Emmanuel Neiman Büyük Ustalar Gibi Düşünmek

·Emmanuel Neiman
Büyü Us aılar ~ibi

Düşünmek
BÜYÜK USTALAR GİBİ
DÜŞÜNMEK
YAYIN Nü: 185
BÜYÜK USTALAR GİBİ DÜŞÜNMEK

Emmanuel Neiman
Özgün Adı: S' entrainer cnmme un expert
©Bilge Sanat Yapım Yay. Tanı. Kağ. Turz. San. Tic. Ltd. Şti.
1. Basım Şubat 2007
ISBN: 975 - 6316 - 80 - 2
Yayın Yöıfetmeni Ahmet Nuri Yüksel

Redaksiy<\n Dr. Reşat Uzmen
Yayına Ha~layan Y. Mehmet Türe
Baskı Özener Matbaacılık
Kapak Baskı Trichrome Matbaacılık
Cilt Yedigün Mücellithanesi
BİLGE KÜLTÜR SANAT

Nuruosmaniye Cad. Kardeşler Han No: 3 Kat: 2 34110 Cağaloğlu / İSTANBUL
Tel: (0212) 520 72 53 - 513 85 04 Fax: (0212) 511 47 74
bilge@bilgeyayincilik.com www.bilgeyayincilik.com
BÜYÜK USTALAR GİBİ
DÜŞÜNMEK
Emmanuel Neiman
Çeviren
Bahadırhan Bozkurt
il
B!LGE
KCLTÜR
SANAT
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ............................. :................................................................................. 7
GİRİŞ ................................................................................................................... 9
BİRİNCİ BÖLÜM : SAVUNMA OYUNU ..................................................... 21

SAVUNMA., .................................................................................. :............. 23
TUZAK ....................................................................................................... 43
İKİNCİ BÖLÜM : HÜCUM ..................... :....................................................... 59

ŞAH ............................................................................................................. 61
MAT AGI .................................................................................................... 77
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: STRATEJİ... .................................................................. 95

PİYON OYUNU ........................................................................................ 97
PLAN ......................................................................................................... 117
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM : BERABERLİK OYUNU ...................................... 135

KALENİN KÜÇÜK HAMLELERİ ........................................................... 137
ZUGZWANG ............................................................................................ 155
BEŞİNCİ BÖLÜM: BEKLENMEYEN HAMLELER .................................... 173
ALTINCI BÖLÜM: BÜYÜK USTALARI AŞMAK ...................................... 191

PARTİLER YA DA KOMBİNEZONLAR DİZİNİ... .............................. 213
OYUNCU YER DİZİNİ .......................................................................... 217
ÖNSÖZ
Satranç insan beyninin pek çok yönden performansını arttıran bir

oyun: Tehlikeyi fark etme, gerekli önlemleri alma, tehlike yaratacak
planlar yapma, hafızayı güçlendirme, sınırsıza yakın sayıda olasılığı
dü_şünme ve yaratıcılık.
Satranca dair temel bilgilere sahip herkes daha iyi bir oyuncu olma
çabasına girer. Elinizdeki kitap tam da bu konuda imdada yetişiyor.
Yazar Emmanuel Neiman 1964 doğumlu bir Fransız Fide Ustası
(FM). Temmuz 2006'da 2358 Elo'ya ulaşmış. Satranç eğitimi konu-
sundaki çalışmalarıyla tanınıyor.
Neiman insan beyninin gösterebileceği performansın satranç bil-
gisayar programlarından çok daha ileri olduğu görüşünde. Sık sık
programların bulduğu hamlelerle büyük ustaların bulduğu hamleleri
karşılaştırıp farklılıkları gösteriyor. Bu yönüyle kitap insan beynine
bir güzelleme özelliği taşıyor.
Kitap kombinezon kurma özelliğinin geliştirilmesi ile ilgili pek
çok örnek oyun ve çalışma içeriyor. Bu kombinezonları aklımızda
tuttuğumuzda kendi oyunlarımızda kullanmak için çok önemli araç-
lara sahip oluyoruz. Güçlü bir oyuncu olmak aday hamle seçenekle-
rini arttırmakla mümkün. Tuhaf, orijinal ve kendine has fikirleri aday
hamlelerimiz arasına katabildiğimiz ve bunları tekrar kullanılabilir
kıldığımız ölçüde oyun gücümüz de artıyor. Kitap bu konuda büyük
ustaların oyunlarından verdiği örneklerle büyük katkılar sağlayacak.
Belirli bir sistem dahilinde büyük ustaların nasıl düşündüğünü ve na-
sıl oynadığını görecek, hem büyük bir hayranlık duyacak hem de
kendinizi geliştireceksiniz. Benim önerim verilen örnekleri belirli za-
man aralıklarıyla yeniden ele almanız. Böylece hafızanızda yer etme-
leri pekişecek ve oyunlarınızda gerektiği zaman bu bilgileri çağırmanız
8 I Büyük Ustalar Gibi Düşünmek
kolaylaşacak. Sizlere büyük ustalar gibi düşünmeyi öğrenme çabaları

nızda kolaylıklar ve başarılar dilerken, bu satırların kaleme alındığı sı
rada Rusya'nın Elista kentinde dünyanın en iyi iki oyuncusu Kram-
nik ile Topolov arasında gerçekleşmekte olan dünya şampiyonluğu
karşılaşmalarından 23 Eylül 2006 'da oynanan birinci oyunu sunarak
ben de çabalarınıza küçük bir katkıda bulunmak istiyorum:
Beyaz: Vladimir Kramnik (Rusya, Elo 2743)

Siyah: Veselin Topolov (Bulgaristan, Elo 2813)
1. d4 Af6 2. e4 e6 3. AB d5 4. g3 dxe4 5. Fg2 Fb4+ 6. Fd2 a5 7. Ve2 Fxd2+ 8.

Vxd2 e6 9. a4 b5 10. axb5 exb5 11. Vg5 0-0 12. Vxb5 Fa6 13. Va4 Vb6 14.
0-0 Vxb2 15. Abd2 Fb5 16. Axe4 Fxa4 17. Axb2 Fb5 18. Ae5 Ka7 19. Ff3
Abd7 20. Aee4 Kb8 21. Kfb1 g5 22. e3 g4 23. Fd1 Fe6 24. Kel Fe4 25. Aa4 Kb4
26. Ad6 Ff3 27. Fxf3 gxf3 28. Ae8 Ka8 29. Ae7+ Şg7 30. Ae6 Kb3 31. Ae5 Kb5
32. h3 Axe5 33. Kxe5 Kb2 34. Kg5+ Şh6 35. Kgxa5 Kxa5 36. Axa5 Ae4 37. Kfl
Ad2 38. Kel Ae4 39. Kf1f640. Ae6 Ad2 41. Kdl Ae4 42. Kf1Şg643. Ad8 Kb6
44. Kel h5 45. Kal h4 46. gxh4 Şh5 47. Ka2 Şxh4 48. Şh2 Şh5 49. Ke2 Şh6 50.
Ka2 Şg6 51. Ke2 Şf5 52. Ka2 Kb5 53. Ae6 Kb7 54. Ka5+ Şg6 55. Ka2 Şh5 56.
d5 e5 57. Ka4 f5 58. Axe5 Kb2 59. Ad3 Kb7 60. Kd4 Kb6 61. d6 Axd6 62. Şg3
Ae4+ 63. Şxf3 Şg5 64. h4+ Şf6 65. Kd5 Ae3 66. Kd8 Kbl 67. Kf8+ Şe6 68.
Af4+ Şe5 69. Ke8+ Şf6 70. Ah5+ Şg6 71. Ag3 Kb2 72. h5+ Şf7 73. Ke5 Adl
74. Ae2 Şf6 75. Kd5 1-0
Yaşar Mehmet Türe

Satranç Eğiticisi
GİRİŞ
"O bütün hamleleri bilir ... "
Paris'tek:i "Chess Max Center" adlı kulübün Arjantinli oyuncusu

Isidoro Y edlin, seksenli yıllarda güçlü bir oyuncudan bahsederken:
"Bütün hamleleri bilir!" derdi. Bu şakanın gerçek payı da yok değildi:
heyecan uyandıran, "dahiyane" hamlelere pek az rastlanıyor ve Kaspa-
rov gibi bir oyuncu olağanüstü hafızası ve kusursuz satranç kültürü sa-
yesinde daha önce gördüğü bu hamleleri kolaylıkla yeniden kullana-
bilirdi. Açılışlarda ya da finallerde olduğu kadar strateji hamlelerinde
de aynı şey söz konusuydu. Uzun süre taktiksel yaratıcılığın sezgisiyle
ya da safı yetenekle ilgili olduğu sanılırdı. Gerçekte, en ince ayrıntısı
na kadar hazırlanılan kombinezonlar çoğu zaman en tanıdık gelenler
oluyordu. Satranç tarihinin hayal gücü yüksek bir oyuncusunun en iyi
partilerinden birini vererek bir saygısızlık örneğine cüret edelim.
Tal - Hecht 1
Vama, 1962
1.d4 .fJ fü 2.c4 e6 3 . .fJ f3 b6
4. .fJ c3 iı..b4 5.iı..g5 iı..b7 6.e3
h6 7..th4 .txc3+ 8.bxc3 d6
9. .f:Jd2 eS 10.f3 V/!!ie7 11.e4
.fJ bd7 12. iı..d3 f8
(diyagram karşıda)
13.cS!?
Ciddi bir başlangıcın ardından a b c d e f g h
fantastik bir dokunuş. Bu piyon
1O / Büyük .Ustalar Gibi Düşünmek
fedası Kasparov tarafından Nim- Tal'in oyunlarının cazibesi bu

zoviç' e karşı pek çok kez başarıy oyuna da ilgi çekti. Objektif
la uygulandı. olarak beyazlar birkaç hamledir
13 ... dxcS 14.dxe5 ~xe5 büyük bir avantaja sahipler ve
15.~a4+c6 16.0-0 f::ıg6 kitabi hamle yerine, örneğin
~b3 beyazlara net bir öncelik
16 ... ~xc3 çok riskli, çünkü
kazandırıyor. Bu durum nispe-
17. f::ı c4 sonrası, beyazlar kazan-
ten çekingen bir rakip karşısın
dıran bir hücum başlatıyorlar: si-
da kazanmasına yetecek. Tal şık
yah şah merkezde kalıyor ve ve-
bir ödülün peşinde. Oysa şam
zir beyazlar tarafından tehdit piyon "müşteri"yi oynamıyor;
ediliyor. büyük oyunculara karşı en şüp
17.f::ıc4 heli kurbanlarını en dramatik
Bu hamle içinden çıkılamaz ve durumlarda verdi!
tahmin edilemez sonuçlar do- 19 ... bxa4 20.fx:g7 ll g8 21.itf5
ğuruyor. Eksik bir Vezir ve aynı anda ata-
17 ... ~e6 18.e5 b5 ğa kalkan üç piyonuyla hokka-
baz Tal_ yine dört ayağı üzerine
2
düşecektir.
21... f::ıxh4 22.itxe6 ila6
23.f::ıd6+@e7 24.itc4! Bütün
kombinezon bir kaypaklık üzeri-
ne kurulu. 24; .. ll xg7 25.g3
@xd6 26.itxa6 Beyazlar üst
düzey bir final yaptılar.
26... f::ıf5 27. llab1f628. l:tfd1 +
@e7 29. ll e1 + @d6 30. @f2
a b c d e f_ g h c4 31.g4 f::ıe7 32.llb7 l:tag8
33.itxc4 f::ıd5 34.itxd5 cxd5
19.e:xf6 35.llb4 llc8 36.llxa4 llxc3
Bir gün Bronstein'a "Tal'in sım 37.lla6+ @c5 38.llxf6 h5
nedir?" diye soruldu. Büyük us- 39.h3 hxg4 40.hxg4 l:th7 41.gS
ta "Taşlarını satranç tahtasının l:thS 42.llf5 llc2+ 43.@g3
merkezinde topluyor ve gerek- @c4 44.lleeS d4 45.g6 l:th1
tiği zaman kurban ediyor" diye 46.l:tcS+ ~d347.llxc2 ~xc2
cevap verdi. 48.~f4 llg149.llgS1-0
Büyük Ustalar Gibi Düşünmek / 11
Muhteşem değil mi? Aslında bu vezir feda ediliyor ve daha zayıf

Vezir fedası hiç şüphesiz "Riga bir taş yardımıyla araya aracı bir
büyücüsünün" bildiği bir başka hamle sokuluyor. Tal' in vezir fe-
fedakarlığı hatırlatıyor. Yirmi dasını hesap etmek kuşkusuz çok
sekiz yıl kadar önce, büyük Ca- güç, ama Liliental'in fikri de çok
pablanca (tam olarak Nimzoviç güzel ve orijinal. Şimdi günü-
savunması esnasında) taç sahibi
müzden bir şeylere göz atalım.
kafaların koparıcısı, korkunç Lili-
Kene - Miles
ental'in kurbanı olmuştu.
Hastings, 1976
Liliental - Capablanca 1. f::ı f3 f::ı f6 2.c4 cS 3. f::ı c3
Hastings, 1934 f::ı c6 4.e3 e6 5.d4 dS 6.cxdS
3 f::ıxdS 7 . .i.d3 cxd4 8.exd4
.i.e7 9.0-0 0-0 10. Il e1 f::ıf6
11..i.gS f::ıb4 12 . .i.b1 b6
13.f::ıeS .i.b7
Tek başına bırakılan piyon ge-
rektiği gibi kontrol altında, ama
sorunun büyük uzmanı Anatoli
Karpov iyi stratejinin d4'teki
piyonun hücumu olduğunu ka-
nıtladı. Bloke olan hane üzerin-
a b c d e f g h
deki koruma sayesinde Beyazla-
rın elleri hücuma kalkmak için
19.exf6!! iVxc2 20.fxg7 .Ilg8 serbest kalıyor.

4
21.f::ıd4!
Harika bir araç.
21. .. iV e4 22. Il ae1 f::ı cS
23. Il xe4+ f::ı xe4 24 . .Il e1
Ilxg7 25 . .Ilxe4+ 1 - O
İki parti arasındaki benzerlik iki
galibin isimlerinin sonundaki
"tal" ile sınırlı değil, değil mi?
Her iki durumda da, şahın üze-
rindeki e dikeyini açmak için a h c d e f g h
12 /Büyük Ustalar Gibi Düşünmek
14 . .l:te3 g6 15 . .l:tg3 .l:tc8 Şalyazdanov - Petuhov

16.Jı.h6 .ı;:t,e8 17.a3 f::ı c6 Soçi, 2004
18. f::ıxg6 hxg6 19.Jı.xg6 fxg6 6
a b c d e f g h
Burada görünüş olarak bir önce-

ki partiyle bazı benzerlikler ol-
Küçük bir soru: g6'daki vezir duğunu görüyoruz: İzole edilmiş
baskını partinin kaderini belirli- piyon iyi bloke edilmiş, şah
yor, değil mi? O zaman siz bu- kanadında beyaz kale. . . Dürüst
rada nasıl oynardınız? olun, aklınıza ilk gelen hamle
hangisi?
20.'iVbt! 1.~xg6
İhtiyaç duyulan bir kurnazlık. Bu 1.~xg6 hxg6 2.~xg6 daha
partiyi berbat etmek için henüz zor: 2 ... ~d6 3.~xf7+@xf7
çok geç değil ... Eğer 20.°iVd3? 4.l:tg7+@f8 5. l:td7+ @g8
f::ıeS!-+ ya da 2ü.Vi'c2? f::ıeS 6.l:txd8
21. dxeS f::ı e4 beraberlik ile so- 1. .. hxg6 2. ~b1!
nuçlanır. 2.'i!Vd3'ten daha iyi çünkü
20 ... f::ı eS 21.dxeS f::ı e4 2 ... ~f4! 3.~xf4 ~hS ,
22. f::ı xe4 ~ h7 23. f::ı fü+ Jı.xf6 2 ... ~f4 3.jıxf4 ~f8 4.~xf7
24.°iVxg6+ ~h8 2S.Jı.g7+ @:xf7 5. 'i!Vxg6+ @e7 6.jıgS
Jı.xg7 26. °iVxg7 mat. kazanır.
Muhteşem bir parti. Şimdi bir Aslında zor bir kombinezon

sonraki pozisyonu görelim: ama bir önceki parti hatırlanırsa
o kadar da değil.
Büyük Ustalar Gibi Düşünmek/ 13
Karpov - Taymanov 8
Leningrad, 1977
7
a b c d e f g h
3 ... l:.a8! :hS'de (önlenmesi

imkansız) mat tehdidi.
Başka bir klasik: Kurnaz Mark
İsveç şampiyonasının şu partisini
Taynıanov'un insanı şaşkınaçe-
inceleyin. Bu pozisyon tanıdık
viren kombinezonu. geliyor mu?
ı...:aıı
Hector - Olsson
İnanın ya da inanmayın, kale Linkoping, 2001
doğruca h8'e yöneliyor. 9
2. .ı::l:b1
Şayet 2.i:fe2 'i:VxdS 3 . .i::th3
[3. l:tbS i:fa2 4.i:fd3 (4.i:fxa2
.i::txf1 mat) 4 ... ~e3] 3 ... ~d4
4.i:ff.2 (4.~d3 e4) 4 ... ~c4
s.@g1 ~e2+ 6.@h1 :xfl +
7.l/i'xf1 ~g3+.
2 ... ~ g3+!! ve beyazlar bırakı
yorlar, çünkü 3.hxg3 sonrası
(eğer 3.~xg3 :xbl kazanır):
14 / Büyük Ustalar Gibi Düşünmek
Şirov - Kramnik Spaski - Miliç

Cazorla, 1998 diyagram 1O Belgrad, 1964
10 12
8 ~ ~ ~ ~
"?t{~'~ıWd~~~f~
'·'~~-~~.
7
6 '//.~~~~~WJ> ~
~ ~ ~ ~
!?~"~-~.@';@!~
')
a~~~~~·,,
4 '·
3
2 ~-~-~-~~
~~~~~,~~
a b c d e f g h ahcdefglı
Bu pozisyonda siyahlar terk eder. 1.b8~! .txb8+ 2.@b7!

Pek çok hamle kazanmışlardı. Ör- Aynı zugzwang.
neğin eğer 63 ... .ta7, 64.b8~!? 2 ... c2 3.i,xc2 ~bS 4.i,d3+
En eğlencelisiyse . 64 ... i,xb8 ardından da ~xb8, a7 ve a8~.
65.@b7 ve zugzwang
11 Niyetimi anlatmaya çalışan bir-
kaç örnekle ilgilenebilirsiniz:
Bütün hamleleri bilmek gerekir!
Her ne kadar bu temalar az rast-
lanır, uygulanamaz görünse de,
pratikte gerçekleştirilme şansları
vardır ve taktik dehayı geliştir
mek adına da çok işe yarar. Ben
tema seçimlerimi yaparken, oyu-
nun tarihine yönelik referanslar
i h c d e f g h ve şampiyonlar ile yazarların
öğütleri doğrultusunda satranç
Eğer fil oynarsa, a6-a7 ve eğer şah literatüründe nadiren uygulan-
oynarsa, ~xb8 kazanır. Kolay de- mış ya da hiç uygulanmamış te-
ğil mi, · kazanan büyün harİıleler maları seçmeye özen gösterdim.
kadar kolay. Şimdi bir sonraki po- Bu temaların çeşitliliği, özel du-
zisyona bakalım. Kazanması olası rumlarda uygulanması gereken
fikri görebiliyor musunuz? akıl yürütmelerin değişkenliğine
götürüyor bizi: Kazanırken ne çalışm;Jarı hiçbir zaman kolay ol-

yapmalı? Kaybederken? Hücum- madı ve burada verilen aktarımlar
dayken? Savunmadayken? Oyun ile yardımcı örnekler bu hafıza
hareketliyken? Oyun sakinken? çalışmasını kolaylaştırmak için
Bu çeşitlilik karşısında büyük kullanıldı.
oyuncuların genel eğilimlerini
Aynı zamanda, çözümü he-
yansıtmaya çalıştım. Bazen nadir
men elde etmektense bu sonuca
görülen bir durum gerçekleştiğin
ulaşacak yöntemler üzerinde za-
de, ikinci örneği sonuçlardan son-
raki eklenti bölümüne kaydırdım. man harcamak çok daha kıymet
lidir. Eğer bir hamle üzerinde so-
Tıpkı satranç tahtasındaki kare
sayısıgibi bu kitapta da tam alt- nuca gidememiş de olsanız yirmi
mış dört alıştırma var. Tabii ki
dakika düşündüğünüzde, size so-
pekiştirme alıştırmaları bu sayıya nuca neden gidemediğinizi ya da
dahil değil, oysa onlar da temel neyi atladığınızı anlatmak çok
alıştırma kadar öğretici hatta ba- kolay olacaktır. Oysa sadece yir-
zen daha zor. Bunları sıralarken mi saniye düşünürseniz başarısız
bazen çok bilinen bir örneğe ön- olduğunuz için hayal kırıklığına
celik vermek söz konusu olabili- uğrayacaksınız (ya da tutturduğu
yor, ancak bu örnekleri onları nuz için sevineceksiniz) ancak
bilmeyenler için kullanıyorum. _ doğru sonucun keşfi aynı kazancı
Alıştırmalar genelde biiyük bir sağlamayacaktır.
oyuncudan alıntıyla sona eriyor.
Bu alıştırmaların seçimi aday
Bu da günümüz büyük oyuncu-
hamle seçeneklerinizin kapasite-
larının istisnai bir hafızaya sahip
sini arttırmalıdır. Kotov'un kla-
olduklarını ortaya koyuyor (bir
sik terminolojisine göre "aday"
başka deyişle, günümüzde bilgi-
hamle, sizin hamle seçimleriniz-
sayarla çalışılarak, veri tabanları
kullanılarak ya da yazılımlarla el-
de önceden hesaplamak zorunda
olduğunuz bir ihtimaller zinciri.
de edilmeye çalışılan ilerleme
düşünülürse, iyi bir hafızaya sahip Bilgisayar tüm hamleleri hesap-
olamayan oyuncunun yüksek se- lar, bir değerlendirme yapar ve
viyeli bir oyuncu olamayacağını, bu değerlendirme sonucunda en
yani en iyi beş oyuncudan biri iyi hamleyi seçer. Ancak bu de-
haline gelemeyeceğini doğrulu ğerlendirme bazen güvenilmez
yor). "Sıradan" insan için hafıza ya da şüpheli olabilir.
K.ramnik - Deep Fritz kalan benzer başka bir boşluğu da

Manama, 2002 sayfa 59'da.ki Short - Timman
partisinde görebilirsiniz).
1.d4 d5 2.c4 dxc4 3.~f3 ~fü
Bu sade pozisyonda, Fritz
4.e3 e6 5.~xc4 cS 6.0-0 a6
12 ... ~e7 üzerine beyazların g7
7.dxcS ~xd1 8. .i::!.xd1 ~xcS
atağını yaparak ve ~:IB' e neden
9.@f1 bS 10.~e2 i.b7
olarak13.~d4 ve 13 ... eS üzeri-
11.~bd2 ~bd7 12.~b3
ne 14. ~ f5 oynayacağını hesap
13 ediyor... Böylece doğrudan
~:IB'i oynayarak zaman kazanı
yot (!) ... ama nasıl, bu oyuna ye-
ni başlayanların bildiği ve Ame-
rikalı Paul Morphy'nin başarıla
rıyla yücelen 150 yıllık piyonla-
rın hızlı ilerleme prensibini hiçe
sayarak.
12 ... ~e7 13. ~fd4 eS (13 ... g6!)
14.~f5 ~ffi temelde bilgisayar ta-
rafından hesaplanan ve doğrudan
12 ... ~ffi seçiminden gelen bir
Bu pozisyonda, bilgisayar hiçbir varyant.
oyuncunun yapmayacağı kadar 13.a4 b4 14. ~ d2 ~dS 15.f3
kötü bir hamle yapıyor, ilk bö- ~d6 16.g3 eS 17.e4 ~e6
lümlerde değindiğimiz oyunun 18. ~ c4 ;!; ~c7 19.~e3 aS
temel prensipleri sayesinde insa- 20.~cS ~xcS 21.~xcS ~d7
noğlu bu hatayı yapmıyor. 22.~d6+ @f8 23.~f2 ~xd6
24. .i::!.xd6 @e7 25 . .i::!.adl .i::!.hc8
12 ... ~f8
26.~bS ~cS 27.~c6 ~c4+
Elbette bu hamle bize bir şey kay- 28.@el ~d3+ 29.l:,!.1xd3
bettimıiyor (Fritz her zaman bu ~xd3 30.~cS ~c4 31. ı:i. d4+
hamleyi yaptıktan sonra kendini @f6 32. .i::!.xc4 .l::İxc6 33.~e7+
daha iyi hissediyor) ancak normal @xe7 34.l:txc6 @d7 35.l:tcS
hamle olan ~e7 hamlesine oranla f6 36.@d2 @d6 37.l:tdS+ @c6
zaman kaybetnıiş oluyor. 38.@d3 g6 39.@c4 gS 40.h3 h6
Filin diğer hamleleri de oynanabi- 41.h4 gxlı4 42.gxlı4 l:t a7 43.hS
lir. Açıklaması yazılımın işleyişin l:i.a8 44. l:tcS+ @b6 45. l:tbS+
de, % 99'u hesaba dayalı (%1'de @c6 46.l:tdS @c7 47.@bS b3
48 . .l:!d3 .ı:Ia7 49 . .l:!xb3 l:tb7+ Bu pozisyonda siyahların en saç-

50.@c4 .l:.a7 51..l:.b5 .l:.a8 ma hamlesi nedir? Mümkün
52.@dS l:İa6 53 . .l:.c5+ @d7 olan on üç hamle var ve çözüm
54.b3 .l:.d6+ 55.@c4 ~d4+ hesaba dayanıyor. Bilgisayarınızı
56.@c3 .l:.d157.lldS+1-0 açın ve siyahlar için farklı olası
İnsan "aptalca" hamleleri eleye- lıklar geliştirmesini isteyin.
rek zaman kazanmak için, elbet-
47 ... ~h3!!
te kazanç sağlamayı da unutma-
dan bir önseçim yapmak zorun- Bu hamle -haklı olarak- "asrın
dadır. Bu kitabın amacı size tu- hamlesi" olarak düşünülebilir,
haf, orijinal ve kendine has fikir- ama bilgisayara bakarsanız en
leri, kendi aday hamleleriniz ara- kötü hamlelerden biridir. Çinli
sına katabileceğiniz ve tekrar eski dünya şampiyonu Xie ]un
tekrar kullanabileceğiniz şekilde haklı olarak şöyle diyor: "Yapıl
göstermektir. Eğer ileride yap- ması gereken tek hamleyi oyun-
mayacağınız bir hamleyi şimdi cuların çoğu düşünmez bile".
den dışlayacak kadar zaman ka- Analiz sonrası şöyle diyebiliriz:
zanabilme olgunluğuna erişebi en iyi hamle olmaktan uzak ya
lirseniz, büyük bir adım atmışsı da (ustalar burada ayrılıyor) ka-
nız demektir. zanan tek hamle. Çok basit: si-
yah şah f5 hanesini kullanarak
Topalov - Şirov beyaz şahtan önce vezır
Linares, 1998 kanadına doğru saldırarak zaman
kazanıyor. Örneğin eğer siyahlar
14
sadece 47 ... ~b1 oynarlarsa, be-
yazlar beraberlik için 48.@f2
@f5 49.@e3 oynarlar ve siyah-
lar şah için güçlüklerle karşılaşır
lar. , 47 ... ~h3'te eğer beyazlar
aynı çaprazda 48.@f2 oynarlar-
sa, o zaman ~xg2 şahı yolundan
saptırır.
48.gxh3 @f5 49.@f2 @e4

50.~xf6 d4 51.~e7 @d3
52.~c5 @c4 53.~e7 @b3 1-0
Beyazlar terk eder çünkü 53 ... Kasparov - Fritz X3D

@b3 54.@e2 @c2 55.i.b4 a3 N ew Y ork, 2003
(55 ... d3+ aynı şekilde kazanır)
56.i.xa3 d3+ ve siyahlar vezir 1.~f3 ~f6 2.c4 e6 3.~c3 d5
çıkarlar. 4.d4 c6 5.e3 a6 6.cS ~ bd7 7.b4
aS 8.bS eS 9.~a4 ~c7 10.i.a3
Bu örnekte, bilgisayar i.h3 e4 11.~d2 i.e7 12.b6 'iVd8
13.h3 0-0 14.~b3
hamlesini eler çünkü fazladan iki
piyonla bir finalde sebepsiz yere 15
bir taş vermek saçmadır. Öte
yandan bu düşünce zordur ama
deneyimli bir oyuncu için çok
basittir: Eğer siyah .şah hareket-
liyse oyun kazanılır. Aksi du-
rumda beraberlik yüksek ihti-
maldir. Aynı zamanda klasik te-
maların da uygulanması gerekir
(h7'nin rok üzerinde kurl;ıan
edilmesi gibi) ve tabii çok sık a h c d e f g h
kullanılmayan fikirlerin de düşü

Stratejik olarak insanoğlu ıçın
nülmesi gerekir. . . Elbette aday
yeterince basit bir pozisyon. Be-
hamleler arasında göz önünde yazların vezir kanadında alanlan
bulundurmak için. Ben çözüm- var ve a5 piyor:runa dikkat edi-
leri Fritz 8 yazılımyla Pentium yorlar. Şah kanadında beyaz taş
4,2, 8MHz bir bilgisayarda eksikliği otomatik olarak bu ta-
kontrol ettim. Kısa çözümlü raftan bir hücum telkin ediyor
taktik pozisyonlar söz konusu ve f5 - f4 planı çok doğal hale
olduğunda programın her şeyi geliyor. Ama bu tip yirmi ham-
çözmesi beklenir. Ama bu du- leli bir plan Alman sibernetik
taktik dehası için biraz soyut ...
rumda olduğu gibi, altını çizdi-
ğimiz bazı nadir durumlar söz 14 ... i.d6?!
konusu oluyor ki, o zaman bilgi- Blitz tuzağı ancak bir kahve
sayar kelimenin tam anlamıyla oyuncusuna yaraşır! 15. ı:ı. b1
kem küm ediyor. (15.cxd6 ~xb6 veziri kazanır.)
15 ... ~e7 züm size gerekli bilgi ve fikirleri

Ve işte iki kesin zaman kaybı!
verecektir. Kendimizi geliştir
mek için gerekli olan yegane şey
16.~xaS ~b8 17.~b4 ~d7
aramak ve gerçekten kafa patlat-
18 . .ı::t b2 ~e6 19. l/Hdl ~fd7
mak ... Müsabakaların zorlu par-
20.a3 ~h6 21. ~ b3 ~h4
tileri için en iyi hazırlanma yolu
Burada siyahlar hala 21.. .f5 budur. Eğer alıştırmalar zor geli-
22. ~ e2 gS 23.h4 f4 ile biraz yorsa öncelikle kombinezonları
baskı yapabilirler. çözmenize yardımcı olacak daha
22.~d2 ~f6 23.@dl ~e6 temel bilgiler içeren bir kitap
24.@cl .ı::t d8 25 . .ı::t c2~ bd7 okumalısınız. Unutmayın ki
26.@b2 ~f8 27.a4 ~g6 28.aS böyle bir kitabı okuyanların

~e7 29.a6 bxa6 30.~aS .i:ıdb8 %100'ü buradaki alıştırmaların
31.g3 ~gS 32.~g2 ~g6 altından kalkabilirler.
33.@al @h8 34.~a2 ~d7 Bu alıştırmaların amacı size bir
35.~c3 ~e8 36.~b4 @g8
parça garip pozisyonları göster-
37 . .l:ıbl ~c8 38.:a2 ~h6 mek olduğundan, yardıma, te-
39.~fl ~e6 40.~dl ~f6
maya göre sınıflandınlmasına ve
41.~a4 ~b7 42.~xb7 :xb7
küçük girişlere rağmen bazen
43.~xa6 ~d7 44.l/Hc2 @h8
yanlış yönlere doğru gitmeniz ga-
45 . .l:ıb31-0
yet normal. Altıncı konu ise te-
Alıştırmaların kullanma kılavuzu masız ancak orada da diğer ko-
çok basit: Sakin kafayla pozisyo- nularla aynı zorlukta alıştırmalar
nu etüt edin, sonra uygulamak var. Tema hakkındaki bilgilerin
istediğiniz hamlenizi seçin, doğ size çok değerli bir ipucu verdi-
rulayın ... Sonra da sayfayı çevi- ğini göreceksiniz. Siz de tema-
rip çözümüne bakın. Tabii ki daki daha önceden bildiğiniz ya
yapacağınız hamleyi büyük bir da bilmediğiniz sonuçlara ulaşır
partiyi oynuyormuş ve yaptığı sanız, kombinezonda güçlenmiş
nız hamle geri alınamazmış gibi siniz demektir. Hesap yapmak ve
seçmelisiniz. Kendinizden emin aday hamleler üzerinde çalışmalar
olmanız için ne kadar zaman ge- yapmak gerek (finaller ve etütler
rekirse bu zamanı kendinize ta- yapın). Tema hakkında bilgi sa-
nıyın. Eğer başarabilirseniz, ken- hibi olup temayı küçümsemedi-
dinizi kutlayın! Yok başaramaz ğinizde sonuçlara ulaşırsanız
sanız sanının arka sayfadaki çö- alıştırmalar ve kombinezonlar
çözerek kombinezon görünüzü sözleri duyma zevkini tadarsınız:

çalıştırmanız gerekir. Belki siz de "Eğer bizi bir haınlenle heye-
bir gün büyük usta Carlos For- canlandırmak istediysen, bunu
nasari gibi bir arkadaşınızdan şu başardın."
BİRİNCİ BÖLÜM
SAVUNMA OYUNU
1
SAVUNMA
Savunma, geleneksel olarak iyi oyuncuları tesadüfen parlayan oyuncu-

lardan ayıran etkendir. Pek çok oyuncu yıldırım gibi hücumu devam
ettirebilir, ama bunların ancak çok azı zor bir pozisyon almayı başara
bilir. Psikolojik durum inkar edilemez: Kötü bir durumdayken müca-
dele etmek cesaret ister; öte yandan iyi bir savunma, elverişli bir pozis-
yon almış olsa bile hücumda olanı aşındırır, püskürtür.
Farklı pozisyonlara uygulanabilir farklı savunma tipleri bulunmaktadır:

bazen pasif ve inatçı bir savunma yapmak gerekir, bazen ise karşı
hücum uygulanır. Genellikle iyi bir savunmacı uzaktaki bir hamleyi ra-
kibinden önce görendir, zaten konunun zorluğu da buradadır.
Tarrasch - Lasker [ ... ] Gerçek olan ne?[ ... ] Lasker

Düsseldorf, 1908 genellikle kasıtlı olarak kötü
hamlelerle oynar [ ... ] Rakibinin
1.e4 e5 2.fJf3 fJc6 3.iı.b5 fJfü oyun tarzını etüt eder [... ] ve
4.0-0 d6 onun işine gelecek bir pozisyona
Steinitz varyantı. gelmemeye çalışır [... ] rakibinin
genel olarak kazanma şansı vardır
5.d4 iı.d7 6. fJ c3 iı.e7 7. ll e1
ama [... ] birdenbire onun için
exd4 8.fJxd4 fJxd4 9.1/t1Vxd4
yeni ve zor sorunlarla karşı karşı
iı.xb5 10.fJxbS 0-0 11.~gS h6
ya kalır [ ... ] Ansızın Lasker sihir-
12.~h4 ~ e8 13; ll ad1 fJ d7
li bir oyun ortaya koymaya ve
14.~xe7 llxe7 15.°iVc3
gerçek gücünü göstermeye baş
Beyazların alan ve hassas gelişim lar" (Masters of the Chess board,
avantajları var. Dover).
16 15 ... lle5!
Küçük bir taktiksel sürpriz ve
cin gibi bir fikrin başlangıcı:
Doktorun dikkatini başka yere
çekmek için siyah kale beşinci
sıraya gidecek ve beyaz taşlarla
piyonları tedirgin edecek.
"Lasker'in mükemmel bir şekilde

gerçekleştirdiği şuydu: Uzun ve
zorlu bir savunmadan kaçınmanın
yegane yolu Tarrasch'ın soğuk
Siyahların işi oldukça zor görü- kanlılığını kaybettirmekti. Bunun
nüyor, ama Lasker örnek göste- için de, satranç sağduyusunun ve
rilebilecek savunmanın tüm sü- tüm prensiplerin tersine alışılmışın
reçlerini bir seri halinde uygula- dışında bazı şeyler yaratması gere-
yacak. kiyordu." (Kasparov, My Great
"Lasker'in partilerini analiz eder- Predecessors, Everyman Chess)
ken, diyor Reti, onun inanılmaz 15 ... fJf6 16.e5!, 15 ... fJf8
şansı karşısında şaşkına dönüyo- 16.fJd4 ya da 15 ... flc5 16.f3
rum [ ...] her iki partiden birini böylece her durumda avantaj
kaybederek turn'uvalar kazandı beyazlarda.
t6.~d4 .ı::tcS yokluğundan hesaplayamadığım,
Bakalım kale bu çıkmazda ne bir kale feda etmek gibi talihsiz bir
yapacak? düşünceye kapıldım" (Tarrasch).
24.a3! c5 25.~b5 cxb4 26.cxb4
t7.'iVb3 ~b6 t8.f4
beyazlar açık bir şekilde avantajlı.
İncelenen bu hamle Kasparov'un
24 ... cS 25.~bS?
önceki analizleri tarafından iyi-
leştirildi. Beyazlar pusulayı şaşırıyor ve
yanlış bir kombinezona girişiyor.
18 ... 'iVf6 19.'iVO I:i.e8
25.bxc5 eşitlik getirir.
Sonuçta siyahlar ta-ş vermeden
25 ... cxb4 26. I:i.xd6? I:i.xd6 27.eS
ve piyonlarının yapısını bozma-
dan açılımlarını tamamladılar.
Ayrıca c5'deki kale tuhaf bir bi-
çimde yerleştirildi ve beyaz taşlar
la beyaz piyonlar tarafından des-
teklendi.
Doğru hamle yakınlarda Makari-
ev tarafından keşfedildi: b3'ü en-
gellemek için 19 ... ~a4!!. Sat-
ranç tahtasındaki dengeyi koru-
mak adına başka bir paradoksal
hamle bulmak kolay değil. Ana-
a b c d e f g h
liz edildiğinde bu hamlenin keşfi
için bir asırdan fazla bir süre ge-
rektiği görülecektir. . . 19 ... ~ a4
27 ... I:i.xf4!
20.b3 ~c3. Gezgin kale son darbeyi indiriyor.
20.c3 as 21.b3 a4 22.b4 28.gxf4 'iVg6+ 29.@hl 'iVbı+
22.c4 daha basit ve beyazlara 30.@g2 I:i.d2+ 31.I:i.e2 ~xa2
açıkbir avantaj sağlıyor. 32. I:!.xd2 'iVxd2+ 33.@g3 a3
34.e6 'iV et+ 35.@g4 'iVxe6+
22 ... !:!. c4 23.g3 !:!. d8 24. !:!. e3?! 36.f5 ~c4+ 37.~d4 a2 38.'iVdl
"O noktaya kadar, mükemmel ~dS 39.'iVa4 ~xc3 40.~e8+
oynadım ama burada zaman @h7 41.@hS at~ 0-1
DUVAR
Bernstein - NN
1906
Alıştırma 1
18
8
7
6
4
3
2
1
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
İlerleyen piyon ilk bakışta siyahlara avantaj getirmiş gibi görünüyor.

Ancak bir savunma düzeni beyazların partiyi kurtarmalarını sağlayabi
lir. Hangisi?
DUVAR
Bernstein - NN
1906
Çözüm 1
19
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
1. l:l gd6! 1. l:l a7 yedinci hamlede iki kaleyle birlikte beraberliğe götürür:
1...d2 2 . .i:l.gxg7 k!.g8! Yerine çivileme sayesinde kazanır (2 ... dl'iW
3. l:Ih7+ @g8 4. l:lhg7+ @f8 5. k!.gf7+ @g8 ve sürekli şah çekme; eğer
5 ... @e8?? 6. l:lae7 mat) 1...d2 aynı süreçte başka bir hamleyle, 2. k!.ac6!
gibi basit bir düşünce yani vezirin d1==1iı!V üzerine alınması kullanışlı ola-
bilir. Beyazlar l:l xc8 şeklinde hareket ediyorlar. 2 ... l::t a8 3. l::t a6 l:l ab8
4. l:l ab6 beyaz kale sürekli olarak engelleme yapıyor, beraberlik!
Bakınız sayfa 3 7 ek 1
X IŞINLARI
Stefanova - Peptan
Moskova, 1994
Alıştırma 2
20
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Beyazlarınfazladan bir piyonları var ve bir sonraki hücumda korkunç

bir hücumla mat girişimi söz konusu. Ama oyun sırası siyahlarda ...
X IŞINLARI
Stefanova - Peptan
Moskova, 1994
Çözüm 2
21
8
7
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
1.. .1iUb1! Bu gerçekçi "passing-shot" siyahlan, şeffaf bir şekilde h7 mata

karşı savunmalarına devam ederlerken aynı zamanda hücuma da geçiriyor.
Beyaz vezir bunal dı çünkü hem f1 koridorundaki matı kontrol etmek zo-
runda hem de e 1'deki korunmayan fili kontrol etmek zorunda. 2. ~ e2
1i1e4! Tam bir eylem hamlesi. 2 ... ~d1! Hamlesi de çok güzel. 0-1
Bakınız sayfa 35 ek 2
UMUTSUZLUGUN GÜCÜ
Onescus - Gama
1956
Alıştırma 3
22
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Beyazların iki piyonu ve bir taşı fazla, işte iyi haberlerin özü ... Siyah-
lar korkunç bir hücuma başlıyor ve bu hücum durdurulmaz gibi görü-
nüyor: Ağır taşlar -başta vezir- h dikeyindeler ve :f3'tek:i piyon şahın
kaçışını önlüyor. Ne yapılabilir?
UMUTSUZLUGUN GÜCÜ
Onescus - Gama
1956
Çözüm 3
23
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
1.<f:ıxf3! Matı durduruyor ve e dikeyini açıyor.· ı...exf3 2.'i:Yg7+!!

l:Ixg7 Eğer 2 ... @xg7 olursa o zaman vezir gider: 3.gxh4 3.l:Ie8+
.l:X g8 4. ~ xg8+ @xg8 5.gxh4 Beyazların fazladan üç piyonları ve ka-
zandıracak bir pozisyonları var.
ALÇAK GÖNÜLLÜLÜK
Porecca - Bronstein
Belgrad, 1956
Alıştırma 4
24
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
'
Siyahlar büyük rok yapmak istiyor ama f7 piyonu havada. Bu denklem
nasıl çözülür?
ALÇAK GÖNÜLLÜLÜK
Porecca - Bronstein
Belgrad, 1956
Çözüm 4
25
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
1... i.g8! Alçak gönüllü bu hamle siyahlara oyunlarının gelişimine de-

vam etmeleri için bir parça kazanç sağlıyor (zaman anlamında). 1 ... e6
ile büyük rok düşüncesi 2.i.xe6! yüzünden kaybeder. Parti 2. <Z:ı d3 e6
3.i.f4 i.d6 4.i.xd6 'ii'xd6 5.<i:ıf5 'ii'ffi! 6.'ii'f3 0-0-0 7.<Z:ıg3 i.h7 ile
devam etti ve beraberlik ile sona erdi.
YATAY
Şirov - Kramnik
Groningen, 1993
Alıştırma 5
26
a b /' c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Beyazlar mat ağı örebilmek için veziri feda ettiler. Siz siyahlarla oyna-
sanız kendinizi nasıl savunurdunuz?
YATAY
Şirov - Kramnik
Groningen, 1993
Çözüm 5
27
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Kramnik matı engellemek için 21. .. l;l xg7 oynadı ve parti sürekli şah
çekme ile sonlandı: 22. l;l xg7 + @h6 22 ... @h8 kaybeder. Kaybetme-
sinin nedeni 23. l;l 7g4 ! ve h3'teki mat kaçınılmaz, elbette vezir ve ka-
lenin kurban edilmesi dışında, 23. l;l g8 ile h8 ve h3'te çift mat tehdidi
söz konusu, 23 ... @h7! beraberlik. Mat ağı incelenirse siyahlar için iyi
haber var.
Kazanan hamle için bakınız sayfa 39 ek 5

KORKUNÇ DETAY
Gutman - Vitolins
S.S.C.B., 1979
Alıştırma 6
28
SİYAHLAR OYNAR
Siyahların taş avantajı var ancak ~h6+ nın ardından gelecek .!::!. gl hız
lı mat tehdidine karşı kendilerini nasıl savunacaklar? 1. .. 'if e7 havada
kalan kale yüzünden başarısız, bu kalenin hamleleri bir işe yaramıyor
ve vezir ile onun ha.rnleleri de dekoratif bir görüntüye benziyor.
KORKUNÇ DETAY
Gutman - Vitolins
S.S.C.B., 1979
Çözüm 6
29
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
1. .. i,d3!! Muhteşem bir savunma hamlesi. Fil kendini önemsiz bir

açılış ayarı için feda ediyor. 2.@xd3 2.'iVxd3 fxeS kazanır; 2.e4 i,xe4
3.'iVxe4 ~a4!? Siyahlara avantaj getirir; 3 ... fxeS ve 3 ... 'iVe7 4.'iVh4+
'iVh7 s.i,xf6+ ~xf6 6.'iVxf6+ 'iYg7 o kadar açık değiller. 2... 'iYe7 ve
şimdi 3. 'iVh6+ 'iVh7 üzerinde ŞAH ÇEKEREK! Ve siyahlar 3.e4 'iV g7
4. 'iVhS+ @g8 sonrasında kazanır.
EK 1 EK2
Kramnik - Leko Ahues - Müller

Tilburg, 1977 1920
30 31
a b c d e f g h a b c d e f g h
Benzer bir pozisyonda siyahlar Bu pozisyonda siyahlar savunma

mat tehdidiyle büyük tehlike al- durumu görmediklerinden terk
tındalar. Leko'nun savunmasını ederler(!). Ancak birdenbire bir
görüyor musunuz? vezir hamlesi matı tersine çevirip
karşı hücuma kalkıyor.
1... l:IxbS!!
1... °iYg4!
1...l:Ibi 2.l:Id5+-ya da 1...d2
1...ıti'dı+ 2.@h2! ve düşünce
2 . .ı::i.dS dl'iV 3.l:Ixdl kazanır.
ye geri dönmek gerek 2 ... °iVg4;
2.l:IbxbS 1...gxf6?? 2. l:I g3+ @h8
3.~xf6 mat.
2. l:I exb5 aynı işi görür.
2.l:Ig3
2 ... d2 3.l:IbdS
2.hxg4 gxf6.
3.l:Ied5· eşittir: 3 ... d1°iY
4. l:Ixdl l:Id6+. 2 ... 'iVxg3 3.fxg3 gxf6 kazanır.
3 ... dl ıti' 4. l:I xdl l:I d6+!
S.l:Ixd6 pat!
5.@gS l:Ixd1 bir beraberlik fi-
nalidir.
EK3 ·EK4
üren - Dyner Spielmann ..., Keres

1952 Noordwijk, 1938
32 33
·a b c d e f g h
Beyazların fazladan iki taşı var İşte siyahlar için çok tehlikeli bir
ama şah sonrası
mat ya da vezir pozisyon. Peki savunma için bir
kaybı riskiyle karşı karşıyalar. fikir?
Çözüm var mı? 1...jıb8!
1. f:ı b6!! Diğer fille özdeşbir hamle yaparak
-· zayıf noktası üzerine doğru karşı
Bu bilgisayar yazılımların aynen
bulabildikleri ciristen bir hamle. hücum. 1.. .gxf5 2.j,xf5 exf5
3.fıxdS 1/Wd8 4.1/Wg7 (4.e6 aynen
1.. .1/Wxb6+ 2.~d4+! kazanır) 4 ... .ı::i.f8 S.j,gS kazanır.
2. f:ı d4 aynı ışı görür: 2.fXg6
2 ... ~xd4+ 3.'i:!Vxd4+ .ı::i. xd4
2.j,f4 gxf5 avantaj sağlar.
4.jlxg4.
2 ... f:ı dxe5 3.gxf7+ 1/Wxfl
· 2 ... ~xd4+ 3.flxd4 .ı::i.xd4
4. f:ıg5 1/Wfü
4.jlxg4 ve beyazla~ kazanır.
Siyahların net bir avantajı olur.
5. .ı::i.fl?
s.j,d2.
5 ... f:ı g4! ve siyahlar kazanır.
EKS EK6
Şirov - Kramnik Kozlowski

Groningen, 1993 1938
35
Aslında kazanan bir hamle vardı.
Bulmak için önce aramak gerek ve
belki Krarnnik bu partiyi iptal
etmekten memnun olabilir miydi?
Bu oyunun üstatlarından biri olan
Pedro Damiano'nun eski öğüdü
nü tutmalıydı: "Eğer iyi bir hamle
bulduysanız, daha iyisini arayın".
34
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNUYOR VE
BERABERLİK Sl\GLIYORLAR
Beyazlar çok ince bir manevra

sayesinde kurtuluyorlar.
1. z;t at
a b c d e f g h Zorlama; eğer 1 . .ı::I. a3 h 1~
olursa kazanır.
21...~xc3!!
Bu sürpriz hamle siyahlara ka- 1...~g2
zandırabilecek bir avantaj getir-
~fl ile engellemek için.
di. Vezir atı alarak h3 hanesini
kontrol altına aldı. 2.@h8!!
22. l:txc3 En iyi hamle: şah h7'yi kontrol
22.bxc3?? sürpriz bir mat yüzün-
ederek siyah haneye gitmek zo-
den başarısız oluyor 22 ... ~a3+
runda çünkü ...
23.@bl l:i.dl mat.
22 ... l:txg7 2 ... ~fl 3. l:t a7! h1 ~ + 4. l:t h7
Sağlam bir pozisyondaki iki pi- ve vezir köşeye sıkışır!
yona karşılık bir fazla taşla siyah-
lar kazanır.
II
TUZAK
Bazen bir oyuncu rakibini hataya sürüklemek için kendisi de hata ya-
par gibi davranır. Bunu sağlayabilmek için, matadorun boğayı kızdır
mak için kırmızı "muleta" sını salladığı gibi acele bir tepki cevabı al-
mak umuduyla bilerek kötü bir hamle yapar. Bu, çok farklı durumlar-
da denenebilen tuzaktır. En güzelleri umutsuz vakalan kurtaranlar, şa
ha giden direnişlerde kullanılanlardır. Başka durumlarda rakip sinirlen-
dirilerek dezavantajlı bir durumdan eşitliğe ulaşılabilir. Ancak her du-
rumda, tuzağa düşen bu yenilgiye kendi yüzünden düştüğü duygusuna
kapılacak, tuzağa düşüren ise rakibinden bir parça daha açıkgöz oldu-
ğunu hissedecektir.
Bernstein - Capablanca 36
Moskova, 1914
1.d4 d5 2.c4 e6 3 . .f:ıc3 .f:ıfü

4 . .f:ı:f3 .ile7 5 . .ilg5 0-0 6.e3
.f:ı bd7 7 . .ı::!. c1 b6 8.cxd.5 exd.5
9.iVa4 .ilb7
9 ... cS daha dinamik bir hamle.
10 . .ila6 .ilxa6 11.~xa6 c5
12. .ilxf6?! a b c d e f g h
Amaçsız bir değişim. 12.0-0 en 15 ... c4!
ıyısı.
"Bütün izleyiciler ve yorumcu-
12 ... <cixf6 13.dxcS bxc5 14.0-0 ların büyük çoğunluğu bu ham-
'iWb6 15.'iWe2 lemi bir hata gibi algıladılar",
(Capablanca). Bu stratejik tema
(b2' deki zayıflığın sabitlenmesi)
bugün iyice oturmuş bir teknik 24. fJ b3 l:. c6

ve Capablanca bunu şöyle açıklı Bu hantal Kübalı hala "caballo"
yor: "Beyazlar b2'yi, artık dS'e mesafesinde duruyor ...
hücum yapamayacak taşlarıyla sa- 25. fJ d4 l:. c7
vunuyorlar". Planlarının bu kadar "Ben önce l:. cS hamlesini ya-
açık ve net olmasi ezeli rakibi pınca, doktor Bernstein benim
Lasker' e şunları söyletiyor: "Pek a2' deki piyonu kazanmak için at-
çok oyuncu tanıdım, ama tek bir lan değiştirmek istediğimi sana-
dahi tanıdım: Capablanca". rak tuzağa düştü" (Capablanca).
16.l:.fdt l:.fd8 17.f:ıd4 26. fJ bS l:. cS 27. f:ıxe3
27. fJ d4 siyahlara yalnızca şüp
Eşitlemek gerek 17.e4 dxe4=
heli bir avantaj bırakıyor.
(17 ... d4?! 18.f:ıdS! f:ıxdS
19.exdS jı[6 20.'i:!Vxc4±).
27 ... fJ xc3 28. l:. xc3 n
xc3
29.l:.xc3
17 ... jıb4 18.b3 .ı::rac8 19.bxc4 Buraya kadar her şey iyi gidiyor ...
dxc4 20. l::t c2 jıxc3 21. l:. xc3 Eğer 29 ... iVbı+, 30.'i'f1 'i'xa2.
f:JdS 22.l:.c2
38
Üzerinde 22.l:.xc4? f:ıc3!
22 ... c3 23. l:. det
Siyahlarınbir parça avantajlı ol-
dukları
bir pozisyon. Capablanca
muzip bir tuzak kurmaya karar
verıyor.
a h c d e f g h
29 ... 'i'b2! 0-1
Son derece nazik bir nükte. Kü-
balı hızlı oynuyordu ve izleyici-
den hoşlanıyordu. Turnuva
Moskova' daydı, bu küçük gös-
teriyi bitirince saatine baktı ve
a h c d e f g h şöyle dedi: "Harika, Bolşoy Ba-
lesi için tam vaktinde yetişece
23 ... l:.cS
ğim!". Bu partiden kısa süre
"Gel bakalım küçük at, saldır sonra ortadan kayboldu ve sekiz
bana ... " yıl kadar da görünmedi.
SON ŞANS
Schlechter - W olff
1906
Alıştırma 1
39
~~~mmm
8
~m•m•mmm
7
!m~m~m
6
~m~m~m~m
5
4
~, _ _ _ ,mm~A
3
m
%m,,~~_ ,,m••~~ %m,,----,~
lm~m~m-----
2
1
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Bu umutsuz finalde, siyahlar son tuzak hamlelerini yapıyorlar. Ve ge-

leceğin dünya şampiyonluğu unvanının ortağı (191 O yılında Lasker ile
yapılan ve berabere biten karşılaşma) Tartacover'ın öğüdünü bir an için
unutuyor: "Hiçbir hamleye hemen cevap vermeyin. Düşünerek oyna-
yın. Hamlenizi yapmadan önce tahtayı uzun uzun değerlendirin. Bel-
ki de rakibinizin size kurduğu bir tuzak vardır."
"Kazanan" tüm pozisyonlar için işe yarar bir öğüt, ama maalesef
Schlechter 1924' de yayınlanmış olan "Satranççının el kitabı"nı okuya-
mamıştı. Nasıl? Buradaki dalavereyi görebiliyor musunuz?
SON ŞANS
Schlechter - W olff
1906
Çözüm 1
40 müzde ustaların bunu yaptıklarını

görmedim) ve oyun ritminin bu-
günkünden çok daha yavaş oldu-
ğu bir döneme tekabül ediyor.
2.b6?
Son derece safçasına bir direnç.
2.@f1 ~e7 3.b6 ~b7 4.~b3+
@e4 5.@g2 @dS 6.h3 gxh3+
7 .@xh3 ve geçen ikinci piyon
farkı yaratıyor: 2.h4!? hala daha
doğrudan bir hamle.
2 ... .ı::!. e1 +! 3. l:txe1 pat!

SİYAHLAR OYNAR
41
1...~e3!
Blumenfeld' den başka bir "ihtiyat"

öğüdü: "Bir hamle yapmadan ön-
ce ilk yapmanız gereken şudur,
önünüzdeki kağıda yazın bakalım,
bir hamlede mat olur muyum? İki
hamlede mat olur muyum? V ezi-
rim tehlikede mi? Peki kalem teh-
likede mi? Bir piyon kaybetme
riskim var mı? ... " Jouez comme a b c d e g lı
un maitre (Payot) kitabında
Kotov'un düşüncesi. Bu ihtiyat
öğüdü çok güzel, ancak bir hamle
yapmadan önce bu hamleyi yaz-
mak biraz tartışmaya açık (günü-
Büyük Ustalar Gibi Düşünmek I 47
ŞAMPİYONUN ORTAGI
Anand - Kasparov
New York, 1995
Alıştırma 2
42
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Kasparov rakibini makasa almış. Korunmak mı gerekir yoksa

1. fJ b6' dan üzerine atılarak kaliteli hamleyi mi seçmek?
ŞAMPİYONUN ORTAGI
Anand - Kasparov
New York, 1995
Çözüm 2
Yaklaşık bir asır

sonra bir başka bir oyuncunun böyle bir hamle
şampiyonluk ortağı son derece yapamayacağını düşünmüş olma-
basit bir tuzağa düşüyor. Bu ger- lı, beyazlardan yana." (Principes
gin oyunda (sekiz beraberlik; fondamentaux du jeu d'echecs,
sonra Anand'ın zaferi, arkasından Payot) Ama genç Hintli doğal
Kasparov'un eşitliği sağlaması) on bir şekilde inanıyor.
birinci partide Hintli şaşırtıcı de- 30 ... .ı::l.xb4+ 31.@a3
recede büyük bir hataya düşüyor. Hücum yapan iki kale yok mu?
43 44
a h c d e f g h a b c d e f g h
30.f:ıb6? 31. .. .ı::!.xc2!
Capablanca, küçük tuzak şampi Ve beyazlar bırakıyor çünkü
yonu nasıl kaçınılması gerektiği 32 . .ı::l.xc2 .ı::!. b3+ sonrasında şahı
ni açıklıyor. Siyahlarla tarafından 33.@a2 .ı::l.e3+ 34.~b2 .ı::l.xc1
kumlan bir tuzak hakkında anla- keşfiyle iki fazla piyon ve kaza-
tıyor: "Beyazlar oltayı yuttu. nılmış bir finalle şah tehdidine
Böyle bir hamlenin açıklaması girmesi için zorluyor.
yalnızca saflık olabilir. Rakibim
benim kalitemde ve tecrübemde
GİZLİ KUSUR
Kasparov - Portisch
Niksic, 1983
Alıştırma 3
45
8
7
6
,...
)
4
3
2
1
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Siyah şahı en az kayıpla (iki küçük taş karşılığında kale ve piyon) çıp
lak bırakmayı başarmış genç Kasparov'un çok ünlü bir partisi. Nasıl de-
vam ederdiniz: 1. 'ifh8+ ya da 1. ~ d3 ( ~ g3 ardından)?
GİZLİ KUSUR
Kasparov - Portisch
Niksic, 1983
Çözüm 3
hiçbir psikolojik görüntü ver-

mez ve duygularını hiç sakla-
maz. Oyununu hesapla oynar:
28. 'iVh8+ ve sonra getirdiği
28 ... ~fl 29 . .t!.d3 '2::ıc4 30.:fd1
'2::ıe5 31.'iVh7+ @e6 32.ifg8+
'iVf5 33.g4+ @f4 34.: d4+ @f3
35.'iYb3+ 1-0
28. l::i.d3?, bu doğal hamle, ger-
çek bir bombayla reddedildi:
28 ... 'iVxf2+l!
Fischer tarafından anlatılan meş 47

hur bir anekdot vardır: "17.ltgS
gibi büyük bir hata yapmak üze-
reydim (bir varyant sonrasında)
ama Trifunoviç birden gözüme
çok sakin göründü ve benimle
aynı dalga boyunda olmadığın
dan şüphelendim. Son anda
19 ... 'iV e8l hamlesinin kazandı
ğını gördüm" (Mes 60 meille-
ures parties, Editechecs) a h c d e f. g h
Bazı oyuncul~r rakiplerinin ta-
kındığı tavır ve tutumlara karşı 29.@xf2 (aksi takdirde mat:
çok hassastırlar (Fischer), bazıları 29.:xf2 .tl.cı+ 3o.:n ltcS+
ise "blöf yapmayı" severler 31.@h1 ~xf1 mat) 29 ... ltcS+
(Tal). Kasparov genelde bir ma- 30. @g3 :xh7 siyahlar net bir
kine gibi oynar. Parti esnasında avantaj kazanır.
SIRALAMALAR
Karpov - Kasparov
Moskova, 1985
Alıştırma 4
48
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Karpov kalesini üçüncü yatayda harekete geçirmeyi başardı, onun

gözde manevralarından biri. Nasıl devam etmeli, 54. l:ıf3 mü yoksa
54. .l:. e3 şeklinde mi?
SIRALAMALAR
Karpov - Kasparov
Moskova, 1985
Çözüm 4
49 Karpov 54. .i::!.f3! @e7 55.'iVh8

d4 56.'iVc8 .l:.f6 57.'i!Vc5+ @e8
58.l:tf4 '*1b7+ 59.l:1 1~4+ @fi
şeklinde devam etti.
59 ... l:t c6!? Eğlenceli bir gın
şim ..
50
Neden doğrudan 54 . .i::!. e3

oynanmıyor? Beyazlar ~h8+ ve
.i::!. e8+ ile veziri kazanmak için
tehdit ediyorlar ama beklenmedik
bir savunmayla karşı karşıyalar.
a b c d e f g h
Çünkü 54 ... g5! sonrası siyahlar
eşitliği sağlayabilirler. Bu hamle Ama beyazlar işlerini nazik bir
h8'i kontrol ediyor ve vezirler de- şekilde 60. 'iV c4 ! ' .i::İ. xc4 61.
ğişir. 55 .1i'xf7 + @xf7 eşitlik. 'iVg8+ @c7 62.'iVxg7+ üzerin-
den hallettiler ve veziri aldılar.
55. l:txc3!? İlginç bir girişim;
55 ... bxc3 56.'iVh8+ @e7 60.'i!Vc4+ @f8 61.jlh7 .l:.fl
(56 ... 'i!Vg8 57.'iVxc3 'iVf7 62.'i!Vc6 'i!Vd7 63.'iVeS ve siyah-
58.'i!Vh8+ 'i!Vg8 59.'i!Ve5 ve si- lar oyunu bırakır.
yah kalenin yeri iyi değil)
57.'iVe5+ .i::İ.e6 58.jlxe6 ~xe6
59.~xc3 gxh4 60.gxh4 'iVg4+
beraberlik şansı var.
DALAVERE
Troytski - V ogt
1896
Alıştırma 5
51
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
·Beyazlar ezildi ama şeytani bir tuzak kurma şansları olduğunu fark et-
tiler. Troytski 1. ~dl!? şeklinde oynadı.
Şimdi siyahlar oynuyor ve kazanıyorlar.
DALAVERE
Troytski - V ogt
1896
Alıştırma 5
ı.. ..th3?
1.. . .tl.xg3+, örneğin şöyle kaza-
nır 2.hxg3 'i:!Hxg3+ 3.@f1
.th3+ 4.l:txh3 (4.@e2 'i:!Hg4+
5.f3 ~g2+ 6.j,f2 ~xf2 mat)
4 ... ~xh3:+- s.@e2 (5.@g1
l:İh8 ve hızlı mat) 5 ... ~g4+
6.@f1 l::i.h8.
2. :xd8+ @xd8 3. ~dl+! 'i:!Hxd1
pat
53
Burada şüphesizbütün hamleler

kazanır ama en ses getireni eşsiz
bir mat olacaktır, değil mi?
Hans Donner şöyle demişti:
"Ben bütün pozisyonları seve-
rim. Bana zor bir pozisyon ve-
rin, oynanın. Kötü bir pozisyon
verin, savunurum. Açılışlar, fi-
naller, can sıkıcı ya da karmaşık a b c d e f g h
durumlar hiç fark etmez elimden
gelenin en iyisini yapanın. Ama
kesin kazanacak durumlar, onla-
rı oynayamıyorum!"
YEM
Şirov - Korçnoy
Filibe, 2003
Alıştırma 6
54
8
7
6
5
4
3
2
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
P_ozisyon beraberlik gösteriyor ama Şirov çok şık bir tuzakla oyunu
kendi lehine çevir::>ıeyi başarıyor. Beyazlar burada en "doğal" hamle
olan 1.@h2 oynuyorlar. Siz ana fikri tespit edebildiniz mi?
YEM
Şirov - Korçnoy
Filibe, 2003
Çözüm 6
55 Buradan yola çıkarsak, o zaman
~ '~~~~~~i~ ...
dünya şampiyonu olan Tal'in,
genç Fischer' e karşı oynadığı bir
maçtan anekdotunu aktaralım:
·~,·~',,,,,;~--·;~
~ .~~--'0~~,~~~~
~'·'~~-.
6 "Fischer önce şüphesiz en iyi
.ı:i. ae 1 hamlesini yazdı. Her za-
manki bilindik tavrında değildi,
4 J~~,Jl~~-?W,$~
.... en güzeli de Avrupalının alışılmış
3 ~ m8
~~ ~ açıklayıcı ruh halinde değildi, bir
·'~:t:····· -~Lr~
~~-h. ··'rJf
2 . Rus gibiydi. Biraz da acemice,
0
kağıdı bana doğru itti. "Beni de-
niyor" diye düşündüm. Kınamalı
a .b c d e f g h mıydım yoksa kızgınlığımı belli
Korçnoy'un partiden sonra canı mi etmeliydim? Gülümsemek için
çok sıkkındı ve ona daha uzun kendimi zorladım ama Bobby bir
çocuk değildi, anlayacaktı. Peki,
süre oynamaya devam edip et-
ne yapabilirdim? Gerçekten bu
meyeceği sorulduğunda gözünü
kararını değiştirmesini istiyor-
açıp şöyle cevap verdi: "Bilmi- dum. Ayağa kalktım ve oyun tah-
yorum. Gördüğünüz gibi bugün tası civarında sakin sakin yürü-
Şirov' a karşı psikolojik bir tuza- düm, birileriyle şakalaştım ve
ğa düştüm." kendinden emin, neşeli bir şekil
Diğer taraftan Şirov, hamlesinin de gelip yeniden yerime otur-
rakibini hata yapmaya sevk ettiği dum. Benim gezip dolaştığım sü-
düşüncesindeydi. Böyle bir du- re zarfında şundan emindim ki
rumda tuzağa düşmüş olmanın Fischer gözlerini üzerimden ayır
mamıştı. Bakışlarını bir kez daha
tersini gösterecek birkaç mimik
bana dikti, umursamaz görünü-
de faydalı olabilir (tersi duriım
yordum. Hamlesini yazdığı kağıdı
Fischer: "Trifunoviç çok sakin karaladı ve 1. "iV c6+ oynadı.
görünüyordu ... "). Oyundan sonra ona neden
Bu tip bir davranış oyun sınırla 1. .ı:i. ae 1 hamlesini oynamadığını
. rı içinde kalmak kaydıyla yanlış sordum, bana şöyle cevap verdi:
değil. Ancak fair-play ödülü al- "O hamleyi yazınca bana güldü-
.. 1"1
mayı da beklememek gerekir. nuz.
1 Adaylar turnuvası, 1959 (0-1).
27.@h2!? EKS
Şirov yüzünü buruşturdu mu?
Her halükarda Korçnoy onu ce- Lasker - Janowski
zalandırmak istiyordu ve hızla 1909
oynadı. ..
27 ... '2J xf2?·? 28 . .txf2 .ı:!. e2 F•F""""~~~"""""'...;58
r=-~~~~,.,,.,,,.;56 ~ ~~~~~~~
~ ~~~,~~: •:)'~r.•ı
6 ~-". . . . ~.,,~
~A•,.e.• ,•
:._,_,fi:J
6
R~
•• .i t?2'.f~R
R,~ -~--·--- ~~
5
;tj m • ~,~
3
4
3 ~,.,,.;~~~ 2
~ ~~~
2 ... ,.,-~.t~~~ b d f g h
~&tg· ~L.
a c e
1
Siyahlar bu noktada oyunu bıra
a b c d e f g h
kıyorlar. Peki nasıl bir tuzağa
29 . .l:!.a2! düştüler?
Ve siyahlar oyunu bırakır çünkü 1...c5!
29. · · .i:!.xf2 30 ·.txh7+ k az anır.
Muhteşem bir d eneme, ancak
şimdi eğer:
2. '2l d5? olursa

Beyazlar eşsiz bir mata giderler. ..
2··· .i:!.xf.3+!! 3.@xf.3 .txe4+
4.@xe4 pat
~ı h ( d t.:' t g h
İKİNCİ BÖLÜM
HÜCUM
ŞAH
Öyle bir taştır ki, piyon cinsinden değeri bilinemez. Ama alınamaz ol-
duğu için paha biçilmez değerde bir taştır. Bununla birlikte ne yapa-
cağı belli olmaz ve önceden kestirilemez çünkü vezir gibi, şah da ken-
dini çevreleyen kareleri kontrol edebilen yegane taştır. Kuramcılara
göre hücum esnasında şah dört piyon gücündedir. Partilerin pek çoğu
surlarla çevrili kalesinde ihtiyatlı bir şahla geçer (İngilizcede rok "cast-
le" yani kale demektir.) Bazen kurban tabii ki finalde yani onun da ka-
tılımı kaçınılmaz olduğunda avcı olur ... Bazen de tıpkı bir kalecinin
penaltı atışı kullanması gibi bahtsız rakibine karşı düzenlenen saldırıya
katılır.
Short - Timman 20.~gS h6 21.~cl e6, Leko-

Tilburg, 1991 Timman, Wijk aan Zee, 1996
(1/2-1/2, 34 c.)
1.e4 f:ı f6 2.e5 f:ı d5 3.d4 d6 14.f:ıd2 f:ıd5 15.f:ıf3 ~es
4. f:ıf3 g6 16.V/lie4 ~b4
4 ... ~g4 bilindik bir hanıle "kötü 59
fil" den kurtulmanın çaresi.
5.~c4 f:ı b6 6-.~b3 ~g7
7.V/lie2 f:ıc6 8.0-0 0-0 9.h3 a5
10.a4 dxe5 11.dxeS f:ı d4
12. f:ıxd4 V/lixd4 13. ~et e6
13 ... ~d7 Hollandalının oyunu
geliştirmesi ıçın: 13 ... ~d7
14.f:ıc3 ~c6 15.f:ıbS ~xbS
·16. lf:WxbS c6 17. ~ e2 f:ı dS
18.c3 V/lib6 19.~c4 ~ ad8 a b c d e f g h
17.ile4! Yani bir mat ağı kurmak için bir

Bu şık hamle beyaz karelerdeki fıl taşı harekete geçirmekle ilgili bir
karşılığında ve piyonların kuru- şey. Basit değil mi? Short oynar ...
luşunu bozma pahasına vezirlerin 31.@h2!! l:f.e8
değişimini engeller. Stratejik ola-
rak eS'deki piyon daha çok oyu-
nun ortasında hücum yapmak için
bir güç, ancak finalde bir zayıflığa
dönüşecektir.
17 ... ~b6 18.b3 ~xe4 19.bxe4
.ı::!e8 20. .l:dt
Beyazlar bir kere açık dikeyin
tamamını almışlar. Aynca şah
kanadı için tüm gücünü düzen-
leyen İngiliz hücumcunun taşla
a b c d e f g h
rını geliştirmek için aradığı za-
manı da almışlar. Timman rakibinin şaşırtıcı gezin-
20 ... ~es 21. ~h4 b6 22.ile3 tisini sezemedi. 31 ... il.es çok da-
~e6 23.ilh6 ilh8 24.:t.dS ha dirençliydi, neden sonra be-
ilb7 yazlar güçlükle taşıdılar: 32.g4!
24 ... i.d7!? İlginç bir hamle, hxg4 [32 ... ilb7 33 . .l:d,3 hxg4
25.~d4 .ı::!.axd8 26.~xc6
34.hS ve hücum kazanır; 32 ...
ilxc6 ve siyahların pozisyonu i.xd7 33.gxhS c;i;>h7 34.~gS+
@h6 (aksi takdirde 35.h6 ve mat)
sabit kalıyor.
35.~xf7+ .l:xf7 36.~xg6 mat]
25 . .ı::I adı ilg7 26 . .ı::I 8d7 33.<cigS g3+! (en iyi savunma)
Yedinci yatayda nihai yerleşim. 34.@xg3. i.xd7 35.@h2!! (36.
:f8
26 ... 27.i.xg7 @xg7 ~hl'i engeller) 35 ... ~xa4 36.hS
28. :_ 1d4 .ı::I ae8 29. l!Wf6+ @g8 gxhS 37. .ı::!. h4 ardından .l: xhS ve
30.h4 .ı::lh8 mat.
30.hS'te ciddi tehdit. 32.@g3
30 ... hS Benim yazılımım (2004 model)
İşt('; elektronik "oyuncuları" mer- @hl direktifi veriyor hem de
şunun yerine ...
mer gibi bırakan bir pozisyon:
Öte yandan bu partinin yapısını 32 ... l:t ee8 33.@f4 ile8 34.
anlayan biri için de bundan son- @gS 1-0
rası tamamen otomatik gidiyor. @h6 tehdidi ve 5 hamlede mat.
KRAL YOLU
, Schlage - Ahues
1921
Alıştırma 1
61
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
a7 piyonunun alınması kesin, ama bunu boşa çıkarmak için c7'ye gel-
mek siyahlar için yeterlidir. Hangi yolu izlemek kazanca götürür?
KRAL YOLU
Schlage - Ahues
1921
Çözüm 1
62
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Beyaz şah iki rol birden üstlenmek zorunda: Rakip şahın c7'ye geçmesini
engellerken bir yandan da siyah piyonun peşine düşmek. 1.c;;t>e6! (1.'it>e7
c;;t>c3 2.@d7 @d4 3.c;;t>c7 @dS 4.@b7 'it>d6 5.@xa7 @c7 6.@a8 @c8
7.a7 @c7 pat, oldukça bilinen bir beraberlik yöntemi) 1...@c3 2.@dS!
Kesin hamle: beyaz şah rakip şaha baraj yapar. 2.@d6 asıl partide oynandı,
' bu durumda siyahlar beraberliğe şu şekilde ulaşırlar: 2 ... @d4! 2 ... @d3 Ya
da 2 ... @b4 3.@c6 @a5 4.@b7 ve beyazlar kazanır. 3.@c6 @d4 4.@b7
. @dS 5.@xa7 @c6 6.@b8 Böylece piyon değerli taş olur.
YILAN BALIGI
Capablanca - Tartacover
New York, 1924
Alıştırma 2
63
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Beyazlar yedinci yataydaki bir kale ve ilerlemiş korumalı bir piyon ile
üstün durumdalar. Ancak diğer piyonlar zayıf ve şah da f3'te kötü bir
yerde görünüyor. Beyazlar oynuyor ve kazanıyorlar!
YILAN BALIGI
Capablanca - Tartacover
New York, 1924
Çözüm 2
Bu klasik parti Lasker'in, oyunun İki piyonu feda ederek beyazlar

final safhasıyla diğer safhaları ara- hem mat tehditleri yarattılar,
sındaki farktan bahseden sözle- hem de rakiplerini toptan bir pa-
riyle canlandırılabilir: "Üç yeni siflik içine ittiler.
faktör var: Şahın etkinliği, pi- 39 ... @gS 40 . .ı::rg7+ @h8
yonların önemi ve zugzwangın 41. .ı::rxc7
rolü".
İşte yeni bir mat tehdidi.
35.@g3!
41.. . .ı::res 42.@xf5
Bir okul manevrasının başlangı
Eşitlik. Şimdi Beyazların etkinli-
cı; şah kurban edilen piyonları
ğinin bir telafisi yok.
hesaba katmadan ustaca sızıyor.
42 ... .ı::r e4 43.@f6 .ı::r f4+
35 ... .ı::rxc3+ 36.@h4 .ı::rs
44.@e5 .ı::r g4 45.g7+ @g8
37.g6! .ı::rxf4+ 38.@g5 .ı::re4
46 . .ı::rxa7 .ı::rgı 47.@xdS .ı::rct
39.@f6!
48.@d6 .ı::r c2 49.d5 .ı::r c1
50 . .ı::rc7 .ı::raı 51.@c6 .ı::rxa4
52.d6 ve siyahlar bırakır.
BAGLANTl
Kovaçeviç - Seirawan
Wijk ann Zee, 1980
Alıştırma 3
66
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Bu kapalı oyunda her iki taraf da açılmakta geç kalmış. Açık dikeyden
kim faydalanabilir?
BAGLANTI
Kovaçeviç - Seirawan
Wijk ann Zee, 1980
Çözüm 3 (aynı zamanda bakınız sayfa 73 ek.?)

67
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
1. .. @d7! "Şahın sorunu genellikle rok ile çözülüyor çünkü mümkün olan
en kısa zamanda kanatlardan birine çekilmek zorunda. Bu yapılan şahı koru-
mak adına esas yapılması gereken değil, (eskiden kalan kolaycı bir kavrama
göre) ama oyunun merkezindeki diğer taşların mücadelesi ve kalelerin işbir
liği için gerekli. Özellikle bu son tespit büyük önem taşıyor." (Alehin, Deux
· cents parties d'echecs, Grasset) Burada şah piyonların karşılıklı blokajı sebe-
biyle kendisi için sakin ve patırtıdan uzak yere geçerek vezir ve kale arasın
daki ilişkiyi sağlıyor. 2. '2:ı bd2 2. l:th7 l:th8 3. l:txg7 'iVfB ve siyalılar avantaj
sağlar 2 ... l:th8 3.l:tg1 @c7 4.l:tb1 l:th3 Siyahlar sakince çiftkale hücuma
geçiyorlar. 5.b3 '1Vh8 geç de olsa net bir avantaj ve çok geçmeden kazanma.
Büyük Ustalar Gibi Düşünmek / 69 ·
BÜYÜKROK
Heidenfeld - Hecht
Nice, 1974
Alıştırma 4
68
BEYAZLAR OYNAR
Bu tipik Fransız kapalı partisinde beyazlar rok yapmak istiyorlar ancak
c3'teki piyona saldırılmış. Siz nasıl bir çözüm öngörüyorsunuz?
BÜYÜKROK
Heidenfeld - Hecht
Nice, 1974
Alıştırma 4
69 Bu "çirkin" hamle ilk dünya

şampiyonunun derin düşüncele
rini hatırlatıyor: O şahı normal"
bir taşmış gibi hemen kullanma
alışkanlığına sahipti.
Eğer 1. 'lW d2 .i.xcl 2 . .ı::!. xcl

'i:Vxa2; eğer 1..i.xa3 'i:Vxc3+
2.@t2 'lWxa3; eğer 1..i.d2 .i.b2
ve beyazlar bir piyon daha kay-
bederler.
1.. . .i.e7 2.it'e1!?
Piyonu kaybetmemek için sade- Orijinal bir manevra.
ce bir hamle var. .. 70
1. @d2!
Zamanın büyiik üstadı, Avustur-
yalı şampiyon Bird' e sormuşlar:
"Steinitz'in stili hakkında ne dü-
şünüyorsunuz?" Cevaplamış: "Bir
kutu satranç taşını bir şapkaya
doldurun, iyice karıştırın, bir
metre yukardan satranç tahtasına
dökün. İşte Steinitz'in stili" (Gif-
fard' dan alıntı, La Eıbuleuse ms-
toire des champions d'echecs, 2 ... .i.d7 3.@e3 f6 4 . .ı::ı, fl fxe5
Odil) 5.fxe5 0-0 6.@f2 .i.e8 7.@gl
Tatmin edici bir pozisyon ve rok
gerçekleştiriliyor.. yedi hamle!
AÇIK DİKEY
Oll - Hodgson
Şikago, 1993
Alıştırma 5
71
SİYAHLAR OYNAR
Siyahların sağlam bir pozisyonları ve göz kamaştırıcı bir at ile aktif bir
vezir hücum şansları var. Ama beyaz taşlar tarafından sıkıştırılmış kale-
nin hücum katkısı eksik.
AÇIK DİKEY
Oll - Hodgson
Şikago, 1993
Çözüm 5
"Makogonov (Kasparov'un ilk 2.~cS

antrenörlerinden biri) bazı önemli 2.1i:Wc2 ~xc2 3.!lxc2 @g6 ve si-
prensipler geliştirmişti. Bunlardan yahlar özellikle de şahların övgüye
en ünlüsü bir eşitlik pozisyonunda, değer aktiviteleri sebebiyle kesin
her iki tarafın da bir tehdidi söz olarak daha iyi durumdalar.
konusu değilse ve somut bir plan- 2 ... @g6 3.h4 ~h8
lan yoksa, yapılacak en iyi şey en h dikeyi üzerindeki kale en so-
kötü yerleştirilmiş taşın durumunu nunda harekete geçiyor.
kurtarmak ya da rakip bir taşla de- 4.a3 ~hS 5.~gt @h7
ğiştirmek olmalıdır ilkesiydi."
Biraz çekingen. Kalenin etkinli:-
ğinin devamı daha değerli olurdu.
(Belyavski ve Mihalşişin, Secret of
6.~dt
chess intuition, Gambit).
6.l/ia7! Bazı karşı şanslarla muh-
72 teşem olurdu.
6 ... ~b3 7.:ı::ı:d2 .i::tf5 8.g4 ~f4
9.~bt+ @g810.g5 b411.~d3
fı c3! 12 ..i.xb4!?
Bir hamlede mat tehdidi! Eğer
12.bxc3 l!ixa3+ 13.'ii'a2 :ı::ı:n +
ve mat. "Bu sırada Polugayevski
ve Yukmakov'un birbirlerine
yaklaştıklarını gördüm. Hamle-
mi oynamak için önümden geç-
melerini bekledim. Ben hamle-
mi yapınca onlar da net bir şekil
1...@h7!! de durdular! (Keene, Leam fro~
Bu harika ve gerçekten orijinal the Grandmasters, Batsford).
bir fikir. "Short'un iki partisin- 12 ... ~a2+!!
den esinlendim" (Hodgson). Beyazlar bırakır çünkü eğer
Dvoretski aynı fikirle 1. .. gS!? 13.~xa2 l:.f1 + 14.'i:Vb1 !lxb1
teklif ediyor. mat.
BÜYÜK YOLCULUK
Psakhis - Hebden
Şikago, 1983
Alıştırma 6
73
BEYAZLAR OYNAR
Beyazların değerlendirilmesi oldukça güç bir piyonları var. Beyaz ha-

nelere yaptıkları hücumlar desteklenemiyor. Psakhis avantajını değer
lendirmenin orijinal bir yolunu buldu. Hangisi olduğunu görebiliyor
musunuz?
BÜYÜK YOLCULUK
Psakhis - Hebden
Şikago, 1983
Çözüm 6
Bütün taşlar en iyi şekilde yerleşti
rilineden hücuma kalkılmaz. Bu-
rada da görülüyor, bütün beyaz
taşlar iyi yerleştirilmiş. Peki, hepsi
mi? Hayır, bir taş var ki onun gizil
gücü daha iyileştirilebilir. ..
74
2
1
43.@fl! BEYAZLAR OYNAR VE
Olağanüstü bir maceralar dizisi- KAZANIR!
nin başlangıcı, amacı ortaya biraz 53.iVd7
geç çıkıyor o kadar. Vezirlerin değişimi sonrası kaza-
nılacak bir finalin zorlanması.
43 ... .ia7 44.@e2 .ib6 45.@d3
53 ... 'lW e6+ 54. ~xe6 fxe6
.ia7 55 . .ı::!.:xf8 @:xf8 56.@b5 @e7
Siyahlar pasifleştiriliyor çünkü fil be- 57.@a6 .ixf2 58.c4 @d8
yaz piyonları denetliyor ve ağır taşlar 59.@b7 .ie1. 60.b5 .if2 61.b6
da f7'yi savunuyor. İşte bu yüzden .id4 62 ..ia4 d5 63.cxdS exdS
de beyaz şah fazla bir tehlike hisset- 64.exdS e4 65.@c6 @c8 66.d6
meden gezip dolaşıyor: Siyahlar bir e3 67 . .ib5 .if6 68 ..ia6+ @b8
hücum yapmak üzere güçlerini top- 69.@d7 1-0 Üyt!nun sonu şöyle
olabilirdi: 69.<;tıd7 .id4 70.b7
layıp düzene koyacak zamanı bula-
.icS 71.@e6 .ib6 72.@f7 .id8
mıyorlar. Bunu söylerken de hfila 73.@e8 .if6 74.d7 @c7 75.@f7
beyaz şahın vezir kanadında ne yap- .id8 76.@g6 e2 77 ..ixe2 @xb7
tığım göreıniyoruz. 78.@xh6 ve kazanır.
EK 1 EK2
Richard Reti Williams - Karpov
1921 Nice, 1974
76
İşte eğiticibir fikir. Siyahların
bir şah yerleşimi sorunlarıvar.
Dahası büyük rok yapmak
b7'deki zayıflık ya da b6 sonra-
sındaki beyaz karelerin zayıflığı
yüzünden tehlikeler içeriyor.
77
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR VE
BERABERLİK OLUR
Richard Reti'nin ünlü çalışması
şahın hücum ve savunmadaki
rolünü mükemmel bir şekilde
açıklıyor. Buradaki tema siyah a b c d e f g lı
piyonun karesinin yaklaşırken

üst sıraya geçen piyonu savun- 15 ... ~d8! 16.a4 aS! 17. ~a2
mak için d6'ya doğru sokulmak. @c7 18 . .ı::i.h6 .ı::i.a6 19.~bS
1.~g7 h4 2.~fü ~b6 3.~eS! @b8 20 . .ı::i.b2 @a7 21.~b3
~ g4 22 . .ı::ı. h1 f5 23. ~d1 .ı::ı. b6
Çifte tehdit: @d6 ve @f4 be:...
24. ~a2 ~xb2 25. ~xb2 b6
yazlar tehdidi savarlar ve bera-
26.~b3 ~a6 27.~c1 ~deS
berlik.
28.1ife2 ~g6 29.@d2 ~f6
30.1ifd1 f4 0-1
il
MAT AGI
Mat ağı terimi şahın kurtulunması

çok zor bir örümcek ağına yakalan-
mış gibi köşeye sıkıştırılmasını
ifade eder. Şah, özgürlük umudu ol-
maksızın kısıtlı bir alanda tutsak alınır ve rakip piyonların kaçınılmaz
matına maruz kalmanın korkusuyla yaşar. Genellikle bu tip ağlar oyu-
nun sonunda örülür, ama şu da bir gerçek, bu tema her an şahlardan
birinin başına gelebilir. Büyük hücumcular şah merkezdeyken, klasik
ağın tüm konum ve durunılannı, büyük ya da küçük rok sonrası, bi-
lirler. Her zaman az rastlanır pozisyonlar türetmeyi ve yeni ağlar kur-
mayı başarırlar. Şah bir kez kafese kapatıldı mı, partinin görsel zengin-
liği de garanti altına alınmış demektir çünkü kurtulmak için her türlü
taş kurban edilecektir. İşte şimdi göreceğimiz partide Kasparov şimdi
ye dek hiç yapılmamış olanı yapıyor.
Kasparov - Topalov 5.~d2 c6 6.:f3 bS 7.~ge2

Wijk aan Zee, 1999 Her ne kadar doğal da olsa bu
hanıle son derece az rastlanır bir
1.e4 d6 2.d4 ~ f6 3. ~ c3 g6 hanıle. 7.g4 ve 7.0-0-0 bilindik
4.~e3 ~g7 hanıleler.
Zaman zaman siyahlar filin geli-
7... ~bd7 8.j,h6 j,xh6 9.~xh6
şimini geciktirmeyi ve vezir
~b7 10.a3
kanadındaki mücadeleyi yarmayı
tercih ediyorlar. Aslında beyazlar b4'te öne geçmek için koruyucu
siyah hanelerdeki filleri değiş hanıle. Siyahlar büyük rok yapa-
mek için ~ d2 ve j,h6 oyna- caklarından, beyazlar rokun üze-

mak istiyorlar. Öyleyse onu baş rine piyon hücunılarından çe-
langıç hanesinde tutmak isteme- kinmiyorlar ve bu zayıflıktan
si çok mantıklı. faydalanabilirler.
10 ... eS sert oynayarak Kasparov insan ra-

Başka bir plan daha var: a6 son- kipleri tarafından çözülmesi hayli
rası cS için oyriamak, 'i/c7 ve 0- zahmetli somlar da sormuş oldu.
0-0. Tabii bu "kanlı haınleler" de ol-
masa Kasparov'un partileri böyle
11.0-0-0 "Wie7 12.@b1 gürültülü şekilde tanınmazdı!
At için yer bırak ve şahı güvenli 18 ... ~a8 19.~h3 d5 20.'Wif4+
bir yere yerleştir. @a7 21. 1:t he1 d4 22. ~ dS!?
12 ... a6 22. ~ e2 siyahlara sorun teşkil et-
bS noktası beyazların olası mıyor.
dS'ine karşı özenle korunnıalı. 22 ... ~ bxdS 23.exdS "Wi d6

78
13.~c10-0-014.~b3 e xd4
Güzel bir hamle. Siyah taşlar
başka türlü harekete geçemez-
lerdi. Eğer siyahlar piyonu eS'de
durdururlarsa beyazlar 'Wie3, g3,
~h3, ~aS ... ile yeniden bir
araya gelirler ve avantajı ele ge-
çirirler.
15.l:txd4 cS 16.l:td1 ~b6
Siyahlar dS oynamak istiyorlar. a b c d e f g h
17.g3 @b8 18.~aS 24.l:txd4!!
Bu muhteşem bir fikir!
Bu agresif haınle Kasparov stilinin
24 ... cxd4?!
tipik bir öfkeci ve daha genel olarak
Bir de hırslı ve cesur bir oyuncu
da hücum oyuncularının büyük olan Topalov'un sözünü söylemek
çoğunluğunun örneği. Karpov gi-
gerek. Bu partideki tüm riskleri al-
bi ya da Anand gibi yumuşak baş dı, oysa sade bir şekilde oynayarak
lı bir oyuncu için vezir tahtanın aşağı yukarı beraberlik sahibi ola-
öbür ucundayken aS'e bir at koy- caktı. Çok az oyuncu Bulgar'ın
mak mantık dışı bir şeydir. Daha yerine kazanç için oynar. O
doğru olan şu olabilirdi, küçük bir sıralarda, Kasparov'a karşı kazanı
beyaz avantajıyla dS'i önlemek lan bir beraberlik bile büyük işti.
için 18.'Wie3! haınlesiyle ahenkli 24 ... @b6! 25.~b3, beraberlik
bir gruplama yapılabilirdi. Ancak için tek hamle, 25 ... ~xdS
26.l{j'xd6+ .ı::i.xd6 27 . .ı::i.d2 daha 31. ~xc3 .td5 32.@b2 ardından

iyi durumda olan siyahlar için 33.1iVb3+ .txb3 34.cxb3 mat.
sorunsuz bir parti olur. 80
25 . .ı::i.e7+ @b6
Eğer 25 ... l{j'xe7, 26.l{j'xd4+
@b8 27.Vi'b6+ ~b7 28.fJc6+
@a8 29.l{j'a7 sonrası mat olur.
26.~xd4+ @xaS
26 ... l{j'c5 27.l{j'xf6+ l{j'd6
28.~e6!! ~xd5 (28 ... @xa5
29.b4+ @a4 30.l{i'c3 ~xd5 ahcdefgb
31.@b2 ve mat takip edecek) Bir alıştırmada rastlanılması pek

29.b4 ~a8 (29 ... ~xe6 30 . .ı::i.b7 beklenmeyen bir pozisyon.
mat) 30.~xf7 ve hücum ödül- 28 ... 'iVxdS 29 . .l:.a7 ~b7
lencfüilir. Tek hamle. 29 ... .ı::!.d6 30.@b2
27.b4+ @a4 ve siyahlar vezirleri d4'te değişe
mezler çünkü kale a6'yı koru-
maktadır.
30 . .l:.xb7 'iVc4
Daha da iyisi 30 ... .ı::!. he8 olurdu
@b2 üzerinde 'iV e5 fikri,
31..l:.b6 .l:.a8 32 ..tfi! (.l:.d6'nın
bozukluğunu tehdit ederek ve
'iV c4 tamamen engelleyerek)
32 ... .ı::!.eı+!? 33.~xel f'ıd7.
81
a b c d e f g h
Kasparov bu pozisyon için sezgi-
leriyle oynanuştır. Beyazların bir
kalesi eksik, ama siyah şah diğer
taşlarından uzakta içinden çıkıl
maz bir ağa yakalannuş. ah..:defglı
28.1iVc3 34 . .ı::!. b7!! 'iVxb7 35. °iVdl ve c3+

Bu hamle avantaj taşıyor ama par- vs. sonrası mat. Eğer 35 ... ~xa3
ti sonrası bulunmuş 28 . .ı::!. a7! bü- 36.c3 dört hamlede mat.
tün varyasyonlarda kazanır, işte en 31. °iVxf6 @xa3
karakteristik olanı: 28 ... fJ xd5 31.. . .l:.dl+ 32.@b2 .l:.a8
29 . .ı::!.xa6+ ~xa6 30.°iVb2 f'ıc3+ (32 ... 'iV d4+ 33.1ifxd4 .ı::!. xd4
34. l:txf7'nin tehdidi ~e6-b3 36.~fl!! l:t d2

34 ... l:t d6 3S. ki. e7 kazanır) 83
33. 'iib6 lji' d4+ 34. lji'xd4 l:t xd4
aS 36.~e6 axb4
3S. l:Ixf7
37.~b3+ @as 38.axb4+ ve c3
yüzünden siyahlar tek bir taş daha
yiyemezler, 38 ... @b6 39.l:txh7
finalde kazanır.
32.1i'xa6+ @xb4 33.c3+! @xc3
33 ... @b3 34.1i'a2+ @xc3
3S.1i'b2+ @d3 36.l:te7! Ve mat.
34.'i:!Va1+ @d2 a b c d e f g h
34 ... @b4 hamlesi 3S.'i:!Vb2+ 37.l:td7!! l:txd7 38.~xc4 bxc4
@as 36.lji'a3+ 'İl!Va4 37. l:ta7+ 39.'i:!VxhS .ı::rd3 40.1i'a8 c3
sonrasında veziri kaybeder.
41.ı!Va4+ @e1 42.f4 f5 43.@ct
3S. 'ii'b2+ @d1 · · l:i.d2 44.1i'a7 1-0
3S ... @e3 36. ki. e7+ hızlı mat ve Siyah şah partiyi beyaz şahın
3S ... @e1 tekrar partiye döner. oyuna· başladığı yerde tamamlar.
82 Bu parti 19. yüzyıl vahşi batı sal-
dırılarını seven nostalji düşkünle
rinin oldukça hoşuna gidecektir.
a b c d e f g h
HAPİS
Gines - Trias
1995
Alıştırma 1
84
SİYAHLAR OYNAR
Bu simetrik pozisyonda beraberlik yakın gibi görünüyor. Ama bunun-

la birlikte siyahların bir fikri var. Ne olabilir?
HAPİS
Gines - Trias
1995
Çözüm 1
85
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Siyahlar ellerindeki taşlara fazla kafa yormadan 1. .. ~ g4! oynarlar. Be-

yaz şah tamamıyla köşeye sıkışmıştır ve küçük bir kaçış yolu partiyi be-
lirler. 2.~xg6 ~f2 3.~f4 *gt 4.~d3 @h1 5.~f4 ~f2 mat. Beyaz
piyonlar sayesinde orijinal bir ağ.
Bakınız sl:ıyfa 91 ek 1
PROBLEMİN YAPISI
Sam Loyd
1858
Alıştırma 2
86
8
7
6
5
4
3
2
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Sorun iki tane birden: Siyah şahı öyle bir yere koymalısınız ki beyaz-
lar oynasın ve üç hamlede mat etsinler.
84 / Büyük Ust~lar Gibi Düşünmek
PROBLEMİN YAPISI
Sam Loyd
1858
Çözüm 2
87 çünkü oyun kurucular problem-
~~~~~~
8 lerini en olmadık pozisyonlar
~~~~~~~~
7 üzerinde inşa ediyorlar."
~~.~~~~
6 Loyd dürüst bir oyuncuydu. Bir
~~~-~~~-
5 gün, oyun kurucuların da çok iyi
~~~~~~L.
4 oyuncular olduklarını ve eğer
turnuva oyuncularıyla karşı karşı
3
~K'0~f!J."0~K'0~f!J."0 ya gelirse karşılaşmaların %90'ını
2 12~12~[j12
.... f[j 8 ~[!},
.. .. --n."?;-;··.-.r···--
~h;'""~.;~,.,,,.d9l ~ kazanacaj;1nı açıkladı. O zaman,
.. ı
New York şampiyonu ona mey-
a b c d e f g h dan okudu ve 5-1 yendi. Usta
Sam Loyd'un en ünlü oluşumla oyuncu Sam Loyd ona bir kom-
rından biri, şah problemidir. Bu pozisyon sorusu yöneltti!
yerleşim şampiyonlar kadar tanı
1.d4!
nan bir satranç figürüdür.
Fil çaprazı.
Steinitz: "Loyd'un problemleri-
ni çözmenin tek yolu mümkün 1... @hS 2.1i!V d3
olabilecek her hamleyi dene-
Beyaz kareler. ..
mektir; işte o zaman bulduğun
dan emin olursun tabii son de- 2 ... @g4 3;1i!Vh3 mat
nemende!" En zoru değil ama Amerikalının
Loyd: "Hücum yaparken yalnız en orijinal problemlerinden bi-
ca mümkün hamleler üzerinde ri, henüz on sekiz yaşındayken
düşünmek büyük bir hatadır yazmış.
SÜRPRİZ MAT
Bernstein - Kotov
Groningen, 1946
Alıştırma 3
88
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Siyah şah bir parça açıkta kalnuş ama beyazlar b2' den gelmesi muhte-
mel korkunç bir karşı atağa karşı kendilerini korumalılar. Bunu nasıl
yapabilirler?
SÜRPRİZ MAT
Bernstein - Kotov
Groningen, 1946
Bu partide, muhtemel bir ka-

zançla b2' deki piyonu tehdit
ediyor ve tamamen savunmaya
6 çekilerek ( .ı::f. a2 örneğin) beyaz-
lan umutsuz bir pozisyonda bı
5
rakacak. Ama beyazların önemli
bir kozu var: Sekizinci dikeyde-
ki beyaz kalelerin yol kesmesin-
den sonra siyah şahın gideceği
hane yok. Nimzoviç şöyle derdi:
a b c d e f g h "Yedinci ya da sekizinci yataya
kadar sokulmak, yani rakibin
BEYAZLAR OYNAR oyununun kalbine kadar girmek
Her iki oyuncunun da ağır taşla bir dikey üzerinde yapılacak tüm
rıyla sald~nya geçtikleri sıra dışı operasyonun amacıdır." Burada
bir pozisyondayız. Vezir ve kale- da aynı şekilde beyazlar üç ham-
ler yardımıyla her iki taraf da lede mat ile her şeyi silip süpüre-
karşı tarafın şahı üzerinde güzel cekler!
bir hücum etkinliği ' uyguluyor 1.f5+! exf5
ve böyle bir durumda inisiyatifi 1 ... ~xf5 aynı yere gelecekti.
ele alan kazançlı çıkacak. 2.'i:Vxh6+!! gxh6 3.l:i.ag8 mat.
Büyük Ustalar Gibi Düşünmek / 87 .
ŞAH ÖLÜYOR
Smislov - Oll
Rostov, 1993
Alıştırma 4
90
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Her oyuncunun saldırıya uğramış bir taşı var. Peki, beyazlar rakip şa
hın bu gözü pek konumundan nasıl faydalanabilirler?
ŞAH ÖLÜYOR
Smislov - Oll
Rostov, 1993
Çözüm 4
"Rakibe şah çekmeden ve özellikle art arda şah çekmelerden önce rakip
şahın gidecek yeri olmadığından, özellikle de zaten göz koyduğu bir kare-
ye gitmeyeceğinden emin olun." (Tartacover), Le Breviaire-El Kitabı
91 92
a b c d e f g h
3. .ı::rgı
1.g4+! ~xe4 Bu sakin hamle tabutu çiviliyor.
Aksi takdirde siyahlar hem bir 3 ... e4
taş hem de partiyi kaybederler. Başka bir hamle de, j;,d2 mat
2. f:ı f2+ ~xf4 yapar.
4.f:ıh3 mat.
· Büyük Ustalar Gibi Düşünmek / 89
VEZİR VE ŞAH
Leonid Kubbel
1922
Alıştırma 5
93
BEYAZLAR OYNAR
Beyazlar oynar ve kazanır; a piyonu dirençle karşılaşmadan karşı tara-

fa ulaşacak ama beyazların buna bir çareleri var.
VEZİR VE ŞAH
Leonid Kubbel
1922
Çözüm 5
94
BEYAZLAR OYNAR
1. <Z:Jc6! @xc6 2.~f6 @dS 2 ... @cS 3.~e7+ 3.d3! Ölümcül ağa ha-
zırlanıyor. 3 ... a2 4.c4+ @cS Piyonunu korumak için çabaladı. 5.@b7!
al'ii' 6.~e7 mat. ·
ORTAK MAT
Rossolimo - NN
Paris, 1944
Alıştırma 6
95
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Tüm beyaz taşların mata gittiği bir hareket.

ORTAK.MAT
Rossolimo - NN
Paris, 1944
Çözüm 6
96 konumda kalıyor. 6 ... ~f6 yük-
lenir 7 ..ılh5+ @h7 8.fıxf6+
gxf6 9 . .ılxf7 +.
2.~xh6+ @xh6
2 ... gxh6 3.fıf6+ @h8 4 . .l:!.g8
mat. Arapların matı ya da Arap
matı, böyle adlandırılıyor çünkü
satranç 5. yüzyılda Avrupa' da
keşfedilene dek tıpkı İspanya' da
(Ruy Lopez), Portekiz'de (Lu-
cena), İtalya'da (Greko) olduğu
a b c d e f g h gibi, taşlar (şah, kale, at) otur-
muştu ve kurallar çoktan konul-
Birkaç fikre bakalım: Eğer g pi-
yonu olmasaydı, fJ f6+ ve .ı::!. g8 ( muştu. Bu dönemden sonra
araştırmacıların (özellikle W es-
ile bir Arap matı yapılabilirdi.
Demek ki bu piyonu yolundan terveld) son bulgularına göre en
saptırmak gerekiyor.
fazla gelişen vezirdi; İspanya kra-
1..ı::i.xf5 liçesi Katolik Isabella vezirin ye-
Bu pozisyonda, 41 hanıle yap- ni güçlerinden oldukça fazla
esinlenmişti. Modem satranç 15.
mak mümkün. Fritz'in yazılımı
na göre ise bu pozisyona ulaş yüzyılda V alencia' da doğacaktı.
mak için 31 hanıle gerekiyor. 3. .ı::!.h1+ @g6 4.@f4

1...exf5 Kral Gücü!
Ama şimdi yazılım için her şey 4 ... .l:!.e6
daha açık: 6 hanılede mat ger- ithS+ ve itxf7 tarafından teh-
çekleşeceğini söylüyor! En iyi dit edilen mattan kurtulmak için
savunmada 1... fıxd4+! 2.cxd4 kalenin engellemesi.
exf5 3.~xh6+ @xh6 4 . .ı::!.hı+ 5.l::l.h8!
@g6 5.@f4 ~c6! ve e4'teki şah Harika bir açılış ve "sakin" yeni
çekme yüzünden beyazların hanıle
.ı:!. h8 ile ağı kapatma zamanları 5 ... fxe4 6 . .ılh5 mat
yok. Tabii ki pozisyon 6.d5 Tüm beyaz taşlar aktif olarak ka-
(6 . .ılh5+ da kazanır) kazanır tıldılar.
EK 1 EKS
Troytski Richter - Domste
1906 1939
97 98
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR VE BEYAZLAR OYNAR VE

KAZANIR KAZANIR
Şaha karşı at ile mat teması ve Üçüncü sıraya yerleştirilmiş si-
piyon kale en klasiğidir. Burada yah piyonlar karşı konulamaz
önemli olan ilk hamle. durumdalar.
1.@f3! 1.@d6! d2 2.@c7 d1~
1.@f2 @hl 2.~g3+ @h2 3 . .l:.a6+! Bxa6 4.b6+ @a8
3. ~ e4 @h1 beraberlikle. 5.b7+ @a7 6.b8~ mat.
1...@h1 2.@f2 @h2 Çok tatlı bir "silahlı soygun"
2 ... h2 3.~g3 mat. vallahi.
3.~c3
Ya da 3.~d4 @hl 4.~f5 @h2
5.~e3 @hl 6.~fl h2 7.~g3
mat.
3 ... @hl 4.~e4 @h2 5.~d2
'it>h16.~flh27.~g3 mat
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
STRATEJİ
1
PİYON OYUNU
Piyon oyunun öneminin öğrenilmesini borçlu olduğumuz '';Piyonlar

satranç oyununun ruhudur" diyen Philidor' dan beri, pek çok
muharebenin kaderini belirleyen bu küçük askerlerin kullanılması
hakkında ne yazık ki çok az literatüre rastlanmaktadır. Bu bölümde ba-
zı temel noktalan alıştırma şeklinde görerek önemli kavramları gözden
geçireceğiz.
100
Spaski - Petrosyan · 8
Moskova, 1966 7
1.d4 fıf6 2.fıf3 e6 3~~g5 d5 6
4. fı bd2 ike7 5.e3 fı bd7 5
6.~d3 cS 7.c3
4
99
3
-~·,~-~ ı.1
~•-~lllmı
8 2
.....,,~~~ltlf""~
7
~w:,,~~~"···--rr!W
6
a b c d e f g h
~ ~·- ~
~~;, ... .,;~. ~. ~=
5 l 17 ... c4!
4
~ııc· 0
~ ~~t~o,LJ~
- 'ıa'/'~
.... r.!:~
3 ~%"0;,, .... ;, .•,/""''ı:?:"0; ııır:{Af'
"Hemen partiden sonra bu ham-
lenin izleyenleri şaşırttığını keş
2 t::.~~ ~ ~~ru fettim. Elbette mahzurlu bir du-
1 ~ ... .,,~~~;,, .... ,~,!I
rum var: d4 hanesi artık beyazla-
a b c d e f g h nndı. Ama bence önemli bir
faktör değildi. Beyazlar veziri ya
Beyazlar tamamıyla küçük roka da diyelim ki bir kaleyi d4' e yer-
karşı bir hücuma göre konum-
leştirmekle hiçbir fayda sağlaya
lanmış. Petrosyan mantık olarak
mayacaklar. Herhangi bir blokaj
şahını diğer tarafa yerleştirecek hanesine daima güzelce yerleşti
bir plan oluşturuyor. rilmiş ata gelirsek, onun burada-
7 ... b6 8.0-0 ~b7 9.fıeS fıxeS ki en önemli rolü eS piyonunu
10.dxeS fıd7 11.~f4 savunmak. Demek ki siyahlar g
11.~xe7 'ifxe7 12.f4 hamleler dikeyindeki hÜcum istekleri için
dizisidir, siyahlar f6 oynayarak bir engelle karşılaşmayacaklar."
eşitleyebilirler.
(Petrosyan)
11...1iYc7 12.fıf3 h6 18.~e2
Siyahlar hücuma kalkıyor.
18.~f5! Hamlesi h3'teki roku
13.b4 gS 14.~g3 hS 15.h4 gxh4 savunmak için en iyi hamle
Beyaz şah üzerindeki hatları aç- olurdu ve eğer devamı 18 ... exf5
mak gerek. 19 .e6 olsa idi.
16.~f4 0-0-0 17.a4
101 102
a b c d e f g h
18 ... a6!
Piyon saldırısının önüne geçmek
için tipik bir davranış. Şimdi si-
yahlar 19.aS bS ve 19.bS demek
ki 19 ... aS! üzerinde bloke ede-
bilirler. Bu blokaj hamlesi dışın
da, beyazlar başka bir tipik dav-
ranış sergiliyorlar: Bir dikey aç-
mak için bS (hedef olarak b6 sa-
bitleniyor) sonrasında aS ve
axb6.
19.@h1 ~dg8
Bundan böyle siyahlar yalnızca
hücum hamleleri yapacaklar.
20. ~ g1 .ı::t g4 21. ~ d2 l:t hg8
22.aS bS 23. l:t ad1 ~:f8 24. ~ h2
~xeS!
Piyonlarla hücum yapabilmek
a b c d e f g h
için değerli taşlar ödünü.
25.~xg4 hxg4 26.e4. ~d6 36. l::i.e1 h3 37.~fl ~h8
27.~e3 ~d7 28.~xd6 ~xd6 38.gxh3 ~xh3 39.@g1 ~xfl
29.l::i.d4 eS 30.l:td2 f5 40.@xf1 e4 41.~d1 ~g4
Orada hala sekiz siyah piyon var! 42.fXg4 f3 43 . .ı::ı. g2
Tek hamle.
43 ... fXg2+ 0-1
KÜÇÜK ALIŞTIRMA
Alıştırma 1
104
BEYAZLAR OYNAR
'Beyazların
nasil kullanılacağı hakkında çalışmak için 4 piyona karşı 4
piyonlu küçük bir maç. Beyazlar başlarsa ilk kim değerli taş olur?
102 / Büyük Ustalar Gibi 'Düşünmek
KÜÇÜK ALIŞTIRMA
Çözüm 1
Philidor' dan beri ortaya konan 1.a4 hiçbir işe yaramaz ve zaman
birkaç temel kural arasında, en kaybeder. 1. .. gS sonrasında ön-
pratik bakış açısı Kmoch tarafın ce siyahlar gelirler. 1.h4 g6 ve si-
dan açıklanmıştır. Öbür tarafa yahlar kazanır (1.. .h6? hamlesi
ulaşacak bir piyon yaratmak adına 2.hS! yüzünden kaybeder, bir
piyonların çoğunluğunun kullanı piyon iki tane bloke ediyor)
mı ile ilgili olarak, kendi dikeyi 1. .. aS! Kazanan hamle.
üzerind'e karşıt bir piyon buiun- 1.. .gS (normal hamle) 2.b4 hS
mayan piyon için "aday" terimini 3.cS g4 4.bS h4 5.c6
bulmuştur. Formülü .de şöyledir Önce beyazlar erişir.
"Aday ileri!" (Kmoch, L 'art de 106
jouer les pions, Payot). Böylece
ilk hamle kendiliğinden ortaya
;ıbcdefgh
2.b3
Beyazların talihsizliği
2 ... a4! yü-
zünden 2.a3'ün kaybedecek
olmasıdır; · beyaz çoğunluk do- .
nup kalır, sebebi 3.b4 axb3 son-
a b c d e f g h rası geçerken almadan dolayıdır.
çıkar. 2 .. .gS 3.a3 hS 4.b4 axb4 5.axb4
1.c4 g4
1.b4 bS! ve çoğunluk bloke olur. Siyahlar önce erişir.
Bakınız sayfa 113 ek 1 .

GEÇEN PİYON
Engels - Maroczy
Dresde, 1936
Alıştırma 2
107
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c el e g h
BEYAZLAR OYNAR
Pozisyonda taş eşitliği var (iki piyona karşı bir kıymetli taş) ve pozisyo-
nun tahmin edilmesi o bilindik soruya verilen cevaba göre değişecek:
İzole olan ve geçen piyon güçlü mü zayıf mı? Beyazların yedekte ikna
edici bir cevaplan var.
GEÇEN PİYON
Engels - Maroczy
Dresde, 1936
Çözüm 2
Tartışmaya yer vermeyen stiliyle Tarrasch (Traite pratique du jeu

d'echecs, Payot), şöyle der: "Rakip sahaya geçen bir piyon her zaman bir
güçtür, sadece oyunun sonunda değil, ortasından itibaren özellikle de şöy
le biraz ilerlemişse." Küçük bir kombinezon ilerlemeyi güçlendiriyor.
108 1..ı:ixb2!
8 Vezirin yön değiştirmesi.
7 1... ~xb2 2. ~xc8+!
6 Kalenin elenmesi.
2... ıZJ xc8 3.d7
5
Ve at etkisini kaybeder, zayıflık
4
larından birisi, kendisine saldıran
3 bir geçen piyonun terfi etmesini
2 önleme imkansızlığıdır (diğer
taşlar kurban edilebilir).
a b c d e f g h 3... <Z::ıa7 4.d8~+

Kazandıran bir avantajla.
Büyük Ustalar Gibi Düşünmek ı 105
TEKNİK HAMLE
Forintos - Zedek
İmperia, 1991
Alıştırma 3
109
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
.BEYAZLAR OYNAR
Beyazlar h dikeyini açarak kazanıyorlar.

Bunu nasıl yapmak zorundalar?
TEKNİK HAMLE
Forintos - Zedek
İmperia, 1991
Çözüm 3
110
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
17 .g4! Beyazlar dikeyi açacaklarına emin olabilmek için hedef olarak

gS'i belirliyorlar! 17 ... i.xg4 18.h4 f5 18 ... i.xf.3 19.hxgS+ i.xhl
20.~xhı+ @g8 21.i.h7+ ~h8 22.i.g8+ ~xg8 23.~h7 mat
19.hxgS+ @g8 20.g6 i.xe3+ 21.~xe3 nf6 1-0

ALTINCI SIRA
Yurjis - Botvinnik
1931
Alıştırma 4
111
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Siyahlar için aktif bir pozisyon, kaliteli bir taşa karşı ilerlemiş bir piyonla-
· rı var. Yalnız maalesef c piyonu yok olmaya mahkum gibi görünüyor ...
Nasıl devam etmeli? .
ALTINCI SIRA
Yurjis - Botvinnik
1931
Çözüm 4
112
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e _f g h
SİYAHLAR OYNAR
1... ~ c4!! "Kariyerimin en güzel kombinezonlarından biri" (Botvinnik).
Piyonu koruyabilmenin tek yolu kaleyi vermekti, ama siyahlar birbirler-
ine bağlı ilerlemiş iki piyon elde ettiler, hem de dirençle karşılaşmadan.
Teknik kural iki bağlı piyonun, eğer altıncı yataya ulaşmışlar ise (ya da bi-
ri yedinci yatay diğeri beşinci yataya) kale tarafından durdurulamayacak-
larıdır. 2.bxc4 2 . .l::!.c1 .icS! 3.@f1 .ixf2 4.@xf2 ~c3 siyahlara oyunu
kazandıracak bir avantaj sağlıyor 2 ... .icS! 3.@g2 Eğer 3.l':tc1b34.@g2
.ixf2 3... .ixf2 4. @xf2 b3 ve siyahlar vezir yapar.
KALKAN
Tal - Korçnoy
Riga, 1958
Alış'tırma 5
113
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Açıkolan g dikeyi sayesinde beyazlar son derece tehlikeli bir hücum

yapıyorlar.
Korçnoy tipik bir savunma stratejisi uyguladı. Hangisi ol-
duğunu görüyor musunuz?
11 O / Büyük Ustalar Gibi Düşünmek
KALKAN
Tal - korçnoy
Riga, 1958
Çözüm 5
Korçnoy Tal'in en ürktüğü 23 ... @g7!

adamdı çünkü her zaman taşlar Beyaz piyonlar siyah şaha çalışı
karşısında risk almaya hazırdı. yor!
Letonyalının "spekülatif' feda 24.h4 a5
edişlerini hep önceden takdir
Neredeyse alaycı denilebilecek
ederdi. Bir gün: "Ben rakipleri- bir hamle: "Sen 'kale' piyonunu
mi saldırmaya teşvik ederim,
sür, ben de süreyim!"
çünkü kontrollerini kaybettikle-
rinde dikkatleri de kaybolur ve
. 25.~g3 ~bt+ 26.@g2 ~b7
taş vermeye başlarlar" demişti.
27.hS
Burada, beyazlar sadece bir taş Eğer g ve h piyonlarına sahip ol-
vererek çok iyi bir hücum baş masalardı, beyazlar çabucak µıat
latmışlar gibi görünüyorlar ama olacaklardı. Rakibe karşı duran
"korkunç" Viktor'un pek duy- bu zırh sayesinde siyahlar mer-
gusal bir yapısı yok. kezde hakimiyet kurarak ve şaha
114 karşı daha fazla hücum yaparak
kazandılar.
27 ... d4+ 28.i,e4 i,c6
29.i,xc6 ~xc6+ 30.@gt 'iYd5
31.'iYf4 ~es
115
a h c d e f g h
22 ... g5! 23.hxg6

Eğer 23.h4 ~f4! kolay bir par-
tiyle, örneğin 24.hxg5 ~xg4
25. ~ xg4 e5 26. ~ b4 ~ xh5 sı
yahlara iyi bir avantaj getirir. abcdt'.fglı
Bu pozisyonda beyazlar çözülür 116

ve sonuçta kaybedecek bir kom, a ı·m
$',,f&
m----w~-~~-~
WJm: ~;.w i~
binezona atılırlar. WJ~ı( ,~~("',,,i@,!Wi' n<~jf0' «1:<
7
- ~%
f@Yfo ~d 1
6 1 .,'~ ~•'"l'r:;~t··'~
00
32.h6+?
32.1İi!Vf3 1İi!Vb5 33.1İi!Vf4 daha az di-
5 ,w.1m ••"'•'
%~0'/Y1'!~;, ·· '~~·.~
~"1
renir, siyahlar 33 ... '/i'bl +sonra- 4 r-·"1t#A~~~0~~:?4it'
~
sında avantaj kazanırlar [33 ... eS? 3
";;::;
?IYJ§
"'''W"0 .......
~~
-~l'>''-··.,/~;-
@%
''. -~-
?,'1'9';;;
r._:s, , ., it'~ Yg;
hata olacaktır 34.h6+ .l::ı. xh6 2 --d~~([i'~" -~' /~~
35.'IWxh6+ 'itıxh6 36.g7 ve hemen /~~w2:;,;w0;,{·---·'0., -0-'10"·
~ffi'i
i{ ~~'>d *~ 1
şunu oynayarak beraberliği bul- 00 iı'~'"' -~ ~~ _ı
mak gerekir. 36 ... 'IWbl + 37.st>h2 a b c J e f g h

'lWxc2 38.gS'IW (38.g8~+!? be- 34 ... iVxg3+!
raberlik yapar) 38 ... 1i!Vxf2+ Korçnoy'un Sveçnikov'a karşı
39.@h31i'f5+ 40.rJ;>g2 (40.1i'g4?? oynadığı partilerden birinin ar-
vezir değişimi sonrası kaybeder.) dından yaptığı bir analizi hatırlı
40 ... iV c2+ 41.@f3 iV d3+ yorum. Bir anda Viktor Korçnoy

42.rJ;>f2 'IWd2+ vesaire). 34.rJ;>g2 şahının akrobatik bir hareketi
eS ;!;]. karşılığında bir piyon alır. Raki-
32 ... .ı::ı. xh6 33.1i'xh6+ @xh6 binin kuşku dolu görüntüsü kar-
şısında Viktor yorum yapar:
34.g7
"Korkanlar vardır ve korkma-
yanlar vardır!"
DUBLE PİYONLAR
Ortueta - Sanz
Madrid, 1934
Alıştırma 6
117
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Bu pozisyonda, siyahlar piyonlannin çoğunluğunu vezir kanadında şa- .

şırtıcı bir şekilde değerlendirmeyi başardılar. Siyahlar nasıl kazanır?
DUBLE PİYONLAR
Ortueta - Sanz
Madrid, 1934
119
1.. . .i:Ixb2!!
Duble piyonların değerlendiri
lebilmesi için kalenin kurban
edilmesi.
2. ~ xb2 c3 3. ~ xb6! Son nokta.
Tek savunma. 5.i::!.xc4
3. ~ d3 kaybeder: 3 ... c4+ Eğer 5.~a4 o takdirde 5 ... axb4
4 . .i::İ. xb6 cxd3 ve altıncıdaki iki kazanır ve eğer 5.~xc4 o zaman
piyon bir vezir eder. 5 ... c2 kazanır.
5 ... cxb2
Siyahlar kazanır. Bu kombine-
zon unutulmaz.
EK 1 EK3
Dorazil J. Polgar - Berkes
1906 Budapeşte, 2003
121
İşte aynı temada başka bir pozis- Daha karmaşık olduğu kadar
yon. benzer bir örnek:
1. .: c8! z;ı. xc8 2 . .l:ı eS+ ô xe8 11.ôegS!
3.d7 ôd6 4.dxc81lW ôxc8 5.axb7 At maceraya atılıyor.
ve kazanır. 11...h612.jıh7+ @h813.jıe4
hxgS
122
Siz burada ne oynardınız?

. 14.g4!
Judit Polgar taşlarla oyalanmadan
sakin bir şekilde dikeyi açıyor.
14 ..txa8 g4!! ve at kıpırdayamı EK4

yor, sebep gS'deki vezir/şah çi- Damljanovic - Macieja
vilenmesi. Eğer 14.h4 g4. 2004
14 ... I1 b8 15.h4
Beyazların korkunç bir hücumu 8
var ama siyahların da fazladan bir 7
taşla kendilerini savunma şansla
6
rı var.
5
15 ... g6
4
15 ... gxh4 16.gS! @g8 17. l'İxh4
f5 18 ..tc6 bS 19.l:t.dhl @f7 3
20.dS eS 21..txd7 .txd7 2
22. '2ıxe5+ @e8 23. l'İh8 kaza- 1
nır.
a b c d e f g h
16.hxgS+ @g7 17.'iVf4 .tb7
17 ... llh8!? 18.l:t.xh8 'iVxh8 Geçen piyonlar temasında, bir
'19.'2ıe5 'iVffl 20 . .i:thl @g8 önceki partinin eğlenceli bir
21. '2ıxf7 'iVxf7 22. l'İ h8+ varyantı uygulandı. Siyahlar
@xh8 23. 'iVxf7 .txgS+ 24.f4 oynar ve kazanır.
kazanır. 1.. . .tb2!! 2.b7 l'İ b6!! 3 ..txb6
18.l:th7+! d2
Kazanan hamle. Bir kale gecikmeleri olan
18 ... @xh7 19.1iVh2+ @g8 siyahlar bir piyonun vezir
20. l:t. hl+- .txg5+ 21. '2ı xg5 çıkarak şah çekmesine izin ver-
1iVxg5+ 22.f4 1iVxf4+ 23. 'iVxf4 melerine rağmen duble piyonlar
.txe4 24.~xe4 1-0 hızlı bir matı zorluyor!
4.b8'if + @h7 s..ta5 dl 'if +
6. .tel 'iVd.5! ve mat.
il
PLAN
Eskiden, uzun bir partiyi kazanan ünlü oyuncu, elli küsur hamlelik
oyunu nasıl 3 evrede planladığını açıklamıştı, pek tabii bu plan açılış
tan itibaren uygulanmaya konulmuştu. Günümüz oyunculan:plan tar-
iflerinde daha alçakgönüllüdürler: En fazla iki üç hamlelik manevralar,
bir atın yer değiştirmesi ya da merkezi bir karar bugün plan olarak al-
gılanıyor. Oysa bir parti her iki rakip tarafından bu küçük planların uy-
gulamaya konulmasından oluşur. Bu bölümde izole olmuş taktikler de-
ğil, bir fikir sayesinde parti kazandıran değerlendirmeler üzerine otur-
muş alıştırmalarla ilgileneceğiz. Kazanan fikir doğru uygulanmak zo-
rundadır ama bazen bu fikre değişik yollardan ulaşılabilir..
Fischer - Spaski 9.~xe7 'Wi/xe7 10. ~xdS exdS

Reykjavik, 1972 11. .ı::!.c1 ~e6
1.c4 e6 2.~f3 d5 3.d4 Filin b7'ye giderek kendi isteğiyle
Yazar şu ünlü sözlerle başlıyor: orayı kapatma hakkı yok. ... b6
"1 e4 hamlesini asla uygulamamış hamlesi işe yaramaz olmayacaktı
olanlar sadece ödleklerdir". Onun çünkü c5 sonrası askıda piyonların
çok bilinen dünya şampiyonası yaratıtmasına yarayacaktı.
esnasında rakibin oyununu boz- 12.'iVa4

mak adına (beyazlarla 1.e4 ile sı Bu varyanttaki karakteristik ve-
nırlı Najdorf ve Doğu Hindistan- zir yerleşimi:
lı/Grünfeld siyahlarla) Fischer - a3 ya da a5 üzerine kayabilir;
repertuarını genişlqmişti.
- piyon değişimi sonrası şahın _
kanadına geçebilir;
3 ... ~f6 4.~c3 ~e7 5.~gS 0-
- ideal dl hanesi ikinci kale için
0 6.e3 h6 7.~h4 b6
serbest bırakılır.
Tartacover varyantı bugün bile
12 ... cS 13.~a3 ki.es 14.~bS!?
Vezir Gambitinin en önemli bö-
"Boşluktaki" bu hamlenin çok
lümüdür. Siyahlarla Boris Spassky
somut bir amacı var: c5 piyonu-
repertuarı (Kapalı İspanyol ve
nun hücumunu kolaylaştırmak
Vezir Gambiti) en klasiklerden
adına yerinden . ayrılır ayrılmaz
biridir.
siyah atı ele geçirmek.
8.cxdS
8. ~xf6 ~xf6 9. cxdS exd5 te-
mel sıra, ancak tıpkı 1.d4'e karşı
yapılan diğer savunmalarda ol-
duğu gibi şu anda beyazlar için
bir avantaj olduğu kanıtlanmadı.
İşte bu yüzden doksanlı yılların
sonundan bu yana tüm üst düzey
oyuncular 1.e4'ü tercih ediyor-
lar, oysa önceden her iki hamle-
nin eşdeğer olduğu düşünülürdü
ve birinin ya da diğerin seçilme- a b c d e f g h
sinin bir üslup meselesi olduğu 14 ... a6 -
kabul edilirdi. Kurtuluş reçetesi Sovyet ekibi
8 ... ~xdS tarafından çabucak bulundu:
Bu değişiklikler piyon alımından 14 ... 'Wi/b7! bir piyonun göz alıcı
sonra pozisyonları daralan siyah- fedası. 15.ı;J;xc5 bxc5 16. l::txc5
lan rahatlattı. l::txc5 17.'Wi/xc5 ~a6 18.~xa6
siyahlar inisiyatifi ele geçirir, 20.e4!

çünkü artık beyazlar Tim- Bu haınle siyah piyonların yapısı
man-Geller, 1973, 0-1 partisin- nı zayıflatmak ve gözde taşı fil için
deki gibi rok yapamayacaklar. beyaz karelerde alan hazırlamak
15.dxcS bxcS 16.Ü-'Ü .ı:! a7 adına harika bir pozisyon haınlesi.
16 ... 'iVa7! en iyisi.· İddialıların finalinde Petrosyon'a
17.Jle2 ~d7 karşı, kendi şah filine üstünlük
kazandırmak için atını rakibin
125
kötü bir fıliyle değişerek meşhur
s
7
mza
~ '•6Z~.tJ1~
~· bir parti kazandı. Robert Byme
bu partiler esnasında büyük usta-
··'~ ?Jffi~~~',,.,,,;~ ların verdikleri tepkileri anlatı
~~~_,,,.
~~.,~1{1~f""
6
yor: "Najdorf zıplıyor ve çığlık
___ ,m1{1~~~
5
4 atıyordu: 'Bu adam deli, böyie
,, '•;~~~*"~~%mil ~- kötü file karşılık atını nasıl verir!'

3 ,. dK~-~~~~m?t,"01 Rus tarafında, Suetin sırıtıyor ve
2 8~~f-0B,~!lg~/j sakin görünüyordu." Bir süre
~m ~n~ . sonra başka bir partide Byme yi-

ne konuştu: "Rus delegasyonu-
a b c d e f g h na bir bakış attım ve yüzü sol-
Siyahlar atlarını çıkarmayı be- muş, ağzı kocaman açılmış
cerdiler ve Amerikalı da planını Suetin'i gördüm. 'İyi misiniz'

aniden değiştirdi. diye sordum. Bana doğru döndü
ve mırıldandı: 'Tanrım ... Öyle
18.~d4! 'iV:ffi 19.~xe6!
sade oynuyor ki ... ' "
Fischer diğer küçük taşı değişti
20 ... d4
ve piyonların yapısını değiştirdi. Üzerinde düşünülmüş bir pozis-
19 ... fX:e6 yon ama kuşkusuz iyi bir çözü-
126 mü yok:
- 20 ... ~f6 21.eS ~d7 22.f4
baskı yaparak;
20 ... dxe4 21. .l:İ c4 ~ f6
22 . .l:İ fc1 beyazlar avantajlı bir
şekilde piyonu geri alıyorlar;
- 20 ... c4 21.°iYh3! 'iff7 22.JlhS
'ife7 23.Jlg4 .ı::l.e8 24 . .ı::l.fe1 be-
yazların net avantajıyla.
21.f4 V/!Je7 22.eS!
e6 'daki zayıflığı sabitler ve atın
ahcdcfgh hareket alanını sınırlandırır.
22 ... n b8 23 ..i.c4 Atın gS hanesine erişimini en-

Filin en iyi haneye yerleştirilmesi. gellemek için yapılan hamle.
23 ... @h8 24. '/i'h3 Beyaz taşların hareketliliği en üst
127 düzeyde, buna karşın siyahlar
son iki sırayı terk etmiyorlar; ve
Fischer baskı yapmaya devam
ediyor.
n
30 ... bb7 31.e6 .ı::ı. bc7
32. 'i:V eS 'i:V e8 33.a4 'i:V d8
34.: 1f2 '/i'e8 35. :2f3 '/i'd8
36. .i.d3
Beyazlar siyah şaha götürecek
olan iki çapraz üzerinde oynu-
yorlar ve b6 piyonu başta, bü-
tün taşları zafer çığlıklarına katı
Basit ve dolaysız birkaç hamley- lıyorlar.
le, beyazlar sonuca götüren bir 128
inisiyatif elde ediyorlar.
24... ~f8 25.b3 aS 26.f5!
Fischer bu hamleyle iki ek yatay
birden açtı: beyaz fil çaprazı ve f
dikeyi. Taşlarının nefes alabil-
mesi için giriştiği bu ekstra alan
arayışı Amerikalının en iyi parti-
lerine "havalı" bir dokunuş ge-
tirdi. Elie Agur, Fischer'in stili
üzerine kaleme aldığı eserinde
a b c d e f g h
bunu "boş hanelerin şiiri" diye
adlandırıyor. 36 ... "iVe8 37.~e4 ~fü
26 ... e:xf5 27. ::xf5 ~h7 38. l!xf6 gxf6 39. :xf6 @g8
28.:cfl. ~d8 29.~g3 :e7 40 ..i.c4
30.h4! Şimdilik piyonun itişi yüzünden
e7 kalesi müdahale edemiyor.
40 ... @h8 41.'/i'f4 1-0
41.'iVf4 @g8 42.'/i'xh6 l!h7
43.e7+ @h8 44 . .ı::ı.f8+.
YENİDEN ÖRGÜTLEME
Bondarevski - Botvinnik
Moskova, 1940
Alıştırma 1
129
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Beyazların kıymetli taşların yapılanmasında bir avantajları var. Bu taş

lan için en iyi yerleşim ne olmalıdır?
YENİDEN ÖRGÜTLEME
Bondarevski - Botvinnik
Moskova, 1940
Çözüm 1
130 taki kare zaman zaman bu özel-
;,
8 li"::':ı~.;;;;;,~-~ı:~tw'=-_,,,.,.,_~-=~-.~~ .. liklere uyuyor görünebilir, ama
~ ~i~,i~'"""'w:--~
: ~-~~~~l·6
.,,-0.~%"0~a9:"0~~
5 • ~~~~~ •
öte yandan da bu karenin deza-
vantajı kalelerin iletişim yolunu
tıkamasıdır." (Alehin, Deux cents
"""-~lf'"'~""""~w;m~ parties d'echecs, Grasset). Buma-

4
!~A~~~~;·,~
,~ı~m~,
2
nevrayla Bondarevski vezir ve ka-
•
lelerin ilişkisi için başlangıç pozis-
2
~''-l:•~~l~fLS·~
~~ ~~§Wf"" 3ff'0f""" yonunun avantajlarını birleştiri
ı •- @@ ~J!L z
yor. A.itd1!? hamlesi de itg4
a b c d e f g h düşüncesiyle enteresan olurdu.
4 ... ~a7 5.'2:\fl ~:fa8 6.'2:ıe3
1.~hS!
Bu hamle eS piyonuna hücum @ffi 7. r:r 1a2
edilmesiyle önemli bir zaman Beyazlar açık dikey üzerinde ve-
kazanıyor. zir için bir yer yaptılar. Alehin'in
1.. .f6 2. ~fal pek çok meşhur partide kanıtla
Kale, doğal olarak siyah atın dığı üzere, ağır taşların ideal yer-
mıhlanmasını güçlendirmek için leşimi bu pozisyonda olduğu gibi
açık dikeye geliyor. iki kalenin arkasına yerleştirilıniş
2 ... itd7 3.~4a3 ~b6 4.~d1! olan vezirin durumudur.
Ve vezir sakin bir şekilde çiftlen- 7 ... ~a6 8.h3 ~d8
miş kalelere gelir. "Oyunun ·bi- Siyahlar c4'teki piyonu savaşma
rinci aşamasında vezir için iyi bir dan bırakıyor.
kare bulmak bence temel bir 9.'2:ıxc4 itb5 10.'2:\xaS ~xaS
sorun, buraya kadar hiç dikkat 11.~a1 ~xa3 12.~xa3 ~xa3
edilmeden gelinmiş. En iyi kare 13.~xa3+- ~c7 14.~a8+
vezirin dolaysız ya da dolaylı ola- @fl 15,itdt @g6 16.itg4
rak merkeze hamleler yapabile- itd7 17.d6!
ceği ve en çok eylemde buluna- Bu hamle bir taş kazandırır.
bileceği ama kendini daha az açı 17 ... ~xd6 18.~d8 ~d2
ğa çıkaracağı karedir. Başlangıç- 19.~xd7 ~et+ 20.c;t>h2 1-0
· Büyük Ustalar Gibi Düşünmek/ 123
USTANIN GÖZÜ
:Benko - Bilek
Budapeşte, 1957
Alıştırma 2
131
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Beyazların bS' de korunan geçer piyonları sayesinde açık bir avantajları

var. Bu avantajı kazanca nasıl dönüştürebilirler?
BÜYÜK USTANIN GÖZÜ
Benko - Bilek
Budapeşte,
1957
Çözüm 2
132
a h c d e g h
1. Vi'c1! 5. iVfl!
Bu pozisyonda, söz konusu olan Fikir: 'iV g2 ya da Vi'h3.
izole hamleler yapmak değil ba- 5 ... e4
sitçe söylersek ilerlemeye imkan En iyi şans: kartları karıştırmak.
verecek genel fikirleri bulmak- 6. 'iVh3 iV d8 7. Vi'h6+
tır. Burada Benko'nun planı ve- Kurt elmanın içinde.
zirini... a6! karesine götürebil- 7 ... @e5 8.iVg7+ @d6 9.dxe4
mektir. Bu basit bir hedef ama g4 10.'iVb7
aynı zamanda da ulaşılması hayli
10.e5+ en hızlısı: 10 ... @d5
uzak. Bu tip bir pozisyonu çöz-
11.Vi'b7+ @xe5 12.b6 c4
mek için 2000'li yılların güçlü
13.'iVa7 d3 14.b7 d2 15.bS'iV+
yazılımları bir abaküs kadar işe
kuvvetle kazanır.
yaramıyor: Bize bu tip yirmi
hamlelik bir planı gösterecek de- 10 ... 'iVc7?!
neyimli bir usta gözü lazım, ama Kaybeder ama 10 ... c4'ten sonra
bugün hala (2004) bu durum bir 11.iVc6+ @e7 12.Vi'xc4 sonra-
bilgisayarın hesap gücünü aşıyor. sında beyazlar gene kazandılar.
1.. .h6 2.h4 'iV d6 3.hxg5+ hxg5 11.eS+ @d7 12. Vi'xc7+ @xc7
4. Vi'bl 13.@fl c4 14.@e1 @b6
Tehdit 5.b6. 15.@d2 @c5 16.f3 ve beyazlar
4 ... iVb6 kazanırlar.
PİYONLAR VE TAŞLAR
Petrosyan - Fischer
Buenos Aires, 1971
Alıştırma 3
134
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Üçüncü hamlesiyle Fischer beyazlar tarafından seçilen hamle sırasını

alaşağı eden bir plan buldu. Görebiliyor musunuz?
PİYONLAR VE TAŞLAR
Petrosyan - Fischer
Buenos Aires, 1971
Çözüm 3
135 vezir bu tip bir oluşum içerisine
çok kötü ·adapte edilmiş ama bu
tip bir pozisyonda sevindirici bir
tepki almak zor.
4.c4
Beyazlar Benoni tipi· bir oluşum
içine girmeye karar veriyorlar
(1.d4 ~f6 2.c4 c5 3.d5 g6).
Merkezi boşlayarak, Grünfeld sa-
vunması gibi (1.d4 ~f6 2.c4 g6
3. fl c3 d5) bir tepki de verilebilir.
a b c d e f g h
4.d4 cxd4 5.'iWxd4 e5 6.~d2
Fischer Ermeni oyuncunun seç- ~c6 7.e3 i,b4 8.c3 iıa5 9;b4
tiği hamle sırasında: geçen fay iıb6 1O.a4 iıe6 11.a5 iıc7 12.a6
hattını buldu. Beyazlar, normal bxa6 13.iıxa6 ~ge7 14.~a3 0-0
olarak e3, sonra belki bir çeşit 15.0-0 e4 16.~el ~xb4 siyahlar
Nimzoviç savunmasıyla (1.d4 kazanır, çünkü cxb4 'iWd6 üzerine
~f6 2.c4 e6 3.~c3 i.b4) iıb5 çift hücum gerçekleştirilir (fil
ya da Doğu-Hint babında ilk ·üzerinde tehdit ve h2'de mat),
olarak (1.d4 ~f6 2.c4 e6 3.~f.3 Barcza-Benko, Budapeşte, 1946.
b6) yapmak istiyorlar; ama me- Bir gambit de denebilir: 4.e4 dxe4
sela siyahlar bir at çıkarırlarsa 5.~h4 ~h6 6.'iWh5+ g6 7.'iWxcS
memnuniyet verici bir parti g5 8.iıc4 ~d7 9.'iWe3 ~b6
olur. Fakat şöyle oynuyorlar 10.i,e2 gxh4 11.iıhs+ ~f7
3 ... f6! 12.~c3 iıg7 13.'iWxe4 0-0 ve
Siyahlar, Doğu-Hintli Samich'in beyazların bu taş için yeterli telafi
varyantında olduğu gibi bir sonra- olanakları yok, Bagirov-Sakayev,
ki hamleyi e5 yaparak ultra güç- Moskova, 1992.
lendirilmiş bir merkez inşa etme 4.e3 e5 5.d4 cxd4 6.exd4 e4
girişimindeler (1.d4 ~f6 2.c4 g6 7.~fd2 f5 8.c4 0f6 9.~c3
3.~c3 i,g7 4.e4 d6 5 .. f.3). Be- . i,b4 10.~xdS ~xd5 11.cxdS
yazlar tarafından seçilmiş olan 0-0 12~1ji'c2 a6 13.a3 iıxd2+
14.V/lixd2 f4 1931 yılının bu par- 137

tisinde siyahlar için inisiyatif sağ
lar! Mazel-Sorokine, Moskova,
1931.
4 ... d4 5.d3 e5
b2' deki fil kendini unutturdu ve
siyahların az; çok bir zamanlan
varmış izlenimi oluştu.
6.e3 -0ıe7 7.il.e2 -0ıec6 8.-0ıbd2
ile7 9.0-0 0-0 10.e4 a6 11.lZJel
b512.il.g4 il.xg413.V/lixg4 V/lic8
136
a b c d e f g lı.
Bu diyagram iyi ve kötü fil teori-

si için bir karşıt-örnek gösteriyor.
Teoride e7'deki fil kötüdür, zira
bloke olmuş piyonlar (e5-d4-c5)
onun rengi üstündedirler. Kuş
kusuz olağanüstü bir taş değildir,
ama b2' deki talihsiz "iyi" filden
çok daha güçlü bir taştır!
14.~e2 -0ıd7 15.-0ıc2 l:.b8
16. l:lfcl ~e8 17.il.a3 il.d6
18.lZJet g6 19.cxbS axb5
20.il.b2 -0, b6 21. lZJ ef3 ~ a8
22.a3 -0ıa5 23.~dl V/lifl 24.a4
bxa4 25.bxa4 c4
KENDİLİGİNDEN BLOKE OLMA
Karpov - Unzicker
Nice, 1974
Alıştırma 4
138
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Beyazların kapalı İspanyol' da her zaman olduğu gibi bir alan avantajı var.
Siyahların düşüncesini bulun, böylece Karpov'un dahice buluşunu da
bulacaksınız, basit ama o dönemde pek görülmemiş bir uygulama.
KENDİLİGİNDEN BLOKE OLMA
Karpov - Unzicker
Nice, 1974
Çözüm 4
Rus oyuncu şimdi rakibinin tek
aktivite şansı olan istilanın peşin
de: e8-h5 çaprazı.
9.~c:2 ~n ıo.~g3 ~b7
11.~d1 h6 12.~hS 'V/ie8
13.~d1! ~d8 14.İia3 <itıffi
15.: 1a2 <;tıg8 16. ~ g4! @ffi
17.~e3 @g8 18.~xfl+ ~xfl
19.~hS
a b c d c f g h
Karpov 1.~a7! oynadı
.Siyahlar a dikeyinde kale değişe
ceklerdi. Fili en uygun zamanda
muhtemelen çekmek için, a
dikeyinin açılışı kesinleşene dek
düşüncemiz şimdilik bu tip taş
değişimlerinden uzak durmak.
Böylece a dikeyi üzerinde bir üç-
leme sonrasında a7'deki filin geri a b c d e f g h
çekilmesi hayal edilebilir.
1...~e8 2.~c2 ~c7 3.l:iea1 Karpov beyaz hanelerin fillerini
değişti sonra rakip alanı sakin bir
Beyazların şimdi a dikeyini dile-
şekilde vezir ve atlarla istila etti.
dikleri zaman istila etme imkan-
ları var.
19 ... ~d8 20.'V/ig6 @ffi
3 ... 'V/ie7 4.~b1 ~e8 5.~e2 21.~hS ~xg6 22.fxg6
İkinci atın baskınından sonra taş
~d8 6.~h2 ~g7 7.f4!
kayıpları da kaçınılmaz.
Beyazlar şah kanadında atağa ge-
çiyorlar.
7 ... f6 8.f5 gS
MEKANİK KAZANÇ
Kasimcanov - Adams
Trablus, 2004
Alıştırma 5
141
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Beyazlar rakip şahın dibindeki siyah karelerdeki baskın durumları saye-

sinde mat y~pmayı umuyorlar. Hangi plan bundan yararlanma imkanı
sunar?
MEKANİK KAZANÇ
Kasimcanov - Adams
Trablus, 2004
Çözüm 5
Beyazların temel planı .te3-h6- 1..,th6? hamlesi 1 ... ~xd4!
g7 ardından da ifh6 mat manev- hamlesi sebebiyle kötü.
rası ile basitçe mata ulaşmak. Ama 1... llc8
şu anda .th6 bir piyon kaybedi- 1...'iVf8 2 . .ı::l.c3 aS 3.'iVc1 'iVe8
yor. Şah üzerine hücumu siyahla- 4 ... .th6 ve beyazlar kazanır.
rın ikinci zayıflığıyla kombine et-
1... ~ aS 2 ..th6 hızlı kazanç ge-
mek gerek: c dikeyi! Böylece,
tirir .
.tgS ardından .ı::!. c3, atı bağlamak
2 . .ı::l.c3 ~aS
için if cl ve son olarak .th6-g7
ve ifh6 mat ile matematiksel bir 2 ... aS!? ilginç 3. ~xc6! .ılxc6
kazanç elde edilebilir. 4 ..th6 .ı::l.c2! 5.'iVxc2! (5.~gS
142 if c8 6 . .tg7 @g8 7.'iVh6
.l:.xf2+ beraberlik yapar görü-
nüyor) 5 ... @xh6 6.f4!
Beyazlar gS 6 ... ~d8 7.ifc6'yı
basit bir plan sayesinde kazanan
bir finalle engellemek istiyor:
Aralıksız süren sıkıntıdan kurtul-
mak için şahı taşımak ve siyahla-
n zugzwanga sokmak, örneğin
şu sırada: 7 ... ~b8 8.@f.3 @h7
9.@e3 @g8 10.@d2 'iWd8
11.'iVd6 iff8 12.'iVxb6 ve mut-
1..tgS! lak beyaz kazancı.
Kasimcanov daha zayıf bir şekil 3. .th6 .ı::!. xc3 4 . .tg7 ve kazanır
de 1. .ı::!. gS oynadı ve şu hamleler Örneğin: 4 ... 'iVxg7 5.fxg7 llc8
sonrası beraberlikle yetinmek zo- 6.~f4 @xg7 7.'iVf6+ <;t>g8 8.b4
runda kaldı: 1...@h8 2.@h2 ~c6 9.bS ~xd4 10.~e7 ~f5
.ı::l.c8 3 . .ı::l.g1 @h7 4.l'!gS @h8 11.'iWxa7 beyazlar kazanır.
5 . .ı::l.g1 @h7 6.@h3 aS 7 . .ı::l.c1
gS 8.~d3+ ~g6 9.~xg6+
@xg6 10 ..txgS <;t>f5
SİHİRLİ ÇİFT
Miles - Makariçev
Oslo, 1984
Alıştırma 6
143
a b c d e f . g h
SİYAHLAR OYNAR
İlk bakışta
bir beraberlik finali gibi görünüyor. Ancak Miles bir sonra-
ki hamlesiyle partiyi zorlanmadan kazandı. Nasıl olduğunu görüyor
musunuz?·
SİHİRLİ ÇİFT
Miles - Makariçev
Oslo, 1984
Çözüm 6
144 bunları korumak için geri çekil-
mekten rahatsız olacaklar.
3) Beyaz vezir c6 ya da dS'e bir
kez geldiğinde at ideal karesi
olan e4'ü kazanacak. Şimdilik f2
noktasını koruyor.
1...'i'b2
1...~f6 2.'i'c6 'i'a7 3.~g3
~h4 4.~e4; 1...~e7 2.'i'c6
~ d6 3.~g3.
2.'i'c6 'i'b1 3.~xc7 'i'e4+
a h c d e f g h 4.@h2 h5
Miles kuşkusuz bu oyunun tari-
hinin eh orijinal oyuncularından
biri. Onun en ünlü savaş oyunu
Karpov'a karşı 1.e4 a6!? sonra-
sında kazandığı zafer. Burada,
kısmen mantıklı ve öngörülme-
yen bir hamle oynuyor.
1.~h1!!
Olağanüstü zeki bir hamle, İngi
liz'in keskin oyununun tipik bir
örneği. Neden bu hamle oyna-
nıyor?
1) Beyazlar elbette ~ / ~ çifti-
nin ~ / ~ çiftinden çok daha 5.'i'c6 ~c2 6.gxh5 ~f5 7.~g2
başarılı ve yararlı olduğunu °Yi'xh5 8.c5+- bxc5 9.b6 ~d1
umarak atı tutmak istiyorlar, 10.'i'c6 ~e7 11.~g3 c4 12.b7
oysa siyahlar olası beraberlik için ~d6 13.~e4 ~b8 14.°Yi'c8
~xg3 ile tehdit ediyorlar. ~:f3 15.'Y:Wxb8 ~xe4 16.~c7
2) Siyahların e5 ve c7' de iki has- 'i'B 17.@g1 'i'd1+ 18.@g2
sas noktaları var. Vezir ve :fil ~d5+ 19.@g3 1-0
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BEKLENTİ OYUNU
1
KALENİN KÜÇÜK HAMLELERİ
Enerjik yapısı sayesinde kale satranç tahtasının buldozeridir. Partinin

başlarında kendi piyonlarının kalenin rahatça hareket etmesini biraz
engellemesi dışında, oyunun sonunda çok önemli bir hareket kabiliye-
tine ulaşır ve tek başına Ji.I .f:ı çiftine denk gelir. Ama kale ince ma-
nevralarla, gizli anlamlı derin darbelerle işe yarayan bir taş da olabilir.
Bu hamlelerin ardında bazen "gizemli" diye adlandırılan, çoğu kez sağ
lam kurulmuş ve akılda tutulması gereken bir plan bulunmaktadır.
Karpov - Yusupov Teorik açıdan bakıldığında si-

Moskova, 1983 yahların gelişme avantajları ye-
terli bir telafi gibi görünüyor. Bu
1.e4 eS 2.~f3 ~c6 3.~bS
a6 noktada beyazlar tehdit ediyor-
4.~a4 ~f6 5.0-0 ~x e4 6.d4 lar, aynı zamanda siyahlar d2' de
bS 7.~b3 d5 8.dxeS ~e6 değişmek için b3'teki atı sürü-
146 yorlar.
147
a b c d e f g h
a b c d e f g h
İspanyol'un açık (e4 ile alınan)
varyantının büyük sırasıyla ilgili. 14 ... aS 15.~e3 a4 16.~d2 a3
9.c3 ~c510.~bd20-011.~c2 16 ... f6 tam olarak doğru bir par-
Açılış teması, beyazlar için mer- ti verir.
kezdeki ata hücum etmek ve si- 17.~xe4 axb2 18. ~b1
yahlar için de onu orada tutmak. Ağır taşlarla koşulacak "küçük
11... ~f5 12. ~ b3 ~g6 adımlı" uzun bir serinin ilk
Bu hamle atın c5'den alınması hamlesi.
durumunda geri alınmasına im- 18 ... ~xe4 19 . .ı:lxb2 ~d7
kan sağlıyor. 20.~d3
13.~fd4 20 . .ı:lxb5? ~xc2 21.'iixc2
13.~xe4 dxe4 basit değil. ~xd4.
13 ... ~xd4 20 ... ~xd3 21.'iixd3 .ı::l.fb8
13 ... ~xe5? 14.~xe4 ~xd4 Siyahlar ~ a5-c4 oynamak is-
15.cxd4 kazanır. terlerken beyazların doğal ola-
14.cxd4 rak planı f4-f5, Yusupov şöyle
Bu pozisyon siyahlar için şüphe yorumluyor: "Karpov'un bunu
li görünebilir: Beyazların aynı tamamen farklı değerlendirme
zamanda mükemmel bir piyon si ilginç. Bu adam her şeyden
yapılan ve bir çift filleri var. önce "önleyici" bir satranç
oyuncusudur. Muhtemelen bu 149

noktada kendisine şöyle sordu: 8 ~~ ~ ••
"Rakibim ne yapmak istiyor? '"···'W."B'"'',,i{iWp-' %W."~~-
7 ~ f~'ti'-. f'• . . . ,.
·fj a5-c4 tabii ki! Ve şimdi bakın
Karpov'un her hamlesi bunu nasıl
engelliyor" (Yusupov, Training
far the toumament player, Bats-
ford).
6
5
4
3
%%~/i~ ~~
~d~·
mw. .. ıf!1 11
~,/ ~~ ~~-.J~~.%ı>'~J
..
;.e;8'~~
~,,,,,,;·~~. %.,8
.
148 2 ~·~~f . 'R . . -~ li:ll@
'l;f~"ımı~~r· ,,;~ ,,,m
a b c .d e f g h
Bu hamle ~ b 7-a5-c4 tehdit
ediyor.
27 . .ı::!.cc2!
Başka bir ikileme hazırlığı.
27 ... ~c6
27 ... c6 28. l:t b3 (28.a3 de çalı-
şır) 28 ... ~e7 29 . .l:İcb2 .ı::i.bS
abcdefgh 30.f4 net bir avantaj.
28.ııi'ct l:t8b7
22.l:tfbt b4 23.h3 h6 ~aS tehdidi 29.l:tcS fJe7.
Beyazların temel fikri siyahların "Burada Karpov inanılmaz zeki
serbestleşme manevralarına engel bir hamle yaptı. Ben aktif bir
olmak: fJ a5-c4 ve muhtemelen hamle bekliyordum ve g2-g4'ten
c7-c6 (ya da cS), bu da b dike- çekiniyordum."
yinde (b4 baskısı) ve c dikeyinde 30.@h2
(c7 baskısı) ağır taşların git gelini "Çekingen bir beklenti hamlesi,
açıklıyor. 23 ... l:tb6! Yusupov'.a bir an görünüp bir an kaybolan
göre en belirgin olan. piyondan sonraki hücum duru-
munda işe yarardı. Bu gizli teh-
(bakınız şekil 149) dit bana ağır geliyordu ve müm-
kün olan en kısa zamanda karşı
24. .ı:t c1 : b6 oyun kurmak istiyordum."
24 ... fJaS 25.ııi'b1 ve at b4'ü ko- 30 ... ~f5?
rumakiçin geri dönmek zorunda. 30 ... c6 en iyi hamleydi, bir alt
25. ııi'bt : ab8 pozisyondu ama sağlamdı.
Şimdi fJ aS gerçek bir tehdit. 31..ı::i.bc2 l:tg6 32.l:txc7 l:txc7
26 . .l:tcS! fJd8 33 . .ı::!. xc7 ~b5 34.g4! ~ h4
140 I Büyük Ustalar Gibi Diişünmek
Son ayrıntı: Bir an için durun.

Bu pozisyon "kesin kazanır"
ama siz burada nasıl oynarsınız?
43 . .l:th2!
Başka bir zarafet daha, bu kaza-
nan fek hamle! 43.YWd1 YWf5+
44.@h4 hS!
43 ... VWd7+ 44.fS ı-o
a b c d e f g h
2 Zeitnot: Zaman darlığı anlamında Alman-

ca terim. Zaman darlığından dolayı oyuncu-
ların acele etmesi.
AÇMAZDAN KURTULMAK
Sultanbeyef - Colle
1926
Alıştırma 1
151
BEYAZLAR OYNAR
Siyah şah üzerinde üç açık dikey ile beyazların ölümcül bir hücumu
var. a8'deki vezir tarafından yönetilen bu uzak açmazdan yakayı nasıl
kurtarmalı?
AÇMAZDAN KURTULMA
Sultanbeyef - Colle ,
1926
Çözüm 1
152
BEYA~LAR OYNAR
Bu pozisyonda, tuhaf bir şekilde üç hamlelik bir mat var! 1. .ı::!. g2! Tama-
men doğal küçük bir hamle: Beyazlar D'teki kaleyi ~xh7 ile mat teh-
didi için özgür bırakıyorlar, sonra .ı::i.h3 ya da .ı::i.h3'ü takiben ~xh7. Sa-
vunma yok çünkü f8'deki kaleyi korumak zorunda olan siyah vezirin
· üzerinde aşın yük var. 1... ~ d8 2 . .ı::!. h3 ve ardından da mat.
Bakınız sayfa 151, ek 1

AÇIK DİKEY
Morphy - Maurian
1864
Alıştırma 2
153
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Dahi Paul Morphy dünyanın en iyi oyuncularını yendikten sonra (ted-

birli bir şekilde kirişi kıran İngiliz Staunton dışında) kariyerine yirmi iki
yaşında son verdi. Ölümüne dek çocukluk arkadaşı Charles Maurian
ile birkaç partinin dışında hiç oynamadı. Bu da ustanın yeteneğinin
hala bozulmamış olduğunu kanıtlıyor.
AÇIK DİKEY
Morphy - Maurian
1864
Çözüm 2
154 Alışılmış yöntemiyle Morphy
şimdi kalan iki taşıyla mat ede-
cek, çünkü siyahların üç ağır ta-
şı etkisiz.
2 ... @e8 3.~e6+ @d8 4.~e7
mat.
Morphy pozisyon almanın gücü-
ne inanan ve çok modem bir
konsept olan her zaman taşlarının
en üst düzeyde hareketliliğinin
peşinde olan bir oyuncuydu.
a b c d e f g h
Kombinezonlarını geliştirirken
Parti kazanıldı, tabii harika kötü rakiplerine karşı sayısız fan-
1. .ı::!. e2! 'den sonra ... tezi imkanı veren göz kamaştırıcı
Bu hamlenin .ı::!. d2 ile veziri ka- hücum oyuncusu Anderssen gibi
zanma tehlikesi var. gözü kapalı hücuma çıkmazdı.
1...~xe2 Amerikalıya karşı rahatsız ve ege-
1... ~dl+ 2. @f2 ve siyahlar men olmayan adam ona karşı
aynı sorunlarla baş başa kaldılar.
partilerine 1.a3 ile başlardı. ..
1 ... 1:ı. e8 vadeyi geciktirmekten Morphy pozisyonlarda tüm taşla
başka bir işe yaramıyor 2 . .ı::!. d2 rının hücuma katıldığı açık ve sa-
.ı::!.xe3 3 . .ı::!.xd3+ .ı::!.xd3 de bir stil geliştirmeyi başarmıştı.
4.i,e7+!? @xe7 5.~xc8 basit Amerikan yıldızının satranca
bir kazanç. sonsuz katkısı şu özdeyişle anlatı
2.~d5+ lır: "Taşlarınızı kollayın, onlar da
sizi kollarlar."
JACQUES USTANIN KALESİ
Reggio - Mieses
Monte-Carlo, 1903
Alıştırma 3
155
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Siyahların şu güçlü hücumunu görüyorsunuz. Sizce ağırlık koyacak en

kesin hamle hangisidir?
JACQUES USTANIN KALESİ
Reggio - Mieses
Monte-Carlo, 1903
Çözüm 3 (bakınız sayfa 151, ek3)

156
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Mieses ünlü bir ödül avcısıdır -yani güzelliğin ödülü anlamına geliyor- ~e
yirminci yüzyılın başlarında ünlenmiştir. Yetenekli oyuncu, sık sık kaza-
nan partileri kombinezonlarından birini yerleştirerek sabote eder. Bu
kombinezonlar ona ünlü ödülü kazandırır, genel klasmandaki birincilikle
karşılaştırıldığında ödülün karşılığı yeterince ödenmemektedir! Bu partide
Mieses en iyi hanılesini oynayarak ödülü alır! g2'nin alınışı mesela siyah-
lara avantaj getirir ama en irice hanıle 22 ... ~g3!! Bu hanıle vezirin e3'te
mat tehdidi yapmasına mani olur ve onu e1-h4 çaprazına çeker. Hanıle
nin estetik görüntüsü onun şaşırtıcı karakteriyle güçleiıdirilmiştir: Burada
herkes ~xg2'yi beklemektedir! 23.l/ixg3 ~h4 ve siyahlar kazanır.
GİZEMLİ HAMLE
Gomes - Neto
Monte-Carlo, 1942
Alıştırma 4
157
SİYAHLAR OYNAR
Beyazlar öfkeli bir açmaz tuzağına düşmüş. Siyahlar avantajlarından na-

sıl yararlanabilirler?
148 / Büyük 'Ustalar Gibi Düşünmek
GİZEMLİ HAMLE
Gomes - Neto
Monte-Carla, 1942
Çözüm 4
159
a b c d e f g h
Siyahlar etkili ve önlenmesi ola-
naksız bir hamle yapıyor.
1.. . .ı::rgS!!
Düşünce h4'te atı feda etmek
sonra g5 ile g dikeyi açmak. Be-
yaz şah kıpırdayamadığından
hücum da karşı konulmaz hale
geliyor. İnanılmaz 1... ~h4+!!
hamlesi de aynı şekilde kazanı
yor, 2.gxh4 .l:. g8 ardından en-
gellenemez g5 vesaire.
2.c3
2.f:ıb1f:ıh4+3.gxh4 g5 4.f:ıbd2,
tam zamanında mı? 4 ... g4 ve ha-
yır! 5.hxg4 l':ı.xg4+ 6.~h3
.ı:ı.xh4+! ve siyahlar kazanır.
2 ... ~h4+ 3.gxh4 gS

ÖZSAVUNMA
Euwe - Alehin
Hollanda, 1935
Alıştırma 5
160
8
7
6
5
4
3
2
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Hollandalı Max Euwe 1935'de büyük bir sürprizle Alehin'i tahtından

eden tek amatör dünya şampiyonuydu. Hangi hamleyle bu partide
mantıklı bir avantaj sahibi olabildi?
ÖZSAVUNMA
Euwe - Alehin
Hollanda, 1935
Çözüm 5
"Bir dünya şampiyonu satrancı kendi özel hayatından ve tabii ki şöh

retten de çok sevmeli. Satrancı Steinitz gibi sevmeli, Lasker'in direnci-
ne sahip olmalı, Capablanca'nın zeka;ına, Çigorin'in aklına, Alehin'in
hırsına, Botvinnik'in düzenine, Smislov'un ölçülülüğüne, Tal'in cesa-
retine, Spaski'nin ustalığına, Fischer'in ihtirasına ve Karpov'un sakinliği
ne sahip olmalı" (Max Euwe)
161 30 ... @e7
8 ~ .,,~
30 ... g4! beyaz piyonların ilerle-
7 ~~~~ı&§~~.: i .... yişini engelleme açısından daha
""'~ P,~~ ~~"---- ~~ dirençli.
~ ,p~~t~lfl-~ 31.f4 gxf4 32.gxf4 @f6
flfl"~~~~Jldm~,,.,,, ~~ Eğer şah 32 ... @d6 33.e4 @c7
··m~~-~~~~-ı
4
ile vezir kanadını sıkıştıran taşla-
·
3
~'7d°4i.Wi'f'.%""'f~t~··x rının yardımına giderse, beyazlar
2 g -8~
· ·~~~~?' ~
.... >w·x"""'
34.@f2 @b6 35.l:!b2+ @as
1 '~It___ ~ __.__ ~ 36.l:tb7 ile kazanır.
a h c d e f g h 32 ... .l:. g6+ hanılesi taşları ye-
rinden oynatabilir ama 33.@f2
Siyahlar· jıbS ile açılmak eğili
jıd7 34. l:!xa7 kazanır, örneğin
mindeler ve beyazlar da şöyle
34 ... l:th6 35.@g3 'l:tg6+
oynayarak onları durdurmayı
36.@f.3 l:th6 37.e4 l:!xh2 38.eS
başarıyorlar:
33.e4 gS 34.5 hS 35.h4 gxh4
30 . .ı:la2! 36.@h2 @gS 37.@h3 l:! a5
Bu muhteşem bir düşünce. Bun-
38.jıb7 @f6 39.jıdS @gS
dan böyle, 30 ... jıbS sonrası, be-
40.jıb7 @f6 41.jıcB 1-0
yazlar alır çünkü kale dS 'deki fil
tarafından korunuyor. Siyahların
iki hareketsiz taşıyla beyazlar şah
kanadına doğru ellerini kollarını
sallayarak giderler.
KORUMA
Miles - Gdanski
Heraklion, 1993
Alıştırma 6
162
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Beyazlar için az elverişli bir durum:

- d5 hanesinde izole olan piyonun finalde ciddi bir zayıflığı olacak;
- fil ata g~re biraz daha iyi durumda.
Bu küçücük avantajlarla bir parti nasıl kazanılır?
KORUMA
Miles - Gdanski
Heral<lion, 1993
Çözüm 6
4.b3 f:ı e4 5 . .l:l el
Bu hamle i.e2'yi tehdit eder.
5 ... l:rd2 6.l:rd1 l:rxd1+
6 ... n b2 ;!; en iyi şansıdır.
7.i.xe4 dxe4 8. l:rxe4 l:rxb3
n
9. dd4 avantaj beyazlarda.
7.i.xd1 f:ıc3 güçlü 8.i.:f3 @:fü
9.@fl @es
164
a b c d e f g h
1. .ı:ı'.b11
"Taktik, elinde yapacak bir şe
yin olduğunda ne yapacağını bil-
mektir; strateji ise yapacak hiçbir
şeyin olmadığında ne yapacağını
bilmektir." (Tartacover).
Bu pasif hamle siyah kalelerin
ikinci yataya yapacakları çıkar
manın önüne geçerek b2'yi ko-
Şimdi yine insanlar için basit
rumaya yarar. Sonrasında kalan ama bilgisayar yazılımları için gi-
iki beyaz taş rakip piyonlara ha- zemli bir pozisyon: :f3'te fil ne-
fif darbeler vururlar. den değişilmeli?
1.. . .l:c2 2.i.:f3 .l:aS 3.b41 .l:bS 10.i.e2! f:ıxe2 11.@xe2 f5
Üzerinde 3 ... .ı:ı'.a4 4.i.d1 ve 12.f4+ @d6 13.h4 c;t>c6
eğer 3 ... .ı:ı'.a2 4.i.xdS f:ıxdS 14.@d2 ve talihsiz kaleyi bS'de
5 . .ı:ı'.xdS .ı:ı'.axb2 6 . .ı:ı'.xb2 .ı:ı'.xb2 harcamak için a4' e kadar gidilir!
7 . .l:lbS.

EK 1 EK3
Mouterde Andersson - Mestel
1922 Moskova, 1982
165 166
Burada benzer bir açmazdan Büyük usta Mestel 1... ~ dS ...

kurtulma tekniği kullanılmış. oynadı ve kaybetti.
1.~d3+ @c8 2.~c3+ 1... l:td2!!
Kale hassas çapraza yerleştirilmiş. Terk etmeye doğru zorlanıyor
2 ... @b8 du. Eğer hakkında bir fikir sahibi
2 ... @d8 3.'l:!Vc7 mat. olunsaydı, bulunması kolay bir
3. 'l:!V c7+ c;ita8 hamle olurdu. Bir kez daha, zi-
Şahın gezintisi "küçük bir mer- hin ~xdl üzerine yoğunlaşıyor.
diven" ile sona erer.
4.'l:!VaS+ @b7 5.'li'b4+ c;ita6
6.~a3+ @bS 7.~b2+ sonraki
hamlede yeniden serbest kalan
kale tarafından mat olur.
EK4 EK6
Villegas - Capablanca Kennard
Buenos Aires, 1911 1915
168
8
7
6
5
4
3
2
1
a b ~ d e f g h
İşte Nimzoviç'in 1926' da yayın BEYAZLAR OYNAR VE 4

lanan Mein System adlı devrim HAMLEDE MAT YAPAR
yaratan eserinde dediği gibi "ka-
lelerih gizemli hainleleri"nin et- 1 ... bS savunma hamlesi "nor-
kileyici bir sıralanması. On beş mal" hamlelere direnebilir, de-
yıl önce oynanmış bu partide Ca- mek ki:
pablanca yirmi iki yaşındaydı ve 1.~c1!! bS
konuya daha henüz hakim ol- Eğer 1...cS 2.~d1 bS 3.~dS
muştu. bxc4 4. ~xcS mat.
19 ... ~hg8! 2.cS b4 3.cxb4+ @bS
İşin gizemli kısmı kalenin oriji- Ve kalenin yerleştirilınesiyle:
nal bir şekilde kapalı dikey üze- 4.c4 mat.
rine yerleştirilmesinde yatıyor.
20.c4 f:ıf5 21..ilxf5 gxf5
Dikey açıldı.
22. ~ dgt Jlf6 23.@d2 .:. xg1
24.l:!.xgt ~h8!
Süper başka bir hamle. Eğer
beyazlar l:!. h 1 ile savunmaya
geçerse, bu durumda ~ g8!
25.b4 Jlxh4 ve siyahlar birkaç
hamle sonra kazanır.
il
ZUGZWANG
Kelime şu anlama gelmektedir: Oyuncu öyle bir hamle yapacaktır ki

pozisyonun bozulmasına yol açacaktır, zira bütün hamleler elverişsizdir.
Bu durum oyunların çoğunda vardır (örnek: briçte skui) ya da örneğin
penaltı atan oyuncu kaleciyi hareket ettirmeyi denediğinde. Zugzwang:..
ların çoğu karşılıklıdır ve her iki taraf için de büyük ustalık gerektirir.
Rakibi satranç tahtası üzerinde nefessiz bırakma oyunun finalinde uy-
gulanan temel bir stratejidir ama istisnai olarak parti içinde de kullanı
labilir.
Kramnik - Lputyan
Debrecen, 1992
1.d4 e6 2.c4 ~ f6 3. ~ f3 d5
4. ~ c3 ile7 5.ilf4 0-0 6.e3 c6
Ermeni Lputyan sağlam bir var-
yant seçti ama 6 ... cS beyazların
genellikle büyük rok yapıp al-
dıkları partiyle en iyi dizi olarak
kabul edildi.
7.VJ!ic2 ~bd7 8.h3
Beyazlar zugzwang da ihtiva
eden klasik .bir strateji izliyorlar:
Siyahlar fili c4'te almak için be-
yaz karelerden çıkmasını bekle-
mek istediğinden beyazlar da po-
zisyonlarını geliştirerek bu ham-
leyi geciktirmek istiyorlar. Örne-
a b c d e f g h
ğin: h3 hamlesi küçük roktan
sonra şaha bir kaçış karesi ver- 9 ... h6
mekte işe yarar, siyah karelerin Bu hamle tartışılır: h3 hamlesi
fili için bir dinlenme hanesi sağlar gibi, siyahlan koridor matına
ve genel olarak siyahların g2-g4 karşı uyarmak avantajına sahip-
oynadıklarını görüp g4 hamlesini tir; öte yandan beyaz hanelerin
almakta kullanılır. Tabii ki ild3 ve küçük rokun zayıflamasına
gelişmesi daha doğrudan olacaktı .sebebiyet verir. Şunun altını çiz-
ama bu pozisyonda siyahlar ko- mek gerekir ki Lputyan beyazla-
numlan gereği çok fazla işe yarar rın oynamak için büyük rok uy-
hamle yapma şansına sahip değil gulayamamalannı beklemişti,
ler: Tasarlanabilir tek taş hamlesi aksi takdirde g4-g5 üzerinden
.l::rfe8, o da ~f8 oynamak için. gelen bir hücum çok tehlikeli
Bu plan, eS hanesini beyazlara olacaktı. Bununla birlikte .l::r e8
bırakmanın mahzuruna rağmen planı ya da doğrudan dxc4 en
oynanabilir. iyisi olurdu.
8 ... a6 9 . .l::rd1 10.a3
Her zaman bekle görcü bir ham- Şantaj devam ediyor ve bu kez
le: Kalenin bu yer değişimi vezi- siyahlar boyun eğiyor. İşe yarar
rin c2'ye doğru gelişimi ile hiçbir hamleleri kalmadı.
mümkün hale geldi. Kalenin 10... dxc4 11.ilxc4 ~d.5 12.0-
d1'deki yerleşiminin iyi olduğu 0!?
Kramnik şah kanadında atağını

hızlandırmak için dinamik bir 8
hamle seçti. 7
Bir çift filden ve ikili piyonların
dan vazgeçerek beyazlar kaleleri 6
hareketlendirmek için e dikeyi ve 5
üçüncü yatay üzerinden çok alan 4
sağladılar; aynı zamanda f4-f5 kop-
3
masıyla beyaz haneleri yarma ihti-
2
maline kavuştular. Pratik bir bakış
açısıyla benzer bir hamlenin avan-
tajı beyazların basit bir plan deği a b c d e f g h
şikliğinden sonra tanzim edilmesi-
Şahın kaçışını hazırlamak gere-
dir: ~eS, .ı:::!.fel, Jla2 (iki çapraz
kirdi, şöyle ki: 16 ... .ı:::!. fd8
üzerine oynamak için) ve f4-f5 ar-
17. ~ e4 @f8 beyazların açıkça
dından g3'ten kale transferi.
daha iyi oldukları bir pozisyona
12.Jlg3 beyazlara küçük ve
gelinir
kararlı bir avantaj veriyor.
17.dS! .ı:id8
12 ... ~ xf4 13.exf4 ~ c7
17 ... ~xdS 18.~h7 mat; eğer
Eğer 13 ... .l::te8 14.~eS ~f8
17 ... exdS 18. ~ xdS kazanır;
15.f5 tehlikeli bir inisiyatifle.
eğer 17 ... cxdS 18.~xdS ~xc2
14.~eS ~fO
19.~xe7+ @h8 20.Jlxc2 fazla-
14 ... cS en aktif hamledir ama çok
dan bir taş.
risklidir: 15.dS [15.Jla2!? ilginç
15 ... cxd4 (15 ... ~xeS 16.dxeS bS
daha dengeli) 16.Jlb1 ~f6
170
r ıı ıı
17. ~ dS! kazanır] 15 ... ~xeS

16.fXeS ~xeS 17.lHe1 çok bü-
yük bir baskıyla.
15.Jla2 Jld7 16.Jlb1 Jle8?!
zugzwang durumuna dönüşüyor. 23 ... k!g8 24.~a2 @g7

Hem siyah taşlar yerlerinden kı 24 ... ~f7 hamlesi başaramıyor
pırdayamıyorlar, hem de bir ön- çünkü sonra 25. ıti' d6! .ı:! c8
ceki pozisyona göre en iyi yerle- 26.<f:ıxf7+ °iVxf7 27.~xe6 si-
rindeler! Henüz on yedi yaşında yahların yapılanması iskambil
Krarnnik kıdemli bir askerin ba- kağıdından şato gibi yıkılıyor.
kışlarına sahipti. 25.~xe6 I:tf8
18. dxe6 fxe6 19. <f:ı e4 beyazlara 173
teknik olarak neredeyse kazan-
dıracak bir pozisyon sağlıyor
ama Krarnnik siyahların elinde
artık işe yarar hamle kalmadığını
fark ediyor ve durumunu daha
da geliştiriyor.
18 ... @hS
En iyi "hamle, güzel olmasa da!
Şah h8'de g8'de olduğundan da
fazla köşeye sıkıştı, öte yandan
a b c d e f g h
f8'deki kaleyi de artık korumu-
yor. Ancak diğer hamleler hala 26.~d7!
çok dezavantajlı. Siyahlar bırakıyorlar. Eğer
19.dxe6 I:!.xdt 20. I:!.xdt fxe6 26 ... ~xd7 27. I:txd7+! kazanır
21. <f:ı e4 g6 22. <f:ı cS ~xcS ya da eğer 26 ... ~xd7 27.'iVe7+
23.'iVxcS ardından beş hamlede mat.
İşte zaman kazandıracak küçük
bir değişiklik: f8 kalesini koru-
mak gerek.
ENGELLEME
Glaser
Moskova, 1939
Alıştırma 1
174
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR VE KAZANIR
Beyazlar iki siyah piyona hücum eder ve şahlanyla baskın bir pozisyon
elde ederler ama bir hamle kazanca engel olmaktadir. Hangisi?
ENGELLEME
Glaser
Moskova, 1939
Çözüm 1
Bu incelemede', piyonların alımı rını bozan dört hamlesinden
başarısız olur çünkü siyah şah sonra kazanamaz.
geriye kalan piyonu koruyabilir. 1...d4
175 1.. .f4 2.@xdS temel varyanta
benzemektedir.
1...@f8
ahçdefgh
1. @e6! 2.@xf5! @e7 3.@eS ve beyaz-

1.e3 değil çünkü siyahlar lar kendilerini kabul ettirirler.
1 ... @e7! ile erteleyebilirler. Bu Karşıt olarak 1...@d8 2.@xdS
tipik bir piyon finali pozisyonu- kazanır.
dur çünkü karşılıklı zugzwang 2.@xf5 @d7 3.@e4 @e6
içerir. Beyazlar kendi hamlele- 4.@xd4 @d6 5.e3!
rinden ve siyahların pozisyonla-

BASİT FİNAL
Kasparov - Bacrot
Moskova, 2004
Alıştırma 2
17.7
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
İnanabiliyor musunuz? Kasparov bu basit finali kazanamadı. Garri' den

iyisini yapabilir misiniz?
BASİT FİNAL
Kasparov - Bacrot
Moskova, 2004
Çözüm 2
178 -ya da 66 ... @f6 67.@f4 @g6
68.@eS ve beyazlar kazandıran
bir dönüş operasyonu yapıyor
lar, 68 ... f6+ 69.@e6;
-66 ... @h6 aynısına dönüyor,
67.@f4;
-sonuçta eğer 66 ... @g7 67.@t4
@f6 68.hS @e6 69.@gS f6+
70.@g6 ve beyazlar vezir yapar.
a h c d e f g h Sonuç çift taraflıdır: Öncelikle

satranç çok zor bir oyundur
Kasparov, hızlı partide, gerçek-
, ten, 66. @d4? oynadı ... ve bera- çünkü gezegenin en iyi oyuncu-
berliği kabullendi. Aslında
su bile bir basit finale hakim ola-
mamaktadır. Bu da her seviye-
66 ... @hS! 67.@eS @g4 68.hS
@xh5 69.@xf5 f6 70.g4+ @h4, nin, "teorik" olan finalin bile
sonrasında siyahlar eşitlerler. hassasiyetle hesaplanması gerek-
"Belli" hamle 66. @f4 başarısız tiğini gösterir. Bağlantılı olarak
olur, .sebebi 66 ... f6! 67.bS+ bu hatalarını görerek düşünme

@J:ı.9!! (ama67 ... @xh5 68.@xf5 aralıkları konusunda kendini
@h6 69.@xf6 @h5 70.@f5 de- sorgulayabilir. Hızlı oyun ve se-
ğil ve beyazlar kazanır). yirciye yönelik oyun taraftarları
Öte yandan basit beklenti hamle-. bazen oyunun amacını unutu-
si 66. @f3! kolayca kazanır: yorlar: En güçlü hamleyi bul-
-eğer 66 ... f6 67.@f4 hemen ka- mak ki bu da zaman istiyor.
zanır·
BERABERLİK FİNALİ
J. Polgar - Kasparov
Dos Hermanas, 1996
Alıştırma 3
179
7
6
2
1
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Kale karşısındaki kale ve at finalleri beraberedir, ama ısrarı sayesinde

Kasparov dünyanın en iyi kadın oyuncusuna karşı burada elverişli bir
pozisyon elde etmiş. Siyahlar nasıl kazanır?
BERABERLİK FİNALİ
J. Polgar - Kasparov
Dos Hermanas, 1996
Çözüm 3
180
7
6
a h c d e f g h .
89 ... :bs+ 90.:gS f:ıe8! 93.@h7 f:ıf6+ 94.@h6 f:ıxg8+

Ve beyazlar bırakır çünkü, kazanır.
90 ... f:ı e8 91.: f8 (91. 1:l gl
f:ı f6+ 92. : g8 J:l xg8 mat)
91...@g6 n.:gs+ @t7

FİLLER
Short - Xu Jun
Taiyuan, 2004
Alıştırma 4
182
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Beyazların iki piyon eksiği var buna rağmen engellenemez bir şekilde
kazanıyorlar. Ölümcül zugzwanga nasıl gidildiğini görüyor musunuz?
FİLLER
Short - X:u Jun

Taiyuan, 2004
Çözüm 4
183
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Short burada siyah atların hassas durumlarından faydalanıyor. Bunu da ba-

sitçe oynayarak 46.@h5! @g7 47.~e4! uyguluyor. Ne atlar ne de piyon-
lar ilerleyebilir, bu durumda şah geri çekilmek zorundadır ve beyazlar ka-
rarlı bir geçen piyon sahibi olurlar. 47 ... @f6 48.@xh6 ~ d6 49.~dS! Fil
atı kenarda domine eder. 49 ... ~ac4 50.g5+ @e7 51.g6 ~e3 51... ~f5+
52.@g5 ve beyazlar vezire gitmeden önce siyah piyonları toplayacaklar.
52.~xb3 @f6 53.@h7 ~e:fS 54.~aS ~b7 55.~b6 siyahlar bırakır.

HAREKETSİZLEŞTİRME
Huzman - De Firmian
Moskova, 1989
Alıştırma 5
184
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Siyahların bir piyon karşısında değerli taş üstünlükleri var. 1 ... ~ c2+
2.@b1 ~a3+ ... sonrası sürekli şah çektirebilir misiniz?
HAREKETSİZLEŞTİRME
Huzman - De Firmian
Moskova, 1989
strategy, Gaınbit). Tabii ki bu

kesinlikle son durumla ilgili.
6 . .. '/i'c2!!
Beyazlar tamamen zugzwangda-
lar:
- vezir b1'i korumak zorunda;
- kaleler ilk sırayı ve e4'ü kolla-
malı;
2 - fil b2'de matı engellemeli;
- şah kıpırdayamıyor.
a b c d e f g h Sadece piyon hamleleri kaldı,
İstisnai başkabir pozisyon: Açık onlar da sınırlı sayıda.
bir partinin tam göbeğinde be- 7.'/i'xc2
yazların hiçbir hamleleri yok. 7.g4 ..th4 (7 ... @h8 aynı şekilde
Böyle bir zugzwang aranmasını kazanır) s...tf4 nc4 9.'iVxc2
belirlemek özellikle yararlıdır. f:ı xc2 + kazanır;
''Oyuncuyu zugzwang arayışına 7.g3 @h8 8.h4 @g8 9.hS

götüren işaretler, alan kaybeden @hs+.
rakip taşlar da olabilir, savunul- 7 ... f:ıxc2+ 8.@b1 f:ıxe1
ması gereken esas· hanelerin bol- 9. nxe1 ..tes 10.b3 f6 11. n d1
laşması da." n c3 12. ..t b2 .ı::r g3 ve iki fazla
(V. Beim, Lessons in Chess piyonla siyahlar kazanır.
PİYONLARIN FİNALİ
Neuenschwander
1985
Alıştırma 6
186
8
7
6
2
1
a b c d e f g h
Beyazlar merkezdeki piyonu kazanmak için elverişli bir şekilde yer-

leşmiş görünüyor ama siyahların g4 üzerinden bir karşı hücumları var.
Beyazlar nasıl bir kurnazlık sayesinde ağırlıklarını koyarlar?
PİYONLARIN FİNALİ
N euenschwander
1985
Çözüm 6
H ---- .-.---.--flf
~Wl!i~%'&~~3·wf»'·'
187 6.d5 kazanır ve eğer 2 ... g6+
3.@f6 gxh5 4.g5+ @h7 5.@xt7
kazanır.
67 ım?dm~m@mm,_,,,,,~
~ ~ ~4·~~· 3.@e6 @gS 4.@f7 @h6
5 ~i~~rm~~Ei
~~,:~~,,~~%%;~ .. ,,'1~
4 ... @xg4 5.@xg7
6.@xf6, beyazlar kazanır.
@xh5
ti ~ ?~ ~8~$! 188
,
,000*~1f("'-~.,
5
2
~-il~~~·~
)1~~~~~~~~ ı:
----- _ _ _ _ _ .__ J
a h c d e f g h
Bu incelemede belirleyici olan
ilk hamledir. Tek bir hamle
zugzwang sayesinde kazandırır.
1.@f4!!
Doğal olan 1. @f5 yeterli değil
dir: 1...@h6 2.@eS (2.@f4!?
hamlesi beraberlik zorlamasıyla
2 ... g6 3.hxg6 @xg6 4.@eS 5.@e7!
@gS tarafından çürütüldü) Yeni bir zugzwang için üçgenle-
2 ... @gS 3.@xd5 @xg4 4.@c6 me. 5.@g8?? g6 ve kazananlar
f5 beraberlik yapar. siyahlar. 5.@e8 g6 6.hxg6
1.@h4 g6 (1...@h6? 2.g5+ @xg6 7.@e7 eşitlik.
@h7 3.@g4 beyazlar kazanır) 5 ... @gS 6.@f8 @h6
2.@gS @g7! 3.@f4 f6 ve siyah- 6 ... g6 başarısız olur 7.@g7!
lar çekinir. gxhS 8.gxh5 @xhS 9.@xf6.
1.. .@h6 2.@f5! 7.@f7! @h7
İşte zugzwang düşüncesi: eğer Beyazların şimdi dS'i almak için
beyazlar geri çekilirse, beyaz şah zamanları var.
dS'e yerleşir. 8.@e6 @h6 9.@xd5 @gS
2 ... f6! 10. 'it>e6 @xg4 11.dS f5 12.d6 f4
Eğer 2 ... @h7 3.@eS @h6 13.d7 f3 14.dS~ ve siyah piyon
4.@xd5 @gS 5.@c6 @xg4 zamanında durduruldu.
EK 1 EK3
Dvoretski Alfred de Musset
Moskova, 2000 1849
189

KAZANIR KAZANIR
Ünlü Rus antrenörden alınan Aya Türkü'nün yazan aynı za-
(Dvoretsky's Endgame Manual, manda tutkulu bir satrançsever-
Russell Entr.) bu pozisyona göre di. Bize bu ünlü kompozisyonu
beyazlar zugzwang ile kazanır. · bıraktı.
1.g3! t..l:td7!
Finalde her piyon hamlesi altın fJ f6 ile mat tehdidi.
değerinde çünkü zaman kazan- 1. .. fJxd7 2. fJ c6!
dırıyor. Çünkü şimdi beyazlar siyahların
1.. .@d7 2.g4 @e7 3.gS her hamlesinde f6' da m~t yapar-
3.@f5 aynı şekilde kazanır. lar. Teorik olarak berabere olan
3 ... c;t>d7 4.@f5 @e7 s.@g6 partide başka bir kazanç.
c;t>f8 6.@h7 @f7 7.d4
Ve beyazlar kazanır çünkü
7 ... @f8 8.g6 üzerinde zugz-
wang ya da 7 ... g6 8.@h6 7.g6+
aynı şekilde kazanır.
EK4
Troytski
Moskova, 1924
BEYAZLAR OYNAR VE
KAZANIR
Bu çalışmada siyah şahın kısıtlı ala-
m sayesinde zugzwanga giren kötü
fildir. Eğer siyahların piyonu ol-
masaydı kolaylıkla oyunu berabere
bitirirlerdi, eğlenceli değil mi?
1.@h6! @h8 2.~h4
Eğer fil a2-g8 çaprazına gelebi-
lirse, bu kazanılamaz bir partiye
dönüşür.
2 ... @g8
Zorlama. 2 ... i..g8 3.~g6 mat.
3.~f3 @h8 4.~e5 @g8 5.~d7
@h8 6.~f8
Beyazlar fili alır veya oyunu ka-
zanırlar. 1. .. @h8 den beri, at
g2'den f8'e ışınlanmış gibi gö-
rünniektedir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
BEKLENMEYEN HAMLELER
Satranç, oyunun konumlanması ile ilgili prensipler ve teoriler üretil-

mesi mümkün olduğundan müspet ilimlere oldukça yakın bir alandır.
Bununla birlikte, bazen en mantıksız hamlenin güzel göründüğü hatta
en iyi hamle ya da tek hamle olduğu da olur. Burada sözü edilen ge-
nel prensiplerin istisnaları değildir (önceki bazı bölümlerde sözü edilen
şahın ya da kalenin durumu gibi) ama çoğunlukla saçma görünen ve
dolayısıyla beklenmeyen, kurbanın siz olmamanız şartıyla insanı güldü-
ren hamlelerdir.
Büyük Ustalar Gibı Düşünmek / 175
Tal - Flesch Buradaki düşünce, kaleyi kay-

Lvov, 1981 betme pahasına, şah üzerine spe-
külatif bir hücum başlatmaktır.
1.e4 c6 2.d4 l~i 3. fJ c3 dxe4 18 ... f:ıxal
4.f:ıxe4 f:ıd7
5. .fı:f3 f:ıgf6 6.f:ıg3 18 ... gxf6 19.iVxh6 ardından
e6 7.~d.J cS 8.c3 cxd4 9. f:ıxd4 fJ hS ya da fJ e4 ve beyazlar ka-
~es 'r.o-o ~xd4 11.cxd4 O-O zanır.
12.~gS h6 13.~f4 f:ıb6 19.f:ıhS!

14.~c2 fJ bdS 15.~eS ~b6 Nükte. Beyazlar roku yıkma
192 tehdidindeler ve atı a1 'de geri
kazanabilirler, bu da değerli bir
taşa karşı tehlikeli bir hücum an-
lamına gelmektedir.
19 ... eS!? .
Savunma ilginç: siyahlar bir pi-
yon almak için fillerini ve vezir-
lerini oyuna sokuyorlar.
20.dxeS gS
193
Buraya kadar beyazlar oldukça

ılımlı oynadılar ama "Riga Si-
hirbazı" şimdi çoğu kez savruk
diye nitelendirilebilecek stiline
başlıyor.
16.iVd3!?
Vezir kasten atın dirsek mesafe-
sine yerleşir. Her şeyden önce
a h c J e f g h
bu, taş kaybetmeyen en kötü
hamlelerden biridir.. . Bununla 21.e6!?
birlikte Tal taş vermeye karar Hala sürpriz var: Oyun tam sa-
vermiştir! kinleşirken ve taş sayıları denge-
16 ... f:ıb4 lenecekken Tal yine ateşe ben-
16 ... iVxb2? hamlesi 17.~xf6 se- zin döküyor. eS dikeyindeki pi-
bebiyle ağır bir hata olur ve siyah- yonun feda edilmesi e dikeyini
lar 17 ... f:ıxf6 18 . .ı::i.fbl sebebiyle açıyor ve olan hücum için çok
geri alamaz ve vezir kaybedilir. önemli a1-h8 çaprazını uz"atıyor.
17.iVd2 f:ıxc2 18.~xf6!? Siyahlar ~e6 ile sağlamlaştırma
zamanı bulurlarsa, böylesine hat 23.l:i.xat

açılmaları imkansız olurdu. Bu- Zaman zaman dahiler bile bir pi-
rada beyazlar iyi bir avantajla taş yon alırlar. ..
lanı:u. 21.j,e7 ile sakince topla- 23 ... j,e6 24.Itet
~eğ;rli taş için pek çok telafi
yabılırl~r; ama Tal daha fazlasını
ımkanı var, burada hiçbir şey
istiyor.
açık değil. '
21...~xe6
195
Ve şimdi beyazlarla birlikte han-
gi hamleyi düşünüyorsunuz?
194
8
7
-·m~ ~-~a
~A~,,mm~,,,;~~
6 ,,,,,.~.~~~~~"0
~ ~-=-~ ı!.I
s
4
~,
~ •0 • 'm· mlb
m,, "m:·--·-'~
3
2
~*IW." Jl0, .•
ü~U '~ ~~WK? a b c d e f g h
,,,,{,,..!~ L: ~-ri.f%/J~ 24. · · ~ g6 25.g4 .ı::t. ac8 26. j,c3
a h c d e f g h Beyazlar büyük çapraz üzerinde
önde vezir olmak üzere mat teh-
22.h3!?
didi için hazırlık yapıyorlar.
Tam kavga sırasında, pozisyona
26 ... klfd8 27.~e3 Itd3
dayalı küçük bir önlem hamlesi.
28.~eS .ı::l.cxc3 29.bxc3 @h7?
Piyonun ilerlemesi şaha olası bir
Güzel savunma hamleleri sonra-
koridor matından korunma ve g4
sı anlaşılır bir final çöküşü. Be-
ile atın yerini sağlamlaştırma olana-
yazlar için daha hoş bir pozisyo-
ğı sağlıyor. Partinin bayıltıcı ritıni
na rağmen 29 ... j,c4 ile savun-
(bir hücum hamlesi, bir kurban,
ma şansı için hfila direniyor.
bir hazırlık hamlesi) insana biraz
30.~f6+ @g7 31.~dS+ @h7
caz parçası gibi geliyor.
32.~e7 1-0
22 ... ~f5
Vezir fili için e6'yı açıyor.
KÜÇÜK BİR TERFİ
Chan - Depasquale
1985
Alıştırma 1
196
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Siyahlar nasıl kazanır?

KÜÇÜK BİR TERFİ
Chan - Depasquale
1985
Çözüm 1
l97
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
1. ..g1i.! Zorluk, kazanamıyacak birçok ihtimali ayıklamaktadır. Kale

ya da fil terfisinin tek gerekçesi pattan kaçınmak. Ancak burada bir alt
terfi ile siyahlar taşlarından kaynaklanan zayıf avantajlarına karşın kolay
kazanırlar. 1...g1'iV 2.~d7+ @e83.tl.d8+ bir "çılgın kale" örneği.
Siyahlar pattan ya da sonsuz şah çekmeden kaçamıyorlar. 1. .. g1 ~
2.tl.xe3 ya da 1...g1.f:J+ 2.@h2 .f:Jf.3+ 3.@g3 .f:ld2 eşitlik. 2.t!.d7+
@e8 3. t!. h7 .fJ d5 4.@g3 i.e3 ve siyahlar kazanır çünkü bir süre sonra
birbirlerine bağlı iki geçmiş piyon edindiler.
Bakınız sa")'.fa 187 ek 1
MİNİMAL MAT
Troytski
1895
Alıştırma 2
198
Beyazlar kazanmak için gereken taşlara sahipler ama g piyonu nazik

durumda.
MİNİMAL MAT
Troytski
1895
Çözüm 2
199
a b c d e f g h
İlk iki hamle zorlama: 1. .th6+ @g8 2.g7 @f7 Eğer 2 ... e5 3.@e6 e4
4.@f6 e3 S..txe3 kazanır ve eğer 2 ... e6+ 3.@d6 @f7 4.@eS @g8
5.@f6 kazanır. 3.g8if+!! İnanılmaz bir hamle, beyazlar tek piyonları
nı feda ediyorlar. 3 ... @xg8 4.@e6 @h8 S.@f7 eS 6 . .tg7 mat.

EN GÜÇLÜ HÜCUM HAMLESİ
Filguth - De la Garza
Mexico, 1980
Alıştırma 3
200
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Beyazlar bu pozisyonda net bir avantaja sahip ve bir hamlede rakibi

bırakmaya zorlayabilir. Siz de görüyor musunuz?
EN GÜÇLÜ HÜCUM HAMLESİ
Filguth - De la Garza
Mexico, 1980
Çözüm 3
201
8
7
6
5
4·
3
2
1
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Nimzoviç bir gün atın hl hanesine çekilmesiyle ilgili şöyle demişti:

"Bu dünyanın en güçlü hücum hamlesi". Burada vezir bu çekilmeyi
iyi belirlenmiş hedeflerle uyguluyor. 1.~h1! ~f6 1.. .Jtc6 2.~h2!
2.Jtg5! hxg5 3.hxg5 ve birden beyazlar h7 hanesinde mat tehdidine
giriyorlar.
KÜÇÜK BİR DEGİŞİKLİK
Kozlovski
1931
Alıştırma 4
202
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Siyahlar piyonu alarak beraberlik tehdidinde bulunuyorlar. Küçük bir

kurnazlık kazancı garantiler.
KÜÇÜK BİR DEGİŞİKLİK
Kozlovski
1931
Çözüm 4
203
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
1. I:İ. g7+!! Beklenen hamle 1.g7 ama 1.. . .ll a8 sonrası, beyazlar kapalı
kalan fil yüzünden kazanamıyor. Öte yandan filin ortadan kaybolması
beyazlar için çok önemli bir haneyi boşaltıyor. 1... ~xh8 2. If. h7+
~g8 3.g7 ve beyazlar kaleyi kazanarak vezir çıkarırlar.
Büyük Ustalar Gibi Düşünmek 1185
ALT ÜST ETME
A. ve K. Sariçev
1926
Alıştırma 5
204
8
7
6
4
3
2
1
a b c . d e f g h
BEYAZLAR OYNAR VE BERABERLİK YAPAR
Bu çalışma zor gibi görünüyor ama sonuçta, çok fazla hamle ihtimali
yok ... İşte bu pozisyonda size en saçma gelen hamle hangisi?
ALT ÜST ETME
A. ve K. Sariçev
1926
Çözüm 5
205
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR VE BERABERLİK YAPAR
1.@c8!! Şah hem kendi piyonunun terfi hanesine hem de rakip piyo-
nun karesinin dışına giriyor ... Bu aslında çok paradoksal bir fikir ama
yapılabilir de çünkü diğer her hamle kolayca kaybedebilir. 1...bS ,
2.@d7 b4 3.@d6 i..f5 4.@eS! Şahın bu meşhur ikili oyunu hem pi-
yonu hem fili aynı anda hedefliyor. 4 ... i..c8 s.@d4 b3 6.\t>c3 i..e6
7.c8~ i..xc8 8.@xb3 beraberlik.
BEKLENMEDİK OLAY
Afek
1972
Alıştırma 6
206
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Bu çalışmada, beyazların problemi bir taraftan fazla taşlarını korurken

bir yandan da hiç olmazsa bir piyonlarını muhafaza etmek.
BEKLENMEDİK OLAY
Afok
1972
8.@c3 .i.bS 9.ıZ:ıf7 @xh3 10.gS

.i.c6 11.g6 .i.e4 12.g7 .i.h7
13. ıZ:ı h6 kazanır.
3.ıZ:ıd7
İki yöntemle bir hamlede mat
tehdidi.
3... .i.e2!
Harika savunma.
4. .i.xe2 .ı::!. b8+
1 Eğer kale alınırsa şimdi pat ve şa
a b c d e f g h ha bir hamleyle kale feda edilir

İlk h,amleler beklenenler ama ama ...
çalışmanın sonunda önemli bir S. .i.bS+!!
sürpriz saklıyor. Olağanüstü güzellikte bir hamle,
1. laxbS+ bir o kadar da umulmadık sade-

Mesela 1 ıZ:ı eS yetersizdir, likte. s.@a2 li b2+; s.@c2
1...@xb6 2.ıZ:ıd7+ @c7 .l:tb2+ 6.@d3 @xa3 ya da
3.ıZ:ıxf8 b4 4.a4 .i.xg4 S..i.c4 S.@c3 .l:ib3+ 6.@c4 @xa3 be-
@d6 6. ıZ:ıh7 .i.d7 7 ..i.b3 g4 raberlik.
8. ıZ:ıf6 .i.f5 9. ıZ:ıhS @es ve si- 5 ... .ı::!.xbS+
yahların sorunu kalmadı. S... @xbS 6.ıZ:ıxb8 kolayca ka-
1... @xbS 2. ıZ:ı eS+ zanır.
Burada, beyazlar kaleyi tekrar 6.@a2

kazanır ya da şahı bir mat ağına Zugzwang. Ya doğrudan ya da
hapsederler. atın kıstırması sonrası kale kay-
2 ... @a4 bedildi. Bu tanınmış kompozi-
2 ... @cS hamlesi siyahları kur- tör, uluslararası hakem ve dünya
çapında usta Yochanan Afek'in
tarmaz, işte bir varyant: 3. ıZ:ı d7 +
@d6 4.ıZ:ıxf8 @es S..i.h3 @f4 en ünlü kreasyonlarından biri.
6.ıZ:ıe6+ @g3 7.ıZ:ıxgS .i.e2
EK 1 EK2
Saavedra Capablanca - Lasker
1895 1914
208 209
8
7 7
6 6
s 5
4 4
3 3
2 2
a b c d e f g h a b t d e f g h

KAZANIR KAZANIR
1.c7 .ı::rd6+ Bu küçük pozisyon iki şampiyon

Mat çekme tek çare. arasında bir blitz sonrasında
2.@bS! oluşturuldu.
2.@b7 l:i.d7; 2.@as l'ic6; 1. .ı::i.a8+!!
2.@cS I:t dl. Kazanmak için beyazlar kaleleri-
2 ... .ı::rds+ 3.@b4 .ı::rd4+ ni veriyor.
4.@b3 .ı::rd3+ 5.@c2 l::i.d4! 1.. . .f:ıxa8
6.c8 .ı::r !! 1...@xaS hamlesi 2.@xc7 son-
6.c81if .ı::r c4+ 7. 'l!lf xc4 pat. rasında kaybeder.
6 ... .ı::!.a4 2.@c8 .f:ıc7 3.@xc7 @a8
Zorlama. 4.@xb6 ve beyazlar kazanır.
7.@b3
Ve beyazlar kaleyi alır ya da mat
yapar.
EK3
Troytski
1909
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR VE
KAZANIR
Bu göz alıcı çekilme aynı zaman-

da aşağıdaki problemin anahtarı:
1.~c2+ @b1 2.~a3+ @a1
3.jıc3 a5 4.jıhS!! a4
Siyahlar patta ama beyaz şah
çaprazı kapatıyor.
5.@g7 ~ d3 6.@g6+ ~ b2
7.@f6 ~d3 8.@fS+ ~b2
9.@eS ~d3+ 10.tJ.ıe4+ ~b2
11.@d4 ~dl 12.@d3+ ~ b2+
13.@c3 ~d1+ 14.@c2+ ~b2
1S.jıxb2 mat.
ALTINCI BÖLÜM
BÜYÜK USTALARI AŞMAK
İşte size hiçbir ön bilginin verilmediği on alıştırmalık bir örnek. Bu kü-

çük test için en az iki saat ayırmanızı tavsiye ederim; partinin kritik bir
noktasında önemli kararlar içeriyor. Prensip olarak, bu bölümdeki alış
tırmaların zorluk derecesi daha önceki bölümlerdekilerle hemen he-
men aynı, ancak önemli bir fark var: Temayı bilmiyorsunuz, bu da de-
mektir ki satranç tahtasının önündeki oyuncuyla aynı konumdasınız.
Çok önemli uyan: Pozisyonların çoğunda büyük ustaların etine kemi-
ğine bürüneceksiniz, onlar en iyi çözümü bulamamışlardı, zaten bu
bölümün adı da oradan geliyor. İyi şanslar!
Bradford - Byrne
Greenville, 1980
Alıştırma 1
211
a b c d e f g h
SİYAHLAR OYNAR
Bradford - Byrne
Greenville, 1980
Çözüm 1
212
..
s rr=~f""'ll7.D;;;:;;"~~-;;'=--=:;;:b.l~~-"7""·
~;~~~ır--'m1.
'""Jli~~,~~"""'~
7
6 R~~-;, .,;~-
~ I~?( .''4~~~~~L
't , ~,.. ~
3 ~'~-~W'~.~~l§f
• '.'~~~<%-- ... ~f,1.,,.~%'
~ 8>%~--J~ 1
a h c e f g h
d a h c d e· f g h
1... ~ d6 kesinlikle kazanır, ör- 1... 'il d4 mü seçtiniz?
neğin 2. ı::!. c1 (2. flxf8 'ii'xdı+ Bu çok doğal bir hamle ve bu
3.@f2 °iVd2+ 4.@g1 °iVg2 mat; aynı zamanda büyük usta
2.~xd6 ı::!.f1 mat) 2 ... ~xd7 Robert Byrne'ın seçimi. Ham-
3.i..xb4 l/Wd4 4.i..xf8 flf5+ lenin 'il d6 ile aynı avantajları
1... 'iVfS siyahlan oldukça geniş ve tehdidi var, ama fazladan
bir avantajla bırakır, örneğin küçük bir cazibeye de sahip:
2.flxf8 flxd1 3.~xh7+ ~xh7 Savunmasız durumda şah çek-
4. f1xh7 f1 c2 sonrası. me ihtimalleri var. Hay Allah!
Hatta 1... 'iVbS çok kötü değildir Bu kaybeden bir hamle. Siyah-
ama sonra 2.flxf8 flxd1 lar beklenmedik 2. 'i!xh7+!! ile
3.~xh7+ @xf8 4.i..xb4+ acılı bir sürprizle karşılaşacaklar.
~xb4 5.°iVh8+ beyazlar 2 ... @xh7 3.flxf8+ sonrası
beraberliği yakalar, 5 ... @e7 bırakmaktan başka yapacak bir
(5 ... @f7 6.'i!hS+ @f6 7.'iVxd1) şey kalmıyor.
6.'iVxg7+ @d8 beraberlik.
Platz - Lampe
1967
Alıştırma 2
214
8
7
5
4
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Platz - Lampe
1967
Çözüm 2
215
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
llk bakışta bu pozisyon beyazlar için elverişli değil zira finali hoş gözük-
müyor. j, ve ~ genelde l:t ve iki piyondan daha güçlü değil, tabii
özellikle korunan, ilerlemiş, merkezi piyonlardan söz ediyoruz. j,gS ve
~ f1 stili hücum denemeleri cS 'deki at kaybını telafi etmek için yeterli
değil. Akıl yürütmenin bu noktasında kötü bir finale asılmak için en az
kötü varyant aranıyor çünkü gerçekte tüm hamleler kaybeder gibi
görünüyor. Hepsi mi? ... Biri hariç. Üç temel hamlede mat var. Eğer
görebiliyorsanız bravo size! Eğer göremiyorsanız bir hezimetle bir zafer
arasındaki küçük bir noktayı gözden kaçırıyorsunuz demektir.
1.~:xf6+!! ~:xf6 1...~g8 2.~g7 mat 2. .ı::i.fl+ ~e7 3.j,gS mat.
Halberstadt
1930
Alıştırma 3
216
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
bir kombinezonun belirsiz hatı

rası, stil e6, dxe6 f6, exf6 ve d6
Halberstadt ile vezire· gidebilir... Ne yazık!
1930 Siyahlar her zanian kazanan bir
ara şah çekme düzenliyorlar.
Çözüm 3
217 1.gS!
.Geriye tek bir düşünce kalıyor:
pat!
1... hxgS 2.e6! fıce6
2 ... dxe6 3.fx:e6 fx:e6 4.d6 exd6
pat.
3.dxe6 dxe6 4.f6! exf6 pat.
'Jartacover: "Hiçbir parti bırakı
larak kazanılmadı."
218
a h c d e f g h
Pozisyon umutsuz görünüyor:
Piyon finalinde bir taş eksik ol-
mak her zaman kötüdür! Siyahla-
rın cS 'de ilerlemiş piyçmları ~ar
ve bu piyon beyaz şahı diğer pi-
yonların savunmasından çekip
alabilecek. Peki, iyimser bir tablo
var mı? Belki üçe üç pozisyonda
bir piyonu ilerletmek için -gerekli a b c d e f .g h
Samaryan - Antoşin
1985
Alıştırma 4
219
BEYAZLAR OYNAR
Samaryan - Antoşin
1985
Çözüm 4
Hareketli bir partide, siyahlar bu 221
hücumu elde etmek için veziri
kurban veriyorlar. Beyazlar uzun
süre düşünecekler sonra oyunu
bırakarak rakiplerini tebrik
edeceklerdir. Birkaç ay sonra
satranç dergilerinden birinde bu
partinin yayınlanmasından sonra abcdefgh
bir amatör, pozisyonun kesin

Siyahlar taş dezavantajı
olmadan
olarak ve çok kolay bir şekilde
olağanüstü bir hücumu muhafa-
kazanır olduğunu söyler. . . ama
za ettiler.
beyazlar için! Leonard Barden'ın
1...~xe6
naklettiği hikaye (Batiford Chess
1... l::thS+ 2.~h3 ve beyazlar
Puzzle Book, Batsford)
fazladan bir kaleyle kalıyor.
2. l::txcS!! 1-0
Eğer 2 ... bxcS 3. l::txcS.
Süper bir savunma. Beyaz kale
hS hanesini şeffaf bir şekilde sa-
V-Unuyor. Siyahlar bu noktada
bırakabilir. Bu bulunması zor bir
savunma hamlesi çünkü hS ka-
resinin el kalesi ile savunulması,
başlangıç konumu göz önüne
alındığında pek düşünülebilecek
gibi değil. Beyazların bulabilece-
ği iki hamle var sadece, bu da sa-
1.e6!
vunmanın hücumdan çok daha
1. ~ g2 denemesi gereksiz çünkü\
çetin bir alan olduğunu kanıtlar.
sonra 1... l::txg2+ 2.@h1
l::t2g3.
Keres - Laurentius
Mektupla Satranç, 1934
Alıştırma 5
222
BEYAZLAR OYNAR
Keres - Laurentius
Mektupla Satranç, 1934
Çözüm 5
'
Basit bir fikir Estonyalıya birkaç
pul tasarruf ettirebilir:
1.'iVf4! f5
Eğer 1... ki.xe7 2.~h4l olursa
süper bir cinlik, siyahlar mat
tehdidinde ve bir kaleye sal-
dırıyor, 2 ... ki.c7 3.'iVxlı7+ @f8
4-~~h8+ @e7 5.'iVxa8 kazanır.
1...f6 2.'iVxf6!!
a b c d. e f g h
Bu mektuplaşarak oynayan
büyük Paul Keres' in bir partisin-
den, usta burada 1. '2::ı g4!? oynadı
ve 1... ~xe7 2.<Z::ıf6+! gxf6
3. 'iV:xf6 ki. d7?! sonrasında kolay
bir zafer kazandı.
3 ... .td3! en iyi savunmaydı,
4.'iVxe7 'iVb6+ 5.'it>a1 .tg6,
beyazlar burada net bir avantaja
sahipler ama şahlarının pozis-
yonu siyahlara bir parça karşı
oyun bırakabilir.
4.'iVgS+ 'it>f8 5. ~xh7 ve siyah-
lar bırakır.
Alekseyev - Aseyev
Sen-Petersburg, 2000
Alıştırma 6
225
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Alekseyev - Aseyev
Sen-Petersburg, 2000
-@.
Çözüm 6
226 227
s r~L\$~ ~ -~
~~)!;~
.... ,?' 0~
8
--~. ; , .
~L ~·
r!Wi ...
,.... .a~~~~ ... J~·~; ,, ... >~~~-~~~;'·,,
7 ıa 0, 7
~~~?,%"0•'•). ~~~A~~~
6 6
5 Wl.t.~-0
-~~ ~ ,~7,~~
5
m0
~· ~-~~
....., .~
ı>JWI;, %~
~~~~~~"0 {fa~~~~-~
...... .....
4 4
~ı~~~,,~ ~,-.~.!~
j 3
~~~~~~;, ..... .JJ.~.~~"*

2 2
1
a b. c d e f g h a b c d e f g h
Bu siyahlar için nazik bir pozisyon Yeni bir tek hamlelik mat teh-
çünkü h6'da yerleşmiş olan vezir didi.
beyazlara pek çok mat imkanı tanı 2 ... @xfl 3.1li'xh7+ @e8
yor. Ancak koridor matı ve c dike- 4.~g8+ @d7 5.~xb8
yine bir karşı hücum yapma ihti- Ve beyazlar kolay kazanılan bir
malleri yüzünden sonuca götürecek final yaptılar, şah kanadındaki
hızlı bir hücum bulmak çok zor. piyonların çoğunluğu ata mal ol-
Yine de zorlama bir kazanç var: mak zorunda kaldı. Bu örnek bir ,
1. <2ı e6!! kez daha gösteriyor ki "zorlama"
Beyazlar f8' de mat tehdidinde tüm hamleleri iyi incelemek gere-
bulunuyorlar, dolayısıyla mantıklı kir, yani taş almaları ve şah çek-
tek hamle: meleri olmalı ama aynı zamanda
1... ~xe6 2. ~f7!! mat tehditleri de bulunmalı.
Sam Loyd
1857
Alıştırma 7
228
8
7
6
4
3
2
1
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR VE ÜÇ HAMLEDE MAT EDER'
Sam Loyd
1857
Çözüm 7
229
8
7
6
5
4
3
2
1
a b c d e f g h
Bir müsabaka oyuncusu için probleni çözerek antrenman yapmak tartış
maya açık gibi görünebilir. Şampiyonların çoğu finaller çalışmaya ayrıca
varyant hesapları yapmaya olanak sağlayan etütlerin amatörleri olmakla
beraber, kompozitörler tarafından hazırlanan problemler, genelde karma-
şık hatta kimi zaman gülünç problemleri delicesine seven bir avuç satranç
hastası tarafından daha çok dikkate alınır. Bununla birlikte bazı problem-
lerin bununki gibi pratik faydalan vardır. 1. .i:!. f4 @xg3 1... @xh1 2.@f2
@h2 3 . .i:!.h4 mat. 2.0-0!! Fayda tanı olarak bu hamlenin mümkün oldu-
ğunu hatırlamaktır! 5-4 kazanmış bir ekip maçı sırasında, ben bir maç kur-
tardığımı hatırlıyorum çünkü 25. hamle civarlanndaydık ve rakibim be-
nim rok yapma hakkını olduğunu unutmuştu! 2... @h3 3. .i:!.10 mat.
Asauskas - Malisauskas
Vilnius, 2004
Alıştırma 8
230
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Asauskas - Malisauskas
Vilnius, 2004
Çözüm 8
8
7
6
5
3
2
1
a b c d e f g h
İşte en ~onunda güzel bir hücum
pozisyonu! Beyazlar siyahların
merkezden tehdidine ve d4'te çifte
tehdide maruz kalıyorlar. Ama
araya girmek için yanıp tutuşan üç
ağır taşla birlikte şah tarafında olup
bitinler çok daha ilginç! Eğer ·
beyazlar h 7' de kalelerini çiftlerler Ve engellenemez bir şekilde
ise mümkün savunma kaleyi h8' e beyazlar ağı ~g7 ve .ilh8 ile
göndermektir. Eğer beyazlar .il h6 kapatacaklar.
oynarlarsa hücumları örneğin VWc7 s... VWc7 6.f4!
ile e5'deki karşı hücum sebebiyle Genelde 6.i.g7? VWxe5+ 7.~e2
VWh5 ve beyazların ağlayacak göz-
biraz yavaşlar. Öte yandan en şid
lerinden başka bir şeyleri kalmadı!
detli hamle önüne geçilmez şekil
Artık sadece satrancın avuntusu
de kazanır.
kaldı, ölümcül şah çekme öncesi
1.VWf6+!! gibi zorunlu yüklemleri olmasaydı
Tal'in analizlerine veziri feda "satranç bir oyundan çok bir bilim
edip edemeyeceğine bakarak olurdu" (Dorfi:nan, . La methode
başladığı söylenir. aux echecs).
Felgaer - Dreyev
Trablus, 2004
Alıştırma 9 ·
233
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Felgaer - Dreyev
Trablus, 2004
Çözüm 9
234 235
s z~~~-~
~ '~ @!~~wr~
0 7
· '*"0~~i~i}f"01}~w
7
6
6
5
.JL~·'ii'~ ~· w
~,,., .. ,.~?lf""'~: 4
4 w W,%f~flb~;,_,, . i~
,,,..,,;%,,~~~~~
32 ~W:"~~ı-~~~%"'
~~t!J, • ~ t,N
L ... if!i ·~ wı~~~ ;,f;l Siyahlar 3. 'iW f5 'iW e6 sayesinde
avantajı ele g\çirdiler ve birkaç
a b c d e f g h hamle sonra zafere eriştiler. .
İşte karşılıklı hücumlarla kor- 1.. .gxf6 2. 'iW f5!!
kunç şiddette bir pozisyon. Bü- Atın feda edilmesi ardından
yük kozlar siyahların elinde ve süper "sakin" bir hamle. Siyahlar
beyaz vezire s_aldınyorlar. Bu- savunma için fazlasıyla dağılmış
nunla birlikte, beyazlar büyük taşlara sahipler.
ilerleme hızlan, d dikeyindeki 2 ... il.e7
hakimiyetleri ve şaha şah çekme 2 ... il.cS 3.fJxf6+ @f7
mesafesindeki iki atlan sayesinde 4.fJd7+! @g7 5.~xe5+ ve
çok çekici bir pozisyondalar. beyazlar kazanır.
1.fJexf6+!! 2 ... .I:t.a7 3.fJxf6+ @f7 (3 ... @e7
Bu hamlenin amacı çaprazı ve 4.fJd5+ <Jo>eS 5.~xe5+ kazanır)
özellikle vezir için f5 hanesini 4.fJd7+ @g7 5.~xe5+ @f7
boşaltmak. 6.~xh8 .I:t.xd7 7.'iVxh7+ ve
Partide beyazlar 1. fJ hxf6+? beyazlar kazanır.
gxf6 2. fJ xf6+ ve sonra da 3.gxf6 il.es 4.f7+· @f8 5. ~xeS
2 ... @f7 oynadılar. @xf7 6.~g7+ 1-0
Eucken
1947
Alıştırma 10
236
a b c d e f g h
BEYAZLAR OYNAR
Eucken
1947
- 1.. .@xc4 2. 'ii' c3 mat;

- 1...'iVxc4 2.°iVd6 mat;
- 1... 'i!d4 2.'i1c6+ @b4 3.'i!xbS
mat;
-1...'i!dl 2.'i!c6+ @d4 3.'İi'dS+;
"'" 1... °iVg2 ya da 'ii'hl 2.1İ:!:Ve5+
@xc4 3.'i1c3+ @dS
238
a b c d e f g h
Bu çok doğal bir pozisyon, ama
kompozisyondan dolayı'. Siyah-
ların fazladan iki piyonu, sağlam
pozisyonlu bir şahlan ve mer-
kezde iyi korunan bir vezirleri "ht·tlefgh
var. Yine de bir hamlede kay- 4.'ii'c6+;

bettiler! -1...'ii'aS 2.'İi'e5+ @xc4 3.'İi'c3+
1.c4!! @dS 4.'İi'f3+;
Beyazlar bütün varyantlarda - 1...'iVd3 ya da 'İi'd2 2.'iVc6+
kazanırlar, ister mat ederek, ister @d4 3.1İ:!:Vd5+ @e3 4.1İ:!:Vxd3+
sıra ile veziri alarak, ister kazanıl @xd3 5.cxbS;
mış piyonları finalde devreye
-1...1İ:!:Vg8 2.1İ:!:Ve5+ @xc4 3.1İ:!:Vc3+
\t>dS 4.'i1b3+.
alarak olsun.
2. 'iVf5+ 'iVxf5
1...'ii'e4
2 ... \t>d4 3.'iVxe4+ @xe4 4.cxbS.
Piyonun alımı imkansız:
3.gxfS ve beyazlar kazanır.
- 1.. .bxc4 2. 'iVb6 mat;
DİZİN
OYUNLAR YA DA KOMBİNEZONLAR
Adams, 131 Chan, 177, 178

Afek, 187, 188 Şirov, 14, 17, 35, 36, 41, 55, 56,
Ahues, 39, 63, 64 57
Alekhine, 68 Colle, 141, 142
Alekseyev, 203 Damljanovic, 116
Anand, 47, 48, 78 Deep Fritz, 16
Anderssen, 144 De Firmian, 167
Andersson, 153 De la Garza, 181, 182
Antoşin, 199 De Musset, 171
Asauskas, 207 Depasquale, 177, 178
Aseyev, 203 Dorazil, 115
Bacrot, 161 Domste, 93
Bagirov, 126 Dreyev, 209, 210
Barcza, 126 Dvoretski, 72, 171
Barden, 200 Dyner, 40
Beim, 168 Engels, 103
Belyavski, 72 Eucken, 211
Benko, 123, 124, 126 Euwe, 149
Berkes, 115 Felgaer, 209
Bemstein, 27, 28, 43, 44, 85 Filguth, 181, 182
Bilek, 123 Fischer, 50, 56, 118, 119, 120,
Blumenfeld, 46 125, 126
Bondarevski, 121, 122 Flesch, 175
Botvinnik, 107, 108, 121 Forintos, 105, 106
Bradford, 193 Fritz, 92
Bronstein, 33, 34 Fritz, 18
Byme R., 119, 193, 194 FŞtz X3D, 18
C:apablanca, 11, 43, 44, 48, 65, Gama, 31, 32
154, 189 Gdanski, 151
Giffard, 70 Leko, 39, 61

Gines, 81, 82 Liliental, 11
Glaser, 159 Loyd, 83, 84, 205,.206
Gomes, 147 Lputyan, 156
Greko, 9'.f Lricena, 92
Gutman; 37, 38 Macieja, 116
Halberstadt, 197, 198 Makariçev, 133, 134
Hebden, 73 Malisauskas, 207, 208
Hecht, 9, 69 Maroczy, 103, 104
Hector, 13 Maurian, 143, 144
Heidenfeld, 69, 70 Mazel, 127
Hodgson, 71, 72 Mestel, 153
Huzman, 167, 168 Mieses, 145, 146
Katolik Isabella, 92 Mihalşişin, 72
Janowski, 57 Miles, 11, 133, 134, 151, 152
Karpov, 11, 13, 51, 52, 75, 78, Miliç, 14
129, 130, 134, 138, 139 Morphy, 16, 143, 144
Kasparov, 9, 10, 18, 25, 26, 47, Müller, 39
48, 49, 50, 51, 72, 77, 78, Mouterde, 153
79, 161, 162, 163 Najdorf, 118, 119
Kasimcanov, 131, 132 Neto, 147, 148
Keene, 72 Neuenschwander, 169, 170
Kennard, 154 011, 71, 72, 87, 88
Keres, 40, 201, 202 Olsson, 13
Kmoch, 102 Onescus, 31, 32
Korçnoy, 55, 56, 57, 109, 110, Üren, 40
111 Ortueta, 113, 114
Kotov, 15, 46, 85 Peptan, 29, 30
Kovaçeviç, 67, 68 Petuhov, 12
Kozlowski, 41, 183, 184 Petrosyan, 99, 119, 125, 126
Kramnik, 8, 14, 16, 35, 36, 39, Philidor, 97, 102
41, 156, 157, 158 Platz, 195, 196
Kubbel, 89, 90 Polgar]., 115, 163, 164
Lampe, 195, 196 Polugayevski, 72
Lasker, 25, 44, 45, 57, 66, 150, Porecca, 33, 34
189 Portisch, 49, 50
Laurentius, 201, 202 Psakhis, 73, 74
Reggio, 145, 146 Taymanov, 13

Reti, 25, 75 Tal, 9, 10, 11, 50, 56, 109, 110,
Richter, 93 175, 176, 208
Rossolimo, 91, 92 Tarrasch, 25, 26, 104
Ruy Lopez, 92 Tartacover,45, 65, 66, 118, 152,
Saavedra, 189 198
Sakayev, 126 Timman, 16, 61, 62, 119
Samaryan, 199, 200 Topalov, 17, 77, 78
Sanz, 1 U, 114 Trias, 81, 82
Sariçev'A., 185, 186 Trifunoviç, 50, 56
Sariçev K., 185, 186 Troytski, 53, 54, 93, 172, 179,
Schlage, 63, 64 180, 190
Schlechter, 45, 46 Unzicker, 129, 130
Seirawan, 67, 68 Villegas, 154
Şalyazdan, 12 Vitolins, 37, 38
Shor~ 16, 61, 62, 72, 165, 166 Vogt, 53, 54
Smislov, 87, 88 W esterveld, 92
Sorokine, 127 Williams, 75
Suetin, 119 Wolff, 45, 46
Sultanbeyef, 141, 142 XieJun, 17
Spaski, 14, 99, 118 XuJun, 165, 166
Spielmann, 40 Yukmakov, 72
Staunton, 143 Yurjis, 107, 108
Stefanova, 29, 30 Yusupov, 138, 139
Steinitz, 25, 70, 84, 150 Zedek, 105, 106
Sveçnikov, 111
OYUNCU YER DİZİNİ
Alehin ................................................................................... 122, 149

Bird ................................................................................................ 70
Bronstein ............................................................................ 10, 33, 34
Capablanca .............................................. 11, 43, 44, 48, 65, 154, 189
Darniano .......................................................................... ·............... 41
Donner ........................................................................................... 54
Dorfınan ....................................................................................... 208
Euwe ............................................................................................ 149
Fischer ............................................... 50, 56, 118, 119, 120, 125, 126
Fornasari ......................................................................................... 20
Hodgson ................................................................................... 71, 72
Kasparov ..... 9, 10, 18, 25, 26, 47, 48, 49, 50, 51, 72, 77, 78, 79, 161,
162, 163
Korçnoy ................................................... .50, 56, 118, 119, 120, 125
Kotov ................................................................................. 15, 46, 85
Lasker ...................................................... 25, 44 1 45, 57, 66, 150, 189
Loyd ................................................. :....................... 83, 84, 205, 206
Makogonov .................................................................................... 72
Morphy ........................................................................... 16, 143, 144
Najdorf ................................................................................. 118, 119
Nimzoviç .................................................... 10, 11, 86, 126, 154, 182
Petrosyan ................................................................. 99, 119, 125, 126
Reti .......................................................................................... 25, 75
Tal ..................................... 9, 10, 11, 50, 56, 109, 110, 175, 176, 208
Tarrasch ....................._....................................... ,............... 25, 26, 104
Tartacover. .................................... .'............ .45, 65, 66, 118, 152, 198
Suetin ........................................................................................... 119
Steinitz ........................................................................ 25, 70, 84, 150
XieJun ........................................................................................... 17
Yusupov ............................................................................... 138, 139
Kazanırken ne yapmalı? Kaybederken? Hücumdayken?
Savunmadayken? Peki oyun hareketlenince ne yapmalı?
Ya sakinken?
Bir kombinezonu çözmek için temel bilgileri içeren ilk kitabının

ardından yazar bu kitabında bilinmesi ve özümsenmesi
gereken ilginç fikirler sunuyor. Amaç bu fikirleri, göz önünde
bulundurulan hamleler arasına sokarak bir kombinezonun
gelişimini kontrol etmenizi sağlamak ve böylece kombinezon
vizyonunuzu genişletmek.
Okuyucu, temalarına göre sınıflandırılmış ve açıklamalı altmış

dört alıştırmada ustalığını sınama şansı buluyor. Algılamayı
zenginleştiren en çetin örnekler bölümlerin sonunda bulunuyor.
Bu seçki, oyuncuya, Kotoy'un klasik terminolojisine göre "aday
hamle" seçeneklerini arttırma imkanı tanıyor. Özümsenmesi
gereken düşünce ve prensiplerin büyük çoğunluğu günümüz
ustaları gibi aynı zamanda geçmişin büyük oyuncularından
yapılan alıntılar ve öğütler sayesinde kolayca akılda kalıyor.
Alıştırmaların kılavuzu son derece basit: Pozisyonu sakin
kafayla inceleyin, sonra hamle seçiminizi uygulayın , seçiminizi
doğrulayın ... Sayfayı çevirin, işte sonuç karşınızda.
Büyük ihtimalle kitaptaki en büyük zorluk da şu: Sayfayı çevirme

cesaretini gösterememek! Şuna emin olun, aralarında dünya
şampiyonlarının da bulunduğu pek çok güçlü oyuncu bazı
alıştırmalarda yanıldılar. Ama doğrusunu söylemek gerekirse
onlar satranç tahtasının başında yalnızdılar. İyi şanslar!

Emmanuel Neiman Büyük Ustalar Gibi Düşünmek

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Emmanuel Neiman Büyük Ustalar Gibi Düşünmek

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

·Emmanuel Neiman

Büyü Us aılar ~ibi

BÜYÜK USTALAR GİBİ DÜŞÜNMEK

Özgün Adı: S' entrainer cnmme un expert

1. Basım Şubat 2007

ISBN: 975 - 6316 - 80 - 2

Yayın Yöıfetmeni Ahmet Nuri Yüksel

Cilt Yedigün Mücellithanesi

BİLGE KÜLTÜR SANAT

ÖNSÖZ ............................. :................................................................................. 7

BİRİNCİ BÖLÜM : SAVUNMA OYUNU ..................................................... 21

İKİNCİ BÖLÜM : HÜCUM ..................... :....................................................... 59

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: STRATEJİ... .................................................................. 95

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM : BERABERLİK OYUNU ...................................... 135

BEŞİNCİ BÖLÜM: BEKLENMEYEN HAMLELER .................................... 173

ALTINCI BÖLÜM: BÜYÜK USTALARI AŞMAK ...................................... 191

Satranç insan beyninin pek çok yönden performansını arttıran bir

kolaylaşacak. Sizlere büyük ustalar gibi düşünmeyi öğrenme çabaları­

Beyaz: Vladimir Kramnik (Rusya, Elo 2743)

1. d4 Af6 2. e4 e6 3. AB d5 4. g3 dxe4 5. Fg2 Fb4+ 6. Fd2 a5 7. Ve2 Fxd2+ 8.

Yaşar Mehmet Türe

"O bütün hamleleri bilir ... "

Paris'tek:i "Chess Max Center" adlı kulübün Arjantinli oyuncusu

fedası Kasparov tarafından Nim- Tal'in oyunlarının cazibesi bu

Muhteşem değil mi? Aslında bu vezir feda ediliyor ve daha zayıf

19.exf6!! iVxc2 20.fxg7 .Ilg8 serbest kalıyor.

14 . .l:te3 g6 15 . .l:tg3 .l:tc8 Şalyazdanov - Petuhov

Burada görünüş olarak bir önce-

Muhteşem bir parti. Şimdi bir Aslında zor bir kombinezon

3 ... l:.a8! :hS'de (önlenmesi

Şirov - Kramnik Spaski - Miliç

Bu pozisyonda siyahlar terk eder. 1.b8~! .txb8+ 2.@b7!

götürüyor bizi: Kazanırken ne çalışm;Jarı hiçbir zaman kolay ol-

K.ramnik - Deep Fritz kalan benzer başka bir boşluğu da

48 . .l:!d3 .ı:Ia7 49 . .l:!xb3 l:tb7+ Bu pozisyonda siyahların en saç-

48.gxh3 @f5 49.@f2 @e4

Beyazlar terk eder çünkü 53 ... Kasparov - Fritz X3D

kullanılmayan fikirlerin de düşü­

15 ... ~e7 züm size gerekli bilgi ve fikirleri

26.@b2 ~f8 27.a4 ~g6 28.aS böyle bir kitabı okuyanların

çözerek kombinezon görünüzü sözleri duyma zevkini tadarsınız:

Savunma, geleneksel olarak iyi oyuncuları tesadüfen parlayan oyuncu-

Farklı pozisyonlara uygulanabilir farklı savunma tipleri bulunmaktadır:

Tarrasch - Lasker [ ... ] Gerçek olan ne?[ ... ] Lasker

"Lasker'in mükemmel bir şekilde

t6.~d4 .ı::tcS yokluğundan hesaplayamadığım,

İlerleyen piyon ilk bakışta siyahlara avantaj getirmiş gibi görünüyor.

Beyazlarınfazladan bir piyonları var ve bir sonraki hücumda korkunç

1.. .1iUb1! Bu gerçekçi "passing-shot" siyahlan, şeffaf bir şekilde h7 mata

1.<f:ıxf3! Matı durduruyor ve e dikeyini açıyor.· ı...exf3 2.'i:Yg7+!!

1... i.g8! Alçak gönüllü bu hamle siyahlara oyunlarının gelişimine de-

Kazanan hamle için bakınız sayfa 39 ek 5

1. .. i,d3!! Muhteşem bir savunma hamlesi. Fil kendini önemsiz bir

Kramnik - Leko Ahues - Müller

Benzer bir pozisyonda siyahlar Bu pozisyonda siyahlar savunma

üren - Dyner Spielmann ..., Keres

Şirov - Kramnik Kozlowski

Beyazlar çok ince bir manevra

1.d4 d5 2.c4 e6 3 . .f:ıc3 .f:ıfü

bugün iyice oturmuş bir teknik 24. fJ b3 l:. c6

Bu umutsuz finalde, siyahlar son tuzak hamlelerini yapıyorlar. Ve ge-

40 müzde ustaların bunu yaptıklarını

2 ... .ı::!. e1 +! 3. l:txe1 pat!

Blumenfeld' den başka bir "ihtiyat"

kolaylaşacak. Sizlere büyük ustalar gibi düşünmeyi öğrenme çabaları

kullanılmayan fikirlerin de düşü

Fischer tarafından anlatılan meş 47

vezir değişimi sonrası kaybeder.) dından yaptığı bir analizi hatırlı

14 ..txa8 g4!! ve at kıpırdayamı EK4

,, '•;~*"%mil ~- kötü file karşılık atını nasıl verir!'

Beyazların kıymetli taşların yapılanmasında bir avantajları var. Bu taş