Δωροδοκία: εγκληματοποιείς έναν άλλο άνθρωπο, ο οποίος μπορεί να τελέσει και άλλες

πράξεις στο μέλλον

Δύο είδη πρόσληψης της έννοιας του κινδύνου: μια στενή (από τη σκοπιά του δράστη) και
μια ευρεία (από τη σκοπιά του παντεπόπτη παρατηρητή), η οποία μας χρησιμεύει στο να
καθορίζουμε αν νομιμοποιείται ο ποινικός νομοθέτης να τον ποινικοποιεί.

Το σίγουρο: δεν θα χρησιμοποιηθούν για έλεγχο συνταγματικότητας αν δεν πείσουν τον

κρίνοντα εν προκειμένω ότι περιέχουν ψήγματα ορθότητας.

Πιθανότητα 1-2% να πραγματοποιηθεί ένα αποτέλεσμα. Όταν επέλθει ο θάνατος δε θα

συμβεί έτσι. Θα πρέπει να αντιδράσει ο οργανισμός με έναν εντελώς απρόβλεπτο τρόπο,
που θα προκαλέσει αυτός (ως τυχαιότητα) αυτοδύναμα τον θάνατο. Τυχαιότητα συχνά
αποκαλούμε διάφορα αίτια, που δεν εξαρτώνται από τον άνθρωπο, που συνδυάστηκαν
απρόβλεπτα για να συμβεί το αποτέλεσμα. Άρα όταν προκληθεί ο θάνατος από το εμβόλιο,
η de facto πιθανότητα θα είναι πιο μεγάλη, ώστε να θεμελιώνεται αιτιότητα.

[Τα 4 κριτήρια που βάζει η θεωρία για την επιτρεπτή διακινδύνευση της υγείας στις
ιατρικές πράξεις, αν το ξετυλίξεις θα μείνεις μόνο με τη συναίνεση. Υπάρχει περίπτωση να]

Επικινδυνότητα σε σχέση με το έννομο αγαθό: μέτρο της τιμώρησης, του αδίκου και της
ποινής

Το ποια αγαθά θα προστατέψουμε και ποια θα αφήσουμε δεν εξαρτάται από το νόμο. Τα
αγαθά υπάρχουν στην πραγματικότητα, και τέλος πάντων ορίζεται από το Σύνταγμα το ποια
είναι, το πόσο σημαντικά είναι και το κατά πόσο μπορούμε να τα προστατεύουμε κατά τη
σύγκρουσή τους με άλλα αγαθά, αρχές ή αξίες.

Επιστημονική μεθοδολογία: ξεκινάμε από το ειδικό, βλέπουμε τι θα επιλέξουμε, και μετά

αναγόμαστε στο γενικό, σε γενικές αρχές

Ως προς το έννομο αγαθό: Το ποινικό δίκαιο δε μιλάει για διαφορετικά πράγματα από αυτά
που μιλούν οι άλλοι κλάδοι του δικαίου (ιδίως το συνταγματικό δίκαιο, όπως αυτό
εφαρμόζεται από όλα πολιτικά ή διοικητικά δικαστήρια). Πρόκειται για τα δικαιώματα, τα
συμφέροντα και τους σκοπούς δημοσίου συμφέροντος που γνωρίζουμε από το
Συνταγματικό. Θα ήταν παράλογο άλλωστε (ενόψει και της αρχής της ultima ratio) να
προστατεύει πράγματα που οι άλλοι κλάδοι θεωρούν ανούσια ή σε κάθε περίπτωση
λιγότερο σημαντικά. Το συνταγματικό κρίνει και τις συγκρούσεις μεταξύ τους. Κι όλα αυτά
γιατί το Σύνταγμα είναι ένα, και διέπει και υπερτερεί και των ποινικών διατάξεων.

Αυξάνεται ο κίνδυνος κλπ μεγαλώνει ή «απλώνεται». Η υποκειμενική υπόσταση απλά

«καλύπτει» την αντικειμενική, δε μπορεί να αυξήσει την ποινή!

Υποθετική αιτιότητα: αντί να ερευνούμε αν την ίδια συμπεριφορά θα προκαλούσε και μια
άλλη ενέργεια (ισχυρισμός όλως αλυσιτελής για το θέμα μας), θα πρέπει να ερευνούμε αν
το αποτέλεσμα θα προκαλούνταν ούτως ή άλλως από την ίδια αιτία, ακόμα κι αν κάναμε
την ενδεδειγμένη ενέργεια, και ότι δεν προκλήθηκε από τη δικιά μας. Αν δηλαδή δίναμε θ
αντί για κοκαϊνή, ο ασθενής θα πέθαινε και πάλι από φυσικά αίτια (εδώ έχουμε ευθύνη
από παράλειψη, η οποία δε θα μπορούσε να αποτρέψει το αποτέλεσμα, άρα τα πράγματα
είναι εύκολα). Σε περίπτωση ενέργειας, θα πρέπει η ενέργειά μας να μην προκάλεσε το
αποτέλεσμα από διαφορετικά αίτια και με διαφορετικό τρόπο, διακόπτοντας τον αιτιώδη
σύνδεσμο.

1. Δικαίωμα εμβολιασμού
2. Αυτοπροσβολή αλλά και ετεροπροσβολή. Μπορεί να θεσπιστεί υποχρέωση σε
κάποιον να εμβολιαστεί αν έτσι μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού, ο οποίος
υπάρχει μάλιστα σε συνθήκες πανδημικής κρίσης, και τον συνακόλουθο κίνδυνο
υπερφόρτωσης των νοσοκομείων, με τι κόστος; Τι σημαίνει η γενικευμένη σκέψη
των συνεπειών μιας κρίσης;
3. Μπορεί να βασιστεί η ίδια υποχρέωση στην εξάλειψη των μεταλλάξεων;
4. Τι σηματοδοτεί και πού βασίζεται η ρητορική περί μη υποχρεωτικότητας;

Δε μπορείς να απαγορεύσεις σε έναν άνθρωπο να βλάψει τον εαυτό του για να μη

στεναχωρηθούν ή θιχτούν οι άλλοι. Ο άνθρωπος αυτός έχει δικαίωμα να βλάπτει τα
συναισθήματα των άλλων, πχ να τους χωρίζει, ασκώντας την προσωπική του ελευθερία.
Έχει δικαίωμα να αυτοτραυματίζεται και να προκαλεί βλάβη στην υγεία του, ανεξάρτητα αν
έτσι προκαλεί στο κράτος την υποχρέωση να τον περιθάλπει. Ακόμα κι αν έτσι
υπερφορτώνει το σύστημα (το κράτος άλλωστε ευθύνεται αν δεν στελεχώνει τις υπηρεσίες
του).

ΤΟ ΕΠΙΤΡΕΠΤΟ ΤΗΣ ΠΡΟ-ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ ΣΕ ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΑΔΙΚΟΥ: ΕΙΔΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ

Ειδικότερα, θα ήθελα να εξετάσω κυρίως τα εξής ζητήματα: ότι 1) κάθε 

έγκλημα θα πρέπει να είναι βλάβη ή διακινδύνευση εννόμου αγαθού (ή 
με άλλη διατύπωση, ότι θα πρέπει να είναι κοινωνική πράξη), ότι 2) 
το έννομο αγαθό δε συνιστά τυπική έννοια, αλλά πρέπει να εξετάζεται 
και να εντοπίζεται σε εμπειρική βάση, ότι 3) ο κίνδυνος και η 
διακινδύνευση είναι πραγματικά μεγέθη που θα πρέπει να ερευνώνται σε 
κάθε περίπτωση, ακόμα και στα εγκλήματα αφηρημένης διακινδύνευσης, 
4) στα περιθώρια που προσφέρει η ερμηνεία ως προς την ορθή 
οριοθέτηση των επικίνδυνων από τις ακίνδυνες πράξεις 
(Συμεωνίδου-Καστανίδου, ΠοινΔικ 2001. 638), 5) στο ερώτημα αν κάποια 
εγκλήματα αφηρημένης διακινδύνευσης όπως η οπλοκατοχή και η κατοχή 
εκρηκτικών υλών συνιστούν στην πραγματικότητα προπαρασκευαστικές 
πράξεις εγκλημάτων (Μανωλεδάκη, Γενική Θεωρία, 2004, σ. 270), 6) 
στην προϋπόθεση ότι μια πράξη πρέπει να είναι εξωτερικευμένη για να μη καταντά
τιμώρηση του φρονήματος, αλλά και 7) στο αν αρκεί αυτό 
στις προπαρασκευαστικές πράξεις ή θα πρέπει να βρίσκονται αυτές 
αρκετά "κοντά" στο έγκλημα για να πληρούται και η αρχή της 
αναλογικότητας. Ακόμα, 8) αν η εφαρμογή των παραπάνω θα πρέπει να 
περιοριστεί στο πεδίο της ερμηνείας ή αν πρέπει να αξιοποιούνται 
στον έλεγχο συνταγματικότητας.

Διατάξεις υπό εξέταση:

Οπλοκατοχή/Κατοχή εκρηκτικών/Χρήση ανιχνευτή μετάλλων

Οργάνωση ταξιδιών με σκοπό την τρομοκρατία

Δημόσια υποκίνηση μίσους ή βίας

Υπεξαίρεση

ΤΟ ΕΠΙΤΡΕΠΤΟ ΤΗΣ ΠΡΟ-ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ ΣΕ ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΑΔΙΚΟΥ

Το έγκλημα ως προσβολή εννόμου αγαθού

-θετικές και υπερθετικές προσεγγίσεις: μια σύντομη ανασκόπηση. πρόκριση της κριτικής
λειτουργίας του

-αναζήτηση ενός ορθού ορισμού για την έννοια του εννόμου αγαθού, υπό το φως -μεταξύ
άλλων- των αντίστοιχων όρων του συνταγματικού δικαίου (ελευθερία, δικαίωμα, σκοπός
δημοσίου συμφέροντος). Στην ίδια βάση, εξέταση της επιτρεπτής προστασίας ενός εννόμου
συμφέροντος, ιδίως στην περίπτωση της σύγκρουσης του με ένα άλλο δικαίωμα ή
ελευθερία (ποινική προστασία της θλίψης/ανησυχίας/σκανδαλισμού, υποκίνηση μίσους)

-η διακύμανση της ποινής ανάλογα με τη σημασία του εννόμου αγαθού στην έννομη τάξη,
την ένταση της προσβολής και το πλήθος των προσβαλλόμενων εννόμων αγαθών (αρχή
αναλογικότητας). Η υποκειμενική υπόσταση «καλύπτει» την αντικειμενική. Δε μπορεί να
επαυξήσει το άδικο, άρα ούτε και την ποινή. Κάτι που δε μπορεί να θεμελιώσει ποινή δε
μπορεί ούτε και να την επαυξήσει (βλ. και ρατσιστικό έγκλημα).

Ο κίνδυνος για έννομο αγαθό ως προϋπόθεση του ποινικού κολασμού

-οι διαβαθμίσεις του κινδύνου, όπως έχουν αποκρυσταλλωθεί στην ποινική θεωρία. Ο
κίνδυνος ως όρος θεμελίωσης αιτιώδους συνάφειας με το αποτέλεσμα, σε περίπτωση που
συμβεί (κριτική της θεωρίας της csqn - σημαντική επαύξηση). Υπέρβαση της τυχαίοτητας.
Θεωρία εξωτερικής αμέλειας Καϊάφας

-(επαρκής μελλοντική πιθανότητα προσβολής) ο κίνδυνος ως συγκεκριμένο (όχι

αφηρημένο) μέγεθος του ποινικού δικαίου (ό, τι κερδίζουμε το χάνουμε κλπ). Τα εγκλήματα
αφηρημένης διακινδύνευσης. Η σύμφωνη με το Σύνταγμα ερμηνεία αυτών και η περιστολή
της τιμώρησής τους (Συμεωνίδου-Καστανίδου, ΠοινΔικ 2001. 638). Αφηρημένης και
δημόσια υποκίνηση.

-1. Η συγκεκριμένη αντικειμενική προσφορότητα ως άγραφο στοιχείο της αντικειμενικής

υπόστασης στα εγκλήματα υπερχειλούς υποκειμενικής υπόστασης. Διάκριση της
προσφορότητας από την έννοια του κινδύνου. 2. Η απαγόρευση τιμώρησης (άλλως, η
ελαφρύτερη τιμώρηση) προπαρασκευαστικών πράξεων, όταν δε βρίσκονται αρκετά
«κοντά» στο έννομο αγαθό (δημόσια υποκίνηση μίσους) – λόγω παράβασης της αρχής
αναλογικότητας. 3. Το ζήτημα εκείνης της απρόσφορης απόπειρας που καθίσταται
πρόσφορη αν πάμε πιο πίσω. Νομοθετική κατοχύρωση της κλοπής με διάρρηξη. Απόπειρες
που γίνονται προπαρασκευαστικές πράξεις με την υιοθέτηση του αυστηρού αντικειμενικού
κριτηρίου. Νομοθετικές προτάσεις για καλύτερη προστασία των εννόμων αγαθών, που δε
καλύπτονται από τη στενή αντικειμενική θεωρία 4. Η σύμφωνη με το Σύνταγμα ερμηνεία
ορισμένων εγκλημάτων αφηρημένης διακινδύνευσης ως προπαρασκευαστικών πράξεων
(Μανωλεδάκης). Οπλοκατοχή/Κατοχή εκρηκτικών. Προ-φρονηματικό άδικο;

Η απαγόρευση της τιμώρησης του φρονήματος

-εξωτερικευμένη πράξη. η σχετική επεξεργασία στο έγκλημα της υπεξαίρεσης. «κατώφλι».

de lege ferenda: η τιμώρηση να μην ανατρέχει σε χρονικό σημείο νόμιμης δραστηριότητας
(ελεύθερου από ποινική τιμώρηση χώρου), σε συνδυασμό και με τον κίνδυνο.
Δανεισμός/χρήση της θεωρίας για την απόπειρα περί «υπέρβασης του κατωφλιού». Σε
κάθε περίπτωση δε πρέπει να αποτελεί πράξη του νου, αλλά θα πρέπει να έχει γίνει μια
«κρίσιμη ενέργεια» με την οποία ο δράστης τελεί ένα προστάδιο της διαδικασίας που
οδηγεί σε βλάβη του εννόμου αγαθού. Δεν αρκεί η εξωτερίκευση της βούλησης, αφού αυτή
συνιστά στην πραγματικότητα αποδεικτικό μέσο της υποκειμενικής υπόστασης.

Τελικά συμπεράσματα. De lege ferenda προτάσεις ή προοπτικές για άσκηση ελέγχου

συνταγματικότητας;