Professional Documents
Culture Documents
menti.com
DYLEMAT WIĘŹNIA
Policjanci schwytali dwóch od dawna poszukiwanych przestępców, którzy wspólnie prowadzili
nielegalną działalność – Rycha i Zdzicha. Na podstawie zebranych dowodów nie są jednak w stanie
udowodnić im wszystkich przestępstw, a jedynie kilka drobnostek, za które można ich skazać tylko
na trzy lata więzienia. Jedyną szansą policjantów na wymierzenie sprawiedliwości jest zatem
zdobycie zeznań od przestępców. W tym celu zamknięto bandytów w osobnych celach, gdzie
usłyszeli:
„Chcemy ci złożyć propozycję, taką samą słyszy w chwili obecnej twój koleżka z celi obok. Chcemy
abyście się przyznali do popełnionych czynów. Jeżeli żaden z was tego nie zrobi, to i tak zostaniecie
skazani na 3 lata więzienia. Jeżeli jednak złożysz zeznania, to skrócimy Ci karę do jednego roku za
kratkami, a Twój kolega pójdzie siedzieć na 15 lat. Jednak jeżeli on też się przyzna do popełnionych
czynów, to oboje spędzicie za kratkami 10 lat. Natomiast gdy tylko twój koleżka złoży zeznania, a ty
nie będziesz chciał współpracować, to ty pójdziesz do więzienia na 15 lat, a jego uwolnimy po roku.
Nie możesz się kontaktować ze swoim kolegą. Decyduj.”
• Każdy z przestępców ma dwie strategie. Jak łatwo zauważyć, chyba największą łączną korzyść
osiągnęliby, gdyby mogli się porozumieć i wybrać układ strategii milczeć/milczeć (siedzą po 3 lata
i są wolni).
• Ale kluczowe jest to, że nie wiedzą co zrobi drugi z nich, a każdy z nich ma swoje cele do
osiągnięcia.
• Co zatem zrobi każdy z nich?
DYLEMAT WIĘŹNIA – rozwiązanie
Zdzichu
milczeć przyznać się
milczeć -3 / -3 -15 / -1
Rychu
przyznać się -1 / -15 -10 / -10
• Analiza macierzy wypłat podpowiada nam, że obaj gracze mają dominującą strategię
„przyznać się” (-1 > -3, -10 > -15).
• Dla obu zatem jest racjonalnym (ceteris paribus…) przyznać się, co zaowocuje spędzeniem 10 lat
za kratkami.
DYLEMAT WIĘŹNIA – kilka wniosków
https://www.youtube.com/watch?v=ED9gaAb2BEw
GRY TYPU „DYLEMAT WIĘŹNIA”
Aby gra była typu „dylemat więźnia” musi spełniać trzy własności:
Janusz
zwyczajne zakupy zapas papieru
zwyczajne zakupy 4/4 0/6
Grażyna
zapas papieru 6/0 3/3
Janusz
zwyczajne zakupy zapas papieru
zwyczajne zakupy 4/4 0/6
Grażyna
zapas papieru 6/0 3/3
• W grze występuje jedna równowaga Nasha (każdy z graczy zrobi zapas papieru).
• Czy jest to gra typu dylemat więźnia?
Zakupowa panika
I jak ta gra potoczyła się w rzeczywistości?
Zakupowa panika (Polska)
Źródło: wiadomoscihandlowe.pl
Zakupowa panika (Polska)
Źródło: polityka.pl
Zakupowa panika (Honkong)
Źródło: rp.pl
Zakupowa panika (Niemcy)
Źródło: forsal.pl
Zakupowa panika (Australia)
Źródło: radiozet.pl
Zakupowa panika
• Mężczyzna z Tennessee kupił 17000 butelek płynu dezynfekującego, który następnie sprzedawał
ze znacznym zyskiem.
• Powszechną praktyką stało się wystawianie papieru toaletowego na aukcjach na eBayu za
niespotykane dotychczas kwoty.
• Przykładowo 72 paczki papieru toaletowego osiągnęły cenę 99,9 GBP, podczas gdy regularna
cena jest ponad 4-krotnie niższa (ok. 27 funtów).
• Podobnie wyglądała sytuacja w przypadku płynów do dezynfekcji i innych środków ochronnych.
Przykładowo chusteczki antybakteryjne Wilko sprzedawane były za 10,95 GBP, co stanowi ponad
10-krotność ceny detalicznej.
• W wielu krajach wprowadzone zostały limity zakupów na jednego klienta. Portale aukcyjne
próbowały walczyć z praktykami wzbogacania się na pandemii.
Zakupowa panika
• Zachowania krajów w ramach OPEC stanowią świetną ilustrację dylematu więźnia. Z perspektywy
pojedynczego kraju wydobywającego ropę naftową opłacalne jest wydobycie tyle zasobu ropy, ile się tylko
da. Ropa naftowa wciąż nie ma dobrego substytutu więc w ten sposób kraj będzie maksymalizował swoje
korzyści. Zwiększona podaż ropy prowadzi jednak do spadku jej ceny.
• Jeżeli jednak kraje działają w ramach wspólnej organizacji (np. OPEC), mogą ustalić limity wydobycia ropy
naftowej. W ten sposób kontrolują cenę baryłki ropy naftowej na korzystnym dla siebie poziomie.
• Przyjęte limity wydobycia zasobów ropy naftowej zmniejszają jej podaż i podnoszą cenę ropy naftowej.
• I tu pojawia się pokusa dla każdego z kraju, członka OPEC, aby limitów nie przestrzegać (wówczas sprzedają
nadwyżkową podaż po obecnie obowiązującej wysokiej cenie, zysk krańcowy jest wysoki).
• Jednak jeżeli każdy z krajów OPEC zdecydowałby się tak postąpić i nie przestrzegać limitów wydobycia,
wówczas w całej gospodarce wystąpi nadwyżkowa podaż i cena baryłki ropy naftowej spadnie.
• Co w takiej sytuacji powinny zrobić poszczególne kraje? A co robią kraje OPEC?
OPEC i wstrzymywanie wydobycia ropy naftowej
Libia i Kuwejt umówiły się, że będą wydobywać tylko tyle ropy naftowej ile potrzeba, by utrzymać
cenę światową na wysokim poziomie. Każdy z nich może jednak wyłamać się z umowy i potajemnie
wrzucić na rynek więcej surowca, obniżyć tym samym cenę, ale zgarnąć większe zyski. Zyski
poszczególnych krajów (w mln $) przedstawia poniższa tabela:
Kuwejt
wyłamać się z umowy trzymać się umowy
wyłamać się z umowy 3/3 5/2
Libia
trzymać się umowy 2/5 4/4
Wskaż wszystkie (o ile istnieją) równowagi Nasha w tej grze. Co zrobi Libia? Co zrobi Kuwejt?
OPEC – rozwiązanie
Kuwejt
wyłamać się z umowy trzymać się umowy
wyłamać się z umowy 3/3 5/2
Libia
trzymać się umowy 2/5 4/4
• Analiza macierzy wypłat podpowiada nam, że obaj gracze mają dominującą strategię
„wyłamać się z umowy”. Zauważ, że jest to gra typu „dylemat więźnia”.
• Jeżeli zatem kraje OPEC nie będą ze sobą kooperować, to w gospodarce ustali się równowaga
dająca im duże niższe zyski, niż te, które mogliby osiągnąć współpracując ze sobą nawzajem.
Jednak znów, pojedynczemu krajowi opłaca się nie spełnić limitów, bo wówczas zarabia
najwięcej (przy założeniu, że pozostałe kraju dotrzymują warunków umowy).
Klasyczny dylemat rynkowy – dylemat więźnia w życiu
• Wyobraź sobie, że jesteś przedsiębiorcą, właścicielem firmy „Puszek-okruszek” produkującej mleko bez
laktozy dla kotów. Oprócz Ciebie na rynku działa tylko jedna firma „Kicia-kicia”, która stanowi dla Ciebie
naturalną konkurencję. Konkurować ze sobą możecie jedynie cenowo, a od tego, jaką cenę ustalicie będą
zależały wasze zyski. Na kartonik swojego mleka możecie ustalić tylko cenę 4 lub 6 zł. Jeżeli oboje ustalicie
cenę 4 zł za jeden kartonik mleka, to wypracujecie równe zyski w wysokości 40 tys. zł, jeżeli natomiast oboje
ustalicie cenę w wysokości 6 zł za kartonik, to wasze zyski wyniosą 50 tys. zł (malejący popyt kontra wyższa
cena itp.). Jeżeli natomiast ustalicie różne ceny i będziesz sprzedawać swoje mleka w cenie 4 zł za kartonik, a
firma „ Kicia-kicia” po 6 zł za kartonik, to w rezultacie „Puszek-okruszek” zarobi 70 tys. zł, a „ Kicia-kicia”
tylko 10 tys. zł. Analogicznie, jeśli Ty ustalisz cenę 6 zł za kartonik a Twój konkurent tylko 4 zł za kartonik, to
zarobisz jedynie 10 tys. zł, a „Kicia-kicia” aż 70 tys. zł. Oczywiście dążysz do tego, by osiągnąć jak najwyższe
zyski. Decyzje dotyczącą ceny podejmujecie jednocześnie, Ty i Twój konkurent.
• Jaką cenę byś wybrał? 4 czy 6 zł za kartonik? Dlaczego??? Stwórz macierz tej gry i znajdź jej równowagę
(lub równowagi) Nasha.
• Jak widać, to klasyczny problem rynkowy – jaką cenę ustalić, by zmaksymalizować zyski, biorąc pod uwagę,
że konkurenci też to zrobią, a rynek jest jeden i konsumenci reagują zgodnie z krzywą popytu…
Macierz wypłat (w tys. zł)
Kicia-kicia
4 zł 6 zł
Puszek- 4 zł 40 / 40 70 / 10
okruszek 6 zł 10 / 70 50 / 50
• Najbardziej opłaciłoby się obu konkurentom nawiązać zmowę i ustalić cenę na poziomie 6 zł za
kartonik mleka.
• Jest to gra typu „dylemat więźnia”, bo każdy gracz ma dwie strategie (można je nazwać
„kooperacją” i „konfrontacją”), każdy ma strategię dominującą (4 zł) i równowaga uzyskana przy
strategiach dominujących daje niższe wypłaty, niż równowag uzyskana przy strategiach
zdominowanych.
rozwiązanie
Kicia-kicia
4 zł 6 zł
Puszek- 4 zł 40 / 40 70 / 10
okruszek 6 zł 10 / 70 50 / 50
• Każdemu z konkurentów opłaca się obniżyć cenę jednostronnie i zgarnąć większą część popytu
rynkowego = powiększyć swoje zyski.
• No ale drugi zrobi to samo (bo jemu też się opłaca obniżyć cenę), i w rezultacie konsument ma
do dyspozycji towar po niższej cenie, a producenci muszą zadowolić się niższym zyskiem.
• Dlatego jest ważne, aby w gospodarce nie było zmów cenowych.
DYLEMAT PODRÓŻNIKA
Pasażer 2
2 zł 3 zł
2 zł 2/2 4/0
Pasażer 1
3 zł 0/4 3/3
• Sytuacja jest analogiczna jak w dylemacie więźnia, gdyby panowie mogli się dogadać, to pewnie
obaj podaliby 3 zł. No ale każdemu z nich opłaca się odstąpić od tego porozumienia (istnieje
strategia dominująca – jaka?).
• Równowaga Nasha jest zatem na poziomie 2zł/2zł.
DYLEMAT PODRÓŻNIKA dla m=3
Pasażer 2
2 zł 3 zł
2 zł 2/2 4/0
Pasażer 1
3 zł 0/4 3/3
• Sytuacja jest analogiczna jak w dylemacie więźnia, gdyby panowie mogli się dogadać, to pewnie
obaj podaliby 3 zł. No ale każdemu z nich opłaca się odstąpić od tego porozumienia (istnieje
strategia dominująca – jaka?).
• Równowaga Nasha jest zatem na poziomie 2zł/2zł.
DYLEMAT PODRÓŻNIKA dla m=5
Pasażer 2
2 zł 3 zł 4 zł 5 zł
2 zł 2/2 4/0 4/0 4/0
3 zł 0/4 3/3 5/1 5/1
Pasażer 1
4 zł 0/4 1/5 4/4 6/2
5 zł 0/4 1/5 2/6 5/5
Pasażer 2
2 zł 3 zł 4 zł 5 zł
2 zł 2/2 4/0 4/0 4/0
3 zł 0/4 3/3 5/1 5/1
Pasażer 1
4 zł 0/4 1/5 4/4 6/2
5 zł 0/4 1/5 2/6 5/5
• Widać zatem, że jeżeli przeciwnik zaproponuje N zł, to najlepszym wyjściem jest zaproponować
N-1 zł. A na N-1 zł najlepszą odpowiedzią jest N-2 zł i tak dalej, aż do minimalnej kwoty.
• Analogiczna analiza jest dla dowolnego M, ale równowaga Nasha jest zawsze tylko jedna –
2zł / 2 zł. A jak było w Waszych grach?
KUPOWAĆ PREZENT CZY NIE?
Podejście czysto „egoistyczne”
W okresie przedświątecznym wielu z nas stoi przed dylematem, czy kupować dla swoich
znajomych prezent, czy też nie? Nie do końca wiemy, czy sami coś od nich dostaniemy
i jak zatem mamy się zachować. Kupno prezentu wiąże się oczywiście z pewnym
wysiłkiem i kosztem (oznaczmy go jako pewne K). Otrzymanie prezentu przynosi zaś
pewne zadowolenie (oznaczone jako Z), ale liczymy przy tym na wzajemność. Problem
ten można zilustrować za pomocą następującej macierzy:
Gracz 2
kupić prezent nie kupować
kupić prezent Z1-K1 / Z2-K2 -K1 / Z2
Gracz 1
nie kupować Z1 / -K2 0/0
KUPOWAĆ PREZENT CZY NIE?
Podejście czysto „egoistyczne”
Zauważmy, że jeżeli tylko Z1-K1>0 oraz Z2-K2>0, to jest to gra typu dylemat więźnia:
Gracz 2
kupić prezent nie kupować
kupić prezent Z1-K1 / Z2-K2 -K1 / Z2
Gracz 1
nie kupować Z1 / -K2 0/0
Równowaga Nasha w grze to „nie kupować”/„nie kupować”, ale gdyby gracze kupili
sobie prezenty, zarobiliby więcej.
KUPOWAĆ PREZENT CZY NIE?
Podejście czysto „egoistyczne”
• A co zatem gracze zrobią w przyszłości? Załóżmy, że w danym roku kupiłeś prezent dla
swojego znajomego, ale nie otrzymałeś nic w zamian. Co zrobisz w przyszłym roku?
• Zagrajcie w poniższą grę pięciokrotnie, przyjmijcie równe wypłaty dla obu graczy:
Gracz 2
kupić prezent nie kupować
Gracz 2
kupić prezent nie kupować
kupić prezent Z1+R1-K1 / Z2+R2-K2 R1-K1 / Z2
Gracz 1
nie kupować Z1 / R2-K2 0/0
KUPOWAĆ PREZENT CZY NIE?
Radość z dawania!
Wówczas, jeżeli tylko radość z dawania przewyższa poniesione koszty na zakup prezentu
(R>K), to mamy zupełnie inną równowagę Nasha:
Gracz 2
kupić prezent nie kupować
kupić prezent Z1+R1-K1 / Z2+R2-K2 R1-K1 / Z2
Gracz 1
nie kupować Z1 / R2-K2 0/0
Gracz 2
kupić prezent nie kupować
kupić prezent 70 / 80 10 / 70
Gracz 1
nie kupować 60 / 10 0/0
https://www.youtube.com/watch?v=FpGkLzGl1CI&t=64s
INNE PRZYKŁADY
GIER
GRA W FLIRTOWANIE „PIĘKNY UMYSŁ”
Spróbujmy stworzyć uproszczoną wersję gry, o której mówił J. Nash w filmie „Piękny
umysł”. Zastanówmy się wspólnie nad wypłatami.
Mężczyzna 2
nieco mniej atrakcyjne
atrakcyjna blondynka koleżanki
atrakcyjna blondynka
Mężczyzna 1 nieco mniej
atrakcyjne koleżanki
GRA W FLIRTOWANIE „PIĘKNY UMYSŁ”
PROPOZYCJA 1 MACIERZY WYPŁAT
Spróbujmy stworzyć uproszczoną wersję gry, o której mówił J. Nash w filmie „Piękny
umysł”. Zastanówmy się wspólnie nad wypłatami.
Mężczyzna 2
nieco mniej atrakcyjne
atrakcyjna blondynka koleżanki
Spróbujmy stworzyć uproszczoną wersję gry, o której mówił J. Nash w filmie „Piękny
umysł”. Zastanówmy się wspólnie nad wypłatami.
Mężczyzna 2
nieco mniej atrakcyjne
atrakcyjna blondynka koleżanki
Spróbujmy stworzyć uproszczoną wersję gry, o której mówił J. Nash w filmie „Piękny
umysł”. Zastanówmy się wspólnie nad wypłatami.
Mężczyzna 2
nieco mniej atrakcyjne
atrakcyjna blondynka koleżanki
Co to za typ gry?