Professional Documents
Culture Documents
Тема :
Кандидат : Ментор :
Александра Лазарова Проф. д-р.Саво Ашталкоски
Скопје, 2022
Листа на кратенки:
(GIZ)The Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit - Германското друштво за
меѓународна соработка (ГИЗ)
ЦРПМ – Центар за истражување и креирање политики
UNDP – УНДП – програмата за развој на Обединетите нации
ЕЦА – Економска климатска агенција (Economic Climate Agency)
СПЦ – Агенција за помали грантови ( Small grant agency )
Листа на слики:
Листа на графикони:
1
СОДРЖИНА
Листа на кратенки:....................................................................................................................................1
Листа на слики:..........................................................................................................................................1
Листа на графикони:..................................................................................................................................1
СОДРЖИНА.............................................................................................................................................2
Апстракт...................................................................................................................................................4
Abstract......................................................................................................................................................5
Вовед..........................................................................................................................................................6
1 ПОИМ И ДЕФИНИЦИИ ЗА ГРАД СКОПЈЕ.............................................................................8
1.1 Визија и мисија на град Скопје.............................................................................................9
1.1.1 Визија..................................................................................................................................9
1.2 Органи на градот Скопје и општините на градот Скопје..............................................11
1.3 Надлежности на градот Скопје и општините во градот Скопје....................................11
1.4 Финансирање на градот Скопје и општините во градот Скопје...................................13
2 АЛТЕРНАТИВНО ФИНАНСИРАЊЕ НА ПРОЕКТИ...........................................................14
2.1 Што опфаќа иновативноста.................................................................................................17
2.2 Досегашни активности во доменот на иновативното финансирање............................21
2.2.1 План за финансирање на растот 2022 – 2026.................................................................21
2.3 Примери од светот кои користат алетернативни начини на финансирање на
проекти................................................................................................................................................22
3 АЛТЕРНАТИВНО ФИНАНСИРАЊЕ НА ПРОЕКТИ НА ГРАД СКОПЈЕ...................23
3.1 Проект Велоштад...................................................................................................................24
3.1.1 Активност:........................................................................................................................24
3.1.2 Пристап.............................................................................................................................25
3.1.3 Резултати..........................................................................................................................25
3.2 Канта.мк – еко мобилна апликација..................................................................................26
3.2.1 Краток опис на решението..............................................................................................27
3.2.2 Очекувано влијание од имплементација на решението................................................27
3.3 Поддршка на процес за оценка на реализацијата на стратегијата Отпорно Скопје. 28
3.3.1 Финансирање....................................................................................................................28
3.4 Поддршка во воспоставувањето на Развоен Институт Скопје......................................29
2
3.4.1 Цели и активности...........................................................................................................29
3.4.2 Резултати..........................................................................................................................29
3.4.3 Финансии:.........................................................................................................................30
4 ЗАКЛУЧОК......................................................................................................................................31
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА:...............................................................................................................33
3
Апстракт
4
Abstract
This thesis aims to identify alternative ways of financing the city of Skopje for projects that are
of special importance for the city and local municipalities. The city of Skopje, as well as world
cities that are growing rapidly and with the trend of globalization, have a growing need to find
alternative ways of investing in projects that are crucially important for the development of the
city.
Budgets and state investments themselves are not enough to cover every innovative project, so
the concepts of investing in projects that build the future of cities are changing.
In the city of Skopje, there are projects that are financed in alternative ways, whose purpose of
existence is a better, easier and better quality of life in the city of Skopje and the municipalities
of the city of Skopje.
5
Вовед
6
Како главен град на Република Северна Македонија, градот Скопје има свои
надлежности кои се пропишани со закон и според кои се прави планирање и уредување
на просторот, надлежности, односно работи од јавен интерес на граѓаните на овој град и
работите од локално значење на градот Скопје.
Според закон за град Скопје, градот се грижи за заштита на животната средина и
природата, за локалниот економски развој каде спаѓа планирањето на локалниот
економски развој, комуналните дејности, локалниот економски равој, културата,
образованието, спортот, социјалната и детска грижа, здравствената заштита,
противпожарната заштита и надзор над вршење работи и инфраструктурни проекти кои се
во надлежност на градот.
Од таа причина со која јасно се утврдува дека градот Скопје е посебна единица на
локалната самоуправа кој има својство на правно лице така и град Скопје е правен субјект
кој финансиите ги обезбедува од буџетот кој во најголем дел не може да ги задоволи
потребите за проектите кои го движат градот напред.
Важно е да се напомене дека во овој дипломски труд ќе се даде осврт на самиот град
Скопје со сите негови институционални елементи и програми за негово одржување и
функционирање согласно програмата и планот за развој, посебно со осврт на делот на
проекти кои се финансираат од алтернативни извори на финансирање.
7
1 ПОИМ И ДЕФИНИЦИИ ЗА ГРАД СКОПЈЕ
Грбот на градот Скопје има форма на штит на кој горната страна е полулак
свртен внатре, левиот и десниот горен агол на штитот го прават две коси
линии, додека долните страни се надворешно заоблени лакови што
завршуваат со врв по средината на долната оска.
Во просторот на штитот се содржани: Камениот мост со реката Вардар, тврдината Кале и
снежните врвови на Шар Планина.
Знамето на Градот Скопје е црвено, а во неговата лева горна четвртина,
8
до копјето, се наоѓа грбот на Градот втиснат со жолта боја.
Сите одредби кои важат за локалната самооуправа согласно законот за локална
самоуправа се однесуваат и на градот Скопје.2
Властите на градот Скопје и властите на општините во градот Скопје ги
извршуваат своите должности во областите определени со Уставот на Република Северна
Македонија во градот Скопје.
Властите на градот Скопје извршуваат задачи од локално значење кои се
оперативно неделиви и подеднакво важни за целиот регион на градот Скопје. Органите
на општините во градот Скопје извршуваат важни локални задачи кои функционално се
разликуваат една од друга врз основа на нивните карактеристики.
1.1.1 Визија
Скопје е град со високо развиена инфраструктура и сообраќај на мобилност, зелен
и еколошки чист град, посакувана туристичка дестинација, мултиетнички, културен,
образовен и високо развиен бизнис центар.
Мисија
Градот Скопје со својата модерна, ефикасна, европски образована градска
администрција создава услови за високо квалитетен живот на своите граѓани, како и за
успешно и просперитетно функционирање наделовните субјекти.
Вредности
Вредностите се од особено значење за секоја индивидуа и за секоја организација, а
кога станува збор за јавната администрација има посебно значење се кое рефлектира на
корисниците преку клиенти на испораката на услугите кон нив. Со цел да се обезбеди
успех како на личен план така и на организациско ниво, вредностите треба да се
практикуваат и да сеустановат во сите процеси и услуги. Вредностите се битни, помагаат
градот да расте и да се развива, како на личен план, така и на ниво на организација на
Град Скопје. Со вредностите се креира иднината што градот сака секој свој граѓанин да
ја живее и тоа се случува преку процесот на донесување одлуки, во кои се втемелени
10
Флексибилност – вработените на Град Скопје се стремат кон флексибилност во
своето работење демонстрирано преку спремноста да одговорат на променетите услови и
очекувања, имајќи го секогаш во предвид професионалниот начин на работење.
Инклузивност – вработените на Град Скопје со гордост се во служба на сите
граѓани на територијата на градот Скопје, без оглед на нивната верска определба,
возраст, пол, националност, сексуална ориентација, политичка определба и/или посебни
потреби.
Точност – вработените на Град Скопје се стремат за почитување на поставените
рокови и навремено исполнување на сите поставени задачи.
Достапност – вработените на Град Скопје со гордост се ставаат во служба на
граѓаните и се на располагање за нивни определени потреби, кон кои се пристапува со
внимание и соодветна почит.3
11
на град Скопје.
Важно е да се нагласи дека во надлежноситите на градот е и заштитата на животната
средина и природата согласно која се заштитува истата, се перземаат мерки за да не
дојде до загадување на водата, воздухот, почвата, заштитата од бучава и нејонизирачко
зрачење на територијата на градот.4
Во надлежност на градот спаѓа и многу важниот сегмент односно
економскиот локален развој кој ќе биде и дел од главната тема на овој дипломски труд.
Планирањата на локалниот економски развој, утврдувањето на развојните
економскиструктурни приоритети кои се на ниво на градот Скопје, за кои се води
развојна економска политика и се утврдваат стратегии и се дава поддршка на развојот.
Во овој сеглент на градот Скопје спаѓа и она што е најважно за оваа тема а тоа е
развојот и поттикнување на актернативни начини на финансирање. Градот Скопје е
надлежен и за комуналните дејности во градот, културата, Образованието со основање,
финансирање и учество на свои претставници во органите на управувањето на јавните
средни училишта и се поврзано со нивно не пречено функционирање; Спортот,
Социјалната и детска заштита, Здравствената заштита, Заштитата и спасување,
противпожарната заштита, Надзор над вршење на работите од надлежност на градот
Скопје.5
Согласно надлежностите кои ги има градот Скопје, свои надлежности имаат и
општините во градот Скопје во однос на планирањето и уредувањето на просторот,
заштитата на животната средина и природата секоја општина за својот дел, исто секоја
од општините имаат одговороност и во локалниот развој на самата општина,
комуналните дејности, културата, образованието, социјалната и детската заштита,
здравствената заштита, заштита и спасување на материјалните добра и луѓето кои се дел
од општината и надзор над објектите кои се во домен на секоја општина.
Општините во градот Скопје, во согласност со начелото на субсидијарност а во рамки
на законот имаат право на подрачјето на општината да вршат работи од јавен интерес и
од значење за општината со цел подобро живеење на жителите на таа општина.
4
Ибид
5
Ибид
12
1.4 Финансирање на градот Скопје и општините во градот Скопје
7
Закон за финансирање на единици на ликанната самоуправа (пречистен текст во МФ)
објавен во Службен весник бр. 61/04, 96/04, 97/07, 156/09, 47/11 и 192/15)
8
Ибид
14
2 АЛТЕРНАТИВНО ФИНАНСИРАЊЕ НА ПРОЕКТИ
Градот Скопје како и општините во градот Скопје имаат проекти кои се финансираат
по стандарден пат односно од буџетот, низа одредени проекти кои се капитални
инвестиции и се важни за инфраструктурата и доброто на градот Скопје и општините на
градот Скопје, важна и неизбежна компонента се алтернативните финансирања. 9
Феноменот на финансирање на големи јавни работи со капитал од приватни извори
датира од средновековно време. Во 12 век, британската круна преговарала за заем за
развој на рудниците за сребро во Девон со италијанска трговска банка.
Во текот на 18 век, во САД биле изградени приватни патарини, а во 1863 година во
Лондон било отворено првото подземен транспорт во светот, финансирано со приватни
пари. Една од поголемите инфраструктурни реализации во тоа време, изградбата на
Суецкиот канал, била спроведена како приватен проект. Француските дипломати добиле
право да го градат и да го водат каналот 99 години преку приватна компанија. Со цел да се
договорат финансиите, акциите биле продадени на инвеститори низ Европа и Отоманската
империја. По завршувањето на периодот на концесија, каналот стана сопственост на
египетската влада.10
Дури кон крајот на 19 век јавното финансирање на големи инфраструктурни проекти
почнува да доминира во приватните финансии и овој тренд продолжува во поголемиот дел
од 20 век.
Меѓутоа, од раните 1980-ти, финансирањето на големите инфраструктурни проекти од
приватниот сектор доживуваат силно експанзија. Ова се должи на промената на деловната
клима што го следела бранот на приватизација и дерегулација во последните петнаесет
години.11
Дерегулацијата и приватизацијата, исто така, влијаеа на меѓународните финансиски
пазари кои беа сведоци на феноменална експанзија и во однос на обемот и различноста во
текот на изминатите децении. Глобалниот пазар за финансирање проекти драматично
9
Ballestero, E (2000): Project finance: a multi-criteria approach to arbitration, Journal of the Operational Research
Society,
10
Buljevich, E. & Y. S. Park (1999): Project financing and the international financial markets,
Kluwer Academic Publishers: Norwell
11
Brealey, R. & S. C. Myers (2000): Principles of corporate finance, 6th ed., McGraw-Hill
Companies Inc: U.K.
15
порасна во текот на последните години, во 1994 година изнесуваше 17 милијарди
американски долари, а денес, финансирањето од банки, агенции и обврзници што се
користат во трансакциите за финансирање на проекти се многу над 50 милијарди долари
со историски максимум во 1997 година, кога достигна речиси 75 милијарди долари. Во
Шведска, Договорот од Мастрихт од 1992 година влијаеше на пазарот на капитал. Кога
Шведска стана членка на Европската унија, земјата почна да ги следи критериумите за
конвергенција за економска и монетарна интеграција на ЕУ. Средство за ограничување на
буџетскиот дефицит и националниот долг стана да му се дозволи на приватниот сектор да
финансира големи инфраструктурни проекти.12
Со ова целта на дипломската работа е да се опише и анализира како градот Скопје и
општините кои се дел од градот Скопје се креираат линкови и соработки за алтернативни
начини на финансирање на структурни и капитални проекти кои се од круцијална
важност за градот Скопје и општините во градот Скопје а при тоа за нив не се предвидени
пари согласно буџет или регуларни инвестициски фондови.
Иновативните финансии се однесуваат на сите механизми на иницијативи, кои
обезбедуваат финансии преку инволвирањето на јавниот сектор во исполнувањето на
Агендата за одржливиот развој 2030.13
Со тоа иновативното финансирање на развојот треба да обезбеди дополнување (некаде и
целосна замена) на традиционалните извори и механизми на финансирање.
Со оглед на тоа што глобалната економија се движи со се поголема брзина,
традиционален финансиски инструмент во развиените пазарни стопанства се уште може
да се смета за иновативен во транзициские економии. Со оглед на брзиот демографски и
економски раст во многу градови во светот, инвестиции во високо квалитетна урбана
инфраструктура се очајно потребни. Поради недостатоците во општинските буџети,
градовите се повеќе гледаат на поширок опсег на опции за финансирање за да ги
премостат своите инфраструктурни потреби, особено во партнерство со приватниот
сектор.
Овие недостатоци резултираат со помалку одржливи проекти, од кои некои можат да
станат значителен товар за граѓаните.
12
Shaugnessy, H. (1995): Ed., Project finance in Europe, Wiley, Inc: Chichester
13
Lindfield, M., Teipelke, R. (2022) How to Finance urban Infrastructure, C40, Finance Facility
16
2.1 Што опфаќа иновативноста
17
Ресурсите, управувањето со политиките, социјалните услуги, енергијата,
планирањето, економијата, влијанието врз животната средина итн. се сите аспекти на
одржливоста. За институциите, ова подразбира повторно измислување на основните
процедури со цел да се зголеми можноста за оригинална мисла и инвентивна активност
како и барање решенија за актуелните прашања.
18
приоритетни области,
Со ангажирање јавни срества и средства од меѓународните развојни
партнери се охрабрува и повеќекратно се мобилизира дополнителен
приватен капитал (концептот на левериџ).14
19
Климатските финансии се насочени кон напорите за намалување на емисиите на
стакленички гасови и целат кон намалување на ранливоста притоа обезбедувајќи ја и
зголемувајќи ја отпорноста на човековите системи и екосистемите кон негативното
влијание на климатските промени.
Инклузивните финансии се финансиски услуги и производи наменети за да му
помогнат на населението со низок доход, односно ранливите категории на граѓани.
Одржливите финансии се однесуваат на вклучување на економските, еколошките,
социјалните аспекти, и аспектите на управувањето при донесувањето на одлуките за
долгорочно инвестирање во одржливи економски активности и проекти.
БДП по жители само 42% од просечниот БДП ...реалната економска конвергенција треба да
по жителна ЕУ-27 во 2021година и... се забрза со посилна инвестициска активност.
БДП по жител како процент од европскиот
Бруто инвестиции како процент од БДП(2019-
просек(ЕУ-27),според парите на куповна моќ 2025)
20
Макроекономски контекст Фискалниот простор и просторот за
натамошни задолжувања е стеснет;
Оттука и идејата за поефикасна
употреба најавните пари за
воведување на иновативни алатки и
механизми за финансирање на
одржливиот развој.
15
Стојков, А., Иновативно финансирање на одржливиот развој, Правен факултет „Јустинијан Први“ при
Универзитетот Св. Кирил и Методиј во Скопје
21
Слика бр.10: План за финансирање на растот 2022 – 2026
16
de Lemos, T. & M. Betts et al. (2000): From Concessions to project finance and the private finance initiative,
Journal of Project Finance, Vol. 6, Issue 3, Euromoney Publications PLC
22
• Одделенијата за јавна безбедност можат да користат предвидлива аналитика за да ги
таргетираат жариштата за криминал.
Интегрирањето на интелигентна инфраструктура со поврзување низ целиот град и
аналитика на податоци - три основи на паметен град - обезбедува ситуациона свест што
овозможува некои неверојатни случувања.17
На пример, Сингапур ги собира податоците за да ги предвиди сообраќајните метежи
додека сè уште има време да ги минимизира нивните ефекти. Рио де Жанеиро може да
предвиди точно каде ќе се појават поплави од одредена бура, така што екипите за итни
случаи и тимовите за евакуација знаат само каде да одат.18
17
Ahmed, P. & X. Fang (1999): Project finance in developing countries, International Finance Corporation:
Washington D.C., USA
18
Berst, J. (2022) Smart Cities Financing Guide, expert analysis of 28 municipal finance tools for city leaders
investing in the future, Developed by the Center for Urban Innovation at Arizona State University
23
3.1 Проект Велоштад
24
Фаза 3: промоција на решението и воспоставување на партнерства за имплементација
Фаза 4: Имплементација на решението и промоција
3.1.2 Пристап
Целиот проект бил воден според методологијата на Дизајнерско размислување која го
става корисникот во центарот на решението и обезбедува изнаоѓање на решенија кои
соодветно ги адресираат проблемите/предизвиците на истите.
3.1.3 Резултати
Отворен првиот Велоштад во Скопје во склоп на Транспортен центар
Активирани околу 50 граѓани во процесот на дизајнирање на вело паркингот
10-тина претставници од јавниот сектор запознаени со пристапот на ко-
дизајнирање со цел ефективно адресирање на проблемите/предизвиците и
обезбедување на транспарентност на процесите
Зајакната соработката меѓу градот, јавните претпријатија, приватниот сектор,
невладините и интернационалните организации кои работат во МК, прикажана
преку заедничкото ко-финансирање на проектот
Ревитализиран еден јавен простор
Проектот се реализира со финансиска и техничка поддршка од страна на Германското
друштво за меѓународна соработка (GIZ - The Deutsche Gesellschaft für
InternationaleZusammenarbeit) преку компонентата за спроведување на активна мерка за
развој на велосипедската инфраструктура и проектот Градови на иднината на Југо-источна
Европа кој го спроведува СмартАп Лабораторија за социјални иновации, организација
која истовремено го води Центарот за иновации на Град Скопје – Скопје Лаб, и Градот
Скопје.
25
3.2 Канта.мк – еко мобилна апликација
26
3.2.1 Краток опис на решението
27
СкопјеЛаб. Финансирана е од страна на ЦРПМ – Центар за истражување и креирање
политики
28
3.4 Поддршка во воспоставувањето на Развоен Институт Скопје
29
3.4.3 Финансии:
Проектот е финансиран од Град Скопје, Универзитетот Св. Кирил и Методиј – Скопје,
УНДП, Смарт ап и климате кик, ко-основач од страна на Европската унија
30
4 ЗАКЛУЧОК
31
збор за градовите како оние кои бараат алтернативни начини на финансирање на проекти
кои во реалноста, тешко се исплаќаат.
Сепак, кога се работи за инфраструктурни проекти за градовите и за нивните идеи како да
станат попривлечни места за живеење, или како да го олеснат живеењето на граѓаните во
градот, емисијата на обврзници не е погодна за краткорочни заеми. Локалните извори на
капитал не даваат долгорочни заеми поради нивната мала големина. Затоа овде може
слободно да се дојде до заклучок дека обврзниците се добри за долгорочни проекти кои се
исплаќаат со децении или со години во една деценија и се функционални за градовите.
Регионите се исто така важечки фактор кој игра голема улога во алтернативното
инвестирање. Пример може да се земе Белград како главен град на република Србија кој
добива многу поголеми средства од УНДП и од Европската банка за нивните
инфраструктурни проекти и за подобрување на граадот. Самата големина на градот од
нивните вработени бара поголема решителност во пакување на еден проект кој треба да
алтернативно да се финансира а со самото тоа и парите кои се бараат во алтернативното
финансирање се поголеми и сумите кои се одобруваат се помали.
Во градот Скопје регионално иако е главен град на Република Северна Македонија
капиталните проекти имаат визија за алтернативни начини за финансирање на истите, но
важна структурна компонента како што веќе горе е напоменато е големината на градот.
Скопје според пописот кој се одржа има околу 507 000 жители што е занемарлива бројка
во однос на други главни градови но сепак и бројка која споредено со помали држави има
иницијативи и идеи како да на алтернативни начини да се финансираат проектите кои
градот активно ги истражува.
32
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА:
33