YANGINDAN KORUMA SİSTEMİ

YANGIN ALGILAMA SİSTEMLERİ

Yangın sistemleri iki ana kısımdan oluşur bunlar;

1. Yangın algılama sistemi; sıcaklık algılama dedektörleri ve duman dedektörlerü ile algılanır
2. Yangın söndürme sistemleri; uçakta, motor, APU, kompartımanlar, tuvalet, iniş takımı yuvası ve pnömatik
borularında yangın algılama

Sıcaklık Algılama ve Uyarı Sistemi

1. Sıcaklık Algılama ve Yangın Detektörleri (Sensörler)

İki adet dedektör bulunur. Aynı işleve sahipler ama farklı sistemlerde kullanılırlar

Bİ-METAL KONTAKT; ikiye ayrılır

I. Yarı İletken Dedektörler (Semiconductor Loop);

 Paslanmaz çelik tüp içerisinde seramik maddenini içimnden geçirilen yarı iletkenden geçirlir.
 Tek iletkenli yarı iletken algılayıcıların (Fenwal, Graviner, Edison) iletken uçlarından biri kontrol ünitesine
diğer uç ise nötre bağlanır.
 İki iletkenli algılayıcılarda (Kidde) üstteki kablo kontrol ünitesine alttaki kablo ise nötre bağlanır.
 Birden fazla algılayıcı bulunan özel yerlerde algılayıcılar birbirlerine paralel bağlanırlar.
II. Gaz Basınçlı Yangın Detektörleri (Gas Pressure Loop)
 Paslanmaz çelik tüp içerisinden geçen gazın ortam sıcaklık artışıyla basınç değeri artar.
 Basınçlı yangın detektörlerinde çift kontak bulunur.
 Monitör switch sürekli ortam basıncını denetler ve sensörün içindeki basınçla birlikte normalde kapalıdır
 Ortam sıcaklığı 200 °C den fazla ve bimetal kontağın sıcaklığı 400°C‟den fazla olduğunda sistem alarm
verir.

Uçaklarda Sıcaklık Algılama Detektörlerinin Yerleri

 Motor
 APU
 İniş Takımı Yuvası
 Pnömatik Sistem Boruları

Motorlardaki Yangın Detektörleri

Detektör elemanlarının sıcaklığı artınca direnci düşer ve kumanda kartına aşırı sıcaklık sinyali gönderilir. Sıcaklık
artmaya devam ederse, bu kez kumanda kartına yangın sinyali iletilir. Motor aşırı sıcaklık uyarısı amber lambalarla;
yangın uyarısı kırmızı lambalar ve siren ile gösterilir. Motor detektöründeki hatalar ise amber lambalarla belirlenir.
(Yangın sönerse) lambalar söner ve siren devre dışı

Local Warning; Genel alarm

Central Warning; pilotlara giden bilgiler ışığında yangının nerede olduğunu bildirir

APU Yangın Detektörleri

Detektörler çift algılayıcılı olmak zorundadır (dual loop ). Sistemde yarı iletken ve pnömatik basınç sensörleri
kullanılır.

İniş Takımı Yuvası Yangın Algılama Sistemleri

Kabin içerisini bir ağ gibi ören yarı iletken ve bi-metal kontaklı algılayıcılardan oluşur. Çift algılayıcılı sistemler
kullanılmaz.

Pnömatik Sistem Borularındaki Yangın Detektörleri

İki çeşittir;

• Spot sensörler (bi-metal kontaklar)

• Yarı iletken algılayıcılar (tek veya çift )

Uçakta dört adet yardımcı yangın koruma sistemi vardır:

• Main wheel well fire detection [Ana iniş takımı yuvası yangın bulma],
• Wing and lower aft body (wing/body) overheat detection [Kanat ve arka alt gövde (kanat/gövde) aşırı
sıcaklık bulma]
• Lavatory fire extinguishers [Tuvalet yangın söndürücüleri]
• Lavatory smoke detection [Tuvalet duman bulma]

İniş takımı yuvası dedektörleri

• Detektör sıcaklığı 400°F/204°C sıcaklığa ulaştığında kumanda devresi devreye girer

• Kanat/gövde aşırı sıcaklık detektöründe bu değer 310°F/155°C veya 255°F/125°C kadardır.
• Alet 8 V DC gerilim ile çalışır

Duman Detektörleri

• Kargo bölümünde
• Tuvaletlerde(lavabo)
• Aviyonik bölümünde

Uçaklarda kullanılan duman detektörleri iki çeşittir:

• Optik tip duman detektörü

• İyonizasyon(radyoaktif) tip duman detektörleri

Optik Tip Duman Dedektörleri

Dedektörün içerisine duman girdiği zaman ışık bölünür ve alarm tetiklenir. Fotoelektrik duman dedektörü de denilen
bu tür yangını erken aşamada tespit etmede etkindir.

Testi ise;

• Foto direncin karşısına bir test lambası konulur.

• Pilot sistemi test etmek için düğmeye bastığında lamba yanar ve ışık foto direncin üzerine düşer.
• Düşen ışık foto direncin değerini azaltır ve sistem alarm verir.

İyonizasyon (Radyoaktif) Tip Duman Detektörleri

İyonizasyon duman detektörleri dumanın havadaki moleküler ağırlığını algılar. Çünkü temiz havanın moleküler
yapısı hafif, kirli havanın moleküler yapısı ağırdır.
Slayt8 bitti

YANGIN SÖNDÜRME DEDEKTÖRLERİ

1) Kargo Kompartımanı Duman Detektörleri

5 sınıfa ayrılırlar bunlar;

 A sınıfı kompartıman: Bagaj ve eşya dolaplarıdır. Yangın detektörüne veya otomatik söndürmeye gerek yok
mürettebat söndürebilir.
 B sınıfı kompartıman: Ağır ve hafif yük kompartımanıdır. Yangın algılayıcı var otosöndürme itiyacı yok
mürettebat söndürebilir.
 C sınıfı kompartıman: Uçuş esnasında ağır ve hafif yük taşıyan kısım. Yangın dedektörü ve otosöndürme de
vardır.
 D sınıfı kompartıman: Hafif yük taşıyan kargo bölümü. Yangın algılama yok otosödürme yok. O2
eksikliğinden yangın söner.
 E sınıfı kompartıman: Büyük kargo uçaklarının kompartımanı. Yangın algılama var otosöndürme gerek yok

NOT; Büyük kargo uçaklarında kanal tipi duman dedektörü kullanılır

Küçük kargo uçaklarında aynı tip iki adet tavana– birden fazla bölgeyi ise duman dedektör çiftini tavanda uygun yere

Duman detektörleri kargo kompartımanı havalandırıldığı zaman gereklidir ve şu bölümlerden oluşur:

 Duman detektörleri
 Kontrol ünit
 Kargo kontrol panel

2) Tuvalet (Lavabo) Duman Detektörü

 Çöpün yanması veya ekipmanların aşırı ısınması ile sesli ve ışıklı uyarı sistemiyle kabin görevlilerini uyarır
 Kabin personeli koltuklarının yakınında bulunan central warning switchlenir.
 Pilota ECAM sisteminde bir bölgesel uyarı gönderir
 Sistemin kontrolü için detektör üzerindeki test butonuna basılır ve sistem CMC’de bölgesel alarm verir.

3) Aviyonik Kompartımanı Duman Detektörü

 Duman detektörlerinin aviyonik kompartımanda kullanılmasına çok gerek yoktur.
 Fakat pilotun dış ortamda meydana gelen dumanın aviyonik kompartımanı etkileyip etkilemediğini
anlayabilmesi ve elektrik sisteminin zarar görmemesi için kullanılır.
 Aviyonik kompartımanında ekipman soğutma borusu outletinde bir tane duman detektör mevcuttur.
 Sonrasında ise ECAM göstergesine pilotu uyaran bir bilgiye dönüşür.

YANGIN SÖNDÜRME SİSTEMLERİ

Yangın Tipleri
  A tipi yangın ağaç, kâğıt, giysi gibi maddelerin yanması sonucu oluşur.
 B tipi yangın, yakıt ve yağ gibi sıvı maddelerin yanmasıyla oluşan yangın tipi.
 C tipi yangın, yanıcı ve parlayıcı gazların yanmasıyla oluşan yangın tipidir.
 D tipi yangın, alüminyum, magnezyum gibi metallerin yanmasıyla oluşan yangın tipidir.

Yangın Bölgeleri ve Yangın Tipleri

• Yolcu kabini, tuvaletler, kokpit gibi yerlerde A tipi yangın

• Motor, APU gibi yerlerde B tipi yangın
• Kargo kompartımanında A,B,C tipi yangın
• Lastik ile fren ünitesinde ve A,B,C sınıfı yangınların söndürülemediği yerlerde D tipi yangın olarak meydana gelir

Yangın Söndürme Maddeleri

Su, halon gazı, karbondioksit gazı ve kuru kimyasal tozlardır.

1) Su;
 Soğutma ve oksijeni kesme ile yangın söndürür.
 Dezavantajı ise elektrik sistemlerine zarar vermesi ve kullanıldığı alanlarda geniş kirlenmelere neden
olmasıdır.

2) Halon Gazı;
 Yolcu kabinleri ve kargo bölümlerinde B ve C tipi yangınların söndürme
 A tipi yangının ilk başlangıç anında kullanılırsa etkili olabilir
 Ozon tabakasına zarar verir yasaklanmıştır
 Gazın avantajı yangın bölgesini yanan madde ile kimyasal reaksiyona girerek çok küçük bir miktarla
söndürmesidir. Elektrik sistemlerine zarar vermez.
 Kullanıldığı ortamlarda görüş mesafesini azaltmaz, çevreye artık madde bırakmaz, yangın bölgesinde de
kirlilik oluşturmaz.

I. Halon 1301 (BTM)

Uçaklarda otomatik söndürme sistemlerinde kullanılır. Sıvıdır. Soğuk bir gazdır. Tehlikelidir. Kaynama sıcaklığı -60

II. Halon 1211 (BCF)

Taşınabilir yangın söndürücülerde kullanılır. Kaynama sıcaklığı 0 derece. 4 metre mesafeden uygulanabilir.

3) Karbondioksit Gazı (CO2)

 Hangar ve atölyelerde kullanılır. Uçakta çok kullanılmaz
 Elektrik yangınlarında kullanılmalıdır.
 -70 derecede tüpte saklanır gazla direkt temas kurmak ciddi sorunlara yol açabilir.

4) Kuru Kimyasal Tozlar

 Bütün yangın tiplerinin söndürülmesinde kullanılır.
 Yanan maddenin havayla olan temasını keser.
 Genellikle kargo kompartımanında kullanılır