--- Εισαγωγή

• Γενικά για το αντικείμενο

• Θεματικές (διδακτικές) ενότητες

Θεματικές που
--- Ποινικές επιστήμες
συζητήθηκαν • Οι ποινικές επιστήμες και οι επιμέρους κλάδοι τους
• Η διδασκαλία του ποινικού δικαίου στη Νομική Σχολή

18, 19 ΠΚ Ποινικός χαρακτήρας πράξης

• Η κατηγοριοποίηση των εγκλημάτων [κακουργήματα / πλημμελήματα]
• Η διατήρηση του ποινικού χαρακτήρα της πράξης επί συνδρομής
λόγων μείωσης της ποινής

Ναζίρης
 Μολονότι το ποινικό φαινόμενο δεν είναι εντελώς
άσχετο με τη διαπάλη ανάμεσα στο «καλό» και
το «κακό», το σύγχρονο ποινικό δίκαιο
στηρίζεται σε αυστηρά καθορισμένες έννοιες που
αποδίδονται με συγκεκριμένη ορολογία

• άδικη πράξη
αντικειμενική υπόσταση – actus reus – αρχικό άδικο
λόγοι άρσης του αδίκου – τελικό άδικο
έγκλημα
• καταλογιστή πράξη
υποκειμενική υπόσταση – mens rea – υπαιτιότητα
λόγοι άρσης του καταλογισμού – ενοχή – τελικός καταλογισμός

• (πλήρες / τελικό) αξιόποινο

• τιμωρητό
Ναζίρης
 Το έγκλημα ως
κοινωνικό
φαινόμενο και ως Κοινωνικό Τυποποιημένη
τυποποιημένη ποινικό μορφή
φαινόμενο εγκλήματος
μορφή

Ναζίρης
 Ποινικές Επιστήμες

Η ποινική
επιστήμη Ποινικό Δίκαιο
Εγκληματολογία (και
συναφή

και οι αντικείμενα)

επιμέρους
κλάδοι της Ουσιαστικό Ποινικό Δικονομικό Ποινικό
Δίκαιο Δίκαιο

Ασχολείται με την Ασχολείται με τη Ασχολείται με το

τυποποίηση του διαδικασία για την έγκλημα ως
ποινικού εφαρμογή των κοινωνικό
φαινομένου κυρωτικών κανόνων φαινόμενο
Ναζίρης
 Υποδιαιρέσεις
ουσιαστικού
Ουσιαστικό Ποινικό
ποινικού δικαίου Δίκαιο

Γενικό Μέρος Ειδικό Μέρος

[Πρώτο Βιβλίο: άρθρα [Δεύτερο Βιβλίο ΠΚ &
1-133 ΠΚ] Ειδικοί νόμοι]

Ποινικός Κώδικας Ειδικοί ποινικοί νόμοι

Κεφάλαια Α΄-Γ΄ Κεφάλαια Δ΄-Η΄ Δεύτερο Βιβλίο: [π.χ. Ν. 2168/2003,
[άρθρα 1-49 ΠΚ] [άρθρα 50-133 ΠΚ] Κεφάλαια Α΄-ΚΓ’ Ν. 4139/2013, Ν.
[άρθρα 134-405 ΠΚ] 4557/2018]

Ναζίρης
 Ενότητες • 7 Σ.
Βασικές αρχές • Συζητούνται: οι θεμελιώδεις αρχές που διέπουν την τυποποίηση του ποινικού φαινομένου γύρω από τον κεντρικό άξονα
nullum crimen nulla poena sine lege

• 1-2, 17 ΠΚ
Χρονικά όρια ποινικών νόμων • Συζητούνται: τα χρονικά όρια ισχύος των ποινικών νόμων / η απαγορευμένη αναδρομικότητα in malam partem/ η
επιβαλλόμενη αναδρομικότητα in bonam partem / ο χρόνος τέλεσης της πράξης

• 18-19 ΠΚ
Κατηγορίες εγκλημάτων • Συζητούνται: η κατηγοριοποίηση των εγκλημάτων κατά τη βαρύτητά τους / η διατήρηση του νομικού χαρακτήρα της πράξης
παρά την ύπαρξη λόγων μείωσης της ποινής

• 5-11, 16 ΠΚ
Τοπικά όρια ποινικών νόμων • Συζητούνται: τα τοπικά όρια ισχύος των ποινικών νόμων / ο τόπος τέλεσης της πράξης / η διεθνοποίηση του ποινικού
φαινομένου [ιδίως στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης]

• 14, 15 ΠΚ
Έννοια αξιόποινης πράξης • Συζητούνται: η δόμηση του εγκλήματος / η αντικειμενική και η υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος / η τέλεση εγκλήματος
με παράλειψη / η κατάταξη των εγκλημάτων σε κατηγορίες με βάση διάφορα κριτήρια

• 26-30 ΠΚ
Υπαιτιότητα • Συζητούνται: ο δόλος και οι διακρίσεις του / η αμέλεια και οι διακρίσεις της / τα εγκλήματα εκ του αποτελέσματος / η
πραγματική πλάνη

• 20-25 ΠΚ
Λόγοι άρσης του αδίκου • Συζητούνται: η ενάσκηση δικαιώματος / η εκπλήρωση καθήκοντος / η προσταγή / η άμυνα / η κατάσταση ανάγκης που αίρει το
άδικο / ορισμένοι ειδικοί λόγοι άρσης του αδίκου

• 31-36 ΠΚ
Λόγοι άρσης / μείωσης καταλογισμού • Συζητούνται: η ανικανότητα (ή μειωμένη ικανότητα) προς καταλογισμό / η έλλειψη συνείδησης του αδίκου (νομική πλάνη) / η
κατάσταση ανάγκης που αίρει τον καταλογισμό / η αδυναμία αποφυγής του αδίκου

• 42-44 ΠΚ
Απόπειρα • Συζητούνται: η τιμώρηση της απόπειρας / η απρόσφορη απόπειρα / η υπαναχώρηση από την απόπειρα / το «αποτυχημένο
έγκλημα»

• 45-49 ΠΚ
Συμμετοχή • Συζητούνται: η συναυτουργία / η ηθική αυτουργία (και η έννοια του «προβοκάτορα») / η συνέργεια / το σύστημα εξάρτησης της
Ναζίρης συμμετοχικής ευθύνης από την αυτουργία / οι ιδιαίτερες ιδιότητες ή σχέσεις
 Ενότητες ΙΝ
• 18-19 ΠΚ
Κατηγορίες εγκλημάτων • Συζητούνται: η κατηγοριοποίηση των εγκλημάτων κατά τη βαρύτητά
τους / η σημασία των λόγων μείωσης της ποινής

• 1-2*, 17 ΠΚ
Χρόνος τέλεσης πράξης • Συζητούνται: τα χρονικά όρια ισχύος των ποινικών νόμων / ο χρόνος
τέλεσης της πράξης

• 5-11, 16 ΠΚ
Τοπικά όρια ποινικών • Συζητούνται: τα τοπικά όρια ισχύος των ποινικών νόμων / ο τόπος
νόμων τέλεσης της πράξης / η διεθνοποίηση του ποινικού φαινομένου [ιδίως
στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης]

• 20-25 ΠΚ
Λόγοι άρσης του αδίκου • Συζητούνται: η ενάσκηση δικαιώματος / η εκπλήρωση καθήκοντος / η
προσταγή / η άμυνα / η κατάσταση ανάγκης που αίρει το άδικο /
ορισμένοι ειδικοί λόγοι άρσης του αδίκου

• 31-36 ΠΚ
Λόγοι άρσης / μείωσης • Συζητούνται: η ανικανότητα (ή μειωμένη ικανότητα) προς καταλογισμό /
καταλογισμού η έλλειψη συνείδησης του αδίκου (νομική πλάνη) / η κατάσταση
ανάγκης που αίρει τον καταλογισμό / η αδυναμία αποφυγής του αδίκου
Ναζίρης
 Κατηγοριοποίηση εγκλημάτων [18 ΠΚ]
Πράξεις που απειλούνται με

Κατηγορίες εγκλημάτων
κάθειρξη (ισόβια ή πρόσκαιρη)
ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑΤΑ
μόνη ή σωρευτικά με χρηματική
ποινή

Πράξεις που απειλούνται με

φυλάκιση [μόνη ή (σωρευτικά ή
διαζευκτικά) με χρηματική ποινή]

ΠΛΗΜΜΕΛΗΜΑΤΑ Πράξεις που απειλούνται με

χρηματική ποινή [μόνη ή
διαζευκτικά με κοινωφελή εργασία]

Πράξεις που απειλούνται με

κοινωφελή εργασία

Πταίσματα: καταργήθηκαν από Πράξεις που απειλούνται με

1.7.2019 [βλ. άρθρο 468 ΠΚ] περιορισμό σε ειδικό κατάστημα
κράτησης νέων Ναζίρης
 • Πράξη που απειλείται μόνο με κάθειρξη
• Πράξη που απειλείται σωρευτικά με κάθειρξη και χρηματική
ποινή
Κακούργημα

• Πράξη που απειλείται μόνο με φυλάκιση

• Πράξη που απειλείται σωρευτικά με φυλάκιση και
χρηματική ποινή
• Πράξη που απειλείται διαζευκτικά με φυλάκιση ή
χρηματική ποινή
Πλημμέλημα • Πράξη που απειλείται μόνο με χρηματική ποινή
• Πράξη που απειλείται διαζευκτικά με χρηματική ποινή
ή κοινωφελή εργασία
• Πράξη που απειλείται (το πολύ) με περιορισμό σε
ειδικό κατάστημα κράτησης νέων [αφορά ανηλίκους]

Ναζίρης
 19 ΠΚ – Ποινικός χαρακτήρας πράξεων που έχουν εκδικαστεί
• «Αν μια πράξη που εκδικάστηκε είναι κακούργημα ή
Ο ποινικός πλημμέλημα, κρίνεται με βάση τη βαρύτερη ποινή που
καθορίζεται από τον νόμο γι’ αυτή και όχι με βάση την τυχόν
χαρακτήρας ελαφρότερη ποινή που επέβαλε ο δικαστής λόγω
ορισμένης ελαφρυντικών περιστάσεων (άρθρο 84) ή για οποιονδήποτε
άλλο λόγο μείωσης της ποινής σύμφωνα με το άρθρο 83».
πράξης
εξαρτάται από • Ο κανόνας αυτός έχει ιδιαίτερη σημασία, ενόψει και του
μεγάλου αριθμού λόγων μείωσης της ποινής που
την απειλούμενη προβλέπονται στο γενικό (αλλά ενίοτε και στο ειδικό) μέρος.
• Λόγοι μείωσης της ποινής που άγουν σε εφαρμογή του άρθρου
και όχι από την 83 ΠΚ [ενδεικτικά]: 15 παρ. 2 ΠΚ, 23 εδ. α΄ ΠΚ, 31 παρ. 2 εδ.
εκτιτέα ποινή β΄ ΠΚ, 36 παρ. 1 ΠΚ, 42 παρ. 1 ΠΚ, 47 εδ. α΄ ΠΚ, 133 περ. β΄
ΠΚ, 84 παρ. 2 ΠΚ, 187Γ παρ. 2 ΠΚ, 463 παρ. 3 ΠΚ.

Ναζίρης

Παραδείγματα
• Παράδειγμα 1: Έστω ότι ο Α προσπαθεί να προξενήσει
έκρηξη από την οποία μπορεί να προκληθεί κίνδυνος για
άνθρωπο [270 παρ. 1 περ. β΄ ΠΚ, με απειλούμενη ποινή
κάθειρξη από πέντε έως δέκα έτη], αλλά δεν τα
καταφέρνει λόγω εξωτερικού εμποδίου. Η συγκεκριμένη
παραλλαγή του αδικήματος της έκρηξης τυποποιείται
αφηρημένα στον νόμο ως κακούργημα, ο δε χαρακτήρας
της δεν μεταβάλλεται λόγω της τέλεσής της σε απόπειρα
[ανεξάρτητα από την αναγνώριση της απόπειρας ως
υποχρεωτικού λόγου μείωσης της απειλούμενης ποινής
βάσει του άρθρου 42 παρ. 1 ΠΚ]· τούτο παρά το ότι το
δικαστήριο είναι δυνατό να του επιβάλει ακόμη και ποινή
φυλάκισης ενός έτους (κατ’ ελάχιστον) βάσει του άρθρου
83 περ. δ΄ ΠΚ. Διότι ο χαρακτήρας της πράξης κρίνεται με
βάση την αφηρημένα απειλούμενη ποινή στον νόμο [βλ.
άρθρο 19 ΠΚ].
Ναζίρης
• Παράδειγμα 2: Έστω ότι η Μ παραπέμπεται να δικαστεί για το
αδίκημα της παιδοκτονίας [303 ΠΚ, με απειλούμενη ποινή
κάθειρξη από πέντε έως δέκα έτη]. Σε περίπτωση που
αναγνωριστεί από το δικαστήριο κάποια ελαφρυντική περίσταση
[π.χ. πρότερος σύννομος βίος κατ’ άρθρο 84 παρ. 2 περ. α΄ ΠΚ],
το πλαίσιο της ποινής αναπροσαρμόζεται σε φυλάκιση ενός
έτους έως κάθειρξη έξι ετών [βλ. άρθρο 83 περ. δ΄ ΠΚ]. Έστω ότι
επιβάλλεται τελικά στην Μ ποινή φυλάκισης τριών ετών. Το
γεγονός ότι η εκτιτέα ποινή μετέπεσε τελικά σε φυλάκιση είναι
θετικό για την Μ (για παράδειγμα, μπορεί να ανασταλεί η
εκτέλεση της ποινής βάσει του άρθρου 99 ΠΚ), ωστόσο δεν
επιδρά στον χαρακτήρα του εγκλήματος, που παραμένει
κακούργημα βάσει του άρθρου 19 ΠΚ.
• Παράδειγμα 3: Έστω ότι ο Κ εισέρχεται σε ιερό ναό και αφαιρεί
εικόνα της Παναγίας, με σκοπό να την πωλήσει και να
αποκομίσει κέρδος [διακεκριμένη κλοπή κατ’ άρθρο 374 παρ.
1α΄ ΠΚ , με απειλούμενη ποινή κάθειρξη από πέντε έως δέκα
έτη και χρηματική ποινή]. Στην πράξη του αυτή υποστηρίζεται
από τον Τ, ο οποίος φυλάει «τσίλιες». Το αδίκημα διατηρεί τον
χαρακτήρα του κακουργήματος για αμφότερους τους δράστες
[αυτουργό και συμμέτοχο], μολονότι ο Τ αντιμετωπίζει μειωμένη
ποινή [βλ. άρθρο 47 εδ. α΄ σε συνδυασμό με άρθρο 83 ΠΚ],
ανεξάρτητα από το εάν επιβληθεί στον τελευταίο κάθειρξη ή
φυλάκιση [που δεν αποκλείεται βάσει του άρθρου 83 περ. δ΄
ΠΚ].