfi¯fl≈£î, ø=ìï eT+>∑*yêfi¯fl≈£î,
eT]ø=ìï |üìyêfi¯fl≈£î, ø=ìï ìs¡Tù|<ä˝…’q j·÷#·≈£î\≈£î, $T–*q$
ÄÁX¯eTeTT˝À |ü#·Ãfi¯fl≈£î Ks¡TÃ#˚dæq+<äTq eT÷&ÉeHê{ÏøÏ eTs¡˝≤
$Ts¡|üø±j·T\≈£î ø£s¡Ty˚ nj˚T´~. ªn<˚$T{Ï nyê«! n˙ï n{≤¢ Ks¡TÃ #˚ùdÔ
m{≤¢?µ n+fÒ ªeTq*ï ø£ìô|≥Tºø√qT+&˚ yêfi¯fl≈£î >∑Tô|Œ&ÉT $Ts¡|üø±j·T\T
≈£L&Ü ô|≥º≈£î+&Ü m{≤¢>∑j·÷´µ nH˚~.
≈£Ls¡>±j·T\T <=s¡ø£ì eT+∫ y˚dü$ø±\+˝À ‘√≥˝À |ü+&Üj·Tì
mes√ Hê\T>∑T kıs¡ø±j·T\T ‘Ó∫Ã Ç#êÃs¡T. Hê\T>∑÷ ˇπøs√E ≈£Ls¡
#˚ùddæ+~. Ç<˚$T≥yê« πs|ü{ÏøÏ ˇø£f…ÆHê ñ+#·≈£L&É<ë? n+fÒ ªñ+~
217
kÕ<Ûäq ne<Ûä÷‘· ©\
>∑<ë! ‹˙ï˝Òj÷· ´ bÕ|ü+, ÄX¯rsê ‹+{≤s¡T. Ç$ Çø£ÿ&É e⁄+fÒ Çø£ me«s¡÷
eTs¡˝≤ rdüT≈£îsês¡T. @MT ˝Ò≈£î+&Ü ñ+fÒ lkÕ«$Tyês¡T mes√ ˇø£]
#˚‘· eTs¡˝≤ ‘Ó|æŒkÕÔs¡Tµ nH˚~. ÄyÓT #Ó|æŒ+~ nø£åsê˝≤ ì»eTj˚T´~.
121 kÕ{Ï Je⁄\T ‘·è|æÔ #Ó+<ä≥y˚T ÄyÓT <Û˚´j·T+. ªnìï Je⁄\˝À H˚qT
ñHêïqTµ nì lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T >∑<ë!
e÷‘êJ ‘·T\X¯eTà>±]øÏ >∑\ eTs=ø£ eTTKýÓTqÆ <Ó’Mdü+|ü<ä
ìcÕÿ|ü≥éTT. Áø=‘·Ô>± lkÕ«$T <äs¡ÙHês¡ú+ e∫Ãq yê]øÏ lkÕ«$Tyê]øÏ
n‹ düMT|ü+˝À ≈£Ls√Ãyê\ì, yê]ì ‘êøÏ qeTdüÿ]+#·Tø√yê\ì ñ+≥T+~.
<ëìï lkÕ«$Tyês¡T n+^ø£]+#·s¡T. ø£qTø£ áyÓT yê]ì lkÕ«$Tyê]øÏ
<ä>∑Zs¡>± b˛e<ä›ì n]∫ ‘·>∑Te⁄˝≤&˚~. ª@+ eTqTwüß\T MTs¡T? ‘·\ø±j·T
˝Ò<ë? Äj·TH˚$T eTq˝≤+{Ï eTìwüqT≈£î+≥THêïsê? sê+&ç sê+&ç
<ä÷s¡+>±µ nì >∑<äe÷sTT+∫ n]#˚~. |ü~ ì$TcÕ\ ‘·s¡Tyê‘· Ä uÛÑ≈£îÔ\T
e+≥XÊ\˝À ÄyÓTø£+≥ |ü&Ü¶s+¡ fÒ Ç+<ëø£ ÄyÓT ns¡∫ ø£d]æ ø={Ïqº $wüjT· +
»s¡>∑q≥T¢ ‘êH˚ yê]‘√ e÷{≤¢&˚~. yê]øÏ @+ ≈£Ls¡ ÇwüºyÓ÷ n&ç–
‘Ó\TdüTø=ì yê]øÏ ‘·è|æ>Ô ± uÛÀ»q+ ô|fÒ~º . lkÕ«$Tyês¡T ‹]π> ≈£îÁ>±e÷˝À¢
ø±|ò”, {°\T <=s¡ø£e⁄ ø£qTø£ me¬s’Hê |ü≥ºD yêdüÔe⁄´\T lkÕ«$Tyê]
<äs¡ÙHês¡ú+ ekÕÔs¡ì yê]ø√dü+ ø±|ò”bı&ç, #·¬øÿs¡ <ë∫ô|{Ïº ñ+#˚~.
k˛eT]‘·Hêìï #·÷∫q|ü⁄Œ&ÉT |æ∫Ãø√|ü+ ‘Ó#T· Ã≈£îH˚~ ` lkÕ«$Tyê]
ùde≈£î˝À¢ ø=+<äsT¡ e+‘·T\T ô|≥Tºø=ì |üì m>=ZfyºÒ ês¡T ≈£L&Ü ñ+&˚yês¡T.
yê]ì ìs=àVü≤e÷≥+>± Nyê≥T¢ ô|{Ïº ª<ä+&ÉT>∑ ‹+&ç ‹+fÒ lkÕ«$Tyê]øÏ
u≤ø°|ü&ÉT‘ês¡Tµ nì ìø£ÿ∫Ã>± #Óù|Œ~. Ä k˛eT]b˛‘˚ eT<Ûë´Vü≤ï+
nHêïìø=ùdÔ Äj·Tq ø√]+~ Áù|eT‘√ ‘·è|æÔ>± ô|fÒº~. Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT ªô|{ÏºHê
‹{ÏºHê neTà≈£î ny˚Tà dü]µ nì #˚‘·T˝…‹Ô qeTdüÿ]+#˚yê&ÉT.
Ç{Ïº dü<äTZDeTT\‘√ ìs¡+‘·s¡eTT lkÕ«$Tyê] ùdej˚T ‘·q
<Û˚´j·TeTT>± ÁX¯$T+∫+~ ø£qTø£H˚ @ kÕ<Ûäq\T #˚j·T≈£îHêï lkÕ«$Tyês¡T
áyÓT≈£î ªneTà Çø£ e#˚Ã~ ˝Ò<äTµ nì ôd\$#êÃs¡T. ø£qTø£ eTq+ neTà
J$‘·+ qT+&ç H˚s¡TÃø√e\dæ+~ m+‘Ó’Hê ñ+~.
nH˚ø£ dü+e‘·‡sê\T>± lkÕ«$Tyê]ì ø=\T#·T≈£î+≥Tqï HÓ\÷¢s¡T,
|òü‘˚ÔU≤Hé ù|≥ ` uÛ≤>∑e‘·T\ s¡|òüTTsêeTj·T´>±s¡T Ç˝≤ #ÓãT‘·THêïs¡T.
218
1985˝À H˚qT Ä]úø£eTT>± #ê˝≤ Çã“+<äT\˝À ñHêïqT. <ëìøÏ‘√&ÉT
Hê uÛ≤s¡´ ¬s+&ÉT HÓ\\T>± nHês√>∑´+‘√ eT+#·+˝À ñ+~. 19`12`1985q Hê
uÛ≤s¡´ e÷ ø£cÕº\qT lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìøÏ $qï$+#·Tø=ì ø£+≥‘·&ç
ô|{Ïº+~. Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓT≈£î dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ã ª|üPs¡«»qà
ø£ s ¡ à |ò ü \ + nqTuÛ Ñ $ +#· ø £ ‘· | ü ⁄ Œ‘· T +<ëe÷àµ nì z<ësêÃs¡ T .
26`12`1985q eTs¡˝≤ Hê uÛ≤s¡´≈£î dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ã ª˙≈£î f…Æ+
nsTTb˛sTT+<äì ô|y’ êfi¯ófl ø√s¡Tº˝À rs¡TŒ #ÓbÕŒs¡e÷àµ nHêïs¡T. ªkÕ«MT!
Hê≈£î ∫qï _&É¶\THêïs¡T >∑<ë Ç|ü⁄Œ&ÉT H˚qT b˛‘˚ Ä |æ\¢\ >∑‘˚+ ø±yê*µ
nì <äT'œdü÷Ô lkÕ«$Tyê]øÏ yÓTTs¡ô|≥Tºø=qï~. ª#·÷kÕÔ+˝Òe÷àµ nì
ôd\$#êÃs¡≥ lkÕ«$Tyês¡T. 28`12`1985 ‘˚~ X¯ìyês¡+ H˚qT
>=\>∑eT÷&ç yÓ[fl lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ ‹]– eT<Ûë´Vü≤ï+ 3 >∑+≥\≈£î
Ç\T¢ #˚sêqT. Ä s√E eT<Ûë´Vü≤ï+ 12 >∑+ˆˆ qT+&ç Hê uÛ≤s¡´≈£î >∑T+&ÓH=|æŒ,
Äj·÷dü+ yÓTT<ä˝…’ ÄdüT|üÁ‹øÏ rdüT≈£îyÓfi‚fl Á|üj·T‘·ï+˝À ñHêïs¡T. yÓ+≥H˚
&Üø£ºs¡T>±] Ç+{ÏøÏ rdüT≈£îyÓfi≤fleTT. &Üø£ºs¡T ÄyÓTqT |üØøÏå+∫ ªÇ+{ÏøÏ
rdüT≈£îb˛‘êsê, ÄdüŒÁ‹øÏ b˛‘êsêµ nì ˙fi¯ófl qeTT\T‘·÷ ìs¡T‘ê‡Vü≤+>±
e÷{≤¢&Üs¡T. ªn<˚$T≥+&ç, n˝≤ #Ó|ü⁄‘ês¡T. yÓ+≥H˚ ÄdüT|üÁ‹øÏ |ü<ä+&çµ
nHêïeTT. ªH˚qT bò˛qT#˚dæ $wüjT· + #ÓãT‘êqT MTs¡T rdüT≈£îb˛sTT #˚sÃ¡ +&ç,
H˚qT MT yÓqø±˝Ò ekÕÔqTµ nHêïs¡T &Üø£sº T¡ >±s¡T. HÓ\÷¢sT¡ ø£HïÓ ø£\ ÄdüT|üÁ‹øÏ
rdüT¬ø[fl Áôdº#·sYMT<ä≈£î ~+#·ø£ eTT+<˚ ÄyÓT XÊ«dü ì*∫b˛sTT+~. &Üø£ºs¡T
#·÷∫ Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äT Ç+{ÏøÏ rdüT≈£î yÓfi¯fleTHêïs¡T. ªÇ+‘·<ä÷s¡+
rdüT≈£îe#êÃeTT >∑<ë <äjT· #˚dæ ÄøÏ‡»Hé ô|{Ïº MT Á|üjT· ‘·ï+ MTs¡T #˚jT· +&çµ
nì ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶eTT. ÄøÏ‡»Hé ô|{Ïº yÓ+≥H˚ s¡ø£Ô|üØø£å #˚XÊs¡T. s¡ø£ÔeT+‘ê
q\¢>± e÷] ñ+~. á ‘·‘·+>∑+ nj˚T´˝À>± ˇø£ ns¡>∑+≥˝À eTs¡˝≤
ÄyÓT≈£î XÊ«dü yÓTT<ä˝…’ &Üø£ºs¡T>±]ì ÄX¯Ãs¡´|üs¡∫+~. ªeT÷&ÉT >∑+≥\ùd|ü⁄
Ç˝≤π> XÊ«dü ø=qkÕ–‘˚ Ç+»ø£qå T\ <ë«sê s¡ø+Ô£ jÓTTø£ÿ s¡+>∑T e÷πsÃ+<äT≈£î
M˝Ö‘·T+~. n+‘ê <Óy’ êqTÁ>∑V≤ü +µ nì &Üø£sº T¡ yê] Á|üjT· ‘·ï+ #˚dTü HÔ êïs¡T.
nqT≈£îqï f…Æ+ ø£+fÒ eTT+<äT>±H˚ ÄyÓT |ü]dæú‹ yÓTs¡T¬>’+~. á˝À>± e÷
≈£î≥T+ã &Üø£ºs¡T ≈£L&Ü e∫Ã ÄyÓTqT #·÷#ês¡T.Ç<ä›s¡T &Üø£ºs¡¢≈£î y˚TeTT
ø£è‘·»„‘ê_Ûe+<äqeTT\T ‘Ó*|æq|ü⁄&ÉT ªÇ~ πøe\+ Á|üuÛÑTe⁄ jÓTTø£ÿ ø£è|ü ‘·|üŒ
219
e÷ Á|ü»„ @MT˝Ò<Tä . Á|üuTÑÛ e⁄≈î£ k˛ÔÁ‘·eTT\T #Ó*+¢ #·+&çµ nì #ÓbÕŒs¡T. »qe] 15,
1986 es¡≈£î ÄdüT|üÁ‹˝À ∫øÏ‘·‡bı+~ Á|üdüTÔ‘·+ lkÕ«$Tyê] ø£è|ü e\q
düTK+>± ñHêïeTT.
1985 dü+ˆˆ ˝À Hê uÛ≤s¡´≈£î lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ã
L.Min.E. nì |ü\ø£ MT<ä Áyêdæ #·÷|ü⁄‘T· Hêïs¡T. ‘Ó\y ¢ ê] áyÓT L.Min.E.
n+fÒ ns¡úy˚T$T≥ì e÷ ≈£îe÷s¡TDÏí n&ç–+~. n~ bÕ*f…øÏïø˘˝À yÓTÆì+>¥
Ç+»˙]+>¥ ø√s¡‡ì #ÓbÕŒ&ÉT. nsTT‘˚ ªkÕ«$T Hê≈£î sêÁ‹ dü«|üï <äsÙ¡ q$T∫Ã
ìqTï L.Min.E. #·~$+#·eTHêïs¡T. >∑qTø£ ˙e⁄ <ëìì #·<äTe⁄≥≈£î
Á|üj·T‹ï+#·Tµ nì #Ó|æŒ+~. Ä |æ\¢yê&ÉT S.S.C. ˝À »qs¡˝Ÿ ˝…ø£ÿ\T,
Ç+≥sY˝À ˝…ø£ÿ\ Á>∑÷|ü⁄ rdüTø=ì ‘·bÕŒ&ÉT. >∑qTø£ m+Á≥Hé‡ ÁyêùdÔ ‘·q≈£î
ôd\ø£åHé sê<äT >∑qTø£ ÄyÓT dü«|üï+ ø±ø£‘ê∞j·TyÓTÆq |æ∫Ã <Û√s¡DÏ nì
m>∑‘ê[ #˚XÊ&ÉT.
ø±˙ ø=Hêïfi¯fl≈£î ∫Á‘·+>± $TÁ‘·T\ Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√ bÕ*f…øÏïø˘
m+Á≥Hé‡ ÁyêùdÔ kÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒqfÒ¢ yÓTÆì+>¥ Ç+»˙]+>∑T˝ÀH˚ d”≥T
e∫Ã+~. ø±˙ Ä]úø£ Çã“+~ e\q ø±˝ÒJ˝À #˚s¡˝Ò<äT. |ò”E ø£fÒº f…Æ+
nsTTb˛sTT+~.
Ä düeTj·T+˝À e÷ nu≤“sTT ∫Hêïj·Tq ø£&É|ü qT+&ç bò˛qT #˚dæ
dü+>∑‹ ‘Ó\TdüTø=ì ª|ò”E ø£fÒº+<äT≈£î f…Æ+ bı&ç–+#ês¡T. d”≥Tb˛‘˚ eTs¡˝≤
sê<äT. >∑qTø£ ‘·|üŒø£ #˚]Œ+#·eTµì Áb˛‘·‡Væ≤+#ê&ÉT. lkÕ«$Tyê] ø£è|ü
e\q |æ\¢yêì ‘ê‘·>±s¡T Ä |æ\¢yêì #·<äTe⁄ø£j˚T´ Ks¡TÃ n+‘ê uÛÑ]kÕÔqì
Vü‰MT Ç∫Ã ø±˝ÒJ˝À #˚]Œ+∫ #·~$düTÔHêïs¡T.
122 eTq+ ÁX¯<ë∆uÛÑ≈£îÔ\‘√ lkÕ«$Tyê]ì ùd$düTÔ+fÒ eTq+
lkÕ«$Tyê]ì n]ú+#·ø£b˛sTTHê>±˙ nedüs¡+ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT eTqπø~
eT+∫<√ n~ »]π>≥≥T¢ lkÕ«$Tyêπs #·÷kÕÔs¡ì eTq+ >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.
e÷ ≈£î≥T+ãeT+‘ê lkÕ«$Tyê] ¬ø+‘√ ãTTD|ü&ç j·TTHêïeTT.
lkÕ«$Tyês¡T e÷≈£î ÁbÕD<ëq+ #˚dæ ø±bÕ&çq nH˚ø£ dü+<äs¡“¤eTT\˝À
Ç~ ˇø£{Ï. 1986 dü+ˆˆ˝À Hê uÛ≤s¡´ >∑T+&ÓH=|æŒ, s¡ø£Ôb˛≥T‘√
u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·T+~. HÓ\÷¢sT¡ yÓ<’ ´ä +‘√ qj·T+>±ø£ eTÁ<ëdüT nb˛˝À ÄdüŒÁ‹˝À
220
#˚]Œ+#êeTT. Çs¡yÓ’ y˚\ s¡÷bÕj·T\T Ks¡ÃsTTq|üŒ{Ïø° ÄyÓT u≤<Ûä\T Ç+ø±
m≈£îÿe>∑T#·Tqï$ >±˙ ‘·>∑Z˝Ò<äT. X¯Øs¡eT+‘ê yê|ü⁄ e∫Ã, ‘·\ qsê\T
yê∫ $|üØ‘·+>± u≤<Ûä|ü&ÉT‘·T+~. sêÁ‹+ãefi¯ófl ø£+{Ï MT<ä eT÷‘·˝Ò<äT.
H˚Hê u≤<ÛäqT #·÷&É˝Òø£ eTqdüT˝À #ê˝≤ u≤<Ûä|ü&ç lkÕ«$T MT<ä
ìwüO˜s¡|ü&Ü¶qT. Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T Hê dü«|üï+˝À Neprosal nH˚
ô|<ä› nø£åsê\T Áyêdæ #ê˝≤ùd|ü⁄ #·÷bÕs¡T. yÓ+≥H˚ yÓT\≈£îe e∫Ã+~. Ä
ù|s¡T ø±–‘·+ MT<ä Áyêdæ ô|≥Tºø=ì ‘Ó\¢yê] eT+<äT\cÕ|ü⁄˝À $#ê]ùdÔ
n~ s¡øbÔ£ ˛≥T≈£î yê&˚ ˇø£ eT+<äì ‘Ó*dæ+~. ø±˙ Ä eT+<äTqT Ç+‘·es¡≈î£
@ &Üø£sº ÷¡ áyÓT≈£î yê&É˝<Ò Tä . <ëìï yê&ÉeTì n&ç–‘˚ &Üø£sº T¡ ¢ ø√|ü|&ü ‘É ês¡ì
‘·\∫ ø=+#Ó+ j·TTøÏÔ#˚XÊqT.
ªkÕsY! HÓÁ|ükÕ˝Ÿ nH˚ e÷Á‘· yê&ç‘˚ e÷yêfi¯fl≈£î Ç+‘·≈£î eTT+<äT
s¡ø£Ôb˛≥T ø=+#Ó+ ‘·–Z+~. y˚TeTT>± dü\Vü‰ Çe«&É+ u≤>∑T+&É<äT. MT
dü\Vü‰>± <ëìï MT ˝…≥sYôV≤&é MT<ä Áyêdæe«+&çµ nì e÷ ≈£î≥T+ã &Üø£sº T¡ qT
n]ú+∫ ÁyêsTT+#·Tø=ì yÓ[fl eTÁ<ëdüT &Üø£sº ≈¢¡ î£ #·÷|æ+∫ Ä eT+<äT yê&ÜqT.
∫Á‘·+>± ÄyÓT u≤<Ûä\T ñ|üX¯$T+#êsTT. yÓ+≥H˚ &çdt#Ûê]® #˚sTT+#·Tø=ì
Ç+{ÏøÏ e#˚ÃXÊeTT. Ç‘·s¡ eT+<äT˝Ò ˝Ò≈£î+&Ü Ä eT+<äT‘√H˚ ‘·«s¡˝À
ÄyÓT≈£î dü«düú‘· #˚≈£L]+~.
n≥T ‘·sê«‘· ÄyÓT≈£î dü«|üï+˝À lkÕ«$Tyês¡T ◊<äT ã‘êÔsTT |ü+&ÉT,¢
◊<äT sê– ô|d’ \ü T Á|ükÕ~+#ês¡T. n~ yÓTT<ä\T ã‘êÔsTT |ü+&És¢ d¡ yü T˚ ÄyÓT≈£î
eTTKýÓTÆq ÄVü‰s¡+>± dü]|ü&ç+~. sê– ô|’dü\T Á|ükÕ~+#·&É+ e÷
uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À Ä]úø±_Ûeè~∆ì dü÷∫düTÔ+~.
ÄyÓT u≤<Û\ä ˙ï ñ|üX$¯ T+∫Hê bÕ*b˛sTTq≥T¢qï X¯Øs¡+, ˙s¡deü TT
‘·>∑Z˝Ò<äT. ˇø£ HÓ\ m<äTs¡T #·÷∫Hê |üP]Ô Äs√>∑´+ #˚≈£Ls¡ø£b˛j˚Tdü]øÏ
Çø£ M\T˝Ò<ìä düs«¡ uÛ≤s¡+ kÕ«$Tô|’ y˚dæ ˇø£ yês¡+ s√E\T >=\>∑eT÷&ç˝ÀH˚
ñ+≥÷ lkÕ«$Tyê] dü e ÷~Û n_Û ù wø£ » \+ ùd$+∫+~. eTq+
qeTà˝Òq+‘·>± ÄyÓT Äs√>∑´+˝À eT+∫e÷s¡TŒ>∑*Z HÓ\\ ‘·sã¡ &ç bÕ*b˛sTT
ã\V”≤q+>± ñqï X¯Øs¡+ yês¡+ s√E\˝À e÷eT÷\T s¡+>∑Te∫Ã ã\+
#˚≈£Ls¡&ÉeT+fÒ n~ Ä dü<äTZs¡T <äs¡Ùq Á|üuÛ≤e+ >±ø£ eTπseT>∑TqT.
lkÕ«$Tyê] düe÷~Û <äs¡Ùq Á|üuÛ≤e+ n+‘· eTVæ≤e÷ì«‘·yÓTÆq<äì 123
221
>∑T]Ô+#êeTT. Ç≥T¢ ` uÛ≤>∑e‘·T\ s¡|òüTTsêeTj·T´.
ô|qeü]Ô yêdüÔe⁄´\T b˛\T eTkÕÔqj·T´ (R.T.C. HÓ\÷¢s¡T) ‘·q≈£î
lkÕ«$Tyê]ô|’ m˝≤ uÛÑøÏÔ ≈£î~]+~ nH˚ $wüj·T+ Ç˝≤ $e]+#ês¡T.
ªyÓsTT´ >=i…¿\˝À ñHêï eTq >=Ái…qT ø±\Tã{Ïº ˝≤≈£îÿsêHêµ nqï
lkÕ«$Tyê] e÷≥ Hê j·T+<äT ì»yÓT+Æ ~. H˚qT HêdæøÔ £ dæ<ë∆+‘ê\ ø£+øÏ‘y· TÓ Æ
<˚e⁄ì j·T+<äT $XÊ«düeTT˝Òì s√E\$. kÕ«eTT\+fÒH˚ @e–+|ü⁄.1981˝À
H˚qT Ç+{Ï˝À ˝Òì düeTj·T+˝À ¬s+&ÉTy˚\ s¡÷bÕj·T\T #˚ùd e÷ ãÁ¬s≈£î
Á|üe÷<äyÓTÆq »ãT“ #˚dæ+~. eT÷&ÉT s√E\ qT+&ç Ä&Éyêfi¯ófl ∫qï ∫qï
yÓ’<ë´\T #˚düTÔHêïs¡T. u§‹Ô>± ˙fi¯ófl, y˚T‘· rdüTø=q&É+ ˝Ò<äT. H˚qT Ç\T¢
#˚πsdü]øÏ |ü]dæ∆‹ #˚sTT <ë{Ï b˛sTT+~. }s√¢ ñqï yÓ≥s¡ïØ ø±+bÂ+&És¡T
düeTj·÷ìøÏ ˝Ò&ÉT. sêÁ‹ 10 >∑+≥\≈£î ~>∑T\T‘√ |ü&ÉT≈£îHêïqT.
Ç+‘·˝À 8 dü+ˆˆ ej·TdüT‡ >∑\ e÷ ‘·eTTàì ø=&ÉT≈£î e∫Ã ªyÓ+ø£jT· ´
kÕ«$T $uÛÑ÷~ ãÁ¬s≈£î ô|&ÜÔ ô|<äHêj·THêµ nHêï&ÉT. ª˙≈£î $XÊ«düeTT+fÒ
ô|≥Tºø√b˛µ nì #Ó|æŒ H˚qT nqï+ ‹q≈£î+&Ü ìÁ<äb˛j·÷qT. yê&Ü ãÁ¬s≈£î
m+‘· $uÛÑ÷~ mø£ÿ&É ô|{≤º&√ @yÓ÷>±˙ Ä ‘·sê«‘· yê&ÉT ìÁ<ä˝À ªkÕ«$T
e#êÃ&ÉT, kÕ«$T e#êÃ&ÉTµ nì ø£\e]düTÔHêï&É≥. ø=+‘· ùd|ü{ÏøÏ ãÁ¬s˝Ò∫
y˚T‘· ‹q&É+ yÓTT<ä\T ô|{Ï+º ~. e÷ yêfi¯ófl qqTï ìÁ<ä˝|Ò æ ãÁ¬s≈£î u≤>∑T+~,
nqï+ ‹qeTì #Ó|æŒ, |æ\¢yêì ø£\e]+‘· $wüj·T+ ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T.
yÓ+≥H˚ Hê≈£î ndü\T $wüj·T+ düTŒ¤]+∫+~. Hê HêdæÔø£ uÛ≤yê\˙ï
Ä ø£Då +˝À @eTj·÷´jÓ÷>±ì yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#ê\ì ‘Ó\y¢ ês¡ø£
eTT+<˚ eT÷&ÉT yÓTfiÆ ó¯ ¢ q&ç∫ yÓ[fl lkÕ«$Tyê]ì >=\>∑eT÷&ç˝À <ä]Ù+#êqT.
H˚qT H√s¡T ‘Óse¡ ø£eTT+<˚ lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´, ˙ >=&ÉT≈¶ î£ u≤>∑T+&Ü¢j÷· ´µ
nHêïs¡T. Ä ˇø£ÿe÷≥ lkÕ«$Tyês¡T nq≈£î+fÒ eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ Hê≈£î
nqTe÷Hê\T πs¬ø‘·TÔqH˚ lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ ôV≤#·Ã]+#ês¡T. Hê{Ï qT+&ç
H˚qT <Ó’e∫+‘·q>∑*Z lkÕ«$Tyê]ì Hê Äsê<Ûä´ <Ó’e+>± |üPõdü÷Ô nH˚ø£
ø£cÕº\ qT+&ç s¡øÏå+#·ã&ÉT‘·THêïqT.
ã]¬>\ Hê>∑j·T´ (ø=‘·÷Ôs¡T) : #ê˝≤ø±\+ düe÷~Û eT+~s¡
|üPC≤~ø£eTT\T ìs¡«Væ≤+∫Hês¡T. Ms¡T |ü<Ó›ì$T~ dü+e‘·‡s¡eTT\
ej·TdüT‡˝À ø£\TyêsTTøÏ >∑T&É¶\T ø=H˚+<äT≈£î yÓfi≤fls¡T. ªã<˚«\T ‹|üŒ MT<ä
222
yÓ+ø£j·T´kÕ«$T nH˚ eTVü‰‘·Tà&ÉT e∫Ãj·TTHêï&ÉTµ nì mes√ s√&ÉT¶MT<ä
lkÕ«$Tyê]ì >∑÷]Ã nqT≈£î+≥T+fÒ M] #Ó$q|ü&ç+~. ªyÓ+ø£j·T´kÕ«$Tµ
nH˚ HêeT+‘√ M]¬ø{Ïº »qà ã+<ÛäeTT+<√>±˙ Ms¡T >∑T&É¶\Tø=H˚ |üì e<ä*
yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyê] <äs¡ÙHês¡ú+ yÓfi≤fls¡T. lkÕ«$Tyês¡T n–ï>∑T+&É+
y˚dTü HÔ êïs¡T. »j·TsêeTsêE lkÕ«$Tyê]øÏ ùde #˚dTü HÔ êï&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T
M]øÏ ‘·eT |ü]uÛ≤wü˝À ø√≥T¢, eTDT>∑T\T, n<äT“¤<ë\T nH˚ |ü<äC≤\+‘√
eT÷&ÉT Äosê«<ä N{°\T, eT÷&ÉT y˚* eTTÁ<ä\ ø±–‘ê\T, eT÷&ÉT
q÷\T<ësê\T Ç∫Ã ‘·eT>∑T&É‘¶ √ lkÕ«$Tyêπs eT+Á‹+∫ yÓ[fl s¡eTàHêïs¡T.
Ms¡T sêÁ‹øÏ lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡T+fÒ u≤>∑T+&ÉTqì eTqdüT˝À nqTø√>±H˚
lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´ ˙e⁄ nqTø=qï~ @ ø±˝≤ì¬ø’Hê dü]|ü&ÉT‘·T+~.
Ç|ü⁄Œ&ÉT e÷Á‘·+ ô|+<ä\ø£&HÉ ˚ Ç+{ÏøbÏ ˛µ nì ÄC≤„|+æ #ês¡T. lkÕ«$Tyê]
Ä»„qT bÕ{Ï+∫q Hê>∑j·T´>±s¡T ‘·eT nqTuÛÑyêìï Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ªªnø£ÿ&É qT+&ç |ü~ øÏ˝ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+˝À ñqï e÷ Á>±eT+ H˚qT
m˝≤ q&ç#êH√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. e÷s¡ZeT<ÛäéT+‘ê ~eýÓTÆq yÓTÆø£+˝À
q&ç#êqT. ∫Á‘·y˚TeT+fÒ H˚qT lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡ ãj·T\T <˚πs≥|ü⁄Œ&ÉT
Hê\T>∑T u≤s¡\ Ábı<äT›+~. 10 øÏ.MT. q&É∫ Ç\T¢ #˚πsdü]øÏ ≈£L&Ü Hê\T>∑T
u≤s¡\ Ábı<äT› n˝≤π> ñ+~. Hê eTqdüT˝À e÷≥qT ãj·T≥ ô|≥º&Éy˚T
>±≈£î+&Ü qqTï <√eq q&ç|+æ #·&+É ˝À ≈£L&Ü lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT ~e´X¯øìÔÏ
Á|üjÓ÷–+#ês¡T. ø±˙ ãTTD≤qTã+<Ûä+, f…Æ+ sê˝Ò<äT >∑qTø£ n≥T ‘·sê«‘·
düTe÷s¡T Çs¡yÓ’ nsTT<äT dü+ˆˆ\≈£î H˚qT yÓTÆø±>∑ì˝À |üì#˚ùd ø£*#˚&ÉT
ÁbÕ+‘·+˝À lkÕ«$Tyê]ì nH˚ø£ |üsê´j·TeTT\T <ä]Ù+#êqT.
ªªˇø£s√E Hê≈£î lkÕ«$Tyê] ùde˝À ìs¡+‘·s+¡ >∑&bÉ Õ\ì rÁe+>±
nì|æ+∫ yê] nqTeT‹¬ø’ yÓfi≤flqT. H˚qT s¬ +&ÉT s¡÷bÕj·T\T <äøDåÏ düeT]ŒùdÔ
e÷≥sê<äT, Ç+ø± <äøDåÏ ô|{≤º\Hêïs¡T. eT÷&ÉT s¡÷bÕj·T\T düeT]Œ+#êqT.
ªbÕ‘êfi¯˝Àø£+˝À »>∑<ä]Ô˝À ˇø£ uÛ≤>∑+ Äj·Tq≈£î ñ+~, 56 ø√≥¢~ ˇø£{Ï,
86 ø√≥¢~ ˇø£{Ï, ¬s+&ÉT s¡d”<äT\T Äj·Tq$ nø£ÿ&çøÏ n+~q$. q÷≥
mì$T~˝À ˇø£ uÛ≤>∑eTT eT]j·TT eTq˝À >∑÷&Ü Äj·Tqø=ø£ uÛ≤>∑eTT
ñ+~µ nì ‘·q Äosê«<ä N{° ÁyêsTT+#ês¡T. H˚qT MT ùde˝À ñ+{≤qì
n&ç–‘˚ ª˙e⁄ Äs¡T HÓ\\T Ç|ü⁄Œ&ÉT #˚ùd ñ<√´>∑+ #˚dTü +Ô fÒ Äs¡Tø√≥¢ e+<ä\
223
s¡÷bÕj·T\T Ä<ëj·T+ edüTÔ+~. Ä ‘·sê«‘· e÷ <ä>∑Zs¡≈£î sêe#·TÃµ nì
ôd\$#êÃs¡T. n~ yÓTT<ä\T H˚qT <√eq b˛‘·T+fÒ lkÕ«$Tyês¡T
n+‘·<÷ä sêq q&ç∫b˛‘·Tqï≥T¢, mø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃHêï, |ü&TÉ ≈£îHêï lkÕ«$Tyês¡T
≈£L&Ü edüTÔqï≥T¢ <äèX¯´+ >√#·]+#·kÕ–+~. eT÷&ÉT HÓ\\T >∑&ç#˚dü]øÏ
>∑>∑qyÓTÆ+~. Çø£ H˚qT lkÕ«$Tyê] m&Éu≤≥T uÛÑ]+#·˝Òø£ eTs¡˝≤ yÓ[fl
qqTï yê] ùde≈£î $ìjÓ÷–+#·Tø=eTàì lkÕ«$Tyê]ì n&ç>±qT. yÓTT<ä≥
ˇø£ÿ dü+e‘·‡s¡+ Ä>∑T nHêïs¡T. ø±˙ eTs¡˝≤ ªkÕ«MT MTs¡T eTTqT|ü⁄ Äs¡T
HÓ\\T >∑&ÉTe⁄ #Ó|æŒj·TT+{Ï]. eT÷&ÉT HÓ\\T |üPs¡ÔsTTq$. Çø£ H˚qT á
m&Éu≤≥T düV≤æ +#·˝qÒ µì #ÓbÕŒqT. ªnj·÷´ qTe⁄« Ç+ø£ ø=ìï s√E\˝À>±˙
˝Òø£ πs|ü⁄ eùdÔ eTØ y˚T˝Òµ nì ‘·eT n+^ø±s¡eTT dü÷∫+#ês¡T. ‘Ó\¢yê]
m+‘· eT+~ $TÁ‘·T\T, n~Ûø±s¡T\T, >∑ì zqs¡T e<ä›ì #Ó|æŒHê $q≈£î+&Ü
>∑ì |üìøÏ sêJHêe÷ |üÁ‘·+ Áyêdæ y˚TH˚»s¡T fÒãT˝Ÿ MT<ä ô|{Ïº e∫Ã
lkÕ«$Tyê] ùdeø£+øÏ‘·eTj·÷´qT. n~ yÓTT<ä\T Ä ø£s¡TD≤düeTTÁ<äTì
ø£è|üe\q ‹]– Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl\H˚ ãT~∆ |ü⁄≥º≈£î+&Ü lkÕ«$Tyê] ùde˝À
ñ+&˚≥≥T¢ lkÕ«$Tyêπs #˚XÊs¡T. Ä <äj·TkÕ>∑s¡Tq≈£î @$T#˚dæ ãTTDeTT
rs¡Ãø√>∑\qT!
224
ne<Ûä÷‘· ©\
lkÕ«$Tyê]øÏ n‹Á|‹” bÕÁ‘y· TÓ qÆ |üì n+<äs÷¡ #˚dæ ‘·]+#·+&ç
ndü+U≤´ø£yTÓ qÆ u≤<Ûä >∑Ts¡Te⁄\˝À ì»yÓTqÆ dü<Tä sZ T¡ ì
>∑T]Ô+#·&É+ #ê˝≤ >=|üŒ $wüj·T+. n˝≤ >∑T]Ô+#êø£ yê]
dæ ú ‹ ì ne>±Vü ≤ q #˚ d ü T ø=q&É + , n+#· H ê y˚ j · T &É +
kÕe÷qýÓTÆq $wüj·T+>±<äT. n˝≤ yê] dæú‹ì >∑T]Ô+#êø£
yê] e÷≥j·T+<äT n#·+#·\ $XÊ«dü+ >∑*Z |üPs¡í+>±
Ä#·]+#·>˝∑ ≤Z\+fÒ eTq˝À |üPs¡í uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\∆ä T ñ+fÒ>±˙ Ä#·]+#·˝eÒ TT.
yê] e÷≥ Ä#·]+#·≈£î+fÒ |òü*‘·+ X¯Sq´+. n{Ïº uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\T eTq˝À 124
ø£˝≤Z\+fÒ yê] düìï~Û ` ùde\ e\q yê] nqTÁ>∑Vü≤+‘√ e÷Á‘·y˚T
eTqø£{Ïº X¯óuÛÑ dü+kÕÿs¡eTT\T ø£\TZqT. Á|ü‘·´ø£å düìï~Û \_Û+#·q|ü⁄Œ&ÉT
yê] J$‘· #·]Á‘· bÕsêj·TDÒ yê] düìï~Û‘√ düe÷qeTT. Ä $<Ûä+>± yê]
Á|ü‘·´ø£å düìï~Û ùde\T>±˙, yê] J$‘· #·]Á‘· bÕsêj·TD>±˙ #˚ùd X¯øÏÔ
eTq¬ø˝≤ ø£\TZ‘·T+~? |ü⁄D´ø£s¡à\ Á|üuÛ≤e+ eTq bÕ|üø£s¡à\ Á|üuÛ≤eeTT
ø£+fÒ n~Ûøe£ TT>± qTqï|ü⁄Œ&ÉT e÷Á‘·yT˚ <Óy’ êìï ìj·TeT ìwü\˜ ‘√ nqq´+>±
X¯s¡DTy˚&É>∑\eTT (uÛÑ>∑eBZ‘·). n˝≤+{Ï |ü⁄D´ø£s¡à˝Ò$? <˚e, ~«», >∑Ts¡T,
ÁbÕ»„|üP»q+, uÛÑ>∑eHêïeTdüàs¡D.
ø£qTø£ <Óe’ ø£è|ü bı+<ë\+fÒ |üP», HêeTdüàs¡D\ ø¬ +‘ÓH’ ê ÁbÕ<Ûëq´‘·
ñqï~. ø£qTø£H˚ l yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T yê¬s|ü⁄Œ&É÷ uÛ»Ñ q, HêeT dü+ø°sqÔ¡ \qT
Áb˛‘·‡Væ≤+#˚yês¡T. ªz+ Hêsêj·TD Ä~Hêsêj·TDµ nH˚ Hêe÷ìï ‘·+ãTs¡
MT≥T‘·÷ >∑+≥\ ‘·sã¡ &ç ÁX¯eD≤q+<ä+>± >±q+ #˚ùdyês¡T.
‘·eT <äs¡ÙHês¡ú+ e∫Ãqyê]ì ªªuÛÑ»q #˚düTø√+&Éj·÷´µµ nì #Ó|æŒ
uÛÑ≈£îÔ\T uÛÑ»q #˚düTÔ+fÒ lkÕ«$Tyês¡T ÁX¯<ä∆>± $+≥÷ ≈£Ls¡TÃì yê] uÛÑøÏÔ
ÁX¯<ä∆\qqTdü]+∫ yê]qqTÁ>∑Væ≤+#˚yês¡T.
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ uÛÑ≈£îÔ\T bÕ&˚ uÛÑ»q, ø°s¡Ôq\T Ä|æ ªªz+ Hêsêj·TD
225
ÁokÕ«$Tyê]øÏ n‹Á|”‹bÕÁ‘·yÓTÆq |üì ne<Ûä÷‘· ©\
Ä~Hêsêj·TDµµ nH˚ eT+Á‘êìï >±q+ #˚sTT+#˚yês¡T.
Vü≤è<äj·T|üPs¡«ø£+>± Áù|eT‘√ uÛÑ>∑eHêïe÷ìï >±q+ #˚j·T&É+,
uÛÑ»q #˚j·T&É+ lkÕ«$Tyê]¬ø+‘√ Á|”‹. n˝≤ #˚j·Tã&ÉT#·Tqï uÛÑ»q
ø±s¡´Áø£eTeTT\qT ÁX¯<ä∆‘√ Ä\øÏ+∫ Äos¡«~+#˚yês¡T.
ˇø£s√E u§+‘·sêEbÕfiË+˝À uÛÑ≈£îÔ\+‘ê ø±fi¯fl≈£î >∑C…®\T <Ûä]+∫
#Óø£ÿ |ü\ø£\T #˚‘·ã÷ì #ê˝≤ ñ‘ê‡Vü≤+>± n&ÉT>∑T\T y˚dü÷Ô uÛÑ+–eT\T
#˚dü÷Ô ø√˝≤Vü≤\+>± #Óø£ÿuÛÑ»q #˚düTÔHêïs¡T. Áù|ø£å≈£î\+‘ê uÛÑ>∑e+‘·Tì
düà]+#·&É+ eTs¡∫b˛sTT ªmes¡T u≤>± n&ÉTπ>düTÔHêïs¡T. mes¡T #·ø£ÿ>±
uÛÑ+–eT\T Á|ü<ä]ÙdüTÔHêïs¡µH˚ $eTs¡Ù˝À ñHêïs¡T. ø°s¡Ôqø±s¡T\ dü+>∑‹
#Ó|üŒqø£ÿs¡˝Ò<äT. yê] <äèwüº+‘ê Áù|ø£å≈£î\ Hêø£]¸+#·&É+˝À πø+ÁBø£è‘·eTsTT+~.
ø=+‘· ùd|üj÷· ´ø£ lkÕ«$Tyês¡T ne÷j·Tø£+>± ªª@+<äj÷· ´ yêfi¯ófl
#˚ùd~?µµ nì ô|<ä>› ± qy˚«XÊs¡T. lkÕ«$Tyês¡˝≤ m+<äTø£Hêïs√ eTq+<ä]ø°
#·ø£ÿ>± ‘Ó*dæb˛sTT+~. >∑qTø£ Vü≤è<äj·TdüŒ+<äq‘√, Ä]Ô‘√ uÛÑ»q,
HêeTdü+ø°s¡Ôq #˚dæ eTq+<äs¡+ lkÕ«$Tyê] ø£è|ü≈£î bÕÁ‘·T\e⁄<ë+.
ˇø£s√E ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ªªkÕ«MT! MT≈£î e÷ Á>±eT+˝À eT+~s¡+
ø£{ÏºkÕÔeTT. nø£ÿ&É ñ+&ç n+<ä]˙ nqTÁ>∑Væ≤+#·+&çµµ nì n]ú+#ê&ÉT.
lkÕ«$Tyês¡T nHêïs¡T ªªˇø£ÿπseTT+<äj·÷´ ø£{Ïº+#˚~, yÓ+ø£j·T´ #ê≥T≈£î
b˛j·÷ø£ Á|ü‹ }fiÀfl ø£{Ïº+#·T≈£î+≥Tfi≤flµµ nì XË\$#êÃs¡T.
ø£qTø£ Á|ü‹ Á>±eTeTT˝ÀqT ø£˙dü+ ˇø£ÿ]<ä›¬s’Hê düπs yÓTT<ä≥
lkÕ«$Tyê] |ü≥+ Ä Á>±eT+˝Àì @ <˚yê\j·T+˝ÀHÓ’Hê ô|≥Tºø=ì ø£&û¶\T
yÓ*–+∫ lkÕ«$Tyê] #·]Á‘·˝Àì ø£˙dü+ Hê\T>∑T ©\\T #·~$, ªªz+
Hêsêj·TD Ä~Hêsêj·TDµµ eT+Á‘·+ uÛÑ»q #˚dæ ‘·s¡Tyê‘· lkÕ«$Tyê]
uÛÑ»q\T bÕ&ÉTø√e&É+ m+‘√ ÁX‚j·Tdüÿs¡+.
eTVü‰‘·Tà\ #·]Á‘· bÕsêj·TD eTq\qT ‘·]+|ü#˚j·T≥y˚T >±ø£
Á>±e÷ìø£+‘·≈£L y˚T\T #˚≈£Ls¡TdüTÔ+~. lkÕ«$Tyê] n+&É ÄodüT‡\T Ä
Á>±eT+˝À Á|ü‹yê]øÏ \_Û+|üCdÒ Tü +Ô ~. nHêeèwæº n]cÕº\ Á|üu≤Û eeTT ‘·>≥Z∑ +,
kÕeT÷Væ≤ø£ yê´<ÛäT\ qT+&ç s¡ø£åD ‘·|üŒø£ ø£\TZqT. yÓTT<ä≥ ˇø£]<ä›]‘√
yÓTT<ä\T ô|{ÏºHê sêqTsêqT lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\q Ä uÛÑ»q ãè+<ä+
226
ne<Ûä÷‘· ©\ ÁokÕ«$Tyê]øÏ n‹Á|”‹bÕÁ‘·yÓTÆq |üì
n_Ûeè~∆ #Ó+~ Á|ü‹yê]øÏ lkÕ«$Tyê] ø£è|ü nqTuÛÑeeTe⁄‘·T+~. ˇø£
yês¡+ s√E\˝À eTs¡DÏ+#˚ |üØøÏå‘·TÔq≈£î X¯óø£jÓ÷– ÁX¯eD+ #˚sTT+∫q~
eTVü≤˙j·TT\ #·]Á‘˚. n<˚ uÛ≤>∑e‘·+.
nsTT‘˚ yÓTT<ä≥ Äs¡+_Û+#·&Éy˚T ø£wüºeTT. ÁX¯eT nqTø√≈£î+&Ü
_&çjT· |ü&≈É î£ +&Ü ˇø£ÿ]<äs¬› H’ ê yÓTT<ä\Tô|{Ïº #˚dTü +Ô fÒ ‘·<Tä |ü] lkÕ«$Tyêπs
‘·eT ø±s¡´+ HÓs¡y˚s¡TÃ≈£î+{≤s¡T.
Ä $<Û+ä >± #˚dæ lkÕ«$Tyê] ø£è|ü Ä Á>±e÷ìø£+‘·{øÏ ° \_Û+#˚˝≤
#˚dæq yê] ø£èùw ì»yÓTÆq ìcÕÿeTø£s¡à. yês¡eTTqø=ø£ s√E #˚j·T&É+ 125
ø±≈£î+&Ü ì‘·´+ #˚j·T&É+ m+‘√ y˚T\T. e÷qe»qà dü|òü\+ #˚düT≈£îH˚
|ü<ä∆‘˚ Ç~ nì Hê kÕ«qTuÛÑe+ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.
227
ne<Ûä÷‘· ©\
Hê kÕ«qTuÛÑyê\T (s¡#·sTT‘·)
Ä#ês¡ ´ luÛ Ñ s ¡ < ë«»>±] dü \ Vü ‰ qqTdü ] +∫
lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ ~eýÓTÆq nqTuÛÑeeTT\qT bı+~
>∑‘· |üHÓï+&ÉT dü+ˆˆsê\T>± lkÕ«$Tyê]ì ùd$düTÔHêïqT.
>∑‘· |ü~ùV≤qT dü+e‘·‡s¡eTT\T>± l •]&û kÕsTTHê<∏äTì
#· ] Á‘· bÕsêj· T D, |ü P » #˚ d ü T ø=qT#· T HêïqT. <ëì
|ò ü * ‘· + >±H˚ Hê≈£ î uÛ Ñ > ∑ y êHé l yÓ + ø£ j · T ´kÕ«$Tyê] s¡ ÷ |ü + ˝À
lkÕsTTHê<∏äT&ÉT \_Û+#ê&ÉT. kÕsTT©˝≤eTè‘·+ bÕsêj·TD |òü*‘·+>±
lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ >∑Ts¡T|üP]íeT≈£î e÷ >∑èVü≤eTTq≈£î $#˚Ãdæ e÷ Ä‹<∏´ä eTTqT
d”«ø£]+∫ e÷ ùdïVæ≤‘·T&ÉT {Ï.$.X‚wü–]sêe⁄ >±]+{Ï˝À nK+&ÉHêeT
dü+ø°s¡Ôq #˚j·TT#·Tqï ãè+<ëìï Äos¡«~+#ês¡T. 20 dü+ˆˆ\T>± H˚qT
Äj·÷dü+‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·T+&˚yêDÏí. m+‘·{Ï u≤<Ûä˝ÀHÓ’Hê lkÕ«$Tyê]
düìï~Û˝À ≈£Ls¡TÃqï yÓ+≥H˚ Hê u≤<Ûäq+‘ê rùddæq≥T¢ b˛j˚T~. ¬s+&ÉT
|üsê´j·TeTT\T H˚qT lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫q yÓ+≥H˚ qqTï Ç+{ÏøÏ
yÓfi¯fleTì ÄC≤„|æ+#ês¡T. H√s¡T yÓT<ä|ü≈£î+&Ü Ç+{Ï¬ø[flj·TT+fÒ Hê yê´~Û
ÄHê&˚ X¯óÁuÛÑ+>± ìs¡÷à\qyÓTÆ ñ+&˚~. yÓfi¯fleTqï lkÕ«$Tyê] Ä»„\qT
dü+|üPs¡eí TT>± Ä#·]+#·≈î£ +&Ü nedüsêìï ã{Ïº ìj·TeTuÛ+Ñ >∑+ #˚dTü ø√e&É+
<ë«sê $|üØ‘·yÓTÆq nHês√>∑éTTq≈£î >∑T]jÓÆT eTÁ<ëdüT yÓ[fl yÓ’<ä´+
#˚sTT+#·Tø√eTì &Üø£ºs¡T¢ #Ó|üŒ&É+, lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì <ä]Ù+∫q
‘·s¡Tyê‘·H˚ eTÁ<ëdt yÓfi≤fl\ì >=\>∑eT÷&ç e#˚Ã+<äT≈£î ãdüT‡ møÏÿq
\>±j·T‘·T dü+|üPs¡íeTT>± dü«düú‘· #˚≈£Ls¡&É+, n~ yÓTT<ä\T lkÕ«$Tyê]
düe÷~Û #Ó+‘·H˚ ø±|ü⁄s¡eTT+&É&É+ yÓTTˆˆ $wüj·÷\T á Á>∑+<∏ës¡+uÛÑ+˝À
$|ü⁄\+>± ÁyêXÊqT. Çø£ÿ&É lkÕ«$Tyês¡T ô|{Ïºq ìj·TeT+ yêπs Hê#˚‘·
m˝≤ Ä#·]+|ü #˚düTÔHêïs√ #Ó|ü⁄‘êqT.
228
ne<Ûä÷‘· ©\ Hê kÕ«qTuÛÑyê\T
lkÕ«$Tyês¡T qqTï ª˙ nqï+ ˙e⁄ ‹qj·÷´µ nì ÄC≤„|æ+#ês¡T
n+fÒ Hê ø£cÕº]®‘·+ ‘·|üŒ y˚πsyê] kıeTTà ‹qe<ä›ì, eT]j·TT
ª#·eTTs¡T˝Ò≈£î+&Ü ø±\TÃµ nì XË\$#êÃs¡T n+fÒ #·eTTs¡T |ü<ësêú\T
‹qe<ä›ì Ä<˚•+#ês¡T eT]j·TT l kÕsTTHê<∏äT&ÉT ñ|ü⁄Œ, |ü⁄\T|ü⁄, ø±s¡+
‹qe<ä›ì Ä<˚•+#ês¡T. M{Ïì H˚qT #ê˝≤es¡≈£î Ä#·]düTÔHêïqT. ø±˙
Á|ükÕ<äeTH˚ ù|s¡T‘√qT, ùdïVæ≤‘·T\ ã\e+‘·+ô|’q dü«\Œ+>± ìj·TeT+
‘·|üŒ&É+, ‘·<ë«sê s¡T>∑à‘·≈£î ˝Àqe&É+ >∑‘· Hê\T>∑T dü+e‘·‡s¡eTT\ qT+&ç
»]π>~. á dü«\ŒyÓTqÆ ìj·TeTuÛ+Ñ >±ìï ≈£L&Ü lkÕ«$Tyês¡T düV≤æ +#·˝<Ò Tä .
1985 &çôd+ãs¡T HÓ\˝À ˇø£] >∑èVü≤Á|üyX˚ ÊìøÏ yÓ[fl Á|ükÕ<äeTì dü«\Œ+>±
ns¡{Ï |ü+&ÉT ‹HêïqT. n+‘·{Ï‘√ Ä>∑ø£ Ä Ç+{Ï j·T»e÷qTsê\T H˚H˚MT
‹q˝Ò<äì ∫qïãT#·TÃ≈£î+≥T+<äì dü>∑+ ns¡{Ï |ü+&ÉT ‹ì $T–*q dü>∑+
dü+∫˝À y˚düT≈£îHêïqT. yÓ+≥H˚ m&ÉeTø£qTï õ\! q*bÕqT yê∫b˛sTT+~.
ns¡{Ï|ü+&ÉT ‹q&Éy˚T BìøÏ ø±s¡DeTì nqTe÷ìdü÷Ô dü÷ÿ\T≈£î #˚sêqT.
ñ<äj·T+ 11 >∑+≥\πø $|üØ‘·+>± Äø£˝…’+~. dü+∫˝Àì $T–*q dü>∑+
ns¡{Ï|ü+&ÉT ≈£L&Ü ‹HêïqT.
yÓ+≥H˚ ø£qTï u≤<Ûä C≤düÔsTT+~. ì+&Ü Á‘ê–q yêìøÏe˝… yÓTÆø£yÓTÆ
u…+N MT<ä yê˝≤qT. H˚qT 7 1/2 n&ÉT>∑T\ m‘·TÔ ‘·\T|ü⁄ eTT+<äT ¬s+&ÉT
bÕ<äeTT\T ˇø£#√≥ ñ+∫ ì\ã&ç ¬s+&ÉT ns¡#˚‘·T\‘√ Ä ‘·\T|ü⁄qT
‘· & É T eTT‘· ÷ H=≈£ î ÿ#· T HêïqT. m#· Ã {À ˇø£ # √≥ H=øÏ ÿ ‘˚ ‘· \ T|ü ⁄
‘Ós¡T#·T≈£î+≥T+~. Ä Á|üj·T‘·ï+˝À ≈£î&çø±\T 3 n+>∑Tfi≤\T Á|üø£ÿ≈£î
»]bÕqT. yÓ+≥H˚ yÓq≈£qTqï düuÛÑ˝Àì ô|<ä›\T ªªnHé|òæ{Ÿ rôdjYTµµ nì
qqTï Á|üø£ÿ≈£î HÓfÒºdüTÔHêïs¡T. ªªø±\T ø=~›>± ø£~*ùdÔ n~ ≈£L&Ü ‘·ù|ŒHêµµ
nì yê~düTÔHêïqT. ªª∫qï ∫qï ‘·|üŒsTTHê ‘·ù|Œ |Œµµ nì eTTe÷às¡T |ü*ø±s¡T.
yÓ+≥H˚ yÓT\T≈£îe e∫Ã kÕj·T+Á‘·+ 6 >∑+ˆˆ\T nsTT+<äì n~]b˛sTT
>∑+≥ #·÷XÊqT. 11 >∑+≥\ 10 ìˆˆ \T e÷Á‘·y˚T. ªªá 10 ìeTTcÕ\˝À
á <äèX¯ý˚T$T{≤?µµ nì Ä˝À∫ùdÔ H˚qT Á|ükÕ<ä+ nH˚ ù|s¡T‘√ ìj·TeTuÛ+Ñ >∑+
#˚ùdÔ n~ ∫qï‘·|Œü sTTHê Ä<Ûë´‹àø£ kÕ<Ûqä ˝À ô|<ä› ‘·ù|Œqì lkÕ«$Tyês¡T
Hê≈£î <äèX¯´+>± #·÷|æ+#ês¡T nì Á>∑Væ≤+#êqT. Hê{Ï qT+&ç lkÕ«$Tyê]
ø£è|ü e\q n+‘·≈£îeTT+<äT kÕ<ÛäéTTø±ì ìj·Te÷\T düT\uÛÑ+>±
229
Hê kÕ«qTuÛÑyê\T ne<Ûä÷‘· ©\
bÕ{Ï+#·>∑\TZ#·THêïqT.
Ä<Ûë´‹àø£ kÕ<Ûäq <Ó’esê»´+˝ÀøÏ ‘·\T|ü⁄\T ‘Ó]#˚ Á|üj·T‘·ï+
˝≤+{Ï<ìä , Ä Á|üjT· ‘·ï+˝À ∫qï ‘·|Œü sTTHê ‘·ù|Œqì, n{Ïº ‘·|⁄ü Œ eTq\qT
Ä kÕ<Ûäq≈£î nqs¡TΩ\qT #˚düTÔ+<äì lkÕ«$Tyês¡T uÀ~Û+#ês¡T.
Hê{Ï qT+&ç mH√ï s√E\ qT+&ç ìÁ>∑V≤æ +#·˝ìÒ ø=ìï ã\V”≤q‘·\T
|üP]Ô>± ‘·T&ç∫ ô|≥Tº≈î£ b˛j·÷sTT. ‘·øÿÏ q ã\V”≤q‘·\qT >∑÷&Ü Ç<˚ $<Û+ä >±
kÕ«$Tyês¡T ìs¡÷à*+∫ ªªMTs¡T qqTï e<ä*Hê H˚qT $TeTTà e<ä\qTµµ nì
lkÕ«$Tyê]∫Ãq nuÛÑj·T+ ì\u…≥Tº≈£î+{≤s¡ì Hê $XÊ«dü+. eTqyÓ’|ü⁄
qT+&ç Ä]Ô‘√ yê]ì ÁbÕ]ú+#·&É+, yê] dü÷≈£îÔ\qT Ä#·]+#·&É+ eTq
ø£s¡Ôe´+. n˝≤+{Ï Ä#·s¡D eTqø£+<ä]ø° lkÕ«$Tyês¡T ø£*Z+#ê\ì
ÁbÕ]ú<ë›eTT.
lkÕ«$Tyê] Ä»„y˚Ts¡≈£î H˚qT 1989 dü+ˆˆ qe+ãsY es¡≈£î
lkÕ«$Tyê] düe÷~ÛjTÓ T<äH› ˚ ø±|ü⁄s¡eTT+≥÷, 50 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À ñ<√´>∑+
#˚dæ Á|ü‹ì‘·´+ sêÁ‹øÏ e∫Ã lkÕ«$Tyê] düe÷~Û <äsÙ¡ q+ #˚dTü ø=ì yê]ì
ùd$+#·>∑*>±qT. 1989dü+ˆˆ qe+ãsY eT÷&Ée ‘˚B qT+&ç lkÕ«$Tyê]
Ä»„ y˚Ts¡≈£î yê\+≥Ø ]f…ÆsYyÓT+{Ÿ Ç∫Ã >=\>∑eT÷&ç˝ÀH˚ ø±|ü⁄s¡eTT+&ç
lkÕ«$Tyê]ì ùd$+#·Tø=qT#·THêïqT.
H˚qT (s¡#·sTT‘·) ø£*#˚&ÉT e<ä*ô|{Ïº lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À
ø±|ü⁄s¡eTTqï s√E\T. Hê≈£î >∑\ ¬s+&ÉT düeTdü´\ >∑÷]Ã lkÕ«$Tyê]
dü\Vü‰ n&É>±\qT≈£îHêïqT. ø±˙ lkÕ«$Tyê]‘√qT, lkÕsTT‘√qT Hê≈£î
>∑\ nqTuÛeÑ + <äècÕº´ lkÕ«$Tyê¬s|ü⁄Œ&É÷ ‘·eT e÷≥qT dü+øπ ‘· s¡÷|ü+˝À
#Ó|⁄ü ‘ês¡ì, Ä dü+øπ ‘ê\T ns¡eú Te&É+ ø£weºü Tì, ø±˙ lkÕsTT ‘·q e÷≥qT
düŒwüºyÓTÆq e÷≥˝À¢ ‘Ó*j·TCÒkÕÔs¡ì ‘·\#êqT. >∑qTø£ Hê düeTdü´\qT >∑÷]Ã
düe÷<Ûëq+, dü\Vü‰ ø√s¡T#·÷ •]&û yÓ[fl ˇø£yês¡+ s√E\T Bø£å #˚XÊqT.
n#·Ã≥ lkÕsTTHê<∏äT&ÉÉT ≈£L&Ü Hê düeTdü´\≈£î lkÕ«$Tyê]e˝… dü+πø‘·
s¡÷|üeTT˝ÀH˚ düe÷<ÛëHê*∫Ã ª|æ∫Ã yê&Ü Hê≈£î, kÕ«$TøÏ uÛÒ<ä+ ˝Ò<äT.
˙eø£ÿ&˚ lkÕ«$Tyê]ì eTqdü÷Œ¤]Ô>±, e÷øÏ<ä›]ø° uÛÒ<äuÛ≤e+ ˝Ò≈£î+&Ü
Äsê~Û+#·eTµì Ä‘·àuÀ<Ûä #˚XÊs¡T. >∑qTø£ ‘·‘·Ô«‘·' á eTVü≤˙j·TT*<ä›]ø°
230
m˝≤+{Ï uÒ < Û ä + ˝Ò < ä T . n+‘˚ >±<ä T M]<ä › ] ø° m+‘√ >±&Û É y Ó T Æ q
nqTã+<ÛäeTTqï<äì Hê qeTàø£eTT.
Ç+‘˚>±ø£ ` l kÕsTT ‘·q HêÁX¯sTT+∫q yê]øÏ yê] q&Ée&ç˝Àì
<√cÕ\T #·÷|æ+∫ yê] Á|ües¡Ôq dü]#˚ùdyês¡ì ` lkÕ«$T m\¢|ü⁄Œ&É÷
eTÚq+>± ñ+{≤s¡T>±˙ l kÕsTTe˝… eTq <√cÕ\qT y˚˝…‹Ô #·÷|üs¡ì
‘·\#˚yêDÏ.í s¬ +&Ée~ lkÕ«$Tyês¡T düXØ¯ s¡+>± ˝ÒsT¡ >∑qTø£ eTq <√cÕ\qT
#·÷|ææ <ä+&ç+#˚ ~≈£îÿ˝Ò<äì ‘·\#˚yêDÏí.
ø±˙ 1988 y˚T HÓ\˝À |ü<äTHÓ’<äT s√E\T lkÕ«$Tyê] düe÷~ÛøÏ
|üP» #˚ùd uÛ≤>∑´+ >∑*Z+~. á ø=~› ø±\+˝À lkÕ«$Tyês¡T düs¡«ø±\
düsê«edüú\ j·T+<äT eTq\qT yÓqï+{Ï ñ+{≤s¡ì, eTq <√cÕ\qT yê#ê
#Óù|Œ ø£+fÒ Ä‘·àuÀ<Ûä <ë«sê ìs¡+‘·s¡+ |ü\T≈£î‘·T+{≤s¡ì, eTq <√cÕ\≈£î
yÓ+≥H˚ •ø£å ≈£L&Ü y˚kÕÔs¡ì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. Hê&˚ >±<äT H˚&ÉT >∑÷&Ü
eTq˝À m˝≤+{Ï eT*q yêdüq\T ‘·˝…‹ÔHê, |üs¡<ä÷wüD, ndü‘·é÷&ÉT≥,
eTqdüT˝À nVü≤+ø£]+#·T≥ e+{Ï <äTs¡TDZ ≤\T ‘·˝‹… HÔ ê yÓ+≥H˚ ‘·>T∑ $<Û+ä >±
ôV≤#·Ã]kÕÔs¡T. n˝≤+{Ï <äTs¡TZD≤\T ‘·˝…‹Ôq|ü⁄Œ&ÉT kÕ+Áu≤DÏ y˚ùd+<äT≈£î
nqTyÓ’q ì|ü⁄Œ <=s¡ø£<äT. ÁX¯eT|ü&ç ì|ü⁄Œ ‘Ó#˚Ã ˝À|ü\ |üP» f…Æ+
<ë{Ïb˛‘·T+~. ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄Œ&ÉT |üP» ∫es¡ <Û÷ä |üyT˚ ùd+<äT≈£î ì|ü⁄Œ #·÷düT≈£î+fÒ
Ä]b˛sTT ñ+≥T+~. eTs=ø£|ü⁄Œ&ÉT |üP»˝À eTs=ø£ ˝À|ü+ »s¡T>∑T‘·T+~.
@$T kÕ«MT Ç˝≤ #˚XÊπs nì nqT≈£î+fÒ ªÇ+<ëø£{Ï ˙ nVü≤+ø±sêìøÏ~
•ø£åµ nì ‘Ó\TŒ‘ês¡T. H˚{Ïø° lkÕ«$Tyês¡T eTq ùdeqT ìsêø£]+#·&É+
<ë«sê eTq\qT ôV≤#·Ã]düTÔ+{≤s¡T. n˝≤+{Ï <äTs¡TZD≤\T ‘·˝…‘·Ô≈£î+&Ü
ø±bÕ&ÉeTì lkÕ«$Tyê]ì dü<ë ÁbÕ]údüTÔ+{≤qT.
l •]&û kÕsTTu≤u≤ #· ] Á‘· #· ~ yêø£ yê]˝≤>∑
lyÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T K+&ÉjÓ÷>∑+ #˚dæq≥T¢ kÕøå±´<Ûësê\T ˝Òe⁄>∑<ë `
nH˚ ø=s¡‘· qqTï #ê˝≤ ø±\+>± |”&çdüTÔ+&˚~. ø£s¡TD≤eTj·TT&Ó’q
lkÕ«$Tyêsê ø=s¡‘·qT H˚{ÏøÏ rsêÃs¡T.
ùwø˘ s¡Vü≤+‘·T˝≤¢ ` z>∑÷s¡T Á|üø£ÿq >∑\ yêø£eT&É Á>±eT+,
Áu≤Vü≤àD|ü*¢ eT+&É\+, ø£&É|ü õ˝≤¢yês¡T lkÕ«$Tyê]‘√ ‘·q≈£î >∑\
231
nqTuÛÑyê\ì˝≤ $e]+#ês¡T.
Hê ≈£î&çø±\T yÓ÷ø±fi¯fl ÁøÏ+<ä qT+&ç meTTø£\˝À #ê˝≤ rÁeyÓTÆq
H=|æŒ e⁄+&˚~. ÄHê{Ï Hê≥TyÓ’<äT´\T, Ç+^¢wüß yÓ’<äT´\T ˝…ø£ÿ˝Òq+‘· eT+~
yÓ’<ä´+ #˚dæ y˚\s¡÷bÕj·T\T Ks¡ÃsTTqy˚ ‘·|üŒ Hê u≤<ÛäqT @ e÷Á‘·eT÷
‘·–Z+#·˝Òø£b˛j·÷s¡T. Hê ùdïVæ≤‘·T\ <ë«sê lkÕ«$Tyê]ì >∑÷]Ã $ì
∫e] ÄX¯>± ô|qïã<˚«\T ‹|üŒô|’q y˚+#˚dæj·TTqï lkÕ«$Tyê]ì
<ä]Ù+#êqT. ‘·q neTè‘·Vü≤düÔ+‘√ Hêø±\T ø=+#Ó+ùd|ü⁄ düs¡Bdæq≥T¢
s¡T<ë›s¡T. yÓTT<ä{Ï s√CÒ ø=+‘· H=|æŒ ‘·–Z+~. Çs¡yÓ’ s√E\bÕ≥T
lkÕ«$Tyês¡T ì‘·´+ Hêø±\TqT á $<Ûä+>± ø=+‘·ùd|ü⁄ s¡T<˚›yês¡T.
∫e]ø±H=|æŒ @ eT+<ä÷ e÷≈£î ˝Ò≈£î+&ÜH˚ |üP]Ô>± b˛sTT+~. Hê≈£î Áø=‘·Ô
J$‘êìï Á|ükÕ~+∫q Ä ø£s¡TD≤eTj·TTq≈£î H˚H˚$T #˚dæHê ãTTD+ rs¡<äT.
ÄHê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T+&˚ Ä #√{À¢ ø£¬s+≥T ˝…’≥T¢ ˝Òe⁄. sêÁ‹
ˇ+fÒ\T≈£î ˝Ò∫q H˚qT C≤»«\é÷q+>± yÓ\T>∑T#·Tqï n–ï>∑T+&ÉeTT
yÓ\T>∑T˝À Ä >∑T+&ÉeTT#·T≥÷º ñqï <äèX¯´+ #·÷∫ uÛj Ñ T· ÁuÛ≤+‘·T&Éqj·÷´qT.
lkÕ«$Tyê] nej·Tyê\˙ï eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\T>± #Û~˚ +|üã&ç, ø±fi§flø£#√≥,
#˚‘·T˝§ø£#√≥, ‘·\, yÓTT+&ÓeTT ÇfÒ¢ nìï nej·Tyê\T ‘·˝≤ ˇø£ ~≈£îÿq
H˚\ô|’ |ü&çj·TTHêïsTT. Ä <äèX¯´+ #·÷∫q H˚qT uÛÑj·Tø£+|æ‘·T&ÉHÓ’ düMT|ü
eT+<ä* |üP]bÕø£˝ÀøÏ |üs¡T¬>‘êÔqT. nø£ÿ&É lkÕ«$Tyês¡T ˝Òs¡T. ‘·sê«‘·
|ü~ì$TcÕ\≈£î lkÕ«$Tyês¡T e÷eT÷\T>±H˚ n–ï>∑T+&ÉeTT <ä>sZ∑ ¡ ≈£Ls=Ãì
<äs¡Ùq$T#êÃs¡T. ˇø£ ns¡>∑+≥ ‘·sê«‘· lkÕ«$Tyês¡T |üP]bÕø£˝Àì Hê
<ä>∑Zs¡ø=∫Ã ªª@eTjÓ÷´ s¡+‘·T kÕsTTu≤! ˙≈£î ˝Àø£+ ø£qã&ç+~ >∑<äj·÷´.
Ábı<äT›H˚ï ˙e⁄ MT Á>±eT+ yÓ[flb˛yê*. Çø£ÿ&É ñ+&É≈£L&É<äTµµ nì |ü<˚ |ü<˚
#Ó|ü⁄‘·÷ #êØ®\≈£î Hê#˚‹øÏ &ÉãT“*∫Ã, ªHê\T>∑T s√E\ es¡≈£î ˙$ø£ÿ&É
ñ+&É≈£L&É<äT.µ nì ‘=+<äs¡ ô|{Ïº qqTï e÷ Á>±eT+ |ü+ù|XÊs¡T. H˚qT
#·÷∫q K+&Éj÷Ó >∑ <äèX¯´+ >∑T]+∫ H˚q+<ä]ø° #Ó|⁄ü ‘êqH˚ lkÕ«$Tyês¡˝≤
qqTï |ü+ù|XÊs¡T.
◊<ä e s√E H˚ q T lkÕ«$Tyê] #Ó + ‘· ø =∫Ã ìÁ<ä # ˚ X ÊqT.
‘Ó\¢yês¡T‘·÷H˚ ªnj·÷´ s¡+‘·TkÕsTTu≤! MT ‘·eTTàì #ÓsTT´ $]–+~.
232
ø£≥Tº ø£{HºÏ ês¡T, n<˚MT #˚jT· <äT˝Ò b˛j·÷´µ nì qqTï e÷ Á>±eT+ |ü+ù|XÊs¡T.
H˚qT e÷ Á>±eT+ yÓ[fl $#ê]ùdÔ lkÕ«$Tyê] e÷≥ nø£åsê˝≤ ì»yÓTÆ+~.
e÷ ‘·eTTà&ÉT y˚Tø£\≈£î Ä≈£î ø√ùd+<äT≈£î #Óf…ºøÏÿ |ü&ç #ÓsTT´ $]–q+<äTq
ø£≥Tº ø£{Ïºj·TTHêïs¡T. lkÕ«$Tyê] ÄodüT‡\ Á|üø±s¡+ ø=~›s√E\˝À @
yÓ’<ë´\÷ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ $]–q #ÓsTT´ #·ø£ÿ>± ø£≥Tº≈£îqï~.
ne<Ûä÷‘· l yÓ+ø£j·T´kÕ«$T yê]˝À H˚qT <ä]Ù+∫q dü‘ê´\T
(s¡#·sTT‘·) :
lkÕ«$Tyês¡T ‘·\T|üPs¡T˝À ñHêïs¡T. lyês¡T $&ç~ #˚dæq #√≥
ÄHê&ÉT $<äT´‘Y ˝…’≥T¢ ˝Òø£ ˝≤+‘·s¡T ˇø£ >∑T+»≈£î ‘·–*+∫j·TTHêïs¡T.
sêÁ‹ |ü~ >∑+≥\|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´ Ç~ sêÁ‘ê, |ü>∑˝≤?µ nì
n&ç>±s¡T. ªkÕ«MT! ˝≤+‘·s¡T n+‘· u≤>± yÓ\T>∑T‘·T+~ ø£<ë. |ü>∑˝≤ sêÁ‘ê
nì n&ÉT>∑T‘êπs$T{Ï?µ nì ùde≈£î\T qe⁄«‘·THêïs¡T.
eTs=ø£s√E lkÕ«$Tyês¡T ªnj·÷´ Ç<˚}s¡T?µ nq&ç>±s¡T. n~
kÕj·T+ düeTj·TeTT. ªkÕ«MT MTøÏ<˚ }¬s’+~ ≈£L&Ü ‘Ó*j·T&É+ ˝Ò<ë, Ç~
‘·\T|üPs¡T >∑<ë kÕ«MTµ nì n+<äs÷¡ qe⁄«≈£îHêïs¡T. n+fÒ lkÕ«$Tyês¡T
sêÁ‹, |ü>\∑ ÷ nH˚ uÛ<Ò +ä >±˙, @Á>±eTyÓTqÆ ~ |ü]düsê\qT ã{Ïº ‘Ó\TdüT≈£îH˚
dæú‹˝À ˝Òs¡qïe÷≥.
Ç<˚ $<Ûä+>± l sêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+dü>±s¡T ≈£L&Ü ªáHê&ÉT
|ü⁄qïe÷? ne÷yêkÕ´?µ nì n&ÉT>∑T‘ês¡T. ne<Ûä÷‘·dæú‹ ‘Ó*j·Tì
ne÷j·Tø£ ùde≈£î\T qe⁄«≈£î+{≤s¡T.
ˇø£s√C§ø£ ùde≈£î&ÉT ø√|üyÓT{≤¢ b˛‘·T+~ kÕ«MT? nì n&ç–‘˚
lkÕ«$Tyês¡T ªsêÁ‹, |ü>∑\T uÛÒ<ä+ ‘Ó*j·T≈£î+&Üb˛‘˚ ø√|ü+ b˛‘·T+~µ
nì nHêïs¡T. sêÁ‹, |ü>\∑ T uÛ<Ò +ä ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛yê\+fÒ @$T #˚j÷· ˝À
Ä ùde≈£î&ÉT n&ÉT>∑˝Ò<äT.
n~ eT+&ÉT y˚dü$. @Á|æ˝Ÿ HÓ\. lkÕ«$Tyês¡T ‘·\T|üPs¡T˝À
eTkÕÔqj·T´ >±]+{À¢ $&ç~ #˚dj æ T· THêïs¡T. eTkÕÔqj·T´>±]\T¢ }]øÏ ‘·÷s¡TŒ
∫es¡ ñ+~. Ä Ç+{Ï eTT+<äT ∫qï ∫qï ø£Ás¡‘·TeTà #Ó≥T¢ ‘·|üŒ y˚πs @
˙&Ü, #Ó≥÷¢ ˝Òe⁄. lkÕ«$Tyês¡T nø£ÿ&=ø£#√≥ n–ïôVAÁ‘·y˚TdüTø=ì
233
≈£Ls=Ãìj·TTHêïs¡T. eT<Ûë´Vü≤ï+ ¬s+&ÉT >∑+≥\ y˚fi¯˝À H˚qT, Hê$TÁ‘·T&ÉT
l {Ï.$. X‚wü–]sêe⁄>±s¡T lkÕ«$Tyê] <äs¡ÙHês¡ú+ yÓfi≤fleTT. ˇø£ |ü~
ìeTTcÕ˝À¢ Hê s¡ã“s¡T #Ó|ü⁄Œ\T y˚&ÓøÏÿ H˚qT #Ó|ü⁄Œ\ MT<ä ì\Te˝Ò≈£îHêïqT.
X‚wü–]sêe⁄>±s¡T <ä÷sêqTqï y˚|ü #Ó≥Tº ÁøÏ+<ä≈£î yÓfi≤fls¡T. H˚qT ø£Ás¡‘·TeTà
eT+&É\ ø=q\T Hê #Ó|ü⁄Œ\ ÁøÏ+<ä y˚dæ n˝≤π> #·÷dü÷Ô ≈£Ls¡TÃHêïqT.
‘·÷s¡TŒ eTTK+>± ñqï lkÕ«$Tyês¡T n–ïì Á|ü»«*+|üCÒdü÷Ô
|ü+>±\ ø£Ás¡‘√ ø£f…º\T m>∑<√dü÷Ô n–ïøÏ düMT|ü+˝ÀH˚j·TTHêïs¡T. yê]
X¯Øs¡+ô|’ øö|”q+ (>√∫) ‘·|üŒ eT¬s˝≤+{Ï Ä#êÃ¤<äHê ˝Ò<äT. X¯Øs¡eT+‘ê
#ÓeT≥\T ø£≈£îÿ‘·T+~. efi¯fl+‘ê eTdæeTs¡ø£\T, eTTKeT+‘ê $ø±s¡+>±
eTdæ, $uÛ÷Ñ ‹‘√ ì+&ç ñ+~. ø±˙ lyês¡T n–ï Áù|\Tdü÷Ô ‘·\MT<ä ø£˙dü+
<ä≥+º >± yÓ+Á≥Tø£\T ≈£L&Ü ˝Ò≈î£ +&Ü n–ï düMT|ü+˝ÀH˚ ≈£Ls=Ãìj·TTHêïs¡T.
H˚HÓ+‘√ <ä÷s¡+˝À ø±fi¯fl≈£î #Ó|ü⁄Œ\T, #Ó|ü⁄Œ\ ÁøÏ+<ä ø£Ás¡‘·TeTà eT+&É\T,
Hê‘·\ô|’ #˚‹ >∑T&É¶, e+{Ï ì+&Ü <äTdüTÔ\T ñHêï Ä m+&É rÁe‘·qT
‘·≥Tºø√˝Ò≈î£ HêïqT. eT] lkÕ«$Tyês¡T Ä Á|ü»«*+#˚ n–ïøÏ m+‘√ <ä>sZ∑ ˝¡ ÀH˚
≈£Ls=Ãì m˝≤ ñ+&É>\∑ T>∑T#·THêïs¡T nqï<˚ Hê Á|üXï¯ >± ÄX¯Ãs¡´+‘√ >∑+≥\
‘·s¡ã&ç #·÷dü÷Ô ñ+&çb˛j·÷qT. ÄHê&ÉT n~ ne<Ûä÷‘· dæú‹j·Tì, n˝≤
yês¡T+&É>∑\>∑&Éy˚T yê] >=|üŒ‘·qeTì Hê≈£î ‘Ó*j·T˝Ò<äT.
l kÕ«$T yê] y˚* eTTÁ<ä\T

234
ne<Ûä÷‘· ©\
eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s¡+ ©\\T
ªªdü÷s¡´#·+Á<äT\Tqï+‘·es¡≈L£ ñ+&˚<˚ >∑<j ä ÷· ´µµ nì
lkÕ«$Tyês¡T nuÛj Ñ T· $T#êÃs¡T. yê]∫Ãq nuÛj
Ñ T· + nø£så ê\
ì»eTì yê] eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s¡+ »]π> ©\\ <ë«sê
ãTTEyÍ‘·T+~. lkÕ«$Tyê]ì |üPs¡í+>± ÄÁX¯sTT+#·
>∑*–q yê]øÏ |ü]|üPs¡íyÓTÆq Ä‘·àC≤„q+ ø£*π>+‘·es¡≈£î 126
á eTVü≤˙j·TT&ÉT yê]#Ó+‘· qT+&ç s¡øÏådü÷ÔH˚ ñ+{≤s¡T.
yês¡T uÛÖ‹ø£ <˚Vü≤+‘√ ñ+&É>± ‘·eT eTVæ≤eTqT m+‘√ >∑T|üÔ+>±
<ë∫j·TT+#·Tø=ì, yê] eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s¡+ H˚&ÉT ‘·eT eTVæ≤eTqT
<äX¯~X¯˝≤ yê´|æ+|üCÒdü÷Ô ‘·eTqT >∑÷]Ã ‘Ó*j·Tì Áø=‘·Ôyê]øÏ ≈£L&Ü dü«|üï
<ä s ¡ Ù qeTT*∫Ã >=\>∑ e T÷&ç ˝ Àì ‘· e T dü e ÷~Û ì <ä ] Ù+#· T ø√eTì
Ä<˚•düTÔHêïs¡T. Hê{Ï ø£+fÒ H˚&ÉT yês¡T uÛÑ≈£îÔ\≈£î m≈£îÿe düT\uÛÑ+>±
\uÛÑéT>∑T#·THêïs¡T. ˇø£|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyê] ø±fi¯ófl |ü≥Tº≈£îb˛‘˚ eT+<äT
rdüTø√eTqï uÛÑ≈£îÔ\‘√ ªªn{≤¢ eT+<äT rdüT≈£î+fÒ eTqyÓTT∫Ãq |üì
ì*∫b˛‘·T+~µµ nHêïs¡T. Ä |üì @$T{À ÄHê&ÉT ns¡ú+ ø±˝Ò<äT. Bq
»qs¡øDå£ Ò yê] ne‘ês¡ ø±s¡éTì H˚&TÉ ‘Ó\TdüT+Ô ~. ‘·eT düe÷~Ûì <ä]Ù+∫q
Á|ü‹yê] u≤<Ûä ìyês¡D ø±e&Éy˚T Ç+<äT≈£î ‘êsêÿD+.
Ä>∑wßü º 20, 1983 dü+ˆˆq l sêeTj·T´ ‘·q ‘√≥˝Àì |üP]bÕø£˝À
e⁄Hêï&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT ‘·\MT<ä ˇø£ ‘·Tyê«\T C≤s¡y˚düTø=ì
<äs¡Ùq$T#êÃs¡T. ªªnø£ÿ&É+‘· |üì »s¡T>∑T‘·÷+fÒ Çø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃì ‘·+ãTs¡
MT≥T‘·THêïyê?µµ nì s¬ +&ÉT #˚‘T· \÷ yÓ≥ø±s¡+>± #·÷|ü⁄‘·÷ ôd>’ #∑ d˚ Tü HÔ êïs¡T.
‘Ó\¢yê] n‘·&ÉT >=\>∑eT÷&ç yÓ[fl n#·Ã≥ »s¡T>∑T‘·Tqï Äsê<Ûäq |üqT\˝À
bòÕ˝§Zì ¬s+&ÉT HÓ\\T ÄÁX¯eT+˝À ñ+&çb˛j·÷&ÉT.
@Á|æ˝Ÿ 20, 1984q lsêeTj·T´ Hê>∑T\yÓ\¢≥÷s¡T qT+&ç
235
eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s¡+ ©\\T ne<Ûä÷‘· ©\
ÄÁX¯e÷ìøÏ e#êÃ&ÉT. Á|ü‹s√E nìπø|ü*¢ qT+&ç ÄÁX¯e÷ìøÏ _Ûøå±qï+
‘Ó#˚Ãyê&ÉT. n‘·&ÉT |ü~s√E\T dü«Á>±eT+ yÓ[flq|ü⁄&ÉT düTã“sêj·TT&ÉH˚
eTs=ø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT _Ûø£å≈£î yÓfi≤fl&ÉT. ‘·sê«‘· ‘·q n\yê≥T Á|üø±s¡+ @Á|æ˝Ÿ 20
qT+&ç lsêeTj·T´ _Ûø≈å£ î£ b˛yê*. ø±ì ø±düÔ bÕ\Te÷* Ç+ø± Hê\TZs√E\T
düTã“sêj·TT&˚ _Ûø£å≈£îb˛‘ê&ÉT˝Ò nì nqTø=ì lkÕ«$Tyê]ì düà]dü÷Ô
≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyês¡T HÓ‹Ôq eTTdüT>∑T ô|≥Tºø=ì ‘·eT
eTTdüT>∑TqT lsêeTj·T´≈£î #·÷|ü⁄‘·÷ yÓøÏÿ]düTÔqï≥T¢ n‘·&ç eTH√H˚Á‘êìøÏ
ø£ì|æ+#ês¡T. ªª_Ûø£å≈£î b˛≈£î+&Ü eTTdüTπ>düTø=ì eT÷\≈£Ls√Ã!µµ nì
lkÕ«$Tyês¡T #Ó|ü⁄‘·Tqï≥T¢ ‘·q≈£î Ä‘·àuÀ<Ûä »s¡T>∑T‘·Tqï~. #Ó+|ü˝ÒdüTø=ì
_Ûø£å≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT.
ø£qïes¡+ sê»j·T´ &çôd+ãs¡T 1984 ˝À ˇø£ yês¡+ s√E\T
»«s¡+‘√ u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT. ÄVü‰s¡+ düVæ≤+#·˝Ò<äT. u≤>± ã\V”≤qeTj·÷´&ÉT.
#·ìb˛‘êqì uÛÑj·T|ü&Ü¶&ÉT. Ä sêÁ‹ ‘·q u≤<ÛäqT lkÕ«$Tyê]øÏ
yÓTTs¡ô|≥Tºø=ì ìÁ<äb˛j·÷&ÉT. dü«|üï+˝À lkÕ«$Tyês¡T ‘·+ãTs¡
yêsTT+#·T≈£î+≥÷ <äsÙ¡ q$T#êÃs¡T. sê»j·T´ yÓ[fl kÕ«$T m<äT≥ ≈£Ls√Ã>±H˚,
ªªm|ü⁄Œ&É÷ ˙ $wüj·T+ Hê≈£î u≤<Û˚qj·÷´. Ç~>√ á ‘·+ãTs¡ |ü≥Tºø√!µµ
nì ‘·+ãTs¡ Ç#êÃs¡T. yÓT\T≈£îe e∫Ã+~. yês¡+ s√E\T>± ìs¡+‘·s¡+
104+ ñqï »«s¡+ b˛sTT efi¯fl+‘ê eT+#·T>∑&É¶˝≤>± ñqï~. $|üØ‘·yÓTÆq
Äø£*, yÓ+≥H˚ bÕ\T Á‘ê>±&ÉT. ‘Ó\¢yê] e÷eT÷\T>± nqï+ ‹q yÓTT<ä\T
ô|{≤º&ÉT.
b˛\T eTkÕÔqj·T´ (ô|qe]Ô) 1983 ˝À lkÕ«$Tyê] Äsê<Ûäq≈£î
HÓ\÷¢s¡T˝À ≈£Ls¡>±j·T\T ø=ì ]øå±˝À y˚dæ Hê\T>∑T u≤s¡\ <ä÷s¡+ e#êÃø£
@<√ dü+∫ e÷¬sÿ≥Tº˝À eTs¡∫b˛sTTq≥T¢ >∑T]Ô+#ê&ÉT. ]øå±qT s√&ÉT¶ Á|üø£ÿ
ì*|æ Ä dü+∫ø√dü+ e÷¬sÿ≥Tº≈£î b˛sTT e#˚Ã˝À|ü\ ]øå± Ä ÁbÕ+‘·+˝À
˝Ò<Tä . Ä #·T≥TºÁ|üøÿ£ \+‘ê yÓ‹øÏ y˚kÕsê&ÉT. >∑+≥qïs¡ ùd|ü{øÏ Ï Ä ]øå±yê&ÉT
‹]– e#êÃ&ÉT. mø£ÿ&çøÏ b˛j·÷eì n&ç–‘˚ Bqe<äq+‘√ ªªkÕ«MT! ãT~∆
>∑&ç¶ ‹qï~. ø=+‘· <ä÷s¡+ b˛j·÷ø£ ]øå± Á‘=πøÿ+<äT≈£î @ e÷Á‘·eT÷ X¯øÏÔ
˝Ò<äT. ø£+&ÉT¢ ø£q|ü&É˝Ò<äT. m+‘· Á|üj·T‹ï+∫Hê ˝≤uÛÑ+ ˝Òø£b˛sTT+~.
#˚dæq ‘·|ü⁄Œ≈£î #Ó+|ü˝ÒdüT≈£îì eTs¡˝≤ e#˚ÃXÊqT. ø£å$T+#·+&çµµ nì
236
ne<Ûä÷‘· ©\ eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s¡+ ©\\T
ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶&ÉT. lkÕ«$Tyês¡T Ç|üŒ{Ïø° düJe⁄˝Ò!
e÷]Ã 1983 ˝À ø±≈£î sê>∑j·T´>±] (>=\>∑eT÷&ç) ø√&Ó<ä÷&É
‘·|æŒb˛sTT+~. ˇø£ HÓ\s√E\T yÓ‹øÏHê ø£q|ü&É˝Ò<äT. Ä sêÁ‹ dü«|üï+˝À
lkÕ«$Tyê] yÓqø±˝Ò áj·Tq q&ÉTdü÷Ô Ç<ä›s¡÷ >=\>∑eT÷&çøÏ H˚s¡T>±
‘·÷s¡TŒyÓ’|ü⁄ ˇø£ Á>±e÷ìøÏ yÓfi≤fls¡T. Ä eP]˝Àì ˇø£ Äe⁄\ <=&ç¶ e<ä›≈£î
yÓfi≤fls¡T. M] ø√&Ó<ä÷&É Ä <=&√¢ì ù|&É~ã“ MT<ä ì\ã&çe⁄+~. yÓ+≥H˚
yÓT\T≈£îe e∫Ã+~. ñ<äj÷· H˚ï >=\>∑eT÷&çøÏ H˚sT¡ >± ‘·÷s¡TŒqTqï ô|qeü]øÔ Ï
b˛j·÷&ÉT. dü]>±Z dü«|üï+˝À #·÷∫q Äe⁄\ <=&ç¶ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ b˛e&ÉyT˚ ÄX¯Ãs¡´+!
n+‘·ø£+fÒ ÄX¯Ãs¡´+>± ‘·q ø√&Ó<ä÷&É Ä <=&ç¶˝Àì ù|&É~ã“MT<ä ‘êqT
dü«|üï+˝À #·÷∫q $<Ûä+>±H˚ ì\ã&ç ñ+~.
sêsTT \ø°åàqs¡kÕ¬s&ç¶ (>√qT|ü*¢ ` ô|qe]Ô) >±] »‘· m<äT›\T
1983 ˝À ‘·|æŒb˛j·÷sTT. HÓ\ s√E\T yÓ‹øÏHê <=s¡ø£˝Ò<äT. ¬s&ç¶>±]
uÛ≤s¡´ ˇø£Hê{Ï sêÁ‹ ªªkÕ«MT! ùd<ä´+ m˝≤#˚dæ ≈£î≥T+u≤ìï b˛wæ+#ê*?µµ
nì ø£˙ï{Ï‘√ lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìøÏ qeTdüÿ]+∫ ìÁ<äb˛sTT+~. Ä sêÁ‹
dü«|üï+˝À lkÕ«$Tyês¡T ø£ì|æ+#ês¡T. Äj·Tq≈£î yÓ÷ø±fi¯fl≈£î ÁøÏ+<ä+‘ê
eTTfi¯ófl ^#·Tø=ì s¡ø+Ô£ ø±s¡T‘·Tqï~. ªª˙ m<äT\› T ‘√\T≈£î e#˚Ãdü]øÏ #·÷&Ée÷à,
Hê ø±fi¯fl≈£î HÓ‘·TÔ¬s˝≤ø±s¡T‘·Tqï<√!µµ nHêïs¡T. yÓT\T≈£îe e∫Ã ‘·\T|ü⁄rdæ
#·÷ùdÔ ì»+>±H˚ m<äT›\T yêøÏ≥ eTT+<äTHêïsTT. yê{Ï X¯Øsê\ô|’ ≈£L&Ü
eTTfi¯flø£+|ü ^#·Tø=ì s¡ø£Ô+ ø±s¡T‘·Tqï~.
|üqu≤ø£ düTã“sêeTj·T´ (>=\>∑eT÷&ç) 1984 dü+ˆˆ˝À ùdïVæ≤‘·T\qT
Áã‹$T˝≤&ç &ÉãT“ n|ü⁄Œ rdüTø=ì HÓ\÷¢s¡T˝À <äTøÏÿ|æ+&ç ãkÕÔ\T
s¡÷ˆˆ 450/` \≈£î ø=ì ]øå±˝À y˚dTü ø=ì ãdüT‡ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ‘ÓdTü HÔ êï&ÉT. n\¢+‘·
<ä÷sêq ãdüT‡ ø£<ä*b˛‘·Tqï~. ‘êqT ]øå± qT+&ç ~– eTT+<äT>± b˛sTT
ãdüT‡ ÄbÕ\ì Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT. ø±ì ãdüT‡ yÓ[flb˛sTT+~. yÓq≈£îÿ ‹]–
#·÷ùdÔ ]øå±˝Ò<äT. Ä ÁbÕ+‘·y˚Tø±<äT, düMT|ü+˝Àì dü+<äT >=+<äT\˙ï
yÓ‘·T≈£î‘·÷ kÕ«$Tì düà]dü÷Ô ø£˙ïs¡T ø±s¡TdüTÔHêï&ÉT. |æ+&çø£≥º\T ˝Ò≈£î+&Ü
Ç+{ÏøÏb˛sTT u≤ø°\ yêfi¯fl#˚‘· HêHê e÷≥\÷ |ü&˚ø£+fÒ Ä‘·àVü≤‘˚´ y˚T\ì
ìX¯ÃsTT+#·Tø=Hêï&ÉT. mes√ ˇø£ |ü⁄D≤´‘·Tà&ûj·TqqT |ü≥Tºø=ì Ä|æ, ªª˙
237
Ä<äTsê›, Äy˚X¯eT÷ @$T{Ï? Ç{≤¢ |üs¡T¬>‹Ô‘˚ @ ø±s¡T ÁøÏ+<äHÓ’Hê |ü&çb˛‘˚
@eTT+~? ˙ ãkÕÔ\T mø£ÿ&çø° b˛e⁄ dæú$T‘·+>± e⁄+&ÉTµµ nì z<ësêÃ&ÉT.
eTs=ø£ >∑+≥ùd|ü{ÏøÏ ]øå±yê&ÉT ‹]– n<˚ kÕúHêìøÏ e∫Ã |æ+&çø£≥º\T
n|üŒ–+#ê&ÉT.
#Ós¡T≈£Ls¡T ÁøÏwüíj·T´≈£î (uÛÑø£Ôe‘·‡\ q>∑sY) 1983˝À >∑T+&ÓH=|æŒ
e∫Ã HÓ\÷¢sT¡ >∑es¡ïyÓT+≥T ÄdüŒÁ‹˝À e⁄Hêï&ÉT. ˇø£{Ï s¬ +&ÉT kÕs¡T¢ eT+#·+
MT<ä qT+&ç ÁøÏ+<ä≈£L&Ü |ü&Ü¶&ÉT. ÄdüŒÁ‹ ñ<√´>∑T\ düyÓTàe\q Ä>∑wüßº˝À
Ç+{ÏøÏ e∫Ãj·TTHêï&ÉT. ˇø£Hê{Ï sêÁ‹ |ü~>∑+≥\≈£î yÓ+≥H˚ yÓ[fl
lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì <ä]Ù+#ê\ì Áù|s¡D>∑*Z >=\>∑eT÷&çøÏ ˇ+≥]>±
q&É∫ edüTÔHêï&ÉT. ø=+&Üj·TbÕfiË+ ø√H˚s¡T <ä>∑Zs¡ mÁs¡ |ü+#Ó, #˚‹ø£Ás¡ >∑\
eTìwæ ≈£ì|æ+∫ ªªmø£ÿ&çøÏ b˛‘·THêïe⁄?µµ nì n&ç>±s¡T. ªª>=\>∑eT÷&ç
yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ µÏ µ nì #ÓbÕŒ&ÉT. ªª˙fi¯ófl eT&Éyd˚ æ H˚qT ≈£L&Ü ekÕÔqT
|ü<äµµeTHêï&É‘·&ÉT. ÁøÏwüíj·T´ Hê\T>∑&ÉT>∑T\T q&É∫ ‹]– #·÷ùdÔ eTìwæ
˝Ò&TÉ ! lkÕ«$Tyê] düe÷~Û <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ãq ‘·sT¡ yê‘· >∑T+&ÓH=|æŒ e∫Ã+~.
eTT+<äT es¡+&Ü˝À |ü&çb˛j·÷&ÉT. nø£ÿ&É uÛÑ»q #˚düTÔqï uÛÑ≈£îÔ\T M]ì
|òü˝≤Hê yês¡ì >∑T]Ô+#·˝Ò<äT. H√{Ï qT+&ç #=+>∑|ü&ÉT‘√+~. n|ü⁄Œ&ÉT ˇø£
eTìwæ M] M|ü⁄q >∑{Ïº>± ‘·{Ïº b˛‘·T+~˝Ò!µµ nqï≥T¢+<ä≥. ‘Ó\¢yê] @
eT+<äT\÷ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ >∑T+&ÓH=|æŒ b˛sTT+~. ndü\T sêÁ‹y˚fi¯, >∑T+&Ó
»ãT“>∑\ e´øÏÔ mì$T~ øÏ.MT. q&É∫ sêe&Éy˚T ∫Á‘·+!
á<ä÷s¡T ìyêdæ ñ|üŒ\ yÓ+ø£j·T´ uÛ≤s¡´ X‚wüeTà≈£î 1981 qT+&ç
yÓ÷ø±fi¯fl qT+&ç bÕ<äeTT\ es¡≈£L $|üØ‘·yÓTÆq yê|ü⁄, H=|ü⁄Œ\ e\q
sêÁ‹+ãefi¯ófl ìÁ<ä|üfÒº~ø±<äT. m+<äs¡T &Üø£ºs¡¢ <ä>∑Zs¡ eT+<äT‹Hêï |òü*‘·+
˝Òø£b˛sTT+~. ˇø£ |üP\eTTàø=H˚ uÛÑ≈£îÔ&ÉT lkÕ«$Tyê]ì >∑T]+∫ #Ó|æŒ
yê] düe÷~Ûì <ä]Ù+#·eTì #ÓbÕŒ&ÉT. ÄyÓT 1983˝À lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì
<ä]Ù+∫ ÁbÕ]ú+∫+~. <äsÙ¡ q+‘√H˚ ø=+‘· u≤<Ûä ìyês¡D+Æ… ~. yêsêìø=ø£kÕ]
‘·|üŒø£ düe÷~Û <äs¡Ùq+ #˚düTø=ì yÓfi‚fl~. ‘·s¡Tyê‘· ø±s¡D≤+‘·sê\e\q
<äs¡ÙHêìøÏ sê˝Òø£ Ç+{À¢H˚ lkÕ«$Tyê] |ü{≤ìï |üPõ+#·kÕ–+~. eTs¡˝≤
j·T<∏ë Á|üø±s¡+ H=|ü⁄Œ\T yÓTT<ä˝…’q$. áyÓT ªªkÕ«MT, MT düe÷~Û <äs¡Ùq+
‘·s¡#·T #˚düTø√≈£îHêï, ìs¡+‘·s¡+ Ç#·Ã≥H˚ ‘·eTqT düà]düTÔHêïqT >∑<ë?
238
eTs¡˝≤ Hêø° u≤<Û\ä T e#êÃj˚T! <äjT· #·÷|ü+&çµµ nì ÁbÕ]ú+∫+~. Hê{ÏsêÁ‹
dü«|üï+˝À lkÕ«$Tyês¡T ø£ìŒ+∫ áyÓT M|ü⁄q #·]∫, ªªÇ<˚yÓTÆHê HÓ‹Ôq
ãs¡Tyê ~+#˚<ëìøÏ? 3 dü+ˆˆ\ qT+&û ñqï<˚ >∑<ë. Çø£ÿ&˚ ñ+&ç ªHêj·THêµ
n+fÒ dü]b˛‘·T+<ë?µµ nHêïs¡T. ‘Ó\¢yê] n+‘·{Ï u≤<Ûä˝Àq÷ düe÷~Û
<äs¡ÙHêìøÏ q&ç∫ yÓ[fl+~. n~ yÓTT<ä\T ÄyÓT≈£î u≤<Ûä\T ˝Òe⁄. ªªH˚qT
lkÕ«$Tyê]ì #·÷&ÉHÓ’Hê ˝Ò<˚, Hê≈£î eT÷&ÉT dü+ˆˆ\ qT+&ç u≤<Ûä ñ+<äì
Äj·Tq¬ø˝≤ ‘Ó\TdüTµµ nì m+‘√ ÄX¯Ãs¡´+‘√ #Ó|ü⁄‘·T+~. ªª<˚e⁄&Óø£ÿ&Ó’Hê
ñHêï&ÉT >∑<ëµµ nH˚ yê]øÏ á ©\ ø£qT$|ü⁄Œ ø£*ZdüTÔqï~.
X‚wüeTà ≈£îe÷¬sÔ≈£î 1981 ˝À n~Ûø£+>± &çXÊÃ]® ne⁄‘·÷+fÒ mH√ï
yÓ<’ ë´\T #˚sTT+#ês¡T. HÓeTà~+#·˝<Ò Tä . X‚weü Tà ‘·q ≈£L‘·T]øÏ lkÕ«$Tyê]
$uÛ÷Ñ ‹ì∫Ã @yÓTHÆ ê ÁyÓTT≈£îÿø√eTì #Ó|Œæ +~. ÄyÓT ì‘·éT÷ $uÛ÷Ñ ‹ ùd$dü÷Ô
‘· q ≈£ î Äs√>∑ ´ + u≤>∑ T |ü & ç ‘ ˚ lkÕ«$Tyê] dü e ÷~Û ì <ä ] ÙkÕÔ q ì
ÁyÓTT≈£îÿø=qï~. n~ yÓTT<ä\T ÄyÓTø± u≤<Ûä ìyês¡D…Æ+~.
ø=i¿≈£L{Ï qs¡dæ+VüQ\THêj·TT&ÉT>±] m<äT›≈£î 1983 dü+ˆˆ˝À
»ãT“#˚dæq+<äTq <ëìï ÄÁX¯eT+ <ä>∑Zs¡ ø£fÒºdæ $uÛÑ÷‹ <ëì H√{Ï˝À y˚dü÷Ô,
e+{ÏøÏ |üPdü÷Ô Hêj·TT&ÉT>±s¡T eT÷&ÉT s√E\T nqq´+>± lkÕ«$Tyê]ì
ÁbÕ]ú+#ês¡T. ø±˙ <ëì yê´~Û ôV≤#·TÃ‘·÷ ‘·>∑TZ‘·÷ e⁄+~. Çø£ á m<äT›
Áã‘· ø £ < ä ì ìX¯ Ã sTT+#· T ø=ì ªkÕ«$Tì qeTTà≈£ î +fÒ Bìï qj· T +
#˚j·T˝Òø£b˛j·÷&˚µ nì u≤<Ûä|ü&ç |ü&ÉT≈£îHêïs¡T.
Ä sêÁ‹øÏ dü«|üï+˝À lkÕ«$Tyês¡T <˚B|üé÷qyÓTqÆ dæ+Vü‰düq+˝À
Äd”qT˝…’ j·TT+&É>± mes√ $+C≤eTs¡\T MdüTÔHêïs¡T. Hêj·TT&ÉT>±s¡T
lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡¬ø[fl n+<ä]˝À ì\ã&É>±H˚ Äj·Tq ª˙ m<äT›≈£î
u≤>∑e⁄‘·T+~˝Ò b˛ej·÷´!µ nHêïs¡T. yÓT\≈£îe e∫Ã #·÷ùdÔ m<äT˝› ∫Ò _+<Ó&TÉ
eT÷Á‘·+ $&ç∫+~. y˚T‘· ‹ì dü«düú‘· #Ó+~+~.
‘·÷|æ* yÓ+ø£j·T´ (>=\>∑eT÷&ç) 1984˝À ô|<ä› >∑T&É¶\eT÷≥
HÓ‹Ôq ô|≥Tºø=ì ãdüT‡ô|’q y˚j·T&ÜìøÏ ì#ÓÃq mø±ÿ&ÉT. Ç~ ‘Ó*j·Tø£
mes√ ª¬s’{Ÿµ #Ó|üŒ&É+‘√ ãdüT‡ ø£~*+~. ì#ÓÃqô|’ qT+&ç n‘·&=ø£ Á|üø£ÿ,
eT÷{§ø£ Á|üøÿ£ |ü&bç ˛j·÷s¡T. ns¡y’Ó n&ÉT>∑T\ <ä÷s¡+ b˛sTT ãdüT‡ Ä–+~.
ªyÓ+ø£j·T´ ‘·\ |ü–* #·#êÃ&ÉT!µ nqT≈£îHêïs¡+<äs¡÷, ø±˙ n‘·&çøÏ ø£˙dü+
239
∫qï <Óã“ >∑÷&É ‘·>∑\˝Ò<äT. n‘·&ÉT yÓ+≥H˚ ˝Ò∫ ÄÁ‘·T‘·>± eT÷≥ HÓ‹Ôq
ô|≥Tºø=ì ãdüT‡ <ä>∑Zs¡≈£î |üs¡T¬>‘·Ô&É+ #·÷∫ n+<äs¡÷ ~Á>∑“¤eT #Ó+<ës¡T.
ª˙ uÛ≤s¡´ ‘ê[u§≥Tº >∑{Ïº<äj·÷´!µ nHêïs¡T. ø±˙ n~ πøe\+ lkÕ«$Tyê]
ø£èù|qì n‘·&ç uÛ≤s¡´ |æ#ÃÓ eTà≈£î e÷Á‘·yT˚ ‘Ó*dæ+~. ø±s¡D+ á düìïy˚XÊìøÏ
eT÷&ÉTs√E\ eTT+<äT |æ#ÓÃeTà dü«|üï+˝À lkÕ«$TuÛÑ≈£îÔ&Ó’q düe÷~Û
eT+~s¡+ |üPC≤] ø£ì|æ+∫ ÄyÓT≈£î ≈£î+≈£îeT u§≥Tº ô|&É‘êqHêï&ÉT. ÄyÓT
#˚‹˝À ô|≥ºeTì n&ÉT>∑T>± Äj·Tq n˝≤π> ô|{≤º&ÉT! á dü«|üï+ ˝Ò≈£î+fÒ
yÓ+ø£j·T´ ø±ø£‘ê∞j·T+>± #êe⁄ ‘·|æŒ+#·T≈£îHêï&Éì nqT≈£îH˚+<äT≈£î
neø±X¯eTT+&˚~.
ôdô|º+ãsY 1983 dü+ˆˆ˝À n–ï>∑T+&É+ düe÷~Û eT+~s¡eTTq≈£î
m<äTs¡T>± H˚\MT<ä ˇø£ n&ÉT>∑T ˝À‘·T >∑T+≥ Á‘·$« n+<äT˝Ày˚j·Tã&˚~.
ˇø£s√E á yÓ+ø£j·T´ ≈£îe÷¬sÔ, eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\ XÊéT\,
eTs=ø£ bÕ|ü‘√ Ä&ÉTø=+≥÷ <ÛäTì #·T≥÷º ‹s¡T>∑T#·THêïs¡T. Ä Ä≥˝À
ne‘·* bÕ|ü XÊéT\qT eT+&ÉT‘·Tqï n–ï >∑T+&ÉeTT˝ÀìøÏ ‘√dæ+~.
Á|ü»«]˝Ò¢ eT+≥\˝À _&É¶ |ü&ç+~. eTT+CÒ‘·T\ es¡≈£L ì|ü⁄Œ\˝À
≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷sTT. Ä _&É¶ uÛÑj·T|ü&ç eT÷Á‘·+ $dü]®+∫ ns¡∫+~. Çs¡yÓ’
n&ÉT>∑T\ <ä÷s¡+˝À qTqï Hê>∑jT· ´ |üsT¡ >∑Tqb˛sTT _&Éq¶ T u…≥’ ≈£î ˝≤π>XÊ&ÉT.
|æ#·ÃeTà u≤$ qT+&ç |üs¡T¬>‹Ô e∫Ã+~. n+‘·{Ï eT+≥˝À |ü&çHê Ä
_&É¶≈£î yÓ+Á≥Tø£\T ≈£L&Ü #Ó≈£îÿ#Ó<äs¡˝Ò<äT, #˚‘·T\T ≈£L&Ü ø£+<ä˝Ò<äT.
127 eTqeTT @e÷]j·TTqï düeTj·÷\˝À ≈£L&Ü düs¡«düeTs¡Tú&Ó’q
lkÕ«$Tyês¡T eTq\H˚>±ø£ eTq _&É\¶ qT ≈£L&Ü m˝≤ s¡økåÏ ÕÔs√ #·÷&É+&ç.
ªyÓ+ø£jT· ´ ù|s¡TMT<ä |æ&ø¬ç &ÉT yÓT‘·T≈£î\T ô|{Ïqº yê]øÏ, ‘Ó∫Ãqyê]øÏ
yê] eT+∫ #Ó&É¶\˙ï eTqy˚T #·÷&=<ä›j·÷´µ nì lkÕ«$Tyês¡T ôd\$∫Ã
j·TTHêïs¡T. Á|ü‹ ì‘·´+ e+≥ø±>±H˚ ø=+‘· ÄVü‰s¡+ Ä≈£î˝À >±ì, ø±–‘·+˝À
>±ì Ç+{Ï ãj·T≥ ô|{Ïº ªnìï Je⁄\˝À e⁄qï l yÓ+ø£j·T´ kÕ«$Tyê]øÏ
düeTs¡Œj·÷$Tµ nì qeTdüÿ]+#·T≈£î+fÒ ì‘·éT÷ lkÕ«$Tyê] n+&É
eTq≈£îqïfÒ¢.
#ÓeTT&ÉT>∑T+≥ Ä<Ój·T´ (n©¢|ü⁄s¡+) e÷]Ã 1984 ˝À ø±\÷,
#ÓsTT´ |ü&bç ˛sTT eT+#êq |ü&Ü¶&TÉ . eTìwæ ˝ÒeBùdÔ ˝Ò∫ ≈£Ls√Ã>∑*>π yê&ÉT.
240
|ü≥Tº≈£î+fÒ ì\T#·TH˚yê&ÉT. Ä]úø£ k˛úeT‘· ˝Òø£ ˇø£ HÓ\ @ yÓ’<äéT÷ ˝Ò<äT.
ˇø£ s√E lkÕ«$Tyês¡T >∑Ts¡TÔ≈£îsê>± ª‘Ó\¢yêπs dü]øÏ ø=+#Ó+ HÓeTà~>±
ñ+fÒ ˙ <äs¡ÙHêìøÏ ekÕÔqµì ÁyÓTT≈£îÿ≈£îHêï&ÉT. n+‘· e÷Á‘êq Ä ‘Ó\¢yê]
me] düVü‰j·TeT÷ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ ˝Ò∫ ≈£Ls√Ã>∑*>±&ÉT. yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyê]
düìï~ÛøÏ #˚sê&ÉT. yÓTT<ä≥ ø£Ás¡ düVü‰j·T+‘√ ø±düÔ q&ÉTe>∑*>±&ÉT.
eT÷&Ées√E lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫ ªø£Ás¡ ˝Ò≈£î+&Ü q&ÉTe⁄,
#·÷&Ü*µ nHêïs¡T. Ä ‘Ó˝y¢ ê] qT+&ç n‘·&TÉ ø£Ás¡ ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ q&ÉTdüTHÔ êï&ÉT.
M] uÛ≤s¡´≈£î ø£&ÉT|ü⁄˝À _fi¯fl e\q H=|æŒ>± e⁄+&ç, nqï+ n]π>~
ø±<äT. lkÕ«$Tyê] #Ó+‘·ø=#êÃø£ ÄyÓT≈£î Ä u≤<Ûä ìyês¡D…Æ+~. m|ü⁄Œ&É÷
kÕ«$Tyê] düìï~Û˝ÀH˚ e⁄+&Ü\ì Ç|ü⁄Œ&É‘·&ÉT >=\>∑eT÷&çπø ø±|ü⁄s¡+
e÷sêÃ&ÉT.
n|üŒj·T´ π>≥T ìyêdæ >√qT>∑T+≥ sêeTeTà ‘·qqT u≤~ÛdüTÔqï
uÛÑ÷‘êìï lkÕ«$Tyês¡T m˝≤ yÓfi¯fl>={≤ºs√ Ç˝≤ $e]düTÔ+~: nqï+
düV≤æ +#·<Tä , ã\V”≤q‘·, X¯Øs¡+ H=|ü⁄Œ\T, u≤>± X¯ówæÿ+∫b˛sTT+~. m+<äsT¡
&Üø£ºs¡¢≈£î #·÷|æ+∫ mìï eT+<äT\T yê&çHê qj·T+ø±˝Ò<äT. ‘·q ùdïVæ≤‘·T\
dü\Vü‰ô|’ lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì <ä]Ù+∫+~. Hê{Ï sêÁ‹ ÄyÓT≈£î dü«|üï+˝À
ˇø£ e´øÏÔ ªNÛ yÓ<Ûäyê! Çø£ÿ&É≈£î ≈£L&Ü e#êÃyê yÓfi¯ó¢µ nqï≥T¢ <äs¡ÙqyÓTÆ+~.
‘Ó\¢yêπsdü]øÏ Äø£˝…’ nqï+ düVæ≤+∫+~. ˇø£ yês¡+˝À |üP]Ô Äs√>∑´+
#˚≈£L]+~.
1983 dü+ˆˆ˝À >√qT>∑T+≥ sêeTeTà>±] ãi…º áq˝Òø£ eT÷&ÉT
s√E\ qT+&ç u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ n&É¶+ |ü&çb˛sTT+~. |üX¯óe⁄\ &Üø£ºs¡T ãi…ºqT
|üØøÏå+∫ <ä÷&É n+‘·≈£î eTT+<äTs√CÒ ø£&ÉT|ü⁄˝À #·ìb˛sTT+<ä˙, <ëìì
rdæy˚ùdÔ ãÁ¬s Áã‘·T≈£î‘·T+<äì #Ó|æŒ, <ä÷&ÉqT ‘·*¢ >∑s¡“¤+ qT+&ç ˝≤–
Á|üø£ÿq y˚XÊ&ÉT. ª<ä÷&ÉqT bÕπsdæ á düú\eT+‘ê X¯óÁuÛÑ+ #˚j·T+&ç. ãi…¿≈£î
Ç+C…ø£åqT #˚kÕÔµqHêï&ÉT. ÄyÓT, ªHê kÕ«$T Hê≈£î <ä÷&É ˝Ò≈£î+&Ü #˚kÕÔ&Ü?
eT÷&ÉT >∑+≥\T #·÷∫>±ì <ä÷&ÉqT ø£~*+#·qTµ nqï~. ª@eTe÷à
#·ìb˛sTTq <ä÷&Ó˝≤ Áã‘·T≈£î‘·T+~?µ nHêï&ÉT &Üø£ºs¡T. ø±ì ÄyÓT Çø£
yê]‘√ e÷{≤¢&É≈£î+&Ü ˇø£ ‘·Tyê«\T ˙{Ï˝À |æ+&ç <ä÷&Éô|’ ø£|æŒ ªkÕ«MT!
241
á <ä÷&É Áã‹øÏ‘˚ Bìï ˙ ÄÁX¯e÷ìøÏ ÇkÕÔqT. ˇø£s√E bÕ\T ‘Ó∫Ã
‘·eT≈£î düeT]ŒkÕÔqTµ nì ÁyÓTT≈£îÿ≈£îì lkÕ«$Tyê]ì düà]dü÷Ô ≈£Ls¡TÃqï~.
eT÷&ÉT >∑+≥\T ø±ø£eTT+<˚ <ä÷&É ø£fi¯ófl ‘Ó]∫+~. n+‘·es¡≈£L nø£ÿ&ÉH˚
ñqï &Üø£ºs¡T>±s¡T Ç~ lkÕ«$Tyê] eTVæ≤y˚TqHêï&ÉT. Hê\T>∑T HÓ\\T
>∑&∫É Hê ÄyÓT bÕ\T lkÕ«$Tyê]øÏ düeT]Œ+#·˝<Ò Tä . ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyês¡T
dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫, ªne÷à, eT÷&ÉT HÓ\\T >∑&ç∫Hê Hê e÷≥
eTs¡∫b˛j·÷y˚!µ nì nHêïs¡T. ‘Ó\¢yês¡>±H˚ #Ó+|ü˝ÒdüT≈£îì bÕ\T ‘Ó∫Ã
ÄÁX¯eT+˝À düeT]Œ+∫ ª<ä÷&É bÕ\T eTs¡Te>±H˚ rdüTø=∫Ã lkÕ«$Tyê]
ÄÁX¯eT+˝À n|üŒ–kÕÔµqì düe÷~ÛøÏ #Ó|ü⁄Œø=ì yÓ[fl+~. Ä]úø£ Çã“+<äT\
e\q ãÁ¬sqT ny˚Tàdæ+~. <ä÷&É KØ<äT j·÷uÛ’… s¡÷bÕj·T\T>±ìs¡sí TT+#ês¡T.
ø±˙ Ä ô|’ø£+ |ü<Ó›ì$T~ HÓ\\ es¡≈£î lkÕ«$Tyê]øÏ #Ó*¢+#·˝Ò<äT. ‘˚~
18`1`85 q lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï+˝À <äsÙ¡ q$T∫Ã ª˙e⁄ Hê≈£î q÷≥eTTô|Œ’
s¡÷bÕj·T\T u≤ø° ‘˚˝≤e⁄. ‘˚~ 19`12`85 ˝À>± #Ó*k¢ ÕÔqì ÄÁX¯eT+˝À
ø±–‘·+ ÁyêsTT+∫ y˚*eTTÁ<ä y˚dsæ êµ nì Ä<˚•+#ês¡T. ø±–‘·+ ÁyêsTT+∫
y˚* eTTÁ<äy˚dæ yÓ[fl+~. yÓ+≥H˚ ÁyÓTT≈£îÿ #Ó*¢+#·q+<äT≈£î s¡÷. 80/`
128 »]e÷Hê (E˝≤àHê). ÁyÓTT≈£îÿ rs¡Ã&É+˝À eTqyÓT+‘· C≤Á>∑‘·Ô>±
ñ+&Ü˝À ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~ á ©\.
>∑T+&ÉuÀsTTq qs¡düj·T´ (nq|ü\bÕ&ÉT) >±] yÓTT<ä{Ï ¬s+&ÉT
dü+‘êHê\T |ü⁄]{Ï˝ÀH˚ #·ìb˛j·÷s¡T. 1983 ˝À eT÷&Ée dü+‘·‹>± Ä&É|\æ ¢
ø£*–+~. ø±˙ ◊<äes√E qT+&ç »«s¡yTÓ Tdü÷Ô Ä _&É¶ bÕ\T>±˙, eT+<äTø±˙
@$T b˛dæHê yê+‹ #˚düT≈£î+≥T+~. _&É¶ X¯Øs¡+ #ê˝≤ y˚&ç>± ñqï~.
¬s+&Ées√E kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ _&É¶ yê\ã&çb˛sTT+~. m≥Ty˚dæq ø±\T
n≥T, m≥Ty˚dæq #ÓsTT´ n≥T|ü&çb˛‘·THêïsTT. _&É¶ ø£fi¯ófl eT÷‘·y˚dæ+~.
ñqï≥T¢+&ç X¯Øs¡+ #·\¢ã&ç+~. yÓTT<ä≥ ø£*–q Ç<ä›s¡T _&É¶\e˝Ò á
_&É¶≈£L&Ü #·ìb˛uÀ‘·T+<äì Ç+{Ï\¢bÕB >=\T¢q @&ÉTdüTÔHêïs¡T. n+<äs¡÷
>∑T$T>∑÷&Üs¡T. Ä <ë]q b˛‘·Tqï >√qT>∑T+≥ sêeTeTà á $wüj·T+
#·÷∫ _&É¶qT düMT|æ+∫+~. lkÕ«$Tyês¡T ‘·|üŒø£ Ä _&É¶qT Áã‹øÏkÕÔs¡ì
ÄyÓT≈£î <äè&ÛÉyÓTÆq qeTàø£+ ø£*Z+~. yÓ+≥H˚ edü ‘Ó∫Ã+~. Á|üøÏÿ+{≤yÓT
<ä>∑Zs¡ #·qTu≤\‘√ s¡+>∑]+∫ _&É¶≈£î b˛dæ+~. n+‘·es¡≈£L @$T b˛dæHê
242
yê+‹ #˚düT≈£î+≥÷ düŒèVü≤˝Ò≈£î+&Ü ñqï _&É¶ edübÕ\T Á‘ê–+~. _&É¶˝À
@ e÷Á‘·eT÷ #·\q+ ˝Ò<äT. sêeTeTà lkÕ«$Tyê] $uÛÑ÷‹ì eT+#·+
ø√fi¯fl ÁøÏ+<äb˛dæ, Ä _&É¶ H√{Ï˝À ø=+#Ó+ y˚dæ, e+{ÏøÏ |üPdæ eT+#·+ô|’
|ü+&É u…{Ïº _&É¶ ‘·|üŒø£ Áã‘·T≈£î‘·T+<äì #Ó|æŒ yÓ[flb˛sTT+~. >∑+≥ ˝À|ü\
_&É¶ ø£fi¯ófl ‘Ó]∫+~. ‘Ó\¢yê] bÕ\T Á‘ê–+~. kÕ«$Tø£è|üe\qH˚ Ä _&É¶
<äøÏÿ+<äì Ä _&É¶≈£î lkÕ«$Tyê] ù|s¡T ô|{≤ºs¡T.
ô|qe]Ô yêdüÔe⁄´\T |ü+#êø£å] eTkÕÔqj·T´ #ê˝≤ ø±\+>±
lkÕ«$Tyê] uÛ≈Ñ î£ \Ô T. M]øÏ dü«|üï dü+<˚XÊ*∫Ã nH˚ø£ kÕs¡T¢ sêuÀe⁄ Ä|ü<\ä
qT+&ç lkÕ«$Tyês¡T M]ì ø±bÕ&Üs¡T.
‘˚~ 7`7`84 q lkÕ«$Tyês¡T eTkÕÔqj·T´≈£î dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ã
ªnj·÷´ ◊<äT X¯yê\T ˇπø‘·÷] b˛e\dæjT· Tqï~. dü‘êsTT+#·T≥≈£î M\T˝Òì
|ü]dæú‹. MTπsyÓ÷ #Ó_‘˚ e÷≥ $ì|æ+#·Tø√ì yÓTTs¡≥T eTqTwüß\Tµ nì
#ÓbÕŒs¡T. ª@$T{Ï kÕ«$T Ç˝≤ #ÓãT‘·THêïs¡µì eT<äq|ü&Ü¶&˚>±ì ‘·q dü«|üï
eè‘êÔ+‘·yTÓ e«]ø° #Ó|Œü ˝Ò<Tä . ‘Ó\y¢ ê] 8`7`84 ‘˚Bq eT&Éeq÷s¡T qT+&ç
Á{≤ø£ºs¡T ‘√\T≈£îì ô|qe]ÔøÏ b˛yê*. eTqdüT‡ Ä+<√fi¯q>± ñ+~.
yÓfi‚fl+<äT≈£î ø±fi≤fl&Ée⁄.
Ç‘·ì dü«|üï eè‘êÔ+‘·+ Mfi¯flqï≈£î ‘Ó*j·T<äT. ø£qTø£ ‘·|üŒìdü]>±
Á{≤ø£sº T¡ rdüTø=ì yÓfi≤fl\ì |ü≥Tºã{≤º&TÉ . e÷s¡eZ T<Û´ä +˝À >∑÷&Ü eTkÕÔqj·T´
Á{≤ø£ºs¡T ì*ù|XÊ&ÉT. ø±˙ nqï>±] Áb˛<ä“\eTT e\q yÓfi¯flø£ ‘·|üŒ˝Ò<äT.
eTÁ<ëdüT s√&ÉT¶ qT+&ç >=\>∑eT÷&ç eT{Ïºs√&ÉT¶ eT\T|ü⁄ (≥]ï+>¥)
‹]π>≥|ü⁄Œ&ÉT ms¡Te⁄\ ˝≤Ø sê+>¥ ôd’&é e∫Ã Á{≤ø£ºs¡TqT m<äTs¡T >∑T~›+~.
Ä Ä|ü<ä düeTj·T+˝À n+‘·]ø£å+˝À mes√ ns¡#˚sTT #·÷|æq≥T¢
eTkÕÔqj·T´≈£î e÷Á‘·+ ndüŒ¤wüº+>± >√#·]+∫+~. Á{≤ø£ºs¡T >±*˝À m–]
s√&ÉT¶ Á|üø£ÿq |ü&çb˛sTT+~. Á{≤ø£ºs¡T MT<ä dü]>±Z ◊<äT>∑Tπs møÏÿ ñHêïs¡T.
1. Á&Ó’esY eTkÕÔqj·T´≈£î ‘·\ø±j·T MT<ä #·s¡à+ N* s¡ø£Ô
eT+&É\eTsTT+~. Ç+‘˚>±ø£ ‘=&É meTTø£≈£î <Óã“ ‘·>∑\≈£î+&Ü ø£+&É
e÷Á‘·+ uÒ¢&ÉT‘√ ø√dæq≥T¢ Hê\T>∑+>∑Tfi≤\ bı&Ée⁄q ‘Ó–b˛sTT+~.
2. Mfi¯flqï Ç+»qT ÁøÏ+<ä |ü&çb˛j·÷&ÉT. bı≥ºMT<ä ãs¡Te⁄ |ü&ç
243
H=ø£ÿ&É+‘√ s¡ø£Ô+ ø£≈£îÿ‘·÷ ø=qeP|æ]‘√ ñHêï&ÉT.
3. $T–*q eTT>∑TZ]ø° ‘˚*ø£bÕ{Ï HÓ‘·TÔs¡T >±j·÷\T ‘·–˝≤sTT.
s¡ ø £ Ô | ü ⁄ eT&É T >∑ T ˝À |ü & ç j · T Tqï eTkÕÔ q j· T ´ ‘Ó | ü Œ ]\T¢ ø =ì
ø=qeP|æ ] ‘√ ñqï nqï>±]ì #· ÷ #ê&É T . kÕ«$Tø£ è |ü e\q
‘·qø£+<äTu≤≥T˝À |ü&çj·TTqï C≤ø°ì n+<äTø=ì <ÛÓ’s¡´+>± ‘·q ≈£î&çø±\T‘√
C≤ø°sê&é Á‹|ü⁄Œ#·÷ ‘·q nqï>±]ô|’ ñqï Á{≤ø£sº T¡ qT Hê\T>∑T n+>∑Tfi¯eTT\
ô|’øÏ ˝ÒbÕ&ÉT. n+‘·{Ï‘√ yêfi¯flqï ø±düÔ }|æ] |”\Ã>∑*>±&ÉT. n+‘·˝À
e∫Ãq ãdüT‡˝À Mfi¯flq+<ä]˙ ÄdüŒÁ‹øÏ #˚sêÃs¡T. eTkÕÔqj·T´ nqï ‘·|üŒ
$T–*q q\T>∑Ts¡÷ Áã‹ø±s¡T. Ç+»qT |ü&¶É $<Ûëq+ #·÷ùdÔ yêfi¯fl meTTø£\T
>∑÷&Ü <=s¡ø£ì rs¡T>± e⁄+~.
Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T eTkÕÔqj·T´≈£î dü«|üï<äsÙ¡ q$T∫Ã ª˙ ã+&çì
#˚‘√Ô $dæ] ne‘·\ y˚j·Te\dæ e∫Ã+<äj·÷´µ nì #ÓbÕŒs¡T. ◊<äT>∑Ts¡T
b˛e\dæ ñ+fÒ ‘·q ø£è|ü e\qH˚ q\T>∑Ts¡T Áã‹ø±s¡ì lkÕ«$Tyês¡T á
dü«|üï+ <ë«sê ‘Ó*bÕs¡T.
eTkÕÔqj·T´ ÄdüŒÁ‹ qT+&ç &çdt#ê]® nj·÷´ø£ Hê{Ï sêÁ‹
lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫, ªyÓTT<ä≥ >=\>∑eT÷&ç yÓ[fl ìÁ<ä#˚dæ
‘·s¡Tyê‘· eTÁ<ëdüT yÓ[fl MT nqïqT #·÷∫s¡eTàµì Ä<˚•+#ês¡T. lkÕ«$T
yê] Ä»„ qqTdü]+∫ ÄHê&ÉT Á{≤ø£sº T¡ ø£~*+#·≈î£ +fÒ m˝≤>∑T+&ÉTH√ >∑<ë!
129 lkÕ«$Tyês¡T ø£è|ü p|æHê <ëìï <äøÏÿ+#·Tø=qT≥≈£î lkÕ«$Tyê]
e÷≥ MT<ä $XÊ«düeTT+∫ yês¡T Ä<˚•+∫q≥T¢ eTqe÷#·]+#ê* >∑<ë!
Ä>∑wüßº 1982 dü+ˆˆ ˝À lkÕ«$Tyês¡T eTVü‰düe÷~Û #Ó+<ëø£ ˇø£
s√E eTkÕÔqj·T´qT Á{≤ø£sº T¡ ‘√˝Ò+<äT≈£î b˛e<äì› lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï+˝À
ôV≤#·Ã]+#ês¡T. ‘Ó\¢yê] Á{≤ø£ºs¡T ‘êfi≤\T rdüTø√uÀ‘˚ ¬s+&ÉT e÷s¡T¢ ÁøÏ+<ä
|ü&Ü¶sTT. ø±˙ Ä s√E <äTqï≈£î+fÒ ‘·s¡Tyê‘· <äTH˚ï+<äT≈£î ˙fi¯ófl <=s¡ø£e⁄
ø£qTø£ Hês¡T y˚ùd+<äT≈£î M\T ˝Òø£ ‘·q j·T»e÷ì ¬s&ç¶>±]øÏ #ê˝≤ qwüº+
»]π>≥≥T¢ ñ+~. $~Û˝Òø£ lkÕ«$Tyê]øÏ qeTdüÿ]+∫ Á{≤ø£ºs¡T‘√
<äTqTï#·THêï&ÉT. #˚qT˝À ˇø£#√≥ eTs¡eTà‘·TÔ #˚dæq >∑T+≥˝À eTT+<äT
#·Áø±\T ~>∑ã&ç, π>s¡T e÷]Ã ã+&ç ˝≤–+#˚ Á|üj·T‘·ï+˝À yÓqTø£ #·Áø±\T
˝Ò∫b˛sTT Á{≤ø£ºs¡T ‹s¡>∑ã&çb˛sTT+~. Ç‘·&ÉT d”º]+>¥ ÁøÏ+<ä|ü&ç ãTs¡<ä˝À
244
≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷&ÉT. m˝≤ ‘·|æŒ+#·Tø=ì ãj·T≥≈£î e#êÃ&√ Äj·Tqπø
‘Ó*j·T<äT. n~ #·÷∫q yês¡+‘ê ªãTs¡<ä <äTqïø£+˝À Ç˝≤+{Ï j·÷øÏ‡&Ó+≥T
»]–q Á&Ó’es¡¢+<äs¡÷ nø£ÿ&çø£ø£ÿ&˚ eTs¡DÏ+#ês¡T. ˙e⁄ ãj·T≥ |ü&Ü¶e+fÒ
Ç~ πøe\+ <Ó’eø£èù|qìµ ‘·eT ÄX¯Ãsê´ìï Á|üø£{Ï+#ês¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT Ä~Hêsêj·TD¬s&ç¶>±] bı\+˝À ˙{Ï ø=s¡≈£î bÕsTT+≥T
y˚sTT+#ê\ì Hê\T>∑T #√≥¢ Á|üj·T‹ï+∫Hê ˝≤uÛÑ+ ˝Òø£b˛sTT+~. ‘·q
j·T»e÷ìøÏ »]π> qwüºeTT >∑T]+∫ eTkÕÔqj·T´ #ê˝≤ u≤<Ûä|ü&ç
lkÕ«$Tyê]øÏ yÓTTs¡ô|≥Tºø=ì uÀ]+>¥ mø£ÿ&Éyù˚ dÔ ˙fi¯ófl |ü&‘É êjÓ÷ ‘Ó\ŒeTì
lkÕ«$Tyê]ì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. Äs√E sêÁ‹ Ç‘·ì dü«|üï+˝À ¬s&ç¶>±] #˚˝À
ø=+>∑\T, ø±≈£î\T, qø£ÿ\T ˇø£#√≥ ˙s¡T Á‘ê>∑T#·Tqï≥T¢ ø£ì|æ+∫+~. Ä
bı\+˝À Ä <äèX¯´+ >√#·]+∫q #√≥ uÀ]+>¥ y˚ùdÔ düeTè~∆>± ˙s¡T |ü&Ü¶sTT.
ªMTs¡T e÷ yÓ|’ ⁄ü #·÷ùdÔ y˚TeTT MT yÓ|’ ⁄ü #·÷dü÷+Ô &Éj
¢ ÷· ´µ, ªyêfi¯ófl+&˚ 130
<ëìï ã{Ïº >∑<äj·÷´ eTqeTT+&˚~µ nì nuÛÑj·T$T#êÃs¡T >∑<ë
lkÕ«$Tyês¡T.
Áu≤Vü ≤ àD|ü * ¢ Á>±eTdü T Ô \ T ãÁf… & ç ¶ lìyêdü T \T¬ s &ç ¶ uÛ ≤ s¡ ´
eTH√»eTà>±]øÏ $yêVü≤yÓTÆq 4 dü+ˆˆ\ es¡≈£î dü+‘êq+ ˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyê]‘√ yê]øÏ >∑\ nqTuÛÑeeTT e\q ÄyÓT 1986 |òæÁãe]˝À
lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì <ä]Ù+∫ ‘·q ø√]ø£qT $qï$+#·T≈£îqï~. Hê{ÏsêÁ‹
lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓT dü«|üï+˝À dü+‘êq+ Á|ükÕ~+#êqì ‘·eT Äosê«<ä
dü÷#·ø£+>± ˇø£ <ës¡+ Á|ükÕ~+#ês¡T. ‘Ó\¢yê] #·÷ùdÔ ì»+>±H˚
lkÕ«$Tyês¡T Á|ükÕ~+∫q <ës¡+ ÄyÓT ‘ê[u§≥Tºì+&Ü #·T≥Tºø=ì ñqï~.
dü«|üï+˝À Ç∫Ãq <ës¡+ ì»+>±H˚ ‘Ó\¢yê] ñ+&É&É+ nH˚ nqTuÛÑyê˝À¢
Ç~ ¬s+&Ée~.
ÇÁãV”≤+|ü≥ï+ ` m\ÁøÏºø£˝Ÿ Ç+»˙sY |æ.e÷<Ûäesêe⁄>±s¡T
J$‘·+˝À nH˚ø£ ø£wüºqcÕº\≈£î ˝ÀHÓ’ eTqXÊÙ+‹ ˝Òø£ <Ó’e∫+‘·qH˚ X¯s¡DT
y˚&Üs¡T. u…»yê&É ø£qø£<äTs¡ZqT Äsê~Û+#·kÕ>±s¡T. ÄyÓT kÕøå±‘·ÿ]+∫+~.
ø±˙ eTqXÊÙ+‹ ˝Ò<äT. n{Ïº dæú‹˝À Ä <äTs¡Z ø£è|ü e\q uÛÑ>∑yêHé l
yÓ+ø£j·T´kÕ«$T #·]Á‘· \_Û+∫ bÕsêj·TD #˚XÊs¡T. yÓ+≥H˚ ‘·eT e÷qdæø£
y˚<äq @yÓTÆ+<√ ø±˙ m+‘√ XÊ+‹ bı+<ës¡T. yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyê]
245
ÄÁX¯e÷ìøÏ HÓ\≈£î 50 s¡÷bÕj·T\T #=|ü⁄Œq <äøÏåD |ü+|ü⁄‘·÷ lkÕ«$Tyê]
#· ] Á‘· bÕsêj· T D, |ü P » ÁbÕs¡ + _Û + #ês¡ T . lkÕ«$Tyê] 3e
Äsê<ÛHä √‘·‡eeTTq≈£î ≈£î≥T+ã düyT˚ ‘·eTT>± e∫Ã ˇø£ yês¡+ lkÕ«$Tyê]ì
ùd$+#ês¡T. 24`8`85q lkÕ«$Tyê] bÕ\sê‹ $Á>∑Vü≤+ Ä$wüÿ]+#˚
s√E »q+˝À Ä $Á>∑Vü‰ìï, düe÷~Ûì <ä]Ù+#·˝Òø£ <ä÷s¡eTT qT+&ç ìøÏÿ
#·÷düTÔHêïs¡T. düe÷~Û qT+&ç lkÕ«$Tyês¡T q&ÉTeTT\ es¡≈£î ô|’øÏ e∫Ã
<äs¡Ùq$T∫Ã ªªÇø£ÿ&˚$T #·÷kÕÔe⁄, n+<ä]˝À qqTï #·÷&ÉTµµ nì
n<äèX¯ýÓTÆHês¡T. n~ yÓTT<ä\T nqïdü+‘·s¡ŒD <ä>∑Zs¡ e&É¶q˝À bÕ˝§ZHêïs¡T.
Äj·TH˚ Ç+ø± Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T. ªªHê≈£î 1 1/2 dü+ˆˆ qT+&ç >∑T+&Ó≈£î
m&ÉeT yÓ|’ ⁄ü H=|æŒ. m≈£îÿe ùd|ü⁄ <Ûë´q+˝À ≈£Ls√Ã˝ÒqT. &Üø£]º ∫¢ Ãq eT+<äT\T
ìÁwüŒjÓ÷»qyÓTHÆ êsTT. ÁbÕD≤bÕj·TeTì uÛj Ñ T· |ü&Ü¶qT. Hê u≤<Ûqä T ìyê]+∫
Hê ø±˝≤qï+‘·{Ï˙ ‘·eT <Ûë´q+˝À >∑&çù|≥≥T¢ #˚j·TeTìµµ Äsê<Ûäq≈£î
e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·Tø=ì yê] düe÷~Ûì e<ä* sê˝Òø£
m+‘√ <äT'KeTT‘√ e#˚ÃXÊqT. Ç\T¢ #˚]q ‘Ó\¢yê] qT+&ç 15 s√E\T
s¡ø£Ô$πs#·qeTT˝…’q$. 16e s√E≈£î $πs#·Hê\T ì*∫b˛j·÷sTT. Hê >∑T+&Ó
H=|æŒ ≈£L&Ü XÊX¯«‘·+>± e÷j·TyÓT+Æ ~. \ø°àå Hêsêj·TDTì s¡÷|ü+ dü«|üï+˝À
<äsÙ¡ qyÓT+Æ ~. Ç|ü⁄Œ&ÉT |üPs¡«+ø£+fÒ m+‘√ >±&Û+É >± <Ûë´q+ ≈£î<äTs¡T‘·T+~.
ªªÄ>∑wüßº HÓ\˝À lkÕsTTHê<∏äT&ÉT ø£ì|æ+∫ >∑~ ˝À|ü\ X¯óÁuÛÑ+>±
ñ+~. ø±˙ ô|’q ã÷E ñqï~. Ä ã÷E X¯óÁuÛÑ+ #˚ùdÔ H˚qT >∑~˝ÀøÏ
ekÕÔqì XË\$#êÃs¡T. Ç~ u≤u≤ Hê≈£î #˚dæq Ä<Ûë´‹àø£ Á|üuÀ<ÛäeTì
qeTTà‘·THêïqT.
ªªôdô|º+ãsY 85 qT+&ç lkÕ«$Tyês¡T Ä<Ûë´‹àø£ uÀ<Ûä #˚j·TT#·T Ä
e÷sêZq q&ÉT|ü⁄‘·THêïs¡T. m+‘· #·ø£ÿì ne>±Vü≤q, Vü≤è<äj·T düŒ+<äq,
eTqXÊÙ+‹ Á|ükÕ~+#ês√ #Ó|üŒ˝ÒqT. Ä<Ûë´‹àø£ $wüj·÷\qT uÀ~Ûdü÷Ô
<äèX¯éTT\ <ë«sê ø£s¡à øå±fi¯q+ #˚sTTdüTÔHêïs¡T. lkÕ«$Tyê]øÏ nK+&É
BbÕsê<Ûäq #˚dæ yê] eTVæ≤eT, $X¯«s¡÷bÕìï #·÷dæ Äq+~düTÔHêïqT. á
»qà≈£î Ç+‘·ø£+fÒ ø±e\dæ+<˚B ˝Ò<äT.µµ
kÕ«MT! MTs¡T düe÷~Û #Ó+~‘˚ e÷ >∑‹ m{≤¢? nì yêb˛sTTq
uÛÑ≈£îÔ\‘√ uÛÑ>∑yêHé l yÓ+ø£j·T´ kÕ«$Tyês¡T ªªmø£ÿ&çø£j·÷´ y˚T+ b˛j˚T~
246
dü÷s¡´#·+Á<äT\Tqï+‘· es¡≈£î e⁄+&˚<˚>∑<äj·÷´!µµ nì nqï|ü⁄Œ&ÉT uÛÑ≈£îÔ\≈£î
n<Ó˝≤ ì»eTÚ‘·T+<√ ns¡ú+ø±˝Ò<äT. nsTT‘˚ ø±˝≤+‘·s¡+˝À lkÕ«$Tyês¡T
düe÷~Û #Ó+<ëø£ düe÷~Û qT+&ç Äj·Tq |ü\T≈£î‘·÷ ‘·eT uÛÑ≈£îÔ\
yÓTTsê\øÏdüTÔHêïs¡ì ©\\T mH√ï ìs¡÷|ædüTÔHêïsTT. lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì
<ä]Ù+#·˝Òø£b˛sTTHê <ä÷sêq ‘·eT Çfi¯fl˝À lkÕ«$Tyê] |ü≥+ eTT+<äT
Ä]Ô‘√ #Ó|⁄ü Œ≈£îqï ø£cÕº\qT ôd‘’ +· lkÕ«$Tyês¡T rs¡TdüTHÔ êïs¡+fÒ uÛøÑ sÔ£ ø¡ Då£ ≤
|üs¡‘·+Á‘·‘· eTq*ï Äq+<ä+˝À eTT+#˚düTÔ+~.
HÓ\÷¢sT¡ >∑es¡ïyÓT+≥T ÄdüŒÁ‹ j·TyéT.j·THé.ˇ. dæ.$. düTã“j·T´>±s¡T
lkÕ«$Tyê]‘√ ‘·eT nqTuÛÑyê\T Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.
1977 ˝À ‘·TbòÕqT e\¢ e÷ Ç\T¢ |ü&çb˛sTT+~. ¬s+&ÉT yÓ’|ü⁄\
Ç≥Tø£ eT{Ïº‘√q÷, ¬s+&ÉT yÓ’|ü⁄\ eT{Ïº‘√q÷ >√&É\T ô|≥Tºø=ì eTs¡\
Ç\T¢ y˚düT≈£îHêïeTT. 1978 ˝À eTs¡˝≤ ‘·TbòÕqT e\¢ eT÷&ÉT s√E\T
;uÛÑ‘·‡y˚Ts¡Œ&ç+~. ø£¬s+≥T ˝Ò<äT. $|üØ‘·yÓTÆq >±* e\¢ >√&É\ ‘√{Ï Ç\T¢
}>∑T‘·÷e⁄+~. Ç\T¢ e<ä* sêÁ‹|üP≥ mø£ÿ&çø° yÓfifl¯ ˝Òì |ü]dæ‹ú ˝À ªªkÕ«MT!
b˛sTTq dü+e‘·‡s¡+ Ç\T¢ |ü&çb˛sTT ø£wüºqcÕº\≈£î >∑T] nj·÷´qT. eT∞fl
Ç|ü⁄Œ&ÉT >∑÷&Ü n˝≤+{Ï |ü]dæú‘˚ #˚düTÔHêïsê? @$T #˚dæHê á Ç\T¢ e<ä*
b˛˝ÒqT. MT <äj·Tµµ nì y˚&ÉT≈£îì |ü&ÉT≈£îHêïqT. yÓ+≥H˚ dü«|üï+.
lkÕ«$Tyês¡T e#êÃs¡ì B|ü+ yÓ*–+∫ #·÷ùdÔ @MT ˝Ò<äT. lkÕ«$Tyê]
|ü{≤ìøÏ qeTdüÿ]+∫ eT∞fl |ü&ÉT≈£îHêïqT. Ä >±* m˝≤ b˛sTT+<√ @yÓ÷!
e÷ ÁbÕ+‘·+˝À nH˚ø£ Ç+&ÉT¢ ≈£L*b˛j·÷sTT. ø±˙ e÷ Ç\T¢ e÷Á‘·+
#Ó≈£îÿ#Ó<äs¡˝Ò<äT. yêsê$<Ûä+>± <äs¡Ùq$Te«≈£î+fÒ e÷ Ç\T¢ ì*∫q~
lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\H˚qì qeTàø£eTT+&˚~ ø±<˚yÓ÷!
lkÕ«$Tyês¡T düX¯Øs¡T\T>± ñ+&É>± qHÓï|ü⁄Œ&É÷ ‘·eT bÕ<ë\T
n+{Ï qeTdüÿ]+#·Tø√ì#˚Ãyês¡T >±<äT. m|üŒ{Ï¬ø’Hê Hêø£˝≤+{Ï neø±X¯+
sêø£b˛‘·T+<ë nì ìØøÏdå ÷ü +Ô &˚yê&çì. nsTT‘˚ Hêø±j·Tq bÕ<ädŒü s¡Ù uÛ≤>∑´+
ø£\T>∑≈£î+&ÜH˚ Äj·Tq eTVü‰düe÷~Û #Ó+<ës¡T. lkÕ«$Tyês¡T Hêø±
neø±X¯+ Çe«H˚˝Ò<˚ nH˚ ø=s¡‘· Hê Vü≤è<äj·T+˝À n˝≤H˚ ì*∫
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ m+‘√ e´<Ûä #Ó+<˚yê&çì.
nsTT‘˚ Äø√ºãsY 85˝À Hêø=ø£ dü«|üï+ e∫Ã+~. Ä dü«|üï+˝À l
247
yÓ+ø£j·T´ kÕ«$Tyês¡T #·s¡#·sê q&ç∫ yÓfi¯óÔHêïs¡T. H˚qT lkÕ«$Tyês¡T
<=]ø±s¡T Ç+‘˚#ê\T nì m<äTs¡T>± yÓ[fl Äj·Tq ¬s+&ÉT ø±fi¯ófl »$]
|ü ≥ Tº ø =ì lkÕ«$Tyê]ì ˇø£ ÿ n+>∑ T fi¯ + ≈£ L &Ü ø£ < ä \ ìe«˝Ò < ä T .
lkÕ«$Tyês¡T ‘·\ ^s¡T≈£î+≥÷ qe⁄«‘·÷ n˝≤π> ì\T#·THêïs¡T. H˚qT ‘·è|æÔ
rsê qeTdüÿ]+#·T≈£îHêïqT.n+‘·{Ï‘√ dü«|üï+ eTT–dæ+~. ÄHê{Ï <äs¡Ùq+
Hê Vü≤è<äj·T+˝À #Ós¡>∑ì eTTÁ<ä y˚dæ+~. Ä dü«|üï+ m|ü⁄Œ&ÉT >∑Ts¡TÔ≈£î
e∫ÃHê Ä nqTuÛÑ÷‹ qHêïq+<ä+˝À eTT+#Ó‘·TÔ‘·T+~. Hê rs¡ì ø√]ø£qT
lkÕ«$Tyês¡T n˝≤ rsêÃs¡T. Ä ‘·sê«‘· ≈£L&Ü lkÕ«$Tyês¡T qqïH˚øk£ Õs¡T¢
Ä<äT≈£îHêïs¡T. 1983 ˝À »]–q ˇø£ $∫Á‘·yÓTÆq kÕ«$T©\ #ÓãT‘êqT.
Hê≈£î >=\¢ø£+<äT≈£Ls¡T≈£î ¬s+&ÉT yÓTÆfi¯fl <ä÷s¡+˝À ùd<ä´|ü⁄
uÛÑ÷eTT\THêïsTT. ˇø£kÕ] bı˝≤\≈£î ˙s¡T ô|≥ºe\dæe∫Ã ø£qT|üPs¡T
ø±\Te≈£î ÄsTT˝Ÿ Ç+»Hé _–+∫ e⁄+∫, nedüsy¡ TÓ qÆ |ü⁄Œ&ÉT ˙s¡Tø=&ÉTHÔ êïqT.
ˇø£s√E sêÁ‹ Ç+»Hé≈£î >∑\ ÄsTT˝Ÿ ô|’|ü⁄, Ä{ÀyÓTÆ»s¡÷ <=+>∑\T
n|üVü≤]+#ês¡T. Hê≈£îqï mH√ï |üqT\˝À Á|ü‹s√p Ç+»qT≈£î ø±|ü˝≤
ø±dü÷Ô e⁄+&É&+É Hêø£d+ü uÛeÑ yÓT+Æ ~. Ç˝≤ <=+>∑\T |ü&ç Á|ü‹s√p Ç+»qT
kÕe÷qT\T ø=ìï m‘·TÔ≈£îb˛‘·T+fÒ Çø£ ùd<ä´+ #˚j·T˝Òqì nqT≈£îHêïqT.
Hê≈£î yêsêìøÏ ˇø£ |üsê´j·TyÓTHÆ ê >=\>∑eT÷&ç yÓ[fl l yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyê]
düe÷~Ûì ùd$+#·Tø=ì sêe≥+ n\yê≥T. n˝≤π> >=\>∑eT÷&ç yÓ[fl Hê≈£î
»]–q qcÕºìï nø£ÿ&É lkÕ«$T uÛÑ≈£îÔ\≈£î #ÓbÕŒqT. n~ $qï |üPC≤]
Hê>∑jT· ´>±s¡T lkÕ«$Tyê] <ës¡+ ˇø£{Ï Hê#˚‹øÏ∫Ã ªá kÕ«$Tyê] <ës¡+
rdüT≈£îyÓ[fl qeTàø£+‘√ ˙ ÄsTT˝Ÿ Ç+»qT≈£î ø£≥ºej·÷´! <=+>∑\T sês¡T,
eùdÔ yêfi‚fl b˛‘ês¡Tµ nHêïs¡T. Ä Á|üø±s¡yT˚ yÓ[fl ªkÕ«MT! á Ç+»qT dü+s¡øDå£
uÛ≤s¡+ ˙<˚! eTs¡˝≤ <=+>∑\ #˚sTT |ü&‘ç ˚ Ä qcÕºìøÏ H˚qT ‘·≥Tºø√˝ÒqT. ˙<˚
uÛ≤s¡+µ nì eTqdü÷Œ¤]>Ô ± ÁbÕ]ú+#·Tø=ì <ës¡+ Ç+»qT≈£î ø£{≤ºqT.
Ä ‘·sê«‘· ø=~› s√E\T H˚qT Ç+»qT #Ûêj·T\πø b˛˝Ò<Tä . &çôd+ãs¡T
84 ˝À Hê‘√{Ï ¬s’‘·T\T Hê e<ä›≈£î e∫Ã ª ¬s+&ÉT s√E\T ã{Ïº bı\+˝À ˙
Ç+»qT kÕe÷qT\˙ï $|üŒBdæ |ü&˚dæ e⁄HêïsTT. yÓ[fl #·÷#·Tø√eTµHêïs¡T.
Hê >∑T+&Ó˝À¢ ¬s’fi¯ófl |ü]¬>‘êÔsTT. ‘·«s¡>± yÓ[fl #·÷#·T≈£îHêïqT. Ç+»qT
kÕe÷qT\˙ï $|üŒBdæ |ü&˚dæ e⁄HêïsTT >±ì, $|üŒBdæq yê¬ses√ ˇø£ÿ
248
bÕs¡Tº ≈£L&Ü rdüT≈£îyÓfi¯fl˝Ò<äT. Ä s¡ø£å≈£î&ÉT lkÕ«$Tyês¡T ø±ø£ eT¬se«s¡T?
lkÕ«$Tyês¡T eTqqT+&ç ø√πs <äøÏåD eTq ø±\eTT, eTqdüT‡
e÷Á‘·yT˚ . yê{Ïì ˝ÖøÏø£ eéVü‰sê\˝À e´s¡+ú #˚jT· ø£ eTq ø±˝≤qï+‘·{˙Ï
lkÕ«$Tyê] düàs¡D˝À >∑&ç|æ‘˚ yÓ+≥H˚ lkÕ«$Tyê] s¡ø£åD eTq≈£î m˝≤
ø£\T>∑T‘·T+<√ #·÷&É+&ç.
eTqTuÀ\T Á>±eT+ qfÒ º { Ï \ø£ å à eTà≈£ î dü « |ü ï +˝À s√p
j·TeTøÏ+ø£s¡T\T ø£ì|æ+∫ uÛÑj·T|ü&˚~. |ü>∑\T ≈£L&Ü #Ó|üŒ˝Òq+‘· uÛÑj·T+.
m|ü⁄Œ&É÷ Á|üøÿ£ q eTìwæ ñ+&Ü*. lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì <ä]Ù+∫ ñ<äjT· +
5, kÕj·T+Á‘·+ 5 Á|ü<äøÏåD\T #˚dæ $T>∑‘ê ø±\+ e÷eT÷\T ø£ãTs¡¢‘√
>∑&çù|~. 20 s√E˝…’Hê |òü*‘·+ ø£∑\>∑˝Ò<äT. ˇø£ uÛÑ≈£îÔì dü\Vü‰ô|’ ñ<äj·T+
108, kÕj·T+Á‘·+ 108 Á|ü<äøÏåD\T #˚dü÷Ô ‘·q ø±˝≤qï+‘ê lkÕ«$Tyê]
düàs¡D˝À >∑&É|ükÕ–+~. 3e s√E eT<Ûë´Vü≤ï+ lkÕ«$Tyê] n–ï>∑T+&É+
<ä>sZ∑ ¡ 12 dü+e‘·‡s¡eTT\ |æ\y¢ ê&ÉT ø£ì|æ+∫ ÄyÓT #˚‹˝À $uÛ÷Ñ ‹ ô|{≤º&TÉ .
n~ H√{Ï˝À y˚düT≈£îqï ‘·ø£åD+ Ä |æ\¢yê&ÉT n<äèX¯ýÓTÆHê&ÉT. Ä ø£åD+
qT+#˚ ÄyÓT≈£î Ä uÛÑj·T+ ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. Ä |æ\¢yêì s¡÷|ü+˝À
lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓTqT nqTÁ>∑Væ≤+#ês¡qïe÷≥. ÄyÓT≈£î Vü≤y˚TcÕ
yÓTÆ\ø±e≥+, ø±\T&=ø£ÿ H=|æŒ e⁄+&˚~. lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫
3 HÓ\\T f…Æ+ ñ+~. $XÊ«dü+‘√ ÁX¯<ä∆>± qqTï düà]+#·Tµ nì #ÓbÕŒs¡≥.
lkÕ«$Tdüàs¡D, eTÚq+ áyÓTqT >∑f…ºøÏÿ+#êsTT.
ø√ePs¡T ◊.{Ï.◊.˝À |üì#˚ùd yÓ’<äT´\ düT<Ûëø£sY>±] nqTuÛÑe$T˝≤
e⁄+~. ªª1983 »qe]˝À Hê≈£î 240/89 _.|æ. ñ+&˚~. e÷eT÷\T>±
n+‘·{Ï s¡ø£Ôb˛≥T e⁄+fÒ |üø£åyê‘·+ >±˙, ˝Òø£ eTπs<Ó’Hê Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq
yê´~Û>±˙ dü+uÛ$Ñ düT+Ô ~. ø±˙ Hê≈£î n˝≤+{Ï<B˚ ˝Òøb£ ˛e&É+ #·÷∫ &Üø£sº T¡
ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷&ÉT. <ëìøÏ ‘√&ÉT &Üø£ºs¡T>±] ndæôdº+{Ÿ ‘·«s¡˝À ø£+{Ï#·÷|ü⁄
b˛‘·T+<äì, Ä|üπswüHé #˚dæHê ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äì >∑÷&Ü #ÓbÕŒs¡T. eTÁ<ëdüT yÓ[fl
yÓ’<ä´+ #˚sTT+∫Hês¡T. J$‘ê+‘·+ eT+<äT\T ‹+≥÷ ñ|ü⁄Œ ø±s¡+ ˝Òì
ÄVü‰s¡+ rdüT≈£î+≥÷ C≤Á>∑‘>Ô· ± ñ+&Ü\ì eTÁ<ëdüT &Üø£sº T¡ ¢ dü\Vü‰ #ÓbÕŒs¡T.
ªªn{Ïº dü+ø£≥ |ü]dæú‹˝À kÕsTT©˝≤eTè‘·+, >∑Ts¡T#·]Á‘·‘√bÕ≥T
ne<Ûä÷‘·©\ nqT l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê] #·]Á‘· #·<äe&É+ »]–+~.
249
yÓ+≥H˚ >=\>∑eT÷&ç˝À lkÕ«$Tyê] düe÷~Û <ä]Ù+#êqT. Hê{Ï sêÁ‹ e÷
$TÁ‘·Tì Ç+{À¢ ˇø£ kÕ<ÛäTe⁄ Hê≈£î rs¡ú+ Ç∫Ãq≥T¢ ø£\ e∫Ã+~. yÓT\≈£îe
e∫Ã ˝Ò#êqT. ñ<äj·T+ 4 >∑+ˆˆ\T ne⁄‘·T+~. lkÕ«$Tyê] |üP»≈£î
yÓfifl‚ +<äT≈£î ˝ÒeuÀ‘·T+fÒ düe÷~Û eT+~s¡eTTq≈£î |ü&eÉ Ts¡ yÓ|’ ⁄ü Äø±X¯+˝À
mi¿>± >∑T+Á&É+>± ô|<ä› yÓ\T>∑T <äs¡ÙqyÓTÆ+~. Ä yÓ\T>∑TqT Hê uÛ≤s¡´≈£î
≈£L&Ü #·÷bÕqT. Ä yÓ\T>∑T @$T{≤ nì y˚TeTT m+‘· Ä˝À∫+∫Hê
n+‘·T |ü≥˝º <Ò Tä . |üPC≤q+‘·s+¡ e∫Ã #·÷ùdÔ Ä yÓ\T>∑T ˝Ò<Tä . lkÕ«$Tyêπs
n˝≤ <äs¡Ùq$T#êÃs¡ì ‘·\∫ Äq+~+#êeTT. n~ yÓTT<ä\Tø=ì Áø£y˚TD≤
_.|æ. ‘·–Z e÷eT÷\T Äs√>∑´+ #˚≈£L]+~. ñ|ü⁄Œ, ø±s¡+ ≈£L&Ü
‹q>∑\TZ‘·THêïqT.
ªªø±˙ &Üø£ºs¡T¢ #Ó|æŒq≥T¢ |ü<∏ä´+ ñ+&Éø£ ÄVü‰s¡ $Vü‰sê<äT\
ìj·TeTeTT ‘·|æŒq+<äTq eTs¡˝≤ &çôd+ãs¡T 85˝À _.|æ. e∫Ã+~. #ê˝≤
Á|üe÷<äyÓTÆ+~. &Üø£ºs¡T¢ ª24 >∑+ˆˆ\T <ë{Ï‘˚ #Ó|üŒ>∑\eTµHêïs¡T. Hê uÛ≤s¡´
lkÕ«$Tyê]ì nqq´+>± X¯sD¡ T y˚&+ç ~. lkÕ«$Tyê] ø£è|ü e\q >∑+&É+
>∑&∫ç eTs¡˝≤ Äs√>∑´+ #˚≈L£ ]+~. Çø£ MT<ä≥ |ü<´ä∏ + $wüjT· +˝À C≤Á>∑‘>Ô· ±
ñ+&Ü\ì #Ó+|ü˝ÒdüT≈£îHêïqT.µµ
bı<ä\≈£Ls¡T Á>±eTdüT&ú q’Ó ∫s¡eTq yÓ+ø£jT· ´ 1984 dü+ˆˆ &çôd+ãs¡T
qT+&ç ¬s+&ÉT HÓ\\T nqï+ ‹q˝Òø£ X¯\ýÓTÆ eTqTwüß\T |ü≥Tº≈£î+fÒ
¬s+&É&ÉT>∑T\T q&ç#˚yê&ÉT. <ä>∑TZ, Äj·÷dü+, >∑\¢(ø£|òü+) ‘√{Ï s¡ø£Ô+ ≈£L&Ü
dü«\Œ+>± |ü&~˚ . bı<ä\≈£Ls¡T, ãT∫Ã¬s&çb¶ ÕfiË+˝À j·T+._._.j·Tdt. yÓ<’ Tä ´\T
@MT #˚j·T˝Òø£b˛j·÷s¡T. yê] ã+<ÛäTe⁄\ dü\Vü‰ô|’ lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì
<ä]Ù+#ê&ÉT. eTs¡THê{Ï qT+&ç ø±düÔ HÓeTà~+∫ nqï+ ‹ì q&ÉekÕ>±&ÉT.
5e s√E sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T ø£\˝À n‘·ì }|æ]‹‘·TÔ\˝Àì ô|<ä›>∑&É¶qT
#˚‘√Ô q*|æ y˚düTÔqï≥T¢, <ëì qT+&ç e#˚Ã NeTT, s¡ø£ÔeTT H√{Ï qT+&ç
ø±s¡T‘·Tqï≥T¢ <äsÙ¡ qyÓT+Æ ~. yÓ+≥H˚ yÓT\≈£îe e∫Ã+~. ô|<ä>› ± <ä>T∑ Z e∫Ã+~.
m|ü ⁄ Œ&É ÷ |ü & É q +‘· >∑ \ ¢ , s¡ ø £ Ô + , NeTT |ü & ç b ˛sTT+~. 90%
Äs√>∑é+‘·T&Éj·÷´&ÉT. 8e s√E dü«|üï+˝À eT∞fl kÕ«$T Ä >∑&É¶qT bÕ\T
|æ‹øÏq≥T¢ |æ‹øÏ ø=+‘· #Ó&É¶ |ü<ësêúìï ˇø£ Ä≈£î˝ÀøÏ rdæ #·÷|æ+#ês¡T.
‘Ó\¢yê]q|üŒ{Ï qT+&ç Hê\T>∑T s√E\˝À dü+|üPs¡í Äs√>∑é+‘·T&Ó’Hê&ÉT.
250
H˚{Ïø° lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì ùd$düTÔ+{≤&ÉT.
HÓ\÷¢s¡T j·Tdt.|æ. ã+>±¢ Á|üø£ÿq ø±|ü⁄s¡eTTqï l |ü≥ï+ U≤<äsY
eTkÕÔH>é ±s¡T Ç˝≤ ‘Ó*bÕs¡T. ª|òÁæ ãe] 1985 dü+ˆˆ˝À Hê≈£î s¡øÔ£ $πs#·Hê\T
nj˚T´$. eTÁ<ëdt ø±´q‡sY ÄdüT|üÁ‹ yêfi¯ófl Hê≈£î ø±´q‡sY nì ìsê∆s¡D#˚dæ
yÓ+≥H˚ Ä|üπswüHé #˚dæ eT\+Áù|>∑T ãj·T≥≈£î ô|&É‘êeTT. &Éu≤“˝ÀøÏ
eT\yÓTTdü÷+Ô ≥T+~. X¯óÁuÛ+Ñ #˚dTü ≈£î+≥T+&Ü*. n˝≤ 10 HÓ\\T ÄdüT|üÁ‹˝À
ñ+fÒ u≤>∑Tø±e#·TÃ ˝Òø£b˛‘˚ eTs¡D+ ‘·<∏ä´+µ nHêïs¡T. ÄdüŒÁ‹˝À Ä
u≤<Ûä\T |ü&˚ ø£+fÒ eTs¡Dy˚T y˚T\ì Ç+{ÏøÏ e#˚ÃXÊeTT. ˇ+>√\T˝À Hê≥T
eT+<äT ‹HêïqT. ø±˙ qj·T+ ø±˝Ò<äT. lkÕ«$Tyês¡T X¯Øs¡+‘√ ñ+&É>±
yê]ì <ä]Ù+∫q $wüj·T+ >∑Ts¡TÔ e∫Ã ˇø£Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyê]ì
‘·\#·Tø=ì @&ÜÃqT.
n<˚sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T Hê≈£î dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫ eT+#·+˝Àe⁄qï
Hê≈£î yÓ˝ŸyÓ{Ÿ >∑T&É¶‘√ $düTs¡T‘·THêïs¡T. yÓT\T≈£îe e∫Ã #·÷#êqT.
lkÕ«$Tyês¡T ì»+>±H˚ Hê eT+#·+ <ä>∑Zs¡ qT+&ç yÓ[flb˛‘·THêïs¡T. Ä
~Á>∑“¤eT‘√ |æ\e&ÜìøÏ H√s¡Tsê˝Ò<äT, ø±fi≤fl&É˝Ò<äT. ‘Ó\¢yê] qT+&ç Hê≈£î
s¡ ø £ Ô + |ü & É & É + |ü P ]Ô > ± Ä–b˛sTT+~. yês¡ + s√E\˝À |ü P ]Ô
Äs√>∑é+‘·T&Éqj·÷´qT. lkÕ«$T yê] ãTTD+ H˚HÓ˝≤ rs¡TÃø√yê˝À!
ì»yÓ T Æ q Ä]Ô ‘ √ ø£ + ≥‘· & ç ô |{Ï º q uÛ Ñ ≈ £ î Ô \ ø£ c Õº ˝ … + ‘· { Ï y Ó ’ H ê
lkÕ«$Tyês¡T yê] ø£cÕº\qT yÓ+≥H˚ u≤|æ yê]øÏ XÊ+‹ #˚≈L£ s¡Ã&É+ m+<ä]
nqTuÛÑyê\˝ÀH√ ø£ì|ædüTÔqï~. Ä]Ô‘√ ø£˙ïs¡T ˝Òì ÁbÕs¡úq\T e´s¡úeTT\ì
lsêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+dü>±s¡T ôd\$∫Ãj·TTHêïs¡T >∑<ë!
HÓ\÷¢sT¡ yêdüeÔ ⁄´\T #ÓsT¡ ≈£Ls¡T sê»eTà>±]ÿ ˇø£|⁄ü Œ&ÉT nô|+&çôd{’ dÏ t
Ä|üπswüHé, n≥T ‘·sê«‘· ø=ìï dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î ≥÷ú…ø£ºMT Ä|üπswüHé
(_&É¶\T ˝Ò≈£î+&Ü) #˚XÊs¡T. 1985 ˝À ø£&ÉT|ü⁄˝À eT+≥, nqï+ ‹+fÒ
&√≈£î, m|ü⁄Œ&É÷ ‘·\H=|æŒ. ªø£&ÉT|ü⁄˝À >∑&É¶ e⁄+~. Ä|üπswüHé #˚j·÷\µHêïs¡T
&Üø£ºs¡T¢. eT÷&√kÕ] bı≥º ø√j·T&ÉeT+fÒ uÛÑj·T|ü&ç ã+<ÛäTe⁄\ dü\Vü‰ MT<ä
lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì <ä]Ù+∫ Bø£å>± s√E≈£î 108 Á|ü<äøÏåD\T #˚dü÷Ô
‘·q ø±˝≤ìï ˝ÖøÏø£yÓTÆq ø£ãTs¡¢‘√ >∑&É|ü≈£î+&Ü ÁX¯<ä∆>± lkÕ«$Tyê]ì
düà]dü÷Ô ÄÁX¯eT |üqT\˝À düV≤ü ø£]dü÷Ô ùd$+∫+~. nqï+ #·÷ùdHÔ ˚ yê+‹e#˚Ã
251
ÄyÓT düe÷~Û <äs¡Ùq+ #˚dæq~ yÓTT<ä\T e÷eT÷\T>± nqï+ ‹q≥+
yÓ T T<ä \ T ô|{Ï º + ~. ◊<ä e s√E lkÕ«$Tyê] ùde≈£ î sê\T
dü«ØZj·T‘·T\X¯eTà>±s¡T dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫ Ä˝≤«s¡T>∑&É¶ ‹qeTì #Ó|æŒ+~.
nyÓT n˝≤H˚ ‹ì+~. Äs√>∑´+ u≤>∑T|ü&ç+~. ø±˙ lkÕ«$Tyês¡T Ç+{ÏøÏ
bıeTàì #Ó|Œü ˝Ò<Tä , ø£qTø£ b˛˝Ò<Tä . ˇø£s√E lkÕ«$Tyê] düe÷~Ûì |üPõ+#˚
Hê>∑j·T´>±s¡T ÄyÓT≈£î dü«|üï+˝À ª˙≈£î »ãT“˝Ò<äT. m|üŒ{Ïø° Äs√>∑´+>±
e⁄+{≤e⁄µ nì #ÓbÕŒs¡T. ø±˙ Ç+{ÏøÏ yÓfi¯fleTì #Ó|üŒ˝Ò<äì ÄyÓT b˛˝Ò<äT.
n≥T ‘·sê«‘· ¬s+&ÉT s√E\≈£î eTs=ø£ kÕ«$T ùde≈£î&ÉT dü«|üï+˝À ø£ìŒ+∫
ª˙≈£î »ãT“˝Ò<äT. á eT+<ë≈£î ˙e⁄ me]øÏ Ç∫ÃHê yê] »ãT“ ≈£L&Ü
b˛‘·T+~µ nì ˇø£ Ä≈£îqT ÄyÓT≈£î Ç#êÃs¡T. n+‘·{Ï‘√ ÄyÓT Ç+{ÏøÏ
yÓ[fl+~. yÓ+≥H˚ n+uÒ<äÿsY dü+düú˝À ÄyÓT≈£î HÓ\≈£î s¡÷.500/` \T
dü + bÕ~+#· T ø=H˚ >∑ T &É ¶ \ T ≈£ î fÒ º ñ<√´>∑ + \_Û + ∫+~. ÄyÓ T ≈£ î
Äs√>∑ý˚Tø±≈£î+&Ü uÛÑTøÏÔì ≈£L&Ü Á|ükÕ~+#ês¡T lkÕ«$Tyês¡T.
>=\>∑eT÷&ç ìyêdæ >=&É¶{Ï X‚wüj·T´ Ç˝≤ #ÓãT‘·THêïs¡T. Hê #˚qT
|ü+≥ |ü+&ç+~. #˚˝À eTìwæ ø±|ü˝≤ ˝Ò≈£î+fÒ sêÁ‹|üP≥ n&É$ |ü+<äT\T
|ü&ç <Ûä«+dü+ #˚düTÔqï$. #˚˝À |ü&ÉT≈£î+fÒ <√eT\u≤<Ûä, #·*, düqïì yêq `
|ü~s√E\T ø±|ü˝≤ ø±∫ ìÁ<ä˝Òq+<äTq Äs√>∑´+ bÕ&ÉsTT eT+#êq
|ü&É‘êqì uÛÑj·T|ü&ç #˚˝À ñ+&É˝Òø£ H˚s¡T>± lkÕ«$Tyê] düe÷~Û #Ó+‘·≈£î
e∫Ã ª@$T #˚dæHê ˙<˚ uÛ≤s¡+, Ä #˚qT |ü+<äT\T ‹H˚ùdÔ @{≤ Ç#˚Ã
¬s+&ÉT‘·÷eTT\ e&ÉT¢ ≈£L&Ü Çe«˝ÒqT. ˙ Çwüº+µ nì $qï$+∫ Ç+{ÏøÏ
yÓ[fl |ü&ÉT≈£îHêïqT. yÓ+≥H˚ dü«|üï+˝À U≤ø°ìø£ÿs¡T, |ü#·Ãã˙qT, |ü#·Ã{À|æ
<Ûä]+∫q 20 dü+e‘·‡sê\ j·TTe≈£î&ÉT lkÕ«$Tyê] düe÷~Û <ä>∑Zs¡ qT+&ç
#·ø£#·ø± e∫Ã ª@~ Ä |ü+~ Ç+ø± edü÷Ô e⁄+<ëµ n+≥÷ Hê #˚‹˝Àì
yÓ<äTs¡T ø£Ás¡ ˝≤ø=ÿì b˛‘·÷ e⁄Hêï&ÉT. á eTìwæ eTq #˚qT ø±|ü˝≤
ø±ùd≥≥T¢˝Ò<˚! y˚πs e÷sêZq b˛‘·THêï&Éì H˚qT e÷ #˚qT yÓ’|ü⁄ q&ç#êqT.
Ä j·TTe≈£î&ÉT eTs√ Á‘√eq Hêø£+fÒ eTT+<äT>±H˚ e÷ #˚˝ÀøÏ b˛‘·THêï&ÉT.
ì»+>±H˚ áj·Tq ø±|ü˝≤ ø±düTÔHêï&Éì nqT≈£îHêïqT. Ç+‘·˝À dü«|üï+
eTT–dæ+~. Ä s√E qT+&ç ˇø£ÿ sêÁ‹ ≈£L&Ü H˚qT ø±|ü˝≤≈£î b˛˝Ò<äT.
#˚˝À |ü+<äT\T |ü&É˝Ò<äT.
252
ÁyÓTT≈£îÿ Á|üø±s¡+, sπ |ü⁄ ñ<äjT· + e&ÉT¢ lkÕ«$Tyê]øÏ ÇkÕÔeTqT≈£îqï
Hê{Ï sêÁ‹ dü«|üï+˝À H˚qT ‘·÷yÓT&ÉT e&É¢eT÷≥ düe÷~Û eTT+<äT y˚XÊqT.
yÓ+≥H˚ kÕ«$T ùde≈£î\T ãT»®jT· ´>±s¡T ø£ìŒ+∫ ˙e⁄ mìï u≤ø°jT· THêïe⁄?
mìï Ç#êÃe⁄? nì n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. yÓ+≥H˚ |üP»#˚ùd ã]¬>\ Hê>∑j·T´
ªÄj·Tq Hê\T>∑T ‘·÷eTT\T u≤ø°. ÇkÕÔ&ÉT »eT sêdüTø√µ nHêï&ÉT. dü«|üï+
eTT–dæ+~. Hê #˚˝À |ü+<äT\≈£î ø±|ü˝≤ ø±dæq+<äT≈£î ¬s+&ÉT ‘·÷eTT\T
m≈£îÿe>± kÕ«$T n&ç>±s¡ì >∑T]Ô+∫ Hê\T>∑T ‘·÷eTT\ e&ÉT¢ lkÕ«$Tyê]øÏ
düeT]Œ+#êqT.
ì»yÓTÆq uÛÑøÏÔ $XÊ«kÕ\T ` Vü≤è<äj·T|üPs¡«ø£+>± ø£˙ï{Ï‘√ #˚dæq
ÁbÕs¡qú lkÕ«$Tyê] Vü≤è<äj÷· HÓï˝≤ ø£~*+∫ eTq≈£î Á|üdqü Tï\qT #˚kÕÔj÷Ó
nø£ås¡C≤„q+ ˝Òì ˇø£ uÛÑ≈£îÔsê* nqTuÛÑe+ ìs¡÷|ædüTÔ+~.
>=\>∑eT÷&ç ms¡Tø£\ bÕfiË+ yêdüÔe⁄´\T q\Tu≤sTT düTã“sêeTj·T´
uÛ≤s¡´ dæ<Ûä∆eTà≈£î $yêVü≤yÓTÆq 8 dü+ˆˆ\ es¡≈£î dü+‘êq+ ˝Ò<äT. dü+‘êq+
ø=s¡≈î£ mH√ï uÛ÷Ñ ‘·y<’Ó ë´\T, ‘êjÓT‘·T\Ô T, Ç+^¢wßü &Üø£sº T¡ ,¢ <˚e‘·\ ÁyÓTT≈£îÿ\T
n˙ï ìwüŒ\¤ eTj·÷´sTT. ‘·sT¡ DyêsTT˝Àì eTkÕÔqT W*j·÷ düe÷~Ûì <ä]ÙùdÔ
3 dü+ˆˆ\T nø£ÿ&ÉH˚ ñ+&ç ùd$ùdÔ |ò*ü ‘·eTT+≥T+<äHêïs¡T. áyÓTqT HÓ\÷¢sT¡
Ç+~s¡eTà &Üø£ºs¡T <ä>∑Zs¡ #˚]Œ+#ês¡T. yês¡+ s√E\T >∑&ç∫Hê ˇø£ &çÁ^
≈£L&Ü »«s¡+ ‘·>˝Z∑ <Ò Tä . ÄVü‰s¡+ ˝Òq+<äTq #·ìb˛‘·T+<äì uÛj Ñ T· |ü&ç Ç+{ÏøÏ
e#˚Ãdæ+~. l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T >∑Ts=Ô∫Ã yê] <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤Ôqqï~.
Ç+{À¢ yêfi¯ófl y˚&ç˙fi¯ófl ø±kÕÔeTT kÕïq+ #˚dæ bıeTàHêïs¡T. ˇø£ÿ n–Z
ô|≥º+‘ê nsTTb˛sTTHê bısTT´ e÷Á‘·+ yÓ\>∑˝Ò<äT. Ç~ #·÷∫ ªH˚qT
#·∫ÃHê düπs ø√H˚{Ï˝À eTTì– kÕ«$TøÏ Á|ü<äøÏåD #˚kÕÔqµì ∫qï>± e∫Ã
n˝≤π> #˚dæ Hê{ÏsêÁ‹ Ä+»H˚j·TkÕ«$T eT+~s¡+˝À |ü&ÉT≈£îqï~.
‘Ó\y¢ êπsdü]øÏ nìï s√E\T>± u≤~Û+∫q »«s¡+ @yÓT+Æ <√>±˙ e÷eT÷\T>±
nqï+ ‘Ó|æŒ+#·T≈£îì uÛÀ+#˚dæ+~.
<ë+‘√ ÄyÓT≈£î kÕ«$T m&É\ <äè&ÛÉ $XÊ«dü+ ø£*– ªkÕ«$Tyês¡T
Hê≈£î dü+‘êq+ Ç#˚Ã<ëø± H˚qT kÕ«$Tì ùd$kÕÔqµì Bø£å>± ‘·q nqï+
‘êH˚ ‘·j·÷s¡T#˚düTø=ì ‹+≥÷, lkÕ«$Tyê] ÄÁX¯eT+˝Àì #Ó≥¢ ÁøÏ+<äH˚
ìedædü÷Ô eTqTwüß\‘√ ø£\e≈£î+&Ü ìs¡+‘·s¡+ lkÕ«$Tyê]ì düà]dü÷Ô,
253
Á|ü‹ì‘·´+ 108 Á|ü<äøÏåD\T #˚j·TkÕ–+~. ˇø£ s√E áyÓT dü«|üï+˝À
Mfi¯fl #ê≈£î&ÉT|ü+~ #˚\˝À |ü&ç‘˚ ¬s’‘·T\T <ëìï ø=≥Tº‘·Tqï≥T¢ <ëìï
Væ≤+dæ+#·e<ä›ì áyÓT yê]ì Áã‹e÷\T‘·Tqï≥T¢ ` n|ü⁄Œ&ÉT lyÓ+ø£j·T´
kÕ«$Tyês¡T e∫Ã ªBì e\¢H˚ ˙ø° ø£cÕº\˙ï e#êÃj·Te÷à, Bìï
Áã‘·ø£ìe«≈£L&É<äTµ nì #Ó|æŒ lkÕ«$Tyêπs Ä |ü+~ì rdüT≈£îyÓ[fl
düeTTÁ<ä+˝À bÕπsdæq≥T¢ <äs¡ÙqyÓTÆ+~. 35 s√E\T >∑&ç∫Hê dü+‘êq+
Ç#êÃqì kÕ«$T #Ó|Œü ˝Ò<ìä áyÓT≈£î rÁeyÓTqÆ Vü≤è<äjT· y˚<qä >∑*Z s√»+‘ê
‘·q˝À ‘êqT <äT'œdü÷Ô nqï+ ‹H˚+<äT≈£î >±˙ bÕ\T Á‘êπ>+<äT≈£î >±˙ Ä
u≤<Ûä˝À M\Tø±˝Ò<ä≥. Hê{Ï sêÁ‹ kÕ«$T uÛÑ≈£îÔ&ÉT ø=i¿≈£L{Ï ãT»®j·T´>±s¡T
e∫Ã áyÓT≈£î >±E\T ‘=&ç–q≥T¢ dü«|üï <äs¡ÙqyÓTÆ+~. ø±˙ Hê≈£î kÕ«$T
‘·q ì»s¡÷|ü+‘√ <äsÙ¡ q$T∫Ã ˇø£ e÷≥≈£L&Ü #Ó|Œü ˝Ò<,˚ H˚qT Çìï s√E\T
#˚dæq ùde e´s¡∆+ >∑<ë? á Áã‘·T¬ø+<äT≈£î? nì rÁeyÓTÆq Äy˚<äq‘√
eTs¡Ts√E ≈£L&Ü ÄVü‰s¡+ rdüTø√˝Òø£b˛sTT+~. yÓ+≥H˚ Hê{ÏsêÁ‹
lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ã |æ&ç¬ø&ÉT eø£ÿ\T áyÓT |ü$≥ ø=+>∑T˝À
y˚dü÷Ô ªdü+‘êq+ Ç#êÃqT. Çø£ nqï+ ‹qee÷àµ nì Áù|eT>± |ü*ø±s¡T.
n+‘·{Ï‘√ Bø£å $s¡$T+∫+~. kÕ«$T #Ó|æŒqfÒ¢ dü+‘êq+ ø£*>±s¡T. Ä
_&É¶≈£î lkÕ«$Tyê] ù|s¡T ô|{≤º\qT≈£î+fÒ eTs¡˝≤ lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï
<äs¡Ùq$T∫Ã yÓTT<ä{Ï dü+‘êqeTTq≈£î MT ≈£î\<Ó’e+ ù|s¡T ô|≥Tºø=ì ¬s+&Ée
dü+‘êqeTTq≈£î Hê ù|s¡T ô|≥Tºø√eTì ôd\$#êÃs¡T. H˚{Ïø° áyÓTπøu≤<Ûä
ø£*–Hê lkÕ«$Tyê] düe÷~Û <ä>∑Zs¡ ìÁ<ä#˚dæ yê]‘√ yÓTTs¡ ô|≥Tº≈£î+fÒ
yÓ+≥H˚ Ä sêÁ‹πø lkÕ«$Tyês¡T áyÓT≈£î <äs¡Ùq$T∫Ã }s¡&çkÕÔs¡≥. ÄyÓT
$XÊ«kÕìï eTqy˚TeTì Áyêj·T>∑\+!
1985 ˝À e\¢|ü⁄¬s&ç¶ Ä~Hêsêj·TD¬s&ç¶>±]øÏ ø£cÕº\˙ï ˇπøkÕ]
e#êÃsTT. Äj·Tq Á{≤ø£ºs¡T≈£î 2 kÕs¡T¢ j·÷øÏ‡&Ó+≥T »]–+~. uÛ≤s¡´≈£î
nHês√>∑´+ e\¢ Ä|üπswüHé #˚XÊs¡T. |ü+≥\˝À $|üØ‘·+>± qwüºyÓTT∫Ã+~.
ª@$TkÕ«MT! á ø£cÕº\≈£î n+‘·T˝Ò<ëµ nì kÕ«$T‘√ yÓTTs¡ô|≥Tº≈£îHêïs¡T.
ÄHê{Ï sêÁ‹ Äj·Tqø=ø£ ∫Á‘·yTÓ qÆ dü«|üïyÓTT∫Ã+~. Äj·Tq‘√bÕ≥T eT]<äs› T¡
ì+&ÉT>± Á|üeVæ≤+#˚ ˇø£ q~ ˇ&ÉT¶q e⁄Hêïs¡T. ˇø£s¡T q~˝À ~–
ø=≥Tº ≈ £ î b˛‘· T Hêïs¡ T . Äj· T qqT >∑ ≥ Tº ≈ £ î ˝≤>∑ & ÜìøÏ eTs=ø±j· T q
254
~>∑T‘·THêïs¡T. Hêsêj·TD¬s&ç¶ Äj·TqqT e<äì› yê]düTHÔ êï $q≈£î+&Ü ~>±s¡T.
Äj·Tq, áj·Tq Ç<ä›s¡÷ ø=≥Tº≈£îb˛j·÷s¡T. ¬s&ç¶>±s¡T πøåeT+>± >∑≥Tºq
e⁄+&ç #·÷dü÷Ô ñHêïs¡T.
ø£s¡à|òü\+ ã\+>± Á|üeVæ≤+#˚ qB Á|üyêVü≤eTT e+{Ï~. Ä 131
eTqTwüß\ e˝… ‘=+<äs¡|ü&ç Á|üe]ÔùdÔ ø=≥Tº≈£îb˛sTT ÁbÕD≤\T
b˛>=≥Tº≈£î+{≤e⁄. zs¡TŒ >∑*Z ìs¡+‘·s¡ HêeTdüàs¡D <ë«sê ø£s¡à|òü*‘·+
ø±\ Á|üyêVü≤+˝À ø=≥Tº≈£îb˛j˚T es¡≈£î, #Ó&É¶ø£s¡à jÓTTø£ÿ Á|üyêVü≤ã\+
‘·π>Z es¡≈£î zs¡TŒ>± ñ+fÒ düT\uÛÑ+>± dü+kÕs¡eTH˚ q~ì <ë≥>∑\eì
¬s&ç¶>±]ÿ Ä‘·àuÀ<Ûä #˚XÊs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
M] uÛ≤s¡´≈£î HÓ\÷¢s¡T˝À #˚dæq Ä|üπswüHé bıs¡bÕ≥sTTq+<äTq
Ä|üsπ wüHé ø=s¡≈î£ eTs¡˝≤ eTÁ<ëdüT rdüT≈£îyÓfi≤fls¡T. s¬ &ç>¶ ±s¡T lkÕ«$Tyê]ì
ÁbÕ]ú+#ês¡T. ÄHê{Ï sêÁ‹ dü«|üï+˝À yêfi¯fl Á>±eTdüTú&Ó’q ∫qï yÓTø±ìø˘
nH˚ Äj·Tq e∫Ã ª˙ ø=s¡≈£î ô|qe]Ô b˛j·÷qT. nø£ÿ&É˝Òe⁄, Çø£ÿ&çøÏ
e#êÃqT. •_#·Áø£e]Ô e+{Ï yê]øÏ $uÛÑ÷‹ì∫Ã 3 HÓ\\˝À qj·T+
#˚j·÷\qT≈£îHêïqT. ø±˙ 7 HÓ\\T |üfÒº≥≥T¢ ñ+~µ nì nq&É+‘√ ªHê
<äj·Te\¢ ˙ ø£s¡àøå±fi¯q+ #˚kÕÔqT. ø±˙ f…Æ+ |ü&ÉT‘·T+~. zs¡TŒ eVæ≤+#·Tµ
nì lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq≥T¢ e⁄+~.
&ÉãT“ Ks¡TÃ ô|≥º≥+ >∑T]+∫ s√•¬s&ç¶‘√ nHêïs¡T ªnj·÷´ ˇø£ÿ
s¡÷bÕsTT dü+bÕ~+#ê\+fÒ m+‘· ø£wüº|ü&Ü*. ø±ã{Ïº <ëìï eTq+
m+‘· C≤Á>∑‘·Ô>± ñ|üjÓ÷–+#·Tø√yê*µ. Ç~ ˇø£ e+ø£ ˝ÖøÏø£yÓTÆq
<ÛäHêìøÏ, eTs=ø£e+ø£ bÕs¡e÷]úø£ <ÛäHêìøÏ dü+πø‘·eTT. m+‘√ ÁX¯$T+∫ 132
|ü⁄D´+ #˚dæq+<äTe\¢ dü<äTZs¡T düìï~Û \_ÛdüTÔ+<äì, <ëìï e´s¡ú+
#˚düTø√≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô>± ªÇ~ düìï~Ûµ nH˚ ms¡Tø£‘√ ìs¡+‘·s¡+
J$dü ÷ Ô Ä dü ì ï~Û ì kÕs¡ ú ø £ + #˚ d ü T ø√+&
ø√+&ç nì lkÕ«$Tyês¡ T
ôV≤#·Ã]+#ês¡qïe÷≥. <Ûäsêà<Ûäsêà\qT >∑÷]Ã lkÕ«$Tyês¡T m+‘· #·ø£ÿ>±
ôd\$#êÃs√ #·÷&É+&ç. kÕ«$T ùde≈£î\˝À Ç<ä›]øÏ ‘·>∑e⁄˝≤≥e∫Ã+~.
ˇø£]~ <Ûäs¡à+ eT]jÓTTø£]~ n<Ûäs¡à+. <Ûäsêà‘·Tàq≈£î eT<ä›‘·TÔìdü÷Ô s√•¬s&ç¶
ª˙$˝≤ e÷{≤¢&&É +É eT+∫~ø±<äTµ nì >∑{>ºÏ ± n<Ûsä à¡ |üsT¡ ì ôV≤#·Ã]+#ês¡T.
eTq¬ø+<äTø=∫Ãq >=&Ée˝Ò nì n+≥÷ }s¡≈î£ +&É˝<Ò Tä . Äs√E s√•¬s&ç‘¶ √
255
lkÕ«$Tyês¡T ªªs√•¬s&û¶! ˙ø°s√E ˇø£ ˝Àø£+ e∫Ã+<äj·÷´µµ nHêïs¡T.
n+fÒ n<Ûsä êàìï K+&ç+∫ <Ûsä êàìøÏ eT<ä‘› T· ìÔ e«≥+ eTq <Ûsä à¡ +
133 nqïe÷≥. Ç˝≤ #˚dqæ +<äTq nq+‘·yTÓ qÆ |ü⁄D´+ ÁbÕ|ædÔ Tü +Ô <äqïe÷≥.
n˝≤π> n<Ûäsêàìï j·T<∏ëX¯øÏÔ m<äTs√ÿ≈£î+&Ü ìÁ>∑Væ≤+#˚+<äT≈£î ø£èwæ
#˚j·T≈£î+&Ü e⁄+fÒ bÕ|üeTT nì≈£L&Ü ns¡ú+.
HÓ\÷¢s¡T dü+‘·ù|{ yêdüÔe⁄´\T ø=DÏ<ä\ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ #ê˝≤
dü+e‘·‡s¡eTT\ qT+&ç lkÕ«$Tyê]ì ùd$düTÔHêïs¡T. lkÕ«$Tyê]
ø±s¡´Áø£eTeTT\≈£î ‘·q ˝≤Ø>±˙, Á{≤ø£ºs¡T>±˙ rdüT≈£îe∫Ã ‘êH˚ dü«j·T+>±
Å&Ó’yé #˚dü÷Ô ùdeqT düeT]Œ+#·Tø=H˚yês¡T. yês¡T ‘·q nqTuÛÑyêìï˝≤
#Ó | ü ⁄ Ô H êïs¡ T . ªª1985 Ä>∑ w ü ß º 21 qT+&ç lkÕ«$Tyê] Äsê<Û ä q
eTôVA‘·‡eeTTq≈£î eT{Ïº, #·eø£\T, cÕ$Tj·÷Hê\T, bÕÁ‘·kÕe÷qT\T
sêÁ‹+ãefi¯ófl ‘√\T‘·÷ e⁄HêïqT. 23e ‘˚~ sêÁ‹ HÓ\÷¢s¡T qT+&ç
|üP\e÷\\T, ns¡{Ï |æ\ø£\T yÓTT<ä\>∑T kÕe÷qT\T Á{≤ø£ºs¡T‘√
‘√\Tø=düTÔHêïqT. >∑‘· ¬s+&ÉTs√E\T>± ìÁ<ä˝Ò<äT. ø£qTø£ sêÁ‹ 12 >∑+≥\
n|ü⁄Œ&ÉT ø£\÷¢s¡T|ü˝…¢ Á_&ç® <ë{Ïq ‘·<äT|ü] Á{≤ø£ºsY q&ÉT|ü⁄‘·÷H˚ Hê≈£î
‘Ó*j·Tø£H˚ ìÁ<äb˛j·÷qT. ‘·s¡Tyê‘· ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ yÓT\T≈£îe e#˚Ãdü]øÏ
Hê eTT+<äT 20 >∑C≤\ <ä÷s¡+˝À ô|<ä› s¡+Á<Ûä+ |ü&çj·TTqï >=\>∑eT÷&ç
Á_&ç® Á|ü‘·´ø£åyÓTÆq+<äTq n~]b˛j·÷qT. X¯øÏÔq+‘ê ≈£L&É>∑≥Tºø=ì C≤Á>∑‘·Ô>±
Á_&ç® <ë{Ï+#êqT. düTe÷s¡T 3 øÏ.MT. <ä÷s¡+ nH˚ø£ eT\T|ü⁄\T ‹]–
Á{≤ø£ºs¡T, H˚qT, >=\>∑eT÷&ç Á_&ç® es¡≈£î m˝≤ #˚sêe÷ nqï $wüj·T+
qqTï ~Á>∑“¤eT>=*|æ+~. á eT÷&ÉT øÏ˝ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+ Á{≤ø£ºs¡T q&É|ü&Éy˚T
ø±≈£î+&Ü ìÁ<äb˛j˚T qqTï |ü&çb˛≈£î+&Ü ø±bÕ&çq s¡ø£å≈£î&ÉT Hê Vü≤è<äj·T
ìyêdæ ø£s¡TD≤eTj·TT&Ó’q l yÓ+ø£j·T´ kÕ«$Tyê]øÏ H˚qT Ä»Hêà+‘·+
134 ãTTD|ü&ç ñHêïqT. ì»+>± eTq X¯Øs¡+ kÕ«$TøÏ düeT]ŒùdÔ <ëì s¡ø£åD
uÛ≤s¡+ yê¬s\ ìs¡«Væ≤kÕÔs√ á ©\ <ë«sê eTq≈£î ãTTEe⁄ ne⁄‘·T+~.
HÓ\÷¢s¡T, dü+‘·ù|≥ ‘êfi¯Sfls¡T lìyêdüT\T ‘·q≈£î lkÕ«$Tyês¡T
ÁbÕD_Ûø£å ô|{Ïºq $wüj·T+ Ç˝≤ ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïs¡T.
1986 dü+e‘·‡s¡+ y˚T HÓ\˝À e÷ $T<Óô› |q’ s¬ +&ÉT >∑<Tä \T, es¡+&Ü
256
ì]à+#êeTT. ÁøÏ+~ uÛ≤>∑+˝À u≤&ÉT>∑≈î£ qï yê] >∑~˝À qT+&ç, rdæbÕπsdæq
bÕ‘· ø£¬s+≥T yÓ’s¡T‘√ f…+|üs¡Ø>± |ü¢>∑TZs¡+Á<Ûë\˝À yÓ’s¡T¢<√|æ $T<Ó› MT<ä≈£î
ø£¬s+≥T rdüT≈£îe∫Ã Ä yÓ’s¡¢ qT+&ç ˇø£ ã\T“ ˇø£ >∑~˝ÀqT eTs=ø£ ã\T“
es¡+&Ü˝ÀqT y˚XÊeTT. es¡+&Ü˝À ã\T“ rùddæq+<äTq ôVA\¶s¡T e÷Á‘·+
ø£{Ïºe⁄HêïeTT. y˚T HÓ\ 3e ‘˚~ eT+∫s√»ì Áø=‘·Ô >∑<äT\˝À bÕ\T
bı+–+#ê\ì y˚≈£îeC≤eTTq 3 >∑+ˆˆ\≈£î e÷ eTs¡<ä\T >∑<äT\T, es¡+&Ü
ø£&ç–, ÁøÏ+<äyÓT≥T¢ ø£&ÉT>∑T‘·Tqï~. Hê uÛ≤s¡´ ≈£îfi≤sTT qT+&ç ˙fi¯ófl ‘Ó∫Ã
n+~düTÔqï~. H˚qT kÕïq+ #˚dæ ‘·&ç>∑T&É¶ ø£≥Tºø=ì $T<Ó›ô|’øÏ e#êÃqT. ˇø£
>∑~˝À ˝…≥’ T yÓ\T>∑T‘·T+~. es¡+&Ü˝À ñqï ã\T“ ˝Òì ôVA\¶sT¡ qT ˝…≥’ T˝Òì
>∑~˝À ‘·–*+#ê*, yÓ’s¡T‘√ düVü‰ $bÕŒqT. Ä yÓ’s¡TqT m\Tø£ ø=]øÏ ˇø£
#√≥ ÇqT‡˝ÒwüHé b˛sTTj·TTqï $wüj·T+ #·÷&Éø£ yÓ’s¡TqT nø£ÿ&ÉH˚
|ü≥Tº≈£îHêïqT. ô|<ä›πøø£ y˚XÊqT. ø£¬s+≥T yÓ’s¡TqT #˚‹ qT+&ç ‘·|æŒ+#ê\ì
H˚#˚dæq Á|üj·T‘·ï+ $|òü\yÓTÆ+~. qeHê&ÉT\T Á≈£î+–b˛j·÷sTT. ì\Te⁄Hê
ÁøÏ+<ä|ü&çb˛sTT –\ –\ ‘·qTï≈£î˝≤&ÉT‘·THêïqT. H˚\+‘ê #ÓeTà, ˙fi¯ófl.
yÓ’s¡T #˚‹ì |üfÒºdæ e⁄+~.
á˝À>± Hê ns¡T|ü⁄ $ì e÷ eTs¡<ä\T yÓTf…¢øÏÿ ô|’øÏe∫Ã H˚qT
ÁøÏ+<ä|ü&ç –\ –\ ‘·qTï≈£î˝≤&É&É+ #·÷∫+~. n<˚ düeTj·T+˝À Ç\¢+‘ê
˙{Ï #ÓeTà e⁄+~ >∑qTø£ ø£¬s+≥T ms¡ÔsTT ÄyÓT ø±fi¯fl≈£î s¡a\T¢q cÕ≈£î
ø={Ï+º ~. ªªu≤eqT ø£s¬ +≥T |ü≥Tº≈î£ +~µµ nì ns¡Tdü÷Ô ÄyÓT ÁøÏ+<ä≈î£ |üsT¡ >¬ ‹Ô
>√\ #˚k˛Ô+~. á e÷≥$qï Hê uÛ≤s¡´ ø£s¬ +≥T rdüT≈£îqï >∑~˝À ìÁ<äb˛j˚T
yêfi¯flqT ‘·\T|ü⁄\T u≤~ ˝Ò|æ uÛÑj·Tø£+|æ‘·Tsê˝…’ |ü&çb˛sTT+~. >∑~˝Àì
yêfi¯ófl ìÁ<ä˝#Ò ês¡T>±˙ $wüjT· + ns¡+ú >±ø£ eTT+<äT |ü&bç ˛sTTq Hê uÛ≤s¡´qT
˝ÒeBdæ eT+#·+ MT<ä |ü+&Éu…{≤ºs¡T. á˝À>± Hê eTs¡<ä\T n]#˚
ns¡T|ü⁄\˝Àì uÛ≤e+ Á>∑Væ≤+∫ |ü¢>∑TZ˝À qT+&ç yÓ’s¡T¢ ˝≤π>XÊs¡T.
ô|’ >∑˝u≤ n+‘ê ˇø£ ◊<äT ì$TcÕ\˝À »]–b˛sTT+~. á˝À>±
Hê |ü]dæú‹ m˝≤ e⁄+<√ }Væ≤+#·˝ÒeTT. ø=q }|æ]‘√ ñHêïqT. ø±˙
düŒèVü≤ e⁄+~. ªªkÕ«MT! HêøÏ˝≤+{Ï #êe⁄ Á|ükÕ~+#êsêµµ nì eTqdüT˝À
yêb˛j·÷qT. n+‘˚ yÓ+≥H˚ Hê #˚‹˝Àì yÓ’s¡TqT eTs=ø£s¡T ô|]πøùdÔ
e<ä*b˛sTTq≥T¢ ÁøÏ+<ä|&ü bç ˛sTT+~. dü‘êsTT+#·Tø=ì ˝Ò∫ Hê\T>∑&TÉ >∑T\T
257
y˚XÊqT. n|ü⁄Œ&ÉT Á|üø£ÿ>∑~˝Àì ˝…’≥T Ä]b˛sTT+~. ÁøÏ+~ yêfi¯ófl ô|’øÏ
e#êÃs¡T.
∫Á‘·y˚TeT+fÒ 1. n|üŒ{Ï<ëø± e<ä\ì ø£¬s+≥T yÓ’s¡T <ëq+‘·≥<˚
eTìwæ ˝≤–q≥T¢>± e<ä*b˛e&É+.
2. n+‘·ø£+fÒ ÄX¯Ãs¡ý˚TeT+fÒ ÇqT‡˝ÒwüHé b˛sTT ø£¬s+≥T
bÕdüe⁄‘·Tqï yÓ’s¡T Ç\T¢ ø£&ç– #Ó<äTs¡T eT<äTs¡T>± qTqï ˙{Ï˝À |ü&çq+<äTq
Ç\¢+‘ê ø£¬s+≥T yê´|æ+∫j·TTHêï>±˙, H˚qT ˝Ò∫ Hê\T>∑&ÉT>∑T\T
y˚j·T>∑\Z&É+. H˚qT ˝Ò∫ Hê\T>∑&ÉT>∑T\T y˚XÊø£H˚ ô|’qTqï eT]jÓTTø£ ˝…’≥T
Ä]b˛sTT+~. n+fÒ n|ü ⁄ Œ&É T ÁøÏ + ~yês¡ T yÓ ’ s ¡ ¢ q T |ü ¢ > ∑ T Z qT+&ç
˝≤π>XÊs¡qïe÷≥.
ø£¬s+≥T cÕ≈£î e\¢ q\¢>± ø£$T*b˛sTTq Hê #˚‹ì #·÷∫
&Üø£sº T¡ >±s¡T ÄX¯Ãs¡´b˛sTT ªá $<Û+ä >± ø£$T*b˛‘˚ ø£+&Ésê\T,#·sà¡ + qT+&ç
˙düT ˙fi¯ófl ø±sê*. n˝≤ »s¡T>∑˝Ò<ä+fÒ ìH˚ï<√ <Ó’eX¯øÏÔ s¡øÏå+∫+~. ˙
#ÓsTT´ 3 HÓ\\T yÓTT<ä\T 6 HÓ\\ ˝À|ü\ Áø£y˚TD≤ kÕ«BÛq+˝ÀøÏ sêe#·TÃµ
nì #ÓbÕŒs¡T.
Ç+»ø£åqT¢ #˚dü÷Ô meTTø£ $]–+<äì |æ+&çø£≥Tº ≈£L&Ü ø£{≤ºs¡T.
y˚dü$ ø±\yÓTÆq+<äTq õ\ (<äTs¡<ä) uÛÑ]+#·˝Òø£ ø£≥Tº rdæy˚dæ düs¡«uÛ≤s¡+
lkÕ«$Tyê]øÏ n|üŒ–+∫ y˚T 14e ‘˚Bq >=\>∑eT÷&ç e∫Ã lkÕ«$Tyê]
#Ó+‘· ≈£Ls¡TÃHêïqT. Hê{Ï sêÁ‹ Ä dü«|üï+˝À Hê ùdïVæ≤‘·T\T Hêø±*
u§≥q Áy˚* <ä>∑Zs¡ Ä|üπswüHé #˚dæ ∫ø£ÿì |üdüT|ü⁄ |ü#·Ãì Á<äe+ rdæq≥T¢
<äsÙ¡ qyÓT+Æ ~. &Üø£sº T¡ >±s¡T 6 HÓ\\T >∑&TÉ e⁄ #Ó|‘æ ˚ ∫Á‘·+>± HÓ\ ‹s¡>≈∑ î£ +&ÜH˚
Hê #ÓsTT´ kÕ«BÛq+˝ÀøÏ e#˚Ãdæ+~.
á >∑+&É+˝À H˚qT eTs¡DÏ+#·e\dæ e⁄+~. ø±˙ lkÕ«$Tyês¡T
Hê≈£î ÁbÕD<ëq+ #˚XÊs¡ì #Óù|Œ+<äT≈£î ˇø£ ì<äs¡Ùq+ ñ+~. n+‘·≈£î 19
s√E\ eTT+<äT HêøÏ∫Ãq dü«bÕï<˚Xy¯ T˚ Ä<Ûës¡eTT. ˇø£ #√≥ dæ˙>±j·T≈£î&ÉT
eTVü≤eTà<é s¡|òæ>±] >±q ø£#˚] »s¡T>∑T‘·T+~. y˚~ø£ô|’ >±+BÛ eTVü‰‘·Tà&ÉT
≈£Ls=Ãìj·TTHêïs¡T. Äj·Tq eTTK+ lkÕ«$Tyê] eTTK+e˝… e⁄+~. yê]øÏ
Çs¡TÁ|üø£ÿ\ sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é, HÓÁVüA, ˝≤˝ŸãVü≤<ä÷sYXÊÁdæÔ, sê<Ûëø£èwüíHé,
258
≥+>∑ T ≥÷s¡ T Á|ü ø ±X¯ + |ü + ‘· T \T yÓ T T<ä \ >∑ T Hêj· T ≈£ î \T, π ø e\+
|üs¡eT|ü~+∫q yês¡+‘ê, ≈£Ls=Ãìj·TTHêïs¡T. ˇø£ÿs¡T ≈£L&Ü Á|üdüTÔ‘·+
J$+∫ j·TTqïyês¡T ˝Òs¡T. H˚qT yÓ[fl áj·Tq lyÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyêπs nì
eTqdüT˝À nqTø=qT#·÷ >±+BÛJøÏ qeTdüÿ]düTÔHêïqT. yês¡T˝Ò∫ Hê
<ä>sZ∑ ø¡ =∫Ã Çø£ÿ&Éø¬ +<äTø=#êÃe⁄ yÓ[flb˛ nHêïs¡T. ªªH˚qT yÓ+ø£jT· ´ kÕ«$Tyê]
uÛÑ≈£îÔ&ÉqT. >=\>∑eT÷&ç b˛sTT edüTÔ+{≤qTµµ nì nHêïqT. á $wüj·T+
Hê≈£î ‘Ó\TdüT Ç+‘·≈£î eTT+<äT ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ #ÓbÕŒqT>∑<ë n+≥÷ ◊<äT
bÕ¬ø{Ÿ ôd’E •]&ç kÕsTTu≤u≤ bò˛{À\T Hê #˚‹˝À ñ+∫ qqïø£ÿ&É qT+&ç
|ü+ù|XÊs¡T. dü«|üï+ eTT–dæ+~.
lkÕ«$Tyês¡T Á|ükÕ~+∫q 5 bò˛{À\T Hê |ü+#·ÁbÕDeTT\≈£î
dü + π ø ‘· + . Ä eTVü ‰ Hêj· T ≈£ î \T #˚ ] q |ü s ¡ ˝ Àø±\≈£ î H˚ q T ≈£ L &Ü
#˚s¡e\dæj·TT+&ÓqT. ø±˙ ø£s¡TD≤eTj·TT&ÉT Hê |ü+#·ÁbÕDeTT\T ‹]–
Hê≈£î Á|ükÕ~+∫ á ˝Àø£+˝À Ç+ø± ø=+‘· ø±\eTT+&ÉeTì |ü+bÕs¡T.
>∑qTø£H˚ ô|’ >∑+&É+˝À Áã‹ø±qT. H˚qT, Hê uÛ≤sê´|æ\¢\T lkÕ«$Tyê]
ãTTD+ @ $<Ûä+>± ≈£L&Ü rs¡TÃø√˝ÒeTT.
HÓ\÷¢s¡T ‘ê\÷ø± $&É+|ü*¢ Á>±eTdüTúsê\T j·÷e÷\ #Ó+#·j·T´
uÛ≤s¡´ eqeTà ‘·q _&É¶qT lkÕ«$Tyês¡T s¡øÏå+∫q $<Ûä+ $e]düTÔ+~.
e÷ ◊<äe _&É¶≈£î 3e HÓ\ ej·TdüT‡˝À m&ÉeT #Ó$ ÁøÏ+<ä yê|ü⁄,
H=|æŒ e∫Ã+~. &Üø£sº ¢¡ Ç+»ø£qå T¢, eT+<äT˝Ò>±ø£ eT+Á‘ê\T, Hê≥T yÓ<’ ë´\≈£î
>∑÷&Ü ‘·>∑Z˝Ò<äT. n~ n+#Ó\+#Ó\T>± ÁøÏ+<ä≈£î ~–, ∫es¡≈£î m&ÉeTø±\T
|æøÿ£ MT<ä >∑&¶É ‘˚* |ü–* NeTT>±s¡&+É yÓTT<ä\T ô|{Ï+º ~. NeTTø±¬sπ s¡+Á<Ûë\
>∑T+&Ü 2 n+ˆˆ\ bı&Ée⁄>∑\ düqï meTTø£ |ü\T≈£î\T Äs¡Te÷s¡T¢ Äs¡T
eTTø£ÿ\T ãj·T{ÏøÏ e#êÃsTT. ø±\T <äTsê«düq |ü{Ïºq+<äTq bÕ|ü <ä>∑Zs¡
ì\Te ˝Ò≈£îHêïeTT. &Üˆˆ |æ.dæ.XÊÁdæÔ mø˘‡πs bò˛{À rdæ |üØø£å\T #˚dæ ø±\T
rdæyù˚ dÔ dü], ˝Ò≈î£ +fÒ bÕ|ü #·ìb˛‘·T+<äì #ÓbÕŒs¡T. <ëìøÏ >∑÷&Ü eTÁ<ëdt
>±˙ HÓ\÷¢s¡T sêeT#·+Á<ë¬s&ç¶ ÄdüT|üÁ‹øÏ>±˙ bıeTàHêïs¡T. Ç+ø± Ç<ä›s¡T
eTT>∑TsZ T¡ &Üø£sº ≈¢¡ î£ #·÷|æHê Ç<˚$<Û+ä >± ø±\T rôdj·÷´\ì #Ó|Œæ eT+<äT\T
Áyêj·T˝Ò<äT.
Ä&É|\æ q¢ T n${Ï |æ\>¢ ± e⁄+#·T≈£îH˚ ø£+fÒ #·ìb˛sTTHê |üsy¡ ê˝Ò<ìä
259
e÷ ‘·+Á&ç u…\¢+ø=+&É |ü⁄\¢j·T´ Ä|üπswüqT≈£î düT‘·sêeTT ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<äT.
‘˚~ 19`4`86 q ˇø£ ùdïVæ≤‘·Tsê* dü\Vü‰ô|’ >=\>∑eT÷&ç
lyÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê] düe÷~Û <ä>∑Zs¡≈£î e÷ ‘·+Á&ç>±s¡T, H˚qT _&É¶qT
rdüT≈£îe#êÃeTT. ªªkÕ«MT! á _&É¶≈£î ø±\T u≤>∑T|ü&ç‘˚ MT ø°]Ôì eT÷&ÉT
yês¡eTT\T yÓT≈Æ î£ ˝À Á|üø{£ kÏ ÕÔqTµµ nì e÷ ‘·+Á&ç>±s¡T, bı+>∑* düeT]ŒkÕÔqì
H˚qT ÁyÓTT≈£îÿø=ì lkÕ«$Tyê] nK+&É B|ü+˝Àì q÷HÓ rdüT≈£îyÓ[fl
$uÛÑ÷‹˝À ø£*|æ |üPj·TkÕ>±eTT. eTs¡Tdü{Ï yêsêìøÏ eT÷&ÉT s¡+Á<Ûë\T
e÷HêsTT. ˇø£ meTTø£ eTTø£ÿ 2 n+ˆˆ\ bı&Ée⁄q ø£+&É˝À n&É¶+ ‹]–
1/2 n+>∑Tfi¯+ ãj·T{ÏøÏ e∫Ãj·TT+&ÓqT.
2e yês¡+ »q+ s¡B›e\q e÷≈£î q÷HÓ ≈£L&Ü n+<ä˝Ò<äT. bÕ‘·
q÷HÓ yê&ÉT‘·THêïeTT. lkÕ«$Tyês¡T ˇø£ dü«|üï dü+<˚X$¯ T∫Ã Äos¡«~+#ês¡T.
Hê dü « |ü ï +˝À e÷ bÕ|ü ø ±\T $]– ÁøÏ + <ä |ü & ç b ˛sTT+~. H˚ q T
u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·THêïqT. Ç+‘·˝À ˇø£ eTTdü˝≤j·Tq e∫Ã ªªø±\T }&çb˛sTT+<äì
u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêïyê? @MT |òüs¡yê˝Ò<äT. dü÷~, <ës¡+ ñ+fÒ ‘ÓeTàµµì #Ó|æŒ
Ä ø±\T n‘·T≈£îô|{Ïº ≈£î{Ïºy˚kÕs¡T. Hê≈£î yÓT\T≈£îe e∫Ã+~.
‘·sê«‘· Ä >±j·T+˝Àì meTTø£eTTø£ÿ <ëq+‘·≥<˚ ãj·T{ÏøÏ
e#˚Ãdæ+~. @ eT+<äT\T, &Üø£sº T¡ ¢ ˝Ò≈î£ +&Ü lkÕ«$Tyê] $uÛ÷Ñ ‹, q÷HÓ‘√H˚
Áø£y˚TD≤ ø±\T >±j·T+ e÷ìb˛e&Éy˚T>±ø£ $]–b˛sTTq meTTø£ eTs¡\
<ëq+‘·≥<˚ ô|]– n‘·T≈£îã&çb˛sTT+~. πøe\+ lkÕ«$Tyê] ø£è|ü e\q
H˚&ÉT e÷ bÕ|ü @ e÷Á‘·eT÷ ≈£î+≥T˝Ò≈£î+&Ü #·ø£ÿ>± q&Ée>∑\TZ‘·T+~.
H˚qT, Hê _&É¶ Ä»Hêà+‘·eTT lkÕ«$Tyê]øÏ m+‘√ ãTTD|ü&çj·TTHêïeTT.
HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢ ø√ePs¡T C…&é.|æ.ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ˝À ≈£î≥Tº {°#·s¡T |æ.
ø√fÒX¯«s¡eTà Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·T+~.
e÷ ‘·*¢>±]øÏ 1982, 1986 eT<Ûä´ 3 <äbòÕ\T s¡ø£Ô $πs#·Hê\T
yÓTT<ä˝’… ˙s¡d|ü &ü ç ndæ|ú +ü »s¡+>± ‘·j÷· s¬ +’ ~. m˝≤+{Ï ÄVü‰s¡eTT ø£&TÉ |ü⁄˝ÀøÏ
b˛sTTHê m≈£îÿe>± s¡ø£Ô$πs#·qyÓTÆ X¯Øs¡eT+‘ê $|üØ‘·yÓTÆq u≤<Ûä≈£î
˝Àqj˚T´~. >∑qTø£ ø=ìï ñ–ZHÓï\T Á<äyêVü‰s¡+ e÷Á‘·+ ÇdüTÔHêïeTT.
HÓ\÷¢s¡T nyÓT]ø£Hé ÄdüŒÁ‹˝À Hê\TZs√E\T ∫øÏ‘·‡ #˚dæHê ‘·>∑Z˝Ò<äT.
260
ªmìe÷µ Ç∫Ã |üØø£å #˚j·÷\ì &Üø£ºsY>±πs dü«j·T+>± Á|üj·T‹ï+∫Hês¡T.
ø±˙ 3 s√E\T mìe÷ >=≥º+ Áù|>∑T˝ÀìøÏ mø£ÿ˝Ò<äT. n|ü⁄Œ&ÉT ø=ìï
Á|ü‘˚´ø£ |üØø£å\ <ë«sê |üØøÏå+∫ ªªbı≥º˝À ô|<ä› ø±q‡s¡T >∑&É¶ u≤>± |ü+&ç
ñ+~. @ ø£åD≤qïsTTHê n~ |ü–* ÄyÓT eTs¡DÏdüTÔ+~. Ç~ ÄyÓT ∫e]<äX¯
Ç+{ÏøÏ rdüT≈£î yÓ[fl ÄyÓT ∫e] ø√]ø£\˙ï rs¡Ã+&çµµ nì #Ó|æŒ &çdt#ê]®
#˚XÊs¡T. m+‘· Áã‹$T˝≤&çHê ªÇ~ ÄX¯˝ìÒ øπ düT. e÷ ÄdüT|üÁ‹˝À #·ìb˛e&É+
m+<äT≈£îµ nì |ü+ù|XÊs¡T. y˚TeTT ∫øÏ‘·‡ e÷q˝Òø£ yê] <ä>∑Zs¡ ˝…≥s¡T
rdü T ø=ì eTÁ<ëdü T ˝Àì ø±q‡s¡ T Ädü T |ü Á ‹øÏ yÓ fi ‚ fl +<ä T ≈£ î
Á|üj·÷DeTe⁄‘·THêïeTT.
e÷ Ç+{Ï j·T»e÷qTsê\T e÷ Á|üj·÷D+ #·÷∫ ô|’kÕ Ks¡TÃ
ø±≈£î+&Ü qj·T+ #˚ùd n<äT“¤‘y· TÓ qÆ &Üø£sº T¡ qT e<ä* eTÁ<ëdüTø¬ +<äT≈£îb˛‘ês¡T
nì l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê]ì qeTTàø=ì nø£ÿ&çøÏ bıeTàì #ê˝≤ <ä÷s¡+
#Ó|æŒ+~.
Ä Ä|ü<ä düeTj·T+˝À H˚qT ªªkÕ«MT!eTÁ<ëdüT b˛≈£î+&Ü MT <ä>sZ∑ ø¡ =ùdÔ
&ÉãT“ Ks¡Ãe⁄‘·T+<äì H˚qT yÓ’<ä´+ #˚sTT+#·˝Ò<äì e÷ Hêqï>±]‘√ düVü‰
n+<äs¡÷ ì+~kÕÔs¡T. H˚qT ø±q‡s¡T ÄdüŒÁ‹øÏ b˛‘êqT. ø±˙ n#·Ã≥
ø±q‡s¡T˝Ò<äì #Ó|æŒ e÷ neTà≈£î Äs√>∑´+ u≤>∑T+fÒ ˙ |ü≥+ ô|{Ïº
|üPõ+#·T≈£î+{≤qT nì |ü≥sº êì <äT'KeTT‘√ ø£˙ï{Ï‘√ ÁbÕ]ú+#êqT. y˚TeTT
¬s’\T˝À dü>∑+ <ä÷s¡+ yÓfi¯fl>±H˚ n+‘·es¡≈£î @MT ‹qì e÷ neTà ‘êH˚
dü«j·T+>± Hê≈£î nqï+ ô|≥ºeTì ã\e+‘·+ #˚dæ+~. ∫e] ø£åD≤\ì
ô|s¡T>∑qï+ ô|&ç‘˚ u≤>± uÛÀ+#˚dæ+~. n~ yÓTT<ä\T |ü+&ÉT¢, _ôdÿ≥T¢ n˙ï
‹qkÕ–+~. ∫Á‘·+>± eTs¡˝≤ s¡ø£Ôy˚T |ü&É˝Ò<äT. ôd+Á≥˝Ÿ ùdºwüHé˝À ~–
Hê≈£î Äs√>∑´+ u≤>∑T+~. ÄdüŒÁ‹øÏ m+<äT≈£î Ç+{ÏøÏ b˛<ëeTì
‘=+<äs¡#˚j·TkÕ–+~. m{≤¢>√ q#·ÃC…|æŒ n&Éj·÷s¡T ø±q‡s¡T ÄdüŒÁ‹˝À
s¡Tˆˆ 1600 Ks¡TÃ#˚dæ mìï |üØø£å\T #˚sTT+∫Hê @ »ã÷“ ˝Ò<äì ‘˚*+~.
b˛‘˚ ÄyÓT≈£î á ej·TdüT‡˝À _.|æ., >∑T+&Ó, eT÷Á‘·|æ+&ÉeTT\T n˙ï Ç+‘·
#·øÿ£ >± |üì#˚dTü HÔ êïj·T+fÒ #ê˝≤ n<äèwüeº +‘·Tsê\ì &Üø£sº T¡ ¢ ô|<ä› dü]|º øπæò ≥T
Ç#êÃs¡T. H˚{Ïø° @ eT+<äT\÷ e÷≈£î\÷ ˝Ò≈£î+&Ü Vü‰sTT>± ñ+~.
lkÕ«$Tyê]‘√ Hê≈£î n+‘·≈£î eTT+<äT @ |ü]#·j·TeTT ˝Òø£b˛sTTHê
261
düà]+∫q yÓ+≥H˚ qHêï<äTø=ì e÷ u≤<Ûä\T r]Ãq Ä ø£s¡TD≤eTj·TTq≈£î
e÷≈£î≥T+ãeT+‘ê ãTTD|ü&çj·TTHêïeTT.
H√{Ï e÷≥\‘√ >±≈£î+&Ü Ä‘·à˝À |üPs¡í $XÊ«düeTT+∫q yê]øÏ
lkÕ«$Tyês¡T m˝≤ s¡øÏådüTÔHêïs√ #·÷&É+&ç. >∑÷&É÷s¡T ‘ê\÷ø± zõ*
ø±|ü⁄s¡düTú&ÉT u≤ãT nH˚ eTTdæ¢+ ≈£îÁs¡yêì ej·TdüT‡ Çs¡yÓ’ dü+e‘·‡s¡eTT\T.
1988 dü+ˆˆ »qe] HÓ\˝À nø£kÕà‘·TÔ>± $|üØ‘·yÓTÆq |æ∫Ãyêìe˝…
Á|üe]Ô+#·kÕ>±&ÉT. e+{Ï MT<ä >∑T&É¶\T |üP]Ô>± rùdùdyê&ÉT. Ád”Ô\T ø£ì|æùdÔ
yÓ+≥ã&ç ‘·sT¡ eTT≈£îH˚yê&ÉT. n‘·&ç ø±fi¯ófl, #˚‘T· \T ø£*|æ >∑T~ø£{ºÏ s¡øs£ ø¡ ±\
yÓ’<ë´\T #˚sTT+#ês¡T. ≈£L* #˚düTø=ì J$+#˚yês¡T >∑qTø£ ¬s+&ÉT y˚\
s¡÷bÕj·T\T n|ü⁄Œ #˚dæ nìï s¡ø±˝…’q yÓ’<ë´\T#˚dæ qj·T+>±ø£ nX¯ø£Ô‘·‘√
ìdü‡Vü‰j·TT˝…’ lkÕ«$Tyê]ì X¯s¡DT bı+<ës¡T.
n‘·&ÉT sêÁ‹+ãefi¯ófl ìÁ<äb˛&ÉT, uÛÑj·T+ø£s¡+>± ns¡Tdü÷Ô yÓ*¢øÏ˝≤
|ü&TÉ ø=ì ø±fi¯ófl #˚‘T· \T >∑T~>∑{j
ºÏ T· Tqï ‘êfi¯flqT H√{Ï‘√ ø=]øÏ ‘Ó+#˚yê&ÉT.
n˝≤ ø±fi¯ófl#˚‘·T\T H√{ÏøÏ n+<ä≈£î+&Ü #˚j·÷\ì #˚‘·T\qT ¬s+&ÉT ø±fi¯fl
dü+<äTq ø£{Ïºô|{Ïº ø±fi¯flø=+¬ø˝À¢ ˇø£ ø£Ás¡qT <√bÕs¡T. #·÷#˚yê]øÏ n~
uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq |ü]dæú‹.
lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À ñqï ø=+<äs¡T ne÷j·T≈£î\T Äj·TqTï
ø±≈£î|ü˝…¢≈£î, bÕ\÷Ã]øÏ rdüT≈£îb˛‘˚ u≤>ö‘·T+<äì s¡ø£s¡ø±\ dü\Vü‰\T
#Óù|Œyês¡T. ìdü‡Vü‰j·TT&Ó’q Mfi¯flqï>±s¡T n+<ä]ø° ˇπøe÷≥#Óù|Œyê&ÉT.
ªe÷yê&É T #· ì b˛‘˚ Çø£ ÿ &˚ |ü P &˚ Ã dæ b ˛‘êqT. Áã‹øÏ u≤>∑ T +fÒ
135 lkÕ«$Tyê]ø=ø£ f…+ø±j·T ø=&É‘êqT. n+‘·≈î£ $T+∫ Hê≈£î y˚sπ X¯ø˝ÔÏ <Ò Tä .
mø£ÿ&çøÏ yÓfi‚fl~˝Ò<äTµ nì ‘·q <äè&ÛÉ ìX¯Ãj·÷ìï yÓ\¢&ç+#˚yê&ÉT. |üPs¡í
$XÊ«düeTTq≈£î $T+∫q uÛÑøÏÔ ø£+fÒ y˚πs kÕ<ÛäH˚eTTqï~.
eT÷&Ée s√E≈£î Ä ≈£îÁs¡yêì ns¡T|ü⁄\T ô|qT>∑T˝≤≥ ‘·–Z ø£≥Tº
$ù|ŒùdÔ n˝≤π > ≈£ L s√ÃqT+&˚ y ê&É T . yês¡ + s√E\≈£ î e÷eT÷\T
eTìôw’b˛j·÷&ÉT. |ü~ùV≤qT s√E\T #·÷#ês¡T. HÓ\ s√E\T #·÷#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T ôd\$ùdÔ Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl\ì |ü≥Tº|{ü ≤ºsT¡ . s¬ +&ÉT HÓ\\ ‘·sê«‘·
lkÕ«$Tyê] Ä»„ bı+~ Ç+{ÏøÏ yÓ[flb˛j·÷s¡T. Á|ü‹ X¯ìyês¡eTT e∫Ã
ì+&Ó’q Áù|eT‘√ lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ ùd$+∫ yÓfi¯ó‘·T+{≤s¡T.
262
Ä‘·à≈£Ls¡T ‘ê\÷ø± u§eTàes¡+ Á>±eTdüTú&ÉT bÕs¡¢|ü*¢ yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢
#Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.
1970 e dü+ˆˆ e÷ y˚Tø£\T »ãT“#˚dæ #·ìb˛‘·T+fÒ lkÕ«$Tyê]
ÄodüT‡\ ø=s¡≈£î ∫\ø£\eTÁ] Á>±eT+ yÓfi≤flqT. lkÕ«$Tyê] #·T≥÷ºsê
e+<ä\ eT+~ >∑T$T>∑÷&ç j·TTqï+<äTq <ä÷s¡+>±H˚ e⁄+&ç eTqdüT˝À
u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·THêïqT. Ç+‘·˝À lkÕ«$Tyê] •wüß´&=∫Ã u§e÷às¡+ nu≤“sTTì
lkÕ«$Tyês¡T |æ\TdüTÔHêïs¡ì qqTï <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îyÓfi¯fl&É+ qHêïX¯Ãs¡´+˝À
eTT+#Ó‹Ô+~. ªªÇø£ Jyê\T qwüº+>±e⁄, Çø£ n˙ï u≤>∑T+{≤sTTµµ nì N{°
ÁyêsTT+∫ Hê≈£î Á|ükÕ~+∫ |ü+bÕs¡T. n~ yÓTT<ä\T ˇø£ÿ y˚Tø£ ≈£L&Ü
#·ìb˛˝Ò<Tä . yês¡T |üs´¡ ≥q˝À ñ+{≤s¡T ø£qTø£ eTs¡˝≤ yê]ì <ä]Ù+#·˝<Ò Tä .
ø±˙ Ä ø£s¡TD≤eTj·TT&ÉT H˚qT |æ\Te≈£îqïqT qqTï ø±bÕ&ÉT‘·THêï&ÉT.
1978˝À ‘·TbòÕqT e\¢ y˚Tø£\qT ø=+&É≈î£ ‘√˝ÒXÊeTT. n$ ‹]– ekÕÔjT· ì
ÄX¯˝Ò<äT. Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ã ªªeTq Jyê\˙ï
u≤>∑T+&Ü¢j÷· ´µµ nHêïs¡T. Á>±eT+˝À n+<ä]M #ê˝≤ #·ìb˛j·÷sTT. e÷$
e÷Á‘·+ ˇø£ÿ y˚Tø£ ≈£L&Ü #·ìb˛˝Ò<äT.
Hê≈£î 1984 ˝À >∑T+&Ó<ä&É‘√ Á|üe÷<ä+ #˚dæ qqTï Ä‘·à≈£Ls¡T˝À
düT+<äs¡sê$T¬s&ç¶ &Üø£ºs¡T <ä>∑Zs¡ #˚sêÃs¡T. ¬s+&ÉT s√E\≈£î ¬s+&ÉTy˚\
s¡÷bÕj·T\T Ks¡TÃ nsTT+~. ø±˙ H˚qT #·ìb˛j·÷qì qqTï ø±s¡T˝À
Ç+{ÏøÏ rdüT≈£î e#êÃs¡T. n+<äs¡÷ @&çÃ @&çÃ ≈£Ls=ÃH˚ ìÁ<ä b˛‘·THêïs¡T.
e÷ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï<äs¡Ùq$T∫Ã ªHê uÛÑ≈£îÔì H˚qT
s¡ø+åÏ #·T≈£î+{≤qTµ nì #ÓbÕŒs¡≥. ‘Ó\y¢ ê] qT+&ç H˚qT ø£fió¯ fl ‘Ós∫¡ Áø£yT˚ D≤
2 HÓ\˝À¢ @ eT+<äT\÷ ˝Ò≈£î+&Ü |üPs¡í Äs√>∑é+‘·T&Éqj·÷´qT. á $+‘·
#·÷∫q »qT˝…\¢s¡T lkÕ«$Tyê] eTVæ≤eTqT y˚H√fi¯fl ø=ìj·÷&Üs¡T.
1984˝À lkÕ«$Tyê] Äsê<Û ä q ≈£ î e∫Ã lkÕ«$Tyês¡ T
düXØ¯ s¡T\T>± ñqï|ü⁄Œ&ÉT qqTï yê] ùde˝À ñ+#·Tø√≈£î+&Ü <ä÷s¡+ #˚XÊs¡ì
u≤<Ûä|ü&Ü¶qT. Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T n–ï>∑T+&É+˝À ≈£Ls=Ãìj·TTqï≥T¢
dü«|üï <äs¡Ùq$T#êÃs¡T. n<˚ s√E eTs=ø£ <äèX¯´+˝À kÕ«$Tyê] X¯Øs¡+ô|’
ndü+U≤´ø£+>± ø£s¡÷Œs¡+ _fi¯fl\T yÓ\TZ‘·Tqï≥T¢ <äs¡ÙqyÓTÆ+~. Bì‘√ ªH˚qT
263
n+<ä]˝≤>± #·ìb˛˝Ò<äT. á n–ï˝≤>± XÊX¯«‘·+>± yÓ\T>∑T‘·T+{≤µqì
lkÕ«$Tyês¡T Hê≈£î >∑Ts¡TÔ#˚XÊs¡ì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
H˚ì+{ÏøÏ yÓ[flq Hê\T>∑e Hê{Ï qT+&ç s¡ø£Ô $πs#·Hê\ e\q mH√ï
>∑T&É¶\T ‘·&çdæb˛‘·Tqï$. ªe<ä›+fÒ Äsê<Ûäq≈£î yÓ[fl ø=ì ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT Çø£
˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äT, #·ìb˛‘ê&Éµì n+<äs¡÷ H√{Ïø=∫Ãq≥T¢ e÷{≤¢&Üs¡T.
lkÕ«$Tyês¡T Hêj·T+<äT e⁄+fÒ ø±bÕ&ÉT‘ê&ÉT ˝Ò≈£î+fÒ Äj·Tq˝À ◊ø£´+
#˚düT≈£î+{≤&Éì #Ó|æŒ eT+<äT ≈£L&Ü rdüTø√˝Ò<äT. Hê{Ï sêÁ‹ lkÕ«$Tyês¡T
eT÷‘·˝ìÒ ‘·q düe÷~Û˝À ì˝§Ãì nuÛj Ñ T· Vü≤dü+Ô ‘√ <äsÙ¡ q$T#êÃs¡T. ‘Ó\y¢ ê]
qT+&ç H˚qT Vü‰sTT>± q&Ée&É+ #·÷∫ n+<äs¡÷ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T.
lkÕ«$Tyê]ì |üPs¡í+>± qeTTàø√e&Éy˚T Hê≈£î ‘Ó*dæq~. ne‘·\ Äj·Tq
<äjT· .
136 dü<äTZs¡Te⁄qT ªuÛÑTøÏÔ, eTTøÏÔ Á|ü<ë‘·µj·Tì k˛ÔÁ‘·+ #˚kÕÔeTT. eTVü‰
dü e ÷~Û nq+‘· s ¡ + ≈£ L &Ü lkÕ«$Tyês¡ T ‘· q uÛ Ñ ≈ £ î Ô \ HÓ ˝ ≤
ø±bÕ&ÉT‘·THêïs√ #·÷ùdÔ yês¡T ì‘·´dü‘·T´\ì Á>∑Væ≤+#·>∑\eTT.
sê|üPs¡T ‘ê\÷ø± eTT~π>&ÉT Á>±eTdüT&Ô TÉ ø√&É÷s¡T j·÷Hê~¬s&ç>¶ ±s¡T
‘·q 16e dü+ˆˆ ej·TdüT‡ qT+&ç lkÕ«$Tyê] uÛÑ≈£îÔ\T. M] ñã“dü+
yê´~Ûì b˛>={Ïº lkÕ«$Tyês¡T M]ì >=|üŒ uÛ≤>∑é+‘·Tì #˚XÊs¡T. ø±˙
áj·Tq m\¢|ü⁄Œ&É÷ Ä]úø£ ‘ê|üÁ‘·j·T+˝À |ü&ç lkÕ«$Tyês¡T ‘·q Á>±eT+
eùdÔ ‘·|üŒ $T–*q|ü⁄Œ&ÉT yê]ì ‘·\#˚yê&ÉT>±<äT.
1985 pHé HÓ\˝À »ãT“q |ü&ç m+‘√ ø£wüº+‘√ s√Eø=ø£ ø£|ü⁄Œ
ø±|ò” e÷Á‘·+ ã\e+‘·+>± Á‘êπ>yês¡T. @ ÄVü‰s¡+ #·÷∫Hê $wü+‘√
düe÷q+>± ñ+&˚~. ¬s+&ÉT HÓ\\T>± mH√ï Ç+»ø£åq÷¢ eT+<äT\÷ yê&çHê
‘·>∑Zø£ meTTø£\ >∑÷&ÉTe˝… ‘·j·÷¬s’Hê&ÉT. Ä>∑wüßº HÓ\˝À s√E≈£î 30
$s√#·Hê\T ne⁄‘·THêïsTT. &Üø£ºs¡T≈£î »ãT“ n+‘·T|ü≥º˝Ò<äT. áj·Tq
ÁbÕD+ô|’ ÄX¯ e~˝ÒdüT≈£îHêï&ÉT.
Ä>∑wüßº 22q M] $TÁ‘·T&ÉT nøÏÿ+ yÓ+ø£Á{≤$T¬s&ç¶ M]ì
>=\>∑eT÷&çøÏ e∫Ã lkÕ«$Tyê] Äsê<ÛäH√‘·‡e+˝À <äs¡Ùq+ #˚düT≈£î+fÒ
»ãT“ qj·TeTe⁄‘·T+<äì, ekÕÔqì #Ó|æ‘˚ ¬s+&Ó&É¢ ã+&çø£{Ïº ãdüT‡<ëø±
rdüT≈£îyÓ[fl, ‘·sê«‘· ãdüT‡˝À rdüT≈£îyÓ&É‘êqì ã\e+‘·+ #˚XÊ&ÉT. eTìwæ
264
düV‰ü j·T+˝Òì<˚ ˝Òe˝Òì j·÷Hê~¬s&ç¶ Äj·Tq Áb˛‘ê‡Vü≤+ #·÷∫ düsπ ekÕÔqì
#ÓbÕŒ&ÉT. ã+&ç rdüT≈£îe#˚Ã+<äT≈£î yÓ+ø£Á{≤$T¬s&ç¶ Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fls¡T.
Ä ‘·sê«‘· j·÷Hê~¬s&ç¶ ‘·q nqTuÛÑe+ Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T. ªH˚qT
lkÕ«$Tyê] <äs¡ÙHêìøÏ ekÕÔqì #Ó|æŒq eTs¡Tø£åD+˝À Hê˝À #Ó|üŒ˝Òì
e÷s¡TŒ ø£*Z+~. me] düVü‰j·TeT÷ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ q&É∫ Ç+{À¢øÏ yÓ[fl nqï+
ô|≥ºeTì #ê˝≤ Äø£*>± e⁄+<äì ‘=+<äs¡#˚XÊqT. Hê Á|ües¡Ôq≈£î Ç+{À¢
yêfi¯fl+‘ê ~Á>∑“¤eT #Ó+~ ªÇ~ #êe⁄ã\+, eTs¡D≤ìπø á Äø£*µ nì
<äT'œ+#·kÕ>±s¡T. H˚qT e÷eT÷\T>±H˚ nqï+ ‹ì, #·˙ï{Ï kÕïq+ #˚dæ
ñ‹øÏq >∑T&É¶\T <Ûä]+∫ >=\>∑eT÷&çøÏ Á|üj·÷DyÓTÆ ≈£Ls¡TÃ+fÒ n+<äs¡÷
$+‘·>± #·÷düTÔHêïs¡T. yÓ+ø£Á{≤$T¬s&ç¶ #·÷∫ ª#·#˚Ãyê&ç>± ñ+{Ï$>∑<ë,
eT] Ç+‘·˝À ô|+&ç¢ ø=&ÉT≈£î˝≤>± ‘·j·÷s¡j·÷ý˚µ nì #Ó|æŒ ªn<ä+‘ê
lkÕ«$Tyê] eTVæ≤eT>∑<ëµ nHêïs¡T.
ã+&ç ˝Ò≈î£ +&ÜH˚, s¬ +&ÉT HÓ\\T>± nqï+˝Òì H˚qT ˇø£ÿyÓT\Æ T q&ç∫
e∫Ã ãdüT‡ møÏÿ >=\>∑eT÷&ç #˚] düs¡«+ uÛÀ+#˚XÊqT. n~ yÓTT<ä\T @
eT+<äT˝Ò<äT. Äs√>∑éTT>± ñHêïqT. Ç~ e÷qe⁄\T }Væ≤+#·˝Òì
es¡íHêr‘·yÓTÆq nqTuÛÑ÷‹. lkÕ«$Tyê] ø£è|ü≈£î H˚qT ns¡TΩ&ÉqTø±qT. ø±˙
Ä ø£s¡TD≤eTj·TT&ÉT qHÓï+<äT≈£î Ä<äT≈£îHêïs√ n~ yê] e÷‘·è Áù|eTπø
‘Ó*j·÷*.
_Á≥>∑T+≥ yÓ+ø£Á{≤$T¬s&ç¶ uÛ≤s¡´ øödü\éTà, ø±|ü⁄M~Û, ø√ePs¡T,
HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢. ‘·q nqTuÛÑyêìï˝≤ $e]düTÔHêïs¡T. 1991 y˚T HÓ\ 1e
‘˚Bq nø±s¡D+>± Hê ≈£î&çøq£ Tï $|üØ‘·yTÓ qÆ u≤<Ûä ô|≥ºkÕ–+~. ø√ePs¡T˝À
ø£+{Ï &Üø£sº T¡ ˝Òq+<äTq ns¡s∆ êÁ‹y˚fi¯ HÓ\÷¢sT¡ rdüT≈£îb˛˝Òø£ eT‘·TÔ Ç+»ø£qå T
#˚dæ ìÁ<ä|⁄ü #êÃs¡T. ‘Ó\y¢ ê] HÓ\÷¢sT¡ ˝À ø£+{Ï &Üø£sº T¡ ≈£î #·÷|æùdÔ sêj·Ty˚\÷s¡T
bıeTàHêïs¡T. Á|üdüTÔ‘·+ ø£+{Ï qT+&ç ∫ø£ÿì ˙düT ˙fi¯ó¢ ø±s¡T‘·÷ <äTsê«düq,
uÛÑ]+#·˝Òì u≤<Ûä. sêj·Ty˚\÷s¡T˝À eT÷&ÉT s√E\T yÓ’<ä´+ #˚dæHê
HÓeTà~+#·q+<äTq Ä u≤<Ûä uÛÑ]+#·˝Òø£ ∫‘·÷Ôs¡T˝Àì ôdŒwü*düTº <ä>∑Zs¡
#·÷|æ+#êeTT. ø±˙ Á|üjÓ÷»q+ ˝Òø£ eTÁ<ëdüT yÓ[fl eTT<äT› ø£ècÕí¬s&ç¶>±]
ÄdüŒÁ‹˝À |ü~s√E\THêï>±˙ nDTe÷Á‘·+ ≈£L&Ü u≤<Ûä ‘·>∑Z˝Ò<äT. Çø£
uÛÑ]+#·˝Òø£ ˇ+>√\T <ä>∑Zs¡ NeT≈£î]Ô˝Àì ø£+{Ï &Üø£ºs¡T <ä>∑Zs¡ Hê\T>∑T
265
s√E\T yÓ’<ä´+ #˚sTT+∫Hê Á|üjÓ÷»q+ ˝Òø£b˛sTT+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT ø£+{Ï
Á>∑T&ÉT¶ u≤>± ˝À|ü*øÏ b˛sTT ¬s|üŒ eT÷‘·|ü&ç Á>∑T&ÉT¶ ø£ì|æ+#·&É+˝Ò<äT. Hê
u≤<Ûä #·÷&É˝øÒ £ e÷yêfi¯ófl qqTï mø£ÿ&É ôdŒwü*wüß\º THêïs¡+fÒ nø£ÿ&çøÏ ø±s¡T˝À
rdüT≈£îb˛‘·THêïs¡T. ∫es¡≈£î ‹s¡T|ü‹˝À eT+E\eTà>±]øÏ #·÷|æùdÔ ªÇø£
ø£qTï ø£ì|æ+#·<äT. ¬s+&Éeø£+{ÏøÏ ≈£L&Ü á »ãT“ e#˚Ã Á|üe÷<äeTT+~.
yÓ+≥H˚ ø£+{Ï Á>∑T&ÉT¶ rùddæ |æ+>±DÏ ø£qTï neTs¡TkÕÔeTT. ˇø£ÿ ø£+{Ï
#·÷|ü⁄‘√ dü]ô|≥Tºø√e\dæ+<˚µqì rs¡TŒ #Óù|Œdæ+~.
á e÷≥ $ì n+‘·T˝Òì <äT'KeTT‘√ @&çÃ @&çÃ ìÁ<äb˛j·÷qT.
Hê dü«|üï+˝À @Hê&√ #·ìb˛sTTq e÷ Hêqï>±s¡T ø£ì|æ+∫ ªÄ&É≈£îsê,
Ä&É≈£îsê, Ä&É≈£îsêµ nì eTTe÷às¡T |ü*ø±s¡T. yÓT\≈£îe e∫Ã+~. e÷
Hêqï #·ìb˛j·÷&ÉT >∑qTø£ qqTï ≈£L&Ü ‘·q #Ó+‘·≈£î s¡eTà+≥THêï&Éì
n+fÒ H˚qT ≈£L&Ü #·ìb˛‘êqì <äT'œ+#êqT. ø£qTïBdæ |æ+>±DÏ ø£qTï
ô|fÒº+<äT≈£î H˚qT düT‘·sêeT÷ n+^ø£]+#·ø£ Ç+{ÏøÏ e#˚ÃXÊqT.
H˚q+‘·es¡≈£î l yÓ+ø£j·T´kÕ«$T>±]ì >∑÷]Ã $ìj·TTHêïH˚>±˙
m|ü⁄Œ&É÷ >=\>∑eT÷&ç #·÷∫j·TT+&É˝Ò<äT. ø±˙ Hê n+‘·sê‘·à˝À ªyÓ+≥H˚
>=\>∑eT÷&ç yÓfi¯óflµ nì ˇø£ n<äèX¯´ X¯øÏÔ ã\+>± ‘=+<äs¡ ô|≥ºkÕ–+~.
>=\>∑eT÷&ç rdüT≈£î yÓfifl‚ +<äT≈£î Ç+{À¢yêfi¯ófl düT‘·sêeT÷ n+^ø£]+#·˝<Ò Tä .
Çø£ ì\Te˝Òø£ me«]ø° #Ó|üŒ≈£î+&Ü ns¡∆sêÁ‹ ø£≥Tºã≥º\‘√ >=\>∑eT÷&çøÏ
e#˚ÃXÊqT. düe÷~Û eT+~s¡eTT jÓTTø£ÿ ≈£î&ç Á|üøÿ£ es¡+&Ü˝À |ü&TÉ ≈£îHêïqT.
eTTU≤ìøÏ >∑T&É¶ ≈£|⁄ü Œø=ì |ü⁄f…&º TÉ <äT'KeTT‘√ ≈£î$T*b˛‘·÷ eT÷&ÉT s√E\T
>∑&çbÕqT. u≤<Ûä @MT ‘·>∑Z˝Ò<äT. eT÷&ÉeHê&ÉT X¯ìyês¡+. $|üØ‘·yÓTÆq
s¡B›. n–ï>∑T+&É+ qT+&ç bı>∑ $|üØ‘·+>± #·TfÒºdüTÔ+~. Ä bı>∑ u≤<Ûä
uÛÑ]+#·˝Òø£ lkÕ«$Tyê]ì ìwüOºsê˝≤&ÜqT. ª@MT kÕ«MT qqTï ˙ düìï~ÛøÏ
m+<äT≈£î rdüTø=#êÃe⁄. á bı>∑˝À qHÓï+<äTøÏ˝≤ #·+|ü⁄‘·THêïe⁄. ˙ yÓu’ eÑÛ +
#·÷|æ+#˚≥+<äTø±, ˝Òø£ HêMT<ä ø£dæ rs¡TÃ≈£îH˚+<äTø±µ nì @y˚TyÓ÷
nqT≈£îHêïqT. ‹qï>± ìÁ<ä|ü{Ïº+~. Ä ìÁ<ä˝À ˇø£ ~e´ dü«|üï+ e∫Ã+~.
|æ+>±DÏ &ûdTü ˝À ˙s¡T rdüTø=ì ˇø£ ‘Ó\N¢ s¡ ø£≥Tº≈î£ qï j·TTe‹, eT+<äT\ô|f…º
|ü≥Tºø=ì q\¢ø√≥T y˚dTü ≈£îqï ˇø£ yÓ<’ Tä ´&ÉT qqTï düMT|æ+#ês¡T. yê[fl<äs› ÷¡
@<√ e÷{≤¢&ÉTø=Hêïø£ Ä yÓ’<äT´&ÉT ˙{Ï˝À <ä÷~ ‘·&ç|æ Hê ø£qTï ‘·T&ç∫
266
yÓ+≥H˚ ∫Á‘·+>± ‘·q #˚‹y˚fi¯fl‘√H˚ Hêø£qTï ∫{Ïø£˝À ô|]øÏ &ûdüT˝Àì
˙fi¯fl˝À |ü&˚XÊ&ÉT. ˙fi¯ófl ∫eTà&É+ ≈£L&Ü ø£ì|æ+∫+~. <ä÷~ì mÁs¡{Ï
eT+<äT˝À ‘·&ç|æ Hê ø£qTï ‘·T&ç∫ Ä <ä÷~ì ø£+{ÏøÏ ø£]|æ+∫ yê[fl<ä›s¡÷
yÓ[flb˛j·÷s¡T. Hê≈£î yÓ+≥H˚ yÓT\≈£îe e∫Ã ªHê ø£qTï e∫Ã+~. Hê ø£qTï
ø£ì|ædüTÔ+~µ nì ns¡Tdü÷Ô ˝Ò∫ ≈£Ls¡TÃHêïqT. Hê Á|üø£ÿqTqï yêfi¯fl+<äs¡÷
ìÁ<ä˝Ò∫ Hê ø£+{Ï Á>∑T&ÉT¶ e÷eT÷\T>± ô|’øÏ e∫Ãj·TT+&ç H˚qT düŒwüº+>±
#·÷&É>∑\Z&É+ #·÷∫ lkÕ«$Tyê] ~e´ eTVæ≤eTqT ‘·qàj·T‘·«+‘√
ø=ìj·÷&Üs¡T.
n~ yÓTT<ä\T Hê ø£qTï H=|æŒ˝Ò≈£î+&Ü düŒwüº+>± ø£ì|ædüTÔ+~.
nHêïfi¯ófl>± u≤~Û+∫q Ä u≤<Ûä+‘ê ¬s|üŒbÕ≥T ø±\+˝À eT≥Te÷j·T+
#˚j·T&ÉeT+fÒ n~ ˇø£ÿ kÕ«$Tyê]πø kÕ<Ûä´+>∑<ë. ˇø£Hê&ÉT lkÕ«$Tyê]
•wüß´&=ø£sT¡ ø£ì|æ+∫ ªne÷à ej·TdüT eTT~] ˙ s¬ +&Ée ø£qTï ø£qã&É≈î£ Hêï
H˚ì∫Ãq ø£+{ÏøÏ &Û√ø± ˝Ò≈î£ +&Ü ø£qã&ÉT‘·T+~˝Òµ nì XË\$#êÃs¡T. Ç<ä+‘ê
nq+‘· ø£sT¡ D≤eTj·TT&Óq’ lkÕ«$Tyê] <äjT· ≈£î ì<äsÙ¡ qy˚Tø±˙ H˚qT #˚dqæ
kÕ<Ûäq+≥÷ @MT˝Ò<äT.
á $wüj·TeTT˝À |üPs¡« |ü⁄DéTT, lkÕ«$Tyê]‘√ ÄyÓT≈£î 137
>∑\ ãTTD≤qTã+<ÛäeTT eTTKéTT>± lkÕ«$Tyê] ø£è|ü≈£î ø±s¡DeTì
‘·\yê*. >∑qTø£ eTq¬ø˝≤+{Ï düeTdü´\T ˝Ò≈£îHêï ìkÕ«s¡úyÓTÆq Áù|eT‘√
lkÕ«$Tyê]ì eTqMT »qà˝À ùd$ùdÔ n~ eTquÛÑ$wü´‘·TÔ˝À eTq≈£î
lkÕ«$Tyê] ø£è|üqT nHêj·÷∫‘·+>± Á|ükÕ~düTÔ+~.
H˚qT ø£è‘·»‘„ ‘· √ lkÕ«$Tyê]ì Äs¡Te÷düeTT\ bÕ≥T $&Ée≈£î+&Ü
ùd$+#êqT. Hê ◊<äe dü+ˆˆ ej·TdüT qT+&ç u≤~Û+#·T#·T+&çq Çk˛ï|ò*” j·÷
|üP]Ô>± ìyês¡D…Æ Á|üdüTÔ‘·+ eT+#·T˝À |ü&ÉT≈£îHêï, #·˙ï{Ï kÕïq+#˚dæHê @
e÷Á‘·eTT Äj·÷dü+ sêe&É+ ˝Ò<äT. n+‘˚>±ø£ mH√ï dü+e‘·‡sê\T>± qqTï
u≤~Û+#·T#·T+&çq Hê ≈£î≥T+ã düeTdü´ ≈£L&Ü |ü]wüÿ]+#ês¡T.
|üs¡eT ø±s¡TDéT÷]ÔjÓÆTq lkÕ«$Tyê¬s+‘· >=|üŒ>± ‘·q ø£s¡TD≤
s¡kÕìï Hêô|’ e]¸+|ü#˚dæHê e÷qe HÓ’»yÓTÆq Hê eÁø£ãT~∆ì H˚qT
$&ÉTe˝Òøb£ ˛j·÷qT. Ä ø£sT¡ D≤eTj·TT&ÉT Hê eÁø£ãT~∆ì >∑÷&É m˝≤ dü]#˚XÊs√
#·÷&É+&ç.
267
n+<äs¡÷ lkÕ«$Tyê]øÏ ‘·\ ˙˝≤\T düeT]ŒdüTÔ+fÒ H˚qT ≈£L&Ü
düeT]Œ+#ê\ì ‘·\#êqT. ø±˙ Ä ‘·sê«‘· uÀ&ç>T∑ +&ÉT‘√ ñ+&É&+É Çwü+º ˝Òø£
‘· \ ˙˝≤\T Çe«˝Ò < ä T . ¬ s +&É T s√E\˝À Hê ‘· \ +‘ê ≈£ î s¡ T |ü ⁄ \
eTj·TyÓTbÆ ˛sTT+~. ˇø£yês¡+ s√E\T Ç+»ø£qå T¢ y˚dTü ≈£î+≥÷ u≤<Û|ä &ü Ü¶qT.
ø±˙ ≈£îs¡T|ü⁄\T @ e÷Á‘·+ ‘·>∑Z˝Ò<äT. ∫es¡øÏ~ lkÕ«$Tyê] eTVæ≤y˚Tqì
m]– n_Ûùwø£»\+ ‘·\≈£î |üPdæ ≈£îs¡T|ü⁄\T ‘·–Z‘˚ ‘·|üŒø£ ‘·\˙˝≤\T
düeT]ŒkÕÔqì #Ó+|ü˝ÒdüT≈£îHêïqT. m+‘· ∫Á‘·+>± ≈£îs¡T|ü⁄˝§#êÃjÓ÷ n+‘·
∫Á‘·+>±qT ˇø£ÿ s√E˝À ≈£îs¡T|ü⁄\T e÷j·TyÓTÆHêsTT. n+‘·{Ï‘√
#Ó+|ü˝dÒ Tü ø=ì yÓ+≥H˚ ‘·\˙˝≤\T düeT]Œ+#êqT. Ç+<äTøπ >±uÀ\T ô|<ä\› T
<ëdüTì <ä+&Éq+ eTT+&Éq++µ nHêïs¡T.
ª<ëdü
q>∑] lsêeTT\T, ‘Ó\T>∑T |ü+&ç{Ÿ, Ä<√ì ‘·q nqTuÛÑyê\qT
Ç˝≤ ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïs¡T.
ªª1991 E˝…’ HÓ\ es¡≈î£ l yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T>±]ì >∑T]+∫ Hê¬ø+‘·
e÷Á‘·eTT ‘Ó*j·T<äT. l •]&ûkÕsTTu≤u≤>±] |üs¡eT uÛÑø±ÔÁπ>düs¡T\˝À
ˇø£¬s’q l j·T+.¬ø. Äq+<ä yÓ+ø£fÒX¯«s¡T¢ (ôdŒwü˝Ÿ @.dæ.{Ï.z. Ä<√ì)
>±s¡T l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê] J$‘· #·]Á‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q ªne<Ûä÷‘·
©\µ nqT Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T >∑\ |ü⁄düÔø£eTT Hê≈£î #·<äTeeTì Ç∫Ã].
H˚qT <ëìì 19`8`91 Hê{ÏøÏ Hê\T>∑T uÛ≤>∑eTT\T #·~$ Ä sêÁ‹
ì<äT]+#·T düeTj·TeTTq uÛÑø±Ôý˚X¯eTT‘√ lkÕ«$Tyê] ˙$<ÛäeTT>∑
ÁbÕ]ú+∫‹ì. ªkÕ«MT! ‘·eTs¡T düe÷~Û nq+‘·s¡eTT ≈£L&Ü nH˚ø£ eT+~øÏ
Á|ü‘·´ø£å, dü«|üï <äs¡ÙqeTT\ì∫Ã, nH˚ø£ X¯óuÛÑeTT\ H=&É >∑÷]Ã ~e´©\\
HÓìï+{ÏH√ Á|ü<ä]Ù+∫‹]. Ç$ yêdüÔeyÓTÆq#√ Hê≈£î >∑÷&É @<Ó’Hê H=ø£
dü+øπ ‘·eTT H=dü+– MT düe÷~Û #Ó+‘·≈î£ |æ*|æ+#·Tø=eTàì eTqkÕsê ÁbÕ]ú+∫
X¯j·Tì+∫‹ì. Ä sêÁ‹ Hêø=ø£ dü«|üïeTT e∫Ãq~. Ä+<äT˝À ˇø±H=ø£
n|ü]∫‘· e´øÏÔ qqTï ‘·q Ç+{Ïø±Vü‰«ì+∫, lkÕ«$Tyê]ì Hê ô|’øÏ
ñdæ ø =˝… Œ qT. lkÕ«$Tyês¡ T eTVü ‰ ã\e+‘· T &Ó ’ q |ü V æ ≤ ˝≤«qTe˝…
X¯Øs¡eT+‘·j·TT #ÓeT≥\T |ü{Ïºq≥T¢, ˇø£ |üVæ≤˝≤«qT eTs=ø£ |üVæ≤˝≤«qT
ô|’øÏ ≈£îd”ÔøÏ b˛jÓT&ç b˛E˝À Hê MT<ä≈£î e#·TÃ#·T+&ç]. uÛÑj·TeTìq m{Ïº<√
ms¡T>∑ì Hê≈£î lkÕ«$Tyês¡T ô|ø’ Ï e#·TÃ#·T+&É>± uÛj
Ñ T· eTT y˚d+æ ~. H˚q|ü⁄Œ&ÉT
268
#˚‘·T\T CÀ&ç+∫ kÕ«$T‘√ ªkÕ«MT! Hê≈£î #·¬øÿs¡yê´~Û (wüß>∑sY) j·TTqï~.
s¡ø£Ôb˛≥T e⁄qï~. >∑T+&Ó »ãT“ ≈£L&Ü ñqï~. MTs¡T ˇø£ÿ <Óã“ y˚dæqqT
H˚qT Áã‘·Tø£C≤\qT. <äj·T#˚dæ qqTï ø=≥ºe<äT›µ nì Áã‹e÷\T#·T+{Ïì.
◊qqT kÕ«$T Hê MT<ä≈£î uÛÑj·Tô|≥Tº#·T |üVæ≤˝≤«qT q&Éø£‘√ e#·TÃ#·TH˚
j·TT+&ÓqT, ∫es¡≈£î Ä ø£\ m{À¢ n+‘·yÓTÆq~.
ªªeTs¡Tdü{Ïs√E nq>± 20`8`91 q Hê≈£î lkÕ«$Tyê]
ªne<Û÷ä ‘·©\µ qT Á|ükÕ~+∫q l j·T+.¬ø.Äq+<ä yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡T>¢ ±] <ä>sZ∑ ≈¡ î£
yÓ[fl, dü«|üï eè‘êÔ+‘·eTTqT $e]+∫‹ì. yês¡T ªn{Ïº dü«|üïeTT eT+∫<˚.
lkÕ«$Tyês¡T $TeTTà\qT ø£sT¡ DÏ+∫Hês¡T. düŒ|üïeTT˝À Äj·Tq uÛj Ñ T· ô|{Ïqº ~
MT˝ÀqTqï »ãT“\H˚ ø±˙, $TeTTà\qT ø±<äTµ nì ôd\$#êÃs¡T. H˚qT
yÓ+≥H˚ Á|üjÓ÷>∑XÊ\≈£î yÓ[fl eT÷Á‘·eTT, s¡ø£ÔeTT |üØø£å #˚sTT+∫‹ì.
ÄX¯Ãs¡´ø£s¡eTT>∑ ¬s+&ç+{Ï˝À #·ø£ÿs¡˝Ò<äì ‘˚*q~. s¡ø£Ôb˛≥T (ã¢&é Áô|wüsY)
|üØø£å #˚sTT+#·>± n~ ≈£L&Ü e÷eT÷\T>±H˚ ñ+&çq~. Hê≈£î ‘·è|æÔ
ø£\T>∑˝<Ò Tä . Ä »ãT“\≈£î dü+ã+~Û+∫q e÷Á‘·\qT ‹qT≥ Ä|æyd˚ ,æ u…\e¢ TT,
HÓsTT´ ø£*|æ s=f…º\‘√ ‹+{Ïì, ‘˚HÓ Á‘ê–‹ì, |ü+&ÉT¢, $TsƒêsTT\T, #·¬øÿs¡
ø±|ò,” e] nqïeTT, @ |ü<ës¡eú TT\T Ä »ãT“\≈£î ìwæ<e∆ä TT˝À n$ nìïj·TT
‹+≥÷ eTs¡\ |üØø£å #˚sTT+∫‹ì. n|ü⁄Œ&ÉT ≈£L&Ü Ä »ãT“\T C≤&É˝…’qqT
˝Òe⁄. ˇπø HÓ\˝À y˚s¡T y˚s¡T Á|üjÓ÷>∑XÊ\˝À, y˚s¡T y˚s¡T &Üø£ºs¡¢ <ä>∑Zs¡ 5, 6
kÕs¡T¢ |üØø£å\T #˚sTT+∫‹ì. lkÕ«$Tyê] eTVæ≤eT m≥Te+{Ï<√ ø±ì
áHê{ÏøÏ Ä »ãT“\ C≤&É˝…’qqT ˝Òe⁄. ∫e]kÕ]>± Ä<√ì˝Àø±ø£
30`10`91 q ø£ s ¡ ÷ ï\T˝Àì ˇø±H=ø£ Á|ü d æ < ä ∆ Á|ü j Ó ÷ >∑ X Ê\˝À
eT]jÓTTø£e÷s¡T s¡ø£Ô, eT÷Á‘·eTT\ j·T+<ä* #·¬øÿs¡qT |üØø£å #˚sTT+#·>±
#·¬øÿs¡ C≤&É\T ≈£L&Ü ˝Òeì ‘˚*q~. _.|æ. ≈£L&Ü Hês¡à˝Ÿ>± ñqï<äì
Çs¡Te⁄s¡T &Üø£ºs¡T¢ |üØøÏå+∫ ‘Ó*Œ]. Ç~ lkÕ«$Tyê] yÓTT<ä{Ï dü«|üï <äs¡Ùq
eè‘êÔ+‘·eTT.
lkÕ«$Tyê] ¬s+&Ée dü«|üï <äs¡Ùq eè‘êÔ+‘·eTT:
ªª20`9`91 e ‘˚~ sêÁ‹ dü«|üï+˝À lkÕ«$Tyês¡T |ü\¢øÏ˝À }πs–+|ü⁄>±
edüTHÔ êïs¡T. |ü\ø¢ Ï #·T≥÷º »q+ $X‚wü dü+K´˝À #˚] lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ùdü÷Ô
269
ÁbÕ]údüTÔHêïs¡T. H˚qT <ä÷s¡eTTq ì\T#·T+&ç kÕ«$Tyê]‘√ ªkÕ«MT! H˚qT
á »q dü + <√Vü ≤ eTTqT ‘=\>∑ Á <√dæ ø =ì MT <ä ] øÏ sê˝Ò q T. Hê
qeTkÕÿs¡eTTqT Ç#·Ã≥ qT+&çjT˚ d”«ø£]+|ü⁄&Éì ÁbÕ]ú+∫‹ì. yês¡T yÓ+≥H˚
Ä »q dü+<√Vü≤eTTqT ‘=\>∑Á<√dæø=ì ªÄj·Tq‘√ Hê≈£î |üì ñqï~ Á|üøÿ£ ≈£î
‘=\>∑+&Éj·÷´µ nqT≈£î+≥÷ qqTï düMT|æ+#ês¡T. |ü\¢øÏô|’ lkÕ«$Tyês¡T,
Äj·Tq Á|üø£ÿq eTs=ø£s¡THêïs¡T. lkÕ«$Tyês¡T Á|üø£ÿqTqï kÕ«$Tyê]ì
&ÉãT“*eTàì n&ç>±s¡T. Ä kÕ«$T lkÕ«$Tyê] #˚‹øÏ Ä |ü\ø¢ Ï MT<ä|&ü j ç T· Tqï
&ÉãT“˝À qT+&ç ˇø£ e+<äs¡÷bÕj·T\H√≥T, ˇø£ |ü~ s¡÷bÕj·T\ H√≥T,
eT]ø=ìï s¡ ÷ bÕj· T \T Ç#êÃs¡ T . lkÕ«$Tyês¡ T yê{Ï ì rdæ ø =ì
ªq÷≥|ü<äVü‰s¡T¢ rdüTø√ej·÷´µ nHêïs¡T. ªá &ÉãT“ Hê¬ø+<äT≈£î kÕ«$T!µ
nì H˚qHêïqT. kÕ«$T ªrdüTø√ej·÷´!µ nì <√dæ{À¢ b˛XÊs¡T. H˚qT <ëìì
Hê CÒãT˝À y˚düTø=HêïqT.
ªªeTs¡Tdü{Ï s√E nq>± 21`9`91q H˚qT @<√ |üìMT<ä ø£s÷¡ ï\T
yÓfi≤flqT. n#·Ã≥ &Üø£ºs¡T düT<äs¡Ùq+>±s¡T ªkÕ«$Tø£è|üµ nqT |ü⁄düÔø£yÓTTdü+–
#·<äTe⁄eTì]. H˚qT <ëìì #·~$, e÷ #Ó˝…¢\TøÏ∫Ã #·<äTeeTì #Ó|æŒ
22`9`91 Ä<√ìøÏ e∫Ã‹ì. 2`10`91 >±+BÛ »j·T+‹Hê&ÉT ø£s÷¡ ï\T,
ôdsTT+{ŸCÀdü|òt ø±˝ÒCŸ leT‹ s√»eTà>±] $<ë´\j·T+˝À »s¡T>∑qTqï
ncÕºe<Ûëq ø±s¡´Áø£eTeTT˝À |üè#·Ã¤≈£î&ÉT>± bÕ˝§Zqe\dæq~>± ÄVü‰«qeTT
e∫Ãq~. <ëìøÏ H˚q+^ø£]+∫, ne<ÛëqeTT˝À bÕ˝§Z+{Ïì. eTVü‰
ñ<ës¡dü«uÛ≤$, kÕs¡dü«‘ê_Ûe÷ìjÓÆTq leT‹ s√»eTà>±s¡T Ádüø£Ã+<äq
‘ê+ã÷\ |ò˝ü ≤<äT\‘√bÕ≥T dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ ñìïXÊ\Te, Hê]πøfi¯eTT, ˇø£ ø£es¡T,
ˇø£ôdsº TTHé˝d… dt \º” T |üfiflË eTT˝Àñ+∫ |üè#·Ã≈¤ î£ \qT,ne<Ûëìì, n<Û´ä ≈£îå \yê]ì
düHêàì+∫ |üfiËfleTT‘√ düVü‰ Ç∫Ã y˚dæq~. H˚q|ü⁄Œ&ÉT ø£es¡T˝À @eTTqï~
#·÷&É˝Ò<äT. ‘·sê«‘· m|ü⁄Œ&√ <ëìì $|æŒ#·÷&É>± n+<äT˝À 100, 10, 5,
1 s¡÷bÕsTT H√≥T¢ ñqï$. yÓTT‘·+Ô q÷≥ |ü<ës¡T¢ lkÕ«$Tyês¡T 20`9`91
q dü«|üïeTT˝À Á|ükÕ~+∫q q÷≥ |ü<ës¡T¢ 2`10`91 q \_Û+∫q$.
ªªH˚qT 3`10`91 q ø£s¡÷ï\T qT+&ç Ä<√ìøÏ e∫Ã, ÄHê{Ï sêÁ‹
lkÕ«$Tyê]‘√ ªkÕ«MT! MT ~e´©\\qT Á|ü<]ä Ù+∫‹]. n$ dü‘´· eTT˝…q’ $.
qqTï >=\>∑eT÷&çøÏ |æ*|æ+#·T ø=qe\dæq~. Ä Á|üj÷· DeTTq≈£î ø±e\dæq
270
nqT≈£L\eTT\qT ø£*Œ+|üe\dæq<äµì ÁbÕ]ú+∫‹ì. e÷≈£î 9`10`91
qT+&ç <ädüsê ôd\e⁄\T yÓTT<ä˝…’q$. Hêø£|üŒ{ÏøÏ Ä HÓ\ J‘·eTT sê˝Ò<äT.
>=\>∑eT÷&çøÏ eTT>∑TsZ T¡ Á|üj÷· DeTT #˚jT· T≥≈£î #êØ®\T ˝Òì ñ∫‘· s¡yêD≤
kÂø£s¡éTT, <ëì‘√bÕ≥T Ks¡TÃ\≈£î ø±e\dæq 550 s¡÷ˆˆ\T ô|’ø£eTT
ùdïVæ≤‘·T\ <ë«sê lkÕ«$Tyês¡T düeT≈£L]ÃHês¡T. 12`10`91 H˚qT, e÷
‘·*,¢ eTT>∑TsZ T¡ ≈£îe÷¬s\Ô T, ˇø£ ≈£îe÷s¡T&ÉT yÓTT‘·eÔ TT 6 eT+~ >=\>∑eT÷&çøÏ
yÓ[fl lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫, Äq+~+∫‹$T. 16`10`91 sêÁ‹ 1
>∑+≥≈£î Ä<√ì #˚] $»j·T<äX¯$T |ü+&ÉT>∑ »s¡T|ü⁄ø=ì, |üPE´\>∑T
>∑Ts¡Te⁄\≈£î, $TÁ‘·T\≈£î X¯MT |üÁ‘·eTT\ H=dü+– yê] ÄodüT‡\+<äTø=+{Ïì.
y˚TeTT >=\>∑eT÷&çøÏ ãj·T\T<˚]q s√E nq>± 12`10`91
q lkÕ«$Tyês¡T Hê uÛ≤s¡´≈£î dü«|üï <äs¡Ùq yÓTTdü+>∑T≥j˚T>±ø£ ÄHê&ÉT
X¯ìyês¡eTT lkÕ«$Tyê] ~e´πøÁå ‘·eTTqT, n#·≥ »s¡T>∑T ø±s¡´ø£˝≤|üeTT\qT
dü«|üïeT+<˚ <ä]Ù+|üCÒdæ]. á $wüj·TeTTqT Hê uÛ≤s¡´ leT‹ Hê>∑\ø£åàeTà
H˚qT >=\>∑eT÷&ç qT+&ç Ç\T¢ #˚]q yÓ+≥H˚ Hê≈£î ‘Ó\T|ü>± ªkÕ«$Tyê]
ø£è|ü ˙ô|’ Á|üdü]+∫q<äµì ‘Ó*|æ eTs¡Tdü{Ïs√E nq>± 18`10`91q Hê
uÛ≤s¡´, Hê ô|<ä› ≈£îe÷s¡T&ÉT ∫s¡+J$ sê|òüTy˚+Á<ä, Hê ∫qï ≈£îe÷s¡T&ÉT
∫ˆˆ d”‘êsêe÷qT»+ M]ì yÓ+≥ rdæø=ì ñ∫‘· s¡yêD≤ kÂø£s¡éTT\‘√
Äs√E sêÁ‹ 10 >∑+≥\≈£î >=\>∑eT÷&ç #˚]‹$T.
Hê uÛ≤s¡´ ≈£îe÷s¡T\‘√ >=\>∑eT÷&çøÏ #˚]q+‘·H˚, Ä πøåÁ‘·eTTqT,
n+<äTyÓ*dæq lkÕ«$Tyê]ì, nqï düÁ‘·eTTqT, e+≥XÊ\, n#·Ã≥
X¯ìyês¡eTT lkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+|ü e∫Ãq uÛÑø£Ô»q dü+<√Vü≤eTTqT >±+∫,
Hê uÛ≤s¡´ ÄX¯Ãs¡´#·ø‘Ï j · TÆÓ q~. ‘êqT 12`10`91 sêÁ‹ >±+∫q dü«|üïeTT˝À
M{Ïqìï+{Ïì j·T<∏ë‘·<eä∏ TT>∑ ÄyÓT lkÕ«$Tyê] ø£èbÕ$X‚weü TT#˚ #·÷#êqì
#Ó|æŒq~.
ø±eTkÕì #·+Á<äXK‚ s¡s¬ &ç,¶ düs√õ˙<˚$ s√&ÉT,¶ ‹s¡T|ü‹ 5`1`75_
(ø£f…º\ &çb˛) Ç˝≤ #ÓãT‘·THêïs¡T.
1991 dü+ˆˆ ˝À Hê≈£î eTTKeT+‘ê ø£<Tä eTT\T ø£<Tä eTT\T>± ‘·j÷· s¬ ’
yê{Ï qT+&ç NeTT ≈£L&Ü edü÷Ô+~. yÓTT<ä≥ yÓTT<ä≥ yÓTT{ÏeT\ e˝… ñ+fÒ
271
nÁX¯<ä∆ #˚XÊqT. eTTKeT+‘ê n\T¢ø=ì sêÁ‹+ãefi¯ófl ∫e⁄«, ∫e⁄«q
uÛÑ]+#·˝Òì H=|æŒ>± ñ+~. eT+<äT\T ‹+≥÷ NeTT |ü<ësêú\T ‹q≈£î+&Ü
|ü<´ä∏ eTT ≈£L&Ü ñHêïqT. ø±˙ NeTT ø±s¡T‘·÷H˚ ñ+~. #˚‘√ÔsT¡ ~› ˙fi¯ófl b˛dæ
ø£&TÉ >∑Tø=H˚+<äT≈£î M\T˝Ò<Tä . eTÁ<ëdüT »s¡à˙ Vü‰dæŒ≥˝Ÿ, u…+>∑Tfi¯Ss¡T ø¬ .mdt.
Á|üø±XŸ &Üø£ºs¡T>±s¡T, ‹s¡T|ü‹ s¡Tj·÷ Vü‰dæŒ≥˝Ÿ yÓTT<ä\>∑T nìï#√≥¢
ôdŒwü*düT\º <ä>sZ∑ ¡ yÓ<’ ´ä + #˚sTT+∫ |ü~y˚\ s¡÷bÕj·T\≈£î ô|q’ Ks¡TÃ ô|{≤ºqT.
eT+Á‘·‘·+Á‘ê\T, Hê≥T yÓ’<ë´\T, uÛÑ÷‘· yÓ’<ë´\T n˙ï #˚sTT+#êqT. ø±˙
|ò*ü ‘·+ X¯Sq´+. 1991e dü+ˆˆ Hê{ÏøÏ u≤<Û\ä T uÛ]Ñ +#·˝qÒ +‘·>± ñHêïsTT.
ìÁ<ä e÷Á‘·\T Á$T+–Hê ø=+‘·ùdù| ø±˙ eTs¡˝≤ u≤<Ûä e\q ìÁ<ä|fü ~ºÒ ø±<äT.
Hê $TÁ‘·T\≈£î eTTKeTT #·÷|æ+#˚+<äT≈£î eTqdüÿ]+#·ø£ Nø£{|Ï &ü Ü¶ø£
ãj·T≥≈£î e#˚Ãyê&çì. eTTKeTT n+‘· ndüVü≤´ø£s¡+>± ‘·j·÷¬s’+~. á
u≤<Ûä\T uÛÑ]+#·˝Òø£ Ä‘·àVü≤‘·´ #˚düTø√<ä\#êqT. n{Ïº $wüeT |ü]dæú‹˝À
ø£èbÕø£s¡T&Ó’q lkÕ«$Tyê]ì H˚qT X¯s¡DT y˚&ÉTø√q|üŒ{Ïø° Hêô|’ ø£è|ü
p|ü⁄≥j˚T $X‚wüeTT.
e÷ Ç+{ÏøÏ m<äTs¡T>± ñqï düs√»qeTà>±s¡T lkÕ«$Tyê] uÛ≈Ñ î£ \Ô T.
yêfi¯fl neTà>±s¡T qqTï |ü\ø£]+∫ lkÕ«$Tyê] q÷HÓ Ç∫Ã |üPdüTø√eTqï~.
rs¡eú TT, <ës¡+ Ç∫Ã yÓT&É˝À <Û]ä +#·eTqï~. q÷HÓ |üPdüT≈£îqï Hê{Ï sêÁ‹πø
u≤<Ûä ‘·–Z ìÁ<ä|ü{Ïº+~. Áø£y˚TD≤ ¬s+&ÉT s√E\˝À Hê u≤<Ûä #ê˝≤ es¡≈£î
‘· – Z + ~. yÓ + ≥H˚ >=\>∑ e T÷&ç yÓ [ fl lkÕ«$Tyê]ì ùd$+#ê\ì
Äsê≥|ü&Ü¶qT. düs√»qeTà>±s¡T Hê MT<ä <äjT· ‘√ ø=Hêïfi¯ófl qqTï ÄÁX¯eT+˝À
ñ+#·Tø√eTì n]údü÷Ô ÄÁX¯eTyêdüT\≈£î ˝…≥s¡T Ç#êÃs¡T. lkÕ«$Tyê] ø£è|ü
e\q H˚qT >=\>∑eT÷&ç #˚sπ dü]øÏ Hê ø=s¡øπ m<äTs¡T #·÷düTqÔ ï≥T¢ _*¶+>∑T\≈£î
˙s¡T |üfºÒ ≈£L´]+>∑T |üì m<äTs¡T #·÷düT+Ô ~. lkÕ«$Tyê] Á|ükÕ<ä+ ‹+≥÷
≈£L´]+>∑T |üì #˚dü÷Ô ø=Hêïfi¯ófl >∑&çbÕqT. |üì e‹Ô&ç e\q Á|ü<äøÏåD\T
≈£L&Ü HêeTe÷Á‘·+>± #˚ùdyêDÏí. Á|üdüTÔ‘·+ Ä >∑&É¶\T, ø£<äTeTT\T, NeTT
n+‘ê m˝≤ e∫Ãq$ n˝≤ b˛sTT e÷eT÷\T eTTKeTsTT+~. Ä‘·àVü≤‘·´
#˚düTø√<ä\∫q qqTï á $<Ûä+>± ‘·eT düe÷~Û #Ó+‘·≈£î rdüT≈£îe∫Ã Hê
u≤<Û\ä T r]Ãq lkÕ«$Tyê] ãTTD+ H˚qT @ ùde #˚dHæ ê rs¡<Tä . J$‘ê+‘·+
yê]øÏ ãTTD|ü&ç ñ+{≤qT.
272
ø√]q yê]øÏ ø√]q $<Ûä+>± ‘·q ø£è|üqT e]¸+|üCÒùd ø£èbÕø£s¡T&ÉT
lkÕ«$Tyês¡T. l $.u≤\ÁøÏwüíj·T´ ndæôdº+{Ÿ Áf…»Ø Ä|ò”düsY (HÓ\÷¢s¡T)
>±] uÛ≤s¡´ $eT\eTà>±s¡T ‘·q ~yê´qTuÛÑyêìï Ç˝≤ $e]düTÔHêïs¡T.
lkÕ«$Tyê]ì >∑ ÷ ]Ã l uÛ Ñ s ¡ < ë«» e÷dü º s Y > ±] <ë«sê
‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. ø±˙ H˚q|üŒ{ÏøÏ >=\>∑eT÷&ç sê˝Ò<äT. 1989 e dü+ˆˆ˝À
H˚qT lkÕ«$Tyê]øÏ Ç˝≤ $qï$+#·T≈£îHêïqT. ªªkÕ«MT H˚qT MT ªne<Ûä÷‘·
©\µ Á>∑+<∏ëìï ÁX¯<>∆ä ± eT÷&ÉT bÕsêj·TD\T #˚dTü ≈£î+{≤qT. Hê bÕsêj·TD
nq+‘·s¡+ e÷ Ç+{Ï˝Àì bÕ]C≤‘· #Ó≥Tº <ä>∑Zs¡ n*øÏ eTT>∑TZ\T ô|{Ïºq
düú\+˝À ≈£Ls=Ãì ‘·eTs¡T Hê |æ\T|ü⁄ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ Hê Ä‹<∏ä´+ d”«ø£]+#ê*.
n~ K∫Ã‘·+>± 12.30 qT+&ç 1.30 >∑+ˆˆ\ eT<Ûä´H˚ sêyê*µµ nì
$qï$+#·Tø=ì bÕsêj·TD |üP]Ô#˚dæ e+≥ #˚dæ yê] sêø£ø√dü+ m<äTs¡T
#·÷düTÔHêïqT. 1 >∑+ˆˆ nsTTHê yê] C≤&˚˝Ò<äT. Hê≈£î #ê˝≤ u≤<Û˚dæ ª@$T
kÕ«MT! Hê bÕsêj·TD+‘ê e´s¡y∆ T˚ Hê? Hê ‘·ù|Œ$T ‘·+Á&ûµ nì u≤<Û|ä &ü Ü¶qT.
Hê u≤<Ûä #·÷∫ e÷ Á|üøÿÏ +{≤yÓT me¬sH’ ê _Ûø>å£ ±fi¯flqT |æ\T#·T≈£î ekÕÔqqï~.
ø±˙ H˚H˚ n+^ø£]+#·˝Ò<äT. Ç+{Ï˝Àì |ü{≤\ <ä>∑Zs¡ ≈£Ls√Ã>±H˚ ªne÷àµ
nqï ø£eTàì |æ\T|ü⁄ M~Û >∑TeTà+ <ä>∑Zs¡ $ì|æ+∫ ÄÁ‘·T‘·>± yÓfi≤flqT.
yÓ÷ø±fi¯fl es¡≈£î <Û√e‹, ∫qï‘·Tyê«\T, U≤øÏ#=ø±ÿ y˚düTø=ì, #˚‹˝À ø£Ás¡,
eTs=ø£ #˚‹˝À n\÷´$Tìj·T+ <äãs¡ |ü≥Tº≈£îqï e´øÏÔ ªne÷à n+‘· nqï+
ô|&É‘êyêµ n+≥÷ ø£eTàì ø£+sƒ¡+‘√ n]údüTÔqï kÕ«$Tì #·÷&É>±H˚
Äq+<ëX¯Ãsê´\T eTT|æŒ]>=q>± Hê X¯Øs¡+ n<äT|ü⁄ ‘·|æŒb˛sTT+~. ªs¡+&ç
kÕ«MT uÛÀ+#˚dTü sÔ T¡ µ nì kÕ«>∑‘+· |ü\T≈£î‘·÷ yê]ì ˝ÀìøÏ ÄVü‰«ì+#êqT.
H˚qT eTT+<äT, yês¡T yÓqTø£ q&ÉTdüTÔHêïeTT. Ä Äq+<äbÕs¡eX¯´+˝À H˚qT
uÛÑ÷$T MT<ä q&ÉTdüTÔHêïHê ˝Òø£ >±*˝À ‘˚*b˛‘·THêïH√ ‘Ó*j·T&É+ ˝Ò<äT.
|üs¡T>∑Tq Ç+{À¢øÏ yÓ[fl bı+>∑*, nqï+, ≈£Ls¡ e¬>’sê ‘Ó#˚Ã˝À>±
lkÕ«$Tyês¡T eTs=ø£ÿkÕ] qHêïX¯Ãs¡´+˝À eTT+#˚XÊs¡T. lkÕ«$Tyês¡T
∫Á‘·+>± bÕ]C≤‘· #Ó≥Tº<ä>∑Zs¡ H˚qT n*øÏ ÁeTT>∑TZ\T ô|{Ïºq ‘êe⁄˝ÀH˚
Vü‰sTT>± ≈£Ls=Ãìj·TTHêïs¡T. e÷eT÷\T _Ûø£å≈£î&Ó’‘˚ nø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃH˚+<äT≈£î
kÕVü≤dæ+#·&TÉ >∑<ë? nqï+ <äãs¡˝À ô|≥ºeTHêïs¡T. ø±˙ Hê ÁbÕs¡qú eTìï+∫
$dü Ô s ¡ ˝ ÀH˚ e&ç ¶ + #· T ≈£ î Hêïs¡ T . ns¡ # ˚ ‹ ì >∑ T +≥>± |ü { Ï º HÓ s TT´
273
b˛sTT+#·T≈£îHêïs¡T. ‘·q #˚‹ì nqï+ MT<ä ∫Á‘·+>± n˝≤ Ç˝≤ ¬s+&ÉT
kÕs¡T¢ Á‹|æŒ m≈£îÿe nqï+ $düÔ] #·T≥÷º ø£≥º>± ì*bÕs¡T. eT<Ûä´˝À nqï+
ˇø£ÿ ø£åD+˝À ‹H˚dæ #˚sTT ø£&çπ>XÊs¡T. b˛‘·÷ b˛‘·÷ yÓq≈£îÿ ‹]– ª<äøÏåD
≈£îøÏDå @yÓTHÆ ê ÇkÕÔee÷àµnq&ç>±s¡T. H˚qT Äq+<ëX¯Ã´sê´\˝À z\˝≤&ÉT‘·÷
<äøÏåD düeT]Œ+∫ kÕcÕº+>∑ qeTkÕÿs¡+ #˚düT≈£îHêïqT. n|ü⁄Œ&ÉT yês¡T Hê
‘·\ô|’ #˚sTTô|{Ïº qHêïos¡«~+#ês¡T. <ë+‘√ Hê ‘·\+‘ê ~yÓTàøÏÿ
Äq+<ëqTuÛÑ÷‹‘√ ì+&ç u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#·y˚T ‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛sTT+~. Ä
Äq+<äbÕs¡eX¯´+ ø=Hêïfi¯fl es¡≈£î n˝≤π> e⁄+&ç Áø£y˚TD≤ e÷eT÷\T dæú‹øÏ
e#êÃqT. H˚qT yê]øÏ M&√ÿ\T #ÓãT‘·÷ yê] yÓqø±˝Ò eT÷&ç+&ÉT¢ <ë{Ïq+‘·
es¡≈£î s√&ÉT¶q yÓfi≤flqT. Hê ø£fi¯fleTT+<˚ ∫Á‘·+>± e÷j·TeTj·÷´s¡T.
bÕ]C≤‘· #Ó≥Tº <ä>∑Zπs ≈£Ls√Ãyê\ì 12.30 qT+&ç 1.30 >∑+≥\
eT<Ûä´ sêyê\ì H˚qT ô|{Ïºq wüs¡‘·T\˙ï »]–Hê á e∫Ãqyês¡T
lkÕ«$Tyê]ì b˛*q eTs=ø£¬s’ e⁄+&Ée#˚ÃyÓ÷qì H˚qT nqTe÷q|ü&˚
Á|üe÷<äeTT+~. n~ >∑T¬sÔ]– e∫Ãq~ dü«j·T+>± lkÕ«$Tyêπsqì
ìs¡÷|æ+#·T≥πø Ä $<Ûä+>± n<äèX¯éTj·÷´s¡ì Hê $XÊ«düeTT. ¬s+&Ée~
yês¡T Á|ükÕ~+∫q Äq+<ëqTuÛÑ÷‹. |æ*∫q yÓ+≥H˚ qqïqTÁ>∑Væ≤+∫q
Áù|eTeT÷]ÔøÏ Ä»Hêà+‘·+ ãTTD|ü&çj·TTHêïqT.
ªyêfi¯ófl+&˚ <ëìï ã{Ïº >∑<äj·÷´ eTqeTT+&˚~µ nì ôd\$∫Ãq
lkÕ«$Tyês¡T ‘·eT eTVü‰düe÷~Û nq+‘·s+¡ ≈£L&Ü ‘·q nuÛj Ñ T· + nø£så ê˝≤
ì»eTì ìs¡÷|ædüTÔHêïs¡T.
&Üˆˆ düTuÛ≤wæDÏ, bÕ+&ç#˚Ã] ‘·eT ~yê´qTuÛÑyêìï Ç˝≤ ‘Ó*j·T
#˚düTÔHêïs¡T:
lkÕ«$Tyê] $uÛÑ÷‹, <ës¡eTT\ eTVü‰‘·àéTTqT >∑÷]Ã ˇø£ ∫qï
|ü⁄düÔø£eTT˝À #·~$ >=\>∑eT÷&ç <ä]Ù+∫ yê{Ïì rdüT≈£îyÓ[fl ªbÕ+&ç#˚Ã]µ
˝Àì e÷ Ç+{Ï˝À ñ+#·Tø=ì ì‘·´+ |üP» #˚dTü ø=qT#·THêïqT. lkÕ«$Tyês¡T
dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ã ªnu≤“sTT |ü⁄&ç‘˚ Hê ù|s¡T ô|≥Tºø√µeTì Ä<˚•+∫
Äos¡«~+#ês¡T.
Hê≈£î qee÷düeTT\T ì+&çq$. lkÕ«$Tyê] |ü≥+ Hê <ä>∑Zs¡
˝Ò<äT. Á|ü‹s√p |üPC≤q+‘·s¡+ lkÕ«$Tyê] $uÛÑ÷‹ ùd$dü÷Ô ªkÕ«MT
274
HêuÛ≤s¡eT+‘·jT· ÷ ˙<˚µ qì ÁbÕs¡qú #˚dTü ≈£îH˚<ëìï. s¬ +&ÉT eT÷&ÉT s√E˝À¢
Á|üdüeeTT ø±qTqï<äq>± Hê≈£î Ä+<√fi¯q, uÛÑj·TeTT m≈£îÿej·÷´sTT. H˚qT,
e÷ lyês¡T Ç<ä›s¡eT÷ m+._._.j·Tdt. &Üø£ºs¡¢eTsTTHê Hê≈£î n~ yÓTT<ä{Ï
Á|üdüeyÓTÆq+<äTq uÛÑj·TyÓT≈£îÿyÓ’ sêÁ‘·+‘ê @&ÉTÃ≈£î+≥÷ ìÁ<äb˛j·÷qT.
Ä sêÁ‹ 3 >∑ˆˆ\ düeTj·T+˝À Hê≈£î lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï
<äs¡Ùq$T#êÃs¡T. e÷ Ç+{Ï˝Àì <˚e⁄ì |ü{≤\≈£î n&ÉT>∑T uÛ≤>∑eTTq >∑\
ˇø£ n–ï>∑T+&ÉeTT˝À lkÕ«$Tyês¡T <˚B|üé÷q+>± yÓ*–b˛‘·÷
≈£Ls=Ãìj·TTHêïs¡T. ª˙≈£î uÛÑj·TyÓT+<äTø£e÷à, H˚qT ˙‘√ ≈£L&ÜH˚ ñfi≤flµ
nì XË\$#êÃs¡T. n|üŒ{Ï qT+&ç Hê≈£î <ÛÓ’s¡´+ e∫Ã Á|ü‹ >∑+≥ø=ø£kÕ]
lkÕ«$Tyê] $uÛÑ÷‹ì ˙{Ï˝À ø£\T|ü⁄ø=ì Á‘ê>∑T#·T+{Ïì. lkÕ«$Tyê]
<äj·Te\¢ Hê≈£î düTKÁ|üdüeyÓTÆ u≤ãT |ü⁄{≤º&ÉT. yêìøÏ lkÕ«$Tyê]
ÄC≤„qTkÕs¡+ ªVü≤]‘Yµ nì ù|s¡T ô|≥Tº≈î£ HêïeTT. e÷ nqï<äeTTà\≈£î ≈£L&Ü
nedüs¡ düeTj·÷\˝À lkÕ«$Tyês¡T <äsÙ¡ q$T∫Ã ‘·>T∑ dü+<˚Xe¯ TT*düTHÔ êïs¡T.
q$Tàqyê]ì Ä<äT≈£îH˚ l eTVü‰$wüßíy˚ uÛÑ>∑yêHé l yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T.
¬s’\T ÁøÏ+<ä |ü&É¶ eTìwæ Áã‹øÏ ã≥ºø£≥º&É+ kÕ<Ûäé÷?
lkÕ«$Tyê] uÛÑ≈£îÔìø£~ kÕ<ÛäéTì lkÕ«$Tyês¡T ìs¡÷|æ+#ês¡T.
lkÕ«$Tyê] ÄodüT‡\ |ò*ü ‘·+>± s¬ ˝’ «Ò ñ<√´>∑+˝À #˚]q ñ&É‘ê s¡eTDj·T´
m+‘√ ø£è‘·»‘„ êuÛ≤e+‘√, uÛøÑ ÔÏ ÁX¯<\∆ä ‘√ lkÕ«$Tyê]ì düà]dü÷Ô ùd$düTHÔ êï&ÉT.
#˚‹ Áy˚*øÏ m|ü⁄Œ&É÷ lkÕ«$Tyê] ñ+>∑se¡ TT+≥T+~. M] n<äT“¤‘êqTuÛeÑ +
‘Ó\TdüT≈£î+<ëeTT.
16`6`92q H˚qT ªø°µ y˚THé |üì #˚dü÷Ô y˚<ëj·TbÕfiË+ `
yÓ+ø£{≤#·\+ eT<Ûä´q ˝…’qT #Óø˘ #˚düT≈£î+≥÷ HÓ\÷¢s¡T yÓ’|ü⁄ edüTÔHêïqT. Ä
dü e Tj· T +˝À eTÁ<ëdü T yÓ fi ‚ fl ˇø£ ã+&ç ì ‹]– HÓ \ ÷¢ s ¡ T s¡ e Tàì
|æ*|æ+∫q+<äTq Ä ã+&çì Á&Ó’es¡T y˚<ëj·TbÕfiË+ es¡≈£î ]esY‡ rdüT≈£î
edüTHÔ êï&ÉT. n˝≤ ]esY‡ rdüT≈£îe#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT $õ˝Ÿ y˚d÷ü Ô 15 øÏ.MT. y˚>+∑ ˝À
sêyê*. ø±˙ Ç+»qT˝À @<√ |üì#˚düT≈£î+≥÷ $õ˝Ÿ y˚j·T≈£î+&Ü edüTÔqï
Á&Ó’esY, ˝…’qT MT<ä yÓfi‚flqqTï #·÷&É˝Ò<äT. n<˚ düeTj·T+˝À Á|üø£ÿ˝…’qT MT<ä
eTs=ø£ ã+&ç edüTqÔ ï+<äTq Hê yÓqTø£ e#˚Ã ã+&ç X¯ã+› Hê≈£î $ì|æ+#·˝<Ò Tä .
15 øÏ.MT. y˚>∑+‘√ ]esY‡ edüTÔqï ã+&ç Hê yÓqTø£ qT+&ç qqTï >∑T~›+~.
275
ã+&ç >∑T~›q<äì ‘Ó\Tdü÷ÔH˚ ‘·‘·Ôs¡ bÕ≥Tq Hê≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ ªkÕ«MTµ
nH˚ πøø£‘√ ¬s+&ÉT ¬s’\T |ü{≤º\≈£î eT<Ûä´ uÀsê¢|ü&Ü¶qT. ¬s’\T Hêô|’ qT+∫
yÓ[flb˛‘·÷ Hê #=ø£ÿ, |ü+#·, ã˙qT rdüT¬ø[fl b˛sTT+~. Hê eTTU≤q,
>∑e<ä MT<ä, >∑T\ø£sêfi¯ófl >∑T#·TÃø=ì ∫qï >±j·÷˝…’HêsTT. Hê ≈£î&ç ø±*
eT&çeT ø£+&É ‘Ó–b˛sTT+~. qqTï ¬s’˝Ò« Vü‰dæŒ≥˝Ÿ˝À n&çà{Ÿ #˚XÊs¡T.
Å&Ó’es¡TqT n¬sdüTº #˚XÊs¡T. |ü~ s√E\˝À qqTï &çdt#ÛêsY® #˚XÊs¡T. mH√ï
|üØø£å\T #˚dæ Hê¬ø˝≤+{Ï u≤<Ûä ˝Ò<äì ìsê∆s¡D #˚dæ ‹]– &É÷´{Ï˝À
#˚s¡eTHêïs¡T. ø±˙ ˙≈£î ¬sdüTº ø±yê\+fÒ J‘·+ MT<ä ôd\e⁄ ÇkÕÔeTT, ¬sdüTº
rdüTø√eTHêïs¡T. Äs√>∑éTT>± ñ+&ç ôd\e⁄ rdüTø√e&ÉeTT n<Ûäs¡àeTì
‘·\∫ H˚qT &É÷´{°˝À #˚sêqT.
á ÁbÕD >∑+&É+ qT+&ç qqTï lkÕ«$Tyêπs s¡øÏå+#ês¡T. ˝Ò≈£î+fÒ
ÁbÕD≤bÕj·TyÓ÷, n+>∑yÓ’ø£\ýÓ÷ ‘·|üŒø£ »]– ñ+&Ü*. ¬s’˝Ò« #·]Á‘·˝ÀH˚
Ç˝≤ Áã‘·ø£&É+ ∫Á‘·eTHêïs¡+<äs¡÷. Ä»Hêà+‘·+ H˚qT, Hê ≈£î≥T+ã+
lkÕ«$Tyê]øÏ ãTTD|ü&çj·TTHêïeTT.
lkÕ«$Tyê] H√{Ï yÓ+≥ e∫Ãq Á|üre÷≥ @Hê{Ï¬ø’Hê q÷{ÏøÏ
q÷s¡T bÕfi¯ófl »]– rs¡T‘·T+~. n~ y˚<yä ê≈£îÿ. yê] ÄodüT‡\T nyÓ÷|òTü +>±
|ò*ü kÕÔsTT nì ‘·q nqTuÛyÑ êìï ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïs¡T l ñ&É‘ê s¡eTDj·T´>±s¡T
(>=\>∑eT÷&ç).
Hê≈£î |ü+<=$Tà~ dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT‡˝À s√E≈£î 1 s¡÷ˆˆ 4
nD≤\T (s¡÷ˆˆ 1.25 ô|’dü\T) ≈£L*øÏ ¬s’˝Ò« >±´+>¥ |üìøÏ b˛j˚TyêDÏí.
Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\T n˝≤ #˚XÊø£ e÷ n‘·Ô>±s¡T H˚qT s¡÷bÕj·T bÕe˝≤
≈£L*øÏ s√»+‘ê |üì#˚düTÔHêïqì ùV≤fi¯q #˚XÊs¡T. <ë+‘√ ¬s’˝Ò« |üì e÷H˚dæ
ˇø£]øÏ ùd<ë´ìøÏ b˛‘·THêïqT. Ä $<Ûä+>± düTe÷s=ø£ dü+e‘·‡s¡+ ùd<ä´+
#˚XÊø£ ˇø£s√E ˙fi¯fl ø±$&ç yÓ÷dü÷Ô Ä+»H˚j·TkÕ«$T >∑T&ç <ä>∑Zs¡Tqï
lkÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡ø=#êÃqT. H˚H˚$T n&É>∑≈£î+&ÜH˚ lkÕ«$Tyês¡T Hê‘√
ªnj· ÷ ´! |ü ~ s¡ ÷ bÕj· T \T Ks¡ T Ãô|&ç ‘ ˚ q÷s¡ T s¡ ÷ bÕj· T \T
Ä<ëj·TeTT+≥T+&Ü¢j·÷´. ˙≈£î >∑es¡ïyÓT+≥T yêfi¯ófl ñ<√´>∑$TkÕÔs¡T. ˙
#˚‹ >∑T+&Ü m+‘√ nqï<ëqeTT+&Ü¢j·÷´ ` ìqTï >∑es¡ïyÓT+≥T yêfi¯ófl
|æ\TkÕÔs¡T, ñ<√´>±ìøÏ b˛j·÷´µ nì nHêïs¡T. ªb˛ kÕ«$T, ˙<=ø£ |æ∫Ã.
276
H˚qT ¬s’\T |üìøÏ b˛≈£î+&Ü eTT–+∫ ≈£L*#˚düTø=ì Áã‘·T≈£î‘·T+fÒµ n+≥÷
yÓ[flb˛j·÷qT. lkÕ«$Tyê] e÷≥\≈£î ô|’kÕ m‘·TÔ $\Teìe«˝Ò<äT.
n≥T ‘·sê«‘· ø=Hêïfi¯fl≈£î s¬ ˝’ «Ò Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø=ìï Äs¡s¶ T¡ ¢ bÕdt #˚XÊs¡T.
1960 dü+ˆˆq≈£î eTT+<äT Äu…‡+{Ÿ ˝Ò≈£î+&Ü Äs¡T HÓ\\T |üì#˚dæqyê]øÏ
b˛düTº f…+|üsØ¡ >± ô|{Ïº |ü]àHÓ+{Ÿ yê]øÏ#Ã˚ 170 s¡÷ˆˆ J‘·+ Çe«eTHêïs¡T.
<ëì Á|üø±s¡+ Hê≈£î ≈£L&Ü 170 s¡÷ˆˆ J‘·eTTq≈£î ns¡Ω‘· e∫Ã+~. Ä
*düTº˝À Hê ù|s¡T e#˚Ãdü]øÏ Hê ùdïVæ≤‘·T\T e÷ neTà≈£î #Ó|æŒ qqTï ‹]–
¬s’˝Ò« >±´+>¥ |üìøÏ |ü+|üeTHêïs¡T. e÷ ÇHéôdŒø£ºsY HêMT<ä n_Ûe÷q+‘√
qqTï ‹]– ñ<√´>∑eTT˝À #˚s¡eTì eTìwæì |ü+bÕs¡T. ñ<√´>∑+˝À #˚]‘˚
5,000 s¡÷ˆˆ \T n]j·TsY‡ e#êÃsTT. <ë+‘√ 7 mø£sê\ bı\eTT ø=HêïqT.
lkÕ«$Tyê] ÄÁX¯eT nqï<ëqeTTq≈£î Á|üdüTÔ‘·eTT dü+e‘·‡s¡eTTq≈£î
4 ‘·÷eTT\ e&ÉT¢ düeT]ŒdüTÔHêïqT. Á|üdüTÔ‘·eTT Hê≈£î 3,000 s¡÷ˆˆ J‘·eTT,
Ä*+&çj·÷ bÕdt, |æ.{Ï.ˇ. \T nìï ¬s’˝Ò« edü‘·T\T ` ô|q¸Hé≈£î ns¡Ω‘·
bı+~j·TTHêïqT. lkÕ«$Tyê] e÷≥\˙ï nø£åsê\ »]– rs¡e\dæq<˚.
yê] yê≈£îÿ ÁãVü≤àyê≈£îÿ.
l >∑T<˚{› Ï Ä+»H˚jT· T\T>±s¡T ` m\ÁøÏdº {æ Ï° &çbÕs¡Tyº TÓ +≥T, ø√ePs¡T,
‘·q≈£î lkÕ«$Tyês¡T ÁbÕD_Ûø£å ô|{Ïºq $es¡+ Ç˝≤ $e]düTÔHêïs¡T.
1985 e dü+e‘·‡s¡eTT, qe+ãs¡T HÓ\˝À H˚qT, Hê uÛ≤s¡´,
eT]ø=+<äs¡T ˇø£ »{≤ÿã+&ç˝À b˛‘·T+&É>± nìπø|ü*¢ ãdüT‡ e÷ »{≤ÿqT
yÓqTø£qT+&ç >∑T~›+~. ã+&ç˝Àì yês¡+<äse¡ T÷ #Ó˝≤¢#<Ó sä T¡ >± |ü&bç ˛j·÷eTT.
>∑Ti¿eTT‘√ düVü‰ me]ø° ô|<ä› <Óã“˝ÒMT ‘·>∑\˝Ò<äT. ã+&ç e÷Á‘·eTT >∑T\¢,
>∑T\¢ nsTTb˛sTT+~. Hê yÓHÓïeTTø£˝À mø£ÿ&É @yÓTÆ+<√ ‘Ó*j·T<äT.
$|üØ‘·yÓTÆq H=|æŒ, |ü&ÉTø=H˚+<äT≈£î M\T˝Ò<äT. eTÁ<ëdüT, ôV’≤<äsêu≤<äT,
>∑T+≥÷s¡T˝Àì &Üø£ºs¡¢+<äs¡÷ yÓ’<ä´+ #˚XÊs¡T. düTe÷s¡T \ø£å s¡÷bÕj·T\T
Ks¡ÃsTT+~. ø±˙ MdüeT+‘· e÷s¡TŒ˝Ò<äT. á $<Ûä+>± ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\T
∫Á‘·Væ≤+dü |ü&Ü¶qT. ∫e]øÏ &Üø£ºs¡T¢ H˚qT m≈£îÿe s√E\T J$+#·qì
#ÓbÕŒs¡T. Ä ~>∑T\T‘√ nqï+ düVæ≤+#·ø£ ‹qø£b˛j˚Tdü]øÏ ≈£î≥T+ãeT+‘ê
nqï+ eTT≥º&É+˝Ò<äT. yê] ø=s¡≈£î eTqdüT sêsTT #˚düTø=ì nqï+
‹qkÕ>±qT. Hê X¯Øs¡ u≤<Ûä≈£î ‘√&ÉT e÷qdæø£ u≤<Ûä qqTï nqTø£åD+
277
<äVæ≤+∫y˚düTÔ+~. Hê u≤<Ûä e]í+#·M\Tø±ì~. Ç{Ïº $|ü‘·ÿs¡ |ü]dæú‘·T\˝À
|üs¡eT ø±s¡TDéT÷]Ô nsTTq lkÕ«$Tyês¡T Hê ùdïVæ≤‘·T\ <ë«sê ‘·eT
~e´ ‘·b˛ uÛÑ÷$TøÏ s¡eTàì ø£ãTs¡+bÕs¡T.
$TÁ‘·T\ dü\Vü‰ô|’ >=\>∑eT÷&ç ~e´πøåÁ‘·+ dü+<ä]Ù+#êqT.
eTVü‰<äT“¤‘·eT÷, eTVæ≤e÷ì«‘·yÓTÆq lkÕ«$Tyê] ø£s¡TD≤ ø£{≤ø£å Mø£åDeTT
á BqTìô|’ Á|ü d ü ] +∫q~. }Væ ≤ +#· ˝ Ò ì $<Û ä + >± 75% u≤<Û ä
e÷j·TyÓTÆb˛sTT+~. Ç~ mes¡÷ }Væ≤+#·˝Òì e÷s¡TŒ. eTè‘·TéTTK+˝À
ô|qT>∑T˝≤&ÉT#·Tqï Hê≈£î ø£s¡TD≤eTj·TT&Ó’q lkÕ«$Tyês¡T |ü⁄qØ®$‘·+
Á|ükÕ~+#ês¡T. yê]øÏ ø£è‘·»‘„ · m˝≤ #ÓbÕŒ˝À ‘Ó*j·T&É+˝Ò<Tä . n~ yÓTT<ä\T
ìj·TeT+>± yêsêìøÏ ˇø£ s√E e∫Ã lkÕ«$Tyê]ì ùd$+#·T#·THêïqT.
Áø£eT+>± 95% u≤<Ûä ‘·–Z+~. Hê ÁbÕs¡ãú+ <äècÕº´ 5% nqTuÛÑ$+#·&Éy˚T
y˚T\ì lkÕ«$Tyê]ì n&É>∑sê<äì uÛ≤$+∫, <ëìï ‘·–Z+#·eTì m|üŒ{Ïø°Ï
n&ÉT>∑<ä\#·˝Ò<äT.
lkÕ«$Tyê] ø£è|üe\q ‘·q ≈£îe÷s¡TìøÏ dü«düú‘· #˚≈£Ls¡&É+‘√,
lkÕ«$Tyês¡T |æ*∫q |ü*πø <Ó’eeTì eTs=ø£kÕ] ‘·q≈£î ìs¡÷|æ+#ês¡ì
>∑T<˚›{Ï Ä+»H˚j·TT\T>±s¡T #ÓãT‘·THêïs¡T.
1988 dü+ˆˆ ˝À Hê>±s¡T®qkÕ>∑s¡T≈£î Hê≈£î &É÷´{° y˚kÕs¡T. {Ï¬øÿ≥T¢
]»s¡T« #˚dTü ≈£îHêïqT. ◊<äes√E Hê Á|üj÷· DeTq>± Äs¡T dü+e‘·‡s¡eTT\
ej·TdüT‡ >∑\ Hê ≈£îe÷s¡Tq≈£î »ãT“ #˚d+æ ~. #·#T· Ã˝≤>± e∫Ã, nø£kÕà‘·T>Ô ±
|ü&çb˛‘·THêï&ÉT. ‹]– ø=+‘· ùd|ü{ÏøÏ u≤>∑T+≥T+~. á $<Ûä+>± s√E≈£î
Hê\T>∑TkÕs¡T¢ ≈£L&Ü edüTÔ+~. kÕ>∑sY yÓfi‚fl˝À>± |æ\¢yêìøÏ Äs√>∑´+
#·øÿ£ |ü&Ü\ì eTT>∑TsZ T¡ &Üø£sº q¢¡ T e÷]Ã yÓ<’ ´ä + #˚sTT+∫Hê @MT qj·T+˝Ò<Tä .
&É÷´{°øÏ b˛e&Ée÷ ˝Òø£ e÷q&Ée÷ nH˚ &√˝≤j·Te÷q+˝À eT<äq|ü&Ü¶qT.
∫es¡≈£î lkÕ«$Tyê]H˚ X¯s¡DT y˚&ÜqT. ªkÕ«$T! MT Ä»„ @$T{Ï? @+
#˚j·TeT+{≤s¡Tµ nì eTqdüT‡˝À u≤<Ûä‘√ n]ú+#êqT. ÄHê{Ï sêÁ‹
lkÕ«$Tyês¡T Hê dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫ ªnj·÷´! nã“j·T´≈£î u≤>∑T+≥T+~.
˙e⁄ e÷Á‘·+ ø±´+|ü⁄¬øfi¯ófl, düTu≤“sêe⁄qT |ü+|üe<äT›µ nì ôd\$#êÃs¡T.
lkÕ«$Tyê] Ä»„yT˚ s¡≈î£ ø±´+|ü⁄≈£î yÓfi≤flqT. H˚qT ‹]– e#˚Ãdü]øÏ |æ\y¢ êì
Äs√>∑´+ |üP]Ô>± #·ø£ÿã&ç+~. lkÕ«$Tyês¡T dü«|üï+˝À n˝≤ #Ó|üŒ≈£î+fÒ
278
|æ\¢yêìøÏ eT+<äT e\¢H˚ qj·TeTsTT+<äì uÛ≤$+#˚yêfi¯fleTT. Ç~ ‘Ó*ùd
lkÕ«$Tyês¡T eTq uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\∆ä T ô|+#˚+<äT≈£î dü«|üï <äsÙ¡ q$T∫Ã _&É≈¶ î£ qj·T+
#˚XÊs¡T.
Hê≈£î wüT>∑sY yê´~Û ñ+~. lkÕ«$Tyê] }BÛ e÷Á‘·+ yê&ÉT‘·÷
yê]ì ùd$dü÷Ô eT+<äT\T e÷H˚XÊqT. lkÕ«$Tyê] ø£è|ü e\¢ Hê Äs√>∑´+
#·ø£ÿ>± ñ+~. Hê≈£î m˝≤+{Ï XÊØs¡ø£ u≤<Ûä\T ˝Òe⁄.
eqdü*ú |ü⁄s¡+ yêdüeÔ ⁄´\T leT‹ XÀuÛ>Ñ ±] nyÓ÷|òTü yÓTqÆ nqTuÛeÑ +:
Hê≈£î 1992 dü+e‘·‡s¡eTT˝À #·sà¡ yê´~Û e∫Ã, eTTKeT+‘ê ø±*q
eT#·Ã\ e÷~]>± #ê˝≤ $ø±s¡+>± ñ+&˚~. eTTKeT+‘ê <äTs¡<ä, Ç+ø±
e+{Ï MT<ä nø£ÿ&Éøÿ£ &É eT#·Ã\T e∫ÃHêsTT. mø£ÿ&Óøÿ£ &ç eT+<äT˝À yê&çHêqT.
b˛>±, #·s¡àyê´~Û &Üø£ºsY e<ä›≈£î yÓ[fl C…©¢>± ñ+&˚ eT+<äT ‘Ó∫Ã <ëìï
HÓ\s√E\T @e÷s¡≈£î+&Ü |üPXÊqT. nsTTHê ‘·>∑Z˝Ò<äT, dü]ø£<ë ˇfi¯fl+‘ê
bÕøÏb˛sTT+~. e÷ nqïj·T´\T Ç<ä›s¡÷ j·T+._._.j·Tdt &Üø£ºπs¢. yêfi‚fl
m˝≤ ‘·>∑TZ‘·T+<√qì |ò”\j·÷´s¡T. Çø£ $dæ– H˚qT nìï eT+<äT\T e÷H˚dæ,
lkÕ«$Tyê]ì y˚&ÉTø=HêïqT. ªkÕ«MT! Hê bÕ|ü |òü\y˚TyÓTÆHê ñ+fÒ <ëìï
|ü]Vü≤]+|ü#˚dæ Hê≈£î Bìï ‘·–Z+∫ MT MT<ä dü+|üPs¡í $XÊ«dü+ ñ+&˚≥≥T¢
nqTÁ>∑Væ≤+#·T ‘·+Á&û! ˇø£ yês¡+ s√E\T MT $uÛÑ÷‹ì sêkÕÔqTµ nì
#Ó|⁄ü Œø=ì, sêj·T&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºqT. Ä ø£sT¡ D≤eTj·TT&ÉT Hê ø£sà¡ qT rùddæ,
Hê\T>∑T s√E\˝À eTTKy˚T ø±≈£î+&Ü efi¯fl+‘ê ñqï eT#·Ã\T eT∞fl
#·÷<ë›eTHêï ˝Ò≈£î+&Ü b˛e⁄q≥T¢ nqTÁ>∑Væ≤+#ês¡T. á ø£*j·TT>∑ Á|ü‘·´ø£å
<Ó’e+ l yÓ+ø£j·T´ kÕ«$T.
l bÕuÀ\T |æ#·Ãj·T´>±s¡T ` CÀ´‹q>∑sY, ¬s+&Ée M~Û, HÓ\÷¢s¡T.
Ç˝≤ ÁyêdüTÔHêïs¡T.
Hê≈£î 1982 dü+e‘·‡s¡eTT˝À ≈£î&çø±\T »ã“MT<ä ô|düs¡ –+»+‘·
yê|ü⁄ yÓTT<ä˝…’+~. n~ Áø£y˚TD≤ ô|<ä›<Ó’ f…ìïdt u≤\+‘· ˝≤yÓ’+~. Áø£y˚TD≤
Ç+ø± ô|s¡T>∑T‘·÷+~. HÓ\÷¢s¡T˝À ¬s+&ÉTe÷s¡T¢ Ä|üπswüHé #˚sTT+∫Hê
eT÷&ÉekÕ] ≈£L&Ü n<˚ $<Ûä+>± ô|]–+~. ákÕ] ø±´q‡sY nì
nqTe÷ì+∫ ‹s¡T|ü‹øÏ XÊ+|æ˝Ÿ |ü+|æ‘˚ yês¡T ø±´q‡sY nì <äèä &Û|É ]ü #ês¡T.
eTÁ<ëdt, n&Éj÷· s¡T ø±´q‡s¡T ÄdüŒÁ‹˝À Ä|üsπ wüHé #˚sTT+∫ ø£s¬ +≥T ô|{Ï+º ∫
279
¬s+&ÉT HÓ\\≈£î düTe÷s¡T 30,000 s¡÷ˆˆ\ Ks¡TÃ‘√ ãj·T≥|ü&Ü¶qT.
ª¬s+&ÉekÕ] X¯Øs¡+ MT<ä mø£ÿ&Ó’Hê n˝≤π> eùdÔ &ÉãT“ b˛e&É+ ‘·|üŒ
Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äT. ÁbÕDVü‰ìµ nì ÄdüT|üÁ‹ yês¡T #ÓbÕŒs¡T.
Ä ‘·s¡Tyê‘· ˇø£ÿ dü+e‘·‡sêìøÏ n<˚ ø±*jÓTTø£ÿ u§≥qy˚\T <ëì
Á|üø£ÿy˚* eT<Ûä´ eTs¡˝≤ n<˚$<Ûä+>± yê|ü⁄ yÓTT<ä˝…’ Áø£y˚TD≤ ô|s¡>∑
Hês¡+_Û+∫+~. ô|<ä› ø=+&Ésπ –ø±j·Tø£+fÒ ô|<ä<› ’Ó #Ó|⁄ü Œ\T y˚dTü ø√˝Ò≈î£ HêïqT.
|üPs¡«+ n&Éj·÷s¡T ÄdüT|üÁ‹yês¡T #Ó|æŒq e÷≥Á|üø±s¡+ Hê≈£î ÁbÕD;Û‹#˚,
e÷qdæø£+>± rÁeyÓTÆq u≤<Ûä nsTT+~. Hê≈£î Ç+ø± Ç<ä›s¡T $yêVü≤+
ø±e\dæq ne÷àsTT\THêïs¡T. á dü+ø£≥ |ü]dæ‘ú T· \˝À H˚qT Á|ü‹ X¯ìyês¡+
>=\>∑eT÷&ç yÓ[fl lyÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#˚yê&çì. ˇø£s√E Ä
Á>±eTeTT˝Àì e÷ ≈£îe÷¬sÔ dü\Vü‰ô|’ lkÕ«$Tyê]øÏ ˇø£ ∫qï ÁyÓTT≈£îÿã&ç
#Ó|ü⁄Œø=ì ÁbÕ]ú+#êeTT. ∫Á‘·+>± eTs¡Tdü{Ï X¯ìyês¡eTTq≈£î H˚qT m˝≤+{Ï
yÓ’<ë´\T #˚j·T≈£îqïq÷ Ä ø±´q‡s¡T >∑&É¶ dü+|üPs¡í+>± ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~.
Ç~ lkÕ«$Tyê] nq+‘· ø£s¡TD≈£î ì<äs¡ÙqeTì Vü≤è<äj·T|üPs¡«ø£+>±
$X¯«dædüTÔHêïqT.
H˚qT yês¡T uÀ~Û+∫q <Ûäs¡àe÷s¡ZeTT˝À q&ÉT#·T≈£î+≥÷ Hê X‚wü
J$‘·eTTqT yê] bÕ<ä|ü<äàeTT\≈£î düeT]Œ+#·Tø=qT#·THêïqT.
HÓ\÷¢s¡T, >±+BÛq>∑sY ìyêdæ ◊‘ê Hêsêj·TD>±] nqTuÛÑeeT÷,
yê] $XÊ«düeT÷ eTq+<ä]ø° >∑TDbÕsƒ¡+>± ì\TdüTÔHêïsTT. kÕ<Ûës¡D+>±
ˇø£ eT+&É\+ s√E\T lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À ùde#˚j·÷\+fÒH˚ #ê˝≤
u≤<Û|ä &ü bç ˛j˚T eTqdü‘Ô «· + e÷qe⁄\~. HÓ\\ ‘·sã¡ &ç n≈£î+]ƒ‘· $XÊ«dü+‘√
lkÕ«$Tyê]ì ùd$dü÷Ô yê] <äj·T ø=s¡≈£î y˚∫j·TTqï n<äT“¤‘·>±<∏äÛ Ç~.
1992 dü+ˆˆ˝À ˇø£ ô|+&ç¢øÏ b˛sTT e∫Ãq Hê uÛ≤s¡´≈£î ≈£î&çÁ|üø£ÿ
q&ÉTeTT˝À H=|æŒ#˚d+æ ~. Ä ‘·sê«‘· e+fÒ\T≈£î yÓ[flq #√≥ |ü&ç b˛sTT+~.
n~ yÓTT<ä\T ø±\T eTT&ÉTdüT+Ô ~ >±˙ #ê|ü˝<Ò Tä . q&ÉTeTT\T H=|æŒ. HÓ\÷¢sT¡
>∑es¡ïyÓT+≥T ÄdüŒÁ‹øÏ b˛j·÷eTT. eTs=ø£ ôdŒwü*düTº≈£î #·÷bÕeTT.
yÓqTï|üPdü˝À Á<äe+ |üØøÏå+∫ yÓ’<ë´\T #˚XÊs¡T. @e÷Á‘·+ qj·T+ ø±˝Ò<äT.
Çø£ Ä yÓ’<ä´ Ks¡TÃ\T uÛÑ]+#·˝Òø£b˛j·÷eTT. Ä ‘·sê«‘· Äj·TTπs«<ä yÓ’<ä´+
#˚sTT+#êeTT ø±*˝À s¡ø£ÔÁ|üdüs¡D e∫Ã+~ ø±˙ ø±\T #ê|ü˝Ò<äT H=|æŒ
280
‘·>∑Z˝Ò<äT. X¯Øs¡+˝À ≈£L&Ü eT+≥\T ñ+&˚$. Äj·TTπs«<ä yÓ’<äT´&ÉT
ø=+‘·ø±\+ yÓ’<ä´+ #˚dæ ªÇø£ Hê e\¢ø±<äT ‹s¡T|ü‹ s¡Tj·÷ ÄdüT|üÁ‹øÏ
bıeTàµHêï&ÉT. Ä]úø£ Çã“+~ e\q mø£ÿ&É≈£L b˛˝ÒqT. eT+Á‘· ‘·+Á‘ê\T
≈£L&Ü Á|üj·T‹ï+∫ $|òü\eTj·÷éTT. Çø£ ìdü‡Vü‰j·T dæú‹˝À >=\>∑eT÷&ç
e#êÃeTT. >=\>∑eT÷&ç e#˚Ãdü]øÏ ÄyÓT u§‹Ô>± q&Ée˝Ò<äT. H˚H˚ |üdæ_&É¶qT
m‘·T≈Ô î£ qï≥T¢ #˚‘T· \ MT<ä m‘·TøÔ =ì eT+~sêìøÏ Á|ü<øä DåÏ \T #˚sTT+#˚yê&çì.
#ê˝≤ ã\V”≤q+>± meTTø£\>∑÷&Ó’ ñ+&˚~. yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ n–ï ôVAÁ‘·eTT
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ ≈£L&Ü sê˝Òøb£ ˛j·÷eTT. rsê ˇø£{Ï s¬ +&ÉT Á|ü<øä DåÏ \T #˚sTT+#˚d]ü øÏ
‘·q Á|üj·T‘·ïeTT ˝Ò≈£î+&Ü ˇ+fÒ\T bıj˚T´~. Çø£ Ä |ü$Á‘· düú\+˝À
ñ+&É˝Òø£ ãj·T≥ ≈£Ls√Ãu…{Ïº ÄyÓT ã<äT\T H˚H˚ Á|ü<äøÏåD\T #˚ùdyêDÏí.
lkÕ«$Tyê] düìï~Û˝À q\uÛ…’s√E\T ùde #˚j·÷\+fÒ eT÷&ÉT HÓ\\T
|ü{+ºÏ ~. HÓ\ø=ø£kÕ] ø±≈£î+&Ü eTT+<äT>±H˚ Ç+{ÏøÏ <ä÷s¡eTj˚T´~. nsTT‘˚
lkÕ«$Tyê] <äj·T‘√ e∫Ãq eT÷&ÉT Hê\T>∑T s√E\πø ˇ+{Ï˝À eT+≥\T
‘·–Zb˛j·÷sTT. Ç+{ÏøÏ yÓ[flHê lkÕ«$Tyê] ùde #˚ùdyêDÏí. >=\>∑eT÷&ç
e∫Ã M˝…’qìï s√E\T+&É&É+ Ç+{ÏøÏ <ä÷s¡eTsTT‘˚ yÓ[flb˛e&É+, Ç{≤¢
ˇø£ dü+e‘·‡s¡ø±\+ yÓTT+&ç>± ‹]>±qT. n|ü⁄Œ&ÉT lkÕ«$Tyês¡T e÷ô|’
ø£s¡TDÏ+∫ Hê uÛ≤s¡´ ‘·q¬ø’ ‘êH˚ ø£Ás¡ |ü≥Tºø=ì q&ç#˚≥≥T¢ #˚XÊs¡T. Á|üdüTÔ‘·+
‘· q |ü q T\T ‘êqT #˚ d ü T ø√e≥y˚ T ø±ø£ e÷≈£ î ≈£ L &Ü e+≥|ü ì øÏ
düVü‰j·T|ü&ÉT‘·T+~. Ä ø±s¡TDéT÷]Ô jÓTTø£ÿ X¯øÏÔkÕeTsê∆´\T, <äj·T, Áù|eT
e]í+#· me«] ‘·s¡eTT>±<äT.
lkÕ«$Tyê] m&É\ eTq≈£î >∑\ $XÊ«düy˚T lkÕ«$Tyê] ø£è|üqT
eTqô|’ ≈£î]|ædüTÔ+~.
HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢ ÁøÏcÕí|ü≥ï+ yêdüÔe⁄´&Ó’q #·˝≤¢ lsêeTT\TXË{Ïº>±s¡T
>∑‘· |ü~ùV≤qT dü+e‘·‡s¡eTT\ qT+&ç >=\>∑eT÷&ç˝À lkÕ«$Tyê] ùde˝À
ñ+&ç nìπø|ü*¢ qT+&ç _Ûøå±qï+ ‘ÓdüTÔHêï&ÉT. 2002 e dü+ˆˆ˝À Ç‘·ìøÏ
|üø£åyê‘·+ e∫Ã eT÷‹ Á|üø£ÿ≈£î ˝≤–+~. ø±\T, #ÓsTT´ düŒs¡Ù ø√˝ÀŒsTT
q&ÉTe˝Ò≈£îHêï&ÉT. Ç‘·ì ≈£îe÷¬sÔ, n\T¢ìøÏ ø£ãTs¡T |ü+bÕs¡T. Ç‘·ìì yê]
Ç+{ÏøÏ rdüT≈£î yÓfi‚fl+<äT≈£î e#êÃs¡T. ø±˙ Ç‘·&ÉT ªH˚qT lkÕ«$Tyê]ì
e<ä * sêqT. á |ü ⁄ DúÛ Ñ ÷ $T˝ÀH˚ eTs¡ D Ï k ÕÔ q µì yÓ T T+&ç |ü ≥ Tº ‘ √
281
>=\>∑eT÷&ç˝À ñ+&çb˛j·÷&ÉT. |üø£åyê‘êìøÏ mes√ @<√ Ä≈£î q÷] ÇùdÔ
‹Hêï&ÉT. ø±˙ >∑TD+ #·÷|ü˝<Ò Tä . ˇø£ yês¡+ ‹s¡>≈∑ î£ +&ÜH˚ Ç‘·ì dü«|üï+˝À
mes√ ˇø£ e´øÏÔ e∫Ã Ç‘·ì eTT+<äT ≈£Ls=Ãì ª@eTj·÷´ u≤>∑˝Ò<ë?
u≤>∑T+≥T+~˝Ò. Ç~>√ #·ø¬ ÿs¡ |ü≥Tµº nì lsêeTT\TXË{>ºÏ ±s¡T |ü{qºÏ bÕ¢døºæ ˘
dü+∫˝À y˚XÊ&ÉT. #·¬øÿs¡ dü+∫˝À |ü&ç+<ë ÁøÏ+<ä |ü&ç+<ë nì H˚\ô|’
‘·&ç$T #·÷#ê&ÉT. nø£ÿ&É >∑s¡T≈£î˝Ò<äT. ‘·\ m‹Ô #·÷ùdÔ Ä e´øÏÔ nø£ÿ&É ˝Ò&ÉT.
‘Ó\¢yêπs dü]øÏ #˚sTT, ø±\T ‹]– düŒs¡ÙqT bı+~, eT÷‹ #·ø£ÿ>± e∫Ã `
q&Ée&É+, e÷{≤¢&É&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT.
y˚T HÓ\ m+&É\T rÁe+>± ñHêïsTT. ª|ü~s√E\T _Ûøå±HêïìøÏ
nìπø|ü*¢ b˛e<äT.› $ÁXÊ+‹ rdüTø√eTµHêïs¡T. Ç‘·&˝É ≤H˚ ñHêï&ÉT. ˇø£Hê{Ï
dü«|üï+˝À ‘êqT nìπø|ü*¢˝À _Ûøå±qï+ <ä+&ÉT‘·Tqï≥T¢ dü«|üï+ e∫Ã+~.
qqTï _Ûøå±HêïìøÏ yÓfi¯fleTì lkÕ«$Tyê] Ä»„ nì ‘·\∫ ‘Ó\¢yê] qT+&ç
n+‘·{Ï m+&É\˝À ≈£L&Ü _Ûøå±HêïìøÏ nìπø|ü*¢ b˛‘·THêï&ÉT.
lkÕ«$Tyêπs Ç‘·ìì á Ä|ü<ä qT+&ç s¡ø+åÏ #ês¡q&ÜìøÏ ˇø£ dü«|üï
ì<äs¡Ùq$T#êÃs¡T. |üø£åyê‘·+ ‘Ó\¢yê] edüTÔ+<äq>± Hê{Ï sêÁ‹ dü«|üï+˝À
#ê˝≤ ô|<ä› $e÷q+ Äø±X¯+˝À edüTÔ+<ä≥. ‘ê{Ïe÷qT m‘·TÔ >∑\ ô|<ä›
bı&Éyq’Ó yÓ<Tä s¡T >∑&qÉ T ì\u…{ºÏ |ü≥Tºø=ì lkÕ«$Tyês¡T ì\ã&ç j·TTHêïs¡≥.
n~ #·÷∫ Ä $e÷q+ yÓ[flb˛sTT+<ä≥. Bìì ã{Ïº lkÕ«$Tyêπs Ç‘·ìøÏ
sêuÀj˚T Ä >=|üŒ Ä|ü<ä qT+&ç s¡øÏå+#ês¡ì ‘Ó\TdüTÔ+~. Ç‘·&ÉT á Ä|ü<ä
qT+&ç s¡ø+åÏ #·ã&˚+<äT≈£î ø±s¡D+ ªªá á |ü⁄DúÛÑ÷$T qT+&ç H˚qT ø£<ä\qTqTµµ
nqï $XÊ«düeTT‘√ ≈£L&çq e÷fÒ ø±s¡DeTì eTq+ >∑T]Ô+#ê*. $XÊ«dü+
ø=+&É\qT ø£<ä*düTÔ+<ä+{≤s¡T. Ç<˚ >∑<ë!
lkÕ«$Tyê] e÷≥≈£î ns¡ú+ m+‘·˝À‘·T ñ+≥T+<√ Ä e÷≥
m+‘· dü÷ø£åà+>± ñ+≥T+<√ ‘Ó\TdüTø√e&É+ kÕe÷q´ e÷qe⁄\≈£î
kÕ<Ûä´+ø±<äT. yês¡T eTqø=ø£ e÷≥ #Ó|æŒq|ü⁄Œ&ÉT n~ ns¡ú+ ø±≈£î+fÒ
<äeTàù|≥ ` &ç.Hêπ>X¯«s¡sêe⁄>±] e˝… Ä e÷≥ jÓTTø£ÿ ns¡ú+ eTq≈£î
‘Ó*ùd≥≥T¢ #Ó|üŒeTì lkÕ«$Tyê]ì ø£˙ï{Ï‘√ ÁbÕ]ú+#ê*. ˝Ò≈£î+fÒ
s√•¬s&ç¶e˝… ªªz Á|üuÛÑ÷ MT e÷≥ jÓTTø£ÿ ì»yÓTÆq ns¡ú+ ‘Ó\TdüTø=ì MT≈£î
Á|”‹ø£s¡+>± H˚qT Ä#·]+#·˝ÒqT. ‘·eTπs Hê˝À Áù|s¡Dô|{Ïº MT≈£î Á|”‹
282
ø£*π>≥≥T¢ H˚qT MT e÷≥qT Ä#·]+#˚≥≥T¢ #˚j·T+&ç kÕ«MTµµ nì yê]ì
Vü≤è<äj·T |üPs¡«ø£+>± ø£˙ï{Ï‘√ ÁbÕ]ú+#ê*. lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T, n~
ns¡ú+ø±˝Ò<äT nì e~˝ÒùdÔ qwüºb˛j˚T~ eTqy˚T.
Hê ùdïVæ≤‘·TìøÏ lkÕ«$Tyês¡T ` ªªnj·÷´! ˙e⁄ ñ+&˚Ò Ç\T¢ e~*
ô|&ç‘˚ ˙≈£î ø£cÕº\T ekÕÔsTTµµ nì #ÓbÕŒs¡T. á e÷≥ #Ó|æŒq ø=ìï
dü+e‘·‡sê\≈£î Hê ùdïVæ≤‘·T&ÉT Ä Ç\T¢ e~* ø±|ü⁄s¡+ HÓ\÷¢s¡T e÷sêÃ&ÉT.
yÓ+≥H˚ Hê\T>∑T y˚\ s¡÷bÕj·T\T $\Te #˚ùd m<äT› #·ìb˛sTT+~.
lkÕ«$Tyê] e÷≥ >∑Ts¡TÔe∫Ã ‹]– ‘·q bÕ‹+{ÏøÏ ø±|ü⁄s¡+ e÷sêÃ&ÉT.
ø=ìï dü+e‘·‡sê\T Vü‰sTT>± ñHêï&ÉT. ‘·q |üP]+{Ï kÕúq+˝À $T<Ó› ø£{≤º\ì
ø±|ü⁄s¡+ eTs=ø£ Ç+{ÏøÏ e÷sêÃ&ÉT. ‘·q≈£î ≈£î&çuÛÑT»+>± ñ+≥÷ Ç+{À¢
nìï |üqT\÷ #·÷düTÔqï eTìwæ #·ìb˛j·÷&ÉT. n~ yÓTT<ä\T n‘·ìøÏ ø£cÕº˝Ò
dü+ÁbÕ|üÔyÓTÆHêsTT. m+‘· ø£wüºyÓTÆHê düπs Ä Äes¡D+ <ë{Ï b˛≈£î+fÒ m+‘·
u≤>∑T+&ÉTH√ >∑<ë!
ø£˙ï{ÏøÏ ø£]–b˛j˚T kÕ«$T
Vü≤è<äj·T |üPs¡«ø£yÓTÆq Ä]Ô‘√ me¬s’Hê ø£˙ïs¡T ø±]ùdÔ yÓqï e+{Ï
Vü≤è<äj·T+ >∑\ lkÕ«$Tyês¡T yÓ+≥H˚ yê] u≤<Ûä\T rs¡TdüTÔHêïs¡T.
dü÷fi¯Sfls¡T ù|≥ düMTbÕq >∑\ ñ#·÷Ãs¡T ìyêdæ l yÓ.’ •esêeTj·T´≈£î
¬s+&ÉT øÏ&ûï\T #Ó&çb˛sTT eTÁ<ëdüT &Üø£ºs¡T≈£î M\T>±ø£ e~˝Òdæq ø±\+˝À
>=\>∑eT÷&ç˝À lkÕ«$Tyê]ì ÄÁX¯sTT+∫ eT+~sêìøÏ n+<äs÷¡ Á|ü<øä DåÏ \T
#˚düTÔ+fÒ #·÷∫ ‘êqT Á|ü<äøÏåD\T #˚j·T˝Òì dæú‹˝ÀqTHêïqì ø£+≥‘·&ç
ô|{≤º&ÉT. ÄHê{Ï sêÁ‹πø lkÕ«$Tyês¡T Äj·Tq dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫ ªªñ|ü⁄Œ
˝Ò≈î£ +&Ü ˇø£ÿ |üP≥ ‹qj·÷´µµ nì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤#˚jT· >±H˚ n‘·&TÉ dü+|üPs¡í
Äs√>∑é+‘·T&Éj·÷´&ÉT.
ˇ+>√\T`|ü<äà>±s¡T uÛÑ]+#·sêì q&ÉTeTT\ H=|æŒ‘√ >=\>∑eT÷&ç
e∫Ã ø£˙ï{Ï‘√ ÁbÕs¡úq #˚j·T>±H˚ lkÕ«$Tyês¡T Ä u≤<Ûä ‘=\–+#ês¡T.
lkÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq~ ‘·q≈£î ns¡∆+ø±˝Ò<äì &ç.Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ (<äeTàù|≥)
ø£˙ï{Ï‘√ ÁbÕ]ú+#·>±H˚ ‹]– dü«|üï <äsÙ¡ q$T∫Ã ‘êeTT #Ó|Œü <ä*Ãq~ düŒwü+º >±
#ÓbÕŒs¡T.
283
>=\>∑eT÷&ç ìyêdæ ‘·q yÓ÷ø±\T H=|æŒ uÛÑ]+#·˝Òø£ ø£˙ï{Ï‘√
$qï$ùdÔ @ ÁyÓTT≈£îÿã&ç ˝Ò≈£î+&ÜH˚ ÄyÓT≈£î dü«|üï+˝À lkÕ«$Tyês¡T Ä≈£î
|üdüs¡T |üPdæ Ä H=|æŒ ‘=\–+#ês¡T. >=\>∑eT÷&ç ms¡Tø£\bÕfiË+ q\uÀsTT
dæ<ä∆eTà ø£˙ï{ÏøÏ ø£]–q lkÕ«$Tyês¡T ÄyÓT≈£î dü+‘êq+ Á|ükÕ~+#ês¡T.
Vü ≤ è<ä j · T |ü P s¡ « ø£ y Ó T Æ q Ä]Ô ` $XÊ«dü e TT e÷Á‘· y ˚ T lkÕ«$Tyês¡ T
eTq qT+&ç ø√πs <äøÏåD.
uÀ<Ûj
ä T· C≤„jT· qeT'
‘·q ~e´ uÀ<Ûäq+~+#·&É+˝À lkÕ«$Tyês¡T yê]øÏ yêπs kÕ{Ï.
|üP» n+fÒ Hê≈£î dü<ä_ÛÁbÕj·T+ ˝Òì s√E\$. ªìs¡TZD ìsêø±s¡T&Ó’q
lkÕ«$Tyês¡T eTq HÓ’y˚<ë´\T d”«ø£]kÕÔsê? eTq ‘·è|æÔøÏ n˝≤ #˚düTÔHêïeTTµ
nì nqTø=ì H˚qT j·÷+Á‹ø£eTT, ˝≤+#Û·qÁbÕj·TyÓTÆq |üP» kÕ–düTÔqï
düeTj·T+ n~. Vü≤]u≤ãT (>∑÷&É÷s¡T) nH˚ $TÁ‘·TìøÏ ÁXÊ<ä∆ ø£s¡à\T,
dü+e‘·‡]ø£ ø£s¡à\T, ‘·~›Hê\T, |üP»\qT >∑÷]Ã Hê˝≤π> X¯+ø£‘√ ñ+&ç
l uÛsÑ <¡ ë«» e÷cÕºsT¡ >±]ï nH˚ø£ e÷s¡T¢ á $wüj÷· \T n&É>±\qT≈£îH˚yê&ÉT.
ø±˙ yê] <ä>∑Zs¡¬ø[flHêø£ eT]∫b˛j˚Tyê&ÉT. ˇø£s√E •]&ûøÏ yÓ[fl
l •eH˚X¯Hé kÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ qeTdüÿ]+∫ ≈£Ls¡TÃHêï&É≥. Ç‘·H˚MT
H√s¡T$|æŒ n&É>∑≈£î+&ÜH˚ l •eH˚X¯Hé kÕ«$Tyês¡T j·T<∏ë˝≤|ü+>±
#Ó|üŒkÕ>±s¡≥. ªªˇø£ ø√{°X¯«s¡Tq≈£î ˇø£ÿ&˚ ø=&ÉT≈£î, j·TTø£Ô ej·TdüT‡≈£î
sê>±H˚ Ä ≈£îe÷s¡T&ÉT eTs¡DÏ+#ê&ÉT. ‘·q≈£î qeTàø£+ ˝Ò≈£îHêï ≈£îe÷s¡Tì
ø=s¡≈î£ ø£sà¡ Áø£‘T· e⁄\T, 40e s√E #˚jT· e\dæq ‘·+‘·T, dü+e‘·‡]ø£ ‘·~q› +
e¬>s’ ê #˚dTü HÔ êï&ÉT. ˇø£kÕ] á ‘·+Á&ç>±] yÓT\T≈£îe˝À |ü≥|º >ü ˝∑ Ò #·ìb˛sTTq
≈£îe÷s¡T&ÉT ø£ì|æ+∫ <ä÷s¡|ü⁄ q>∑s¡+˝Àì yê] bòÕ´ø£ºØ˝À m+‘· &ÉãT“
me¬ses¡T ‹qïB, <ëìï ø£|æŒ|ü⁄#·TÃ≥≈£î yêfiËfl˝≤ ‘·|ü⁄Œ&ÉT ˝…ø£ÿ\T Áyêdæ+B
#ÓbÕŒ&É≥. n~ Ä ‘·+Á&ç |ü{Ïº+#·Tø√˝Ò<äT. ‹]– ¬s+&ÉT eT÷&ÉTkÕs¡T¢
eT]ø=ìï #ÓbÕŒ&ÉT. ª#·ìb˛sTTqyê&=∫Ã #Ó|Œü &ÉyT˚ $T{Ï?µ nì ‘√dæ y˚XÊ&ÉT.
ªª∫es¡≈î£ dü+e‘·‡]ø£+ s√E nìï |ü<ësêú\T ìy˚<qä ≈£î ô|{Ïº <ä+&É+
ô|fÒº düeTj·T+˝À eTs¡˝≤ ≈£îe÷s¡T&ÉT >±*˝À ø£ì|æ+∫ Ä bÕj·Tdü+˝À
#·¬øÿs¡ ‘·≈£îÿe>± y˚XÊs¡T #·÷&ÉeTHêï&ÉT. #·÷ùdÔ ì»+>±H˚ #·¬øÿs¡ ‘·≈£îÿe>±
ñ+~. ª˙øÏ~ m˝≤ ‘Ó*dæ+~?µ nì Ä ‘·+Á&ç ‘·q ≈£îe÷s¡TDÏí n&ç>±&ÉT.
284
y˚TeTT dü÷ø£åàs¡÷|ü+˝À e∫Ã Ä |ü<ësêú\˝Àì dü÷øå±àìï Á>∑Væ≤kÕÔeTT nì
#ÓbÕŒ&É≥. Ä ‘·sê«‘· Ä ‘·+Á&ç ‘·q bòÕ´ø£ºØ\˝À ‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT #Ó|æŒq≥T¢
$#ê]+∫ n˙ï ì»y˚Tqì ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉTµµ nì l •eH˚X¯Hé kÕ«$T
s¡ ÷ |ü + ˝À lkÕ«$Tyêπ s Vü ≤ ]u≤ãT>±] dü + <˚ V ü ≤ + rs¡ Ã &É y ˚ T >±ø£
j·÷+Á‹ø£eTT, ˝≤+#Û·qÁbÕj·T+>± kÕ–+#˚ Hê |üPC≤ $<ÛëHêìï dü¬s’q
e÷sêZìøÏ e÷sêÃs¡qïe÷≥. lkÕ«$Tyês¡T Ä $wüj·T+ Vü≤]u≤ãT>±]
<ë«sê Hê≈£î #Ó|Œæ +∫ qqTï düs¬ q’ e÷sêZìøÏ e÷sêÃs¡T. n+<äTøπ l e÷cÕºsT¡
dæ<|∆ä ⁄ü s¡Twüß\qT e÷Á‘·yT˚ >∑Ts¡Te⁄>± ùd$+∫ ‘·]+#·eTì H=øÏÿ H=øÏÿ #ÓbÕŒs¡T.
e÷qe⁄ìøÏ ìs¡+‘·s¡eTT n+≥T≈£îH˚ bÕ|üeTT

l yÓ+ø£j·T´ kÕ«$Tyês¡T ªª˙e⁄ eTqTwüß˝À¢øÏ b˛sTT e#êÃe⁄ ˙e⁄
b˛ùd >∑+õ e<äT›b˛µµ nì ì‘·éTT ‘·q≈£î >∑+õ b˛ùd ùdeqT eTs=ø£]
<ë«sê #˚sTT+#·T≈£îH˚yês¡T. ªªeTqTwüß˝À¢øÏ b˛sTTe#êÃe⁄µµ n+fÒ u≤Vü≤´+>±
eTqTwüß\qT ‘êøÏ e#êÃ&Éì ns¡+ú ø±<äT. Ä ùde≈£î&ÉT me«]˙ ‘êøÏ sê˝Ò<Tä .
>=\>∑eT÷&ç˝Àì ø√H˚{Ï e<ä› >±\+ y˚dæ #˚|ü\T |üfÒº yêfi¯ófl sê»ø°j·T
$eTs¡Ù\T #˚dü÷Ô Ç+~sê>±+~Û, sêJyé>±+BÛ\qT >∑÷]Ã $eT]ÙdüTÔ+fÒ á
ùde≈£î&ÉT ≈£L&Ü yê] dü+uÛ≤wüD˝À bÕ˝§ZHêï&ÉT. n˝≤ $eTs¡Ù\˝À bÕ˝§Zì
Ç‘·sT¡ \qT >∑÷]Ã e÷{≤¢&&É yÉ T˚ n‘·qT #˚dqæ bÕ|üeTì lkÕ«$Tyê] uÛ≤e+.
ªbÕ|ü+µ n+fÒ @$T{Ï? ª|ü⁄D´+µ n+fÒ @$T{Ï? ª|üs¡|”&Éq+µ
bÕ|ü+ ` ª|üs√|üø±s¡+µ |ü⁄D´+ nHêïs¡T eTVü≤˙j·TT\T. á uÛÑ≈£îÔ&ÉT>±ì
#˚ | ü \ T |ü f Ò º y ês¡ T >±ì ‘· e T dü + uÛ ≤ wü D ˝À Ç+~sê>±+~Û > ±]ì,
sêJyé>±+BÛ>±]ì $eT]Ùdü÷Ô yê] U≤´‹ô|’ <Óã“ rdüTÔHêïs¡T. n~
Ç+~sê>±+BÛ>±]øÏ Ms¡T ø£\T>∑CÒùd |üs¡|”&Éq eTqïe÷≥. n<˚ bÕ|üeTT.
Ç~ Á|ü‹ e÷qe⁄q≈£î e]ÔdüTÔ+~. ì‘·´+ nqTø£åD+ #˚ùd á bÕ|ü+ qT+&ç
eTq+ ãj·T≥|ü&Éì<˚ lkÕ«$Tyê] uÀ<Ûä eTq≈£î Vü≤è<äj·T>∑‘·+ ø±<äT.
>∑qTø£ |üs¡T\qT $eT]Ù+#˚ <äTs¡TZD+ |üP]Ô>± e÷qeT+≥THêïs¡T. |üs¡eT
|ü$Á‘·yÓTÆq lkÕ«$Tyê] düìï~ÛøÏ e∫Ã ≈£L&Ü Ç‘·s¡T\qT $eT]Ù+#·&É+
nH˚ bÕ|ü+ #˚j·T&É+ m+‘· n|ü#ês¡yÓ÷ jÓ÷∫+#·+&ç.
285
|üP»
ªeTq+ #˚ùd |üP»\T j·÷+Á‹ø£eTT, ˝≤+#Û·qÁbÕj·TeTT>±
ñ+≥THêïsTTµ n+{≤s¡T l uÛsÑ <¡ ë«» e÷wüsº T¡ >±s¡T. n+<äT#˚‘˚ n$ yÓ+≥H˚
|òü*‘·eTT #·÷|ü&É+ ˝Ò<ä+{≤s¡T. eTq |üP»\T j·÷+Á‹ø£eTT, ˝≤+#Û·q
ÁbÕj·TeTT ø±≈£î+&Ü m˝≤ #˚j·÷˝À #Ó|üŒ&Éy˚T ø±≈£î+&Ü yês¡T |üP»qT
#˚dæ #·÷bÕs¡T. ªl e÷wüºs¡T>±] ~e´ düàè‘·T\Tµ nH˚ |ü⁄düÔø£eTT˝À ø=‘·÷Ôs¡T
Á|ükÕ<é nH˚yês¡T l e÷wüºs¡T>±s¡T |üP» #˚j·T&É+ #·÷∫ <ëìï e]íkÕÔs¡T.
ˇø=ÿø£ÿ Hêe÷ìï HÓeTà~>± nH˚ø£ kÕs¡T¢ #Óù|Œyês¡≥. n|ü⁄Œ&ÉT e÷qdæø+£ >±
yêπs$T #˚ùdyês√ nH˚ø£ #√≥¢ #ÓbÕŒs¡T. n{≤π¢> eTqeT÷ #˚ùdÔ eTq |üP»
j· ÷ +Á‹ø£ e TT, ˝≤+#Û · q ÁbÕj· T eTT ø±≈£ î +&Ü dü J eyÓ T Æ q |ü P »
#˚j·T>∑\TZ‘êeTT. Á|ü‹ HêeTeTT jÓTTø£ÿ ns¡ú+ ‘Ó\TdüTø=ì <ëìøÏ
dü+ã+~Û+∫q ©\\˙ï HÓeTà~>± eTqdüT˝À yÓT<ä˝≤\+{≤s¡T. >∑qTø£ ˇø£
HêeT+‘√H˚ #ê˝≤ ø±\+ ø£~*b˛‘·T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ` düs¡«düeTs¡ú
lkÕ«$T Hê<∏ëj·TqeT' nqï|ü⁄Œ&ÉT ` düs«¡ düeTs¡T&ú TÉ >± lkÕ«$Tyês¡T #˚dqæ
©\\qT HÓeTà~>± düà]+#·&+É . ˇø£ÿ ø£Då +˝À ˇø£ e´øÏÔ eTT>∑T]Z ì #·+bÕ&ÉT.
Ä #·+|æqyê&ÉT lkÕ«$Tyê]ì X¯sD ¡ Ty˚&Ü&ÉT. n‘·ìì s¡ø+åÏ #˚+<äT≈£î ø√s¡Tº
]ø±s¡T¶ s¡÷eTT˝Àì n‘·ì ô|\’ò TqT #Ó<\ä T s¡÷|ü+˝À ‹H˚XÊs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
eTT>∑TZs¡Tì #·+|æq yêDÏí s¡øÏå+#·e#êÃ nì MTs¡&ÉT>∑e#·TÃ. |üPs¡« »qà˝À
Mfi¯ófl eTT>∑TZs¡T ø£\dæ Ç‘·ìì #·+|æ ñ+&Ée#·TÃ. n~ düs¡«E„&Ó’q
lkÕ«$Tyê]øÏ ‘Ó\TdüT >∑qTø£ n˝≤ #˚XÊs¡T. Ç˝≤π> eT]ø=ìï ©\\T
dü+øÏ|å +Ôü >± düà]+#·&+É . ÁbÕD*+>∑d«ü s¡÷bÕj·TqeT' nHêïeTT ` ÁbÕDeTT
>∑\ yê{ÏøÏ #·\q+ ˇø£ \ø£åD+>± #Ó|üŒã&ç+~. >∑qTø£ uÛÑ÷$T, Á>∑Vü‰\T,
HÓãT´˝≤dt nH˚ qø£Áå ‘· ≈£L≥eTT\÷ ìs¡+‘·s+¡ #·*dü÷HÔ ˚ ñHêïsTT. Ç+‘˚>±ø£
Á|ü‹ |ü<ës¡ú+˝Àq÷ >∑\ m\Áø±ºHé\T ìs¡+‘·s¡eTT ‹s¡T>∑T‘·÷H˚ ñHêïsTT.
ø£qTø£ $X¯«eT+‘ê ÁbÕDeTj·T+>± ñ+~.
düàè‹ e÷Á‘· Á|üdHü êïj·TqeT' nHêïeTT. ‘·\∫q yÓ+≥H˚ me¬se]øÏ
ø£cÕº\T rsêÃs¡T? nH˚ ©\*ï eTqdüT˝À m+‘·ùdô|’Hê yÓT<ä\e#·TÃ. düàè‹
s¡ V æ ≤ ‘· Á|ü d ü H êïj· T qeT' nHêïeTqTø√+&ç . s√•¬ s &ç ¶ ≈£ î e÷s¡ T &É T
e÷$T&çø±j·T\ ã+&ç‘√ düV‰ü ø=+&ÉMT<ä qT+&ç yê>∑T˝À |ü&|¶É ⁄ü Œ&ÉT Äj·Tq
286
lkÕ«$Tyê]ì |æ\Teø£b˛sTTHê s¡øÏå+#ês¡T.
ø£ d ü ÷ Ô ] n+ø£ j · T ´ eTqe&É T u≤$˝À |ü & É ¶ | ü ⁄ Œ&É T me«s¡ ÷
lkÕ«$Tyê]ì ÁbÕ]ú+#·≈£î+&ÜH˚ Ä _&É¶qT ø±bÕ&Üs¡T. ‘·÷|æ* |æ#ÓÃeTà
≈£îe÷¬sÔ n–ï >∑T+&É+˝À |ü&É¶|ü⁄Œ&ÉT n˝≤H˚ s¡øÏå+#ês¡T. Ç˝≤+{Ï
©\˝…qïsTTHê eTqq+ #˚j·Te#·TÃ.
Ç<˚ $<Ûä+>± Á|ü‹Hêe÷ìøÏ dü+ã+~Û+∫q ©\\T HÓeTà~>±
eTqdüT˝À yÓT<äT\T‘·÷ ñ+fÒ n~ düJeyÓTqÆ |üP» ne⁄‘·T+~. Ç~ Ä#ês¡´
uÛÑs¡<ë«» e÷wüºs¡T>±s¡T #˚dæ Ä#·]+∫ #·÷|æq |üP». n˝≤H˚ eTq+<ä]˙
#˚dæ ‘·]+#·eTHêïs¡T.
eTq+ |üì‘=+<äs¡˝À ns¡>∑+≥˝ÀH˚ |üP» eTT–+#ê\+fÒ
eTT–+#·e#·TÃ. ø±˙ nìï Hêe÷\T #·<eä ˝Ò<Hä ˚ ndü+‘·è|æÔ ñ+&Éqø£ÿs¡˝<Ò Tä .
˝Ò<+ä fÒ ∫e] ◊<äT ì$TcÕ˝À¢ Hêe÷\˙ï #·~y˚jT· e#·TÃ. #˚dqæ ø=~›ùdô|H’ ê
j·÷+Á‹ø£eTT, ˝≤+#Û·q ÁbÕj·TeTT ø±ì düJeyÓTÆq |üP» #˚dæ yê]
eTVæ≤eTqT ‘·\#·Tø=ì |ü⁄\ø£]+#·eT+{≤s¡T.
ø±ø£ã*
lkÕ«$Tyês¡T eTq≈£î ‘·eT Ä#·s¡D <ë«sê uÀ~Û+∫q uÀ<Ûä\˝À
eTTKýÓ T Æ q ~ ø±ø£ ã *. eTq+ ‹H˚ ÄVü ‰ s¡ e T+‘ê uÛ Ñ > ∑ e +‘· T ì#˚
Á|ükÕ~+#·ã&ç+<˚. ˇø£ _j·T´|ü⁄ –+» sêyê\+fÒ mìïJe⁄\T ÁX¯eT|ü&Ü˝À
Ä˝À∫+#·+&ç. bı\+ <äTHêï\+fÒ Hê>∑*øÏ ÇqTeTT ø±yê*. ÇqTeTT
>∑ì˝Àì+∫ rdæ bı\+ <äTH˚ï Á{≤ø£ºs¡T s¡÷|ü+ <Ûä]+#ê\+fÒ m+‘· eT+~
ÁX¯eT #˚j·÷˝À jÓ÷∫+#·+&ç. Á{≤ø£ºs¡TqT q&ç|æ+#˚ ÄsTT˝Ÿ ø±yê\+fÒ
m+<äs¡T ÁX¯eT #˚j·÷˝À>∑<ë! n˝≤π> u≤$, ã¬øÿ≥Tº, ‘ê&ÉT, eTq
e+≥bÕÁ‘·\T, e+≥#˚ùd bısTT´, >±´düT, eTq+ ìedæ+#˚ Ç\T¢
M{Ïqìï+{Ï˙ ‘·j÷· s¡T #˚j÷· \+fÒ mìï Je⁄\ ø£èwæ nedüsy¡ ÷Ó #·÷&É+&ç.
mø£ÿ&Óø£ÿ&√ ñqï #Ó‘·ÔqT ø£è[fl+|üCÒdæ ms¡Te⁄ ‘·j·÷s¡T #˚j·÷\+fÒ mìï
ø√≥¢ dü÷ø£àå Je⁄\edüsy¡ ÷Ó ! n˝≤π> eTq+ ‹qï ÄVü‰s¡+˝Àì |æ|Œæ ì ø£èfi¯fl#˚dæ
eT\s¡÷|ü+>± e÷sêÃ\+fÒ eTq ô|<ä› Áù|>∑T\˝Àì ndü+U≤´ø£eTT˝…’q
dü÷ø£àå Je⁄\ bÕÁ‘· #ê˝≤ eTTKýÓTqÆ ~. Ç˝≤π> bÕ\T, HÓsTT´, |ü|⁄ü Œ, ≈£Ls¡\T,
287
eTq ã≥º\T Çe˙ï eTq≈£î ø±yê\+fÒ mìï Je⁄\T ø£èwæ #˚j·÷˝À
Ä˝À∫+#ê*. Ç$ e÷Á‘·yT˚ ø±ø£ |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\T ìs¡+‘·se¡ TT düV≤ü ø£]+#ê*.
|ü+#·uÛÑ÷‘ê\+fÒ uÛÑ÷$T, dü÷s¡T´&ÉT, ˙s¡T, >±*, Äø±X¯eTT, Je⁄\
s¡÷|ü+˝ÀqT, |ü+#·uÛÑ÷‘ê\ s¡÷|ü+˝ÀqT Ä |üs¡e÷‘˚à |üì#˚dæ eTq≈£î
ÄVü‰s¡eTT, Ç\T¢, >∑T&É¶ düeT≈£Ls¡TdüTÔHêï&ÉT. BìøÏ ø£è‘·»„‘ê |üPs¡«ø£+>± Ä
|üs¡e÷‘·à≈£î eTq+ ì+&Ó’q Áù|eT‘√ düeT]Œ+#˚<˚ ø±ø£ã*. ªzz Á|üuÛÑ÷!
ndü + U≤´ø£ y Ó T Æ q Je⁄\ s¡ ÷ |ü + ˝ÀqT, |ü + #· u Û Ñ ÷ ‘ê\ s¡ ÷ |ü + ˝ÀqT
nqTø£ å D + ø£ è wæ # ˚ d æ Hêø° ÄVü ‰ s¡ + dü e T≈£ L sêÃe⁄. H˚ q T ‘· e T≈£ î
düeT]Œ+#˚ á ÄVü‰s¡+ d”«ø£]+∫ qqTï ãTTD$eTT≈£îÔì #˚j·T+&ç
‘·+Á&ûµ nì eTqdü÷Œ¤]Ô>± #Ó|ü⁄Œø=ì Áù|eT, ø£è‘·»„‘·\‘√ düeT]Œ+#˚<˚
ø±ø£ ã *. eTq≈£î+~ >∑qTø£ |æ&ç¬ø&ÉT yÓT‘·T≈£î\T ãj·T≥ |ü&Éy˚j·T&É+
‘·><∑ +ä {≤s¡T ô|<ä\› T. ªø±ø£ã* düeT]Œ+#·&+É ˝À Vü≤è<äjT· + ñbıŒ+π> ø£è‘·»‘„ ê
uÛ≤e+ nedüs¡eTµ+{≤s¡T ô|<ä›\T. n˝≤ Ä#·]+∫ #·÷bÕs¡T lkÕ«$Tyês¡T.
eTq\qT ≈£L&É n˝≤ Ä#·]+∫ ãTTD$eTT≈£îÔ\T ø£eTà+≥THêïs¡T.
<ëq+ #˚dæq edüTÔe⁄\ô|’ ù|s¡T¢ y˚sTT+#·T≥
@ $wüj·TeTT˝ÀHÓ’Hê dæ<ä∆|ü⁄s¡Twüß\ e÷≥ eTq≈£î •s√<Ûës¡éTT.
l C≤„H˚X¯«sY eTVü≤sêCŸ nqT yês¡T >=|üŒ dæ<ä∆|ü⁄s¡Twüß\T. ø£f…º\T <=s¡ø£˝Ò<äì
Á|üøÏÿ+{Ï ÄyÓTqT ø£f…º\T n&ç–‘˚ ÄyÓT ‹{Ïº+<äì @&ÉTdüTÔqï ‘·q #Ó˝…¢*ï
#·÷∫ ‘·q jÓ÷>∑X¯øÏÔ#˚ ‘·q M|ü⁄qT <√XË\ ô|qeTT e˝… bı>∑\T e#˚Ã≥≥T¢
#˚dæ <√X¯\T b˛sTT+#ês¡T. ‘·q ùdïVæ≤‘·T&ÉT eTs¡DÏ+∫ n+<äs¡÷
<äT'KkÕ>∑s¡eTT˝À ñqï|ü⁄Œ&ÉT C≤„H˚X¯«sY eTVü≤sêCŸ yÓ[fl Ä eTè‘·J$ #˚sTT
|ü≥Tºø=ì Ä&ÉT≈£î+<ëeTT s¡eTàì |æ\Te>±H˚ Ä #·ìb˛sTTq |æ\¢yê&ÉT ˝Ò∫
eTVü≤sêCŸ‘√ yÓfi≤fl&ÉT. eTVü≤sêCŸ m|ü⁄Œ&É÷, n+‘ê ÁãVü≤ày˚T nì #Óù|Œyê&ÉT.
n+‘ê ÁãVü≤àeTsTT‘˚ ˙e⁄ y˚<ä+ e*¢+#·>∑\e⁄ ø£<ë! Ä <äTqïb˛‘·T y˚<ä+
#Ó|üŒ>∑\<ë? nqï Áu≤Vü≤àDTì‘√ ` n~ ≈£L&Ü y˚<ä+ #Ó|üŒ>∑\<äT nì #Ó|æŒ
eTVü≤sêCŸ Ä <äTqïb˛‘·TqT ‘êøÏ y˚<ä+ #Ó|üŒeTì ÄC≤„|æ+#ês¡T. yÓ+≥H˚ Ä
<äTqïb˛‘·T Hê\T>∑Tqïs¡ >∑+≥\ùd|ü⁄ düTdü«s¡eTT>± y˚<ä>±qeTT #˚dæ+~.
á ©\‘√ eTVü≤sêCŸ U≤´‹ Hê\T>∑T eT÷\˝≤ yê´|æ+∫+~. Ä
ÁbÕ+‘·eTT˝ÀqTqï #ê+>¥<˚e⁄&ÉT |ü⁄*ì yêVü≤qeTT>±, Á‘ê#·TbÕeTTqT
288
ø£+sƒV¡ ‰ü s¡eTT>± <Û]ä +∫ >=|üŒ ù|s¡TÁ|ü‹wü\˜ T >∑\yê&ÉT. n‘·&TÉ |ü⁄*yêVü≤qyÓTøÏÿ
C≤„H˚X¯«sY eTVü≤sêCŸqT #·÷&Ée#·TÃ#·T+&ÓqT. ô|’sƒêHé Á>±eT Á|ü»\+<äs¡T
#ê+>¥<e˚ ⁄q≈£î kÕ«>∑‘e· TT |ü\Tø£&ÜìøÏ Á>±eTbı*y˚Ts¡≈î£ yÓfi≤fls¡T. l C≤„HX˚ «¯ s¡
eTVü≤sêCŸ eT]j·TT n‘·ì ùdïVæ≤‘·T\T Ä&ÉTø=+≥÷ n|ü⁄&ÉT Á>±eTeTT˝ÀH˚
ñHêïs¡T. ùdïVæ≤‘·T\+<äs¡÷ ªeTqeTT ≈£L&Ü #ê+>¥ <˚e⁄ì #·÷#˚+<äT≈£î
b˛<ëeTµHêïs¡T. l C≤„H˚X¯«sY eTVü≤sêCŸ ‘·q ùdïVæ≤‘·T\+<ä]ì ˇø£ yÓTT+&ç
>√&Éô|’ HÓøÏÿ+#·Tø=ì Ä yÓTT+&ç >√&ÉqT ø£<ä\eTì ÄC≤„|æ+#ês¡T. >∑Ti¿eTTe˝…
Ä yÓTT+&ç >√&É yê]HÓøÿÏ +#·Tø=ì ãj·T\T <˚]q~. n~ #·÷∫q #ê+>¥<e˚ ⁄&ÉT
‘·q X¯øÏÔ kÕeTs¡úéTT\ m&É ‘·q≈£îqï >∑s¡«eTTq≈£î dæ>∑TZ|ü&Ü¶&ÉT. JeeTT >∑\
|ü⁄*ì q&ç|+æ #·T≥ >=|üŒ>±<äT. JeeTT˝Òì >√&ÉqT q&ç|+æ ∫q<˚ >=|üŒjÓ÷>∑Xø¯ ÔÏ
nH˚ C≤„qeTT ø£*Z Åo C≤„q<˚e⁄\≈£î bÕ<ëÅø±+‘·T&Éj·÷´&ÉT.
Ç˝≤+{Ï$ ˝…ø£ÿ˝Òqìï ~e´©\\T #˚dæq Åo C≤„q<˚yé eTVü≤sêCŸ
ej·TdüT‡ |üHÓï+&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT˝Ò. á eTVü≤˙j·TT&ÉT Åo uÛÑ>∑eBZ‘·≈£î Åyêdæq
yê´K´≈£î C≤„H˚X¯«Ø uÛÑ>∑eBZ‘· nì ù|s¡T. |ü<äVü‰s¡e n<Ûë´j·TeTT˝À
Åo C≤„H˚X¯«sY eTVü≤sêCŸ>±s¡T Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ªá ˝Àø£eTTq+<äTqT, |üs˝¡ Àø£eTTq+<äTqT eTq≈£î ùdïVü≤ |üPs¡T&í TÉ >±
qT+&ÉT <Ûäs¡àeTT`n_Ûe÷qeTT‘√ y˚TeTT <Ûäsêà#·s¡DyÓTTqs¡TÃ#·THêïeTì
#Ó|ü⁄Œø=qT#·Tqï#√ eTqqT ‘·]+|üCÒj·TT <Ûäs¡àeTT ≈£L&Ü eTq≈£î <√wüeTT
ø£\T>∑ CÒj·TT#·Tqï~. ø±e⁄q z ns¡T®Hê! eTqeTT #˚dæq <Ûäs¡à ø±s¡éTTqT
Ä&É+ãs¡eTT>± q\T~≈£îÿ\≈£î Å|#ü ês¡eTT #˚dTü ø=q Äs¡+_Û+∫q#√ Ä <Ûsä à¡ eTT
≈£L&Ü n<Ûäs¡ày˚T n>∑TqT.µ >∑qTø£H˚ $<ë´q>∑sY (HÓ\÷¢s¡T õ˝≤¢) ˝À |üP»´Åo
uÛsÑ <¡ ë«»>±] Ä<Û«ä s¡éTT˝À ì]à+∫q Åo •]&û kÕsTT eT+~s¡+˝À edüTeÔ ⁄\ô|’
ù|s¡T>¢ ±˙, eT+~s¡ ìsêàDeTTq≈£î düV≤ü ø£]+∫q yê] ù|s¡T>¢ ±˙ Åyêj·Tã&É˝<Ò Tä .
Ç+<äTπø ø±uÀ\T ô|<ä›\T ª>∑T|üÔ<ëq+µ nHêïs¡T. ≈£î&ç#˚‘√Ô <ëq+ #˚ùdÔ m&ÉeT
#˚‹øÏ ‘Ó*j·T≈£L&É<äHêïs¡T.
eTTK´ >∑eTìø£:` >=\>∑eT÷&ç˝À nH˚ø£ eT+~ yÓ÷dü>±fi¯ófl ∫qï
∫qï ∫{≤ÿ\T #˚dæ MT ø£cÕº\T b˛>=&É‘êeTì Åø=‘·Ô yê]ì yÓ÷dü+
#˚dTü HÔ êïs¡T. Åo kÕ«$Tyê]ì ‘·|Œü Ç‘·sT¡ ˝…e«]˙ qeTàe<äì› eTq$.
289
bÕsƒ¡eTT\ |ü{Ïºø£
bÕsƒ¡+ HÓ+.
bÕsƒ¡+ HÓ+.
bÕsƒ¡+ HÓ+.
bÕsƒ¡+ HÓ+.
ù|õ HÓ+.
ù|õ HÓ+.
ù|õ HÓ+.
ù|õ HÓ+.
1 19 35 127 70 172 104 186
2 33 36 128 71 172 105 188
3 37 37 128 72 173 106 188
4 40 38 128 73 173 107 190
5 40 39 136 74 174 108 192
6 42 40 137 75 174 109 193
7 45 41 140 76 175 110 193
8 46 42 147 77 176 111 193
9 47 43 148 78 176 112 194
10 49 44 148 79 176 113 195
11 50 45 150 80 176 114 197
12 50 46 150 81 177 115 211
13 55 47 156 82 177 116 212
14 56 48 156 83 178 117 212
15 61 49 157 84 178 118 213
16 65 50 157 85 178 119 213
17 66 51 157 86 178 120 216
18 68 52 160 87 178 121 218
19 68 53 160 88 178 122 220
20 74 54 162 89 179 123 221
21 74 55 162 90 179 124 225
22 75 56 163 91 179 125 227
23 77 57 163 92 179 126 235
24 78 58 165 93 180 127 240
25 80 59 165 94 180 128 242
26 82 60 166 95 180 129 244
27 88 61 166 96 181 130 245
28 99 62 167 97 181 131 255
29 103 63 167 98 182 132 255
30 104 64 168 98A 182 133 256
31 109 65 170 99 183 134 256
32 115 66 171 100 184 135 262
33 116 67 171 101 184 136 264
33A 116 68 172 102 185 137 267
34 119 69 172 103 186
290

Avadhuta Leela Complete Book

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Avadhuta Leela Complete Book

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ne<Û÷ä ‘· ©\

uÛ>Ñ y∑ êHé lll yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyê] J$‘· #·]Á‘·

|ü<ëï\T>∑e eTTÁ<äD : 2000 Á|ü‘T· \T

yÓ\ : s¡÷. 40`00

18 <˚+‘√ |”≈î£ ˝≤&˚ yêﬁ¯óﬂ <ë+{À¢øπ 150

á $<Ûyä TÓ qÆ Hê ùdeqT d”«ø£]+∫q Áo kÕsTTHê<∏Tä q≈£î,

|üse¡ T |üPE´˝…q’ e÷ ‘·*>¢ ±s¡T ô|dü\ X‚weü Tà>±]øÏ

Á>∑+<∏ä bÕsêj·TD |ü<‹∆ä

Áo kÕ«$Tyê]ì ùd$+#˚ $<Ûeä TT

n‹ìÁ<ä ≈£L&Ü ‘·><∑ Tä .

|ü<ësêú\T ‹qï|ü⁄Œ&ÉT Hê≈£îqï Äj·÷dü+ »ãT“ ôV≤#·Ã&É+‘√ Áo

eTs=ø£ s√E Áo kÕ«$Tyê] ãè+<äeT+‘·{øÏ ° Ç+{À¢ #˚sTT+∫

Áo kÕ«$T nc˛º‘sÔ· ¡ X¯‘· Hêe÷e[

53. z+ uÛ<Ò eä ]®‘êj·T qeT: 82. z+ ©˝≤ø£*Œ‘· ÁãVü‰à+&ÉeT+&É˝≤j·T

l kÕ«$T yê] y˚* eTTÁ<ä\T

e÷qe⁄ìøÏ ìs¡+‘·s¡eTT n+≥T≈£îH˚ bÕ|üeTT

You might also like