ปญฺญา โลกสฺสึ ปชฺโชโต

ปัญญาเป็นแสงแสดงสว่างในโลก
ณ บัดนี้ จะได้วิสัชนาธรรมะในเรื่องสติสัมปชัญญะ เป็นเครื่องประดับสติ
ปัญญา ส่งเสริมศรัทธา ความเชื่อ และวิริยะ ความพากเพียรของท่านทั้งหลาย
ที่เป็นพุทธบริษัทให้เจริญงอกงามก้าวหน้าในทางแห่งพระศาสนาของสมเด็จ
พระบรมศาสดาอันเป็นที่พึ่งของสัตว์ทั้งหลาย ธรรมเทศนานี้เป็นธรรมเทศนา
เนื่องในวันพระ ณ วัดเนรัญชราราม
ตรุษไทย เป็นวันเปลี่ยนปี นักษัตรตามหลักโหราศาสตร์ไทย โดยคำว่าตรุษนั้น
เป็นภาษาสันสกฤต ภาษาสันสกฤต สํสฺกฺฤต เป็นภาษาคลาสสิกในเอเชียใต้ที่
อยู่ในสาขาอินโด-อารยันของตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปี ยน ภาษานี้เกิดขึ้นใน
เอเชียใต้หลังจากที่ภาษารุ่นก่อนหน้าได้แพร่กระจายไปที่นั่นจากทาง
ตะวันตกเฉียงเหนือในยุคสัมฤทธิ์ ตอนปลาย แปลว่าตัด หรือการสิ้นไป
วันตรุษจึงถือเป็นวันสิ้นปี ของคนไทยมาแต่โบราณ โดยประเพณีนี้สืบทอดมา
ตั้งแต่สมัยสุโขทัยคู่กับประเพณีสงกรานต์ซึ่งเป็นวันขึ้นปี ใหม่มาแต่โบราณ จึง
มักเรียกรวมกันว่า
ประเพณีตรุษสงกรานต์ ซึ่งหมายถึงวันส่งท้ายปี เก่าต้อนรับปี ใหม่ โดย
ประเพณีตรุษไทย จะมี 2 วัน คือวันสิ้นนักษัตรเก่าและวันเริ่มนักษัตรใหม่ มี
กำหนดคือ วันแรม 15 ค่ำ เดือน 4 ถือว่าเป็นวันสิ้นนักษัตรเดิม และวันขึ้น
1 ค่ำเดือน 5 ถือเป็นวันเริ่มต้นนักษัตรใหม่ ตามการนับแบบจันทรคติ ตาม
โหราศาสตร์จากชาวตะวันตก แต่แม้จะกำหนดให้วันสงกรานต์เป็นวันปี
ใหม่ของไทย แต่เกณฑ์การเปลี่ยนปี นักษัตรก็ยังใช้วันตรุษเป็นเกณฑ์ เพราะ
แนวคิด
12 นักษัตรเป็นแนวคิดทางชาวเอเซียมานานเป็นพันปี แล้ว ซึ่งชาวเอเซีย
ใช้หลักโหราศาสตร์ทางจันทรคติมาเก่าก่อน ทั้งนี้ คนไทยแต่โบราณเชื่อว่าใน
วันตรุษนี้ เทวดาผู้ดูแลโลก ดูแลประเทศ ดูแลเมือง จะเปลี่ยนแปลงผู้มาทำ
หน้าที่ จึงควรจัดเทวตาทำพิธีบรวงสรวงต้อนรับเทวดาที่มาใหม่และ

ขอบคุณเทวดาที่เคยปกปักรักษา เช่น ทำข้าวแช่ เพื่อถวายพระสยามเทวาธิ

ราช พระเสื้อเมืองทรงเมือง พระเสื้อวัดทรงวัด เป็นต้น โดยมีความเชื่อว่าถ้า
สตรีได้กินข้าวแช่ที่เสสัง ลามาจากการถวายเทวดาเหล่านั้นแล้ว จะทำให้ได้
บุตรธิดาที่หน้าตาดี แข็งแรงสุขภาพดี และฉลาดเฉลียว ถ้าหญิงที่ตั้งครรภ์กิน

จะคลอดบุตรง่าย ปลอดภัย บุตรธิดาที่เกิดมาจะมีหน้าตาดี แข็งแรง

สุขภาพดี ฉลาดเฉลียว หญิงที่มีลูกยากก็จะได้บุตรธิดาตามความปรารถนาแต่
ปัจจุบันได้เปลี่ยนให้วันสงกรานต์เป็นวันปี ใหม่ ประเพณีการทำข้าวแช่เป็นเทว
ตาจึงเปลี่ยนเป็นวันสงกรานต์แทน โดยประเพณีนี้เป็นประเพณีที่ชาวมอญยัง
รักษาอยู่
ปัญญา แปลว่า ความรู้ทั่ว คือรู้ทั่วถึงเหตุถึงผล รู้อย่างชัดเจน, รู้เรื่องบาป
บุญคุณโทษ, รู้สิ่งที่ควรทำควรเว้น เป็นต้น เป็นธรรมที่คอยกำกับศรัทธา เพื่อ
ให้เชื่อประกอบด้วยเหตุผล ไม่ให้หลงเชื่ออย่างงมงาย
ในสังคีติสูตร พระสารีบุตรกล่าวว่า ปัญญา ทำให้เกิดได้ 3 วิธี คือโดย
การสดับตรับฟัง การศึกษาเล่าเรียน (สุตมยปัญญา ปัญญาที่เกิดจากการฟัง)
โดยการคิดค้น การตรึกตรอง (จินตามยปัญญา ปัญญาที่เกิดจากการคิด) โดย
การอบรมจิต การเจริญภาวนา (ภาวนามยปัญญา ปัญญาที่เกิดจากการอบรม)

หลักธรรมทางพระพุทธศาสนาที่เกี่ยวข้องกับปัญญา 3 อย่างคือ
1. กาลามสูตร จัดเป็นสุตามยปัญญา
2. โยนิโสมนสิการ จัดเป็นจินตามยปัญญา
3. สมถะและวิปัสสนา จัดเป็นภาวนามยปัญญา
 กาลามสูตร เรียกอีกอย่างว่า เกสปุตตสูตร คือ พระสูตรที่พระโคตมพุทธ
เจ้าทรงแสดงแก่ชาวกาลามะ หมู่บ้านเกสปุตตนิคม แคว้นโกศล กาลามสูตร
เป็นหลักแห่งความเชื่อที่พระพุทธองค์ทรงวางไว้ให้แก่พุทธศาสนิกชน ไม่ให้
เชื่อสิ่งใด ๆ อย่างงมงายโดยไม่ใช้ปัญญาพิจารณาให้เห็นจริงถึงคุณโทษหรือดี
ไม่ดีก่อนเชื่อ มีอยู่ 10 ประการ ได้แก่[2]
1 มา อนุสฺสวเนน – อย่าเพิ่งเชื่อเพราะฟังตามกันมา ๒ มา ปรมฺปราย – อย่า
เพิ่งเชื่อเพราะถือสืบกันมา ๓ มา อิติกิราย – อย่าเพิ่งเชื่อเพราะข่าวเล่า
ลือ๔ มา ปิ ฏกสมฺปทาเนน – อย่าเพิ่งเชื่อเพราะมีในตำรา ๕ มา ตกฺกเหตุ
- อย่าเพิ่งเชื่อเพราะตรรกะ ๖ มา นยเหตุ - อย่าเพิ่งเชื่อเพราะอนุมาน

๗ มา อาการปริวิตกฺเกน – อย่าเพิ่งเชื่อเพราะลักษณะอาการที่ปราก
๘ มา ทิฎฐินิชฺฌานกฺขนฺติยา - อย่าเพิ่งเชื่อเพราะตรงกับความคิดของตน
๙ มา ภพฺพรูปตา - อย่าเพิ่งเชื่อเพราะดูน่าเชื่อถือ
๑๐ มา สมโณ โน ครูติ - อย่าเพิ่งเชื่อเพราะเป็นครูของตน
แสดงพระธรรมเทศก์นามาก็พอสมควรแก่เวลา จึงขอยุติพระธรรมเทศนาลง
คงไว้แต่เพียงเท่านี้ เอวังก็มีด้วยประการฉะนี้
อารยัน (Aryan) หรือ อริยกะ เป็นชนเผ่าหนึ่งที่อาศัยอยู่ในเอเชียกลาง
บริเวณทุ่งหญ้าอันเป็นที่ราบเหนือทะเลสาบแค็สเปี้ ยน (Caspian) ทาง
ตอนใต้ของประเทศรัสเซียปัจจุบัน
เมื่อประมาณ ๒๐๐๐ ปี ก่อน พ.ศ. ต่อมาเมื่อประมาณ ๑๐๐๐ ปี ก่อน พ.ศ.
พวกอารยันกลุ่มหนึ่งได้อพยพออกจากพื้นที่เอเชียกลางลงมาทางตอนใต้ข้าม
ภูเขาหิมาลัยเข้ามาทางตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศอินเดีย อารยันเป็นชน
เผ่าผู้มี
ความสามารถในการทำศึกสงครามเป็นอย่างมาก จึงลุกไล่เผ่าชนพื้นเมืองเดิม
คือ พวกมิลักขะ ที่อาศัยอยู่ก่อนให้ออกไปจากพื้นที่ พร้อมกับได้ทำลายเมือง
และหมู่บ้านของชนเผ่าพื้นเมืองเดิมลงได้อย่างราบคาบ

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ตรัสโดยไม่แน่พระทัยว่านคร

เหล่านี้ กบิลพสดุ์ เทวทหะ รามคาม มีวิธีปหครองอย่างไร ไม่ได้กล่าวไว้ซัด แต่
สันนิษฐานตามประเพณี ชนบทเหล่านี้ปกครองโดย สามัคคีธรรม แต่เรื่องเชื่อชาติ
ทรงยืนยันว่าเป็ นอารยัน (ฝรั่ง) พระพุทธเจ้า ได้เสร็จอบัติขึ้นในพวกอริยกชาติ ใน
จังหวัดมัชฌิมชนบท ชมพูททวีป แคว้นสักกะ